ศีลของพระและสมณวิสัย สมบูรณ์

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 81

อาบนำ้ ไดท กุ วนั ไมเ ปน อาบตั ิ
๘. ทพุ พณั ณกรณสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษไุ ดจ วี ร

มาใหม เมอื่ จะนงุ หม พงึ ทำพนิ ทกุ ปั ปะ คอื จดุ วงกลมลงท่ี
มมุ ผา ดว ยสี ๓ อยา ง คอื สเี ขยี ว ๑ สดี ำคล้ำ ๑ สตี ม ๑
เพอื่ จะใหเ สยี สี เขยี นเปน วงเปน วนิ ยั กรรม๖๙ วา “อมิ ํ
พนิ ทฺ กุ ปปฺ ํ กโรม”ิ ดงั นก้ี อ นจงึ นงุ หม จดุ วงขนาดใหญ
ใหเทาวงหนวยตานกยูง จุดวงขนาดเล็กใหเทาหลังตัว
เรอื ดกไ็ ด ถา ไมจ ดุ วงเปน วนิ ยั กรรมกอ น เอาผา มา
นงุ หม ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี 

๙. อปจ จทุ ธารกสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษวุ กิ ปั จวี ร
ไวแ กภ กิ ษหุ รอื นางภกิ ษณุ ี นางสกิ ขมานา สามเณร นาง
สามเณรี ดว ยตนเองแลว เมอ่ื จะคนื เอามาเปน ของตนนน้ั
มใิ หผ ูรับวิกปั ทำวินัยกรรมถอนคนื ใหกอ น เอาผานัน้ มา
นุงหม ตองอาบัติปาจิตตีย ถาคิดวายืมเอามานุงหม
กอ นตามความคนุ เคยกนั ไมเ ปน อาบตั ิ

๑๐. อปนีธานสิกขาบท ความวา ภิกษุคิดจะ
หยอกเยา เพอ่ื นกนั หวั เราะเลน แกลง ซอ นบาตรหรอื
จวี ร ผา รองนงั่ กลอ งเขม็ สายกายพนั ธน๗๐ ของภกิ ษุ

82 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

เพื่อนกันไวก็ดี ใชใหผูอื่นซอนก็ดี ตองอาบัติปาจิตตีย
ถา ซอ นของสงิ่ อน่ื นอกจากบรขิ าร ๕ สง่ิ นนั้ เปน อาบตั ิ
ทกุ กฏ

จบสรุ าปานวรรค ๑๐ สกิ ขาบท ดงั น้ี

สปั ปาณวรรคที่ ๗ มี ๑๐ สกิ ขาบท ดงั นี้

๑. สญั จจิ จปาณสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษแุ กลง
ฆาสัตวดิรัจฉานใหตายลงดวยตามเจตนา ไมเลือกวา
สตั วเ ลก็ ใหญ ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี โ ดยโทษนลี้ ว งพระพทุ ธ-
บญั ญตั ิ แตจ ะมโี ทษนอ ยมากนน้ั เปน ตามโทษทโี่ ลกจะพงึ
เวน โดยธรรมดา

๒. สัปปาณสิกขาบท ความวา ภิกษุไดรูเห็น
หรือรังเกียจวานำ้ มีตัวสัตวเปน ก็มิไดกรองใหบริสุทธ์ิ
กอ น ฝา ฝน บรโิ ภคบว นปากลา งหนา เปน ตน ตอ งอาบตั ิ
ปาจติ ตยี 

๓. อกุ โกฏนสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษรุ วู า สงั ฆกรรม
มีอธิกรณ อันพระสงฆไดชำระเสร็จแลวโดยเปนธรรม

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 83

และมาเลิกถอนกรรมนั้นเสีย โตแยงวาพระสงฆทำ
ไมเ ปน ธรรม เพอ่ื จะทำใหม ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี 

๔. ทุฏุลลปฏิจฉาทสิกขาบท ความวา ภิกษุ
เมือ่ รอู าบตั ิช่ัวหยาบของภิกษุอยเู ตม็ ใจ คือรูวา ภกิ ษุ
ตอ งอาบตั สิ งั ฆาทเิ สสแลว ชว ยคดิ ปด บงั เออ้ื นอำอาบตั ิ
ของภิกษุนั้นไวไมใหแพรงพราย ตองอาบัติปาจิตตีย
ทุฏุลลาบัติในสิกขาบทนี้ เฉพาะแตสังฆาทิเสสอยาง
เดยี ว

๕. อูนวีสติสิกขาบท ความวา ภิกษุเมื่อรูวา
กุลบุตรมีอายุยังไมครบ ๒๐ ป ทั้งนับในครรภและให
อปุ สมบท ยกเปน ภกิ ษขุ น้ึ ดว ยญตั ตจิ ตตุ ถกรรมวาจา๗๑
พระอปุ ช ฌายต อ งอาบตั ปิ าจติ ตยี  พระอาจารยผ สู วด
กรรมวาจา ทง้ั คณะสงฆต อ งอาบตั ทิ กุ กฏทกุ รปู ดว ยกนั
ผูอุปสมบทน้ันก็หาเปนภิกษุไม เปนแตเพียงสามเณร
เทา นน้ั

๖. เถยยสตั ถสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษไุ ดร ไู ดเ หน็
วาพวกหมูโจรท่ีคอยปลนตีชิง หรือหมูพอคาจะบังของ
ตอ งหา มขา มดา นขา มขนอน๗๒ รวู า เปน คนรา ยอยเู ตม็ ใจ

84 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

และไดชักชวนพวกโจรหรือพอคาน้ันเปนเพ่ือนเดินทาง
ไกลไปดว ยกนั พอลว งระยะบา นหนง่ึ เปน ทสี่ ดุ ตอ งอาบตั ิ
ปาจติ ตยี 

๗. มาตุคามสังวิธานสิกขาบท ความวา ภิกษุ
ชักชวนมาตุคามหรือหญิงมนุษยเปนเพ่ือนเดินทางไกล
ไปดวยกัน พอลวงระยะบานหนึ่งเปนที่สุด ตองอาบัติ
ปาจติ ตยี 

๘. อริฏฐสิกขาบท ความวา ภิกษุเกิดทิฏฐิผิด
คดิ เหน็ วปิ ลาส๗๓ พงึ ตเิ ตยี นพระพทุ ธศาสนา “ธรรมวนิ ยั
เหลาใดท่ีพระผูมีพระภาคเจาตรัสวาเปนธรรม ทำ
อันตรายแกผูที่สองเสพ โดยท่ีจริงธรรมวินัยเหลานั้น
ไมท ำอนั ตรายแกใ ครได หาเปน จรงิ ดงั พระองคต รสั ไวไ ม”
เมอ่ื เธอมที ฏิ ฐผิ ดิ กลา วตพู ระพทุ ธเจา ดงั น้ี ภกิ ษทุ ง้ั หลาย
พงึ ทกั ทว งวา กลา วสง่ั สอน จะใหล ะความทถี่ อื ผดิ นน้ั เสยี
ยงั กลา วแขง็ ขนื ดอ้ื ดงึ อยอู ยา งนน้ั ภกิ ษทุ งั้ หลายพงึ พา
ไปยังทามกลางสงฆ แลวสวดสมนุภาสนประกาศโทษ
จนจบกรรมวาจาท่ี ๓ ลง ถา เธอยงั ไมล ะความถอื ผดิ นนั้
เสยี ได ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี 

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 85

๙. อกุ ขติ ตสมั โภคสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษไุ ดร เู หน็
วาภิกษุอันกลาวติเตียนพระพุทธเจา พระสงฆไดสวด
สมนุภาสน ประกาศโทษแลว ยังหาละทิฏฐิผิดเสียไม
ก็สมโภคคบหารวมกินรวมอาวาสอยูหลับนอนดวยกัน
ภกิ ษผุ คู บนน้ั ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี 

๑๐. นาสิตสิกขาบท ความวา สมณุเทศ คือ
สามเณรอันจวนจะไดอุปสมบท หากกลาวติเตียน
พระพทุ ธวจนะ ดงั ทภ่ี กิ ษกุ ลา วแลว ในสกิ ขาบทท่ี ๘ นน้ั
ภิกษุท้ังหลายวากลาวสั่งสอนแลว ก็ยังหาละทิฏฐินั้น
เสยี ไม พงึ ใหฉ บิ หายเสยี จากเพศสมณะขบั ไลไ ปเสยี แลว
ภิกษุรูปใด เมื่อรูแลวก็ยังชักโยงเลาโลมสมณุเทศน้ัน
มาไวใหปฏบิ ัตอิ ยูก นิ หลับนอนในสำนักตน ภกิ ษุนน้ั ตอ ง
อาบตั ปิ าจติ ตยี 

