ศีลของพระและสมณวิสัย สมบูรณ์

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 131

ของใหญ พนจากตัดไมสีฟน แลปอกออยข้ึนไปได ๑
ขวานเครอ่ื งผา ไม ๑ ผง่ึ เครอ่ื งถากไม ๑ จอบเสยี ม
เครอ่ื งขดุ ดนิ ๑ เหลก็ หมาดบดิ หลา เครอ่ื งเจาะไช ๑
เกา สงิ่ นเี้ ปน หมวดท่ี ๔

เถาวลั ยย าวแตก ง่ึ แขนขนึ้ ไป ๑ ไมไ ผย าว ๘ นวิ้
ขน้ึ ไป ๑ หญา มงุ กระตา ย ๑ หญา ปลอ ง ๑ หญา ตา ง ๆ
ทสี่ ำหรบั มงุ บงั ไดแ ตก ำมอื หนงึ่ ขน้ึ ไป ๑ ดนิ ปกตแิ ละดนิ
สตี า ง ๆ เปน เครอ่ื งทา ๑ เครอ่ื งใชท ำดว ยไมต า งๆ ยาว
แต ๙ นว้ิ ขน้ึ ไป ๑ เครอื่ งใชท ำดว ยดนิ ตา ง ๆ ๑ แปด
สงิ่ นเี้ ปน หมวดท่ี ๕ บรรจบเปน ของ ๒๕ สงิ่

สิ่งเหลาน้ีสิ่งใดส่ิงหน่ึง ทายกถวายแกสงฆก็ดี
เกดิ ในทสี่ งฆก ด็ ี ชอื่ วา เปน ของสงฆ เปน ครภุ ณั ฑ อนั สงฆ
และคณะและบุคคลจะพึงสละและแจกไมได ถึงสละ
และแจกไป กไ็ มเ ปน อนั สละและแจก คงเปน ของ ๆ สงฆ
อยอู ยา งเดมิ

ภิกษุไดสละหรือแจกของเหลาน้ี ดวยถือตัววา
เปน ใหญ ตอ งอาบตั ถิ ลุ ลจั จยั ถา เสยี สละหรอื แจกดว ย
ไถยจติ ใหพ ระวนิ ยั ธรพงึ ปรบั อาบตั ติ ามราคาของนนั้ ๆ

132 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

ครุภณั ฑเ หลานีก้ ำหนดเห็นวาทำอยางนี้ จะเปน
อปุ การะแกส งฆ เอาสงิ่ ทเ่ี ปน ของถาวรแลกเปลย่ี นสงิ่ ท่ี
เปน ของถาวรดว ยกนั กด็ ี เอาสง่ิ นอกน้ันทเ่ี ปน กปั ปย ะ
แมท ร่ี าคามากแลกเปลยี่ นของนอกนน้ั ดว ยกนั ดว ยการ
แลกเปลยี่ นเปน กปั ปย ะกด็ กี ค็ วร หรอื จะเสยี สละครภุ ณั ฑ
เหลา นนั้ ทเ่ี ปน ของเลวแลว แลกเปลย่ี นบณิ ฑบาตเปน ตน
เอามาบรโิ ภค เพอื่ จะรกั ษาเสนาสนะเปน ตน ทเ่ี ปน ของดี
ในเวลาขา วแพงเปน ตน กค็ วร ในครภุ ณั ฑเ หลา นข้ี องสง่ิ ใด
ส่ิงหน่ึงมีไมไผเปนตน ภิกษุจะถือเอาเพื่อประโยชนตน
พึงทำผาติกรรมใชหน้ีตอบแทนใหเสมอกันหรือยิ่งกวา
จงึ ถอื เอากค็ วร

หมอบาตรถวยขันทองหา กาน้ำท่ีไมจุน้ำได ๕
ทะนานมคธกด็ ี ไมด า มหยอดตา กลอ งยานตั ถุ ไมไ ชหู
เข็มเย็บผา เข็มเย็บใบไม มีดพับ เหล็กแหลมเล็ก ๆ
กญุ แจดาล เปน ตน เครอื่ งโลหะกด็ ี เครอื่ งไมก ด็ ที ที่ ำ
คา งอยู เหลา นไี้ มเ ปน ครุภณั ฑ เปน ของแจกได เถาวลั ย
และไม เปน ตน เมอื่ ทำการสงฆแ ละการเจดยี เ สรจ็ แลว
เหลืออยูจะนอมเขาไปในการบุคคลก็ควร ซ่ึงวามาน้ี

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 133

สังเขป ถาประสงคจะรูพิสดาร พึงดูในจตุตถสมันต-
ปาสาทกิ า เถดิ ฯ

ขอ หนงึ่ อยา ใหเ ขาทำสตั ถกรรมในทแ่ี คบ ขอ หนง่ึ
อยา ใหเ ขาทำสตั ถกรรมในโอกาสทเ่ี พยี ง ๒ นวิ้ แตท ใี่ กล
คอื ทวารหนกั ถา ใหเ ขาทำ ตอ งถลุ ลจั จยั สตั ถกรรมนน้ั
คือตัดหรือผาหรือแทงหรือขีด ดวยศัสตราหรือเข็ม
หรอื หนามหรอื กระเทาะศลิ าหรอื เลบ็ กด็ ี อนั ใดอนั หนง่ึ
ในโอกาสท่ีกำหนดในทวารหนักน้ัน อยางนี้ชื่อวาทำ
สตั ถกรรมทง้ั สน้ิ เปน ถลุ ลจั จยั แลว บบี หวั ไสด ว ยหนงั
หรือผาอันใดอันหนึ่ง ก็อยาพึงทำดวยอาการทั้งส้ินน้ัน
ชอื่ วา วตั ถกิ รรม ถา ทำเปน ถลุ ลจั จยั

กแ็ ลวา ในโอกาสทเ่ี พยี ง ๒ นวิ้ แตท ใ่ี กลท แ่ี คบ คอื
ทวารหนกั นนั้ หา มแตส ตั ถกรรมและวตั ถกิ รรมในทแี่ คบ
อยา งเดยี ว กแ็ ตว า ภกิ ษจุ ะหยอดนำ้ แสบน้ำดา งในหวั ไส
นนั้ หรอื จะเอาเชอื กอนั ใดอนั หนงึ่ ผกู รดั หวั ไส กค็ วรอยู
ถา หากวา หวั ไสน น้ั ขาดออกมาดว ยนำ้ แสบหรอื เชอื ก ชอื่
วา ขาดดว ยดี ไมม โี ทษ

134 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

จะทำสตั ถกรรม ผา เจาะในอณั ฑะทบี่ วมนน้ั ไมค วร
เพราะเหตนุ น้ั จะทำอณั ฑะควกั เอาพชื ออกเสยี ดว ยคดิ
จะทำใหห ายโรคเชน นี้ อยา พงึ ทำ กแ็ ตจ ะรมจะยา งดว ย
เพลงิ แลทายาเหลา น้ี ไมห า ม ในทวารหนกั จะเอากรวย
ใบไม หรอื เกลยี วชดุ หรอื กระบอกไมไ ผท ท่ี ายาสวม แลว
เอานำ้ ดา งนำ้ แสบหยอดลงในกรวย หรอื เอานำ้ มนั เทลง
ไปในกระบอกไมไผน้ัน ใหไหลเขาไปในทวารหนักดังน้ี
ควรอยู ๔ สกิ ขาบทนเี้ ปน สจติ ตกะ ไมร ู ไมเ ปน อาบตั ิ

ขอหน่ึงภิกษุอยาพึงฉันเนื้อมนุษย ถาฉันเปน
ถลุ ลจั จยั ดว ยทรงหา มไว ใชแ ตเ นอ้ื อยา งเดยี ว แมก ระดกู
และเลอื ด หนงั แลขนกไ็ มค วร สกิ ขาบทนเ้ี ปน อจติ ตกะ
รไู มร กู เ็ ปน อาบตั ิ

อนงึ่ ถลุ ลจั จยาบตั มิ มี าก ไมไ ดข น้ึ สปู าฏโิ มกขเุ ทศ
วา โดยอาคตฏั ฐานทม่ี ามี ๓ สถาน คอื มาในขนั ธกะแหง
๑ เรยี กชอื่ วา ขนั ธกถลุ ลจั จยั มาในวนิ ตี วตั ถแุ หง ปาราชกิ
แลสงั ฆาทเิ สสแหง ๑ เรยี กชอื่ วา วินตี วตั ถถุ ลุ ลจั จยั มา
ในวภิ งั คแ หง ปาราชกิ แลสงั ฆาทเิ สสแหง ๑ เรยี กชอื่ วา
วภิ งั คถลุ ลจั จยั เพราะเหตนุ นั้ บญั ญตั แิ หง ถลุ ลจั จยาบตั ิ
จงึ มมี าก ไมม กี ำหนด

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 135

ขนั ธกถลุ ลจั จยั นนั้ ดงั นี้
ภกิ ษอุ ยา พงึ ถอื ตติ ถยิ วตั ร๘๔ เปลอื ยกายไมน งุ หม
ถา ภิกษุใดปฏบิ ัติดังน้ีตอ งถุลลัจจยั ภิกษุอยา ทรงผา
คากรอง อยา ทรงผา ทเี่ ขากรองถกั ดว ยเปลอื กไม อยา
ทรงผา ทเี่ ขาทำดว ยกระดาน อยา ทรงผา กมั พลทำดว ย
ขนหางสัตว อยาทรงผาทำดวยปกนกเคา อยาทรง
หนงั เสอื อยา ทรงผา ทำดว ยปอ ผา เหลา นเ้ี ปน ธงแหง
ตติ ถยิ ะ ภกิ ษใุ ดทรงผา เหลา นี้ ตอ งถลุ ลจั จยั
ขอหน่ึงภิกษุอยาพึงตององคชาตนิมิตแหง
เดรจั ฉานตวั เมยี ดว ยจติ กำหนด ถา ถกู ตอ งเปน ถลุ ลจั จยั
ขอ หนง่ึ วนั อโุ บสถหรอื วนั ปวารณา ภกิ ษเุ จา อาวาส
ตงั้ แต ๔ หรอื ๕ ขน้ึ ไป รอู ยวู า ภกิ ษเุ จา อาวาสดว ยกนั
หรือภิกษุเปนอาคันตุกะอื่น อยูในสีมาอันเดียวกันมีอยู
แตย งั ไมม าสโู รงอโุ บสถโรงปวารณา เขา หตั ถบาสแกลง
จะใหเ ธอเหลา นนั้ ฉบิ หาย หรอื ดว นทำอโุ บสถหรอื ปวารณา
เสยี กอ น ตอ งถลุ ลจั จยั เหลา นกี้ ด็ ี ถลุ ลจั จยั ๕ ขอ กอ น
กด็ ี เปน ขนั ธกถลุ ลจั จยั

