หนังสือวิถีชีวิตและสงครามเอเชียบุรพา-ขุนเพ่งจีนานุเคราะห์

ท่โี ดดลงมาพร้อมกันทีส่ ันติบาลนีเ่ อง จึงเร่มิ ติดตอ่ ทางวทิ ยุท่เี มอื งแคนดปี้ ระเทศอินเดีย กวา่ จะติดต่อกัน
ได้ใช้เวลาตงั้ 15 วัน เร่ืองเสรีไทยในประเทศก็เริม่ ดําเนินการประสานงานกับต่างประเทศตง้ั แตบ่ ัดน้นั
เปน็ ต้นมา

2. เร่ิมตน้ เสรีไทยในสโุ ขทยั พิษณุโลก อตุ รดติ ถ์

ท่ผี มเขียนในคราวนี้ ขอเลา่ ความจรงิ ในเขตทผี่ มบงั คับบัญชาอยู่ใน 3 จังหวัดดังกลา่ วแลว้
ความจรงิ สําหรับตวั ผมในขณะนน้ั ก็มหี นา้ ทป่ี ้องกนั ภัยทางอากาศในเขตเทศบาลเมอื งสวรรคโลกอยดู่ ว้ ย
จงึ ต้องออกตรวจและดงู าน เก่ยี วกบั ความผาสกุ ของประชาชนและความปลอดภยั ทุกด้านทกุ คืน กวา่ จะ
กลบั มาพกั ผอ่ นได้ ก็รว่ มสองยามหรือตหี นึง่ จึงขอเรม่ิ เร่อื งในการทํางานเก่ยี วกบั ขบวนการเสรไี ทยในความ
บงั คบั บัญชาของผมให้ทา่ นทราบดังต่อไปนี้
วันท่ี 16 เมษายน 2488 เวลา 02.00 น. ผมกําลังนอนหลบั สบายเพราะทำ�งานดึก เพ่ิงกลับมา
นอน แต่กถ็ ูกเรยี กและทบุ ประตบู ้าน ทั้งๆ ที่ไดย้ ินแต่กต็ ้องดูทา่ ที เพราะวา่ ขณะนั้นทหารญปี่ นุ่ และผู้
ไม่มคี วามประสงคด์ ีจากท้องถิน่ และในเมืองก็มมี าก เม่ือมเี สียงเรียก ก็จําไดช้ ัดว่าเป็นคณุ สงั วาลย์ จารณศรี
อยั การจังหวัดสวรรคโลก ผมจงึ ลงมาเปิดประตูรวั้ บ้าน พอเปิดประตขู ึ้นก็มีคนเข้ามาอย่างรีบด่วน 3-4 คน
ขนั้ แรกผมตกใจและเอาปืนออกจากกระเปา๋ จนคุณสงั วาลย์บอกวา่ เปน็ พวกเดยี วกัน มีราชการลับสําคญั จะ
ต้องปรึกษา ผมก็เชิญขน้ึ บา้ น และผ้ทู ม่ี านั้นเมอื่ จดุ ไฟทีพ่ รางไว้ พอเหน็ หน้าชดั ก็จําได้ดีคือ คณุ สังวาล
อยั การ คุณพ่ึง ศรจี ันทร์ ผู้แทนอุตรดติ ถ์ และอกี คนผมไมร่ ู้จกั ชือ่ แตล่ กั ษณะทา่ ทางบอกว่าเปน็ คนมี
ความรู้ จนได้รบั คําแนะนําจากคุณพ่งึ แลว้ วา่ คนนีก้ ็คอื คณุ ประยูร อรรถจินดา นักเรยี นไทยในอเมรกิ า
โดยเข้ามาในประเทศไทยดว้ ยเรอื ดําน�้ำ มยี ศเป็นร้อยโทนายทหารอังกฤษ แตข่ อให้เรียกว่าคุณเปรม
สําหรบั คณุ แปรมนมี้ ีใบกองเกิน และทะเบียนทหารเรียบรอ้ ยแต่ภมู ลิ ําเนาอยู่ท่จี งั หวัดอุบลราชธานี
นับว่าวิธกี ารของขบวนการเสรไี ทยน้ีเขาทํากันอยา่ งรอบคอบ ส่วนอีกคนหนึ่งนั้นเป็นเด็กในบ้าน
ของคณุ สังวาลย์ ชื่อนายกริมหรอื นายเณร เมอ่ื เราได้นงั่ กันเรยี บรอ้ ยแล้ว คณุ พงึ่ กเ็ ล่าใหฟ้ ังว่า เวลาน้ี
ทา่ นปรดี ี พนมยงค์ รัฐบุรุษอาวโุ สได้รวบรวมพรรคพวกเพอื่ ต่อต้านญี่ปุ่น โดยการสนบั สนุนของลอร์ด หลุยส์
เม้าท์แบทแทน แมท่ พั ภาคเอเชยี บูรพา ได้ติดต่อกนั เรียบรอ้ ยแลว้ โดยตง้ั ขบวนการขนึ้ เรยี กว่า เสรไี ทยใน
ประเทศ และเร่ิมขยายออกไปอกี หลายจงั หวดั คุณเปรมได้เล่าว่าขึน้ เรอื ยนตม์ าจากกรุงเทพฯ ต้ัง 4 วัน
จึงถงึ พษิ ณโุ ลก แลว้ นั่งรถยนต์ ไปพบคุณสงั วาลย์ทีบ่ ้านเม่ือตอน 5 ทุ่ม ไดป้ รกึ ษากันว่าจะตงั้ ขบวนการ
เสรไี ทยขึ้นใน 3 จงั หวัดนี้ โดยเอาศูนย์อํานวยการอยทู่ จ่ี ังหวดั สโุ ขทยั แตต่ ้ังศูนยท์ ี่สวรรคโลก คุณสังวาลย์
กบ็ อกคณุ เปรมว่าเรอ่ื งนต้ี อ้ งมอบใหค้ ุณเพ่ง เป็นผดู้ ําเนนิ การเพราะมลี กู นอ้ งมาก ท้ังชาวไรแ่ ละประชาชน
ในทีส่ ดุ กต็ กลงกันมาปลุกผมขนึ้ ดงั กล่าวแล้ว

151

ศูนยอ์ ำ�นวยการในเขตพษิ ณุโลก สโุ ขทัย อุตรดติ ถ์

ผมก็ถามหลักการวา่ เร่อื งเสรีไทยในประเทศน้ี ทา่ นปรีดี พนมยงค์ เป็นหวั หน้า แล้วมีใครร่วม
อีกดว้ ย คุณพ่งึ กบ็ อกว่า พวกผูใ้ หญห่ ลายคนท่เี ปน็ เพื่อนสนิทที่ใกลช้ ิดกับท่านขุนฯ หลายคนแล้วจะได้
รภู้ ายหลงั ผมก็ถามว่าเรือ่ งนีร้ ัฐบาลรู้หรอื เปล่า คุณพึง่ บอกวา่ รบู้ างคน และผมก็ถามตอ่ ไปอกี วา่ หลวง
อดุลเดชจรัสมีส่วนเกี่ยวข้องด้วยหรือไม่ คุณพึ่งบอกว่าไม่ได้ร่วม และยังบอกอีกว่า ในเขตพิษณุโลก
สุโขทยั อุตรดติ ถ์ น้ี ทา่ นปรดี บี อกว่าสงั่ ให้ขุนเพ่งเขาเป็นผรู้ วบรวมพลพรรค พรอ้ มด้วยบอกหลกั การนโยบาย
และวิธีการใหผ้ มทราบ ผมกต็ อบว่าถา้ ทํางานเพอื่ ประเทศชาติเช่นน้ีแลว้ ผมพรอ้ มทจี่ ะทําเต็มตาม
ความสามารถ คณุ พงึ่ กพ็ อใจแล้วบอกว่างานทงั้ หมดน้ที า่ นขนุ ฯวางงานเอง จะเอาข้าราชการส่วนไหน
เข้าช่วยก็ขอใหต้ ดิ ตอ่ ปรึกษากันกบั คุณสังวาลย์ ถ้าสว่ นราชการไหนขดั ข้องกใ็ ห้วทิ ยไุ ปท่คี ุณชาติ เศรษฐทตั
เลขานกุ ารรัฐมนตรมี หาดไทย ซ่ึงขณะนนั้ คุณทวี บณุ ยเกตุ เพอื่ นสนิทของผมนนั่ เองเป็นรฐั มนตรีว่าการ
กระทรวงมหาดไทย เม่อื เราได้คยุ กันจนถึงตีห้า โดยเขา้ ใจหลกั การซงึ่ กนั และกนั ตลอดจนการใช้จา่ ยเสรจ็ แลว้
คณุ พง่ึ ก็บอกว่า รงุ่ ขึน้ จะไปจงั หวดั แพร่ เพือ่ พบกับคุณทอง กณั ทาธรรม ผู้แทนจังหวดั แพร่ในงานนีอ้ กี
ผมก็ปรารภวา่ งานน้ีผมทําไดเ้ พราะผมมคี นสําหรับใช้และมีฝีมือมากแต่ขาดอาวุธ คณุ พึง่ บอกว่า
ไมต่ ้องห่วง จะเอาอะไร อาวุธอย่างไหน กบ็ อกกับคุณประยูรหรือเปรมท่ีจะอยกู่ บั ผม วิทยไุ ปติดตอ่ ท่ี
เมืองแคนดี้ประเทศอินเดีย เขาจะสง่ มาทางเครื่องบิน โดยทงิ้ ร่ม จากนั้นแลว้ คณุ พ่งึ คุณสังวาลย์ คุณเปรม
กก็ ลับไปท่ีพักบ้านคณุ สงั วาลย์ คณุ เปรมบอกว่า วันรุ่งขน้ึ ให้ผมจัดรถไปรบั ของท่ีบ้านคุณสังวาลยเ์ พราะ
มขี องมากเชน่ เคร่อื งวิทยรุ บั -สง่ เครอื่ งปั่นไฟ และปืน ในวันรุ่งขน้ึ ผมกเ็ อารถเทศบาลไปรบั คณุ เปรมมา
พักที่บ้านเพอื่ วางแผนการกนั ต่อไป เมอ่ื คณุ เปรมไดย้ า้ ยจากบ้านคุณสังวาลมาพกั ที่บ้านผมแลว้ ก็ลอง

152

ติดต่อวทิ ยุกบั แคนนี้ อินเดยี ติดตอ่ กนั อยู่ 3-4 วัน จงึ พดู กันได้ พรรคพวกท่แี คนด้ีกด็ ีอกดใี จว่างานด้าน
นไ้ี ดส้ ําเรจ็ ไปอกี ด้านหน่งึ ส่วนคณุ เปรมน้นั กต็ ิดต่อทางวิทยบุ ้าง ใหค้ ําปรกึ ษากับพวกเราบ้าง ในวนั รุง่ ขนึ้
ผมก็เชิญคุณสังวาลย์มาที่บา้ น เวลา 22.00 น. ปรึกษากันข้ันแรกกค็ ือ พวกขา้ ราชการในจงั หวัดสุโขทัยน้ี
เราจะเอาใครเข้ามาชว่ ยบา้ ง แต่ตอ้ งพิจารณาและไตร่ตรองกนั ว่า ตอ้ งเป็นคนท่เี สียสละ เสี่ยงชีวิต รัก
ชาตบิ า้ นเมอื งและปกปดิ ความลับ
เรากน็ ่ังปรึกษากนั อยู่ คนแรกท่ีเรามองถึงคอื คุณช่มุ อยู่จนิ ดา พนกั งานสหกรณ์จงั หวัดสโุ ขทัย
แต่เชา่ บ้านผมอยู่ ตรงข้ามท่ีผมอยู่ปจั จุบนั น้ี เป็นสํานกั งานและบา้ นพักของคุณชุม่ (ตรงบา้ นนายประพฤติ
ลมิ ปะพันธ์ุ ปัจจบุ ัน) เหตผุ ลทีเ่ รามองคณุ ชุ่มก่อนก็เพราะคณุ ชุ่มมีพนกั งานหลายคนที่ทํางานอยู่ และ
มีสมาชกิ สหกรณท์ ว่ั ทุกตําบล แตง่ านในระยะนนั้ ไมว่ ่าแผนกไหนกไ็ มม่ งี านทีจ่ ะส่งั หรือดําเนนิ การอยา่ งใด
งานของขบวนการเสรีไทยในเขตของผมจึงทําได้เรียบร้อย และรวดเร็วสมกับความต้องการของผู้ใหญ่
ตามทผี่ มกลา่ วแลว้ ว่า เรามองคุณชุม่ ก่อนเป็นคนแรก ก็ไดใ้ ห้คนไปเชญิ คณุ ชมุ่ มาพบคณุ สงั วาลย์ท่ีบา้ น
และเลา่ เรือ่ งใหฟ้ ังว่าจะทํางานกันอยา่ งไรกัน ท้งั หมดคุณชุ่มก็ยนิ ดที ่จี ะรว่ มดว้ ย และก็รับรองวา่ พนกั งาน
สหกรณ์ทอี่ ยใู่ นบงั คบั บัญชาอีกไมน่ อ้ ยกว่า 5-6 คน กพ็ รอ้ มท่ีจะชว่ ยงาน ข้ันต่อไปผมกไ็ ดแ้ ตพ่ ดู ปรึกษา
กันในวงงานเทศบาลฯ ของผมซึ่งมีคุณหลวงสฤษดิ์สรรพากรกบั คุณสงวน ศุขเกษม เป็นเทศมนตรี และ
นายแมน้ มณวี รรณปลัดเทศบาล ผมก็แจ้งให้ทราบวา่ ผมจะทํางานเสรไี ทย โดยเล่านโยบายให้ฟงั แต่
ขอใหท้ ุกคนถือเป็นความลบั
งานเทศบาลเวลานน้ั เรือ่ งบรู ณะทอ้ งถิ่นหรอื อื่นๆ กไ็ มม่ ากนักแต่เราตอ้ งช่วยในเร่อื งเกีย่ วกับญป่ี นุ่
และทหารไทยบ้างเป็นสว่ นใหญ่ ซ่งึ เราก็ได้ทําให้สําเร็จเรียบร้อยแลว้ ทกุ อยา่ ง เมอ่ื มคี วามคับขนั ของสงคราม
และมีการท้ิงระเบิดใน กรุงเทพฯ และจังหวดั อ่ืนบา้ ง ผมในฐานะผู้อํานวยการป้องกันภัยทางอากาศสว่ นทอ้ งถน่ิ
ก็ไดข้ อยมื อาคาร 3 ช้นั หนา้ สถานีรถไฟซงึ่ ในปจั จบุ ันน้เี ปน็ บ้านของคณุ เกษม เกง่ การคา้ แตส่ มัยน้ันเปน็
ของ คณุ สงวน ศุขเกษม เราตง้ั ศนู ย์สัญญาณภยั ทางอากาศข้ึนชั้นบน โดยมอบหนา้ ที่ให้คณุ สงวน ศุขเกษม
เป็นผคู้ วบคุมและจัดพนักงานเทศบาลและครูเทศบาล เปล่ยี นเวรกนั อยเู่ วรละ 3 คน เรามีไซเรนสําหรับบอก
สญั ญาณภยั ทางอากาศ และมีเครอ่ื งขยายเสียง เครอ่ื งทําไฟอยู่พร้อม ติดลําโพงออกเปน็ 3 ดา้ น
พอผ่านไป 3 วัน กระทรวงมหาดไทยก็โทรเลขสง่ั ใหน้ ายฤกษ์ เทศนาบญุ นายอําเภอสวรรคโลก
ไปเปน็ นายอําเภอพชิ ัย และให้โทรเลขสง่ั นายเร่ิม อุปถมั ภม์ าเป็นนายอําเภอสวรรคโลก ส่วนผู้กองตํารวจ
คณุ สังวาลย์ ไปตดิ ต่อใหย้ ้าย ร.ต.อ. โตะ๊ ไปทอี่ นื่ และสง่ั ให้ ร.ต.อ. ศิริ ภาศพรรณ ผบู้ ังคับกองสถานีตํารวจ
อำ�เภอพิชยั มาแทน ท้งั คุณเริม่ และคุณศริ ติ า่ งได้รับโทรเลขให้เดินทางดว้ ยกนั ท้ังคู่ ด้านครอบครัวนนั้ ยงั
ไม่ต้องยา้ ยมา ส่วนงานสําคญั อยา่ งไร ให้มารู้ท่สี วรรคโลก และทา่ นทัง้ สองก็ถอื คําส่ังมารับตําแหนง่ แต่

153

ตอนมาถงึ สวรรคโลก กป็ รากฏว่านายอําเภอสวรรคโลกและผู้บังคับกองสวรรคโลก ท้งั 2 ท่านทกี่ ล่าว
แล้วยังไม่ได้รับคําสั่ง เราก็ต้องโทรเลขไปยังกระทรวงมหาดไทยอีก พอกระทรวงมหาดไทยได้รับแจ้ง
ข้อขดั ข้องจากเรา ก็โทรเลขสัง่ ผ้บู ังคบั กองและนายอําเภอให้รีบเดินทางไปดว่ นเหมอื นกัน เมื่อพวกเรา
จดั คณะได้พร้อมแลว้ คอื ผม คุณสงั วาลย์ คุณชมุ่ คุณเร่มิ และ ร.ต.อ.ศิริ ครบคณะกนั แลว้ กเ็ รมิ่ ปรึกษา
งานกันวางแผนในการจดั พลพรรคตอ่ ไป ขัน้ แรก เราทําในหนว่ ยกองบังคบั บัญชาที่สวรรคโลกก่อน คอื
เราไดจ้ ัดคนไปสร้างที่พักเป็นสถานทตี่ ง้ั วทิ ยรุ ับส่งทไ่ี รข่ องผมท่ีเปยเล้ิงนหี้ ่างจากสวรรคโลกไป 8 กม.
และลึกเข้าไปอกี 5 กม. เปน็ ท่ีลับไปมาลําบาก แตอ่ ยูห่ า่ งจากไร่ฝ้ายของผมอีกแปลงหนึ่งซ่ึงมเี นอ้ื ท่ที ําอยู่
ขณะน้นั 200 ไร่ เราใชเ้ ครอื่ งพดู เรียกกันวา่ วอลค์ กีท้ อลค์ กี้ (วทิ ยุส่ือสาร) พดู ตดิ ตอ่ กนั เพราะผมสัง่ ให้
ผจู้ ดั การไร่สรา้ งบ้านพักไว้สําหรบั ครอบครัวผมทไี่ รห่ นงึ่ หลัง เพื่ออพยพครอบครัวไปอยู่ สว่ นสถานที่ตัง้
เครอ่ื งส่งวิทยนุ น้ั หา่ งจากไร่ เขา้ ไปปา่ ลึกราว 5 กม. โดยใหส้ ร้างเปน็ กระตอ๊ บแบบโรงถ่วั ของชาวไร่ ถา้ ดู
ขา้ งนอก แต่ข้างในน้นั เราจัดเปน็ หอ้ งครัว ห้องรบั สง่ วทิ ยุ ห้องนอน และหอ้ งปรกึ ษางาน ซึง่ ถ้าคนไม่รู้
มองเหน็ แลว้ จะคิดว่าเปน็ โรงเก็บถ่ัวของชาวไร่
สว่ นเจา้ หน้าทีอ่ ารักขาและอยูเ่ ป็นเพื่อนเราใช้นายประภาส ซง่ึ เป็นชาวกรงุ เทพฯ ลูกข้าราชการเก่า
มคี วามรอู้ ย่ดู ้วย และมคี นครัวคนรับใชอ้ ยู่พรอ้ มเพรยี ง และให้นายทับ อ่อนทอง ซงึ่ เปน็ ผมู้ พี รรคพวกมาก
ไปอารกั ขาประจําอย่วู ันละ 10 คน ทุกวนั จดั เปน็ เวรยามตามหลักยุทธศาสตร์ แตอ่ าวุธในระยะนี้ใชป้ นื
ลกู ซองและปืนส้ันไปกอ่ น การไปมาจากเมืองถึงแคมป์วทิ ยุตอ้ งใช้รถจกั รยานไป พวกผม 5 คน เวลา 9.00 น.
จะตอ้ งผลัดเปล่ยี นกันไปวนั ละ 2 คน และกินขา้ วกลางวันกนั ท่ีน่นั เพราะการติดตอ่ วิทยุระหวา่ งประเทศไทย
กับแคนดี้อนิ เดยี นั้น เรานัดกันเวลา 10.00 น. เปน็ เวลาตดิ ต่อทางวิทยุ

3. เสรไี ทยสวรรคโลก รบั คนและอาวุธจากต่างประเทศ

ต่อมาต้นเดือนพฤษภาคมเราได้รับวิทยุจากแคนดี้ อินเดียว่า จะส่งอาวุธและพลร่มลงให้เรา
เตรยี มพร้อมทั้งสถานทแ่ี ละสัญญาณไฟเครื่องหมายไว้ซึง่ เปน็ การถกู หลักเกณฑ์ ซ่ึงคุณประยรู รรู้ ะเบยี บดี
เมื่อเขาได้วิทยแุ จง้ มาแล้ว พวกเรา 5 คน ก็ประชุมกันจะให้เครอื่ งบนิ มาทงิ้ รม่ ท่ไี หน ไดต้ กลงกันแล้ววา่
จะท้งิ ร่มทบ่ี า้ นหนองใหญ่ ตําบลนครเดิฐ และเราแจ้งสถานที่ไปใหท้ างแคนดี้ทราบ รงุ่ ขน้ึ เขาก็ตอบมาให้
เตรยี มรบั รม่ โดยทางน้นั จะไดเ้ คร่ืองมาสง่ 3 ลํา และใหเ้ ราจดั ยานพาหนะไปเตรยี มขนของ เครอื่ งบนิ จะ
มาส่งในวนั ที่ 10 พฤษภาคม 2488 เวลา 02.00 น.