จบสปั ปาณวรรค ๑๐ สกิ ขาบท เทา นี้

86 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

สหธมั มกิ วรรคที่ ๘ มี ๑๒ สกิ ขาบท ดงั นี้

๑. สหธัมมิกสิกขาบท ความวา ภิกษุเปนคน
สอนยาก เมอ่ื ภกิ ษทุ ง้ั หลายวา กลา วสง่ั สอนดว ยพระวนิ ยั
สกิ ขา ตนคดิ จะไมป ฏบิ ตั กิ โ็ ตเ ถยี งตา นทานวา “ขา พเจา
ยงั ไมไ ดไ ตถ ามภกิ ษอุ นื่ ทท่ี รงพระวนิ ยั เปน ผรู เู หน็ ตราบใด
กจ็ ะยงั ไมศ กึ ษาเลา เรยี นในขอ สกิ ขาบทตราบนน้ั ” ภกิ ษุ
ผกู ลา วโตท านตอ ภกิ ษทุ งั้ หลายดว ยไมป รารถนาสกิ ขาบท
ภิกษุตองอาบัติปาจิตตีย ภิกษุอันรักใครตอสิกขาบท
เมื่อจะศึกษาพระวินยั วัตรพึงใหร แู จง ชดั ทไ่ี มสนั ทัดพงึ
ไตถ าม รคู วามแลว พงึ ปรกึ ษาสอบสวนใหร แู จง อนั นแ้ี ล
เปน วตั รกจิ อนั ควรในพระวนิ ยั สกิ ขาบท

๒. วเิ ลขนสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษอุ นั ไมเ ออ้ื เฟอ
ตอสิกขาบทเม่ือมีภิกษุแสดงพระปาฏิโมกข คือ อาน
เลาทองสวดแลคัดขอสิกขาบทขึ้นเจรจาหวังจะใหรูขอ
ปฏบิ ัติ พงึ โตต อบตเิ ตยี นสกิ ขาบทวา “จะตอ งการอะไร
ดวยสิกขาบทเล็กนอยท่ีจะยกขึ้นเลาอานเจรจา ไมเห็น
วา จะเปน คณุ ความดสี งิ่ ใด เพยี งแตจ ะเปน โทษทจี่ ะเกดิ

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 87

ความรำคาญขนุ เคอื งนำ้ ใจไมใ หม คี วามสขุ ” ภกิ ษตุ เิ ตยี น
สกิ ขาบทดว ยอบุ ายนี้ ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี 

๓. โมหาโรปนสิกขาบท ความวา ภิกษุอันทำ
กจิ ผดิ เปน การละเมดิ พระพทุ ธบญั ญตั มิ าแลว เมอ่ื ภกิ ษุ
ไดแสดงพระปาฏิโมกขอยูทุกระยะก่ึงเดือน แกลง
กลบเกลื่อนโทษตนวาหลงทำความผิด ทำเปนมารยา
กลาววา “เราพึ่งรูพึ่งไดยินไดฟงเดี๋ยวน้ีวา ธรรมอันน้ี
นบั เนอ่ื งมาในพระสตู ร นบั เขา ในพระวนิ ยั เปน ขอ หา ม
มาสูอุเทศทุกก่ึงเดือน” ถาวาภิกษุเหลาอ่ืนพึงรูวาเธอ
องคนั้น เม่ือแสดงพระปาฏิโมกขอยูแตกอนมาก็ไดมา
น่ังฟงอยูถึงสองครั้งสามครั้งมาแลว จะวาใหมากมาย
ไปทำอะไร อนั การทภี่ กิ ษจุ ะพน จากอาบตั เิ พราะไมร นู น้ั
ยอ มไมม ี

ภิกษุน้ันลวงสิกขาบทใด ๆ พระวินัยธรพึงปรับ
อา งโทษตามบญั ญตั ใิ นสกิ ขาบทนนั้ ๆ แตโ ทษทกี่ ลา ววาจา
วาเปนคนหลง พระสงฆพึงยกโทษโมหาโรปนกรรม๗๔
เปน องคอ าบตั ยิ ง่ิ ขนึ้ อกี สว นหนงึ่ ตา งหาก พงึ ตเิ ตยี นวา
“ดูกอนอาวุโส ไมเปนลาภมากมายของทานเสียแลว

88 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

เสยี ทที ที่ า นเกดิ มาเปน มนษุ ยไ ดพ บพระพทุ ธศาสนา อะไร
เลาเม่ือภิกษุแสดงพระปาฏิโมกขอยู ทานก็ไมไดนำพา
จะจดจำใสใ จไวบ า งเลย” ใหภ กิ ษผุ ฉู ลาดพงึ สวดญตั ต-ิ
ทตุ ยิ กรรมวาจา ประกาศโทษในทา มกลางสงฆ เมอื่ จบ
กรรมวาจาลงภิกษุนั้นยังทำเปนวาหลงอยู ตองอาบัติ
ปาจติ ตยี  ถา แกลง ทำเปน วา หลง พระสงฆย งั ไมไ ดท ำ
โมหาโรปนกรรมกอ น เปน แตอ าบตั ทิ กุ กฏ

๔. ปหารทานสิกขาบท ความวา ภิกษุข้ึงโกรธ
ขดั เคอื งตอ ภกิ ษดุ ว ยกนั แลว พงึ ใหซ ง่ึ ประหาร คอื ตรี นั
ชกตอ ย ทบุ ถอง ถบี เตะ ซดั ขวา ง ตลอดลงมาจนถงึ
ทง้ิ กลบี อบุ ลเปน ทสี่ ดุ ใหถ กู ตอ งกายภกิ ษอุ น่ื ดว ยความ
โกรธ ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี  ตผี อู นื่ นอกจากภกิ ษตุ ลอด
ลงไปถงึ สตั วเ ดรจั ฉาน ตอ งอาบตั ทิ กุ กฏ

๕. ตลสัตติกสิกขาบท ความวา ภิกษุข้ึงโกรธ
ขัดเคืองตอภิกษุดวยกัน แลวพึงเงือดเง้ือฝามือ หรือ
เคร่ืองประหารที่เนื่องอยูในมือ ตลอดจนถึงดอกอุบล
เปน ทสี่ ดุ ใหภ กิ ษทุ ต่ี นโกรธนน้ั ตกใจ ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี 
ถา เงอื ดเงอ้ื แกผ อู นื่ ตอ งอาบตั ทิ กุ กฏ

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 89

๖. อมลู กสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษอุ นั เกดิ ความ
พโิ รธ รษิ ยา พงึ ตามกำจดั โจทกห ากลา วโทษภกิ ษดุ ว ย
อาบตั สิ งั ฆาทเิ สส ไมม เี หตเุ ดมิ ทเี่ ปน เลศองิ อา งได ดว ย
หมายใจจะใหไดความอับอาย ตองอาบัติปาจิตตีย ถา
โจทกด ว ยอาบตั อิ น่ื ๆ ตอ งอาบตั ทิ กุ กฏ

๗. สญั จจิ จสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษคุ ดิ หยอกเยา
เพื่อนภิกษุดวยกัน ใหเกิดความรำคาญไมสบายใจเลน
สักครูสักพักหนึ่ง แกลงต้ังความรังเกียจใหเปนความ
รอ นใจ ดว ยเหตอุ ยา งใดอยา งหนง่ึ คอื แกลง วา เราเหน็ วา
ทา นยงั ไมค รบ ๒๐ ปถ ว นในการอปุ สมบท หรอื วา ทา น
ฉนั เพลในเวลาบา ย ทา นนง่ั ในทลี่ บั กบั หญงิ เปน ตน อยา งนี้
ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี  แกลง วา สามเณรตอ งอาบตั ทิ กุ กฏ

๘. อปุ ส สตุ สิ กิ ขาบท ความวา ภกิ ษทุ ง้ั หลาย
เกิดทะเลาะวิวาทกันอยู พึงเขาไปแอบดอมมองคอย
ฟงความวา ภิกษุท้ังหลายจะกลาวทุมเถียงดาทอกัน
อยางไร จะใหไดยินความนนั้ ถนัด ตองอาบัติปาจิตตีย
ถาไมจำเพาะหนาตรง ๆ ประสงคจะระงับความวิวาท
ไมเ ปน อาบตั ิ

90 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

๙. ขยี นสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษไุ ดใ หฉ นั ทะ
ยินยอมพรอมใจแกภิกษุทั้งหลายอันทำสังฆกรรมเปน
ธรรม ตองตามพระวินัยบัญญัติแลวภายหลังกลับ
ตเิ ตยี นวา กรรมนน้ั ไมเ ปน ธรรม ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี  ถา
กรรมนน้ั ไมเ ปน ธรรมจรงิ แมต เิ ตยี นกไ็ มม โี ทษ

๑๐. ปก กมนสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษอุ นั มาประชมุ
ดว ยสงฆใ นหมสู งฆแ ลว เมอื่ มกี จิ วนิ ยั บญั ญตั อิ ยยู งั มทิ นั
เสรจ็ หรอื เวลาสวดญตั ตไิ มท นั จบ ไมไ ดใ หฉ นั ทะแกส งฆ
ลกุ ขนึ้ หลกี หนไี ปเสยี เฉย ๆ ทำใหส งั ฆกรรมกำเรบิ ตอ ง
อาบตั ปิ าจติ ตยี 

๑๑. จวี รทานขยี นสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษไุ ดม า
ประชมุ ดว ยสงฆบ อกกลา วพรอ มเพรยี งกนั ยกจวี รลาภ
ที่เกิดขึ้นแกสงฆออกใหแกภิกษุที่รับธุระสงฆแลว ภาย
หลงั กลบั ตเิ ตยี นยกโทษวา ภกิ ษทุ ง้ั หลายนอ มนำจวี รลาภ
ของสงฆไปใหตามมิตรตามสหาย ภิกษุผูติเตียนตอง
อาบตั ปิ าจติ จยี  ถา ตเิ ตยี นในลาภสงิ่ อน่ื ทคี่ วรแจกนอก
จากจวี ร เปน อาบตั ทิ กุ กฏ

