ศีลของพระและสมณวิสัย สมบูรณ์

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 181

๔๙. สังฆาฏิ คือผาทาบ, ผาคลุมกันหนาวท่ีพระใชทาบบน
จวี รเหนอื ไหลซ า ย เปน ผา ผนื ๑ ในจำนวน ๓ ผนื ทเี่ รยี ก

วา ไตรจวี ร
๕๐. อตุ ตราสงค คอื ผา หม , เปน ผา ผนื หนง่ึ ในจำนวน ๓ ผนื

ของไตรจวี ร ไดแ ก ผนื ทเ่ี รยี กกนั สามญั ทวั่ ไปวา จวี ร
๕๑. อนั ตรวาสก คอื ผา นงุ , เรยี กทว่ั ไปวา สบง เปน หนง่ึ ใน

ไตรจวี ร
๕๒. ไวยาวัจกร คือผูทำกิจธุระหรือผูชวยเหลือรับใชพระ

ภกิ ษสุ งฆ
๕๓. วตั ตเภท คือการละเลยวัตร, ละเลยหนาที่ ไมทำตาม

ขอปฏิบัติท่ีกำหนดไว เชน ภิกษุผูกำลังประพฤติมานัต

หรือกำลังอยูปริวาส ละเลยวัตรของตน พระอรรถ-

กถาจารยป รบั อาบตั ทิ กุ กฏ
๕๔. สนั ถตั คอื ผา รองนงั่
๕๕. มาสก คอื ชอื่ มาตราเงนิ สมยั โบราณ ราคาหา มาสกเทา กบั

หนง่ึ บาท
๕๖. กัปปยะ คือของท่ีสมควรแกภิกษุบริโภคใชสอย คือ

พระพทุ ธเจา ทรงอนญุ าตใหภ กิ ษใุ ช หรอื ฉนั ได เชน ขา วสกุ

จวี ร รม ยาแดง เปน กปั ปย ะ แตส รุ า เสอ้ื กางเกง หมวก

นำ้ อบ ไมเ ปน กปั ปย ะ ไมท รงอนญุ าตไว

182 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

๕๗. วตั รปฏบิ ตั ิ คอื ความประพฤตทิ เี่ ปน ไปตามขนบธรรมเนยี ม
แหง เพศและภาวะ หรอื วถิ ดี ำเนนิ ชวี ติ ของตน

๕๘. กปั ปย การก คอื ผทู ำของทส่ี มควรแกส มณะ, ลกู ศษิ ยพ ระ
๕๙. รปู ย สงั โวหาร คอื การซอ้ื ขายแลกเปลยี่ นดว ยเงนิ ตรา
๖๐. สมณบรขิ าร คอื เครอ่ื งใชส อยตา ง ๆ ของพระในพระ-

พทุ ธศาสนา มี ๘ อยา ง คอื สบง จวี ร สงั ฆาฏิ บาตร
มดี โกนหรอื มดี ตดั เลบ็ เขม็ ประคดเอว กระบอกกรองนำ้
นยิ มเรยี กวา อฏั ฐบรขิ าร
๖๑. สกิ ขมานา คอื นางผกู ำลงั ศกึ ษา, สามเณรผี มู อี ายุ ถงึ ๑๘
ปแ ลว อกี ๒ ป จะครบบวชเปน ภกิ ษณุ ี ภกิ ษณุ สี งฆส วด
ใหส กิ ขาสมมตคิ อื ตกลงใหส มาทานสกิ ขาบท ๖ ประการ
ตงั้ แตป าณาตปิ าตา เวรมณี จนถงึ วกิ าลโภชนา เวรมณี
ใหร กั ษาอยา งเครง ครดั ไมข าดเลย ตลอดเวลา ๒ ปเ ตม็
(ถาลวงขอใดขอหน่ึงตองสมาทานต้ังตนใหมอีก ๒ ป)
ครบ ๒ ป ภิกษุณีสงฆจึงทำพิธีอุปสมบทให ขณะท่ี
สมาทานสกิ ขาบท ๖ ประการอยา งเครง ครดั นี้ เรยี กวา
นางสกิ ขมานา
๖๒. วนั มหาปวารณา ตรงกบั วนั ขน้ึ ๑๕ ค่ำ เดอื น ๑๑ เปน
วันท่ีภิกษุทุกรูปจะกลาวปวารณา คือเปดโอกาสใหกัน
และกันวากลาวตักเตือนกันได เปนสังฆกรรมท่ีพระ-