154

เม่ือเราได้ทราบกําหนดทแี่ น่นอนแล้ว คุณเริม่ ไดเ้ รยี กตัวกํานนั
หมอน ชนุ นะวรรณ กํานันตําบลนครเดฐิ บดิ าของกํานันธวธั ชนุ นะวรรณ
คนปจั จบุ นั นี้ ใหเ้ ตรียมล้อเกวยี น 20 ลํา พร้อมดว้ ยคนขับและราษฎรอกี
20 คน รอพบกันทท่ี ่งุ นาหนองใหญ่ ตําบลนครเดิฐหลงั บา้ นหนองแหน เวลา
07.00 น. และให้จัดอาหารสําหรับคนงานและคนขับล้อเกวียน เตรียม
รบั ประทานตอนเย็นมาด้วย ส่วนทางเราเตรียมสง่ั รถบรรทุก โดยใหน้ ายรกั
แซฮ่ อ้ บดิ าปลดั กอ้ ง บญุ ประดบั อําเภอเมอื งสโุ ขทยั ปจั จบุ นั น้ี เตรยี มรถยนต์
3 คัน ไปรออยู่ตรงต้นขอ่ ยเหนอื ปากทางเขา้ คลองยาง เวลา 04.00 น.และ
เวลานั้นถนนสายสวรรคโลกหรือทางไปศรีนครท่ีกล่าวน้ียังไม่ได้ตัดถนน
เราต้องใช้เดินโดยเกวียนและเราได้จัดคนขนอาหารร่วม 20 กว่าคน ไป
รอเพื่อรับประทานอาหารกลางวนั ทบี่ ้านวังแร่ ซ่งึ เปน็ หนองนำ�้ ใหญ่และ
เตรยี มอาหารสําหรบั มอ้ื เยน็ ท่หี นองน้�ำ ใหญ่ ตําบลนครเดฐิ ดว้ ย การเดินทาง
ของเรานีอ้ อกตามทางล้อเกวียน ด้วยรถฟอร์ดประจําตําแหน่งนายกเทศมนตรีทผ่ี มใชอ้ ยู่ แตไ่ ม่ใช่รถเก๋ง
เป็นรถขนาดกลาง คนนั่งได้ 10 กว่าคน พวกเราฝา่ ยอํานวยการก็เดินทางออกจาก สวรรคโลกเวลา 8.30 น.
ทางลอ้ ทีไ่ ปผา่ นไร่ผมปัจจบุ นั น้ี ตอนผมมาถางไร่ มตี ้นไมข้ นาดใหญ่อยู่ 6-7 ตน้ (ตอนนี้ ประพาส ลิมปะพนั ธ์ุ
ลกู ชายผมซ่ึงสําเรจ็ จากมหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์ ออกมาเปน็ คนบกุ เบิกท�ำ ไร)่ ขน้ั แรกเขาจะตดั ตน้ ไม้
เหล่าน้ีหมด ผมก็บอกว่าตน้ ไม้นเ้ี ป็นช่องทางท่ีลอ้ เกวียนผ่านได้ ผมจึงขอใหเ้ ก็บไว้ และสั่งใหท้ ําบรเิ วณ
นีเ้ ปน็ ท่ีพักสําหรับทําไร่ โดยบอกวา่ ทนี่ ี่ จะเปน็ ท่ีประวตั ิศาสตร์ซง่ึ เราใชเ้ ป็นเสน้ ทางเดินไปรบั รม่ ครง้ั แรก
ขบวนทไ่ี ปโดยรถยนต์นนั้ มี นายแบน อาจอง เปน็ คนขับและทเี่ รานง่ั ไปกม็ ี ผม คุณเร่ิม คุณชุม่
ร.ต.อ. ศิริ ภาสพันธ์ (เวลาน้ี พ.ศ. 2522 เป็น พ.ต.อ. ออกรบั บํานาญแลว้ ตําแหน่งสุดทา้ ยคอื รองผบู้ ังคบั การ
ตำ�รวจเขต 6 พิษณุโลก) คุณสงั วาล อยั การ และมพี วกสหกรณ์ทม่ี าตรวจบัญชีไปด้วย 2 นาย คือคณุ วรณุ
สมบรู ณ์สิน คณุ วงศ์ พลนกิ ร (สําหรับคุณวรุณ ตอนหลงั เป็นอธบิ ดกี รมสหกรณ์ท่ีดนิ แลว้ เกษยี ณอายุ
สว่ น คณุ วงศ์ พลนกิ ร ไปเป็นเอกอัครราชทูตประจําสหประชาชาติ ปจั จบุ ันนี้ (พ.ศ. 2522) เป็นรัฐมนตรี
ชว่ ยว่าการกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ) กับมีขบวนเดินของคณุ ศริ ิ คอื ตํารวจอาวุธพรอ้ ม 10 นาย พลพรรค
ของนายทบั อ่อนทอง รว่ ม 20 นาย ส่วนแผนการเกีย่ วกบั ระยะทางและกําหนดเวลารบั ประทาน ผมเป็น
คนกําหนด เพราะคุน้ กบั เส้นทางนี้ดี โดยเคยใช้ทางเสน้ นี้เปน็ ทางลากไม้อยกู่ อ่ นแล้ว ในเดือนน้นั ฝนเริม่ ตก
พวกเราต้องเสยี เวลาเข็นรถติดหลม่ รว่ มหน่งึ ช่วั โมงครง่ึ เราจงึ ไปถึงวังแรซ่ ึ่งใช้เป็นท่พี กั รบั ประทานอาหาร
กลางวัน ช้าไปหนงึ่ ช่วั โมงครงึ่ ทุกคนบ่นหวิ ข้าว พอเสร็จจากรบั ประทานอาหารเดนิ ทางต่อไปถงึ หนองนำ้�
ใหญน่ ครเดฐิ เวลา 16.00 น. คุณเปรมหรอื คุณประยรู ได้จัดให้หาฟนื มากองไวใ้ กล้ๆ ทงุ่ นาหนองใหญ่ เพื่อ
เตรียมจุดให้สญั ญาณเวลาเคร่ืองบินมาถึง

155

เมอื่ จัดสถานทีเ่ รยี บรอ้ ยแลว้ พวกเราก็กลบั มารับประทานอาหารและพกั ผ่อนจนเวลา 17.30 น.
เรากําลงั ตงั้ ใจรอคอยล้อเกวยี นจากกํานันหมอนอยู่ กําลังเตรียมจะใหค้ นไปตามอยแู่ ล้ว พอดไี ด้ยนิ เสยี ง
กระดิ่งวัวลากล้อ โดยกํานนั หมอนน่งั คมู่ ากบั คนขบั ทําใหพ้ วกเราโล่งอกไป พอตกค่�ำ เราก็เอาขวดยา
กันยงุ ซึ่งคุณเปรมเอาตดิ ตัวมาจากอินเดียออกแจก แบ่งกนั ทาทต่ี วั และกนั ยงุ ได้ดจี ริงๆ เพราะเวลานัน้
ตน้ ฤดูฝนยุงชุมมาก พวกเราบางคนก็นอนหลบั พวกลอ้ กเ็ อาวัวเล้ียงเตรยี มไวใ้ นที่ใกล้ๆ โดยห่างจากที่
ร่มลงพอสมควร เพราะเกรงวา่ เวลาเครอื่ งบินมาถงึ ทีท่ ง้ิ รม่ เครื่องบนิ ต�ำ่ ววั จะต่นื เราพักผ่อนกันอย่พู อ
เวลา 01.30 น. ทกุ คนเข้าประจําทโ่ี ดยแยกกันอยู่ พวกเราฝ่ายอํานวยการกอ็ ยูต่ รงจดุ ใกลท้ ีท่ ิง้ รม่ และ
มีพลพรรคถือปืนพรอ้ มปอ้ งกันอยู่ สว่ นคนงานนัน้ ให้จดั ที่พกั อกี แห่งหน่ึงและกอ่ นทีจ่ ะแยกกนั ไป กไ็ ด้
ประชมุ ชีแ้ จงหนา้ ที่ใหท้ กุ คนเขา้ ใจ แตเ่ วลาเครอื่ งบินทิ้งร่มห้ามออกจากที่เปน็ อนั ขาด ถา้ ใครเคลื่อนที่
ออกมาจะถูกสงั่ ยงิ ทันที สําหรบั กองอํานวยการที่พวกเราอยกู่ ็ตกลงกนั วา่ การทิง้ รม่ คราวนท้ี างแคนด้ี
อาจจะส่งฝรั่งหรือไทยลงมาบา้ ง เลยตกลงกันให้คุณวรุณ สมบูรณ์สนิ เป็นผู้ออกไปรับ โดยใหใ้ ส่เสือ้
กางเกงขาวและใหก้ างมอื ออกไป
คร้ันเวลาจวน 02.00 น. กย็ ังไมไ่ ด้ยินเสยี งเครอ่ื งบิน เสียเวลาไปต้งั คร่ึงชว่ั โมง แตต่ อนเราตอบรับ
วันรุ่งขึ้น ทางแคนดี้บอกมาว่าเสียเวลาเพราะไปเห็นไฟที่ปากน้ำ� เพราะที่วัดกําลังมีงาน แต่ทางโน้น
เหน็ ผดิ สงั เกตจึงเลอ่ื นมาทางนครเดิฐ เหน็ กองไฟสญั ญาณท่ีเราจุดไวถ้ ูกต้องตามหลักเกณฑ์ พร้อมด้วย
ไฟฉายของคุณเปรมเปิดสญั ญาณเป็นโค้ดขน้ึ ไป พวกเครื่องบินจึงแนใ่ จวา่ เป็นทีร่ ับรม่ เครอ่ื งบินมาวนั นนั้
สองลํา ลําแรกลงตำ�่ ท้งิ รม่ ลงมากลางสนาม 10 กว่าเที่ยวจงึ หมด พอลําทห่ี นง่ึ หมดแลว้ ลําทส่ี องกท็ ง้ิ
อย่างนนั้ อีกจนหมดแล้วก็บนิ กลับตามเสน้ ทางเดมิ

เฮลิคอปเตอรบ์ ินค่อนขา้ งตำ่� ทิง้ ของลงมาท่พี ้ืนเป็น
ของท่ที ิ้งลงมา 7- 8 ถงุ ใหญ่ เครอื่ งบินมาวันนน้ั สองลํา ลําแรก
ลงต�่ำ ทง้ิ รม่ ลงมากลางสนาม 10 กว่าเทยี่ ว จงึ หมด พอลําท่หี นง่ึ
หมดแล้วลําที่สองก็ทิ้งอย่างนั้นอีกจนหมด แล้วก็บินกลับตาม
เสน้ ทางเดิม โดยเราใชร้ ถยนตม์ าก่อนลอ้ ตามมาภายหลัง ของท่ที ง้ิ
มารุ่นนี้มอี าวุธและลกู ระเบดิ เป็นสว่ นใหญ่ มียาตา่ งๆ 1 ถงุ ลูกปืน
ลูกซอง ของอ่ืนอีก 1 ถงุ (ภาพจำ�ลองเหตกุ ารณ์)

156

โดยเราใช้รถยนต์มากอ่ น ล้อตามมาภายหลงั ของท่ีท้ิงมารุ่นนี้มอี าวุธและลูกระเบิดเปน็ ส่วนใหญ่
มยี าตา่ งๆ 1 ถุง ลูกปืนลกู ซอง ของอนื่ อกี 1 ถงุ เรามารถยนต์จนถงึ ปากทางตน้ ขอ่ ยกิโลสาม เป็นเวลาเช้า
โกรกั ได้เตรียมรถยนต์บรรทกุ รอเราอย่แู ลว้ 3 คัน แต่กวา่ ล้อเกวยี นจะมาถงึ เกือบ 7 โมงเชา้ พวกคนงาน
ของเราทเ่ี ตรยี มไว้ในรถยนต์กข็ นของขน้ึ รถจนหมด พวกคนงานของกํานนั หมอนพอขนของเสรจ็ กก็ ลับ
แต่พวกลอ้ เกวยี นตอ้ งบรรทุกของสง่ มาทรี่ ถยนต์ด้วย แต่วนั นน้ั ทท่ี างแคนดบี้ อกว่าจะส่งคนมา ก็ไม่มี
มีแตข่ องดงั กล่าว ระยะทีค่ นงานขนของขนึ้ รถยนต์ เป็นเวลาเชา้ คนมาดกู ันมากพอสมควรเพราะไม่รู้สาเหตุ


รถบรรทกุ และลอ้ เกวียนท่ใี ช้บรรทกุ อาวธุ และสิง่ ของ
เม่ือของข้ึนรถเรียบรอ้ ยแล้ว รถของผมและรถบรรทกุ พรอ้ มดว้ ยคนงานคันละ 5 คน กว็ ิง่ เข้าไร่
เปยเลงิ้ โดยไปเขา้ เส้นทางไปไรผ่ ม ตรงต้นยางกโิ ลเมตรที่ 7 ซึ่งเราทําทางรถยนตไ์ ว้เรยี บรอ้ ย เมอ่ื ขนของ
ไปแล้วก็ใหข้ นเขา้ โกดงั ทเี่ ตรยี มไวใ้ นไร่ โดยมอบให้คณุ ช่มุ อย่จู ินดา กับเสมียนสหกรณ์ 2-3 คน เป็น
เจา้ หนา้ ที่พสั ดแุ ละตรวจของ ของที่สง่ มาในครงั้ นนั้ มีปนื คาร์ไบน์พับฐาน 10 กระบอก และปืน 11 ม.ม.
ยีห่ อ้ โคลท์ ตรามา้ 10 กระบอก ของจํานวนนีท้ างอนิ เดียแจ้งมาวา่ ให้บคุ คลชน้ั หวั หน้าเป็นผใู้ ช้ โดยให้ผู้
บังคับบัญชาหรอื หวั หนา้ เป็นผู้มอบให้ สว่ นของอน่ื ๆ นัน้ มปี ืนคารไ์ บน์ 200 กระบอก ชนดิ มีด้านปืน 11
ม.ม. 5 หบี ๆ ละ 50 กระบอก ปนื ไรเฟลิ 50 กระบอก ลกู ระเบิดมือ 10 ลัง ลังละ 20 ลูก ปนื กลเอม็ ทรี
20 กระบอก ปนื กลทอมสนั 20 กระบอกและดินระเบดิ ทเี อน็ ที พร้อมดว้ ยชนวนระเบดิ อกี มากมาย
เครอื่ งปนั่ ไฟขนาด 2 กโิ ลวตั ต์ 5 เครือ่ ง ลกู ปืนคาร์ไบน์ 20 กระปอ๋ งๆ ละ 1,000 กวา่ ลกู สว่ นลกู ปืน
11 ม.ม. ซ่ึงใช้ทั้งปืน 11 ม.ม. ปนื กลเอม็ ทรี และทอมสันใชล้ ูก 11 เหมือนกนั จํานวน 100 กระป๋องๆ ละ
800 นดั และมขี องอื่นๆ อีกมากมาย คุณชุ่มกับพนักงานสหกรณท์ เี่ ป็นเจ้าหนา้ ท่ีพัสดุไม่ได้นอนท้ังคืน
กว่าจะเช็คของหมดและเก็บเข้าทเ่ี รยี บรอ้ ยกต็ กเวลาบา่ ย 2 โมง จงึ ได้พัก

157

ส่วนผมและ ร.ต.อ. ศริ ิ พอสง่ ของใหค้ ุณชุ่มแลว้ ก็กลับมาฟังข่าวคราวตามร้านกาแฟ ส่วนคุณเริ่ม
น้นั ขออย่ชู ่วยคณุ ชมุ่ เชค็ ของ ข่าวตามรา้ นกาแฟพดู กนั ว่า เมือ่ คนื เครอื่ งบนิ มาวนทง้ั สองลํา ทางหอ
สญั ญาณภัยทางอากาศก็เปิดไซเรน ดับไฟกนั หมด ทุกคนก็หาทหี่ ลบเพราะกลวั เคร่อื งบินท้งิ ระเบดิ แต่
ความจริงผมไดส้ งั่ คณุ สงวน เทศมนตรผี รู้ ับผิดชอบเรอ่ื งนไี้ ว้แล้ววา่ คืนนเี้ วลาตสี องถ้าได้ยินเสยี งเคร่อื งบิน
กใ็ ห้เปิดสัญญาณภัยทางอากาศคือเปดิ ไซเรน คณุ สงวนกท็ ําตามคําส่งั ทุกอย่าง แตท่ ราบวา่ ตวั คณุ สงวนเอง
ไปยืนดเู ครือ่ งบินอยู่บนดาดฟ้าชัน้ บน พนักงานบอกให้ลงไปขา้ งลา่ งก็ไมล่ ง การกระทําอยา่ งนี้ 2-3 ครงั้
เดก็ เทศบาลทเ่ี ขาอยู่เวรกร็ ู้สกึ แต่พวกตลาดตกใจกนั มากและไดย้ ่นื ความจํานงกบั ผมและนายอําเภอ ขอให้
เตรียมพร้อมทจ่ี ะจดั สถานที่สําหรับอพยพไว้ให้ ผมกบั นายอําเภอก็บอกว่าไดเ้ ตรยี มพร้อมไวใ้ หแ้ ล้ว และ
ขออยา่ ไดต้ กใจกันไป ถ้าจะอพยพเม่ือไรจะแจง้ ใหท้ ราบลว่ งหนา้ และ ร.ต.อ. ศริ ิ กบ็ อกเพิ่มเติมว่า ทาง
ตํารวจก็พรอ้ มทจ่ี ะใหค้ วามอารกั ขา พวกตลาดจงึ ได้เบาใจลงไปในลักษณะเช่อื ครง่ึ ไมเ่ ชื่อครง่ึ
ต่อมาภายหลัง ข่าวเรอ่ื งผมเปน็ หัวหน้าเสรีไทยกม็ บี างคนรู้ และรวั่ ออกไปบ้างเหมือนกัน สำ�หรบั
พวกอาวุธต่างๆ ทสี่ ัง่ ทง้ิ รม่ ลงมานั้น เราได้จา่ ยให้พรรคพวกทเี่ ราใชค้ ร้งั แรกไปไวป้ ระจําตวั ทกุ คน สว่ นปืน
11 น้นั ใหเ้ ฉพาะหัวหน้า ปนื คารไ์ บนด์ ้ามพับ 11 กระบอก และ ปืน 11 ตราม้า กจ็ า่ ยไวก้ บั พวกหัวหนา้
กองบญั ชาการ รวมทง้ั สง่ ไปใหค้ ณุ พึง่ ศรจี ันทร์ ทอ่ี ตุ รดิตถอ์ ย่างละ 1 กระบอกดว้ ย หลังจากทีท่ งิ้ รม่ ลง
มาแล้ว การติดตอ่ ก็ติดต่อกันทุกวัน การสง่ ของโดยทางพลร่มทางแคนดี้ก็อยากรีบส่ง แต่เป็นตน้ ฤดูฝน
และมีมรสมุ มาก งานจงึ ไดช้ ะงักไปตั้งเกอื บครง่ึ เดือน แตส่ ําหรบั ตวั ผมเองกับ ร.ต.อ. ศริ ิ น้ันต้องมารบั
รถไฟตอนเชา้ และส่งรถไฟตอนตสี อง เพราะเรามีของส่งมาจากกรงุ เทพฯ ไปให้คุณทอง กัณทาธรรม
ทจ่ี งั หวัดแพร่ด้วย และบางคราวคุณทองกใ็ ห้นายตํารวจท่แี พรน่ ํามาส่งเพื่อใหผ้ มสง่ เขา้ กรุงเทพฯ ส่งมาทาง
เรอื มาสง่ บ้านผมท่ีมี 2 ชน้ั ซ่ึงชัน้ ล่างผมเปิดเปน็ ร้านคา้ รับซือ้ พืชโดยใหน้ ายพิษณุ ลมิ ปะพนั ธ์ุ ลูกชาย
คนโตของผมเป็นผดู้ แู ลและของทค่ี ุณทองส่งมานัน้ จะบรรจุอยู่ขา้ งในแตห่ ุ้มดว้ ยใบยาสบู เวอรย์ ีเนียร์ ตาม
แบบของโรงงานยาสูบ
ผมกส็ ่งตอ่ ไปใหท้ ีพ่ ษิ ณุโลกใสเ่ รือเพ่อื สง่ ไปท่ีกรุงเทพฯ พิษณโุ ลกมีหนา้ ทร่ี ับส่งของของเราเอง
และของพอ่ ค้าทสี่ ่งไปลําปางดว้ ย แตง่ านท่ีเราทําน้ี เราทําท้งั สองทางคือ ทง้ั งานของเสรไี ทยและงานธุรกจิ
ซง่ึ ความจริงกําไรนน้ั กพ็ อๆ กันกบั คา่ ใชจ้ า่ ย และคา่ รับรองเทา่ น้นั แต่เราเอาเรอ่ื งน้เี ปน็ เครือ่ งบังหน้า
เพราะพิษณุโลกตอนนน้ั โรงเรียนหยดุ หมดแล้ว จงึ ใหท้ ํางานนี้ ส่วนงานในกองบัญชาการในปา่ เรากเ็ ริม่ ฝึก
อาวุธ โดยใหน้ ายอําเภอทุกอําเภอส่งคนมาฝกึ อําเภอละ 15 วนั ซึง่ เราได้ใชน้ ายประพาส เปน็ ผฝู้ ึกสอน
แต่ไม่ให้พวกเหล่าน้พี บกับคุณประยูร หรอื คณุ เปรม นกั เรียนอเมรกิ าที่ส่งมาอยูก่ บั เรา
ต่อมาเม่อื มคี นรับการฝกึ หดั มากขึ้นทุกอําเภอแลว้ ท้งั 3 จังหวดั เราก็แบง่ อาวุธใหน้ ายอําเภอรับ
ไปฝึกต่อ สว่ นทีพ่ ษิ ณุโลกเรากใ็ หค้ ณุ เยยี น โพธิสุวรรณ นายอําเภอเมืองพิษณโุ ลกมารับไป สว่ นอตุ รดิตถ์ก็
ใหผ้ กู้ ํากบั ทมุ่ และคณุ ประวตั เิ ปน็ ผรู้ บั ไป และพวกเหลา่ นต้ี อ้ งรายงานผลงานมาใหท้ ราบทกุ ๆ อาทติ ย์ สว่ น

158

เรอ่ื งการตดิ ตอ่ กบั คณุ ทอง กัณทาธรรม ท่ีแพรต่ อนหลงั ทางกรุงเทพฯ สง่ พลร่มไปให้และดําเนนิ การเอง
จงึ ทําใหภ้ าระการติดต่อของผมลดลงไปทําใน 3 จังหวัดนีค้ นเดยี ว ตอ่ มาปญั หาเรื่องเกีย่ วกบั รถไฟ
ไม่สะดวก เราจงึ แจ้งไปให้ทางกรุงเทพฯ ทราบ และทางกรมรถไฟกไ็ ด้สัง่ เปล่ียนผจู้ ัดการเดนิ รถ โดยเอา
คุณสถติ ยม์ าเป็นส่วนนายช่างบํารงุ ทางเขตแบบเดยี วกบั คณุ สถิตย์ เราก็เปลี่ยนคนใหม่เพราะต้องการใช้
การติดตอ่ แบบเดยี วกับคุณสถิตย์ ต้องใชก้ ารติดตอ่ ท้งั รถโยกและรถโดยสาร งานจงึ สะดวกข้ึน จากน้ัน
เมอ่ื มรสมุ ทางอนิ เดียนอ้ ยลง ทางแคนดี้ก็บอกว่าจะสง่ คนมาให้อกี พรอ้ มด้วยอาวธุ ทางแคนดก้ี ําชบั วา่
เป็นคนสําคญั จะตอ้ งได้รับความปลอดภยั อย่างดที ่สี ดุ เราได้ไปรบั 2 ครั้ง ครงั้ แรกไปรบั ทรี่ มิ หนองแก่งหลวง
โดยเราใช้พลพรรคปิดถนนทางด้านเหนอื แถวเกาะน้อยและด้านใตแ้ ถวปา่ กล้วย พรอ้ มด้วยเตรยี มเรอื
และรถไวอ้ ยา่ งพรอ้ มเพรยี ง แตว่ ันนัน้ เคร่ืองบอกวา่ มาไม่ได้ รงุ่ ขึน้ แจ้งมาวา่ มรสุมจัดจึงมาไม่ได้

ต่อมาหา่ งกันประมาณ 1 อาทติ ย์ ให้เราไปรับอีกเรากเ็ ตรียมไปที่ทงุ่ นา
บ้านหนองยาว รอรับอยู่จนตี 4 จงึ กลับ ระยะน้นั งานเรมิ่ มากขึน้ คนมาฝกึ อาวุธ
กม็ าก เราจงึ จําเปน็ ต้องใชค้ นมาช่วย ผมจงึ ติดตอ่ และเรียกนายผาศขุ ลมิ ปะพันธุ์
น้องชายของผม ขณะท่ีทํางานอยทู่ ่ีสภาผ้แู ทนราษฎร กบั เรียกนายการุณ
สมบตั ิศริ ิ นกั เรยี นแพทย์ปี 4 ขึ้นมาชว่ ยรักษาพยาบาล สว่ นนายผาศุขนั้น ให้
ขึ้นมาช่วยกองบัญชาการเก่ียวกับการติดต่อภายในและบันทึกข่าวคราวและ
เหตกุ ารณ์ นายผาศุขอยู่มาได้เกือบเดอื นโดยไมไ่ ดล้ า พอดีคุณพจน์ สงั ขะฤกษ์
สหกรณ์เขตข้ึนมาตรวจงานผมเลยฝากหนังสือขอตัวนายผาศุขไปที่คุณทวี นายผาศขุ ลิมปะพันธุ์

บุณยเกตุ ซ่งึ ทราบเรือ่ งกนั ดอี ยู่ ตอ่ มาไม่เกนิ 2 อาทติ ย์ คณุ ทวกี ็สง่ สําเนาหนงั สือนายกรัฐมนตรี
ขอยืมตัวนายผาศุขไปใช้ในราชการพิเศษสํานักนายกฯ ต่อมาอีก 1 อาทิตย์ ท่านรัฐบุรุษอาวุโสก็ส่ง
คุณใหญ่ ศวิตชาตขิ ึ้นมาช่วยอกี คนหนึง่ เพราะหน่วยงานทีส่ วรรคโลกนีจ้ ําเป็นจะตอ้ งแยกงานกนั คือ
สายอเมรกิ าและอังกฤษ

นายใหญ่ ศวติ ชาติ นายอรณุ สรเทศน์ หมอ่ มเจ้าการวิก จกั รพนั ธ์

159

ราวเดอื นพฤษภาคม พ.ศ. 2488 ทางแคนด้ีกบ็ อกว่าจะส่งคนมา 4 คน คอื ร.อ.อรณุ สรเทศน์
ปัจจุบันนี้ (พ.ศ. 2522) เปน็ อธกิ ารบดจี ุฬาลงกรณม์ หาวิทยาลัย หมอ่ มเจ้าการวิก จกั รพันธ์ เวลานี้
เป็นผจู้ ัดการใหญ่ บริษัทรถโฟคสวาเกน้ นายบุญล้อม พึง่ สุนทร และอกี คนหนึง่ นน้ั คือ ลูกชายเจา้ คุณ
ทรงสุรเดช เม่อื ทางแคนดีใ้ ห้เตรียมรบั ท้งั 4 คนนี้ โดยบอกวา่ จะถงึ เขตสวรรคโลกเวลา 4 ทุม่ แต่เวลา
ในอินเดยี กับประเทศไทยน้ันเวลาในอนิ เดยี ช้ากวา่ เรา 2 ชั่วโมง ทา่ นเหล่านี้เราเตรียมสนามรบั ทีต่ ําบลนาทุ่ง
ตําบลวงั ลกึ คลองตาล เนอื่ งจากเวลากเ็ ร็ว เครื่องบนิ กเ็ ร็ว เครอ่ื งบินถงึ อําเภอศรีสําโรงเวลา 18.30 น.
พวกทไ่ี ปรบั มผี ม ทา่ นรฐั มนตรี แสวง กุลทองค�ำ คุณใหญ่ และคณะของเราครบ เวลาเครอื่ งบินมา ยังไม่