136 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

วนิ ตี วตั ถถุ ลุ ลจั จยั มดี งั นี้
ภิกษุหนึ่งปรารถนาจะใหอสุจิเคลื่อนเดินทางไป
อสจุ ไิ มเ คลอื่ น ตอ งถลุ ลจั จยั อนงึ่ ภกิ ษเุ คลา คลงึ หญงิ
ทตี่ ายแลว ตอ งถลุ ลจั จยั ๆ อยา งนช้ี อื่ วนิ ตี วตั ถถุ ลุ ลจั จยั
กแ็ ลวภิ งั คถลุ ลจั จยั นน้ั มหี ลายอยา ง
คอื เปน อนสุ าวนถลุ ลจั จยั บา ง วมิ ตถิ ลุ ลจั จยั บา ง
ยถาสญั ญาถลุ ลจั จยั บา ง ยถาเขตตถลุ ลจั จยั บา ง ยถาวตั ถุ
ถลุ ลจั จยั บา ง ยถาปโยคถลุ ลจั จยั บา ง ยถาวชั ชถลุ ลจั จยั
บา ง อนสุ าวนถลุ ลจั จยั นนั้ ดงั อาบตั ถิ ลุ ลจั จยั เพราะสงฆ
ทำสมนภุ าสนกรรม ๔ อยา ง หรอื ๘ อยา ง อนั ใดอนั หนง่ึ
แกภ กิ ษหุ รอื ภกิ ษณุ ี เพอ่ื จะใหล ะกรรมนนั้ ๆ เสยี แลเธอ
ไมล ะเสยี จบอนสุ าวนาที่ ๑ ท่ี ๒ ลง ตอ งถลุ ลจั จยั ๆ
อยา งนชี้ อื่ วา อนสุ าวนถลุ ลจั จยั ๆ น้ี เมอื่ จบอนสุ าวนาท่ี
๓ ตอ งครกุ าบตั ิ แลว รำงบั ไปเอง ไมต อ งแสดง
หญงิ ...ภกิ ษสุ งสยั อยวู า หญงิ หรอื มใิ ช แลกำหนดั
ยินดีถูกตองกายหญิงนั้นดวยกายตน ตองถุลลัจจัย
ถลุ ลจั จยั ดงั นชี้ อ่ื วา วมิ ตถิ ลุ ลจั จยั เพราะตอ งดว ยความ
สงสยั หญงิ ...ภกิ ษสุ ำคญั วา เปน บณั เฑาะก๘๕ กำหนดั

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 137

ยินดีถูกตองกายหญิงนั้นดวยกายตน ตองถุลลัจจัย
ถุลลัจจัยดังน้ีช่ือวา ยถาสัญญาถุลลัจจัย เพราะเปน
อาบตั ติ ามสญั ญาความสำคญั

ภกิ ษมุ คี วามกำหนดั สรรเสรญิ หรอื ตเิ ตยี นอวยั วะ
หญิงเบ้ืองบนแตรากขวัญลงไป เบื้องตำ่ แตเขาขึ้นมา
ยกทวารหนกั ทวารเบาเสยี ตอ งถลุ ลจั จยั ถลุ ลจั จยั ดงั นี้
ชอื่ วา ยถาเขตตถลุ ลจั จยั เพราะเปน อาบตั ติ ามเขต

ภกิ ษจุ บั ตอ งกายบณั เฑาะกด ว ยกายตน ดว ยความ
กำหนดั ตอ งถลุ ลจั จยั ถลุ ลจั จยั ดงั นช้ี อ่ื วา ยถาวตั ถ-ุ
ถลุ ลจั จยั เพราะเปน อาบตั ติ ามวตั ถุ

ภกิ ษมุ ไี ถยจติ จะพาทาสเขาหนี ชวนกด็ ี หรอื ไลก ด็ ี
ใหท าสนน้ั ยกเทา ทแี่ รกกา วไป ตอ งถลุ ลจั จยั ถลุ ลจั จยั
ขอนี้ช่ือวา ยถาปโยคถุลลัจจัย เพราะเปนอาบัติตาม
ประโยค

ภิกษุเฉพาะตนเอง แลอางเอาผูอื่นเปนปริยาย
อวดอางอุตตริมนุสสธรรมวา ผูใดอยูในวิหารของทาน
ผูนั้นเปนพระอรหันต ดังน้ีเปนตน ผูฟงรูความในขณะ
นนั้ เธอนนั้ ตอ งถลุ ลจั จยั ถลุ ลจั จยั ดงั นชี้ อื่ วา ยถาวชั ช-

138 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

ถุลลัจจัย เพราะเปนอาบัติตามโทษ เพราะอาบัติ
ถลุ ลจั จยั มมี ากตา ง ๆ อยา งน้ี จงึ ไมม กี ำหนดดงั ปาราชกิ
แลสงั ฆาทเิ สสเปน ตน ฯ

จบถลุ ลจั จยั แตเ ทา น้ี

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 139

ทุกกฏ

ภกิ ษอุ ยา นงุ หม ผา ดงั คฤหสั ถ อยา ทรงผา สตี า ง ๆ
มสี เี ขยี วแลเหลอื งเปน ตน อยา ทรงผา มชี ายไมไ ดต ดั แล
ผา มชี ายยาว แลมชี ายเปน ดอกไม แลผา มชี ายเปน แผน
อยาทรงเส้ือกางเกง แลหมวกผาโพก อยาน่ังรัดเขา
ดว ยผา สงั ฆาฏิ อยา มแี ตผ า นงุ แลผา หม เขา บา น

ภกิ ษไุ มเ ปน ไข อยา ไปดว ยยาน แลอยา ใสร องเทา
เขาบาน อยาใสรองเทา ๒ ชั้น ๓ ช้ัน แลรองเทาสี
ตา ง ๆ มสี เี ขยี วเปน ตน แลรองเทา ปกสน ปกหลงั เทา
เปน ตน แลรองเทา ไมร องเทา หญา เปน ตน อยา ทาแล
ผดั ยอ มหนา แลยอ มตวั ดว ยเครอื่ งทาเครอื่ งยอ ม อยา
ทรงเคร่ืองประดับ มีตุมหูเปนตน อยาใหเขาถอนผม
หงอก อยา ใหเ ขาตดั ผม อยา ใหเ ขาตดั ซงึ่ หนวด ไมเ ปน ไข
อยา สอ งดเู งาในกระจกแลภาชนะแหง น้ำ อยา เพง ดนู มิ ติ
หญงิ เมอื่ อาบน้ำอยา สกี ายในตน ไม ในเสา ในฝา อยา เอา
หลงั ตอ หลงั สกี นั ไมเ ปน ไขอ ยา กนั้ รม นอกอปุ จารวดั อยา
ใหเ ขาเขยี นรปู ภาพ

140 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

อยา เอาบาตรคลอ งแขน อยา เอาบาตรวางบน
เตยี งตงั่ บนรม บนตกั บนพรงึ ทปี่ รภิ ณั ฑ อยา วางบน
พน้ื คมแขง็ อยา เอาของเปน เดนใสใ นบาตร อยา เอา
บาตรเปยกเก็บไว การตากแดดก็อยาตากบาตรให
นาน อยานั่งอาสนะยาวกับหญิง แลบัณเฑาะก แล
อภุ โตพยัญชนก๘๖ อยาน่ังที่เตียงต่ังกับอสมานาสนิก
ผูอ าสนะไมเสมอกัน คือผูแกแลออนกวากัน ต้ังแต ๒
พรรษา ๓ รปู

อยา นงั่ นอนทนี่ อนสงู ใหญ มเี ตยี งตงั่ มเี ทา กวา
ประมาณ แลเบาะฟกู ยดั นนุ แลเครอื่ งลาดทำดว ยขน
แกะวจิ ติ รตา ง ๆ เปน ตน อยา ทรงหมอนใหญป ระมาณ
กึ่งกาย อาสนะเขาปูไวไมไดพิจารณากอนน่ังอยาน่ัง
อยานอนในท่ีนอนอันเร่ียรายดวยดอกไม อยาหาม
อาสนะภกิ ษผุ แู ก

อยา ไหวอวนั ทยิ บคุ คล ๑๐ คอื อปุ สมบททหี ลงั
๑ อนปุ สมั บนั ๑ ผมู สี งั วาสตา งกนั เปน ผแู กแ ตเ ปน
อธมั มวาที ๑ มาตคุ าม ๑ บณั เฑาะก ๑ ปารวิ าสกิ ะ๘๗
๑ มูลายปฏิกัสสนารหะ๘๘ ๑ มานัตตารหะ ๑
มานตั ตจารกิ ะ ๑ อพั ภานารหะ ๑

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 141

อยาเอาเสนาสนะของสงฆจะพึงบริโภคในที่อื่น
ไปบรโิ ภคในทอี่ น่ื ภกิ ษฉุ นั คา งอยอู ยา ใหเ ธอลกุ อยา ไล
ใหภ กิ ษไุ ขล กุ จากเสนาสนะของสงฆ พงึ อปุ ฏ ฐากภกิ ษไุ ข
เปน ผไู ขเ ลก็ นอ ยอยา กางกน้ั เสนาสนะ ถอื เอาเสนาสนะ
แลว อยากางกั้นสิ้นกาลท้ังปวง ผูเดียวอยากางก้ัน
เสนาสนะ ๒ แหง

อยารับอยาฉันเนื้อปลาดิบ อยาฉันอุททิสมังสะ
เนอ้ื ปลาทเี่ ขาฆา เฉพาะสหธรรมกิ อยา เรยี นอยา บอก
เดรจั ฉานวชิ า เถระไมไ ดเ ชอ้ื เชญิ กอ น อยา แสดงธรรมใน
ทา มกลางสงฆ อยา ขบั รอ งสวดแสดงธรรมดว ยเสยี ง
ขบั อนั ยาว ไมม ผี า กรองนำ้ อยา เดนิ ทาง ภกิ ษอุ นื่ ยมื ผา
กรองนำ้ อยา หวง

อยาใหของศรัทธาไทย คือของที่เขาใหดวย
ศรัทธาใหตกไป คือใหอนามัฏฐบิณฑบาต ของกินที่ยัง
ไมไดฉันเปนตนแกคฤหัสถ อยาทำอยาใหแลอยานำ
ขาวสาร แลอยา สงเคราะหตระกลู ดวยใหดอกไมลูกไม
เปน ตน