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 183

พทุ ธเจา ทรงประทานอนญุ าตใหห มสู งฆท ำในวนั สดุ ทา ย
แหง การจำพรรษา
๖๓. โคจร คอื หนทางไปของภกิ ษุ โคจรคาม คอื หมบู า นทพ่ี ระ
ภกิ ษไุ ปบณิ ฑบาตเสมอ
๖๔. อรณุ คอื ระยะเวลาใกลอ าทติ ยจ ะขนึ้ มสี องระยะ คอื มี
แสงขาวเรอื่ ๆ (แสงเงนิ ) และแสงแดด (แสงทอง) หรอื
เวลายำ่ รงุ
๖๕. ครุธรรม คือธรรมอันหนัก เปนหลักความประพฤติ
สำหรับนางภิกษุณีจะพึงปฏิบัติตามดวยความเคารพ
ไมล ะเมดิ ตลอดชวี ติ มี ๘ ประการ คอื
๑. ภกิ ษณุ แี มบ วชรอ ยพรรษาแลว กต็ อ งกราบไหวภ กิ ษุ

แมบ วชวนั เดยี ว
๒. ภกิ ษณุ จี ะอยใู นวดั ทไี่ มม ภี กิ ษไุ มไ ด
๓. ภิกษุณีตองไปถามวันอุโบสถ และเขาไปฟงโอวาท

จากภกิ ษทุ กุ กงึ่ เดอื น
๔. ภิกษุณีอยูจำพรรษาแลว ตองปวารณาในสงฆสอง

ฝา ย โดยสถานทง้ั ๓ คอื โดยไดเ หน็ โดยไดย นิ
โดยรงั เกยี จ (รงั เกยี จหมายถงึ ระแวงสงสยั หรอื เปน
พฤตกิ รรมอะไรทนี่ า เคลอื บแคลง)
๕. ภิกษุณีตองอาบัติหนัก ตองประพฤติมานัตในสงฆ

184 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

สองฝา ย (คอื ทง้ั ภกิ ษสุ งฆแ ละภกิ ษณุ สี งฆ) ๑๕ วนั
๖. ภกิ ษณุ ตี อ งแสวงหาอปุ สมั ปทาในสงฆส องฝา ย เพอ่ื

นางสกิ ขมานา
๗. ภกิ ษณุ ไี มพ งึ ดา ไมพ งึ บรภิ าษภกิ ษุ ไมว า จะโดยปรยิ าย

ใด ๆ
๘. ไมใ หภ กิ ษณุ วี า กลา วภกิ ษุ แตภ กิ ษวุ า กลา วภกิ ษณุ ไี ด
๖๖. อามสิ คอื สง่ิ ของ, เครอื่ งลอ ใจ
๖๗. อจิตตกะ คือไมมีเจตนา เปนชื่อของอาบัติพวกหนึ่ง
ทเี่ กดิ ขน้ึ โดยสมฏุ ฐานทแี่ มไ มม เี จตนา คอื ถงึ แมไ มจ งใจ
ทำกต็ อ งอาบตั ิ เชน ฉนั อาหารในเวลาวกิ าล ดมื่ นำ้ เมา
เปน ตน
๖๘. จณุ คอื ของทลี่ ะเอยี ดเปน ผง ใชท าตวั
๖๙. วินัยกรรม คือการกระทำเกี่ยวกับพระวินัย หรือการ
ปฏบิ ตั ติ ามวนิ ยั เชน การปลงอาบตั ,ิ การอธษิ ฐานบรขิ าร,
การวกิ ปั บาตรและจวี ร เปน ตน
๗๐. สายกายพนั ธน คอื สายรดั ประคดเอว
๗๑. ญัตติจตุตถกรรม คือกรรมมีญัตติเปนที่สี่ ไดแก
สังฆกรรมที่สำคัญ มีการอุปสมบทเปนตน ซ่ึงเม่ือตั้ง
ญตั ตแิ ลว ตอ งสวดประกาศขอมตถิ งึ ๓ หน เพอ่ื สงฆท ี่
ชุมนุมนั้นจะไดมีเวลาพิจารณาหลายเที่ยววาจะอนุมัติ

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 185

หรอื ไม
๗๒. ขนอน คอื ดา นเกบ็ ภาษี
๗๓. วปิ ลาส คอื ความเหน็ หรอื ความเขา ใจคลาดเคลอื่ นจาก