ค�ำ่ พวกตลาดคลองตาล (ศรีสำ�โรง) ดกู ันเตม็ ไปหมดนับว่า เปน็ เคราะห์
ดีท่ไี ม่มีทหารญีป่ ุ่นเลยเวลานน้ั พอพวกทา่ นเหล่าน้ีลงก็คำ่� รัฐมนตรี
แสวง กลุ ทองคํา จงึ พาไปรบั ประทานอาหารทบ่ี ้าน และรบี จดั ส่งไปท่ี
บ้านพกั แตพ่ วกท่านเหล่านก้ี ม็ ใี บทะเบยี นทหารและใบสํามะโนครวั มา
พรอ้ มเชน่ เดยี วกัน เราไปจดั ใหพ้ กั ที่บ้านรบั รองทีส่ ถานที ดลองพชื ไร่
ต.ทา่ ชยั ซึ่งขณะนัน้ เป็นหน่วยงานของกระทรวงเกษตร ในความควบคมุ
ดแู ลของคุณแสวงฯ
รุ่งขึน้ คณะเราก็ไปเยีย่ มและฟังเหตกุ ารณ์ ร.อ.อรณุ ซึ่งเป็น
หวั หน้าคณะได้มอบหนังสอื แสดงความขอบใจของท่านลอร์ด หลยุ
เม้าตแ์ บทเทน แมท่ ัพมาถงึ หวั หนา้ หน่วยคือผม ได้ขอบอกขอบใจ
อ�ำ เภอตา่ งๆ ของจังหวดั สโุ ขทยั เป็นอย่างมากที่ทํางานติดต่อได้ผลดี เมื่อเราพูดเรื่องงานเสร็จแล้ว
และพวกเราทกุ คนไดอ้ ่านหนงั สือของลอร์ดแลว้ ทง้ั หมดก็ตกลงกันว่า
หนังสือฉบับนี้ไม่ควรจะเก็บไว้เผาเสียไม่ให้มีหลักฐาน ผมก็แย้งว่าหนังสือฉบับนี้ ผมจะขอเก็บเองเพื่อ
เป็นประวตั ิศาสตร์ในการเขียนหนงั สอื ตอ่ ไป แตท่ ุกคนไม่เหน็ ดว้ ย เพราะญ่ปี นุ่ เรม่ิ ไหวตวั รู้ตวั รคู้ วาม
เคลื่อนไหวของเราบ้างแล้ว ผมจึงตกลงเผาไฟกันต่อหน้าด้วยความเสียใจยิ่ง เพราะเราทํางานกันเป็น
หมู่คณะกจ็ ําต้องฟังเสียงข้างมาก และในวนั นนั้ กไ็ ดค้ ยุ และรับประทานอาหารกนั ทีน่ ่นั ระหว่างท่ีรับประทาน
กนั หมอ่ มเจ้าการวิกกท็ ํางาน ปรากฏว่าทา่ นการวกิ ถบี ปน่ั เครื่องชารจ์ แบตเตอรร์ อ่ี ยู่ คล้ายๆ ถบี จกั รยาน
ผมเห็นเข้า ผมก็บอกวา่ แบตเตอร์ร่ีจะใช้เมอ่ื ไร ทา่ นการวกิ บอกวา่ ใชพ้ รุง่ นี้ ผมกเ็ ลยบอกว่าไม่ตอ้ งชาร์จ
หรอก ผมจะไปจดั การใหต้ อนเยน็ หรอื พรุง่ น้เี ช้าจะเอามาส่ง ตอนขากลับผมก็เอาแบตเตอรร์ ่ี 2-3 หม้อ
มามอบใหโ้ กรัก ซง่ึ เป็นหน่วยหนงึ่ ของเราเกีย่ วกบั การขนสง่ และช่างเครือ่ งของเราและซอ่ มเคร่อื งตา่ งๆ
โกรกั กเ็ ปน็ หนว่ ยงาน หนว่ ยหนง่ึ ทท่ี ําลายและตอ่ ตา้ นญป่ี นุ่ เชน่ ลกั น�ำ้ มนั เชอ้ื เพลงิ และขดั ขวางกจิ การของ
ญี่ปุ่น ซง่ึ เปน็ นโยบายตามที่เราเขยี นไว้ตอนตน้ วา่ พวกเราได้ทมี โดดรม่ 4 คนลงมานน้ั เราต้องการฝึก
พวกน้ีใหเ้ กิดความกล้า

160

วนั หนึง่ ทา่ นรัฐมนตรีแสวงได้ให้คุณอรุณ สรเทศน์และพวกเรา (เว้นแต่ ม.จ. การวิกคนเดยี ว
เพราะหาเครือ่ งแต่งตวั ไมไ่ ด)้ โดยพวกน้แี ต่งตัวเปน็ ขา้ ราชการชน้ั โทของกระทรวงเกษตรมากนิ กาแฟที่
รา้ นโกตัน ซง่ึ ปจั จบุ นั คอื รา้ นขายบะหมขี่ องนายเม้ง แตร่ า้ นโกตันน้ันมี 2 คูหา เราเริม่ น่ังกนิ กาแฟโต๊ะหนึ่ง
พวกทหารญ่ปี ุ่นและสารวตั รญ่ปี นุ่ ก็น่ังกนิ กนั อีกโตะ๊ หนงึ่ แต่ผมรสู้ ึกวา่ พวกเราทโี่ ดดรม่ ลงมาน้ีกลวั มาก
ถงึ กบั แสดงออกบางอย่าง เราตอ้ งคอยเตอื นว่าไม่ต้องกลวั เราเปน็ ขา้ ราชการไทย ญปี่ ุ่นไม่รหู้ รอก ในวนั นน้ั
ทก่ี นิ กาแฟกันอยู่ ผมได้นัง่ คุยกนั กบั พวกนายทหารญี่ปนุ่ พวกเหล่านั้นพอผมเข้าไปนัง่ รว่ มดว้ ยเขากโ็ ค้ง
คํานบั อยา่ งดี เพราะญ่ปี ุ่นน้ันในประเทศเขาถือว่านายกเทศมนตรนี นั้ ใหญ่กว่าเจา้ หนา้ ทท่ี กุ แผนก ผมไป
น่ังคุยดว้ ยสกั ประเดีย๋ วก็กลับมาพบพวก ร.อ. อรณุ สรเทศน์ ทม่ี ากินกาแฟด้วยกัน พอได้เวลาพวกเราก็
ต่างคนตา่ งกไ็ ปทํางาน ในวันรงุ่ ขนึ้ เราก็รับวทิ ยุทางกรงุ เทพฯวา่ จา่ หา้ ว (ม.จ. สุภทั ธสวัสด์)ิ จะมาพบ
เรารออยู่ 3-4 วนั กข็ น้ึ มากับพวกทหารนอกเครอื่ งแบบ 3-4 คน
เม่อื ทา่ นสุภทั ธสวัสดมิ์ าถึงเราก็ไดเ้ ปิดประชมุ ทนั ที ท่ีแคมปไ์ รเ่ ปยเลงิ้ โดยทา่ นสุภัทธสวัสดิไ์ ด้
บอกว่าเปน็ คําส่ังของท่านหัวหน้าเสรไี ทยในประเทศ (ทา่ นปรีดี พนมยงค์) ซึ่งใหห้ นว่ ยเสรีไทยของเรา
ซึง่ ขณะนม้ี ีทง้ั ฝ่ายอังกฤษและอเมริกาท่อี ยู่ ในความควบคุมของผม โดยให้แยกพวกพลรม่ ที่เปน็ นักเรยี น
องั กฤษไปเปดิ หน่วยรับร่มท่จี ังหวัดตาก ไดร้ วบรวมพรรคพวกให้คุณใหญ่ ศวติ ชาตเิ ป็นผนู้ ําไปปรกึ ษากับ
คุณหมงั สายชุมอินทร์ อดีตผแู้ ทนจงั หวดั ตาก ไดร้ วบรวมพรรคพวกต้ังขบวนการเสรีไทยขน้ึ โดยใหพ้ วก
นกั เรียน ไทยท่เี รียนองั กฤษมี ร.อ. อรุณ สรเทศน์ และคณะที่โดดลงมา 4 คน ทอี่ ําเภอศรีสําโรงไปดําเนนิ การ
ตอ่ มาอกี 2 วัน ผมก็จัดรถยนต์ไปส่งจงั หวัดตากตามคําสง่ั สว่ นทางอําเภอสวรรคโลกกเ็ หลอื อยู่แต่พวก
นกั เรียนอเมริกาเท่านัน้ เรยี กวา่ สายอเมริกัน สว่ นทางทไ่ี ปตากนน้ั เรยี กว่าสายองั กฤษ

4. เสรีไทยสวรรคโลก ปฏิบัตกิ าร

ระยะตอ่ มาทางเราจัดฝึกซอ้ มพลพรรคมากขน้ึ พวกสวรรคโลกทงั้ ในตลาดและตามตําบลต่างๆ
ก็ทราบกันบ้างเป็นเลาๆ รวมทั้งญี่ปุ่น พวกสารวัตรก็ทราบแต่ไม่ชัดนักว่าเกิดมีขบวนการต่อต้านขึ้น
ขณะน้นั มีญ่ีปุ่นลงมาจากรถไฟคืนละไมน่ ้อยกวา่ 10 ขบวนรถ แลว้ เดินทางต่อไปท่สี ุโขทัยและตาก และ
พกั อยู่ในสวรรคโลกหลายกองพนั เช่น ท่โี รงเรยี นสวรรควิทยา โรงเรยี นอนันตนาร ี ใตถ้ ุนบ้านหลวงสฤษดิ์
สรรพากร วัดสว่างอารมณแ์ ละสขุ ศาลาของเทศบาล ซงึ่ เปน็ ที่สร้างตลาดสดในปจั จบุ ันนี้ และบรเิ วณน้ัน
ตอนนั้นเปน็ ป่าฉ�ำ ฉาและเปน็ ท่ีเก็บน�้ำ มันเบนซนิ ของญี่ปนุ่ เป็นจํานวนหมนื่ ถังอยดู่ ว้ ย
ตอ่ มา เมอ่ื ญป่ี ุ่นมากขนึ้ ทบี่ า้ นผมกต็ ้งั โรงงานทอผ้าและรบั พวกช่างทอผ้าสาวๆ มาจากป่าซาง
ลําพูน พักอยสู่ ว่ นหน่งึ บนบา้ นทผี่ มอยู่ ผมไดอ้ พยพครอบครัวไปอย่ทู ไี่ รแ่ ละครอบครวั นายตี้ แสงบุรรตั น์
ซึง่ เปน็ สมาชกิ ต่อตา้ นคนหนึ่งของเราเปน็ หวั หนา้ แกไ้ ขวทิ ยุ เพราะนายตน้ี ้ีเปน็ เจ้าของร้านขายวิทยแุ ละ

161

มคี วามรใู้ นการซ่อมเปน็ อยา่ งดี บางครัง้ เครือ่ งรับวิทยรุ ับส่งของเราที่ใชส้ ่งอยูเ่ สีย กส็ ง่ั ใหน้ ายตเี้ ปน็ คน
แก้ไข นบั ว่าเปน็ ขบวนการเสรไี ทยที่สําคญั คนหนง่ึ ส่วนพวกเราทเ่ี ป็นหัวหน้า มีผม คณุ สงั วาลย์ ต่างก็
อพยพครอบครัวออกไปอย่ตู ามไรห่ มด มีคุณเริ่ม และคณุ ศิริท่ไี ม่ได้เอาครอบครัวมา แต่คุณชมุ่ ก็อพยพ
ครอบครัวออกไปอยตู่ ามไร่เหมอื นกัน
ตอ่ มาเหตกุ ารณใ์ นสวรรคโลก มญี ี่ปุ่นเขา้ มามากข้นึ และตามหวั เมอื งอน่ื ๆ ถูกท้งิ ระเบดิ กันหลาย
เมือง ทีม่ ีญปี่ นุ่ อยรู่ วมท้งั ในกรุงเทพฯ ดว้ ย และต่อมาสะพานทส่ี ถานีรถไฟบ้านดารา ซ่งึ เป็นเสน้ ทาง
ไปภาคเหนือถูกทง้ิ ระเบดิ ท�ำ ใหร้ ถไฟผา่ นไมไ่ ด้ ญี่ปุ่นทจ่ี ะไปเชยี งตงุ ก็ตอ้ งลงจากรถไฟท่พี ิษณโุ ลก นงั่
รถยนต์มาทีส่ วรรคโลก เพ่ือขึน้ รถไฟต่อไป สภาวะของสวรรคโลกในเวลานน้ั น่ากลวั มาก พวกตลาดก็
กลัวจะถกู ระเบดิ เราก็อธิบายใหฟ้ ังดงั กล่าวแล้วตอนต้น เม่อื ญป่ี ่นุ มากขึ้นและอาคารสามชั้นของคุณสงวน
ทีผ่ มขอยืมชน้ั บนเป็นหอสญั ญาณภยั ทางอากาศ ช้นั ลา่ งเป็นเปน็ ทท่ี �ำ การของบริษทั ขนสง่ พิษณโุ ลก
พวกนีไ้ ม่ทราบวา่ พวกญป่ี นุ่ รูไ้ ดอ้ ยา่ งไรวา่ ช้ันสองยังวา่ งอยู่ จึงมาตดิ ตอ่ กับผมในฐานะนายกเทศมนตรี
จะขออาศยั ท่ชี น้ั สองเพ่อื เป็นสถานทสี่ อื่ สารตดิ ตอ่ กบั หนว่ ยอ่นื ๆ ผมจําเปน็ ต้องให้ความสะดวกเขา แต่
ความจรงิ แลว้ ญี่ปุ่นตอ้ งการคมุ และต้องคอยดกู ารทํางานของเรามากกว่า เพราะเวลานั้นพวกสารวตั ร
ญป่ี นุ่ รชู้ ดั แลว้ วา่ ผมนายกเทศมนตรเี มอื งสวรรคโลกเป็นหัวหน้าขบวนการเสรไี ทยต่อตา้ นญ่ีปุน่ จงึ ทําใหผ้ ม
ต้องไปน่ังท�ำ งานที่สำ�นักงานเทศบาลทุกวัน ตง้ั แตเ่ ชา้ และตอนสายราว 10 โมง ก็ไปฟังวิทยุขา่ วคราว
จากอนิ เดีย ช่วงบ่ายก็ตอ้ งมาทํางานบา้ ง
เมือ่ เหตกุ ารณ์เข้มงวดข้นึ เชน่ นแ้ี ลว้ ประกอบกบั ทางกรงุ เทพฯแจง้ มาวา่ แม่ทัพญ่ีปุ่นไดแ้ จง้ ให้
นายกรัฐมนตรสี มัยน้นั คุณควง อภัยวงศ์ ทราบวา่ ในประเทศไทยมีการตัง้ ขบวนการตอ่ ต้านญป่ี ุ่นขน้ึ
หลายจังหวัด นายควงก็รบั วา่ จะสืบให้ ทางผมกไ็ ด้รับวิทยจุ ากหน่วยบัญชาการทีก่ รงุ เทพฯ (วงั สวนกหุ ลาบ)
ว่าญปี่ ุน่ รู้แลว้ ให้เตรยี มระวังตัว และควรย้ายสถานท่ี พวกผม 5 คนก็เลยประชมุ กันว่าจําเปน็ จะตอ้ งยา้ ย
จากไร่เปยเลงิ้ ไปอยูท่ ่ใี หม่ ไปอยทู่ ี่บา้ นใหมไ่ ทยชนะศกึ ซ่งึ เวลานัน้ เป็นตําบลข้นึ อยู่กับอําเภอสวรรคโลก
ซึง่ กค็ อื อําเภอทงุ่ เสลย่ี มปัจจุบันน้ี
ตอนนน้ั ผม นายอําเภอสวรรคโลกและคุณชมุ่ ก็ไดอ้ อกเดินทางโดยข่ีมา้ ไปสํารวจสถานที่
สว่ น ร.ต.อ. ศิริน้นั คุณเริ่มกไ็ ดส้ ่ัง 3 คน คอื คุณกระจา่ ง ศริ ปิ โชติ ปลดั อําเภอ ปลัดประเสรฐิ และนายยงค์
วัชระเมธี ครูใหญ่โรงเรยี นบา้ นโพธทิ์ องปัจจุบันนี้ ซงึ่ ขณะน้นั กําลงั ทําถนนจากสวรรคโลกไปทงุ่ เสล่ียมอยู่
ใหห้ ยุดทําถนนและไปจัดทําทพ่ี ัก 4-5 หลงั โดยให้ทําบนเขาวดั บ้านใหม่ปจั จุบนั นี้ เพอื่ เราจะไดเ้ คล่อื นยา้ ย
อาวธุ ยุทธภัณฑ์กองบญั ชาการไปอยทู่ ่อี ืน่ เม่ือทั้ง 3 คนทําเสร็จเรยี บรอ้ ยแลว้ เรากไ็ ปสํารวจภูมปิ ระเทศ
กันอกี ครัง้ หน่ึงและกําหนดวนั ยา้ ย โดยเราจะเดินทางโดยลอ้ ใช้รถยนต์ขนอาวุธยุทธภณั ฑแ์ ละสมั ภาระ
ลงเรอื ขา้ มฟากที่วดั ปา่ มะม่วง แลว้ ขนขึ้นรถเดินทางตอ่ ไปยังทงุ่ เสลย่ี ม ไปยังท่ีแคมป์สําหรบั พกั ระยะนน้ั

162

ตอนทเ่ี รากําหนดบคุ คลทเ่ี ขา้ ประจําทแ่ี คมปก์ ค็ อื นายเรม่ิ นายอําเภอเปน็ ผดู้ แู ลความปลอดภยั
เก่ยี วกับการรับสมคั รราษฎรที่ยนิ ดีรว่ มขบวนการเสรไี ทยนี้ เพื่อฝึกอาวธุ สว่ นคุณช่มุ อยจู่ นิ ดา เปน็ หัวหน้า
พสั ดคุ วบคมุ ยทุ ธสัมภาระพรอ้ มด้วยเสมยี นสหกรณ์หลายคน โดยเฉพาะคนทีค่ วรออกชอ่ื คือ คุณกําป่ัน
อาทิตย์แก้ว นายกเทศมนตรีสวรรคโลก คนเก่าของเรา เวลาน้นั เปน็ พนักงานสหกรณ์ตรีประจําจงั หวดั
สุโขทัย แตส่ ํานักงานอย่ทู สี่ วรรคโลก สําหรับการอพยพสมัยน้ี เมอื่ เราเรม่ิ งานคร้งั แรกและไปต้งั แคมป์
สํารองไว้แลว้ ผมได้จา่ ยเงินบรรทุกข้าวสารไปเก็บไว้ทีบ่ า้ นใหม่ 100 กระสอบ และไกก่ วา่ 300 ตัว ไว้ตาม
หมบู่ ้าน เพราะทราบโดยคาดคะเนว่าเราจะตอ้ งอพยพไปอยู่ ณ ทีน่ ้ ี จงึ เตรียมการไว้ลว่ งหนา้
เราอยแู่ คมปบ์ นเขาได้ประมาณ 7 วัน กต็ อ้ งถกู ยา้ ยไปอย่ลู กึ เขา้ ไปอีก เราจึงจําเป็นตอ้ งไปทํา
ในทใี่ หมห่ ่างจากบา้ นใหมไ่ ปอีก 3 กม. แคมป์ท่ีเราไปต้งั ใหมน่ ้ี เราตง้ั ที่สํานักงานกลางอํานวยการมี
หอ้ งนอน หอ้ งส่งวิทยุ ห้องพกั ผ่อนสําหรับประชมุ อีกอาคารหนงึ่ เปน็ โรงครัว และมีอาคารหนง่ึ เป็นท่ี
เกบ็ สรรพาวุธ ซ่งึ เป็นทคี่ ณะของคุณชุม่ ทรี่ บั ผดิ ชอบ และรับทํางาน และเปน็ ทพ่ี กั ของพลพรรค เมื่อ
พวกเราไปอยู่ที่ใหม่นี้แลว้ เรากส็ ัง่ ใหแ้ ตล่ ะอําเภอทั้ง 3 จังหวัดประกาศหาอาสาสมคั รสง่ เข้าไปอบรมฝึก
อาวธุ อําเภอละ 30 คน คนละ 10 วัน เรื่องการกนิ อย่ทู างกองอํานวยการเป็นผอู้ อกค่าใช้จ่ายใหท้ ้ังสิน้
การฝึกอาวุธนี้เราฝึกเป็นตัวอย่าง เช่น ฝึกยิงปืนสั้น 11 ยิงปืนคาร์ไบน์ ยิงปืนเอ็มทรีและปืนทอมสัน
ทุนคนตอ้ งยงิ ปืนเหล่าน้โี ดยตั้งเปา้ ไว้ให้คนละ 50 นัดตอ่ 1 วนั สว่ นการฝกึ ลูกระเบิดมอื นนั้ กใ็ ช้ลูกระเบดิ
จริงฝึกขวา้ งคนละ 1 ลกู ตอ่ 1 วัน สว่ นดินระเบิด ที. เอ็น. ท.ี ผูฝ้ ึก อาวุธคือ นายประพาส วทิ ยากร
อาสาสมคั รกท็ ดลองทําให้ดเู ปน็ หมๆู่ ไป พวกท่ีเขา้ มาฝกึ อาวุธดังกล่าวนี้ เม่ือครบเทอม 10 วันแลว้
ก็สง่ กลับ ผมกน็ ัดประชุมนัดหมายใหเ้ ตรียมจะเรียกตัวเมื่อไรกใ็ หน้ ายอําเภอออกไปทที่ ุง่ เสล่ยี ม
ระยะนั้นฝนเรม่ิ ตกชุก มที างข้ามไปได้ทางเดยี วคือออกตรอกวัดต้นหัด พอถงึ ปลายนากม็ เี รือจา้ ง
รบั ส่งไปฝง่ั บา้ นดงไทย ซ่ึงใชร้ ะยะทางไปในเรอื อย่างเรว็ คร่งึ ชว่ั โมง เพื่อป้องกนั การบุกรกุ ของญป่ี นุ่ จึงสัง่
ให้ต้งั ที่พกั หรือกระตอ๊ บไวท้ เ่ี รอื จอดหน่ึงหลงั และขอรอ้ ง ให้นายชม พรมพนั ธ์ ครูใหญ่โรงเรยี นวัดสวรรคาราม
ไปนั่งประจําอยู่ทน่ี ัน่ ในเวลาต้งั แต่ 4 โมงเยน็ จนสวา่ ง สว่ นตอนกลางวันน้นั ผู้บงั คบั กองตํารวจไดว้ าง
ยามตํารวจไว้สง่ ข่าวอีกทางหนึง่ แต่ทีก่ ระตอ๊ บนีเ้ รามเี ครอื่ งวทิ ยสุ อ่ื สาร (วอลก์ ก้ที อล์กก้)ี บอกสง่ ข่าวกัน
ไดเ้ พ่อื ความปลอดภัยของผอู้ ยู่ขา้ งใน
เมือ่ ผมวางรูปงานภายในเสรจ็ เรยี บร้อยแลว้ ผมก็ตอ้ งเขา้ ไปในแคมปบ์ ้างและออกมา ข้างนอก
บา้ ง เพ่ือสงั่ งาน เพือ่ ดคู วามเรยี บร้อย แต่พวกเราทุกคนทเ่ี ปน็ หวั หน้าต่างกร็ บั ผดิ ชอบในงานของตัวเปน็
อย่างดอี ยู่แล้ว ตอ่ มาวันหน่ึงท่พี วกสัมพันธมิตรเรม่ิ ทงิ้ ระเบดิ ท่มี ญี ่ีปนุ่ อยู่ ทางรถไฟ ทางแคนด้กี ถ็ ามมา
วา่ นำ�้ มันญป่ี ุ่นบรรทุกเรือมาและลําเลยี งมาไว้ทสี่ วรรคโลกหลายหมื่นถังยังอยหู่ รือเปล่า และใหบ้ อกจํานวน
ทหารญ่ีปนุ่ ทอ่ี ย่ใู นสุโขทัยไปดว้ ย เพื่อทางฝา่ ยสัมพันธมิตรจะไดม้ าทิ้งระเบดิ ทําลายสัมภาระดังกล่าว แต่
ผมกร็ บี ตอบไปทนั ทีว่าทหารญีป่ นุ่ มีนอ้ ย สว่ นน�้ำ มนั น้ันไดข้ ึน้ รถไฟลําเลียงไปแลว้ เมือ่ เชา้ น้ีเอง เหลือ