142 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

อยา ประพฤตอิ นาจารตา ง ๆ เปน ตน วา ปลกู เอง
หรอื ใหผ อู นื่ ปลกู ซงึ่ กอไม รดนำ้ เองหรอื ใหผ อู น่ื รด เกบ็
เองหรอื ใหผ อู น่ื เกบ็ รอ ยกรองดอกไมเ องหรอื ใหผ อู น่ื
รอ ยกรอง แลเลน ของเลน ตา ง ๆ มหี มากแยกเปน ตน
อยา กลงิ้ โยนศลิ าเลน อยา ขนึ้ ตน ไม อยา จดุ ปา อยา ใช
อกปั ปย บรขิ ารตา ง ๆ คอื รม เครอ่ื งจวี ร รงั ดมุ บาตร
ภาชนะเครื่องใช ธัมกรก๘๙ ประคดเอง ลูกถวิน๙๐
หัวประคด ฝกกุญแจ มีดพับ มีดตัดเล็บ มีดตัดไม
ไมส ฟี น ไมเ ทา เปน ตน เหลา นเ้ี ปน ของวจิ ติ รงดงามดว ย
ลวดลายปก เยบ็ เครอื วลั ยว กิ ารตา ง ๆ ไมค วร อยา ทรง
พดั วชี นที ำดว ยจนทรายจามรี อยา เคยี้ วไมส ฟี น ยาวกวา
๘ นวิ้ สนั้ กวา ๔ นวิ้ อยา ทำการสงั่ สมเครอื่ งโลหะแล
เครอื่ งสมั ฤทธ์ิ อยา ชกั ชวนบรรพชติ ในกรรมอนั ไมค วร
เปน ชา งโกนอยกู อ น อยา รกั ษามดี โกนไว เครอื่ งประดบั
หญงิ รปู หญงิ ขา วเปลอื ก ๗ แกว ๑๐ เครอื่ งดนตรี
ผลไมในตนอยาถูกตอง อยาลูบคลำภาชนะใสของยัง
ไมไดประเคน เท่ียวบิณฑบาต ผงตกลงในบาตร พึง
ประเคนเสยี หรอื ลา งเสยี กอ น

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 143

ภิกษุเปนอาคันตุกะ จะเขาไปในวัดอ่ืน พึงถอด
รองเทา ลดรม เปด ศรี ษะเสยี ภกิ ษผุ แู กพ งึ อนโุ มทนาใน
โรงฉนั ภกิ ษุ ๔ องค ๕ องค พงึ นง่ั คอยทา อยู อยา นงั่
เบยี ดภกิ ษแุ ก อยา หา มอาสนะภกิ ษหุ นมุ อยา นงั่ ทบั ผา
สังฆาฏิในโรงฉัน อยาเทน้ำใหถูกผาสังฆาฏิแลภิกษุท่ี
นง่ั ใกล ออกไปบณิ ฑบาตอยา เขา ใหเ รว็ นกั อยา ยนื ให
ไกลใหใ กลน กั อยา กลบั ชา นกั อยา กลบั เรว็ นกั อยา
แลดหู นา ทายก จะชำระเสนาสนะ อยา ตบเคาะทใ่ี กล
ภกิ ษุ แลใกลว หิ ารกฎุ ี แลใกลน ้ำฉนั นำ้ ใช แลอยา ตบเคาะ
ในทเ่ี หนอื ลม

อยกู ฎุ เี ดยี วกบั ภกิ ษแุ กไ มบ อกกอ น อยา ใหอ เุ ทศ
แลปรปิ จุ ฉา อยา สาธยายแสดงธรรม ตามประทปี ดบั
ประทปี เปด ปด หนา ตา ง อยา กระทบภกิ ษแุ กด ว ยมมุ จวี ร
ถายอุจจาระแลวน้ำไมมี อยาลาง อยาไปเว็จกุฎี ตาม
ลำดบั ผแู ก ใหไ ปตามลำดบั ทมี่ า อยา เขา เวจกฎุ ใี หเ รว็ นกั
อยาเลกิ ผา นงุ เขา ไป อยา เบง ดงั อดื ๆ อยา เคย้ี วไมส ฟี น
พลาง อยา ถา ยเวจ็ นอกรอ ง อยา ถา ยปส สาวะนอกราง
อยา บว นน้ำลายในรางปส สาวะ อยา ชำระดว ยไมค มไมผ ุ

144 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

อยา ทง้ิ ไมช ำระในหลมุ คถู อยา ออกใหเ รว็ อยา เลกิ ผา นงุ
ออกมา อยา ชำระดว ยน้ำดงั จบั ปุ ๆ อยา เหลอื น้ำไวใ น
หมอ ชำระ เปอ นใหล า ง เตม็ ใหเ ท รกใหก วาด ยอ มจวี ร
ตากแถวน้ำยงั ไมข าด อยา หลกี ไป พงึ ปฏบิ ตั ิดว ยดใี น
อปุ ช ฌายอ าจารย ไมบ อกอปุ ช ฌายอ าจารยก อ น อยา
ทำการใหแ ลรบั จวี รเปน ตน แกค นบางคน แลเขา บา น ไป
ปา ชา หลกี สทู ศิ เหลา นเ้ี ปน สจติ ตกะ

ภกิ ษอุ ยา พงึ ไปดฟู อ นขบั ประโคม ไมผ กู ประคด
อยาเขาบาน มีบาตรในมืออยาผลักบานประตู อยา
นอนทเี่ ตยี งตง่ั เครอ่ื งลาดอนั เดยี วกนั แลนอนผา หม ผนื
เดยี วกนั อยา ฉนั อยา ดม่ื ในภาชนะอนั เดยี วกนั อยา ฉนั
กระเทยี ม

พนื้ ทำบรกิ รรมแลเครอื่ งลาดของสงฆ เทา ไมไ ด
ลา ง เทา เปย ก ใสร องเทา อยู อยา เหยยี บ อยา องิ ฝา เขา
ทำบรกิ รรม เตยี งตงั่ ของสงฆล าดดว ยผา ของตนกอ น
จงึ นอน อยา ไวผ มแลหนวด เครา แลขนจมกู แลเลบ็
ใหย าว อยาขดั เลบ็ อยา ถอนขนในทแี่ คบ ไมไ ดด กู อ น
อยา ทงิ้ หยากเยอื่ ของเปน เดนเปน ตน นอกฝานอกกำแพง

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 145

อยา ทงิ้ ของเปน เดนแลอจุ จาระในไรน าของเขา
ไมพิจารณากอนอยาฉันเน้ือ อยาฉันเน้ือชาง

เนอ้ื มา เนอ้ื สนุ ขั เนอื้ งู เนอื้ ราชสหี  เนอ้ื เสอื โครง เนอ้ื
เสือเหลือง เน้ือหมี เน้ือเสือดาว นอนกลางวันใหปด
ประตู เหลานี้เปนอจิตตกะ พึงเวนจากรับขาวเปลือก
ดนิ แลไรน าทาสชายหญงิ โค แกะ กระบอื ไก สกุ ร เปน ตน
เหลา นไี้ มท ำตาม เปน ทกุ กฏ

จบทกุ กฏแตเ ทา น้ี

ทพุ ภาสติ

ภกิ ษแุ กลง พดู หยอกลอ อปุ สมั บนั แลอนปุ สมั บนั
ดว ยอกั โกสวตั ถ๙ุ ๑ มชี าติ เปน ตน เปน ทพุ ภาสติ นเี้ ปน
สจติ ตกะ

ทพุ ภฺ าสติ ํ นฏิ ฐ.ติ ํ ปฏปิ ตตฺ มิ ขุ ํ ปพพฺ ํ นฏิ ฐ.ิตํ

146 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

กาลิกบัพพ

บดั น้ี จะวา ดว ยกาลกิ ๙๒ มี ๔ คอื ยาวกาลกิ ๑
โภชนะทงั้ ๕ คอื ขา วสกุ ขนมกมุ มาส๙๓ ขา วสตั ตู เนอ้ื
ปลา แลขาทนยี ะ มลี กู ไมร ากไมเ ปน ตน ทส่ี ำเรจ็ อาหาร
กนิ ไดโ ดยปรกติ เปน ยาวกาลกิ ฉนั ไดแ ตเ ชา ชว่ั เทย่ี ง
ถา เทย่ี งแลว ไป ฉนั เปน ปาจติ ตยี  ถา ประเคนแรมคนื ไว
เปน สนั นธิ ิ ฉนั เปน ปาจติ ตยี  ถา ทำใหเ ปน อนั โตวฏุ ฐะ
คอื ไวใ นอกปั ปย กฎุ ี เปน อนั โตปก กะ คอื ใหส กุ ในกปั ปย กฎุ ี
เปน สามปากะ คอื ใหส กุ เอง ฉนั เปน ทกุ กฏ

ปานะ ๘ คอื นำ้ มะมว ง ๑ น้ำชมพู ๑ น้ำกลว ย
มเี มลด็ ๑ นำ้ กลว ยไมม เี มลด็ ๑ น้ำลกู มะทราง ๑ น้ำ
ลกู องนุ ๑ น้ำรากบวั ๑ นำ้ ลน้ิ จี่ ๑ กบั ทง้ั น้ำผลไม
เปน ยามกาลกิ อนปุ สมั บนั ทำไมใ หส กุ ดว ยไฟ รบั ประเคน
แลว ฉนั ไดว นั หนงึ่ พน จากนนั้ ไป ฉนั เปน ทกุ กฏ

เภสชั ชะทง้ั ๕ คอื เนยใส ๑ เนยขน ๑ น้ำมนั ๑
นำ้ ผงึ้ ๑ น้ำออ ย ๑ เปน สตั ตาหกาลกิ รบั ประเคนแลว
ฉนั ได ๗ วนั เกนิ จากนนั้ ไป ฉนั เปน นสิ สคั คยิ ปาจติ ตยี 

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 147

ขมนิ้ ขงิ วา นน้ำ วา นเปราะ อตุ ตพดิ ขา แฝก
แหว หมู นำ้ ฝาด สะเดา น้ำฝาดมกู มนั นำ้ ฝาดกะดอม
น้ำฝาดบอระเพด็ นำ้ ฝาดกถนิ พมิ าน ใบสะเดา ใบมกู มนั
ใบกะดอม ใบกะเพรา ใบฝา ย ลกู พลิ งั กาสา ดปี ลี
พริก สมอไทย สมอพิเภก มะขามปอม ผลแหงโกฐ
ยางทไี่ หลออกจากตน หงิ คุ และเกลอื เปน ตน สง่ิ เหลา นี้
เปน ยาวชวี กิ รากไมใ บไมท พี่ น ออกจากของพระพทุ ธเจา
อนญุ าต ทไ่ี มส ำเรจ็ กจิ ไดโ ดยปรกติ เปน ยาวชวี กิ ทง้ั สนิ้
เมอื่ มปี จ จยั ฉนั ไดใ นกาลทง้ั ปวง กาลกิ ๔ นี้ ไมร บั ประเคน
กอ น ฉนั เปน ปาจติ ตยี 