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 91

๑๒. ปคุ คลปรณิ ามนสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษเุ มอ่ื
รูวาลาภที่ทายกตั้งจิตจะอุทิศถวายแดสงฆ ไปชักโยง
ใหแ กบ คุ คล คอื จำเพาะตวั ภกิ ษเุ สยี ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี 

จบสหธมั มกิ วรรค ๑๒ สกิ ขาบท เทา นี้

ราชวรรคที่ ๙ มี ๑๐ สกิ ขาบท ดงั น้ี

๑. อันเตปุรสิกขาบท ความวา ภิกษุอันไปยัง
ราชตระกูลพระมหากษัตริยอันทรงราชาภิเษกแลว
เดินตรงยางกาวลวงธรณีพระทวารเขาไปในตำหนักที่
พระบรรทม เวลาเสด็จอยูกับนางกษัตริยรัตนมเหสี
พระราชเทวียังมิไดออกท่ีเฝา ณ ภายใน ตองอาบัติ
ปาจติ ตยี 

๒. รตั นสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษุไดเ หน็ ของ ๆ
คฤหัสถเจาของลืมไว หรือตกอยูที่นอกอารามเขตวัด
หรอื นอกอาวาสเขตทพี่ กั ทแ่ี รม จะเปน เพชร พลอย ทอง
เงนิ รปู พรรณตา ง ๆ ทนี่ บั วา รตั นกด็ ี สง่ิ ทเ่ี ปน ทยี่ นิ ดคี วร
เกบ็ งำสงวนไว ตงั้ แตม ดี พรา เปน ตน ไป นบั วา รตั นสมมติ

92 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

ก็ดี พึงเก็บเอามาเองหรือใหผูอ่ืนเก็บมารักษาไว ตอง
อาบตั ปิ าจติ ตยี  เวน แตต กอยใู นอาราม ในอาวาส ของท่ี
ตกอยูในอารามหรืออาวาสน้ัน ภิกษุไดพบเห็นแลวพึง
เก็บเองหรือใหผูอื่นเก็บไว ดวยสันนิษฐานเขาใจวาจะ
เปน ของ ๆ ใคร เจา ของจะมาเอาไป อนั นเี้ ปน วตั รปฏบิ ตั ิ
สมควร ถา ไมเ กบ็ เอามารกั ษาไว ตอ งอาบตั วิ ตั ตเภททกุ กฏ

๓. วิกาลคามปเวสนสิกขาบท ความวา ภิกษุ
มีกิจที่จะไปบานในเวลาต้ังแตลวงเที่ยงวันไปจนรุงเชา
เพอื่ นภกิ ษมุ อี ยู มไิ ดอ ำลาบอกเลา ใหร กู อ น เขา ไปในบา น
ในเวลาวกิ าล ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี  เวน แตเ ปน การรบี ดว น
ทคี่ วรจะพงึ ไป

๔. สจู ฆิ รสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษกุ ระทำเอง หรอื
ใชใหผูอ่ืนกระทำซึ่งกลองสำหรับใสเข็มใหแลวไปดวย
กระดกู ๑ งาชา ง ๑ เขาหรอื นอ ๑ พอทำเสรจ็ ตอ ง
อาบตั ปิ าจติ ตยี  มอี นั ทำลายเสยี เปน วนิ ยั กรรม ถา ยงั
มไิ ดท ำลายเสยี กอ น สำแดงอาบตั ไิ มต ก ถา เปน ของผอู นื่
ให ภกิ ษเุ อามาใสเ ขม็ เมอ่ื ใด ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี เ มอื่ นนั้
ถา ภกิ ษทุ ำใหผ อู น่ื เปน อาบตั ทิ กุ กฏ

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 93

๕. มญั จสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษจุ ะใหท ำเตยี ง
หรอื ตง่ั ขนึ้ ใหม พงึ ทำใหม เี ทา สงู ประมาณ ๘ นวิ้ พระสคุ ต
(๑๐ นวิ้ ๓ กระเบยี ดชา งไม) แมแ ครร องเชงิ ขา งลา ง
ตา งหาก วดั แตพ นื้ แมแ ครข นึ้ ไปถงึ พนื้ เตยี งเปน ประมาณ
ถา สงู กวา ๘ นว้ิ พระสคุ ตเจา ขนึ้ ไป ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี 
ตดั รอนใหต ่ำลงมาตามประมาณกอ น จงึ แสดงอาบตั ไิ ด

๖. ตุโลนัทธสิกขาบท ความวา ภิกษุพึงใหทำ
เตียงหรือตั่งหุมพื้นดวยปกผาลาดคลุมไวเบ้ืองบน พอ
ทำเสรจ็ ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี  เลกิ รอ้ื นนุ ขนึ้ เสยี ใหห มด
กอ น จงึ แสดงอาบตั ไิ ด

๗. นีสีทนสิกขาบท ความวา ภิกษุจะใหทำผา
นสิ ที นะ คอื ผา สำหรบั ปนู ง่ั พงึ ทำใหพ อประมาณ คอื ยาว
๒ คบื กวา งคบื ครง่ึ ชายยาวคบื หนงึ่ ฉกี ๓ แฉก ตดิ ตอ
เขา ตามผนื วดั ตามขนาดคบื พระสคุ ตเจา (คอื ยาว ๑
ศอก ๘ นว้ิ ๑ กระเบยี ด กวา ง ๑ ศอก ๓ อนกุ ระเบยี ด
ชาย ๑ คบื ๔ นวิ้ ๒ อนกุ ระเบยี ดชา งไม) ถา ทำให
กวา งยาวเกนิ ประมาณนี้ พอเสรจ็ ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี 
ตดั ทอนใหไ ดข นาดกอ น จงึ แสดงอาบตั ไิ ด

94 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

๘. กณั ฑปุ ฏจิ ฉาทสิ กิ ขาบท ความวา ภกิ ษจุ ะให
ทำผาสำหรับปดซับแผลหิด แผลฝ พึงทำใหตองดวย
ประมาณ คอื ยาว ๔ คบื กวา ง ๒ คบื ตามคบื พระสคุ ต
เจา (ยาว ๒ ศอกคบื ๔ นว้ิ ๒ กระเบยี ด กวา ง ๑ ศอก
๘ นว้ิ ๑ กระเบยี ดชา งไม) ถา ทำเกนิ ขนาดนไี้ ป พอเสรจ็
ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี  ตดั ทอนลงใหไ ดข นาดเสยี กอ น จงึ
แสดงอาบตั ไิ ด

๙. วสั สกิ สาฏกิ สกิ ขาบท ความวา ภกิ ษจุ ะให
ทำผา สำหรบั อาบนำ้ ฝน พงึ ทำใหค วรประมาณ คอื ยาว
๖ คบื กวา ง ๒ คบื ครงึ่ ตามขนาดคบื พระสคุ ตเจา (ยาว
๔ ศอก ๓ กระเบยี ด กวา ง ๑ ศอก ๑ คบื ๔ นวิ้ ๑
กระเบียด ๑ อนุกระเบียดอยางชางไม) ถาทำเกิน
ขนาดนไ้ี ป พอเสรจ็ ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี  ตดั ทอนลงให
ไดข นาดเสยี กอ น จงึ แสดงอาบตั ไิ ด

๑๐. สคุ ตจวี รสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษจุ ะใหท ำจวี ร
ยาวกวางมีประมาณเทาจีวรพระสุคต หรือเกินขนาด
จีวรพระสุคตข้ึนไป พอเสร็จแลวตองอาบัติปาจิตตีย
ตดั ทอนใหห ยอ นยอมลงกอ น จึงแสดงอาบตั ไิ ด ขนาด

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 95

จวี รพระสคุ ตนน้ั ยาว ๙ คบื กวา ง ๖ คบื ตามขนาดคบื
พระสคุ ตเจา (ยาว ๖ ศอก ๑ นว้ิ ๒ อนกุ ระเบยี ด
กวา ง ๔ ศอก ๓ กระเบยี ดชา งไม) ภกิ ษจุ ะทำจวี รหม
พงึ ใหร ปู ระมาณจวี รพระสคุ ต แลว ทำใหย อ มลงมา จวี ร
จงึ ใชไ ด ไมเ ปน อาบตั ิ

จบราชวรรค ๑๐ สกิ ขาบท เทา นี้

ปาจติ ตยี  ๙ วรรคน้ี
จดั เปน ๙๒ สกิ ขาบทดว ยกนั
ยอ ความไวพ อใหร ขู อ บญั ญตั เิ ปน ทสี่ งั เกตเทา นี้