163

ไมก่ ส่ี บิ ถัง เหตุผลทผ่ี มตอ้ งบอกไปอยา่ งนน้ั ถ้าบอกว่ามีอยู่มากกลัวจะมกี ารท้งิ ระเบดิ ถา้ ทงิ้ ระเบดิ ถูก
น้�ำ มนั ที่เก็บไว้ในป่าฉ�ำ ฉา (ปา่ จามจุร)ี ซึ่งเป็นตลาดสดในปัจจบุ ันนี้ น้�ำ มันมหี ลายหม่ืนถังก็ต้องระเบดิ และ
ลกุ ลามไปไหมต้ ลาดสวรรคโลกอย่างแนน่ อนเพราะอยรู่ ะยะใกล้กนั ผมเห็นว่าจะเป็นภัยแกป่ ระชาชน
และตลาดจึงจําเปน็ ตอ้ งบอกไปตามน้ัน แต่ในการถามเรอ่ื งน�ำ้ มันทางแคนดี้กถ็ ามไปที่แพรเ่ หมอื นกัน
ทางแพร่บอกตรงๆ วา่ มอี ยูท่ ่ีสถานรี ถไฟเดน่ ชัย ทางกองบัญชาการจงึ ส่งั ให้เคร่ืองบินมาทิ้งระเบิด ท�ำ ให้
เผาผลาญทส่ี ถานีรถไฟเดน่ ชัยจนหมด
เช่นเดียวกับตอนทีเ่ ราย้ายกองบัญชาการไปโปง่ สวิง ผม คุณสังวาล คุณชมุ่ คณุ เรม่ิ กลับ
เขา้ มาดูงานกนั ในบ้าน มอบใหค้ ุณแสวงนายอําเภอ คณุ ตอ้ ย อรรถจินดาปา่ ไม้จงั หวัดน้องคุณประยูร
และคุณทองสุข แสนโกศกิ ดแู ลอย่ชู ่วั คราว ต่อมาอีก 2 วันผมกลบั เขา้ ไปกันทั้ง 4 คน ทราบว่าทาง
นายอําเภอแสวงบอกไปทางแคนด้ี ใหส้ ่งเครือ่ งบนิ มาท้ิงระเบิดสะพานพระร่วง (อนั เก่า) ซง่ึ เปน็ สะพาน
ไปเมืองตาก และทางอินเดียก็ได้ส่งเครื่องบินมา จะทิ้งระเบิด เพราะญี่ปุ่นในพม่าแตก ก็เลยไม่ได้ทิ้ง
ระเบิดตามที่คุณแสวงบอกไป หากผมไม่ได้สั่งห้ามไปเสียก่อน เชื่อว่าตลาดสุโขทัยคงถูกไฟไหม้และ
พงั ทลายกันอยา่ งแนน่ อน เพราะญป่ี ุ่นไดท้ ้งิ ระเบิดทางรถไฟและสถานีต้ังแต่ เชยี งใหม่ ลําปาง เด่นชยั
อุตรดติ ถ์ พิษณุโลก ตลอดลงไปถงึ กรงุ เทพฯ ภาคอีสานตลอดจนภาคใตพ้ ร้อมกนั หมด เวน้ แตส่ ถานี
สวรรคโลกและสโุ ขทัยเท่านัน้ จงึ เป็นอนั ว่าผมได้ทําหนา้ ที่เพ่อื ชาวสุโขทยั และชาตไิ ด้สมความม่งุ หมาย
ทุกประการ
ตั้งแตบ่ ัดน้ันเป็นตน้ มา ผมกป็ รกึ ษาวางแผนงานกนั อย่ตู ลอดเวลา แต่แมก้ ระน้ันก็ตามเครอื่ งบิน
ฝา่ ยสัมพนั ธมิตรกบ็ นิ มาทงิ้ ระเบิดแทบทกุ วนั ในจดุ ทีเ่ สรีไทยบอกไป วันหนึง่ ตอน 16.00 น. สญั ญาณภัย
ทางอากาศดังขึ้นผมก็ขึ้นไปบนหอสังเกตการณ์สัญญาณภัยทางอากาศบนดาดฟ้าและส่องกล้องดูเรือบิน
มาท้งิ ระเบิดซง่ึ บนิ ผ่านสวรรคโลกทางทศิ ตะวันตก ของแม่น้ำ�ไม่ไกลนัก มีคนบอกใหผ้ มลง ผมกไ็ ม่ลง
จนเรือบินไปหมดแล้วผมจึงได้ลงมา การกระทําของผมครั้งนี้ บรรดาพวกตลาดและประชาชนในด้าน
ชมุ นุมชนจงึ รชู้ ัดว่าผมเป็นหัวหนา้ หนว่ ยเสรไี ทยและรบั สง่ วทิ ยุอยทู่ ุกวัน ชาวตลาดกข็ วญั ดีขน้ึ แตเ่ มอื ง
ทใ่ี กลก้ นั เชน่ เชยี งใหม่ ลําปาง เดน่ ชัย อุตรดติ ถ์ ถกู ทงิ้ ระเบดิ เสยี หายทกุ เมอื งทต่ี ดิ อยู่กับเสน้ ทางรถไฟ
ยกเว้นเมืองสวรรคโลกเท่านั้น แต่ผมก็ต้องใช้ความระมัดระวังและดูแลภายนอกภายในอยู่ตลอดเวลา
ท่นี า่ ชมเชยอย่างยง่ิ กค็ อื ทหารญีป่ นุ่ มรี ะเบยี บและอยู่ในวนิ ัยอย่างดยี ง่ิ ทเ่ี คยสอบถามแลว้ ปรากฏว่า
ทหารเหลา่ น้รี ุ่นหลงั ๆ เปน็ นักเรียนมหาวทิ ยาลัยทง้ั สิ้น วันหนง่ึ ผมนั่งอยูบ่ นทท่ี ํางานไดเ้ หน็ ทหารญ่ีปุ่น
นั่งอ่านหนังสืออังกฤษอยู่ท่ีเชิงบันไดและแกได้พูดภาษาใบ้กับภารโรงเพราะแกรู้ว่าเป็นสํานักงานเทศบาล
และบันไดที่แกนั่งอยู่นั้นเป็นบันไดทางเข้าห้องของนายกเทศมนตรีด้วย แกเคาะบังตาผมก็อนุญาตให้
เขา้ มาแกกพ็ ดู องั กฤษแสดงตัวพรอ้ มด้วยรูปถา่ ยครอบครวั ของแก ซ่ึงแกบอกว่าแกเปน็ ลูกนายกเทศมนตรี

164

นครโตเกียว เรียนอย่ใู นมหาวิทยาลัยอมิ พีเรียล แกเขา้ มาหาผมแกก็บอกวา่ แกเข้ามาแสดงคารวะในฐานะ
ทผี่ มเปน็ นายกเทศมนตรเี หมือนพอ่ ของแก และแกไดเ้ อารปู ถ่ายครอบครัวของแกให้ผมดูดว้ ย ทหารท่ี
เป็นนักศกึ ษาอยา่ งนี้ เราพดู ภาษาองั กฤษกนั พอร้เู รือ่ งแล้ว แกก็ออกไปอา่ นหนงั สอื อยขู่ า้ งนอก รุ่งขน้ึ
ตอนเช้าผมไปทํางานปรากฏวา่ ทหารที่พกั อยู่แถวนัน้ ไปหมดแล้ว
ในระยะตอ่ มาทางกรุงเทพฯ ไดบ้ อกมาว่า คณะกรรมการร่วมญ่ปี ุ่นและไทยจะบนิ ด่วนตรวจ
คา่ ยหนว่ ยทําการของเสรไี ทยในจงั หวดั ทางภาคอสี านและทางภาคเหนอื สง่ั ใหเ้ ราพรางไฟ อยา่ ใหม้ องรเู้ หน็
ไดจ้ ากเครือ่ งบิน แตก่ ารสํารวจคราวน้นั แมท่ ัพญปี่ ุ่นที่ประจําอยู่ในประเทศไทยกเ็ ชญิ นายควง อภัยวงศ์
ไปพบและบอกว่าจากทเ่ี ขาและฝา่ ยไทยขึ้นเคร่อื งบนิ ไปสํารวจหน่วยต่อต้านทหารญปี่ นุ่ จะขอเข้ามา
ทุ่งเสลี่ยมในวนั รุง่ ขึน้ และได้พบว่ามีหน่วยต่อตา้ นทุกภาคจงึ ขอให้รัฐบาลจัดการปราบปราม ใหน้ ายควง
จัดการ ทา่ นก็ตอบรับรอง อย่มู าวนั หน่งึ ร.ต.อ. ศริ ิ ได้มา บอกผมว่าทหารสารวตั รญีป่ ุ่นจะขอเข้าไปทุ่งเสล่ียม
ในวนั รงุ่ ข้นึ ผมกส็ อบถามไปขา้ งในและขอรอ้ งคณุ ศริ ิว่าใหถ้ ว่ งไวอ้ ีก 1 วัน โดยจ่ายเงินใหค้ ุณศริ ไิ ป 500 บาท
จัดการเลี้ยงดูปเู ส่อื ใหเ้ ต็มท่ี เพราะเรื่องนคี้ ณุ ศริ เิ ปน็ ผู้เช่ยี วชาญอยู่ แลว้ กท็ ําได้สําเร็จ วนั น้ันทจ่ี ะเดนิ ทาง
คณุ ศริ กิ จ็ ดั ตํารวจไปให้ แตส่ ารวัตรทหารบอกวา่ ยังไม่ไปจะไปอุตรดติ ถ์ เป็นอนั วา่ เรารอดตวั ไปคราวหนงึ่
และทางค่ายในก็จัดอพยพและป้องกนั ไว้โดยเรยี บรอ้ ย เมอื่ ทางคา่ ยในเรยี บรอ้ ยแลว้ ร.อ. สารวัตรญ่ีปุน่
มาอกี และขอเข้าไป ผมกบ็ อกไปทางคา่ ยในใหท้ ราบเพราะพวกนี้ไปกันเพยี ง 6-7 คนเทา่ นั้น พรอ้ มด้วย
วิทยรุ ับสง่ พอไปถงึ บ้านใหม่เรากใ็ หค้ ณุ จรัล ไชยกลุ พอ่ เลี้ยงโรงบ่มออกมาพบอกี ฝง่ั หน่ึงของแม่น�ำ้
แมส่ อด ส่วนคณุ ชุมและคณุ เริม่ ก็ได้เตรียมพลพรรคไว้ พรอ้ มด้วยอาวุธ 30 คน แอบอยใู่ นปา่ คนละฝ่งั
คณุ จรัลกพ็ าไปดหู ลายทีไ่ มไ่ ดข้ ้ามฝัง่ ตะวนั ตก ตอนเยน็ เลยนอนพักทโ่ี รงบ่ม คณุ จรัลไดต้ ิดต่อทางวิทยุ
กบั สวรรคโลก รุ่งข้นึ ก็เดินทางกลับถงึ ทา่ เรือเกือบค่ำ� ผมน่งั รอฟังขา่ วอยทู่ ่บี า้ น พอสารวตั รทหารข้ามเรือ
มาฝง่ั นี้เสร็จแลว้ สมหุ ช์ ม หรือครูชมพดู วอลค์ กที้ อล์คกมี้ าบอกผมทบี่ า้ น ผมกบั คณุ ศริ ิน่งั ฟงั กนั อย่กู เ็ ลย
โลง่ อก คณุ ศิริไปดเู หตกุ ารณ์ในตลาดและตามคา่ ยตอ่ ไป
ระยะน้ีเหตกุ ารณเ์ ร่ิมรนุ แรงขนึ้ เคร่ืองบินทงิ้ ระเบิดผ่านทุกวันทบี่ ้านไรท่ ่ผี มอพยพไปอยู่ 3-4
ครอบครวั ระยะนน้ั บ่อนำ้�ในไร่แห้ง ผมก็เอารถบรรทกุ นำ�้ เข้าไปทกุ วันในตอนเย็นวนั ละ 6 ถงั ใหญ่ ญปี่ ุน่
ก็ตามดูทุกวนั อยมู่ าวันหนง่ึ ผมเขา้ ไปนอนท่ไี รพ่ รอ้ มด้วยคุณช่มุ และคณุ เริ่ม พอยังไมท่ ันเช้าดี คนงานก็
ว่ิงมาบอกว่ารถญปี่ นุ่ 3 คัน ต้ังปืนกลจอดอยูห่ น้าไร่ พวกผมก็ออกไปอีกทางหน่งึ กลบั เขา้ เมือง แต่ก่อน
กลบั ก็ส่งั พวกพลพรรคซึง่ มนี ายทับ ออ่ นทอง เปน็ หวั หน้าเตรยี มอาวธุ พรอ้ มลอ้ มรอบในปา่ เหล่านนั้ ทัง้ หมด
ญี่ปุ่นได้แบ่งออกเป็น 2 พวก พวกหนึง่ ไปที่ทเี่ ราตงั้ วิทยุเกา่ ไว้ไรข่ องประพาสบตุ รชายของผม ขณะน้ัน
มีอาวธุ อยู่ในห้องหลายสิบกระบอก แตป่ ระพาสเปน็ เด็กทฉ่ี ลาดและมคี วามรู้ ก็ไดต้ อ้ นรับ ให้น้�ำ ลา้ งหนา้
ลา้ งตาและชวนกินข้าวรวมทงั้ เหล้าดว้ ย พวกเหล่านพี้ อกนิ กันเสร็จกน็ อนหลับ แสดงว่าพวกมนั มาคมุ เรา
อย่ตู ้ังแตห่ ัวค�ำ่ แล้ว ถ้ามันจะคน้ อาวธุ ในห้องเราคงได้สักสิบกระบอก

165

ส่วนนายทหารชนั้ นายพนั โท ไดเ้ ข้าไปทีไ่ รผ่ มทใี่ หค้ รอบครัวอยู่ นายพันโทผนู้ ั้นไดเ้ หน็ ภรรยา
ของผมกำ�ลังรดี ผา้ อยแู่ กกพ็ ูดดี แกกบ็ อกว่าไดท้ ราบว่าทา่ นนายกได้อพยพครอบครัวมาพักในไร่ แกก็
ถอื โอกาสมาเยย่ี มและอยากจะขอดไู ร่ เมยี ผมเลา่ ใหฟ้ งั วา่ แกเขา้ ไปดใู นไรฝ่ า้ ยซง่ึ กําลงั ออกดอกและดโู รงงาน
เกบ็ ถ่ัวเห็นลงั ฉ�ำ ฉาวางอยู่หลายลัง แกก็ลองพลกิ ดแู ละเคาะดู เม่ือไม่พบหลักฐานอะไรแกกม็ าน่งั คยุ กบั
เมยี ของผม และเมียผมก็ได้ใหค้ นงานไปเอาแตงโม แตงไทยมาผา่ เล้ยี งดกู ันอย่างเปน็ กนั เอง แล้วแกก็
กลบั พร้อมด้วยรถทหารท้งั 3 คัน ในตอนเทยี่ งที่ญ่ีปนุ่ เข้าไปดูน้ัน ผมสนั นษิ ฐานวา่ แกคงสงสัยว่าทีไ่ ร่
ผมนี้เป็นสนามบิน เพราะทางญี่ปุ่นเคยพบสนามบินที่ภูพานซึ่งนายเตียงทําไว้และมีบนภูเขาภูกระดึง
จงั หวดั เลย คงคิดว่าทางจงั หวัดเราคงมีสนามบินอย่างนั้น ตอนไปอย่ทู ี่ทุง่ เสลยี่ มบา้ นใหม่ไทยชนะศกึ
เราไดใ้ ห้เคร่อื งบินมาส่งอาวธุ หลายสิบเทีย่ วจนพอทจ่ี ะใชเ้ ป็นกําลงั แบบกองโจรได้พอท้ัง 3 จงั หวดั วธิ ี
การสง่ พลรม่ ของเรา ทางแคนด้ีบอกกําหนดเวลามาทางฝา่ ยเรากเ็ ตรียมล้อไปรับของทท่ี งิ้ ร่มเราเป็นประจํา
ก็คือ เลยค่ายไป 4 ก.ม. ท่ีบ้านฝง่ั หมืน่ ในทีน่ าหลงั บา้ นซึง่ เป็นทน่ี าของหมนื่ เฟือ่ งพอ่ ตาของคุณจรลั
ต่อมาราวเดอื นตุลาคม การท้งิ ระเบิดและการยงิ ปืนกลจากเครอ่ื งบนิ ของพนั ธมิตร ท�ำ ลายบา้ นจ�ำ นวนมาก
รวมทง้ั กรุงเทพฯ ดว้ ย เว้นสวรรคโลกกบั สุโขทัยเท่าน้ันไมเ่ คยถกู ยงิ หรือท้ิงระเบดิ เลย มีคนตา่ งจังหวดั
หลายคนพรอ้ มด้วยพวกตลาดถามผมว่าทําไมท่ีนีจ่ ึงไม่ถกู ยิงด้วยปนื กล และทงิ้ ระเบดิ ผมจึงบอกวา่ ที่
น่ีเป็นเมืองพระร่วงมีพระแยะจงึ ปลอดภยั แตพ่ วกน้ีกร็ ้อู ยูแ่ ลว้ วา่ ผมทํางานอยา่ งนี้อยู่ กแ็ กล้งพดู อย่าง
น้นั เอง ในขณะทญี่ ี่ปุ่นเรม่ิ เข้มงวดและเหตกุ ารณก์ ็ย่ิงหนักขึน้
วันหนึง่ เวลาเกอื บทุ่ม ร.ต.อ. ศริ ิ มาบอกว่าญ่ปี ุ่นจะเขา้ ไปดูในทงุ่ เสลีย่ มอีก แตค่ ราวนีเ้ ขาจะไป
ราว 40-50 คน ผมก็บอกกบั คณุ ศิริว่า คณุ จัดตํารวจไปสัก 10 คน และคณุ เอาปนื 11 ผมนีไ่ ปให้ตํารวจพก
ไปพร้อม ด้วยปืนยาวคนละกระบอก ถ้ามีอะไรเกิดตอ่ สู้กันข้ึนทางตํารวจและพวกพลพรรคของเราจะได้
รว่ มกนั ฆา่ ญ่ปี ุน่ จนหมด เพราะถึงอยา่ งไร การไปของญีป่ ุ่นคราวน้เี ขาตอ้ งค้นจนพบ ใหค้ ุณศิรใิ ช้วิธีแบบ
เก่าถว่ งมนั ไว้อกี หนึง่ วัน โดยอ้างวา่ ตํารวจยังไม่พร้อม ผมจะได้มเี วลาสัง่ งานเขา้ ไปในแคมปใ์ ห้อพยพไป
อย่ทู ่ีวัดโบสถ์ ตําบลเมอื งบางขลงั เพราะเวลานั้นปนื กม็ าก ของก็มากจะตอ้ งใชล้ ้อ ประมาณ 200 เลม่
เกรงวา่ พวกขา้ งในจะจดั ไม่ทนั พวกทอ่ี ยู่ข้างในเวลานั้นก็มคี ณุ เร่ิม คณุ กระจา่ ง เป็นผฝู้ กึ คมุ พลพรรค
อยูห่ นว่ ยคมุ ยทุ ธสมั ภาระซงึ่ มีมากกม็ ีคุณชมุ่ และพวกสหกรณ์และพวกพลพรรค สว่ นกองอํานวยการก็มี
คุณสังวาลย์ คุณเปรม คุณผาศุข ลิมปะพนั ธุ์ หมอการณุ สมบัติศริ ิ นายเมือง ไตรทอง นายพิน ช่างสวุ รรณ
และอกี หลายคนทเ่ี ปน็ ข้าราชการพนักงานเทศบาล เพราะมีอาวธุ ยุทธภัณฑแ์ ละสมั ภาระตา่ งๆ จำ�นวนมาก
ซ่งึ ผมไดก้ ล่าวแล้ว เมื่อผมทราบจากคุณศิรแิ ละแนะนําคณุ ศิรไิ ปแลว้ ก็กําลงั หาคนส่งขา่ วไปอยู่
พอดีคุณกําป่นั อาทติ ยแ์ ก้ว ถอื หนงั สือลบั ข้อหารือมาจากคณุ สงั วาลย์ คุณชมุ่ คุณเริ่ม มาให้
ผม ผมอ่านแลว้ ก็เลยขอความกรุณาคณุ กําปั่นว่าเวลานเ้ี หตกุ ารณก์ ําลงั จะเกดิ ขนึ้ และขอให้เห็นแก่งาน
ของชาติโดยยอมเหน่ือยใหส้ ักหนอ่ ย เพราะคนส่งขา่ วนีต้ อ้ งเป็นคนทม่ี ีความรเู้ ฉลยี วฉลาดอยา่ งคณุ จึง

166

จะทํางานได้ผล ผมก็เขียนหนังสอื เล่าเหตกุ ารณ์ให้คณุ สังวาลย์ คณุ เริ่ม และคุณชุม่ ทราบ พรอ้ มดว้ ยให้
อพยพจากทนี่ ัน้ ไปอยทู่ ี่วดั โบสถ์ ตําบลเมอื งบางขลัง ซง่ึ ไกลออกไป 30 กม. โดยดว่ น เพระทหารญ่ีปนุ่
จะเขา้ ไปค้นในวันรุ่งขน้ึ และให้คณุ เรม่ิ เตรยี มกําลังคนไว้ พรอ้ มด้วยอาวุธสกั 50 คน และให้คณุ กระจา่ ง
ไปเกณฑ์ล้อเกวียนทบ่ี ้านใหม่ ทุ่งทุเลา ทท่ี ุ่งเสลี่ยม อพยพไปในทีท่ ผี่ มแจง้ เป็นการดว่ น และท่านพวกน้ี
สามารถทํางานไดอ้ ยา่ งเรียบร้อยและปลอดภัย แตผ่ มขอชมเชยท่สี ดุ คอื คณุ กําป่ัน อาทิตยแ์ กว้ เดนิ ทาง
เข้ามาท้ังวนั และเดนิ ทางกลบั ไปทั้งคนื จนงานของเราเรยี บรอ้ ยและปลอดภยั กน็ บั วา่ เปน็ ผู้ที่กลา้ หาญ
และเสียสละเพอื่ ชาตบิ า้ นเมอื งอยา่ งแทจ้ รงิ
คืนน้ีตอนตีสองจะมรี ถทหารญป่ี นุ่ จากลําปางเข้าสวรรคโลกหน่งึ ขบวน คุณสถิตย์ก็ถามผมว่าจะ
ไปรถนี้หรือไม่ ผมก็บอกว่าไปแต่ขอให้สั่งการ์ดรถให้ผมด้วย 2 คน อยู่ในห้องการ์ดโดยให้ใส่กุญแจเสีย
ไมใ่ หญ้ ่ีปนุ่ เข้าไป พอถึงเวลาตสี อง ผมกไ็ ปขน้ึ รถทต่ี ู้การ์ดทํา ดังท่ีตกลงกันที่รถขบวนนน้ั เข้าถึงสวรรคโลก
เวลาตสี ี่ครึง่ เปน็ อนั วา่ ผมได้สง่ ซองขาวผนึกครัง่ ให้หัวหน้าทุกจงั หวดั ทกุ แหง่ แล้วก็สั่งให้เปิดซองในวนั ที่
14 และสั่งงานวันที่ 16 เพราะวนั ท่ี 16 จะเป็นวนั ดีเดย์ ซ่งึ เราทกุ จงั หวัดจะลุกขึ้นทําลายญป่ี นุ่ ทั่วประเทศ
ก็เป็นการเคราะห์ดีของชาติไทยเราและคนไทยท่ียอมสละเพ่ือชาติบ้านเมืองต้ังขบวนการเสรีไทยข้ึน
เพราะเมอ่ื คนื วนั ที่ 8 สงิ หาคม ผมเข้าไปดงู านทแี่ คมป์ คุณประยรู เปดิ วิทยุฟังกว็ ่ิงมาบอกเราว่าญีป่ นุ่
ยอมแพ้แลว้
รงุ่ ขึ้นกไ็ ดร้ ับคําส่งั จากกรงุ เทพฯ ใหส้ งบรอฟังคําส่งั ตอ่ ไป เพราะญ่ีปุน่ ยงั มีอกี มาก ซ่ึงกอ่ นญป่ี นุ่
ยอมแพ้นัน้ ญ่ปี นุ่ คมุ ทหารเชลยเดินมาจากทางตาก เราก็ไดช้ ่วยทหารของออสเตรเลยี ไวห้ ลายสิบคน
เราแยง่ ทหารหมู่หนึง่ ในพืน้ ทบ่ี า้ นดา่ นลานหอยเอามาพักไว้ทจ่ี วนผู้ว่าราชการจังหวดั ขุนระดับบดีเปน็
ผู้วา่ ราชการจังหวัดป่วยไปอยู่ทกี่ รุงเทพฯ และก็พอดที ญ่ี ่ปี นุ่ ทกุ หนว่ ยทมี่ ีอยใู่ นสโุ ขทยั พิษณโุ ลก และ
อุตรดิตถ์ เมือ่ ฟังขา่ วการยอมแพแ้ ล้วทุกคนกว็ างอาวุธอยา่ งสงบ โดยพระจักรพรรดิญป่ี ุ่นใหย้ อมแพ้