น้ำ ไมส ฟี น พน จากกาลกิ ๔ ไมต อ งรบั ประเคน
จบกาลกิ บพั พแ ตเ ทา น้ี

148 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

พนิ ท,ุ อธษิ ฐาน, วกิ ปั และปจ จทุ ธรณ

ผา ใหมไ มไ ดพ นิ ทดุ ว ยของเขยี วแลเปอ กตม แล
ของดำกอ น บรโิ ภคเปน ปาจติ ตยี 

คำพนิ ทุ วา ดงั น้ี “อมิ ํ พนิ ทฺ กุ ปมปฺ ํ กโรม”ิ
ภกิ ษเุ มอื่ จวี รกาลสนิ้ แลว เกบ็ ไวซ ง่ึ อตเิ รกจวี ร คอื
ผา ไมไ ดอ ธษิ ฐานวกิ ปั กวา ง ๔ นว้ิ ยาว ๘ นว้ิ พระสคุ ต
ขนึ้ ไป ใหเ กนิ ๑๐ วนั เปน นสิ สคั คยี 

คำอธิษฐาน
ผา สงั ฆาฎิ “อมิ ํ สงฆฺ าฏึ อธฏิ ฐ าม”ิ

ผา จวี รครอง “อมิ ํ อตุ ตฺ ราสงคฺ ํ อธฏิ ฐ าม”ิ

ผา สบงครอง “อมิ ํ อนตฺ รวาสกํ อธฏิ ฐ าม”ิ

ผา รองนงั่ “อมิ ํ นสิ ที นํ อธฏิ ฐ าม”ิ

ผา เชด็ ปากเชด็ หนา “อมิ ํ มขุ ปุ ฉฺ นโจลํ อธฏิ ฐ าม”ิ

ผา อาบนำ้ ฝน “อมิ ํ วสสฺ กิ สาฏกิ ํ อธฏิ ฐ าม”ิ

ผา ปด ฝ “อมิ ํ กณฑฺ ปุ ฏจิ ฉฺ าทึ อธฏิ ฐ าม”ิ

ผา อาศยั “อมิ ํ ปรกิ ขฺ ารโจลํ อธฏิ ฐ าม”ิ

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 149

ถา ผา อาศยั หลายผนื “อมิ ํ ปรกิ ขฺ ารโจลานิ อธฏิ ฐ าม”ิ
“อมิ ํ ปจจฺ ตถฺ รณํ อธฏิ ฐ าม”ิ
ผา ปนู อน

ผา ปนู อนหลายผนื “อมิ ํ ปจจฺ ตถฺ รณานิ อธฏิ ฐ าม”ิ

ถา ผา อยนู อกหตั ถบาสใหว า “เอต”ํ แทน “อมิ ”ํ

วา “เอตาน”ิ แทน “อมิ าน”ิ

คำถอนอธษิ ฐาน
ผา สงั ฆาฎิ “อมิ ํ สงฆฺ าฎึ ปจจฺ ทุ ธฺ ราม”ิ

จวี รครอง “อมิ ํ อตุ ตฺ ราสงคฺ ํ ปจจฺ ทุ ธฺ ราม”ิ

สบงครอง “อมิ ํ อนตฺ รวาสกํ ปจจฺ ทุ ธฺ ราม”ิ

ถา จะถอนผา อะไร ๆ กเ็ ปลยี่ นไปดงั นที้ กุ บท

คำวกิ ปั ผา
คำวกิ ปั ผา (ฝากผา ไว) แกภ กิ ษหุ รอื สามเณร วา
ดงั น้ี “อมิ ํ จวี รํ ตยุ หฺ ํ วกิ ปเฺ ปม”ิ
ถาผาหลายผืนวาดังนี้ “อิมานิ จีวรานิ ตุยฺหํ
วกิ ปเฺ ปม”ิ
ถา นอกหตั ถบาสใหว า “เอต”ํ แทน “อมิ ”ํ และวา
“เอตาน”ิ แทน “อมิ าน”ิ

150 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

ถา วกิ ปั ไวแ ลว ไมใ หผ รู บั วกิ ปั ถอนคนื ใหก อ น เอา
มาบรโิ ภคใชส อย ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี  ถอนคนื วกิ ปั วา
ดงั น้ี “อมิ ํ จวี รํ มยหฺ ํ สนตฺ กํ ปรภิ ุ ชฺ วา วสิ ชเฺ ชหิ วา
ยถาปจจฺ ยํ วา กโรห”ิ

ถาผาหลายผืน วาดังน้ี “อิมานิ จีวรานิ มยฺหํ
สนตฺ กานิ ปรภิ ุ ชฺ วา ฯลฯ กโรห”ิ

ถาผูถอนออนกวาใหกลาววา “ปริภุฺชถ” แทน
“ปรภิ ุ ชฺ ” “วสิ ชเฺ ชถ” แทน “วสิ ชเฺ ชห”ิ และ “กโรถ”
แทน “กโรหิ” นอกน้ันวาอยางขางตน เปลี่ยนแตพจน
เทา นน้ั

ภิกษุเก็บไวซึ่งอติเรกบาตร (คือไมไดอธิษฐาน
หรอื วกิ ปั ใหเ กนิ ๑๐ วนั ) บาตรนนั้ เปน นสิ สคั คยี  ภกิ ษุ
ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี 

อธิษฐานบาตรเหล็ก วาดังนี้ “อิมํ อยปตฺตํ
อธฏิ ฐ าม”ิ

ถา จะเกบ็ ไว ใหว กิ ปั วา ดงั น้ี “อมิ ํ อยปตตฺ ํ ตยุ หฺ ํ
วกิ ปเฺ ปม”ิ ถา บาตรหลายใบวา ดงั น้ี “อมิ ํ อยปตเฺ ต ตยุ หฺ ํ
วกิ ปเฺ ปม”ิ

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 151

บาตรวิกัปไวแลว ไมใหผูรับถอนวิกัป เอามา
บรโิ ภคเปน ทกุ กฏ ผถู อนวกิ ปั ใหว า ดงั นี้ “อมิ ํ อยปตตฺ ํ
มยหฺ ํ สนตฺ กํ ปรภิ ุ ชฺ วา ฯลฯ กโรห”ิ

ถา บาตรหลายใบวา “อเิ ม อยปตเฺ ต มยหฺ ํ สนตฺ เก
ปรภิ ุ ชฺ วา ฯลฯ กโรห”ิ

จบพนิ ทุ อธษิ ฐาน วกิ ปั สงั เขปแตเ ทา นี้

152 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

คำแสดงอาบตั ิ

(พรรษาออ นวา ) สพั พา ตา อาปต ตโิ ย อาโรเจมิ
(วา ๓ หน)
สพั พา คะรลุ ะหกุ า อาปต ตโิ ย อาโรเจมิ
(วา ๓ หน)
อะหงั ภนั เต สมั พะหลุ า นานาวตั ถกุ าโย
อาปต ตโิ ย อาปช ชงิ
ตา ตมุ หะมเู ล ปะฏเิ ทเสมิ

(พรรษาแกว า ) ปส สะสิ อาวโุ ส ตา อาปต ตโิ ย
(พรรษาออ นวา ) อกุ าสะ อามะ ภนั เต ปส สามิ
(พรรษาแกว า ) อายะตงิ อาวโุ ส สงั วะเรยยาสิ
(พรรษาออ นวา ) สาธุ สฏุ ุ ภนั เต สงั วะรสิ สามิ

ทตุ ยิ มั ป สาธุ สฏุ ุ ภนั เต สงั วะรสิ สามิ
ตะตยิ มั ป สาธุ สฏุ ุ ภนั เต สงั วะรสิ สามิ
นะ ปเุ นวงั กะรสิ สามิ
นะ ปเุ นวงั ภาสสิ สามิ
นะ ปเุ นวงั จนิ ตะยสิ สามิ

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 153

(พรรษาแกว า ) สพั พา ตา อาปต ตโิ ย อาโรเจมิ
(วา ๓ หน)
สพั พา คะรลุ ะหกุ า อาปต ตโิ ย อาโรเจมิ
(วา ๓ หน)
อะหงั อาวโุ ส สมั พะหลุ า นานาวตั ถกุ าโย
อาปต ตโิ ย อาปช ชงิ
ตา ตมุ หะมเู ล ปะฏเิ ทเสมิ

(พรรษาออ นวา ) อกุ าสะ ปส สะถะ ภนั เต ตา อาปต ตโิ ย
(พรรษาแกว า ) อามะ อาวโุ ส ปส สามิ
(พรรษาออ นวา ) อายะตงิ ภนั เต สงั วะเรยยาถะ
(พรรษาแกว า ) สาธุ สฏุ ุ อาวโุ ส สงั วะรสิ สามิ

ทตุ ยิ มั ป สาธุ สฏุ ุ อาวโุ ส สงั วะรสิ สามิ
ตะตยิ มั ป สาธุ สฏุ ุ อาวโุ ส สงั วะรสิ สามิ
นะ ปเุ นวงั กะรสิ สามิ
นะ ปเุ นวงั ภาสสิ สามิ
นะ ปเุ นวงั จนิ ตะยสิ สามิ

154 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

ขอปฏิบัติของภิกษุที่จะตองทำ

ภกิ ษตุ อ งอาบตั อิ ยา งใดอยา งหนง่ึ เขา แลว ใหร บี
แสดงเสยี อยา แชไ วใ นอาบตั ิ ถา นงั่ ชดิ กนั เกนิ ไปแสดง
อาบัติไมตก ตองนั่งใหมนุษยแลสัตวเดินผานไดจึงตก
เวลาแสดงพระออนพรรษายกมือสูง พระแกพรรษา
ยกมือตำ่ กวาผูออนพรรษา แสดงอาบัติดวยกันไมตก
ตอ งพระแกพ รรษายกมอื สงู พระออ นพรรษายกมอื ต่ำ
และนอมกายดวย จึงแสดงอาบัติตก ภิกษุอุปสมบท
คนละอปุ ช ฌาย คนละสมี า แตบ วชวนั เดอื น ป ชน้ั ฉาย
เดยี วกัน (ชัน้ ฉายนนั้ หมายถงึ เวลานาทีเดียวกนั ) เวลา
ปลงอาบตั ดิ ว ยกนั ถา วา “ภนเฺ ต” กว็ า “ภนเฺ ต” ดว ยกนั
ถา วา “อาวโุ ส” กว็ า “อาวโุ ส” ดว ยกนั เพราะอปุ สมบท
เสมอกนั การหม ผา นน้ั ตอ งใหเ หมอื นกนั จงึ แสดงอาบตั ิ
ตก ถาน่ังอยูคนละอาสนะ แสดงอาบัติดวยกันไมตก
ตอ งนงั่ ทเ่ี สมอกนั จงึ แสดงอาบตั ติ ก หากภกิ ษใุ นอาวาส
เดียวกัน ตองอาบัติวัตถุเดียวกัน แสดงอาบัติดวยกัน
ไมต ก ตอ งสง ภกิ ษใุ นอาวาสนน้ั ๑ องค หรอื ๒ องค ไป