96 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 97

ปาฏเิ ทสนยี ะ ๔ สกิ ขาบท

98 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

๑. สกิ ขาบททห่ี นง่ึ ความวา ภกิ ษพุ งึ รบั ของเคย้ี ว
ของฉนั ดว ยมอื ตน แตม อื นางภกิ ษณุ อี นั มใิ ชญ าตอิ นั เขา
ไปในละแวกบา น นำมาเคีย้ วฉนั กลนื ใหลว งลำคอลงไป
ตอ งอาบตั ปิ าฏเิ ทสนยี ะ ภกิ ษนุ น้ั พงึ แสดงอาบตั แิ กภ กิ ษุ
วา “คารยหฺ ํ อาวโุ ส ธมมฺ ํ อาปชชฺ ึ อสปปฺ ายํ ปาฏเิ ทสนยี ํ
ตํ ปฏเิ ทเสม”ิ ความวา “ดกู อ นทา นผมู อี ายุ ขา พเจา
ตองแลวซึ่งอาบัติธรรม อันพระพุทธเจาพึงติเตียน
เปน ธรรมไมใ หม คี วามสบาย คอื จะทำอนั ตรายแกส วรรค
และนพิ พาน เปน ธรรมชอื่ วา ปาฏเิ ทสนยี ะ ควรทภี่ กิ ษผุ ู
ตอ งพงึ แสดงใหเ ปน ปกตบิ รสิ ทุ ธดิ์ ว ยเทศนา ขา พเจา ขอ
แสดงใหเ ปน ปกติ ซงึ่ อาบตั ธิ รรมนน้ั ”

๒. สกิ ขาบททส่ี อง ความวา ภกิ ษมุ ากหลายรปู
ดว ยกนั มที ายกนมิ นตฉ นั ในตระกลู ถา แลมนี างภกิ ษณุ ี
เขาไปตักเตือนทายกใหเอาแกงขาวสุกของฉันไปแถม
ไปเติมตามภิกษุท่ีคุนเคยกัน ใหภิกษุท้ังหลายน้ันพึงดุ
รกุ รานขบั นางภกิ ษณุ นี น้ั เสยี วา “ไมใ ชก จิ ของทา น ทา น
จงหลีกถอยไปเสียใหพนกอน กวาภิกษุทั้งหลายจะฉัน
อมิ่ ” ถา ไมม ภี กิ ษแุ ตส กั รปู หนง่ึ อาจดขุ บั นางภกิ ษณุ นี นั้
เสียได เพิกเฉยเสียส้ิน ตองอาบัติปาฏิเทสนียะส้ิน

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 99

ทุกรูปดวยกัน ภิกษุหมูนั้นพึงแสดงอาบัติแกภิกษุโดย
วิธีดังกลาวมาแลว เปลี่ยนบทกิริยาเปนพหูพจนวา
“อาปชชฺ มิ หฺ า ...ปฏเิ ทเสม” เทา น้ี

๓. สกิ ขาบททส่ี าม ความวา ตระกลู เสกขบคุ คล
คือ โสดาบันแลสกิทาคามีท่ีพระสงฆสมมติหามไว
ไมไ ดน มิ นตไ วก อ น แลว เขา ไปรบั บณิ ฑบาตไมไ ด ภกิ ษุ
มไิ ดเ จบ็ ไข ตระกลู นนั้ กห็ าไดน มิ นตไ วแ ตก อ นไม เขา ไป
รับของเคี้ยวของฉันดวยมือตนเองแลว ตองอาบัติ
ปาฏเิ ทสนยี ะ

๔. สกิ ขาบททส่ี ี่ ความวา เสนาสนะมอี ยใู นปา คอื
ทไ่ี กลแตบ า นไปไดช วั่ ๒๕ เสน เปน ทเ่ี ลา ลอื วา มคี วาม
รงั เกยี จดว ยการจะไปมา มภี ยั เฉพาะหนา คอื มโี จรรา ย
คอยตชี งิ แลเขา ซอ งสมุ ซมุ ซอ นอยใู กลอ าราม ภกิ ษอุ ยใู น
เสนาสนะเหน็ ปานนน้ั ทายกมไิ ดม าสหู าบอกเลา เผดยี ง๗๕
ไวใหรูกอน ไดนำขาทนียโภชนียะคือของเคี้ยวของฉัน
ยาวกาลกิ มาถวายถงึ ภายในอาราม ภกิ ษไุ มเ ปน ไขร บั ดว ย
มอื ตนเอง แลว จงึ ฉนั ตอ งอาบตั ปิ าฏเิ ทสนยี ะ

จบปาฏเิ ทสนยี ะ ๔ สกิ ขาบทเทา นี้

100 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 101

เสเสขขยิ ยิววั ตั ร ๗๕ สกิ ขาบท

102 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

เสขยิ วตั ร ๗๕ สกิ ขาบท กำหนดนบั ๑๐ สกิ ขาบท
เปน วรรคหนงึ่ ๆ ได ๗ วรรค อกี ๕ สกิ ขาบทนนั้ จดั เปน
๑ รวมเปน ๘ วรรค

จดั เปน สารปู คอื กจิ ทจ่ี ะพงึ ศกึ ษาใหส มควรแก
สมณะ ๒๖ สกิ ขาบท

จัดเปน โภชนปฏิสังยุตต คือกิจท่ีจะพึงศึกษา
ประกอบดว ยวธิ ที จ่ี ะขบฉนั ๓๐ สกิ ขาบท

จัดเปน ธัมมเทสนาปฏิสังยุตต คือกิจที่จะพึง
ศกึ ษาประกอบดว ยการแสดงธรรม ๑๖ สกิ ขาบท

จดั เปน ปกณิ กะ คือที่เร่ียรายอยูนำมายกข้ึนสู
อเุ ทศ ๓ สกิ ขาบท

จงึ รวมเปน ๗๕ สกิ ขาบทในพระปาฏโิ มกขเุ ทศน้ี

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 103

สารปู มี ๒๖ สกิ ขาบท ดงั นี้

ในสารปู ๒๖ น้ี
ใหภ กิ ษพุ งึ ทำการศกึ ษาฝก ใจสำเหนยี กไว
อยา ใหห ลงลมื ดงั น้ี

ท่ี ๑. วา เราจกั นงุ ผา ใหเ ปน ปรมิ ณฑล๗๗ คอื นงุ
สงบจบี ใหช ายเสมอกนั เหนบ็ พกใหแ นบเนยี น เหนอื สะดอื
ขน้ึ ไปสกั ๔ นว้ิ ปด เขา ลงมาประมาณ ๘ นวิ้ เมอื่ นงั่ ลง
กจ็ ะคงปด เขา ๔ นวิ้ อยา งนช้ี อื่ วา นงุ ผา เปน ปรมิ ณฑล

ท่ี ๒. วาเราจักหมผาจีวรใหเปนปริมณฑล ถา
นอกเขตวดั ใหห ม คลมุ ผสมมมุ มว นขวาเขา ใหเ สมอกนั

(ตามบาลใี น มหาอตั ถกถาคมั ภรี  จตตุ ถสมนั ต
ปาสาทกิ าคมั ภรี  มงั คลตั ถทปี นคี มั ภรี  วา สมปปฺ มาณํ
จวี รํ ปารปุ นเฺ ตน สหํ รติ วฺ า พาหาย อปุ ริ ฐปต า
อโุ ภ อนตฺ า พหมิ ขุ า ตฏิ ฐฺ .นตฺ ิ แปลความวา ชายทงั้
๒ อนั พระภกิ ษเุ มอ่ื หม ซงึ่ จวี รจดั ใหเ สมอกนั มว นเขา แลว
วางไวเบื้องบนแหงแขน มีหนาในภายนอกใหต้ังอยูริม
อนวุ าต ปกคอพนั ขอ มอื แลว หนบี ไวใ ตร กั แร วางมอบบน

104 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

แขนซาย ปกแขงลงประมาณ ๔ นิ้ว ถาในเขตวัดให
ลดเฉวียงบาขางหน่ึง ถาหมครองใหชักจีวรแถบซาย
พบั ขนึ้ มาพาดบา เปน สองชน้ั พาดสงั ฆาฏหิ นา หลงั เทา กนั
ยน่ื หลงั ถงึ ขอบสบง เรยี กวา หางคา งหางโค ยน่ื ขา งหนา
มากเรยี กวา ชายแครงชายไหว ไมค วร คาดรดั ประคด
เอวใตน มสองนวิ้ อยา ใหต ่ำเลย ๔ นวิ้ ตอ งนงุ หม ใหเ ปน
ปรมิ ณฑลกอ น จงึ แสดงอาบตั ติ ก)

หมายเหตุ :- ขอความท้ังหมดในวงเล็บ เปน
ขอ ความทเี่ รยี บเรยี งเพมิ่ เตมิ ไวใ นฉบบั ร.ศ. ๑๒๘

ท่ี ๓. วา เราจกั นงุ หม ใหเ ปน ปรมิ ณฑล ปกปด กาย
ดว ยดตี ามวธิ ที ก่ี ลา วแลว เดนิ ไปในถน่ิ บา น