5. สิ้นสุดภารกิจเสรไี ทย

รุ่งขึ้นพวกเรากไ็ ด้รบั คําสั่งจากกรุงเทพฯ โดยให้อพยพมาอยทู่ ีอ่ �ำ เภอบา้ นด่านลานหอย ต่อมา
ก็ขนอาวุธท้งั หมดมารวมกันท่สี วรรคโลก คุณชุ่ม กับคุณเริ่ม และนายอําเภอ กไ็ ด้ทําบญั ชเี ปน็ หลกั ฐาน
ใส่หบี ไปมอบไวท้ ี่อําเภอ แตพ่ วกท่ที ํางานเหน็ดเหนอื่ ยและทํากันจรงิ ๆ ผมกเ็ กบ็ ปืน 11 มม.ไวใ้ ห้ทกุ คน
เพราะบญั ชีอยู่ในสว่ นความรับผิดชอบของผม เมื่อเราสํารวจบัญชเี สรจ็ แลว้ กไ็ ดร้ บั คําสั่งให้เตรียมเดนิ ทาง
ไปสวนสนามอวดพวกสัมพนั ธมติ ร เช่น ทหารองั กฤษและอเมรกิ า ซง่ึ เขา้ มายดึ อาวุธญ่ีปุ่น จากการสํารวจ
ผลงานทรี่ บั อาวุธไดม้ ากท่ีสดุ กค็ ือ หน่วยของขนุ พชิ ยั มนตรีผวู้ ่าราชการจงั หวัดกาญจนบุรี แต่หนว่ ยนี้

167

ที่รบั ร่มนั้นเขามีทหารไทยกันอยแู่ ละทหารญป่ี ุ่นอยู่หนา้ จงึ ทํางานไดส้ ะดวก อันดบั ทีส่ องก็คือ จงั หวดั สุโขทัย
โดยได้รบั อาวุธมากเปน็ ท่สี องและมบี ญั ชเี รียบร้อย การเงนิ ค่าใช้จ่ายก็หมดไปไม่ถงึ สองแสนบาท ส่วนจังหวดั
อืน่ ๆ กล็ ดหลน่ั กนั ไป
เรอ่ื งของขบวนการเสรีไทยนี้ แม้จะเปน็ ขบวนการทม่ี สี ่วนสําคญั ทส่ี ดุ ท่ที ําใหอ้ งั กฤษและอเมรกิ า
ลดหย่อนผอ่ นปรนใหเ้ ราไดโ้ ดยไมเ่ สียคา่ ปรบั ไมเ่ สียความเป็นเอกราชตอ้ งเปน็ เมอื งข้นึ ของประเทศอืน่
ก็เพราะขบวนการเสรไี ทยนีเ้ ปน็ ส่วนสําคัญทท่ี ําใหร้ ัฐบาลฝ่ายพนั ธมิตรเช่อื ถือ แต่พวกเราทุกคน ก็ไม่หวัง
การตอบแทนหรือรางวลั ใดๆ ทง้ั สิ้น นอกจากทผ่ี มเขยี นกลา่ วไวแ้ ล้วในคํานําตอนตน้ และรายละเอียด
ต่างๆ ในข้อตกลงกป็ รากฏในหนังสอื เร่อื งความสมั พนั ธร์ ะหวา่ งประเทศของดร.ดิเรก ชัยนาม และของ
คุณทวี บณุ ยเกตุ เขียนไว้โดยละเอยี ด จึงเปน็ อนั วา่ ทางฝา่ ยการเมอื ง โดยท่านปรดี ี พนมยงค์ ได้เรียก
ม.ร.ว. เสนยี ์ ปราโมช เข้ามาเป็นนายกรัฐมนตรีและแกไ้ ขรัฐธรรมนญู ดงั เปน็ ทีท่ ราบกนั อยแู่ ลว้
ผมจงึ ขอขอบคณุ เพื่อนรว่ มตายทง้ั หลายอันดับ ผ้บู ังคับบญั ชาก็มี คณุ สังวาลย์ จารณศรี อยั การ
จงั หวัดสวรรคโลก คุณเรมิ่ อุปถัมภ์นายอําเภอสวรรคโลก พ.ต.อ. ศิริ ภาสพันธุ์ สมยั เปน็ ผู้บงั คบั กอง
สถานตี ํารวจภูธรสวรรคโลก คุณพง่ึ ศรจี นั ทร์ ซึ่งเป็นผ้ตู ิดตอ่ เร่อื งให้พวกผมทํางานโดยคําส่ังของทา่ น
ปรดี ี พนมยงค์ ส่วนพวกอําเภอขนั้ รองลงมากม็ คี ุณกระจา่ ง ศิรปิ โชติ ปลดั ประเสรฐิ คุณสทุ ธิ ล่องชูผล
ครยู ง วัชระเมธี ซ่งึ เป็นผู้ทํางานในสนาม รวมทงั้ พวกอําเภอทุกคนในสมยั นั้นซึง่ ผมจําไม่ไดห้ มด ส่วนดา้ น
ตํารวจนัน้ ก็มี ร.ต.ท. อานนท์ และ พ.ต.อ. ยศ ลาภหลาย เวลาน้ีเปน็ ผกู้ ํากบั การตํารวจภธู รจันทบรุ ี
ขณะนน้ั เป็น ร.ต.ต. และ ร.ต.อ.ผัน สญั ชัยกลุ เวลานั้นมยี ศเปน็ สบิ โท คุณชุ่ม อยจู่ นิ ดา พนกั งานสหกรณ์
จังหวดั คุณกําป่ัน อาทิตยแ์ กว้ และพนกั งานสหกรณ์ทุกคน สว่ นเทศบาลกม็ ี คุณหลวงสฤษดิส์ รรพากร
คณุ สงวน สุขเกษม นายแมน มณีวรรณ ปลัดเทศบาล นายพิน ช่างสวุ รรณ นายเมือง ไตรทอง และอกี
หลายคน ทัง้ ครูเทศบาลด้วย อําเภอเมืองก็มี คุณต้อย อรรถจินดา ป่าไม้จงั หวัด คุณแสวง นายอําเภอ
และคณุ ทองสขุ แสนโกศกิ รวมทงั้ พนักงานของท้ังสามทา่ นด้วย
ผมขอขอบคุณและขอถือว่าพวกเราท้ังหมดน้ีได้ยอมเสียสละเพื่อชาติบ้านเมืองและความเป็น
เอกราช และเป็นเพอ่ื นตายกนั ทุกฝ่ายทกุ ท่าน จงึ นบั ว่าแมเ้ ราจะไมไ่ ดร้ ับการตอบแทนส่ิงหน่ึงสิง่ ใด แตเ่ รา
ก็ไดส้ นองคณุ ชาติ ในงานขบวนการเสรีไทยสําเรจ็ ลุล่วงไป
ผมเช่ือว่าทุกคนภมู ิใจในเกยี รตปิ ระวตั ิ ท่ีคร้งั หน่งึ ไดเ้ สยี สละเพ่ือประเทศชาติ งานทีเ่ ราทําไปน้ัน
แมบ้ คุ คลอนื่ ไมเ่ หน็ ชาติบา้ นเมอื งไมน่ ึกถงึ แต่เรากถ็ อื ภาษิตว่า เราทําเพื่อชาติ เพื่อความเป็นเอกราช
ของชาติ ความสขุ ความเจริญก็คงจะเกดิ แก่เรา และเป็นประวตั ชิ วี ติ ของเราชั่วนิรันดร

168

ชวี ิตการเมอื งของผม เพง่ ลิมปะพันธุ์

วัยเรยี น

ความสนใจในการเมอื งของผมมมี าตง้ั แตเ่ ดก็ ทเ่ี คลอ่ื นไหวมากขน้ึ กเ็ มอ่ื ผมเขา้ เรยี นหนงั สอื ครง้ั แรก
ทโ่ี รงเรียนสวรรควิทยา ซ่ึงเคยเป็นโรงทึมเก็บศพเกา่ ๆ ของผมู้ อี นั จะกินในสวรรคโลก ต้ังอยเู่ หนือโบสถ์
วดั สว่างอารมณ์ปจั จุบนั นี้ เมื่อกระทรวงธรรมการแจง้ มา ให้เจา้ เมอื งสวรรคโลกจดั หาทแี่ ละอาคารตงั้ โรงเรยี น
ประจําจงั หวัดข้นึ เจ้าเมอื งสวรรคโลกในสมยั น้ันก็ไดข้ อโรงทึมต้งั ศพ ซึง่ ทําด้วยไม้สักถาวรของเศรษฐี
เมอื งสวรรคโลก เปน็ ทต่ี งั้ โรงเรียนครัง้ แรก

สมยั นัน้ มนี กั เรียนเขา้ เรียนรนุ่ แรกประมาณ 50 คน มเี พยี งชั้นมธั ยมหน่งึ ได้เร่มิ เรยี นกนั มา
ผมจําได้ว่านักเรียนรนุ่ นน้ั มคี ณุ ชุ่ม หรือขุนบริรกั ษ์บัวรนั ต์ ผ้วู า่ ราชการจงั หวัดเป็นนักเรียนรนุ่ แรก และมี
พช่ี ายผมเปน็ นกั เรยี นรุ่นนนั้ ด้วยคนหนึ่ง คือ นายเซ่งฮวด ลิมปะพนั ธ์ุ เมื่อออกจากโรงเรยี นมาค้าขายได้
รบั สญั ญาบตั ร เป็น ขนุ ประพัฒน์พาณิชย์ กรรมการ
พิเศษ เมืองสวรรคโลก สว่ นคนอื่นๆ ผมจําไม่ได้ ร่งุ ขน้ึ
อกี ปหี น่ึง ผมก็เขา้ เรยี น ในโรงเรียนน้ี พอขนึ้ ช้นั มธั ยม
หนึ่ง ผมก็ถูกส่งไปเรยี นต่อท่กี รุงเทพฯ ท่โี รงเรียนราช
วิทยาลัย ในพระบรมราชูปถัมภข์ องพระเจา้ แผน่ ดิน
โรงเรียนราชวิทยาลัยแห่งน้ีเป็นโรงเรียน โรงเรียนราชวทิ ยาลยั

กินนอน ซ่ึงพระบาทสมเดจ็ พระมงกุฎเกลา้ เจา้ อยู่หวั รชั กาลที่ 6 ทรงนำ�แบบมาจากโรงเรียนอีตัน
ประเทศองั กฤษ ซง่ึ เปน็ โรงเรยี นกินนอนแบบเดียวกัน โรงเรยี นราชวิทยาลยั เปน็ โรงเรียนกนิ นอนตง้ั อยู่
ท่จี ังหวัดนนทบุรี โรงเรียนมพี ้ืนทพี่ ันกว่าไร่ ตัวอาคารเรยี นเป็นสเี่ หลย่ี ม ชั้นบนเป็นหอ้ งนอน ชัน้ ลา่ ง
เปน็ ห้องเรียน มโี รงอาหารใหญ่ สําหรับทําการบ้านกลางคนื และสวดมนต์ ตลอดจนเป็นท่รี ับประทาน
อาหารของนกั เรียนทงั้ หมด ห้องเรียนมี 8 หอ้ ง ตงั้ แตม่ ัธยมหนง่ึ ถึงมัธยมแปด ครฝู รั่งมี 6 คน สําหรับครู
ฝรงั่ ทจ่ี า้ งมาสอนในโรงเรยี นน้ี พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอย่หู วั รัชกาลท่ี 6 ทรงกําหนดตวั มาเลย โดยตอ้ ง
เป็นบุคคลท่สี ําเร็จจากมหาวิทยาลยั ออกซ์ฟอรด์ หรือเคมบริดจ์ แต่ละคนต้องมีความรพู้ ิเศษเฉพาะ เชน่

หมายเหตุ ขอ้ เขยี นบางตอนอาจซ้�ำ กบั เรื่อง ”วิถชี ีวิตของข้าพเจา้ ” เน่อื งจากพมิ พ์ในโอกาสท่ตี า่ งกนั

169

ประวัตศิ าสตร์ ภมู ิศาสตร์ วทิ ยาศาสตร์ คํานวณ และอกี คนต้องเป็นนกั ฟตุ บอลทีมชาตขิ องอังกฤษ ครูฝรัง่
พวกนี้นอกจากจะสอนหนังสอื ตามตารางสอนแล้ว กเ็ ป็นครปู ระจําบ้าน โรงเรียนน้มี ี 3 บา้ น มสี ะพาน
ตดิ ตอ่ กัน ครฝู รง่ั มีหน้าทีค่ วบคมุ ดูแลนักเรียนให้อยใู่ นระเบยี บวนิ ัย ต้ังแต่ต่นื ขึ้นตอนเชา้ จนถึงเวลาเข้า
หอ้ งนอน มคี รไู ทย 10 คน ครไู ทยมหี นา้ ทสี่ อนหนังสือตามวชิ าการของกระทรวงธรรมการกําหนด สว่ น
ภาษาอังกฤษ ครูไทยบางคนสอน แตส่ ว่ นมากครูฝรั่งสอนทงั้ หมด การสอนของครูฝรั่ง จะวิชาใดก็ตาม
เป็นภาษาอังกฤษท้ังหมด นักเรยี นจะต้องเรยี นใหเ้ ขา้ ใจและฟงั ภาษาองั กฤษออก ด้วยเหตนุ ้ีนักเรยี นราช
วทิ ยาลัย จึงภาษาองั กฤษดีแทบทุกคน
สําหรับเวลาของนักเรียนน้ัน เช้าย�ำ่ ร่งุ ตน่ื ขึน้ อาบน้�ำ แต่งตัวลงไปเดนิ เล่นหรือดหู นงั สอื ตาม
สนามหรอื ริมเขือ่ น พอเวลา 7.00 น. รับประทานกาแฟหรือนำ้�ชาตอนเชา้ ทโี่ รงอาหารพร้อมกัน จากน้นั
7.30 น. ก็ขึน้ หอ้ งนอน แตง่ ตัวไปเรียนหนงั สอื ใครจะอาบน�้ำ กไ็ ดห้ รอื ไมอ่ าบกไ็ ด้ การแตง่ ตวั ไปเรยี น
หนงั สอื นักเรียนทุกคนต้องนงุ่ ผ้าโจงกระเบน ผ้าพ้ืนธรรมดาก็ได้ หรือผ้ามว่ งกไ็ ด้ ตามอธั ยาศัย แตต่ ้อง
เป็นสีน้�ำ เงิน ส่วนเสอื้ ทีจ่ ะใส่ลงมาเรียนนน้ั ใช้เสอื้ นอก กระดุม 5 เมด็ คอต้ังทกุ คน พอ 8.00 น. ระฆงั
เรียกเข้าห้องรับประทานอาหารเช้า เสร็จจากรับประทานอาหาร พอเวลา 9.00 น. โรงเรียนก็ตีระฆัง
เรียกเข้าหอ้ งเรียน ตามหอ้ งใครหอ้ งมนั
การเรียนน้ี พอเวลา 10.00 น. ก็หยดุ พกั 10 นาที เปล่ียนวชิ า เปลย่ี นครสู อนทกุ ชั่วโมง พอเทย่ี ง
12.30 น. กห็ ยดุ พักรับประทานอาหารกลางวนั เวลา 13.30 น. จงึ เข้าเรยี นในชัว่ โมงบา่ ย 2 ช่วั โมง ไปเลิก
เรยี นเวลาบา่ ย 4 โมง จากน้นั นักเรียนก็ขึน้ ห้อง เปล่ียนเคร่ืองแตง่ ตวั สําหรบั มาเล่นกฬี าทกุ คน ใครชอบ
ฟุตบอล เล่นฟตุ บอลที่สนามกลาง หนา้ โรงอาหาร หรือหน้าหอ้ งนอน ซ่งึ เป็นรูปส่เี หลย่ี มผืนผา้ สนาม
ฟุตบอลอยู่กลาง ส่วนใครชอบกรีฑา กไ็ ปเลน่ ที่สนามใหม่ เป็นสนามกว้างสี่เหลย่ี ม เนอื้ ทไี่ มน่ ้อยกวา่
5 ไร่ มกี รีฑาทกุ ชนดิ ตามแตค่ วามสมคั รใจ มีครไู ทยครฝู รงั่ คอยสอน สนามใหมห่ รือสนามกรฑี าของ
โรงเรียนราชวทิ ยาลยั ปจั จุบันก็คือคุกบางขวางเด๋ยี วนนี้ ัน่ เอง
โรงเรยี นราชวทิ ยาลยั นี้ ศพั ท์ท่ัวไปเรียกวา่ โรงเรยี นบางขวาง ต่อมารุ่นหลงั ๆ เม่อื เปล่ยี นแปลง
การปกครองแลว้ มนี กั เรยี นหลายคนทเ่ี ปน็ ขา้ ราชการช้นั ผู้ใหญ่ กเ็ คยติดคกุ บางขวางเก่ยี วกบั การเมือง
เชน่ หลวงประกอบนิติสาร (ประกอบ บญุ ยัษฐติ )ิ และคนอื่นอกี หลายคน จนปรากฏในหมูพ่ วกเราตอนหลัง
ทม่ี าร่วมรับประทานอาหารกนั ทกุ เดอื นทโี่ รงแรมรอยัล หรือรัตนโกสนิ ทร์ ในวันรบั บํานาญ เวลารบั ประทาน
อาหารพวกเราก็ลอ้ เลียนตามประสาเพ่อื นฝูง คนน้นั เป็นนกั เรียนบางขวางรนุ่ แรก คนนี้เปน็ นักเรียนบางขวาง
รุน่ หลัง เพราะไปตดิ คุกจริงๆ ทีค่ กุ บางขวาง กเ็ ปน็ ทส่ี นกุ สนานเฮฮากันในระหว่างเพือ่ นฝูง แม้เจ้าคณุ
มานวราชเสวี (ปลอด วิเชยี ร ณ สงขลา) เปน็ นักเรียนรุ่นใหญ่ มยี ศตําแหนง่ สูง เปน็ ถงึ เสนาบดี ก็ยงั พลอย
สนกุ สนานไปกบั พวกเราด้วย ความจรงิ โรงเรียนราชวิทยาลัยแห่งนีก้ ม็ แี นวโนม้ ในการสอนเปน็ การเมือง
จริงๆ เพราะคนไหนท่ีเข้ามาอยใู่ นโรงเรียนน้ีส่วนมากเป็นนกั การเมอื ง เป็นนกั ปกครอง เปน็ นักกฎหมาย
เป็นหลักใหญ่ วชิ าทส่ี อนเนน้ หนักไปทางประวัตศิ าสตร์ในประเทศทวั่ โลก นักเรียนทุกคนรูจ้ กั สนใจดี พวกท่ี

170

สําเรจ็ ไปแลว้ เกือบ 40 เปอร์เซนต์ เปน็ นกั การเมอื ง โดยเฉพาะการสอนหรือวชิ าการ ปกครองในโรงเรียน
กส็ อนหนักไปในทางระบอบประชาธิปไตย เพราะเหตนุ ีเ้ องเด็กนักเรยี นที่เรียนในโรงเรียนคร่งึ หน่งึ เปน็
นักการเมอื ง อีกครง่ึ หนึ่งเปน็ นกั กฎหมาย
ในท่สี ดุ เมือ่ รัชกาลที่ 7 ขึน้ เสวยราชย์ใหม่ๆ ฐานะทางเศรษฐกจิ ตกตำ่�มาก ทรัพยส์ ินส่วน
พระมหากษัตรยิ ์หรือของพระเจ้าแผ่นดนิ โดยตรงกต็ ้องลดรายจ่าย เชน่ โรงเรียนราชวิทยาลัยเป็นโรงเรยี น
ในพระบรมราชปู ถมั ภ์ คา่ ใชจ้ า่ ยของโรงเรยี นนท้ี ง้ั หมดเปน็ ทรพั ยส์ นิ ของพระมหากษตั รยิ ์ พวกครฝู รง่ั ครไู ทย
ทกุ คนมยี ศถาบรรดาศักดิ์เปน็ ขา้ ราชสํานักขึ้นกับกรมมหาดเลก็ ท้งั หมด เมื่อรัชกาลท่ี 7 ขึ้นครองราชย์
สภาองคมนตรไี ดป้ ระชุมพจิ ารณาลดรายจ่ายของพระมหากษตั รยิ ห์ ลายอยา่ ง ทีส่ ําคญั ยิ่งก็คอื ไดย้ ุบ
โรงเรยี นราชวิทยาลัยไปรวมกบั โรงเรยี นมหาดเล็กหลวง ซง่ึ ปจั จุบนั นเี้ ป็นโรงเรยี นวชริ าวธุ วิทยาลยั การ
ประชมุ ขององคมนตรีในครง้ั นัน้ กรมพระนครสวรรค์วรพนิ ติ เป็นประธาน มีเสนาบดหี ลายท่านอยใู่ น
คณะองคมนตรี เสยี งสว่ นใหญข่ ององคมนตรใี นคร้ังน้นั ใหย้ บุ โรงเรียนราชวทิ ยาลยั ไปรวมอยู่กับโรงเรยี น
มหาดเล็กหลวงโดยอา้ งว่าลดรายจา่ ยของพระมหากษตั รยิ ์ และเหตผุ ลอีกประการหนึง่ ที่สําคญั จะตอ้ งยบุ
คอื โรงเรยี นน้ี มีนักเรยี นออกมาเปน็ ขา้ ราชการชั้นผใู้ หญ่มาก เปน็ นกั ประชาธิปไตย นักกฎหมาย ถา้ ขืน
ใหค้ งอยู่ นักเรยี นโรงเรยี นน้แี หละจะเปน็ ขบถต่อองคพ์ ระมหากษตั ริย์ ถา้ ในสมยั นี้ กเ็ รียกวา่ ปฏวิ ตั ิ และ
ก็เป็นความจริง เมอ่ื ตอนเปลย่ี นแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 มนี กั เรียนโรงเรียนราชวิทยาลัยนี้หลายคน
ไมน่ ้อยกวา่ 1 ใน 3 เป็นผูก้ ่อการเปล่ยี นแปลงการปกครองปี 2475 ด้วยเหตุต่างๆ ท่ีเขียนมาข้างตน้ น้ี
จงึ พอสรปุ ไดว้ ่า โรงเรยี นราชวิทยาลัยเปน็ โรงเรียนการเมอื งจริงๆ
สถานทตี่ ้ังโรงเรียนราชวทิ ยาลยั นน้ั สมยั ทผ่ี มเรียนอย่เู วลาจะไปมากรงุ เทพฯ ไปได้ทางเดียว
กค็ ือ ทางเรอื โดยเรือยนตข์ องบริษทั แม่นมอเตอรโ์ บท เป็นผูไ้ ด้สมั ปทาน ออกจากท่าเรอื บางกระบือ
ไปถึงโรงเรยี นราชวิทยาลยั ใช้เวลา 45 นาที เวลาจะเขา้ กรงุ เทพฯ กต็ อ้ งลงเรือบรษิ ัทนี้ ล่องลงมาขนึ้
ที่ทา่ บางกระบือ ใชเ้ วลาราว 20 นาที เพราะลอ่ งมาตามน�ำ้ แต่ถา้ เวลานำ้�ขึน้ เหนอื ก็ใช้เวลามากหนอ่ ย
พวกผมที่เป็นนักเรียนกเ็ ปลา่ เปล่ยี ว วา้ เหวก่ ันมาก จึงทําใหเ้ กิดความคิดหลายแง่หลายมุม โดยเฉพาะ
การเมืองพูดกันมาก เพราะหอ้ งสมดุ โรงเรียนรับหนงั สอื พมิ พฝ์ ร่งั อ่านแทบทกุ ชนดิ ไมเ่ หมือนสมัยน้ี ไป
เมอื งนนท์ก็ไปไดห้ ลายทิศ สว่ นมากนักการเมอื งใหญ่ เชน่ จอมพล ป. พบิ ลู สงคราม คณุ พ่อคุณแม่ ท่าน
ก็อยู่บา้ นหลงั วดั เขมาภิตาราม ตวั ท่านเองก็เกิดทบี่ ้านนัน้ ซง่ึ ไมห่ า่ งจากโรงเรียนราชวทิ ยาลัยนัก กพ็ อ
สรปุ ไดว้ ่า คนเมอื งนนท์หรือคนทไี่ ปเรยี นราชวทิ ยาลัยหรอื โรงเรยี นบางขวางเป็นคนหวั ดี จงึ เป็นนกั การเมอื ง
ใหญ่ๆ ไปแยะ เชน่ คณุ ทวี บุณยเกตุ คุณดเิ รก ชยั นาม พวกนี้ไมต่ ้องบอกวา่ เปน็ นกั การเมอื งระดับไหน
ตําแหนง่ การเมอื งระดบั ไหนของประเทศ และคนอน่ื ๆ อีกมาก
สําหรบั นกั เรยี นโรงเรียนราชวิทยาลัยนีท้ ี่ได้รบั เลอื กตัง้ เปน็ ผแู้ ทนราษฎรก็มี ผม คณุ ทองสขุ
แสนโกสิก ได้รับเลือกตง้ั เป็นผแู้ ทนราษฎรจงั หวัดสโุ ขทยั เจ้าบุญเลิศ ณ เชียงใหม่ ไดร้ บั เลือกตงั้ เปน็