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 155

แสดงทอ่ี าวาสอน่ื มา เมอื่ กลบั มาแลว ใหแ สดงกนั ตอ ๆ
ไป อาบตั นิ น้ั จงึ จะบรสิ ทุ ธไิ์ ด

ถาภิกษุใสรองเทาท่ีหุมปลายเทาหรือหุมตลอด
สนเทา เอามาใสตองเปนอาบัติทุกกฏ ตองแกใหเปน
หูหนีบกอนจึงแสดงอาบัติตก เวลาเดิน ถาภิกษุออน
พรรษากวา เดนิ ออกหนา พระเถระ ตอ งอาบตั ทิ กุ กฏทกุ
กา วทเี่ ดนิ ไป ถา จะไมใ หเ ปน อาบตั ิ เมอื่ เราเดนิ ออกไป
ขา งหนา ใหต งั้ ใจวา พระเถระเดนิ มาขา งหลงั เราจะหลกี
ใหท า นไป อยา งนไ้ี มเ ปน อาบตั ิ เพราะเปน สตวิ นิ ยั ถา
พระเถระเดินผานมาไมไดใสรองเทา พระออนพรรษา
ใสร องเทา อยใู หถ อดเสยี หรอื ยนื อยนู ง่ิ ๆ ใหพ ระเถระ
เดนิ ไปกอ น แลว จงึ คอ ย ๆ ไป อยา งนไ้ี มเ ปน อาบตั ิ ถา จะ
เดนิ หนา พระเถระใหเ ลย ๔ ศอกขนึ้ ไป เพราะอปุ จารสงฆ
มี ๔ ศอก หากเดนิ ใน ๔ ศอกเขา มาเปน อาบตั ิ และ
พระตา งวดั มา ถงึ แกพ รรษากวา ไมถ อดรองเทา กไ็ มเ ปน
อาบตั ิ เพราะไมร จู กั พรรษากนั ถา ไตถ ามรจู กั กนั แลว
อยา งนเี้ ปน อาบตั ิ พระออ นพรรษาลว งเกนิ พระแกพ รรษา
ถาไมขอขมาโทษกอนแสดงอาบัติไมตก ถึงพระแก

156 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

พรรษาลวงเกินพระออนพรรษา ก็แสดงอาบัติไมตก
เหมอื นกนั ใหข อขมาโทษกอ น แตไ มต อ งไหว จงึ แสดง
อาบตั ติ ก

ธรรมเนียมในโรงฉัน ถาพระยังมาไมพรอมกัน
องคไ หนลงมอื ฉนั กอ น ตอ งอาบตั เิ ทา องคภ กิ ษทุ ยี่ งั ไมม า
ถา พระยงั มาไมพ รอ มกนั อาวโุ สลงมอื ฉนั กอ นตอ งอาบตั ิ
พระมาพรอ มกนั เรยี บรอ ยแลว อาวโุ สยงั ไมล งมอื องค
ไหนลงมือกอนก็ตองอาบัติ ตองใหอาวุโสลงมือกอน
นอกนน้ั จงึ ฉนั ไดไ มเ ปน อาบตั ิ เวลาลกุ ไป องคไ หนไป
กอนตองอาบัติ ตองไปตามลำดับพรรษาไมเปนอาบัติ
ภิกษุตองอาบัติหลายตัวรวมกัน เวลาปลงอาบัติใหวา
“สมฺพหลุ า นานาวตถฺ กุ าโย” เพราะการตองอาบัตขิ อง
ภกิ ษนุ น้ั มมี ากมาย อาบตั ทิ ร่ี กู ม็ ี ทไี่ มร กู ม็ ี ฉะนนั้ จงึ ใหว า
รวมกนั หมายความวา ภกิ ษทุ ปี่ ลงอาบตั อิ ยเู สมอ จะเดนิ
ยนื นงั่ นอน กเ็ ปน บญุ ทกุ อริ ยิ าบถ อาบตั ชิ นดิ นม้ี านอก
พระปาฏิโมกข

ภิกษุและสามเณรท่ีจะเขาหาอุปชฌายอาจารย
ใหต ง้ั อยใู นคารวะ เวลาอปุ ช ฌายห รอื อาจารยน อนอยู

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 157

อยาพึงไหว นั่งอยูเปลือยกายไมมีผาพาดอยาพึงไหว
ไหวแ ลว นงั่ ใหพ น โทษ ๖ ประการ เรยี กวา นสิ สชั ชโทษ
๑. อยา นงั่ ใหใ กล ๒. อยา นงั่ ใหไ กลนกั ๓. อยา นงั่ ตรง
หนา ๔. อยา นง่ั ขา งหลงั ๕. อยา นง่ั สงู กวา ๖. อยา นงั่
เหนือลม การนั่งใกลนักทานอึดอัด น่ังไกลนักทานพูด
อะไรไมไ ดย นิ นง่ั ตรงหนา กดี ขวางผทู จี่ ะเขา มาใหม นงั่
ขา งหลงั ทา นไมเ หน็ นง่ั สงู กวา เปน การไมเ คารพ นง่ั เหนอื
ลมกลิ่นตัวมากระทบจมูกทาน น่ังอยางน้ีเรียกวา นั่ง
ประกอบดว ยโทษ

ภิกษุและสามเณรสรางแตอาบัติ ทำศีลขาด
อยเู สมอ ถงึ สกึ ออกไปเปน ฆราวาส กไ็ มม คี วามสขุ และ
ความเจริญ เพราะบาปท่ีบวชน้ันคอยตามเผาผลาญ
ถา ภกิ ษแุ ละสามเณรปฏบิ ตั ดิ ปี ฏบิ ตั ชิ อบ ถงึ สกึ ออกไป
เปน ฆราวาส กม็ แี ตค วามสขุ ความเจรญิ เพราะบญุ ที่
บวชนน้ั คอยตามสง

ภกิ ษแุ ละสามเณรบวชอยใู นศาสนา อยา เขา ใจวา
ไดแตบุญฝายเดียว บาปคอยดักอยูมากมาย เปรียบ
เสมือนคนไมรูจักคาขาย เขาใจวาไดกำไรแตฝายเดียว
แทจ รงิ ขาดทนุ คอยดกั อยขู า งหนา หารไู ม

158 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

การอยใู นศาสนากเ็ หมอื นกนั
ระเบียบแบบแผนท่ีพระพุทธเจาสอนน้ัน
ไมไดเอาระเบียบแบบแผนในมนุษยโลก
เทวโลก หรอื พรหมโลกมาสอน
พระพทุ ธองคท รงเอาแบบในนพิ พานมาสอน
. . . จงึ ไดง ามนกั
ฉะนน้ั ภกิ ษแุ ละสามเณรพงึ สงั วรระวงั ไว

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 159

เตอื นใจสมณะ
พระเณรเกา ใหม ในธรรมวินัย

ของพระศาสนา จงปฏบิ ตั ิ

ดดั กายวาจา ใหพวกทายก

อบุ าสกสกี า หมชู าวประชา

เกดิ ความเลอ่ื มใส นงุ ผา หม ผา

ทำตามสกิ ขา บญั ญตั วิ นิ ยั

นงุ สบงเลา ใตเ ขา ลงไป

แปดนิ้วตนไซร เรยี กปรมิ ณฑล

จวี รหม เหนอื ขอบสบง พาดสงั ฆาฏิ

ซอ นไวเ บอ้ื งบน ใหเ ปน มณฑล

หนา หลงั เทา กนั คาดรดั ประคด

จงจำกำหนด ตามอาจารยส อน

ใตน มสองนวิ้ จำเปน สำคญั

ถา ตำ่ กวา นนั้ เพยี งสนี่ ว้ิ ตน

เวลาบณิ ฑบาต สำรวมมรรยาท

โดยใจกุศล ทอดตาแลไป

สศี่ อกของตน

160 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

ท่ีพระทศพล ทา นตรสั บญั ชา
เวลาขบฉนั ก็พรอมเพรียงกัน
เวลาดำเนนิ เดนิ ตามพรรษา
ผแู กเ ดนิ หนา ออ นกวา ตามไป
มไิ ดพ ดู จา ลอ เลยี นเฮฮา
ใหผ ดิ วินัย หมนั่ เลา หมน่ั เรยี น
พากเพียรกันไป เปน อายขุ ยั
พระศาสนา เรยี นคนั ถธรุ ะ
อีกทั้งธรรมะ วปิ ส สนา
เรยี นโดยเคารพ นอบนบบชู า
อนั เปน มรรคา ทางไปนพิ พาน
แลวทำกจิ วตั ร คอยปฏบิ ตั ิ
ครบู าอาจารย ดดั สนั ดานตน
ใหพนจากพาล นบราบกราบกราน
ผูแกพรรษา เถระผใู หญ
แมเขาไปใกล ออ นนอ มกายา
ประพฤตอิ ยา งนี้ ตามพทุ ธวาที
ของพระศาสดา เรยี กวา สาวก
ของพระตถา

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 161

เมอ่ื สน้ิ ชวี า จะไดไ ปสวรรค
วมิ านทองโสด สูงหารอยโยชน
เครอ่ื งทพิ ยอ นนั ต นางฟาแชมช่ืน
นบั หมนื่ นบั พนั จตุ จิ ากนน้ั
แลว กลบั ลงมา เกดิ ในชมภู
บญุ นนั้ คำ้ ชู เปน ทา วพระยา
เปน จกั รพรรดิ กษตั รยิ เ ดชา
เปน คหบดี เศรษฐพี อ คา
เกดิ เปน ชาวนา รวยทรพั ยศ ฤงคาร
รา งกายเรอื งโรจน งานพน จากโทษ
ทง้ั หกประการ ไมส งู ไมต ่ำ
ไมข าวไมด ำ รปู งามสะคราญ
ไมอ วนไมผ อม งามพรอ มสงั ขาร
อายยุ นื นาน รอ ยปพ นั ป
ไมเจ็บไมไข ทุกขโศกโรคภัย
มไิ ดย ่ำยี รปู งามบรสิ ทุ ธ์ิ
ผอ งผดุ โสภี เพราะบญุ ทด่ี ี
นนั้ คอยตดิ ตาม