สภาพทเี่ ปน จรงิ มดี งั นี้
ก. วปิ ลาสดว ยอำนาจจติ และเจตสกิ ๓ ประการ คอื

๑. วปิ ลาสดว ยอำนาจสำคญั ผดิ
เรยี กวา สญั ญาวปิ ลาส

๒. วปิ ลาสดว ยอำนาจคดิ ผดิ
เรยี กวา จติ ตวปิ ลาส

๓. วปิ ลาสดว ยอำนาจเหน็ ผดิ
เรยี กวา ทฏิ ฐวิ ปิ ลาส

ข. วปิ ลาสดว ยสามารถวตั ถเุ ปน ทต่ี ง้ั ๔ ประการ คอื
๑. วปิ ลาสในของทไ่ี มเ ทย่ี ง วา เทยี่ ง
๒. วปิ ลาสในของทเ่ี ปน ทกุ ข วา เปน สขุ
๓. วปิ ลาสในของทไ่ี มใ ชต น วา เปน ตน
๔. วปิ ลาสในของทไี่ มง าม วา งาม

๗๔. โมหาโรปนกรรม คอื กริ ยิ าทสี่ วดประกาศยกโทษภกิ ษวุ า
แสรง ทำหลง คอื รแู ลว ทำเปน ไมร ู เมอื่ สงฆสวดประกาศ
แลว ยงั แกลง ทำไมร อู กี ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี 

๗๕. เผดยี ง คอื บอกใหร ู บอกใหน มิ นต

186 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

๗๖. สปู ะ คอื ของกนิ ของตม ทเ่ี ปน น้ำ, แกง
๗๗. ปรมิ ณฑล คอื ความเปน ระเบยี บ ความเรยี บรอ ย
๗๘. ศีลวิบัติ คือการเสียศีล สำหรับภิกษุ คือตองอาบัติ

ปาราชกิ หรอื สงั ฆาทเิ สส
๗๙. อาจารวบิ ตั ิ คอื เสยี อาจาระ เสยี จรรยา มารยาทเสยี หาย

ประพฤตยิ อ หยอ น รมุ รา ม มกั ตอ งอาบตั เิ ลก็ นอ ยตงั้ แต
ถลุ ลจั จยั ลงมาถงึ ทพุ ภาสติ
๘๐. ทิฏฐิวิบัติ คือความวิบัติแหงทิฏฐิ ความผิดพลาดแหง
ความคดิ เหน็ ความเหน็ คลาดเคลอ่ื นผดิ ธรรมวนิ ยั ทำให
ประพฤตติ นนอกแบบแผน ทำความผดิ อยเู สมอ
๘๑. อาชีววิบัติ คือการเสียอาชีวะ ความเสียหายแหงการ
เลย้ี งชพี คอื ประกอบมจิ ฉาอาชวี ะ มกี ารหลอกลวงเขา
เลย้ี งชพี เปน ตน
๘๒. อปโลกนกรรม คอื กรรมทที่ ำดว ยการบอกกนั ในทป่ี ระชมุ
สงฆ ไมต อ งตง้ั ญตั ติ คอื คำเผดยี ง ไมต อ งสวดอนสุ าวนา
คอื ประกาศความปรกึ ษาและตกลงของสงฆ เชน ประกาศ
ลงพรหมทณั ฑ, ลงโทษสามเณรผกู ลา วตพู ระพทุ ธเจา
บอกกลา วเรอ่ื งการแจกอาหารในโรงฉนั เปน ตน
พรหมทณั ฑ คอื โทษอยา งสูง สงฆต กลงกนั ลงโทษภกิ ษุ
รูปใดรูปหนึ่ง โดยภิกษุท้ังหลายพรอมใจกันไมพูดดวย

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 187

ไมวากลาวตักเตือนหรือส่ังสอนภิกษุนั้น พระฉันนะซึ่ง

เปนพระมีความพยศ ถือตัววาเปนคนเกาใกลชิดพระ-

พุทธเจามากอนใครอื่น ใครวาไมฟง ภายหลังถูกสงฆ

ลงพรหมทัณฑถึงกับเปนลมลมสลบ จึงหายจากความ

พยศได
๘๓. สมั มขุ าวนิ ยั คอื ระเบยี บอนั พงึ ทำในทพ่ี รอ มหนา ไดแ ก

การระงบั อธกิ รณใ นทพี่ รอ มหนา สงฆ
๘๔. ตติ ถยิ ะ คอื เดยี รถยี  นกั บวชนอกพระพทุ ธศาสนา
๘๕. บณั เฑาะก คอื พวกกะเทย คนไมป รากฏวา เปน เพศชาย