171

ผูแ้ ทนราษฎรจงั หวดั เชียงใหม่ คณุ ชิต โปษยานนท์ ก็ไดเ้ ป็นผ้แู ทนราษฎรจังหวดั นครนายก สว่ นนอกน้ันก็
เป็นข้าราชการช้นั ผใู้ หญ่ นักปกครอง นกั กฎหมาย และ สมาชิกสภาผู้แทนประเภทสอง เมอ่ื เปล่ยี นแปลง
การปกครอง พ.ศ. 2475 ตามทีผ่ มไดเ้ คยกลา่ วแล้ววา่ โรงเรียนราชวทิ ยาลัยแห่งน้เี ปน็ โรงเรยี นกนิ นอน
แบบโรงเรยี นอตี นั ของอังกฤษ ก็เขา้ ลกั ษณะเปน็ โรงเรียนฝึกสอนการเมืองนัน่ เอง
ผมกล่าวตอนต้นว่า การปกครองนักเรยี น มีครูฝรัง่ และครไู ทยปกครองดังกล่าวแลว้ แตส่ ําหรบั
นักเรียน เรากม็ ีการปกครองกนั เอง โดยมีหวั หนา้ นักเรยี นทง้ั โรงเรียน ซงึ่ นักเรียนนั้นท้ังหมดเป็นผเู้ ลือกตง้ั
เรยี กว่าหวั หนา้ นกั เรยี น ส่วนบา้ นพัก มีอยู่ 3 บา้ น มชี ือ่ ว่า บา้ นเอ บ้านบี บา้ นซี บ้านทั้ง 3 แห่งนี้
นักเรยี นในบา้ นนน้ั ก็เลือกนักเรยี นทอ่ี าวโุ ส หรือมชี ือ่ เสียง เปน็ หัวหนา้ บ้าน นอกจากนนั้ แต่ละบ้านมหี อ้ ง
นอนบา้ นละ 5 ห้อง แต่ละหอ้ งกต็ ้องเลือกหัวหน้าห้องกันมาอีก เพือ่ ปกครองดแู ลนกั เรียนในห้องนัน้ ให้
อยใู่ นระเบยี บขอ้ บงั คบั ของโรงเรียน นกั เรยี นแต่ละบ้านมีประมาณบา้ นละ 50 คน หรือมากกว่า เพราะ
ในสมยั ท่ีผมเรยี นน้นั มนี กั เรียนประมาณ 150-180 คน แตล่ ะบา้ นมีฝร่งั เป็นผู้ดแู ลนักเรียนในบา้ นนน้ั
บ้านละคน ระหวา่ งสะพานเดนิ ตอ่ ถึงบา้ นเชอื่ มกันนนั้ ระหวา่ งกลางมีบ้านสําหรบั ครพู ักอาศยั ซง่ึ ไม่เลก็ นัก
มีหอ้ งนำ้� หอ้ งส้วม หอ้ งนอน ห้องน่ังเล่น หอ้ งอา่ นหนงั สือ เปน็ บ้าน 2 ช้นั ชั้นล่างเปน็ หอ้ งรบั แขก และ
ห้องรับประทานอาหาร ครูฝรัง่ ทีป่ กครองบ้านแต่ละบา้ นนีม้ หี น้าทด่ี แู ลนกั เรยี นตอนกลางคืน พอรงุ่ เชา้
ครูฝร่ังนกี้ เ็ ดนิ ไปปลุกนักเรยี นในบ้านของตัวทุกห้อง น่สี ําหรับเวลาเช้า สว่ นตอนกลางคนื เมอ่ื พวกเรา
ไปทําการบ้านในโรงอาหาร สวดมนต์ตอน 2 ทุ่มครึง่ แลว้ กข็ ึน้ ห้องนอน ทุกคนเปลย่ี นเคร่อื งนอนเสร็จ
แล้วจะลา้ งหน้าหรอื จะอาบนำ�้ แปรงฟัน เสร็จกต็ ้องเขา้ ม้งุ นอนทุกคน พอ 3 ทมุ่ ครูฝร่งั กเ็ ดินตรวจเยยี่ ม
พวกเราทกุ คนในเตียงและกล่าว กดุ ไนท์ (Good night) หรอื สวัสดคี รับนกั เรียนทกุ คน ฝรง่ั กก็ ลบั ไปนอน
สําหรบั หอ้ งนอนของพวกนักเรยี นน้มี หี อ้ งอาบน้ำ� หอ้ งส้วมทั้งช้นั ลา่ ง ชน้ั บน การอาบน้�ำ ก็ต้อง
อาบพร้อมกันตามเวลาที่ผมไดก้ ลา่ วแล้วขา้ งตน้ แต่ก็เป็นธรรมดาของเด็กนกั เรยี นผู้ชาย ทัง้ โต ทั้งเล็ก
กต็ ้องเขา้ อาบน�้ำ พรอ้ มกนั ทุกคนจะมี ขนั 1 ใบ สบู่ 1 กอ้ น มผี า้ ขาวมา้ อาบนำ้� ผา้ เชด็ ตัวพรอ้ มเหมอื นการ
อาบน�ำ้ ของเดก็ นักเรียนชายในโรงเรียนกนิ นอนทั่วๆ ไปในต่างประเทศ แต่เมืองไทยมโี รงเรยี นกินนอน
แบบน้ี 2 แหง่ เทา่ นนั้ คอื โรงเรยี นราชวิทยาลัย กับโรงเรยี นมหาดเลก็ หลวง ทั้ง 2 แหง่ น้ี เปน็ โรงเรยี น
ในพระบรมราชปู ถมั ภท์ ง้ั คู่ การอาบน�ำ้ ของโรงเรยี นกนิ นอนเปน็ ทท่ี ราบกนั ดวี า่ สว่ นมากกแ็ บบอวดดที ง้ั นน้ั
นอกจากนักเรียนเข้าใหม่ วนั แรกๆ ก็มีเหนยี มกันบา้ ง ตอ่ มาคุ้นเคยชนิ กันเข้าก็เหมอื นกันทั้งหมด แต่
ของท่ีประจําต้องมกี นั ทกุ คน ใครขาดกข็ ายหนา้ กัน คอื ขันอาบนำ้� 1 ใบ แปรงสีฟนั 1 อนั ยาสฟี ัน 1 กลอ่ ง
สุดแต่ใครมีรสนิยมใช้
ผมเคยพดู ไวใ้ นตอนต้นวา่ โรงเรยี นราชวทิ ยาลัยเป็นโรงเรยี นฝึกสอนการเมืองเบื้องตน้ แล้วที่
ผมกล่าววา่ เรามหี วั หนา้ นกั เรียน หัวหน้าห้อง หวั หน้าบา้ น หัวหนา้ ชนั้ พวกหัวหน้าทงั้ หลายเหลา่ น้จี ะมี

172

การประชุมกนั อาทติ ย์ละครงั้ โดยศกึ ษาเกี่ยวกบั งานทั่วไปของโรงเรียน แมแ้ ตค่ รูคนใดทําผดิ คณะทา่ น
หัวหนา้ เหล่านก้ี ็มีอํานาจทจี่ ะยืน่ ประท้วงวธิ กี ารของครูได้ โดยยื่นตอ่ ผ้บู ังคับการหรอื อาจารยใ์ หญ่น่ันเอง
แต่สําหรับโรงเรียนราชวิทยาลัยกับโรงเรียนมหาดเล็กหลวงพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 6
ทา่ นไมไ่ ดเ้ รยี กครใู หญ่หรืออาจารย์ใหญ่ ท่านให้เรียกผู้บงั คบั การ กเ็ ป็นท่ีแปลกกว่าโรงเรียนของกระทรวง
ธรรมการ โรงเรยี นตา่ งๆ ของกระทรวงธรรมการทีม่ ีชื่อเสยี ง เชน่ โรงเรยี นสวนกหุ ลาบ โรงเรียนวัด
เทพศริ ินทร์ นับวา่ เปน็ โรงเรียนใหญ่ของประเทศไทย มีชื่อเสียงดี มีความรดู้ ี เสนาบดีกระทรวงธรรมการ
เคยขอพระบรมราชานุญาตต่อพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 6 จะขอตําแหน่งครูใหญ่ 2
โรงเรยี นน้ี จะใหเ้ รยี กวา่ ผบู้ งั คบั การบา้ ง แตพ่ ระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั ไมท่ รงอนญุ าต เรอ่ื งกเ็ ลยเงยี บไป
เพราะเหตุอันน้ีจงึ ทําใหก้ ระทรวงธรรมการและโรงเรียนสังกดั กระทรวงธรรมการ อจิ ฉาวา่ พระบาทสมเด็จ
พระเจ้าอยู่หวั รัชกาลท่ี 6 รกั ลกู ไม่เทา่ กัน
ผมขอย้อนกลา่ วไปถึงวิธีการปกครองของโรงเรยี นราชวทิ ยาลยั ทเ่ี รามคี รูฝรงั่ ปกครอง ครูไทยเปน็
ผูช้ ่วย มหี วั หน้านักเรียนโดยการเลอื กตั้ง หวั หน้าบ้าน หวั หน้าห้อง หวั หน้านกั กฬี า และอ่นื ๆ อกี พวกท่าน
เหลา่ นม้ี หี น้าที่ทํางานเก่ยี วกบั เสถียรภาพและความเป็นอยู่ของนกั เรียน หรือพดู ง่ายๆ กค็ ือ ผู้แทนที่
นักเรียนเลอื กตั้งนน่ั เอง นอกจากจะมีหนา้ ทีท่ ักท้วงการทํางานของครู ทกั ท้วงการจัดอาหารให้นกั เรียนกนิ
และอน่ื ๆ เกีย่ วกับความเป็นอยู่ของครทู มี่ หี ลายเร่อื ง ตวั แทนนกั เรียนเหล่านี้ เวลาประชุมหวั หนา้ นักเรียน
ทัง้ หมด มหี ัวหน้านักเรียนท่ีนกั เรียนเลือกต้งั ทั้งโรงเรยี นเป็นประธานในทป่ี ระชมุ และเป็นตัวแทนย่ืน
หนังสอื ประทว้ ง โดยมติของทีป่ ระชุมตอ่ ผู้บังคับการให้แก้ไข เคยปรากฏหลายครั้งว่า ผบู้ งั คับการไมเ่ หน็ ด้วย
พวกหัวหนา้ นักเรยี นเคยทูลเกล้าฯ ถึงพระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยู่หวั รัชกาลที่ 6 และเคยรบั สัง่ มายงั
ผบู้ งั คบั การให้เปน็ ไปตามความเหน็ ของหวั หน้านักเรยี น ทําใหผ้ ู้บังคบั การคนหลังๆ จะทําอะไรบางสิ่ง
บางอยา่ งก็ไม่กล้า ตอ้ งถามนกั เรยี นก่อน เพราะบคุ คลท่ีเปน็ หัวหนา้ นกั เรียนนี้ เป็นคนท่ที รงคุณวฒุ ิ และ
มีความเปน็ ธรรมจรงิ ๆ จึงทําใหค้ รบู าอาจารย์ทง้ั หลายเกรงใจ แตก่ ระนนั้ กต็ าม พวกหัวหน้านักเรยี น
ทัง้ หลายเหลา่ น้ี ล้วนแต่เป็นบคุ คลท่มี จี รรยามารยาท รู้จักเคารพนบนอบครบู าอาจารยด์ ีทัง้ นัน้ แตเ่ วลา
ความเห็นต่างกนั ก็ตอ้ งพูดกันไปตามเน้ือผา้ จนเป็นทพ่ี ูดกันโดยท่ัวๆ ไปในบรรดาครบู าอาจารยว์ า่ เรา
สอนแลว้ ก็แล้วไปตามหนา้ ที่ ที่ใหเ้ ขาดี แต่คนไม่ดีมีน้อย เขาจดั การปราบปรามกนั เอง เพราะเด็กพวกน้ีมี
โอกาสเข้าเฝ้าพระเจ้าอยู่หัวได้ทุกโอกาส และนักเรียนเก่าหลายคนเข้าไปรับราชการในกรมมหาดเล็ก
หรอื พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยูห่ วั โปรดฯ ใหเ้ ป็นมหาดเล็กข้าราชบรพิ ารทใี่ กล้ชดิ จึงมีโอกาสท่ีนกั เรียน
จะเขา้ เฝา้ ร้องอะไร จงึ เขา้ เฝ้าได้ทุกโอกาส เพราะพวกรุ่นพ่ี เขา้ ไปอยภู่ ายในกันจํานวนมาก เชน่ มหาดเล็ก
ต้งั เครือ่ ง มหาดเล็กหอ้ งบรรทม มหาดเล็กรับใช้ และมหาดเลก็ ประจําหอ้ ง หอ้ งทรงพระอกั ษร รวมไปถึง
หอ้ งเสวยด้วย

173

ปกตพิ ระเจ้าอย่หู วั รชั กาลที่ 6 จะทรงรบั สง่ั ใหผ้ ูบ้ ังคับการโรงเรียน ส่งเดก็ นกั เรียนรุ่นโตเข้าไป
ฝึกงานในราชสํานัก เชน่ เสิรฟ์ โต๊ะอาหารเวลาเสวย เป็นต้น นกั เรยี นที่จะเข้าไปฝกึ เชน่ นไี้ ด้ก็มี 2 โรงเรยี น
เท่านัน้ คือ โรงเรียนราชวทิ ยาลยั และโรงเรยี นมหาดเล็กหลวงเท่านั้น จงึ พอสรุปได้ว่า เด็กนักเรยี นท่ี
เขา้ เรียนโรงเรยี นนีส้ ่วนมากเปน็ นักการเมือง เพราะวธิ ีการของโรงเรียนราชวิทยาลัยเทา่ ทีผ่ มเขยี นมาแล้ว
ตอนตน้ ๆ กเ็ ปน็ แบบฉบบั ของการปกครองระบอบประชาธปิ ไตยทง้ั นน้ั นอกจากไดว้ ชิ าพเิ ศษ กค็ อื เขา้ ไป
ฝกึ งานในตําแหนง่ มหาดเล็กใกล้ชดิ พระองค์ ถ้าดูตามวิธปี ฏบิ ัตขิ องโรงเรียนราชวิทยาลัยนี้กค็ อื แบบฉบับ
ของการปกครองระบอบประชาธิปไตยน่นั เอง
ตามทผี่ มเคยพดู แล้วว่าโรงเรียนของเรานอี้ ยไู่ กลถงึ จังหวัดนนทบรุ ีไปไดท้ างเดียว คือทางน้�ำ
ส่วนรอบๆ โรงเรียนทกุ ดา้ นก็เป็นสวนทัง้ นั้น พวกเด็กๆ นักเรียนของโรงเรยี นนี้ จงึ มีเวลาวา่ งมากนอก
เวลาเรยี น นอกจากนนั้ หนังสือตา่ งๆ ทุกชนดิ ทง้ั ภาษาอังกฤษและภาษาไทย มใี หอ้ า่ นทกุ วนั มากมาย
จงึ ทําใหน้ กั เรียนรจู้ ักตา่ งประเทศดถี า้ คนไหนสนใจ พวกผมทเ่ี ป็นเพ่ือนรกั สนทิ กัน คอื เรียกวา่ เพอ่ื นตาย
กไ็ ด้ มีอยู่ 4-5 คน คือ 1. ผม 2. ทวี บุณยเกตุ 3. ดเิ รก ชัยนาม 4. รวม สงา่ เมือง พวก 4 คนน้ี เกดิ ปี
มะโรง พ.ศ. 2447 ดว้ ยกนั ทงั้ นั้น อกี คนหน่งึ ก็คือ คุณชุณท์ ป่นิ ทานนท์ อายมุ ากกว่าพวกเราหนอ่ ย
แต่เรยี กว่าเปน็ เพ่ือนตาย มีอะไรพวกเรารกู้ นั หมด สารทุกข์สุกดิบ โดยเฉพาะอยา่ งยงิ่ พวกเราทง้ั 5 คนนี้
มีสนั ดานเป็นนกั การเมืองท้ังนน้ั คอื สนใจการเมือง
เชา้ วนั หน่งึ เราคยุ กนั ถึงอนาคตของชีวิต เมื่อออกจากโรงเรียนแล้วจะทําอะไร ทกุ คนมจี ดุ ม่งุ หมาย
ตรงกันหมดว่าต้องเรียนกฎหมาย เพราะเปน็ พนื้ ฐานของความรู้ทีจ่ ะไตเ่ ตา้ สงู ข้นึ ไป บางคราวเราน่ังคุยกนั
ตา่ งคนต่างกถ็ ามกนั วา่ ใครจะทํางานอะไร ท้งั ที่ขณะน้ันคนไทยส่วนใหญย่ งั ไมร่ ู้จกั การปกครองระบอบ
ประชาธิปไตย รฐั ธรรมนญู เปน็ อย่างไร สภาผู้แทนมีไว้ทําไม อะไรอื่นๆ อกี หลายอย่าง แต่พวกเรารู้ เพราะ
เราอ่านหนงั สือภาษาฝรงั่ เพราะรฐั ธรรมนูญของแตล่ ะประเทศกเ็ ขยี นไว้อย่างชัดแจ้งวา่ พระมหากษตั รยิ ์
จะตอ้ งอยใู่ ต้รัฐธรรมนูญ
วนั หนึง่ เราถามกันว่า ใครจะทำ�งานอะไร จะเปน็ อะไร ทเี่ ราพูดกนั ในขณะนนั้ ก็คงจะประมาณไม่เกิน
ปี พ.ศ. 2470 ผมถกู ถามข้นึ ว่า ถ้าเรียนสําเรจ็ แลว้ จะไปทํางานอะไร ผมกต็ อบวา่ ออกจากโรงเรยี นแล้ว
จะไปเรียนกฎหมาย เมื่อจบกฎหมายแลว้ จะกลบั ไปอยู่บ้าน ประกอบอาชพี ส่วนตัว และเตรยี มตัวจะไป
เปน็ ผแู้ ทนราษฎร ส่วนคนต่อมา คอื คุณดเิ รก ชยั นาม ถูกถามวา่ ออกไปแล้วจะทําอะไร คุณดเิ รกก็
ตอบว่า เมือ่ ออกจากโรงเรียนแล้วจะไปเรียนกฎหมาย สําเร็จกฎหมายแลว้ จะไปเรยี นตา่ งประเทศ คนตอ่ มา
คณุ ทวี บณุ ยเกตุ ถูกถามเช่นเดียวกนั และก็ตอบว่าออกจากโรงเรยี นแล้วไมเ่ รียนกฎหมาย แตจ่ ะไปเรยี น
การเกษตรตา่ งประเทศ และกลบั มาเปน็ รฐั มนตรีว่าการกระทรวงเกษตร สําหรับคนนีเ้ ปน็ พิเศษ ตอนเสร็จ
ขบวนการเสรีไทยไดเ้ ป็นนายกรัฐมนตรอี ยู่ 17 วัน รอ ม.ร.ว. เสนยี ์ ปราโมช กลับจากอเมริกา

174

คนต่อไป คุณรวม สงา่ เมือง คนนไ้ี ม่ชอบการเมืองนัก แต่เมื่อเขา้ มารวมกล่มุ กบั พวกเราท่ี
เป็นนักการเมอื ง ก็พลอยเปน็ ไปดว้ ย ท้งั ๆ ท่ีไมช่ อบ เมื่อถูกถามว่า ออกจากโรงเรียนแลว้ จะทําอะไร
คณุ รวมก็ตอบว่า จะไปเรียนกฎหมาย จบกฎหมายแล้วจะกลบั มาต้ังฟาร์มเล้ียงไก่ และเขากเ็ ปน็ เจา้ ของ
ฟาร์มเลย้ี งไก่จรงิ ๆ เริ่มแรกตัง้ รา้ นขายไก่และอาหารไก่ ชอ่ื ร้านรวมพันธุ์ มชี ่ือเสียงมาก อยู่ท่ีบางขุนพรหม
ต่อมาเกดิ สงคราม ระเบิดลงกรุงเทพฯ มากขึน้ กเ็ ลยอพยพกันไปอยนู่ ครสวรรค์ ตัง้ ฟาร์มเล้ียงไกท่ เ่ี ขาขาด
ส่วนคุณชุณท์ บุนทานนท์ บอกวา่ ถา้ ออกจากโรงเรยี นไปแลว้ จะเรียนกฎหมาย แลว้ จะเปน็ ผจู้ ัดการ
ธนาคารและเขากไ็ ดเ้ ป็นจริงๆ ตอ่ มาเมอื่ เปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 คณุ ชณุ ท์ ก็เปน็ กผ็ มู้ ีส่วน
รว่ มในการเปล่ียนแปลง และไดเ้ ปน็ สมาชกิ ประเภทสอง เป็นผูอ้ ํานวยการทรพั ยส์ นิ ส่วนพระมหากษตั รยิ ์
คุมเงนิ หลายรอ้ ยล้าน และไดร้ ่วมกบั พันตรขี นุ นิรันดรชยั (สเหวก นีลัญชยั ) สมาชกิ ประเภทสอง ตัง้
ธนาคารนครหลวงขึน้ จริงๆ คณุ ชณุ ทก์ ไ็ ด้เปน็ ผจู้ ดั การใหญ่ธนาคารนครหลวง โดยเอาเงินของทรพั ย์สนิ
ส่วนพระมหากษัตริย์ มาซ้ือหุ้น 10 กวา่ ลา้ น
พวกเราทง้ั 4-5 คนน้ี ได้พูดถึงเรอ่ื งการเปลย่ี นแปลงการปกครองจากสมบรู ณาญาสทิ ธิราชย์
มาเป็นประชาธิปไตยอยเู่ สมอ แมร้ ะหว่างเรียนกฎหมาย กไ็ ดพ้ บปะกินขา้ วกัน คุยกัน นอกจากน้ันยัง
ตกลงกันว่า ถา้ มีการเปล่ยี นแปลงการปกครองกันขน้ึ ทุกคนจะต้องร่วมกันเปล่ียนแปลงการปกครอง
พระยาพหลพลพยหุ เสนากบั คณะซึง่ ในสมยั นนั้ เรียกกันวา่ คณะราษฎร์ไดท้ ําการเปล่ียนแปลง
การปกครองโดยทลู เกล้าฯ ขอพระราชทานรฐั ธรรมนญู ปกครองประเทศตามระบอบประชาธปิ ไตย และ
กไ็ ดร้ ับพระราชทานตามความมุง่ หมาย มสี ภาผแู้ ทนขน้ึ ในระยะแรก ผ้ทู ีเ่ ป็นสมาชกิ สภาผแู้ ทนในสมัยน้นั
ก็เป็นคณะผู้ก่อการทั้งสิ้น พวกผมทุกคนที่กล่าวนามมาแล้วข้างต้น และพวกนักเรียนราชวิทยาลัยอีก
หลายคนเป็นคณะกอ่ การ ก่อนวันเปลีย่ นแปลงการปกครอง เพ่ือนผมทง้ั 4 คน กไ็ ด้ โทรเลขเรยี กผมให้
ไปร่วมด้วย แต่ผมมธี ุระทเ่ี ชียงใหมเ่ สียหลายวัน เลยไม่รู้เรื่อง กลบั มาเขาเปลี่ยนแปลงกนั เสร็จเรยี บร้อย
แลว้ สมาชกิ สภาที่ต้งั ข้นึ ก็ตง้ั กันครบหมดแล้ว ผมเลยไมม่ สี ่วนไปรว่ มเป็นสมาชกิ กับเขา แตพ่ รรคพวกที่
เขาเป็นใหญ่เป็นโตในรัฐบาลในสมัยนนั้ กเ็ รยี กผมไปชว่ ยอย่คู รั้งละนานๆ ก็ดเี หมอื นกัน รสู้ ึกว่าได้พรรคพวก
ทเ่ี ปน็ นายทหารบก นายทหารเรอื อีกเยอะแยะ กท็ ําใหผ้ มเกิดความสะดวกตดิ ตอ่ งานธรุ กจิ ในกรงุ เทพฯ
เปน็ อย่างมาก เพราะมีท่านคณะปฏิวัตคิ อยชว่ ยเหลืออยู่
จากนั้นมาเมอ่ื การจดั การปกครองประเทศเรยี บรอ้ ยแลว้ ประมาณปเี ศษๆ กม็ กี ารเลอื กตง้ั
ผู้แทนราษฎร ในระยะน้ันผมยังไมพ่ รอ้ มกเ็ ลยไม่ไดส้ มคั รกับเขา แตพ่ ่ชี ายของผม ขุนประพฒั น์พาณชิ ย์
เปน็ ผู้เข้าร่วมสมัครดว้ ย แตก่ ไ็ มไ่ ด้ คราวน้นั คุณไสว อินทรประชา เป็นผูไ้ ด้รบั เลือก การคดั เลอื กผแู้ ทน
สมยั แรกนนั้ เขาใชว้ ธิ ีเลอื กโดยให้แต่ละตําบลเลอื กผแู้ ทนตําบลมาก่อน ผแู้ ทนตําบลนี้มที ุกตําบล แลว้
ผแู้ ทนมารวมเลือกกนั ทจี่ งั หวดั (ระยะนน้ั จงั หวดั สุโขทัยมารวมกับสวรรคโลก เรยี กว่าจงั หวดั สวรรคโลก)
วธิ ีเลอื กให้ผแู้ ทนตําบลมารวมกันในหอ้ ง แล้วให้ผ้สู มคั รแต่ละคนไปแถลงนโยบายในท่ีประชมุ น้นั เพอ่ื ให้