162 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

แมป ฏบิ ตั ผิ ดิ องคพระพิชิต
ตรสั ตรงกนั ขา ม วา เปน พระเณร
มหาเถรเลวทราม ไมป ระพฤตติ าม
คำสอนทศพล นงุ สบงสงู รมิ เขา
หม จวี รนน้ั เลา ลงไปกรอมสน
พาดสงั ฆาฏิ ไมเ ปน มลฑล
เลอ้ื ยลงรมิ สน เหมอื นหางโคไป
คาดรดั ประคด ไมต ามกำหนด
ทที่ า นกลา วไว คาดเพยี งครง่ึ กาย
ไมไตถ ามใคร พอเลอื่ นลงไป
กลายเปน คาดเอว ไมไ ตถ ามใคร
วนิ ัยแหลกเหลว ใจคอกเ็ ลว
ไมเกรงกลัวใคร เวลาบณิ ฑบาต
สอดสา ยสายตา ไมสำรวมใจ
โดยโลภอาหาร ลนลานเทยี่ วไป
พบเขา ทใี่ ด แยง เหมอื นไกก า
เวลาขบฉนั กพ็ ดู จากนั
ไมพ จิ ารณา ปจ จเวกขณะ
ละเลยสกิ ขา เดนิ เหนิ ไปมา

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 163

ไมส ำรวมกายา เปน คนใจตำ่
สรา งแตบ ญุ ทำ ไวส ำหรบั กาย
ชมวา ตวั ดี ไมม ยี างอาย
ใจคอชั่วราย ไมอายสิกขา
หยบิ เงนิ หยบิ ทอง ซื้อขาวซื้อของ
ตอ รองนานา พดู ปดลดเลยี้ ว
พูดเกยี้ วสกี า บาปทลี่ บั ตา
ทำไดท วั่ ไป ทง้ั บาปทแี่ จง
มิไดระแวง เกรงกลัววินัย
ใสเกือกก้ันรม หม ผา สองไหล
กลา เดนิ เขา ใน อปุ จารเจดยี 
ผา นแดนสมี า พระเถระแกกวา
เคารพไมม ี แขงแยงขึ้นหนา
ไมค ดิ บดั สี พระเณรอยา งน้ี
เรยี กวา สาวกมาร
ตกในนรกการณ
ครน้ั ตายไป ในมหาอเวจี
ทนทกุ ขท รมาน ไฟไหมรูดับ
แสนกัปแสนกลั ป ครนั้ พน ขนึ้ มา
เผาผลาญอนิ ทรยี 

164 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

จากอเวจี เศษบาปยงั มี
คอยตามรกั ษา ใหเ กดิ เปน เปรต
ทนทกุ ขเ ทวศ แสนเวทนา
อยากขา วอยากนำ้ ชา นานนกั หนา
พน เปรตขนึ้ มา เปน อสรุ กาย
ทนทกุ ขล ำบาก ไดย ากปางตาย
พนอสุรกาย เปน สตั วเ ดรจั ฉาน
เปน ววั เปน ควาย ใหเ ขาไถนา
เปน ชา งเปน มา ใหเขาใชการ
เปน แมวเปน หมา ชว ยเขาเฝา บา น
ใหเ ขาเขน ฆา กนิ เปน อาหาร
เปน นกเปน ไก ยากไรส าธารณ
เปน เปด เปน หา น ใหเ ขาฆา กนิ
ใชกรรมลน เหลือ จนหนงั และเนอื้
มากกวา แผน ดนิ ครน้ั วา สน้ิ กรรม
ทที่ ำทมฬิ กรรมยังไมส้ิน
คอยตดิ ตามมา เกดิ เปน มนษุ ย
รางกายพิรุธ เสยี หเู สยี ตา
เปน คนงอ ยเปลยี้ เสียแขง เสยี ขา

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 165

เจบ็ ไขโ รคา คอยตามเบยี นผลาญ
ศตั รกู ม็ าก ขดั สนจนยาก
เพราะกรรมบนั ดาล ครง้ั เปน พระเณร
ไดฉ นั อาหาร ทเ่ี ขาใหท าน
ดวยใจศรทั ธา ฉันแลวโยกเยก
ไมท ำปจ จเวกขณ พจิ ารณา
จึงไดทุกขโศก เพราะอณิ บรโิ ภค
นน้ั ตดิ ตามมา จงึ เกดิ เปน เวร
พระเณรทว่ั หนา เพราะสรา งกายา
เปน สาวกมาร

คำกลอนนม้ี ไิ ดม ใี นหนงั สอื นี้ ไดม าจากพระครสู งั ฆรกั ษ
(ช้ัว โอภาโส) พระคุณทานเอามาจากหนังสืออ่ืน เปนคำ
กลอนโบราณ เห็นวามีความสำคัญอยูมาก จึงนำมาพิมพ
ลงไว ณ ทนี่ ด้ี ว ย เพอ่ื จะมใิ หค วามดขี องกลอนนส้ี ญู หายไป

ขา พเจา ขออทุ ศิ สว นกศุ ลทไ่ี ดบ ำเพญ็ มา จงสง ผลใหท า น
เจาของกลอนน้ี จงไดแตที่สุคติทุกชาติทุกภพดวย เทอญ

(ขาพเจา หมายถึง พระผูรวบรวมและจัดพิมพ เมื่อป
พ.ศ. ๒๔๙๘)

166 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

พระบวชใหมท่ีหยอนยาน
ไมเปนที่ศรัทธาของชาวบาน สมภารเอือมระอา

๑. ลมื วา ถกู เขากราบ
๒. ลืมภาพวนั บวช
๓. ชอบคยุ อวดรู
๔. ตดิ ดหู นงั ตอน
๕. นอนดกึ ดน่ื
๖. ตนื่ นอนสาย
๗. เบอ่ื หนา ยกจิ วตั ร
๘. ทำตวั ขดั ระเบยี บวนิ ยั
๙. ไมใ สใ จศกึ ษา
๑๐. ตง้ั วงนนิ ทาพระดี ๆ
๑๑. คลกุ คลพี ระชวั่ ๆ
๑๒. มวั่ สมุ เพอ่ื นฆราวาส
๑๓. ขเ้ี กยี จปด กวาดอาราม
๑๔. นำความไมด ไี ปพดู นอกวดั
๑๕. ไมป ฏบิ ตั ติ ามคำสอนของอปุ ช ฌายอ าจารย
๑๖. สรา งความรำคาญแกพ ระทรงศลี

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 167

๑๗. แอบกนิ ขา วเยน็
๑๘. แอบเลน การพนนั
๑๙. พวั พนั สรุ ายาเสพตดิ
๒๐. ไมป ฏบิ ตั กิ จิ ของพระ
๒๑. บนั ดาลโทสะเมอื่ ถกู เตอื น
๒๒. แสดงความปา เถอื่ นทต่ี ดิ ตวั มา
๒๓. ตอ งคดอี าญาถกู จบั สกึ
๒๔. ขาดสำนกึ ในความเปน สมณะ

วถี ชี วี ติ ของนกั บวชแบบพระเวสสนั ดร

๑. ออกจากเคหา
๒. นงุ ผา ปอน ๆ
๓. ยนิ ดใี นการอยใู นทเี่ ยน็ -รอน
๔. นอนกบั ตน ไมแ ละดนิ
๕. กนิ อาหารตามมตี ามได
๖. เผชญิ กบั ความแลง น้ำใจ
๗. เจบ็ ไขท ำใจยอมรบั
๘. ชพี ดบั ไมต อ งรอคนเหน็ ใจ

168 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

สำนกึ ในความเปน สมณะทำใหเ ปน พระดี

๑. เตอื นวา ตวั เราเองเปน สมณะ
(สมณสญั ญา)

๒. รกั ษากริ ยิ าอาจาระใหเ หมาะสม
(สมณภาวะ)

๓. อยา นยิ มใชส ง่ิ ของแบบฆราวาส
(สมณบรขิ าร)

๔. รจู กั ศพั ทส อื่ สารทางศาสนา
(สมณโวหาร)

๕. รจู กั ดแู ลรกั ษาสงิ่ ทเี่ ปน เครอ่ื งใช
(สมณบรโิ ภค)

๖. เอาใจใสในกิจของพระ
(สมณวตั ร)

๗. ศกึ ษาและปฏบิ ตั ธิ รรมะใหบ รรลผุ ล
(สมณธรรม)

๘. ทำตนใหเ ปน ประโยชนต อ ศาสนา ประชาชน
(สมณกจิ )

๙. ดำรงตนใหเ หมาะสม
(สมณสารปู )

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 169

หนาที่พระใหม

๑. ครองจวี รใหเ ปน ปรมิ ณฑล
๒. ไหวพ ระสวดมนตใ หเ ครง ครดั
๓. เจนจดั ศาสนพธิ ี
๔. มคี วามรดู ใี นศาสนา
๕. ศกึ ษาพระธรรมคำสอน
๖. ครองจวี รอยา ใหข าด
๗. วดั วาตอ งหมน่ั ปด กวาด
๘. มบี าตรตอ งโปรด
๙. มโี บสถต อ งลง
๑๐. มอี าบตั ติ อ งปลง

เปน พระสงฆผ อ งอำไพ
บวชเปน พระกก็ า วหนา ลาสกิ ขากเ็ จรญิ รงุ เรอื ง

(คำกลอนและคำคลอง ควรใหพระทองทุกวันด่ัง

เด็กทองบทอาขยาน และควรพิมพติดกรอบไวใหกุฏิพระ
ทุกหลัง หรือพิมพแจก)

170 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

คำอภธิ านศพั ท

๑. อธศิ ลี สกิ ขา คอื ขอ ปฏบิ ตั สิ ำหรบั การฝก ฝนอบรมความ
ประพฤตทิ างกาย วาจา หรอื คอื ระเบยี บวนิ ยั ในการอยู
รว มกบั ผอู นื่ และสง่ิ แวดลอ มตา ง ๆ ดว ยดี ใหเ กอ้ื กลู
ไมเ บยี ดเบยี น ไมท ำลาย
ปาฏโิ มกขสงั วรศลี คอื การสำรวมในพระปาฏโิ มกข เวน
ขอท่ีพระพุทธเจาหาม ทำตามขอที่พระพุทธองคทรง
อนญุ าต เปน ขอ ๑ ในปารสิ ทุ ธศิ ลี ๔