หรอื เพศหญงิ ไดแ ก กะเทยโดยกำเนดิ ๑ ชายถกู ตอน

เรยี กวา ขนั ที ๑ ชายมรี าคะกลา ประพฤตนิ อกจารตี ใน

ทางเสพกาม และยวั่ ยวนชายอนื่ ใหเ ปน เชน นนั้ ๑
๘๖. อภุ โตพยญั ชนก คอื คนทมี่ ี ๒ เพศ
๘๗. ปารวิ าสกิ คอื ภกิ ษผุ อู ยปู รวิ าสกรรม
๘๘. มูลายปฏิกัสสนารหะ คือภิกษุผูควรแกการชักเขาหา

อาบตั เิ ดมิ หมายถงึ ภกิ ษผุ กู ำลงั อยปู รวิ าส หรอื ประพฤติ

มานตั อยู ตอ งอาบตั สิ งั ฆาทเิ สสขอ เดยี วกนั หรอื อาบตั ิ

สงั ฆาทเิ สสขอ อนื่ เขา อกี กอ นทสี่ งฆจ ะอพั ภาน ตอ งตงั้ ตน

อยปู รวิ าสหรอื ประพฤตมิ านตั ใหม
๘๙. ธมั กรก คอื ทก่ี รองนำ้ ฉนั นำ้ ใชข องสงฆ

188 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

๙๐. ลกู ถวนิ คอื ลกู กลมๆทผี่ กู ตดิ สายประคดเอว หว งรอ ย
สายรดั ประคด

๙๑. อกั โกสวตั ถุ คอื เรอื่ งสำหรบั ดา มี ๑๐ อยา ง คอื ๑. ชาติ
ไดแ กช นั้ หรอื กำเนดิ ของคน ๒. ชอื่ ๓. โคตร คอื ตระกลู
หรอื แซ ๔. การงาน ๕. ศลิ ปะ ๖. โรค ๗. รปู พรรณ
สณั ฐาน ๘. กเิ ลส ๙. อาบตั ิ ๑๐. คำสบประมาทอยา ง
อน่ื ๆ

๙๒. กาลกิ คอื ของทเี่ นอื่ งดว ยกาล ของอนั จะกลนื กนิ ใหล ว ง
ลำคอเขาไป ซึ่งพระวินัยบัญญัติใหภิกษุรับเก็บไวและ
ฉนั ไดภ ายในทก่ี ำหนด จำแนกเปน ๔ อยา ง คอื
๑. ยาวกาลิก รับประเคนไว และฉันไดชั่วเวลาเชาถึง
เทยี่ งของวนั นนั้ เชน ขา ว ปลา เนอ้ื ผกั ผลไม ขนม
ตา ง ๆ
๒. ยามกาลิก รับประเคนไว และฉันไดชั่ววันหน่ึงกับ
คนื หนง่ึ คอื กอ นอรณุ ของวนั ใหม ไดแ กน ำ้ ปานะ คอื นำ้
ผลไมค น้ั ทที่ รงอนญุ าต
๓. สตั ตาหกาลกิ รบั ประเคนไวแ ลว ฉนั ไดภ ายใน ๗ วนั
ไดแก เภสัชท้ังหา คือ เนยใส เนยขน น้ำมัน น้ำผึ้ง
และน้ำออ ย
๔. ยาวชีวิก รับประเคนไวแลวฉันไดตลอดไปไมจำกัด

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 189

เวลา ไดแ กข องทใี่ ชป รงุ เปน ยา นอกจากกาลกิ ๓ ขอ ตน
(ความจริงยาวชีวิกไมเปนกาลิก แตนับเขาโดยปริยาย
เพราะเปน ของเนอ่ื งกนั )
๙๓. กมุ มาส คอื ขนมสด เปน ขนมทเ่ี กบ็ ไวน านเกนิ ไปจะ บดู
เชน ขนมดว ง ขนมครก ขนมถว ย ขนมตาล เปน ตน พระ-
พุทธเจาหลังจากเลิกบำเพ็ญทุกรกิริยาแลว ก็เสวย
ขา วสกุ และกมุ มาส

190 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

สถาบนั บนั ลอื ธรรม เปน องคก รเอกชนทกี่ อ ตง้ั ขน้ึ เพอื่ สบื ทอดและเผยแพรพ ระพทุ ธศาสนาสานตอ
เจตนารมณของ หลวงพอพุทธทาสภิกขุ แหงสวนโมกขพลาราม หลวงพอปญญานันทภิกขุ
องคป ระธานสถาบนั บนั ลอื ธรรม และ ทา นเจา คณุ พระสธุ รรมเมธี ป.ธ. ๘ (นายบนั ลอื สขุ ธรรม)
ผใู หก ำเนดิ ธรรมสภา สถาบนั บนั ลอื ธรรม และศนู ยห นงั สอื พระพทุ ธศาสนา
 กจิ กรรมของสถาบนั บนั ลอื ธรรม สอ่ื สารขอ มลู ไดท ่ี www.facebook.com/thammasapa
๑. โครงการ พบพระ พบธรรม พระเถระแสดงธรรม ณ ศูนยหนังสือพระพุทธศาสนา