175

ผู้แทนตําบลเป็นผู้พิจารณาเลือก คราวนี้ผมก็ได้มบี ทบาทชว่ ยพีช่ ายอยู่ เพราะขนุ ประพฒั นพ์ าณชิ ย์
ไม่คอ่ ยมคี วามรู้ในด้านน้ี แต่อยากสมัคร ก่อนแถลงนโยบาย ผมกเ็ ขียนนโยบายให้ ระยะจากนั้นผมก็
ไมค่ อ่ ยสนใจในดา้ นผู้แทนนัก แต่ก็หาเสยี งอยา่ งเงยี บๆ ตลอดเวลา

ประธานสภาจงั หวดั สโุ ขทยั

มาถึงปี พ.ศ. 2478 รฐั บาลไดร้ า่ งพระราชบัญญัตสิ ภาจังหวดั ข้ึนเปน็ สภาท้องถิน่ สมัยแรกให้
ผวู้ า่ ราชการจงั หวดั เสนอบคุ คลทเ่ี หมาะสมเปน็ สมาชกิ สภาจงั หวดั ไปใหก้ ระทรวงมหาดไทยเปน็ ผแู้ ตง่ ตง้ั
พอปลายปี พ.ศ. 2478 กระทรวงมหาดไทยไดแ้ ต่งตงั้ สมาชิกสภาจงั หวัด มีจํานวน 18 คน แตจ่ ําได้ว่า
มีพ่ชี ายผมคนหน่ึง ขุนประพัฒนพ์ าณิชย์ ผม คุณประเสรฐิ ศรีสุโข คุณมงั กร สิงหเนติ คุณสวงิ ตรเี พชร
ตอนเปดิ สภาจงั หวัดสวรรคโลกคร้งั แรก กระทรวงมหาดไทยส่งั ใหจ้ ังหวัดจดั ให้มีพธิ ีใหญ่โต มมี หรสพ
และบรรยายให้ประชาชนเข้าใจ ในพธิ ีเปดิ สภาจงั หวัดสโุ ขทัยครัง้ แรก พระยาสุรยิ านวุ งศ์ (เต๋า บุนนาค)
ปลัดกระทรวงมหาดไทยมาเปน็ ประธานพิธี เมือ่ พิธีเปิดประชุมเสร็จแล้ว พวกสมาชกิ สภาจังหวัดก็ได้
เลอื กประธานสภาจงั หวัดและรองประธาน คราวน้นั ขุนประพฒั น์พาณชิ ย์ พ่ีชายผมได้รับเลอื กเป็นประธาน
สภาจังหวัดสวรรคโลก คุณประเสริฐ ศรสี โุ ข เป็นรองประธานสภา ส่วนผม คุณมังกร คณุ สวงิ และ
คนอน่ื ๆ กเ็ ป็นสมาชิกธรรมดา
พระราชบญั ญัตสิ ภาจงั หวัดในสมัยนน้ั หลักใหญเ่ ขียนเปน็ ท่ปี รกึ ษาของผู้ว่าราชการจงั หวัด จงึ
ไม่คอ่ ยมีปญั หาบทบาทอะไรมากนัก มกี ารประชุมปลี ะ 2 ครง้ั สมัยสามัญคร้งั หน่งึ สมัยวิสามญั ครงั้ หนง่ึ
เร่ืองประชุมก็ไม่ค่อยมีเพราะเปน็ ของใหม่ สมัยสามัญซึ่งกําหนดการประชุม 15 วัน น้ัน กป็ ระชุมไมเ่ กิน
7 วัน แตส่ มาชิกสภาจงั หวดั ชดุ แรกน้ี เราได้คนมคี วามรมู้ าก เช่นคณุ มังกร คุณประเสรฐิ จบโรงเรียน
อสั สมั ชญั คณุ สวิง สําเร็จกฎหมาย มคี ณุ สวัสด์ิ อนิ ทรประชา เป็นทนายความ เวลาประชมุ ก็เรยี กวา่
เคร่งเครียดพอดู เพราะสมัยน้ัน หลวงอรรถวจิ ติ รจรรยารักษ์ (กังวาน วงษ์สกุล) เป็นผ้วู ่าราชการจังหวดั
สวรรคโลก ตอนนน้ั ยุบจงั หวดั สุโขทัยมารวมขึน้ กบั สวรรคโลก ใหส้ ุโขทัยเป็นอําเภอ การประชมุ กันแตล่ ะคร้งั
สมาชกิ อําเภอต่างๆ ต้องมาพักคนละหลายๆ วนั การโตเ้ ถียงกันในสภาเป็นไปดว้ ยความเผ็ดรอ้ น เพราะ
หลวงอรรถวิจติ รจรรยารกั ษเ์ จา้ เมอื งเขาถอื วา่ เขาใหญ่ สว่ นพวกผมก็ถอื ว่าเรามสี ทิ ธิ์ทจี่ ะเสนอแนะนําและ
พดู ได้ การประชมุ บางครัง้ ตัง้ แต่ 10 โมงเช้าไปเลิกเอา 5 โมงเยน็ กม็ ีบอ่ ยๆ
ต่อมาอกี ระยะหนึง่ ผมเป็นประธานสภาจังหวดั สโุ ขทัยตอ่ จากพชี่ าย เพราะสมัยที่ผมเรมิ่ งาน
สภาจงั หวัดน้ี มีอายุเพยี งปีเดียวเทา่ น้ัน เม่ือผมเปน็ ประธานสภาแทนพ่ชี าย เพราะเขาเสียชีวติ ดว้ ย
อบุ ัตเิ หตุ การประชุมย่ิงเครง่ เครยี ดมากขน้ึ บางคร้งั ผมแกล้งผูว้ า่ ราชการจังหวัด พอเลกิ ประชุม 5 โมง
เย็นแล้ว เราสัง่ ประชมุ ต่อกนั กลางคนื อกี ก็ยงั มี จนบางคร้งั ผูว้ า่ ฯ ไม่รจู้ ะเถียงอยา่ งไร ถงึ กับเอาพระราช

176

บัญญัตสิ ภามาอ่าน มีบางมาตราระบุไวว้ า่ ถา้ มีความไม่สงบเรยี บรอ้ ยเกิดขน้ึ ผวู้ า่ ราชการจังหวัดอาจจะ
เสนอให้กระทรวงมหาดไทยยุบสภากไ็ ด้ เม่ือพฤตกิ ารณต์ า่ งคนต่างอวดดีเชน่ น้ีเกดิ ข้นึ เราก็เสนอทา้ ให้
ผวู้ า่ ราชการจงั หวดั ยบุ สภา แตก่ ็ปรากฏว่าไม่กลา้ ยุบ เพราะคณะกรรมการจังหวดั ซง่ึ ประกอบดว้ ยหวั หนา้
สว่ นราชการ หรอื กรมการจงั หวัดส่วนมากเขม่นผ้วู า่ ฯ อยู่ ไมเ่ ห็นด้วย ผูว้ ่าฯ จงึ ไมก่ ลา้ เสนอกระทรวงให้
ยุบสภา
สภาจังหวัดสวรรคโลกครั้งนั้นมีสมาชิกคนหนงึ่ ที่เป็นชาวจังหวดั สุโขทัยทเ่ี ป็นชาวบ้านจริงๆ ไม่คอ่ ย
รู้เรือ่ งอะไรเลย แต่มีเจตนาดีกับท้องถิ่น ผมขอกลา่ วถงึ คนนี้ คอื นายมัย อนิ เอีย่ ม เป็นคนอยู่บา้ นสวน อายุ
มากกวา่ เพ่ือนคอื 50 กวา่ เวลาประชมุ สภากช็ อบพดู แต่พูดส่วนมากนอกประเดน็ แตบ่ างคราวผมกป็ ลอ่ ย
ใหเ้ พื่อความครึกครืน้ วันหน่งึ นายมัย อนิ เอี่ยม เสนอญัตติใหท้ ําถนนจากสโุ ขทยั ไปอําเภอกงไกรลาศ
โดยอภปิ รายให้เหตผุ ลทจี่ ะให้ประโยชน์มากมาย ผลสดุ ทา้ ยสรุปว่าในฤดแู ล้งให้เปน็ ถนน ในฤดูน�้ำ ใหเ้ ปน็
ทางเรือเดินได้ ทุกคนก็ตะลึงและฮากันลั่นทั้งสภา เพราะเรื่องมันเป็นไปไม่ได้ แต่นายมัยก็ยืนยัน ว่า
ได้ประโยชนจ์ รงิ ๆ สภาก็เลยไมร่ บั หลักการ และปตี อ่ ๆ มา ก็มกี ารประชุมอย่างทผ่ี มกล่าวมาแลว้ ข้างต้น
จึงสรุปรวมไดว้ า่ บทบาทของสภาจังหวัดในสมยั นน้ั มหี น้าทเี่ ปน็ ทปี่ รึกษาของผูว้ า่ ราชการจงั หวัด และ
แนะนําให้ผวู้ ่าราชการจังหวดั ทําในสงิ่ ตา่ งๆ ทเี่ ป็นประโยชนแ์ ก่บ้านเมอื ง สว่ นผวู้ ่าราชการจังหวดั จะทํา
หรอื ไม่ทําก็ได ้
ต่อมาตอนหลงั ๆ กฎหมายก็เปลี่ยนแปลงข้นึ มพี ระราชบญั ญัติระเบียบบริหารราชการสว่ นจงั หวัด
ขนึ้ และมพี ระราชบญั ญตั เิ กบ็ เงนิ ภาษบี ํารงุ ท้องที่อีกฉบบั หนึง่ เพื่อเกบ็ บํารงุ จงั หวัด ไม่ต้องส่งสว่ นกลาง
โดยมอี งค์การบริหารส่วนจงั หวัดเปน็ ผดู้ ําเนนิ งาน ผู้วา่ ราชการจังหวดั เปน็ หัวหน้าฝ่ายบริหาร มกี ารตง้ั
งบประมาณรายจ่ายขององคก์ ารบริหารสว่ นจงั หวัดขึ้น ตอ้ งให้สภาจังหวดั อนมุ ตั เิ สยี ก่อนจึงจะใช้ได้
สภาจังหวดั จงึ มคี วามหมายความสำ�คญั ขึน้ แต่ในตอนนี้ผมของดเรอื่ งสภาจงั หวัดไว้ก่อน จะเขยี นต่อ
ตอนหลังจากทผี่ มออกจากนายกเทศมนตรีเมืองสวรรคโลกแล้ว ชีวิตของผมจึงคลุกคลอี ยู่กบั การเมือง
ตลอดมา

นายกเทศมนตรีเมอื งสวรรคโลก

ตอ่ มาปี 2480 ได้มีพระราชบญั ญัติเทศบาลออกมาอีก ๑ ฉบบั ใหม้ ีการต้งั เทศบาลข้นึ ในท่ี
ชมุ นุมชนมากของทุกจงั หวัด สําหรบั ในจงั หวดั สวรรคโลกซึง่ สโุ ขทยั มารวมอยดู่ ว้ ยนั้น เปน็ ทีต่ ั้งของจงั หวัด
จึงเปิดเทศบาลข้นึ เป็นแห่งแรกในจังหวัดนี้ทส่ี วรรคโลก เร่ิมแรกเม่อื มพี ระราชบัญญัตเิ ทศบาล กระทรวง
มหาดไทยได้ส่ังให้ผู้ว่าราชการจังหวัดคัดเลือกบุคคลที่เหมาะสมที่จะเป็นสมาชิกสภาเทศบาลไปให้
กระทรวงประกาศแตง่ ตั้งเปน็ สมาชิกเทศบาล รุ่นแรกน้มี ีอายเุ พียงปีเดียว ต่อๆ ไปจึงจะให้เลอื กตง้ั สมาชิก
ที่หลวงอรรถวิจิตรจรรยารักษ์เสนอไปคราวนั้น ผมจําได้ว่ามี คุณวิสุทธ ประสาท ข้าราชการบํานาญ

177

นายสิงห์โต พุกกะเวช พ่อค้า นายโท้ โกเมธ และใครอีกคนหนึ่งผมจําไม่ได้ ล้วนแต่เป็นคนอายุมาก
เปน็ ขา้ ราชการเป็นทนายท้งั น้นั สว่ นผมกบั คณุ สงวน ศขุ เกษม ควรจะมชี ่อื ไปด้วย แตไ่ ม่มี เพราะอยูใ่ น
ประเภทหวั แข็ง ชวี ิตการเมืองของผมจะเริม่ ตน้ อกี ระยะหน่งึ จึงตอ้ งรอไปอกี
พอกระทรวงอนมุ ตั แิ ตง่ ตง้ั สมาชกิ สภาเทศบาลมาแลว้ กเ็ ปดิ ประชมุ เลอื กคณะกรรมการเทศมนตรี
ในจํานวนสมาชิก 24 คนท่กี ระทรวงแตง่ ตงั้ มา ผ้เู ข้าบรหิ ารชดุ แรกของเทศบาลเมืองสวรรคโลกกไ็ ด้แก่
ขุนวิสทุ ธประสาท เป็นนายกเทศมนตรี นายโท้ โกเมธ ทนายความเป็นเทศมนตรี นายสิงหโ์ ต พกุ กะเวช
เป็นเทศมนตรี สมยั น้นั สบั สนยุง่ ยากมาก เพราะกระทรวงแตง่ ตัง้ ผตู้ รวจราชการมา คือคณุ ฉนั ท์ รามโกมุท
เพื่อนร่วมโรงเรียนราชวทิ ยาลยั ของผมเปน็ ผตู้ รวจ เมื่อสมาชิกเลือกต้งั มาแลว้ สมาชิกแตง่ ต้ัง กระทรวง
ก็แต่งตั้งมาเสร็จแลว้ กเ็ ป็นหน้าที่ของจงั หวดั ทีจ่ ะกําหนดเปดิ ประชุม แต่ดว้ ยวิธกี ารหรือเป็นท่ีรๆู้ กนั
โดยท่วั ไปวา่ ผมจะต้องเปน็ นายกแน่ ผวู้ า่ ราชการสมัยน้ันคอื พระอนุมานสารกรรม หม่อมเจ้าบุญยฤทธ์ิ
เปน็ ปลดั จังหวัด คุณสจุ ิต พูลเกตุ เปน็ อัยการจังหวัด คนน้เี ป็นเพ่ือนผมและหนนุ ผมอยูต่ ลอดเวลา
กอ่ นท่เี จา้ เมืองจะกําหนดเปดิ ประชมุ เรื่องเลือกนายก เขากร็ ู้แนว่ า่ ผมตอ้ งไดเ้ ปน็ นายกแน่ เขากป็ ระชุมกัน
โดยให้หมอ่ มเจ้าบญุ ยฤทธ์ิ ปลดั จงั หวัดมาทาบทามผมวา่ ถา้ ผมเป็นนายกจะเอาใครเป็นเทศมนตรีบา้ ง
เพราะเวลาน้นั จังหวดั เปน็ ท่ีรูก้ นั แลว้ ว่าสมาชกิ สภาจงั หวัด 24 คน เปน็ ของผม แตง่ ตั้ง 6 คนกเ็ ป็นพวก
ผม ส่วนอกี 5 คนน้ันท่านเป็นคนกลาง มอี กี 1 คนคอื นายสงิ หโ์ ต พกุ กะเวช เปน็ ฝา่ ยตรงกนั ขา้ มกบั ผมและ
อยากเปน็ นายกดว้ ยแตไ่ มม่ พี วก ผวู้ า่ ราชการจงั หวัดใหห้ มอ่ มเจา้ บุญยฤทธ์ิมาทาบทามผมว่ามีเสียงเท่าไร
ผมก็บอกไปตามทเ่ี ขียนตอนต้น และถามวา่ ถ้าเปน็ นายกแล้วจะเอาใครเป็นเทศมนตรี ผมกบ็ อกว่าเตรยี ม
ไวเ้ รียบรอ้ ยแล้ว มคี ณุ สงวน ศุขเกษม เศรษฐใี หญน่ กั เรยี นฮอ่ งกง และนายแมน้ อดตี ปลัดอําเภอ และ
ทา่ นบุญยฤทธิ์ ได้คยุ อกี หลายอย่างกก็ ลับไปเรียนท่านผู้วา่ ราชการจังหวดั
เขาปรึกษากันอย่างไร เขาพูดกันอย่างไรในที่ประชุม ผมรู้หมดเพราะผมมีอัยการจังหวัดกับ
ทด่ี นิ จงั หวัดหนุนผมอยู่ แตเ่ หตุผลของการประชุมเทา่ ทที่ ราบก็นา่ ฟงั ท่ีประชมุ เขาบอกวา่ ผมเปน็ นายก
ไมม่ ปี ญั หา คณุ สงวน ศขุ เกษม เทศมนตรีไมม่ ปี ญั หา แตน่ ายแมน้ มณีวรรณ ท่ีประชมุ ทกั ทว้ งว่าเคยเสีย
หายทางราชการสมัยเปน็ ปลัดอําเภอ อยากจะขอเอาคนอื่นแทน แต่งต้งั คนมาเจรจากับผมใหญ่ โดยให้
หมอ่ มเจ้าบญุ ยฤทธ์กิ บั ใครไม่ทราบผมจําไมไ่ ดม้ าขอเปล่ยี นตัว นายแม้น มณีวรรณ เปน็ หลวงสฤษดิ์
สรรพากร โดยให้เหตผุ ลแกผ่ มมากมาย ผมกย็ ืนกรานไปวา่ ทั้ง 3 คน ได้ปรึกษากันตกลงกันเสร็จแล้ว จะ
เปลยี่ นตัวไม่ได ้ ถา้ ไมเ่ ชื่อกลัวพวกผมคดโกงหรอื ฉ้อฉลก็เอาเขา้ ตารางไดเ้ ลย แตผ่ มพูดแรงมาก ในที่สดุ
ทา่ นปลดั กก็ ลบั ไปเรียนใหผ้ วู้ า่ ราชการจังหวัดทราบ รงุ่ ข้นึ คณะกรรมการจงั หวดั สวรรคโลกประชมุ เรอื่ งนี้
กันอีก ผมทราบวา่ คราวนีใ้ ห้หม่อมเจ้าบญุ ยฤทธิ์ กบั คณุ สุจิต พูลเกตุ มาเจรจากบั ผมขอเปลี่ยนตวั
เทศมนตรอี กี ผมกย็ ืนกรานต่อไปว่าถา้ ทา่ นเจา้ เมอื งไม่เช่อื พวกผม กแ็ ต่งต้งั ใครเป็นนายกเทศมนตรี
เมืองสวรรคโลกเองก็ได้ เช่นนายสงิ หโ์ ต พกุ กะเวช หรอื คุณวิสุทธ ประสาท แตผ่ มไม่ยอมเดด็ ขาด

178

คณะกรรมการจังหวัดประชุมกนั อกี ว่าจะเอารูปไหน เพราะว่าพระราชบญั ญัติเทศบาลฉบบั นี้
ใหอ้ ํานาจสมาชกิ สภาเทศบาลเต็มท่ี การตงั้ คณะเทศมนตรี ถ้าสภาไม่วางใจกต็ ้องออกไป ใครจะยบั ยัง้
ไม่ได้ เพราะกฎหมายบัญญัตไิ วอ้ ยา่ งนี้ ผูว้ ่าราชการจงั หวดั จึงไมก่ ลา้ แข็ง แต่ในท่สี ดุ ผ้วู า่ ราชการจังหวดั
ขอรอ้ งให้คุณสุจติ พลู เกตุ มาไกล่เกลีย่ ผมอีกครงั้ หนึ่ง เราพูดกันอยา่ งเพอื่ นฝงู ผมกข็ อผลัดไปปรึกษา
พรรคพวก อีก 2 วันใหม้ าฟังคําตอบ พอรุ่งขึน้ ผมก็เรยี กคุณสงวน นายแม้น และใครอีกหลายคนมา
ปรึกษากัน พวกเรากย็ งั คงยนื กรานใหเ้ ป็นไปตามรปู ท่ีเราเสนอ แตน่ ายแมน้ มณวี รรณ จะรู้สึกตวั หรือ
เป็นเพราะอะไรก็ไม่ทราบ ก็เลยเสนอขน้ึ วา่ ถ้าขา้ หลวงเขาจะเอาหลวงสฤษดสิ์ รรพากรเข้ามาก็ไมข่ ัดข้อง
เพราะจะไดช้ ว่ ยดูแลเรอื่ งการเงนิ แต่ตอ้ งมีการแลกเปลย่ี น โดยให้ผ้วู ่าราชการจังหวัดแตง่ ตงั้ นายแมน้
เป็นปลดั เทศบาล เมือ่ ได้มีการแลกเปลี่ยนกันแล้ว ความคดิ เหน็ กันแลว้ พรรคพวกกม็ ีความเหน็ วา่ เหมาะ
สมให้นายแม้น มณวี รรณ เปน็ ปลดั เทศบาลและรับเอาหลวงสฤษด์สิ รรพากร เขา้ มาเป็นเทศมนตรแี ทน
นายแม้น ตอ่ มาเม่ือถึงก�ำ หนดเวลาคุณสุจิต พูลเกตุ ก็มาขอคําตอบจากผม ผมก็ตอบวา่ ไมข่ ดั ข้อง แต่ขอ
เงอื่ นไขให้เอานายแม้น มณวี รรณ เป็นปลัดเทศบาล เพราะเป็นคนเคยทํางานเปน็ ปลัดอําเภอมา
งานทางด้านหนงั สอื จะคลอ่ งตัวขน้ึ คุณสุจติ พูลเกตุ ก็กลับไปบอกผูว้ า่ ราชการจังหวัดว่าฝา่ ยของผม
ตกลง แตข่ อให้นายแมน้ มณีวรรณ เปน็ ปลัดเทศบาล ทางคณะกรรมการผ้วู า่ ราชการจงั หวัดไมข่ ัดขอ้ ง
กป็ รึกษานัดวนั ประชมุ กนั
ระยะน้นั มีอุปสรรคข้ึนมาอกี อยา่ งหนง่ึ คณุ ฉนั ท์ รามโกมทุ ไดต้ ายลงเพราะโรคเก่ยี วกบั พษิ
สุราเรื้อรงั งานสภาก็ตอ้ งเล่ือนไปอีกหลายวนั พรอ้ มด้วยรายงานให้กระทรวงทราบ เพอื่ ส่งผตู้ รวจการ
เทศบาลขึ้นมาชว่ ย เพราะในระยะนั้น จังหวัดต่างๆ สว่ นมากไม่เข้าใจเร่อื งการปกครองแบบเทศบาลว่า
จะทําอยา่ งไร พอกระทรวงได้รับรายงานวา่ คุณฉนั ท์ รามโกมทุ ผู้ตรวจการเทศบาลตาย จงึ ส่งคนใหม่ข้ึน
มาแทน คนนีช้ อ่ื คุณเฉลมิ ยูปานนท์ เมื่อผู้ตรวจการเทศบาลมาพรอ้ มแล้ว จังหวัดก็ออกประกาศนดั
ประชมุ สภาเทศบาลครงั้ แรกซ่งึ เรามีทท่ี ํางาน ที่ประชมุ อย่แู ลว้ เพราะสถานทน่ี ี้สรา้ งข้ึนใหมโ่ ดยขุนประพัฒน์
พาณชิ ย ์ พช่ี ายผม เถา้ แก่ยกบว้ น และคนอ่ืนๆ อกี ทเ่ี รีย่ ไรชาวตลาดสร้างน้ี ใชเ้ งนิ ไม่ก่พี ันบาท เป็นรปู
ยาวส่ีเหลย่ี มผืนผา้ กว้าง 4 วา ยาว 10 วาเศษ จัดเป็น 2 ส่วน ดา้ นหลัง 1 ใน 4 กนั เป็นห้องทํางานสําหรบั
คณะเทศมนตรี สว่ นอีกดา้ นหน่ึงปล่อยเป็นหอ้ งโถง ใช้เป็นห้องประชมุ สภาเทศบาล เวลาไมม่ ปี ระชมุ
สภาเทศบาลกใ็ ช้เป็นทที่ ํางานของปลดั เทศบาลและพนักงานเทศบาล
การประชมุ ครั้งแรกไมใ่ ชเ่ ป็นการประชุมในลกั ษณะปรึกษาหารือสภาตามวธิ ีการ ผวู้ า่ ราชการ
จงั หวดั ได้เชญิ สมาชิกสภาเทศบาลท้งั หมดมาประชมุ ในลักษณะปรึกษาหารอื วา่ จะเอาใครเป็นนายกเทศมนตรี
ผูว้ า่ ราชการจงั หวดั ทําหน้าที่เป็นประธานของทีป่ ระชมุ มีคณะกรรมการจงั หวดั มาพร้อม ผ้ตู รวจราชการ
เทศบาลเปน็ เลขานกุ าร เม่ือพรอ้ มกนั แลว้ ผ้วู ่าราชการจงั หวดั กป็ รกึ ษาถงึ วธิ ที ่ีจะเลือกใครเป็นนายกเทศมนตรี
และเทศมนตรจี ะใชว้ ธิ ลี ับหรอื เปดิ เผย พร้อมด้วยเสนอผมเป็นนายกเทศมนตรีเลย ส่วนเทศมนตรใี หน้ ายก