๒. อนั ตมิ วตั ถุ คอื วตั ถมุ ใี นทส่ี ดุ หมายถงึ อาบตั ปิ าราชกิ ซงึ่
ทำใหภิกษุและภิกษุณีผูลวงละเมิดมีโทษถึงที่สุด คือ
ขาดจากภาวะของตน

๓. ครกุ าบตั ิ คอื อาบตั หิ นกั ไดแ กอ าบตั ปิ าราชกิ เปน อาบตั ิ
ทแ่ี กไ ขไมไ ด ภกิ ษตุ อ งเขา แลว จำตอ งสกึ เสยี และอาบตั ิ
สงั ฆาทเิ สส ตอ งอยกู รรมจงึ จะพน ได
ลหกุ าบตั ิ คอื อาบตั เิ บา ไดแ กอ าบตั ทิ มี่ โี ทษเลก็ นอ ย ไดแ ก
อาบัติถุลลัจจัย ปาจิตตีย ปาฏิเทสนียะ ทุกกฏ และ
ทพุ ภาษติ

๔. อาณาวีติกกมันตราย คืออันตรายอันเกิดจากการลวง
ละเมดิ พระพทุ ธบญั ญตั ,ิ การทำผดิ ลว งพระวนิ ยั บญั ญตั ิ

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 171

๕. อปริยันตปาริสุทธิศีล คือปาริสุทธิศีลท่ีไมมีสิ้นสุด
อยา งนอ ย มี ๒๒๗ ขอ
ปารสิ ทุ ธศิ ลี คอื ศลี เปน เครอื่ ง หรอื เปน เหตใุ หบ รสิ ทุ ธ์ิ
มอี ยู ๔ ประการ คอื
๑. ปาฏโิ มกขสงั วรศลี สำรวมในพระปาฏโิ มกข
๒. อนิ ทรยี สงั วรศลี สำรวมอนิ ทรยี  ๖ คอื ตา หู จมกู
ลน้ิ กาย ใจ
๓. อาชวี ปารสิ ทุ ธศิ ลี เลย้ี งชพี โดยทางทชี่ อบธรรม
๔. ปจ จยั สนั นสิ ติ ศลี พจิ ารณากอ น จงึ บรโิ ภคปจ จยั ๔
คอื จวี ร บณิ ฑบาตร เสนาสนะ และเภสชั

๖. ปาริยันตปาริสุทธิศีล คือปาริสุทธิศีลท้ัง ๔ อยาง
แตเปนศีลของสามเณรและของคฤหัสถ มีจำกัดขอไว
คอื สามเณรมเี พยี ง ๑๐ สกิ ขาบท ศลี ของ คฤหสั ถม เี พยี ง
๘ และ ๕ สกิ ขาบทเทา นนั้

๗. อเุ ทศ คอื หมวดหนง่ึ ๆ แหง ปาฏโิ มกขท จี่ ดั ไวส ำหรบั สวด
ในคำวา สงฆม อี เุ ทศเดยี วกนั หมายความวา รว มฟง สวด
ปาฏโิ มกขด ว ยกนั

๘. ทำอุโบสถ คือการสวดปาฏิโมกขของพระสงฆทุก
กึ่งเดือน เปนการซักซอมตรวจสอบความบริสุทธิ์ทาง
พระวนิ ยั ของภกิ ษทุ งั้ หลาย และเปน เครอื่ งแสดงความ

172 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

พรอมเพรยี งของหมูสงฆดวย ในการทำอุโบสถนี้ จะมี
การสวดปาฏโิ มกขไ ดต อ เมอื่ มภี กิ ษคุ รบ ๔ รปู ขน้ึ ไป
๙. อาบตั เิ จด็ กอง คอื อาบตั ปิ ระเภทตา ง ๆ ตอ ไปนคี้ อื
๑. ปาราชกิ
๒. สงั ฆาทเิ สส
๓. ถุลลัจจัย๔. ปาจติ ตยี 
๕. ปาฏเิ ทสนยี ะ
๖. ทุกกฏ
๗. ทพุ ภาสติ
๑๐. อาจณิ ณกรรม คอื การกระทำทป่ี ระกอบดว ยเจตนาทำ
ซ้ำ ๆ กนั มากจนเกดิ ความเคยชนิ
๑๑. มนุสสวิคคหะ คือพระพุทธบัญญัติหามภิกษุฆามนุษย
ทง้ั ในครรภแ ละนอกครรภ
๑๒. อนนั ตรยิ กรรม คอื กรรมอนั หนกั กรรมทเี่ ปน บาปหนกั
ทส่ี ดุ ตดั ทางสวรรค ตดั ทางนพิ พาน กรรมทใ่ี หผ ล คอื
ความเดอื ดรอ นไมเ วน ระยะเลย มี ๕ อยา ง คอื
๑. มาตฆุ าต ฆา มารดา
๒. ปต ฆุ าต ฆา บดิ า
๓. อรหนั ตฆาต ฆา พระอรหนั ต
๔. โลหติ ปุ บาท ทำรา ยพระพทุ ธเจา จนถงึ ยงั พระโลหติ

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 173

ใหห อ ขน้ึ ไป
๕. สงั ฆเภท ทำสงฆใ หแ ตกกนั
๑๓. อปุ จาร คือท่ีใกลชิด, ระยะใกลเคียง, บริเวณรอบ ๆ,
อปุ จารพระสงฆ คอื บรเิ วณรอบ ๆ เขตทพี่ ระสงฆช มุ นมุ
กัน, อุปจารเรือนในอรรถกถาพระวินัยทานไดอธิบาย
ไวดังนี้ อาคารที่ปลูกข้ึนรวมในแคระยะน้ำตกท่ีชายคา
เปน เรอื น บรเิ วณรอบ ๆ เรอื นซง่ึ กำหนดเอาทแ่ี มบ า น
ยืนอยูที่ประตูเรือนสาดน้ำลางภาชนะออกไป หรือ
แมบานยืนอยูในเรือนโยนกระดง หรือไมกวาดออกไป
ภายนอก ตกลงทใี่ ด ระยะรอบ ๆ กำหนดนน้ั เปน อปุ จาร
เรอื น บรุ ษุ วยั กลางคนมกี ำลงั ดยี นื อยทู เี่ ขตอปุ จารเรอื น
ขวา งกอ นดนิ ไป กอ นดนิ ทขี่ วา งนนั้ ตกลงทใี่ ด ทน่ี น้ั จาก
รอบ ๆ บรเิ วณอปุ จารเรอื น เปน กำหนดเขตบา น บรุ ษุ
วัยกลางคนมีกำลังดีน้ันแหละ ยืนอยูที่เขตบานนั้นโยน
กอ นดนิ ไปเตม็ กำลงั กอ นดนิ ตกทใี่ ด ทน่ี น้ั เปน เขตอปุ จาร
บา น สมี าทสี่ มมตเิ ปน ตจิ วี ราวปิ ปวาสนน้ั จะตอ งเวน บา น
และอปุ จารบา นดงั กลา วนเ้ี สยี จงึ จะสมมตขิ นึ้ คอื ใชเ ปน
ตจิ วี าราวปิ ปวาสสมี าได
ตจิ วี ราวปิ ปวาส คอื การไมอ ยปู ราศจากไตรจวี ร คอื ภกิ ษุ
อยใู นแดนสมมติ เปน ตจิ วี ราวปิ ปลาสแลว อยหู า งจาก

174 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

ไตรจวี ร กไ็ มเ ปน อนั อยปู ราศ ไมต อ งอาบตั ดิ ว ยนสิ สคั -
คยิ ปาจติ ตยี  สกิ ขาบทที่ ๑
๑๔. แดนสีมา คือเขตแดนที่หมูสงฆตกลงไวสำหรับภิกษุ
ทั้งหลายท่ีอยูภายในเขตแดนนั้น จะตองทำสังฆกรรม
รวมกัน
๑๕. ไถยจติ คอื จติ คดิ จะลกั จะขโมย, จติ ประกอบดว ยความ
เปน ขโมย
๑๖. สงุ กฆาตะ คอื การเบยี ดเบยี นสว ย การหนหี รอื หลบเลย่ี ง
ภาษี
๑๗. อวหาร คอื อาการทถ่ี อื วา เปน การลกั ทรพั ย ในอรรถกถา
แสดงไว ๒๕ อยา ง พงึ ทราบในทนี่ ้ี ๑๓ อยา ง คอื ๑. ลกั
๒. ชงิ หรอื วง่ิ ราว ๓. ลกั ตอ น ๔. แยง ๕. ลกั สบั ๖. ตู
๗. ฉอ ๘. ยกั ยอก ๙. ตระบดั ๑๐. ปลน ๑๑. หลอกลวง
๑๒. กดขห่ี รอื กรรโชก ๑๓. ลกั ซอ น
๑๘. สลากภตั คอื อาหารถวายตามสลาก หมายเอาภตั ตาหาร
อนั ทายกพรอ มใจถวาย ตา งคนตา งจดั มา เปน ของตา ง
ชนิดกัน มักทำในชวงเทศกาลผลไม ถวายพระดวยวิธี
การใหพ ระจบั สลาก
๑๙. อตุ ตรมิ นสุ สธรรม คอื ธรรมอนั ยวดยงิ่ ของมนษุ ย ไดแ ก
ฌาน วโิ มกข สมาธิ สมาบัติ มรรคผล บางทีเรียกให

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 175

งา ยวา ธรรมวเิ ศษหรอื คณุ วเิ ศษ
๒๐. มหรคต คือการเขาถึงสภาวะอันยิ่งใหญ หมายถึง

พระนพิ พาน
๒๑. โลกตุ ตระ คอื พน จากโลก พน วสิ ยั ของโลก ไมเ นอ่ื งใน

ภพทงั้ สาม คอื กามภพ รปู ภพ และอรปู ภพ
๒๒. ฌาน คอื การเพง อารมณจ นใจแนว แนเ ปน อปั ปนาสมาธิ

เปน ภาวะทจี่ ติ สงบ ประณตี มสี มาธเิ ปน องคธ รรมหลกั
๒๓. วโิ มกข คอื ความหลดุ พน จากอำนาจกเิ ลส
๒๔. สมาบตั ิ คอื ภาวะอนั สงบ ประณตี ซงึ่ พงึ เขา ถงึ สมาบตั ิ

มหี ลายอยา ง เชน ฌานสมาบตั ิ ๘ ผลสมาบตั ิ เปน ตน
๒๕. ไตรวชิ ชา คอื ความรแู จง , ความรวู เิ ศษ ๓ ประการ คอื