ที่ ๔. วาเราจักนุงหมปกปดกายดวยดี นั่งใน
ถน่ิ บา น

ที่ ๕. วาเราจักสำรวมดวยดี ไมคะนองมือ
คะนองเทา เดนิ ไปในถนิ่ บา น

ท่ี ๖. วาเราจักสำรวมดวยดี ไมคะนองมือ
คะนองเทา นงั่ ในถนิ่ บา น

ท่ี ๗. วาเราจัดทอดนัยนตาลงดูขางหนาเพียง

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 105

สกั ๔ ศอก ไมเ หลยี วซา ยเหลยี วขวา ไมก ลบั หลงั มาแลดู
เดนิ ไปในถนิ่ บา น

ท่ี ๘. วาเราจักทอดตาแลดูเพียง ๔ ศอก
ไมเ หมอ เมนิ สายตาดู นงั่ ในถน่ิ บา น

ที่ ๙. วา เราจกั ไมเ ลกิ จวี รขน้ึ พาดบา ใหเ หน็ สาย
ประคด เดนิ ไปในถนิ่ บา น

ท่ี ๑๐. วาเราจักไมเลิกจีวรข้ึนพาดบา น่ังใน
ถนิ่ บา น

ที่ ๑๑. วา เราจกั ไมห วั เราะดงั คกิ คกั เฮฮา เดนิ ไป
ในถนิ่ บา น

ท่ี ๑๒. วา เราจกั ไมห วั เราะดงั คกิ คกั เฮฮา นง่ั ใน
ถน่ิ บา น

ที่ ๑๓. วา เราจกั ไมพ ดู เสยี งดงั ใหเ กนิ ขนาดเสยี ง
เดนิ ไปในถน่ิ บา น

ที่ ๑๔. วา เราจกั ไมพ ดู เสยี งดงั ใหเ กนิ ขนาดเสยี ง
นง่ั ในถนิ่ บา น

ท่ี ๑๕. วา เราจกั ไมโ ยกโคลงกาย เดนิ ไปในถนิ่ บา น
ท่ี ๑๖. วา เราจกั ไมโ ยกโคลงกาย นงั่ ในถนิ่ บา น

106 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

ที่ ๑๗. วาเราจักไมกรีดกรายแขน เดินไปใน
ถนิ่ บา น

ท่ี ๑๘. วา เราจกั ไมก รดี กรายแขน นงั่ ในถน่ิ บา น
ท่ี ๑๙. วาเราจักไมโคลงศีรษะ กลอกหนา เดิน
ไปในถนิ่ บา น
ท่ี ๒๐. วา เราจกั ไมโ คลงศรี ษะ กลอกหนา นงั่
ในถน่ิ บา น
ท่ี ๒๑. วา เราจกั ไมเ ทา สะเอว เดนิ ไปในถนิ่ บา น
ที่ ๒๒. วา เราจกั ไมเ ทา แขน นง่ั ในถน่ิ บา น
ท่ี ๒๓. วา เราจกั ไมค ลมุ ศรี ษะ เดนิ ไปในถน่ิ บา น
ที่ ๒๔. วา เราจกั ไมค ลมุ ศรี ษะ นงั่ ในถนิ่ บา น
ท่ี ๒๕. วา เราจกั ไมเ ขยง เทา เดนิ ไปในถน่ิ บา น
ที่ ๒๖. วาเราจักไมรัดเขาดวยมือหรือผา น่ังใน
ถน่ิ บา น
ใหภ กิ ษพุ งึ สำเหนยี กนกึ หมายไวต ามกจิ เปน สารปู
แกส มณะทง้ั ๒๖ อยา งนี้ ถา ผดิ จากนต้ี อ งอาบตั ทิ กุ กฏ

จบสารปู ๒๖ สกิ ขาบท เทา น้ี

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 107

โภชนปฏสิ งั ยตุ ตม ี ๓๐ สกิ ขาบท ดงั นี้

ในโภชนปฏสิ งั ยตุ ต ใหภ กิ ษพุ งึ สำเหนยี กไว ดงั นี้
ท่ี ๑. วาเราจักทำสติเคารพรับบิณฑบาตให
เรยี บรอ ย มไิ ดท ำอาการไมร ไู มเ หน็ เหมอื นจะสาดเทเสยี
ท่ี ๒. วา เราจกั หมายใจทอดนยั นต าลงในบาตร
ไมเ หมอ เมนิ สายตาไปอน่ื รบั บณิ ฑบาต
ท่ี ๓. วา เราจกั รบั บณิ ฑบาตมีสปู ะ๗๖ เสมอ คอื
จะรบั ถวั่ เขยี ว ถว่ั ขาว ผกั ยำ ทแ่ี คน ควรจะนำไปดว ยมอื
ได พอใหเทากับสวนเสี้ยวที่ ๔ แหงขาวสุกไมใหเกิน
ประมาณ แตจ ะรบั กบั แกงปลาเนอ้ื สง่ิ อน่ื ๆ ไมต อ งหา ม
ที่ ๔. วา เราจกั รบั บณิ ฑบาต พอเสมอขอบบาตร
ขา งใน ไมใ หล น พนู ปากบาตรขนึ้ ไป
ที่ ๕. วา เราจกั ฉนั บณิ ฑบาตทำสตเิ คารพ ไมท ำ
อาการดงั กนิ เลน เชน เดก็ กนิ
ท่ี ๖. วา เราจกั หมายมงุ ลงในบาตร ฉนั บณิ ฑบาต
ไมเ มนิ หนา สา ยตาดอู นื่ ๆ
ท่ี ๗. วา เราจกั ฉนั บณิ ฑบาตเกลย่ี เสมอหนา เปบ

พอคำ ไมข ดุ เจาะใหเ ปน หลมุ เปน รอ งรอยลง

108 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

ท่ี ๘. วา เราจกั ฉนั บณิ ฑบาต มสี ปู ะเครอ่ื งยำ
ค่ัวผัดแลวดวยถ่ัว พอเสมอเส้ียวท่ี ๔ แหงขาวสุกดัง
กลาวมาแลว

ที่ ๙. วาเราจักฉันบิณฑบาต ไมฟนฟอนแต
จอมกลาง กวาดมนู เขา มาฟอนฉนั แตต รงกลางแหง เดยี ว

ท่ี ๑๐. วา เราจกั มไิ ดก ลบกบั แกลม เครอ่ื งคว่ั ผดั
พลา ยำ ปง จท่ี ง้ั ปวงไวด ว ยขา วสกุ เพราะหมายใจจะ
ใหทายกเอากับแกลมอ่ืนมาเพ่ิมเติมใหมากข้ึนดวยโลภ
อาหาร

ที่ ๑๑. วาเราไมไดเจ็บไข จักไมขอตมแกงแล
ขาวสุกแกคนนอกจากญาติแลผูปวารณาเพ่ือจะฉันเอง
แลวจึงฉัน

ที่ ๑๒. วา เราจกั ไมห มายใจจะยกโทษ แลดบู าตร
ของภกิ ษอุ น่ื เพราะจะเพง เลง็ โทษเปน ประมาณ

ท่ี ๑๓. วาเราจักไมทำคำขาวใหใหญนัก คือทำ
คำขา วใหย อ มกวา ไขน กยงู ลงมา ใหเ ขอ่ื งกวา ไขไ กข นึ้ ไป

ท่ี ๑๔. วาเราจักทำคำขาวใหเปนปริมณฑล คือ
ทำใหก ลมในซองมอื ไมป น ใหร ยี าว

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 109

ท่ี ๑๕. วา เราจกั ไมอ า ปากไวค อยทำคำขา ว เมอ่ื
เปบ คำขา วยงั ไมถ งึ ปาก

ท่ี ๑๖. วา เราจกั ไมเ ปบ คำขา ว ปอ นนวิ้ มอื เขา ไป
ในปาก

ท่ี ๑๗. วา เราจกั ไมพ ดู ทงั้ คำขา ว คอื ไมอ มคำขา ว
เคย้ี วพลางพดู พลาง

ท่ี ๑๘. วา เราจกั ไมเ ปบ คำขา ว โยน ซดั ทงิ้ ใหเ ขา
ไปในปาก

ท่ี ๑๙. วา เราจกั ไมก ดั คำขา ว แบง ฉนั แตพ อปาก
กบั แกลม สง่ิ อนื่ ไมต อ งหา ม

ที่ ๒๐. วาเราจักไมไพลคำขาวไวในแกมใหพอง
ตยุ ดงั ลงิ อมขา วกนิ

ที่ ๒๑. วา เราจกั ไมเ ปบ คำขา ว ฉนั พลางสะบดั มอื
พลางใหเ มลด็ ขา วสกุ กระเดน็ ไป

ที่ ๒๒. วา เราจกั ไมเ ปบ คำขา ว ฉนั เรย่ี รายเมลด็
ขาวใหรวงพรูลง

ท่ี ๒๓. วา เราจกั ไมแ ลบลน้ิ รบั คำขา ว
ท่ี ๒๔. วา เราจกั ไมฉ นั ใหเ สยี งดงั จบั ๆ

110 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

ท่ี ๒๕. วาเราจักไมฉันดูดเขาสูดลมใหเสียงดัง
ซดู ๆ

ที่ ๒๖. วา เราจกั ไมฉ นั เลยี มอื
ท่ี ๒๗. วา เราจกั เปบ คำขา วฉนั ไมข อดบาตรดว ย
มอื แตเ มอ่ื จวนหมดจกั กวาดรวมเขา ไมต อ งหา ม ขา วตม
ขา วเปย กอนั ตดิ บาตรนนั้ ขอด ไมม โี ทษ
ที่ ๒๘. วา เราจกั ฉนั ไมแ ลบลนิ้ เลยี รมิ ฝป าก
ที่ ๒๙. วา เราจกั ไมจ บั โอนำ้ ฉนั ดว ยมอื อนั แปดเปอ น
อามสิ
ที่ ๓๐. วา เราจกั ไมส าดเทน้ำลา งบาตร ทง้ั เมลด็
ขา วลงในถน่ิ บา น
ใหภ กิ ษพุ งึ ทำความศกึ ษาในวธิ อี นั ประกอบดว ยการ
ขบฉัน อยาใหลวงพระพุทธบัญญัติในโภชนปฏิสังยุตต
๓๐ สกิ ขาบทน้ี ถา ผดิ จากนเี้ ปน อาบตั ทิ กุ กฏ
จบโภชนปฏสิ งั ยตุ ต ๓๐ สกิ ขาบท เทา นี้