ทกุ วนั เสาร เวลา ๑๕.๐๐-๑๗.๐๐ น. สอบถามองคบ รรยายธรรมที่ ๐๘๖-๐๐๓ ๕๔๗๘
๒. โครงการ อยูกันดวยความรัก จัดกิจกรรมเพ่ือสาธารณกุศลชวยเหลือผูประสบภัยพิบัติ และ

ชว ยเหลอื ชมุ ชนในถนิ่ ทรุ กนั ดาร และกจิ กรรมวนั เดก็ แหง ชาติ ตงั้ แต พ.ศ. ๒๕๔๑
๓. ธรรมสถาน “สวนมทุ ติ าธรรมาราม” อบรมการเรยี นรชู วี ติ ตามธรรมใน ๑ วนั ทกุ วนั พธุ ตน เดอื น

เวลา ๐๘.๐๐-๑๖.๐๐ น. ตดิ ตอ เขา รว มกจิ กรรมที่ โทร. ๐๘๖-๐๐๓ ๕๔๗๘
๔. กองทนุ “คลงั ธรรมทาน” บรจิ าคหนงั สอื เปน สาธารณกศุ ลเพอื่ ประโยชนแ กส าธารณชนโดยแจง

ความจำนงเปน จดหมายขอรบั บรจิ าคไดท ่ธี รรมสภา
๕. หอสมดุ ธรรมสมาธิ หอ งสมดุ ธรรมะและนงั่ สมาธภิ าวนา พรอ มกบั ฟง ธรรมะในสวนใตร ม เงาไม

ตามธรรมชาติ สถานทรี่ นื่ รมย ตดิ กบั พทุ ธมณฑล เปด บรกิ ารเวลา ๐๙.๐๐-๑๕.๐๐ น. สอบถาม
ขอมูลเพื่อขอใชสถานที่เพ่ืออบรมฟรี โทร. ๐๒-๔๘๒-๑๑๙๖, ๐๘๖-๐๐๓ ๕๔๗๘
๖. เรือนทานวันพระ ขอเชิญรับประทานอาหารฟรี ตั้งแตเวลา ๐๗.๐๐-๑๓.๐๐ น. ทุกวันพระ
ณ ศูนยหนังสือพระพุทธศาสนา ถ.บรมราชชนนี ๑๑๙ กทม.๑๐๑๗๐ โทร.๐๘๑-๗๓๕๑๗๖๖
๗. หอศลิ ปพ ทุ ธะ  Buddha Art Gallery จดั แสดงภาพพทุ ธประวตั ขิ องอาจารยก ฤษณะ สรุ ยิ กานต
และนทิ รรศการพทุ ธศลิ ป พทุ ธธรรม สถานทนี่ งั่ สมาธิ วปิ ส สนาภาวนา โทร. ๐๘๖-๐๐๓๕๔๗๘

การพมิ พห นังสือธรรมเปน อนสุ รณ นอกจากเปน การจัดทำสิง่ ซ่ึงมปี ระโยชนที่คงอยยู นื นาน
แลว ยงั เปน การบำเพญ็ ธรรมทาน ทพ่ี ระพทุ ธเจา ตรสั วา เปน ทานอนั ยอดเยย่ี มอกี ดว ย ผปู ฏบิ ตั เิ ชน น้ี
ชื่อวาไดมีสวนรวมในการเผยแพรธรรม อันจะอำนวยประโยชนที่แทจริงแกประชาชน

ทานที่ประสงคจัดพิมพหนังสือธรรมะที่ดีมีคุณภาพ เพ่ือมอบเปนที่ระลึกในทุกโอกาสของ
งานประเพณี อนั เปน การใชจ า ยเงนิ อยา งมคี ณุ คา และเกดิ ประโยชนส งู สดุ โปรดตดิ ตอ ท.่ี ..
ศนู ยห นงั สอื พระพทุ ธศาสนา ๑/๔-๕ ถ.บรมราชชนนี ๑๑๙ เขตทววี ฒั นา กรงุ เทพมหานคร ๑๐๑๗๐
โทรศพั ท. ๐-๒๔๔๑ ๑๕๘๘, ๐๘๙-๒๑๐๕๑๓๓ โทรสาร. ๐-๒๔๔๑ ๑๙๘๓ www.thammasapa.com