๑. ความรทู ที่ ำใหร ะลกึ ชาตใิ นหนหลงั ได

๒. ความรกู ารจตุ แิ ละอบุ ตั ขิ องสตั วท ง้ั หลาย

๓. ความรทู ที่ ำอาสวะใหส นิ้ ไป
๒๖. อภิญญา คือความรูอันยิ่ง, ความรูช้ันสูงในพระพุทธ-

ศาสนา มี ๖ ประการ คอื

๑. อทิ ธวิ ธิ ี แสดงฤทธติ์ า ง ๆ ได

๒. ทพิ พโสต หทู พิ ย

๓. เจโตปรยิ ญาณ ญาณทใ่ี หท ายใจคนอน่ื ได

๔. ปพุ เพนวิ าสนสุ สตญิ าณ ญาณทท่ี ำใหร ะลกึ ชาตไิ ด

176 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

๕. ทพิ พจกั ขุ ตาทพิ ย
๖. อาสวกั ขยญาณ ญาณทท่ี ำใหอ าสวะกเิ ลสสนิ้ ไป
๒๗. อบาย คืออบายภูมิ หมายถึง ภูมิกำเนิดท่ีปราศจาก
ความเจรญิ มี ๔ อยา ง คอื ๑. สตั วน รก ๒. สตั ว
เดรจั ฉาน ๓. เปรต ๔. อสรุ กาย
๒๘. ทพั พสมั ภาระ คอื สงิ่ และเครอ่ื งอนั เปน สว นประกอบ
ที่จะประกอบกันเขาเปนบานเรือน เรือ รถ เครื่องบิน
หรอื เกวยี น เปน ตน
๒๙. ทายก คอื ผใู หท เ่ี ปน ผชู าย
ทายกิ า คอื ผใู หท เ่ี ปน ผหู ญงิ
๓๐. อธกิ รณ คอื เรอื่ งทเี่ กดิ ขนึ้ แลว จะตอ งจดั ตอ งทำ, เรอ่ื ง
ทสี่ งฆต อ งดำเนนิ การมี ๔ อยา ง คอื
๑. ววิ าทาธกิ รณ

การเถยี งกนั เกยี่ วกับพระธรรมวินัย
๒. อนวุ าทาธกิ รณ

การโจทกห รอื กลา วหากนั ดว ยอาบตั ิ
๓. อาปต ตาธกิ รณ

การตอ งอาบตั ิ การปรบั อาบตั ิ
และการแกไ ขตวั ใหพ น จากอาบตั ิ
๔. กจิ จาธกิ รณ

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 177

กจิ ธรุ ะตา ง ๆ ทส่ี งฆต อ งทำ เชน ใหอ ปุ สมบท
๓๑. สวดสมนุภาสน คือการสวดประกาศหามไมใหถือรั้น

ในการอนั มชิ อบ
๓๒. อนสุ าวนา คอื คำสวนประกาศ, คำประกาศขอ ปรกึ ษา

และขอ ตกลงของสงฆ, คำขอมติ
๓๓. ปวารณา คือยอมใหขอ, เปดโอกาสใหขอ, ยอมให

วา กลา วตกั เตอื น
๓๔. สมโภค คอื การกนิ รว ม หมายถงึ การคบหากนั ในทางให

หรอื รบั อามสิ และคบหากนั ในทางสอนธรรมเรยี นธรรม
๓๕. สังวาส คือธรรมเปนเคร่ืองอยูรวมกันของหมูสงฆ

ไดแ กก ารทำสงั ฆกรรมรว มกนั สวดปาฏโิ มกขร ว มกนั มี

สกิ ขาบทเสมอกนั คอื เปน พวกเดยี วกนั อยดู ว ยกนั ได มี

ฐานะและสิทธิเสมอกัน ในภาษาไทยใชหมายถึงรวม

ประเวณีดวย
๓๖. ปพพาชนียกรรม หรือ บัพพาชนียกรรม คือกรรม

อนั สงฆพ งึ ทำแกภ กิ ษอุ นั พงึ จะไลเ สยี การไลอ อกจากวดั

กรรมนส้ี งฆท ำแกภ กิ ษผุ ปู ระทษุ รา ยสกลุ และประพฤติ

เลวทรามเปน ขา วเซง็ แซ หรอื ทำแกภ กิ ษผุ เู ลน คะนอง ๑

อนาจาร ๑ ลบลา งพระพทุ ธ บญั ญตั ิ ๑ มจิ ฉาชพี ๑
๓๗. การกสงฆ คือสงฆผูกระทำ หมายถึงสงฆหมูหน่ึงผู

178 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

ดำเนินการในกิจสำคัญ เชน การสังคายนา หรือใน
สงั ฆกรรมตา ง ๆ
๓๘. ปรวิ าส คอื การอยชู ดใช เรยี กสามญั วา อยกู รรม, เปน
ชอ่ื วฏุ ฐานวธิ ี (ระเบยี บปฏบิ ตั สิ ำหรบั ออกจากครกุ าบตั )ิ
อยางหน่ึง ซึ่งพระภิกษุผูตองอาบัติสังฆาทิเสสแลว
ปกปดไว จะตองประพฤติเปนการลงโทษตนเองชดใช
ใหค รบเทา จำนวนวนั ทป่ี ด อาบตั กิ อ นทจ่ี ะประพฤตมิ านตั
อนั เปน ขน้ั ตอนปกตขิ องการออกจากอาบตั ติ อ ไป ระหวา ง
อยปู รวิ าสตอ งประพฤตวิ ตั รตา ง ๆ เชน งดใชส ทิ ธบิ าง
อยา ง ลดฐานะของตน และประจานตวั เปน ตน
๓๙. มานตั เปน ชอ่ื วฏุ ฐานวธิ ี คอื ระเบยี บปฏบิ ตั ใิ นการออก
จากครกุ าบตั ิ แปลวา นบั หมายถงึ การนบั ราตรี ๖ ราตรี
คือภิกษุผูตองอาบัติสังฆาทิเสสแลว เม่ือจะปลด-
เปลื้องตนออกจากอาบัติตาม ธรรมเนียมจะตองไปหา
สงฆจตุรวรรค (คือหมูสงฆท่ีกำหนดจำนวนภิกษุอยาง
ต่ำ ๔ รูป เชนสงฆท่ีทำอุโบสถกรรม เปนตน) ทำผา
หมเฉวียงบาขางหนึ่ง กราบภิกษุแกกวา น่ังกระหยง
ประนมมือ กลาวคำขอมานัตตามอาบัติท่ีตอง ภิกษุ
รปู หนงึ่ สวดประกาศใหม านตั ภกิ ษรุ ปู นนั้ ประพฤตมิ านตั
๖ ราตรแี ลว สงฆจ งึ สวดระงบั อาบตั ใิ หไ ด

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 179

๔๐. อพั ภาน คอื การรบั กลบั เขา หม,ู เปน ขนั้ ตอนสดุ ทา ยแหง
ระเบียบปฏิบัติในการออกจากครุกาบัติข้ันสังฆาทิเสส
ไดแกการท่ีสงฆสวดระงับอาบัติ รับภิกษุผูตองอาบัติ
สงั ฆาทเิ สส และไดท ำโทษตนเองตามวธิ ที ก่ี ำหนดเสรจ็
แลว ใหกลับคืนเปนผูบริสุทธิ์ เปนขั้นตอนตอจากการ
ประพฤตมิ านตั สนิ้ ๖ ราตรแี ลว

๔๑. มาตคุ าม คอื ผหู ญงิ
๔๒. พระวินัยธร คือพระผูทรงวินัย พระภิกษุผูชำนาญใน

พระวนิ ยั
๔๓. ปลโิ พธ ในทางพระวนิ ยั เกยี่ วกบั การกรานกฐนิ หมายถงึ

ความกังวลที่เปนเหตุใหกฐินยังไมเดาะ คือ ยังรักษา
อานิสงสกฐินและเขตแหงจีวรกาลตามกำหนดไวได มี
๒ อยา ง คอื
๑. เรอ่ื งอาวาส คอื ยงั อยใู นวดั นน้ั หรอื หลกี ออกไป แต
ยงั ผกู ใจวา จะกลบั มา เรยี กวา อาวาสปลโิ พธ
๒. เรอ่ื งจวี ร ความกงั วลในจวี ร คอื ยงั ไมไ ดท ำจวี ร หรอื
ทำคางอยู หรือหายเสียในเวลาทำ แตยังไมส้ินหวังวา
จะไดจ วี รอกี เรยี กวา จวี รปลโิ พธ
ถา สนิ้ ปลโิ พธครบทง้ั สองอยา ง จงึ เปน อนั เดาะกฐนิ (หมด
อานสิ งสแ ละสนิ้ เขตจวี รกาลกอ นกำหนด)

180 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

๔๔. วิกัป คือการทำใหเปนของสองเจาของ คือขอใหภิกษุ
สามเณรอ่ืนรวมเปนเจาของบาตรหรือจีวรนั้น ๆ ดวย
ทำใหไมตองอาบัติเพราะเก็บอติเรกบาตร หรืออติเรก
จวี รไวเ กนิ กำหนด

๔๕. อธิษฐาน ในทางพระวินัย หมายถึงการต้ังใจกำหนด
เอาไววาจะใชของนั้น ๆ เปนของประจำตัว เชนไดผา
มาผืนหนึ่งตั้งใจวาจะใชเปนจีวร เราก็อธิษฐานผานั้น
และเรยี กวา จวี รอธษิ ฐาน เรานยิ มเรยี กโดยทวั่ ๆ ไปวา
จวี รครอง

๔๖. ปุริมพรรษา คือพรรษาตน เริ่มต้ังแตวันแรมหน่ึงคำ่
เดอื นแปดในปท ไ่ี มม อี ธกิ มาสเปน ตน ไป เปน เวลา ๓ เดอื น
คอื ถงึ วนั ขนึ้ ๑๕ คำ่ เดอื น ๑๑

๔๗. หตั ถบาส คือท่ใี กลต ัวช่ัวคนหนึ่ง (น่ังตวั ตรง) เหยยี ด
แขนออกไปจับตัวอีกคนหน่ึงได ทานวาเทากับชวง
สองศอกกบั หนงึ่ คบื หรอื สองศอกครงึ่ วดั จากสว นสดุ
ดา นหลงั ของผเู หยยี ดมอื อกไป (เชน ถา ยนื วดั จากสน เทา
ถานั่งวัดจากสุดหลังอวัยวะท่ีน่ัง) โดยนัยน้ีทานวาน่ัง
หา งกนั ไมเ กนิ ๑ ศอก

๔๘. อกาลจีวร คือจีวรที่เกิดข้ึนนอกเขตจีวรกาล นอกเขต
อานสิ งสก ฐนิ