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 111

ธมั มเทสนาปฏสิ งั ยตุ ตม ี ๑๖ สกิ ขาบท ดงั น้ี

ในเทสนาปฏสิ งั ยตุ ตน นั้ ใหภ กิ ษผุ จู ะแสดงธรรม
กลา วสงั่ สอนพงึ ศกึ ษาสำเหนยี กนกึ ไวใ นใจ ดงั น้ี

ท่ี ๑. วาเราจักไมแสดงธรรมแกคนไมเปนไข
อนั ถอื รม กางอยใู นมอื

ที่ ๒. วาเราจักไมแสดงธรรมแกคนไมเปนไข
อนั ถอื ทอ นไมก ระบอง ๔ ศอกอยใู นมอื

ท่ี ๓. วาเราจักไมแสดงธรรมแกคนไมเปนไข
อนั ถอื ศสั ตรา คอื มดี พรา ดาบ หอก งา ว ตรี เปน ตน
อยูในมอื

ท่ี ๔. วาเราจักไมแสดงธรรมแกคนไมเปนไข
ถอื อาวธุ คอื ธนู หนา ไม เกาทณั ฑ ขวาก หลาว เปน ตน
อยูในมอื

ที่ ๕. วาเราจักไมแสดงธรรมแกคนไมเปนไข
อนั สอดใสร องเทา ไมฟ ง อยู

ที่ ๖. วาเราจักไมแสดงธรรมแกคนไมเปนไข
อนั สอดใสร องเทา ตา ง ๆ ยนื ฟง ธรรม

112 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

ที่ ๗. วาเราจักไมแสดงธรรมแกคนไมเปนไข
อนั นงั่ ฟง บนยวดยาน คานหาม รถ เกวยี น เปน ตน

ที่ ๘. วาเราจักไมแสดงธรรมแกคนไมเปนไข
อนั นอนฟง อยบู นทน่ี อน

ท่ี ๙. วาเราจักไมแสดงธรรมแกคนไมเปนไข
อนั นง่ั รดั เขา ดว ยมอื หรอื ผา ฟง อยู

ท่ี ๑๐. วาเราจักไมแสดงธรรมแกคนไมเปนไข
อันสวมหมวกโพกพันศีรษะฟงอยู

ท่ี ๑๑. วาเราจักไมแสดงธรรมแกคนไมเปนไข
อนั คลมุ ศรี ษะฟง อยู

ท่ี ๑๒. วา เรานง่ั อยไู มม เี ครอ่ื งปลู าด จกั ไมแ สดง
ธรรมแกค นไมเ ปน ไข อนั นง่ั อยบู นอาสนะมเี ครอ่ื งปลู าด

ที่ ๑๓. วา เรานง่ั อาสนะตำ่ จกั ไมแ สดงธรรมแก
คนไมเ ปน ไข อนั นงั่ ฟง อยบู นอาสนะสงู

ที่ ๑๔. วาเราจักไมยืนแสดงธรรมแกคนไมเปน
ไข อนั นงั่ ฟง อยู

ท่ี ๑๕. วา เราเดนิ ไปขา งหลงั จกั ไมแ สดงธรรมแก
คนไมเ ปน ไข อนั เดนิ ไปขา งหนา

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 113

ที่ ๑๖. วา เราเดนิ ไปอยนู อกหนทาง จกั ไมแ สดง
ธรรมแกค นไมเ ปน ไข อนั เดนิ ไปตามทาง

ใหภ กิ ษพุ งึ ศกึ ษาสำเหนยี กในวธิ แี สดงธรรม อยา
ใหผิดจากพระพุทธบัญญัติ ในเทสนาปฏิสังยุตต ๑๖
สกิ ขาบทน้ี ถา ผดิ จากนเ้ี ปน อาบตั ทิ กุ กฏ

จบธมั มเทสนาปฏสิ งั ยตุ ต ๑๖ สกิ ขาบท เทา นี้

114 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

ปกณิ กะมี ๓ สกิ ขาบท ดงั น้ี

ในปกิณกะ ๓ สิกขาบทน้ี ใหภิกษุพึงทำความ
ศกึ ษาสำเหนยี กหมายไว ดงั นี้

ที่ ๑. วาเรามิไดเจ็บไข จักไมยืนถายอุจจาระ
ปส สาวะ

ท่ี ๒. วาเรามิไดเจ็บไข จักไมถายอุจจาระ
ปส สาวะ บว นน้ำลาย รดลงในภตู คามอนั เขยี วสด คอื
กอไม หยอ มหญา เครอื ลดั ดา เสวาลชาติ อนั งอกงาม
บนบกและในน้ำ

ท่ี ๓. วาเรามิไดเจ็บไข จักไมถายอุจจาระ
ปส สาวะ บว นนำ้ ลาย ลงไปในนำ้ ทค่ี วรจะดมื่ กนิ ได

ใหภิกษุพึงสำเหนียกนึกหมายจำไว ในปกิณกะ
๓ สกิ ขาบทนี้

จบเสขยิ วตั ร ๗๕ สกิ ขาบท เทา น้ี

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 115

อธกิ รณสมถะ ๗ ประการ

116 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

อธกิ รณสมถะ ๗ ประการนนั้ คอื ธรรมทพ่ี ระ
ผมู พี ระภาคเจา ทรงแตง ตง้ั บญั ญตั ไิ ว เพอื่ จะใหพ ระสงฆ
ระงบั อธกิ รณ ขอ ผดิ ของภกิ ษบุ รษิ ทั ทเี่ กดิ ขนึ้ แลว นนั้ ๆ
มอี บุ ายวธิ ี ๗ ประการ

อธิกรณที่พระสงฆจะตองระงับดวยอธิกรณ
สมถะ ๗ นน้ั มี ๔ คอื ววิ าทาธกิ รณ ๑ อนวุ าทาธกิ รณ ๑
อาปต ตาธกิ รณ ๑ กจิ จาธกิ รณ ๑ เปน ๔ ประการ
ฉะนี้

อนั การทภ่ี กิ ษมุ คี วามเหน็ วปิ ลาส เกดิ ความววิ าท
กลา วตา ง ๆ กนั ใหว ปิ รติ ผดิ เพย้ี นพระธรรมวนิ ยั นชี้ อื่ วา
วิวาทาธิกรณ

การทภี่ กิ ษตุ ดิ ตาม วา กลา ว ทกั ทว ง ยกโทษกนั
ดว ยศลี วบิ ตั ๗ิ ๘ อาจารวบิ ตั ิ๗๙ ทฏิ ฐวิ บิ ตั ๘ิ ๐ อาชวี วบิ ตั ิ๘๑
แตอ ยา งใดอยา งหนงึ่ นช้ี อื่ วา อนวุ าทาธกิ รณ

การทภี่ กิ ษตุ อ งอาบตั ทิ งั้ ๗ กอง คอื ปาราชกิ ๑
สงั ฆาทเิ สส ๑ ถลุ ลจั จยั ๑ ปาจติ ตยี  ๑ ปาฏเิ ทสนยี ะ
๑ ทกุ กฏ ๑ ทพุ ภาสติ ๑ แตก องใดกองหนง่ึ นช้ี อ่ื วา
อาปต ตาธกิ รณ

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 117

การทภ่ี กิ ษทุ ำกจิ ทพ่ี ระสงฆจ ะพงึ กระทำทง้ั ๔ คอื
อปโลกนกรรม๘๒ ดงั อปโลกนเ ขา สงฆ ๑ ญตั ตกิ รรม
อยา งสวดอโุ บสถแลสวดปวารณา ๑ ญตั ตทิ ตุ ยิ กรรม
อยา งสวดผกู สวดถอนพทั ธสมี าแลสวดกฐนิ ๑ ญตั ต-ิ
จตตุ ถกรรม อยา งสวดอปุ สมบทและสวดปรวิ าส มานตั
อพั ภาน ๑

กรรมทั้ง ๔ นี้กำเริบเพราะไมเปนกรรม หรือ

ไมเ ปน วรรค เปน ญตั ตวิ บิ ตั ิ เปน อนุสาวนาวิบตั ิ แต
อยา งใดอยา งหนง่ึ นช้ี อื่ วา กจิ จาธกิ รณ

อธิกรณทั้ง ๔ น้ี พระสงฆพึงระงับลงไวดวย
อธกิ รณสมถะ มอี บุ ายวธิ เี ปน ๗ ประการ คอื

ใหพ ระสงฆพ งึ ใหสมั มขุ าวนิ ยั ๘๓ นำอธกิ รณเ สยี
เฉพาะหนา พระสงฆ เฉพาะหนา พระวนิ ยั ธร เฉพาะหนา

โจทกจ ำเลยยอมรบั ผดิ ชอบพรอ มหนา กนั ๑
ใหพ ระสงฆพ งึ ใหสตวิ นิ ยั นำอธกิ รณเ สยี ดว ย อนั

สมมตใิ หเ ปน ผมู สี ตแิ ท ดงั สมมตใิ หแ กพ ระอรหนั ตเจา ๑
ใหพ ระสงฆพ งึ ใหอมฬู หวนิ ยั นำอธกิ รณเ สยี ได ให

เปน แตเ พยี งวา ผหู ลงเคลมิ้ สตไิ ปเฉพาะเปน บา จะโจทก

118 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

กม็ ขิ นึ้ ปรบั อาบตั กิ ไ็ มไ ด ๑
ปฏิญญาตกรณะ นำอธิกรณใหระงับดวย

ปฏญิ ญาณรบั โทษสมคำโจทกจ ำเลย ๑
เยภุยยสิกา กิริยาที่ใหอธิกรณระงับดวยพวก

ธรรมวาทชี กุ ชมุ มากวา สมมตใิ หส ญั ญาแกก นั ตามสำคญั
ดว ยฉลาก ๑

ตัสสปาปยสิกา กิริยาที่ใหอธิกรณระงับดวย
สมมตยิ กโทษแกภ กิ ษมุ บี าปหนาหนกั ตอ งอาบตั เิ นอื ง ๆ
กำจดั เสยี จากหมสู งฆ ทรมานใหล ะพยศลง เหน็ วา เธอ
นน้ั ยงั จกั เยยี วยาได พงึ สวดระงบั อธกิ รณใ ห ๑

ติณวัตถารกวินัย นำอธิกรณใหสงบลงไว ดัง
ลาดหญา ทบั กองคถู ไว เพราะอธกิ รณน นั้ หยาบชา เขม ขน
จวนจะถงึ สงั ฆเภท พระวนิ ยั ธรตดั สนิ ไมต กลง พระสงฆ
พงึ พรอ มกนั สวดสญั ญาใหอ ธกิ รณน น้ั สาบสญู เสยี ๑

ธรรม ๗ ประการนี้ ชอ่ื วา อธกิ รณสมถะ เปน
วิธีท่ีจะระงับขอผิดกิจพระวินัยบัญญัติของภิกษุบริษัท
พระธรรมวินัย พระผูมีพระภาคเจาทรงอนุญาตไว ได
ยกขน้ึ ยงั พระปาฏโิ มกขเุ ทศ เปน ประเภทสกิ ขาบทบญั ญตั ิ

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 119

รวมเขาไวเปน ๒๒๗ สิกขาบท สำหรับพระสงฆทำ
อุโบสถทุกระยะก่ึงเดือน สืบศาสนายุกาลมาถึงกาล
ปจ จบุ นั น้ี

ขอทา นท้งั หลาย
แตบรรดาที่อุปสมบทในพระพุทธศาสนา
จงอุตสาหะทองบนพระบาลีปาฏิโมกข
ใหจ ำขน้ึ วาจา ใจ
กำหนดความตามขอ พระพทุ ธบญั ญตั ิ
ทไี่ ดค ดั ขน้ึ ไวโ ดยยอ นใ้ี หแ มน ยำ
แลว พงึ ศกึ ษาเลา เรยี น
ไวไ ถถ ามหาความพสิ ดารตอ ไป

จบพระปาฏโิ มกขสงั วรศลี ๒๒๗ สกิ ขาบท
เพยี งเทา นี้

120 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 121

อินทรียสังวรศีล
อาชวี ปารสิ ทุ ธศิ ลี ปจ จยั สนั นสิ สติ ศลี

ปจ จเวกขณวธิ ี ๔ ประการ
ถลุ ลจั จยั ทกุ กฏ

ทพุ ภาสติ กาลกิ บพั พ
พนิ ท,ุ อธษิ ฐาน, วกิ ปั และปจ จทุ ธรณ

122 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

อินทรียสังวรศีล
เปนกิจของสมณะตองประพฤติเสมอ

บดั นจี้ ะวา ในอนิ ทรยี สงั วรศลี ความสำรวมระวงั
รกั ษาซง่ึ อนิ ทรยี ท งั้ ๖ อนั เปน อายตนะภายใน เมอ่ื กระทบ
ถกู อายตนะภายนอก อยา พงึ ทำความยนิ ดใี หเ กดิ ขน้ึ ดว ย
สงั กเิ ลสธรรม อนั เปน เครอื่ งเศรา หมองในสนั ดาน พงึ
กำหนดใหเห็นลงดวยปญญาเปนไปสักแตวาธาตุ และ
ยึดถือเอาพระไตรลักษณเปนอารมณ โดยความที่วา
เปนของไมเที่ยง แลเปนทุกข ไมใชตัวตน เม่ือทำ
ปญญาใหเปนไปโดยปจจเวกขณวิธี พิจารณาเห็นลง
ซ่ึงสังขารธรรมใหเปนไปดังน้ี ก็เปนเหตุท่ีจะกำจัด
สงั กเิ ลสธรรมเครอ่ื งลามกเศรา หมองเสยี ใหหางไกลได
จิตของภิกษุน้ันก็ปราศจากกังวล ตั้งมั่นในการเจริญ
สมณธรรมเปน เบอื้ งหนา ในอนิ ทรยี  ๖ นี้ คอื

จกั ขนุ ทรยี  (อนิ ทรยี  คอื ตา สำหรบั ดรู ปู ๑)
โสตนิ ทรยี  (อนิ ทรยี  คอื หู สำหรบั ฟง เสยี ง ๑)
ฆานนิ ทรยี  (อนิ ทรยี  คอื จมกู สำหรบั ดม ๑)

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 123

ชวิ หนิ ทรยี  (อนิ ทรยี  คอื ลน้ิ สำหรบั ลม้ิ รส ๑)
กายินทรีย (อินทรีย คือ กายสำหรับถูกตอง
โผฏฐพั พารมณ ๑)
มนนิ ทรยี  (อนิ ทรยี  คอื ใจ สำหรบั รเู หตผุ ล ๑)
รวมเปน ๖ ประการ ซงึ่ ใหส ำรวมระวงั นนั้ คอื
๑. ตาไดม องเหน็ รปู ชายหญงิ หรอื รปู อน่ื ๆ ที่
ประณตี หรอื เลวทราม ทห่ี ยาบหรอื ละเอยี ดในทใี่ ดทห่ี นงึ่
ตนจะชอบใจหรอื มชิ อบใจกต็ าม อยา พงึ ทำความรกั ยนิ ดี
และความไมรักไมยินดี ควรระงับความโสมนัสเปนตน
เสยี หยง่ั ปญ ญาลงสพู ระไตรลกั ษณแ ตส ว นเดยี ว อนั นี้
ชอ่ื วา สำรวมดแี ลว ในจกั ษุ (ตา)
๒. หไู ดย นิ เสยี ง บรุ ษุ หรอื สตรี และเสยี งอนื่ ๆ
ในทใ่ี กลห รอื ไกลประการใด อยา พงึ ทำความรกั แลยนิ ดี
และไมรักไมยินดี ระงับความโสมนัสแลโทมนัสเปนตน
เสยี หยง่ั ปญ ญาลงสพู ระไตรลกั ษณแ ตฝ า ยเดยี ว อนั น้ี
ชอื่ วา สำรวมดแี ลว ในโสตะ (ห)ู
๓. จมูกไดดมกล่ิน เหม็นหรือหอม ก็พึงระงับ
ความยนิ ดแี ลไมย นิ ดไี ว หยง่ั ปญ ญาลงสพู ระไตรลกั ษณ

124 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

แตส ว นเดยี ว อนั นช้ี อ่ื วา สำรวมดแี ลว ในฆานะ (จมกู )
๔. ลนิ้ ไดล ม้ิ รส หวาน ขม เปรยี้ ว เคม็ เปน ตน

ประการใด ๆ กด็ ี จะเปน ทชี่ อบใจ หรอื มชิ อบกต็ าม พงึ
ระงบั ความยนิ ดแี ละไมย นิ ดไี ว พจิ ารณาใหเ หน็ เปน สว น
พระไตรลักษณอยางเดียว อันนี้ชื่อวาสำรวมดีแลวใน
ชวิ หา (ลน้ิ )

๕. กายไดส มั ผสั ถกู ตอ งเครอ่ื งนงุ หม หรอื อาสนะ
ทนี่ ง่ั นอน ออ นหรอื กระดา ง หรอื กระทบความรอ นเยน็
เปน ตน ประการใด ๆ กด็ ี พงึ ระงบั ความยนิ ดแี ละอดกลน้ั
ความกระสับกระสายเสีย ทำสติใหระลึกอยูในพระ
ไตรลกั ษณ อนั นชี้ อ่ื วา สำรวมดแี ลว ในกาย (ตวั )

๖. ใจท่ีคิดไปในอารมณใด ที่เปนสวนโลกีย
ประกอบดวยโสมนัสหรือโทมนัส ก็พึงอดกลั้น อยาให
ความกำหนดั ยนิ ดอี นั เปน สว นราคะ หรอื ความทกุ ขเ ปน
เคร่ืองเศราหมองใจ บังเกิดข้ึนในจิตสันดานได พึงผูก
อยใู นกรรมฐาน คอื อนสุ สติ ๑๐ หรอื สตปิ ฏ ฐาน ๔ เปน ตน
จงึ ไดช อื่ วา สำรวมดแี ลว ในใจ (ใจ)

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 125

รวมเปน ความสำรวมระวงั รกั ษาในอนิ ทรยี ท งั้ ๖
อยางนี้เรียกวาอินทรียสังวรศีล เปนของภิกษุจะพึง
ประพฤติและปฏิบัติ เปนเคร่ืองขัดเกลากิเลสเครื่อง
เศรา หมองในสนั ดานใหน อ ยลงหรอื ระงบั ไป จติ ของภกิ ษุ
นน้ั จงึ จะบรสิ ทุ ธไิ์ ด เพราะฉะนท้ี า นจงึ ยกอนิ ทรยี สงั วรศลี
เขา ใจจตปุ ารสิ ทุ ธศิ ลี ดว ย

จบอนิ ทรยี สงั วรศลี สงั เขปแตเ พยี งเทา นี้

126 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

อาชีวปาริสุทธิศีล

บดั น้ี จะวา ในอาชวี ปารสิ ทุ ธศิ ลี ตอ ไป
อาชวี ปารสิ ทุ ธศิ ลี นน้ั วา ใหภ กิ ษพุ งึ แสวงหาเลยี้ ง
ชพี โดยโคจรบณิ ฑบาต หรอื รบั ภตั ตาหารทที่ ายกนมิ นต
ซงึ่ เปน อตเิ รกลาภอนั เปน ของบรสิ ทุ ธ์ิ ปราศจากมจิ ฉาชพี
เลย้ี งชวี ติ ดว ยอเนสนากรรม คอื การแสวงหาไมค วร คอื
ใหด อกไม ๑ ใหผ ลไม ๑ ใหจ ณุ เครอ่ื งทา ๑ ใหไ ม
สฟี น ๑ ใหไ มไ ผ ๑ แกต ระกลู ผมู ใิ ชญ าตแิ ละเปน หมอ
ใหย ารกั ษาไข แลเปน ทตู เดนิ ขา วสารของคฤหสั ถ หรอื
หาเลย้ี งชพี ดว ยอบุ ายตา ง ๆ มขี วนขวายชว ยทำกจิ การ
งานเปน ตน ทโี่ ลกนบั วา เปน การประจบประแจง เหลา น้ี
เปน อเนสนากรรม เปน การแสวงหาไมค วร
เพราะฉะนน้ั ภกิ ษพุ งึ ละเวน จากการแสวงหาเลยี้ ง
ชวี ติ อนั ไมค วรเหลา นเ้ี สยี จงึ ชอื่ วา เปน ผปู ระกอบดว ย
อาชวี ปารสิ ทุ ธศิ ลี และพงึ ทำความศกึ ษาตอ ไปใหไ ดค วาม
ชดั เจนดว ย

จบอาชวี ปารสิ ทุ ธศิ ลี สงั เขปเทา นี้

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 127

ปจ จยั สนั นสิ สติ ศลี

บดั นจี้ ะวา ดว ยปจ จยั สนั นสิ สติ ศลี
ในปจ จยั สนั นสิ สติ ศลี นนั้ ความวา ภกิ ษพุ งึ พจิ ารณา
ปจ จยั ทง้ั ๔ คอื
จวี รเครอื่ งนงุ หม หรอื ผา อยา งใดอยา งหนง่ึ ซง่ึ
สมควรแกภ กิ ษจุ ะบรโิ ภคไดเ ปน ตน ๑
บิณฑบาตของซ่ึงเปนอาหาร อันภิกษุพึงจะรับ
ฉนั ไดใ นกาล คอื เชา ถงึ เทยี่ ง ๑
เสนาสนะเครอื่ งลาดปู มที นี่ งั่ หรอื ทนี่ อนเปน ตน
จะเปน เสอื่ หรอื แผน ผา อนั ใดกต็ าม ๑
คลิ านปจ จยั สง่ิ ทสี่ งเคราะหเ ขา ในยาสำหรบั รกั ษา
โรคไขเ จบ็ จะเปน ยาวชวี กิ กฉ็ นั ไดต ราบเทา สน้ิ ชวี ติ และ
ยามกาลิกมีกำหนด ฉันไดชั่วกาลวันหน่ึงตลอดคืนหน่ึง
หรอื ชว่ั ๗ วนั เปน กำหนดทเ่ี รยี กวา สตั ตาหกาลกิ ๑

จบปจ จยั สนั นสิ สติ ศลี สงั เขปเทา นี้

128 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

ปจ จเวกขณวธิ ี ๔ ประการ

ในการทจ่ี ะพจิ ารณาปจ จยั ทง้ั ๔ น้ี ทา นแบง ออก
เปน ๔ อยา ง เรยี กวา ปจ จเวกขณะ ๔

๑. ธาตปุ จ จเวกขณ ใหพ จิ ารณาเหน็ สกั วา เปน ธาตุ
ไมใ ชส ตั ว ไมใ ชบ คุ คล ใหพ จิ ารณาเมอ่ื ไดร บั จตปุ จ จยั อนั
ใดอนั หนงึ่ ไดแ ก “ยถาปจจฺ ยํ ฯลฯ สุ โฺ ญ” ใหพ จิ ารณา
เหน็ โดยสกั วา ธาตุ อนั นเ้ี รยี กวา ธาตปุ จ จเวกขณ

๒. พิจารณากอนแตกาลบริโภค ใหเห็นวาเปน
ของพงึ เกลยี ดโดยปฏกิ ลู กรรมฐาน ไดแ ก “สพพฺ านิ ปน
อมิ านิ หรอื สพโฺ พ ปนายํ ฯลฯ ชายนตฺ ิ หรอื ชายต”ิ
ดงั น้ี เรยี กวา ปฏกิ ลู ปจ จเวกขณ

๓. ในขณะจะบรโิ ภคใหพ จิ ารณาในสว น “ตงขฺ ณกิ -
ปจจฺ เวกขฺ ณ” ไดแ ก “ปฏสิ งขฺ า โยนโิ ส” ทงั้ ๔ บทแลว แต
ปจ จยั ทบี่ รโิ ภค นเ้ี รยี กวา ตงั ขณกิ ปจ จเวกขณ

๔. ในสว นอตตี ปจ จเวกขณ ไดแ ก “อชชฺ มยา”
ฯลฯ เปนสวนท่ีทรงอนุญาตใหไว เพื่อความหลงลืมใน
เวลารบั เวลาบรโิ ภค ความวา เมอ่ื ภกิ ษไุ ดร บั หรอื บรโิ ภค

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 129

ปจจัยท้ัง ๔ มิไดพิจารณาในธาตุปจจเวกขณ หรือ
ปฏกิ ลู ปจ จเวกขณ แลตงั ขณกิ ปจ จเวกขณ แลว ภายหลงั
กำหนดในวนั เดยี วเทา นน้ั อยา ใหท นั อรณุ ใหมข นึ้ มากใ็ ห
พจิ ารณาในอตตี ปจ จเวกขณต อ ไป ถา ไมไ ดพ จิ ารณาใน
อตีตปจจเวกขณในวันน้ัน ชื่อวาอิณบริโภค คือการ
บรโิ ภคประกอบดว ยหนใี้ นวนั นน้ั

เพราะฉะน้ัน ภิกษุอยาพึงประมาทปลอยสติใน
การพจิ ารณานเ้ี สยี เลย รวมเปน ปจ จเวกขณ ๔ ประการ
ในปจจัยสันนิสสิตศีลที่พระพุทธองคทรงอนุญาตให
พจิ ารณาปจ จยั ทง้ั ๔ โดยปจ จกเวกขณวธิ ที งั้ ๔ ประการนี้
เพื่อจะไดละกิเลสอาสวะเครื่องเศราหมองอันกองอยู
ในสันดานใหระงับ หางไกลจากความกำหนัดยินดีใน
วัตถุกามแลกิเลสกามเปนตน ใหภิกษุทำความศึกษาใน
ปจจเวกขณท้ัง ๔ ในพระบาลีและเนื้อความใหเขาใจ
ชดั เจน อยา ใหเ ปน สกั แตว า ตามบาลี ใหต ง้ั ใจหยง่ั ปญ ญา
ลงพจิ ารณาใหเ หน็ โดยจรงิ ดว ย จงึ จะเปน เครอื่ งชำระ
อาสวะเครอื่ งหมกั ดองในสนั ดานได

จบปจ จเวกขณวธิ เี ทา น้ี

130 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

ถุลลัจจัย

จกั พรรณนาในถลุ ลจั จยาบตั ิ
ขอหน่ึงภิกษุอยาพึงสละ ขอหนึ่งอยาพึงแจก
ครุภัณฑท ่ีเปนของสงฆถาสละ หรือแจกกเ็ ปนถลุ ลจั จัย
ดว ยพทุ ธบญั ญตั หิ า มไว
ครภุ ณั ฑน นั้ มี ๕ หมวด ดงั นี้
สวนดอกไมล กู ไม ๑ ทดี่ นิ พนื้ สวน ๑ สองอยา ง
นเ้ี ปน หมวดทหี่ นงึ่
วหิ าร คอื กฏุ ติ กึ เรอื นทอ่ี ยู เปน ตน ๑ ทดี่ นิ พน้ื
แหง วหิ าร ๑ สองอยา งนเ้ี ปน หมวดท่ี ๒
เตยี ง ๑ ตงั่ ๑ ฟกู ๑ หมอน ๑ สอี่ ยา งนเ้ี ปน
หมวดที่ ๓
หมอทำดวยโลหะ ๑ คะนนทำดวยโลหะ ๑
กระปุกขวดทำดวยโลหะโตจุของกวา ๕ ทะนานมคธ
ขนึ้ ไป ๑ กระถางกระทะทำดวยโลหะ แมเ ลก็ จุนำ้ ได
ซองมอื เดยี ว ๑ โลหะนนั้ เปน ชอ่ื แหง ทองเหลอื ง ทองขาว
ทองแดง ทองสัมฤทธ์ิ ของหลอ แลมีดใหญที่ตัดฟน