179

เป็นผูค้ ดั เลอื กเอาเอง ให้เปดิ ประชุมหลงั จากนี้ไปภายใน 7 วนั จากนั้นกป็ ิดประชุมและคุยกันพรอ้ มด้วย
เชญิ ผมไปปรกึ ษา ใหเ้ สนอช่อื คณะเทศมนตรี 2 นายพร้อมดว้ ยกําหนดวันแถลงนโยบาย จากนนั้ เราก็
เลกิ ประชมุ แยกกนั ไป สว่ นคณะเทศมนตรีจากการปรึกษากบั ผูว้ ่าราชการจงั หวัดครั้งนนั้ ผมก็เสนอเลอื ก
คุณสงวน ศขุ เกษม สว่ นอกี คนหนงึ่ ผวู้ ่าราชการจงั หวดั เสนอขอใหเ้ ลือกหลวงสฤษด์ิสรรพากร ขา้ ราชการ
บํานาญ ซงึ่ เคยเป็นสรรพากรจงั หวัดเกือบท่ัวประเทศ เป็นคนมีฝีมอื ทางเกบ็ ภาษีอากรและซื่อตรง สมยั ที่
ทา่ นเปน็ สรรพากรจังหวดั ใครผิดว่าไปตามผดิ ใครถกู กว็ ่าไปตามถกู นับวา่ เป็นคนท่มี ชี อื่ เสียง ทางราชการ
ไว้วางใจ กเ็ ป็นอันวา่ ผมได้คนดีมารว่ มงาน
จากนั้นผม คุณสงวน นายแม้น มณวี รรณ ก็เชิญคณุ หลวงสฤษดฯิ์ มานั่งปรกึ ษา วางรูปงานกัน
คณุ หลวงสฤษด์ิฯ ออกตัววา่ ไม่มีความรทู้ างการเมือง เคยแตเ่ ปน็ ขา้ ราชการประจํา ผมกบ็ อกว่าไมเ่ ปน็ ไร
เราจะทําอะไรก็ปรกึ ษากันในคณะเทศมนตรี การปรกึ ษาคร้งั น้นั ไดเ้ ชญิ สมาชกิ มารว่ มปรึกษาด้วยหลายคน
สมาชกิ ส่วนมากพอใจทไ่ี ด้หลวงสฤษดฯ์ิ สรรพากรเขา้ มาช่วย เพราะคนน้ีเป็นคนดีซ่อื ตรง นอกจากนนั้
เปน็ คนดีที่เกดิ จังหวดั สวรรคโลกเสยี ดว้ ย และเขา้ ทํางานเป็นเสมยี นสรรพากรท่ีสวรรคโลก ต้งั แต่เงินเดอื น
8 บาท เมอื่ เราได้ปรึกษาหารอื กนั เป็นท่เี รยี บรอ้ ยแลว้ ผมกท็ ําหนังสอื เสนอรายชอื่ คณะเทศมนตรเี ป็น
ทางการใหผ้ ูว้ า่ ราชการจังหวดั เพื่อนัดประชุมสภาเทศบาล แต่งต้ังคณะเทศมนตรเี ป็นทางการ
ตอ่ มาอกี 3 วัน ผู้วา่ ราชการจังหวดั ไดเ้ รียกประชุมสภาเทศบาลเป็นครั้งแรก ก็ทําพธิ เี ปิดอยา่ ง
การประชมุ ทั้งหลายโดยผู้วา่ ราชการจังหวดั จดุ ธปู เทยี น บูชาพระ แลว้ อ่านประกาศเปดิ สมัยประชุม จาก
นน้ั ก็เปิดประชุมสภาเทศบาล โดยผตู้ รวจการเทศบาลทําหน้าทเ่ี ลขานุการสภา สว่ นการทํางาน เราก็
แบง่ กันทํา คือนายกเทศมนตรีควบคุมงานทั่วๆ ไป การเงิน การบัญชี ให้คุณหลวงสฤษดิ์สรรพากร
เป็นผู้ตรวจฎีกาเซน็ จา่ ย สว่ นคุณสงวน ศขุ เกษมนน้ั ควบคมุ ฝา่ ยโยธาและสาธารณสุข เพราะสมัยนั้น
การศกึ ษาในเขตเทศบาลยงั ไม่ไดโ้ อนมาใหเ้ ทศบาล ผมจําไดว้ า่ ผมเขา้ ทํางาน ปลายปี 2481 หรอื ตน้ ปี
2482 ขณะนัน้ เทศบาลท่ัวประเทศเปิดกันใหมท่ ้งั น้ัน สําหรับรายได้ของเทศบาลทีจ่ ะใชเ้ ป็นเงินเดอื นและ
บํารุงท้องท่ีถนนหนทาง ในปีแรกของผมจําไดว้ ่า มีประมาณสองหมืน่ กว่าบาทเท่าน้นั ส่วนรายได้อื่นๆ
ก็มีค่าอาชญาบตั รฆา่ สตั ว์ คา่ เกบ็ ขยะมลู ฝอย ค่าภาษโี รงเรือนและที่ดนิ พวกภาษคี ่าเชา่ บ้านหรอื โรงแรม
กไ็ ดเ้ พียง 12 สว่ นชกั 1 เท่านนั้ นอกจากน้ันกม็ ีค่าปรบั ตา่ งๆ คา่ เก็บขยะมูลฝอยจากหอ้ งแถวและบา้ น
ในเขตเทศบาลเดอื นละ 1 บาท ต่อบา้ นเท่าน้นั นอกจากน้นั กม็ รี ายได้เบด็ เตล็ดอีกหลายอยา่ งตามกฎหมาย
กน็ บั วา่ เพิ่มข้นึ ทุกปี
ขอ้ เขยี นของผมตอนนี้ ผมกต็ ั้งชื่ออย่แู ล้วว่า “ชีวิตการเมอื งของผม” ผมกเ็ ล่นการเมอื งตามแบบ
คือเรม่ิ จากศึกษาในโรงเรยี น และเรียนกฎหมายแลว้ ออกมาเลน่ สภาทอ้ งถิ่น เปน็ นายกเทศมนตรี ตําแหน่ง
เหล่านีเ้ ป็นตําแหนง่ การเมอื งทัง้ น้ัน นอกจากนัน้ ถ้าใครจะเป็นนักการเมอื งก็ตอ้ งเอาวธิ ีการเหลา่ น้ีเปน็

180

แบบฉบบั ดังท่ีผมจะได้เลา่ ต่อไปวา่ ผมจะทําอยา่ งไร และวธิ แี อบแฝงหาเสียงอย่างไร ท่จี ะทําใหป้ ระชาชน
เกิดความนิยม ระยะแรกที่ผมเข้าดํารงตําแหนง่ นายกเทศมนตรี ตอนเชา้ ๆ เวลาเปดิ ที่ทํางาน ผมกไ็ ป
สํานักงานเทศบาลตามเวลาของทางราชการ ไดด้ งู านในทที่ ํางานหรือเซ็นหนังสอื อะไรบางอยา่ งทปี่ ลดั เทศบาล
เขาเตรยี มไวใ้ ห้ เพราะระยะนั้นหนงั สอื ไมค่ ่อยจะมากนกั นอกจากนั้นกน็ ั่งคยุ กับคณะเทศมนตรี คณุ สงวน
บา้ ง คณุ หลวงสฤษดิ์ฯ บา้ ง บางทีก็คยุ พร้อมกันเกี่ยวกับเรือ่ งความคดิ เห็นทจ่ี ะทําอย่างไรจึงจะใหเ้ ทศบาล
เจริญได้และเกดิ ความสะอาดตามหน้าทขี่ องเทศบาล
พอตอนสายๆ ผมก็ข้ึนไปคุยบนศาลากลางจงั หวัด ซ่งึ ระยะนั้นอยู่ใกลๆ้ กัน ที่คุยมากที่สุดก็คือ
ปลดั จังหวดั เพราะมีหนา้ ท่เี กย่ี วขอ้ งกนั สว่ นอยั การกไ็ ปดักรอคยุ กบั เขาเวลาเขาไปข้นึ วา่ ความ ตลอดจน
หวั หน้าส่วนราชการแทบทกุ คนไป คุยในลกั ษณะหาความรูห้ รือวิธีการ เพราะโดยปกตขิ ้าราชการแผนก
หน่ึงเขากม็ คี วามชํานาญในหนา้ ท่ีของเขา ซึ่งเราควรจะตอ้ งรู้ไว้เป็นความรู้อยบู่ า้ ง สว่ นปลัดจังหวัดน้ัน
ไดค้ ุยกนั หลายเรอ่ื ง นอกจากจะให้เขาสอนวิธีทํางานใหด้ ว้ ย การกระทําของผมด้วยวธิ ีนี้ทําให้วงราชการ
พอใจ และบางคราวกก็ ลายเป็นความสงสาร ซึง่ เราตอ้ งหัดเป็นคนโงไ่ ปกอ่ น ทัง้ ๆ ทตี่ ัวผมเองกไ็ ด้เรยี น
กฎหมายมา และอา่ นระเบียบข้อบังคับจนชำ�่ ชองอยู่แลว้ สว่ นท่านเจ้าเมืองนัน้ พระอนุมานสารกรรม
ทา่ นเป็นคนอายสุ ูง เจา้ ระเบียบ แตง่ เนอื้ แตง่ ตวั เรยี บร้อย เป็นทีน่ ่าเกรงขาม แตพ่ ดู ตามส่วน เจ้าเมือง
สมัยนน้ั ทา่ ทางเขาใหญโ่ ตจรงิ ๆ เพราะพวกน้เี ปน็ เจ้าบ้านผ่านเมืองในสมัยระบอบสมบูรณาญาสทิ ธริ าชย์
ผิดกบั เจ้าเมอื งสมยั นี้ แต่วิธีการของผมเข้ากบั ขา้ ราชการโดยหาความรจู้ ากเขาดงั ท่ีกลา่ วแลว้ ขา้ งต้น ทําให้
คะแนนนิยมสําหรับตัวเองดีขนึ้ มาก
ส่วนด้านภายใน คุณหลวงสฤษดิ์สรรพากร ท่านเป็นข้าราชการบํานาญผู้ใหญ่เกษียณมานั้น
ท่านเป็นคนเจ้าระเบยี บเครง่ ครดั เก่ียวกับเรื่องเงิน อย่างนีก้ เ็ ปน็ ทพี่ อใจของผม เราอ่อนความรทู้ างนี้ ผม
ให้อํานาจทา่ นรกั ษาเงินตรวจเงนิ ทุกอย่างของเทศบาล ตลอดจนตอนเย็นเวลาเก็บเงินเขา้ กําปั่นหรือตเู้ ซฟ
ทา่ นเอาวธิ ขี องสรรพากรมาใชค้ ือ วันหนึง่ เกบ็ เงนิ ได้เท่าไร เป็นธนบัตรใบละร้อยก่ใี บ ใบละสิบบาทก่ีใบ
รวมเศษสตางค์ดว้ ย ตอ้ งมีบญั ชีคมุ บญั ชนี น้ั เซ็นชื่อร่วมกันเวลาเอาเงินใส่ตู้เซฟ แลว้ ถือกญุ แจคนละดอก
กญุ แจดอกหน่งึ ปลดั เทศบาล สว่ นอีกดอกหนึ่งนายกเทศมนตรเี ปน็ คนถอื ไว้ แต่ความจริงผมกใ็ ช้วธิ ีอกี
คือ ส่วนมากผมไมย่ อมถือ ผมมกั จะฝากคุณหลวงสฤษดฯิ์ ไว้ ผมอา้ งเหตผุ ลว่าผมไมค่ อ่ ยได้อยปู่ ระจํา
ตอ้ งออกนอกบอ่ ยๆ เมอื่ เริม่ เข้าทํางานแรกๆ ความจรงิ นายกตอ้ งมหี นา้ ท่เี ก่ยี วข้องกับการเงนิ มาก แตม่ ี
วิธขี องผมทอี่ ยากจะใหค้ นแกห่ รือหลอกคนแกใ่ ช้ คณุ หลวงสฤษด์ิฯ ก็อ้างว่าไมถ่ กู ระเบยี บ ผมกต็ อบท่าน
เพยี งว่า ระเบียบอาจจะไมถ่ ูก แตผ่ มเปน็ คนไมค่ อ่ ยอย่ตู ิด ขอมอบใหค้ ณุ หลวงก็แล้วกนั ถา้ ผิด ผมรบั ผดิ
ด้วย เพราะระเบียบมันบงั คับอยู่ แลว้ ไม่ต้องห่วงผมวา่ จะหลอก วธิ ขี องผมเชน่ น้ีรู้สกึ วา่ ทําให้คนแกพ่ อใจ
เพราะเร่ิมแรกๆ ทเี่ ข้ามาทํางานร่วมกนั ผมกบั ทา่ นไมค่ ุน้ เคยกนั เพราะคนละรนุ่ ทา่ นเป็นรุน่ บดิ าของผม
และท่านยังไดเ้ คยบอกว่าบา้ นเดมิ ของท่านจริงๆ อยู่ตรงเหนอื บ้านผมไปหนอ่ ยเดยี ว ในระยะ 6 เดอื น

181

ที่เข้ารว่ มทํางานกัน ต่างคนต่างระแวงกันอยูบ่ ้าง ตอ่ มาตอนหลงั ๆ คณุ หลวงสฤษดิ์ฯ ก็เช่ือใจ และเช่ือใน
ความสามารถของผมวา่ ผมเปน็ เด็กหนุ่มพอจะทํางานได้
สําหรบั พวกพอ่ คา้ ในตลาด เริม่ แรกทีเดยี ว ผมกเ็ ชญิ พอ่ คา้ จีนรุ่นผู้ใหญ่ รนุ่ คราวบิดาผมบา้ ง
รุ่นแกก่ วา่ บ้าง รนุ่ เดียวกับผมบา้ ง มาประชุมคยุ กันทบ่ี ้านผมอย่างนอ้ ยเดือนละคร้งั เป็นทท่ี ราบกนั แล้ว
ว่าในตลาดหรอื ย่านชุมชน คนจีนมมี าก ความสะอาดเพราะคนจีนเขาชว่ ยก็สะอาด ถา้ เขาไม่ชว่ ยกส็ กปรก
เพราะนิสยั คนจนี โดยทั่วๆ ไป ส่วนมากเป็นคนมักง่าย นึกจะทงิ้ อะไรลงบนถนนก็ท้ิง เดนิ ไปตามถนน
อยากจะบ้วนน้ำ�ลายหรือขากเสลดก็บ้วนลงบนถนนนั่นแหละ เมื่อผมคุยปรึกษากับพวกคนจีนในตลาด
ทุกระดับแล้ว งานผมก็เริ่มดีขึ้นในด้านความสะอาดในตลาด เพราะผมก็บอกเขาตรงๆ ผมเข้ามาเป็น
นายกเทศมนตรอี ายุนอ้ ยๆ เช่นนไี้ มค่ ่อยมกี ีค่ นนักหรอก รวมท้งั ผมเองกม็ ีเชอื้ สายจนี กง๋ ผมก็เป็นคนจีน
มาจากเมอื งนอก แซ่ลม้ิ เตย่ี ผมก็เป็นลูกจีน เกดิ ในเมอื งไทยกท็ ํามาคา้ ขายอยูใ่ นสวรรคโลก พษิ ณโุ ลก
น้แี หละ พอรำ�่ รวยขนึ้ กไ็ ด้รับบรรดาศักดเิ์ ปน็ หลวงชนาธกิ ารอนมุ ัติ สว่ นตัวผมเองนั้นกเ็ ปน็ รุ่นที่ 3 เปน็
หลานจนี แลว้ แมแ้ ต่นามสกลุ ผมพระบาทสมเด็จพระมงกฎุ เกล้าเจา้ อยหู่ วั รัชกาลที่ 6 พระราชทานให้
ท่านยังตงั้ ชื่อสกลุ วา่ “ลิมปะพันธุ”์ อนั น้ถี ้าใครไดม้ องดู กร็ ้วู า่ สกลุ นเี้ ปน็ เชื้อสายจนี
ส่วนพวกเดก็ รนุ่ หนุ่ม ผมก็เรยี กมาคยุ กนั อยา่ งกันเอง บางทีก็วานใช้วานสอย เชน่ แจกใบปลวิ
หรอื เรยี่ ไร อะไรบางอยา่ งโดยมีทงั้ หนมุ่ และคนแก่ร่วมกัน ก็รู้สึกว่าทําคะแนนนยิ มในหมตู่ ลาดคนจนี
ไมน่ อ้ ย เช่น บางคร้งั บางคราวทางราชการมงี านเลย้ี ง เช่นในวนั เฉลิมพระชนมพรรษา หรอื วันชาติ ผม
ก็เชญิ พวกพ่อค้าจนี ทัง้ หนมุ่ และแกม่ ารวมกนั ด้วย วธิ ที ําของผมเช่นน้มี ขี า้ ราชการบางคนไม่พอใจ เห็นว่า
จะนำ�พวกเจ๊กจนี มาออกนอกหนา้ ตน แต่ความจริงนกั ปกครองส่วนใหญ่ชอบวิธีการของผม เพราะ
ทกุ อยา่ งเราจะทําอะไรก็ต้องไดร้ บั ความรว่ มมอื จากคนจนี ในตลาดทงั้ นั้น เช่น คราวหนึ่งทางกองทัพ
พษิ ณโุ ลกเรย่ี ไรซ้ือปนื กลให้จงั หวัดกี่กระบอก ผมจําไมไ่ ด้ ผมกใ็ หพ้ อ่ ค้าคนจีนผู้ใหญ่และเด็ก หนุ่มสาว
ชว่ ยกนั ออกเรยี่ ไรซ้ือใหไ้ ดป้ นื จ�ำ นวนมาก จนแมท่ พั ชมเชยมา เวลาทําพธิ มี อบ ทางกองทพั กจ็ ดั ใหท้ หาร
ผใู้ หญ่มารับมอบ ทําพธิ ใี หญโ่ ต มีการจดั เล้ยี งดว้ ย วิธีการนี้เงนิ ส่วนใหญ่เรากไ็ ด้จากในตลาดทง้ั นน้ั
นอกจากนั้นผมยังทําวธิ ีอีกหลายอยา่ ง จนผู้ว่าราชการจงั หวดั และขา้ ราชการในจังหวดั เชื่อความสามารถ
ว่าจะทําได้ จะทําอะไรส่วนมากมอบใหเ้ ทศบาลเปน็ ผทู้ ํา เพราะสมยั ก่อนๆ นนั้ การเร่ียไรเงนิ ในตลาด
หรอื ให้ตลาดช่วยอะไร มักจะใช้อําเภอเปน็ คนทํา แต่พวกอําเภอหรอื ขา้ ราชการอําเภอในสมยั นน้ั ยงั ถือ
ระบบเจา้ นายอยู่ จงึ ได้ผลนอ้ ย ส่วนวิธที ี่ผมทําเท่าท่ีเลา่ มาตอนต้นนนั้ ผมใช้วิธีของนกั การเมืองเขา้ ปนดว้ ย
ผลจงึ เกดิ เป็นทีพ่ อใจ
ตอ่ มา พระอนุมานสารกรรมมาเปน็ เจ้าเมอื งสวรรคโลก อยู่มาไดร้ ะยะหนึง่ ก็อยากจะสร้าง
สนามเทนนสิ เลน่ กนั ในหมู่ข้าราชการและพอ่ คา้ บ้าง พระอนุมานฯ ก็เรมิ่ เอานักโทษในเรือนจําออกมาทํา
สนามเทนนสิ ได้ 2 สนาม เลน่ กนั ไดด้ พี อใช้ สวรรคโลกมีช่อื เสยี งมากในเรือ่ งเทนนสิ ประกอบท้งั ผมก็เป็น

182

นักเทนนิสมอื ระดบั แชมเป้ียนมากม็ ผี นู้ ิยมมาเลน่ และมาชม พอสนามเทนนิสเจริญดีขน้ึ กรมราชทณั ฑ์
ก็วางระเบียบออกมา ห้ามแต่ละจงั หวดั เอานักโทษออกไปใชน้ อกเรอื นจํา เมือ่ เรอ่ื งเช่นนีเ้ กิดขน้ึ พระอนุมานฯ
กไ็ มร่ ้จู ะทําอย่างไร อยากจะให้สนามเทนนสิ มันดอี ยา่ งเดมิ เช่น รดนำ้�และบดให้แน่น มาปรึกษากบั ผม
ผมก็บอกวา่ คณุ พระไมต่ ้องเป็นหว่ งหรอก จดทะเบยี นถกู ต้องตามขอ้ บงั คับแลว้ ผู้วา่ ราชการจงั หวัดเปน็
นายกสโมสร ผมตําแหน่งนายกเทศมนตรเี ปน็ เลขานุการ ผมกเ็ ลยเอาคนงานมาชว่ ย ทําสนามเทนนสิ
ให้วนั ละ 3 ชวั่ โมง จึงเจริญต่อไปได้
สรุปแล้ววธิ กี ารของผมเชน่ น้ีเป็นวิธีทอดสะพานอย่างหนึง่ ของผม ท่ีจะทําใหพ้ วกข้าราชการนิยม
ตามแบบฉบบั ตําราการเมอื ง เมื่อผมจัดเรอ่ื งสโมสรได้เรียบร้อยดเี หมอื นเดมิ พวกคณะกรรมการจังหวัด
พวกคณะศาล พวกขา้ ราชการท่ีชอบเทนนสิ รวมทัง้ พวกพอ่ คา้ หน่มุ ท่อี ยากฝึกเลน่ เทนนสิ และต้องการ
คุ้นกบั ข้าราชการ ก็เกดิ ความนิยมพอใจผมอยา่ งยิ่ง เพราะเขาไดน้ ง่ั กนั สนุกโดยไม่ต้องเสียค่าบํารงุ เพมิ่
สรุปแลว้ ในปีนั้น ประมาณกลางปี พ.ศ. 2482 ในเร่อื งการทํางานภายใน ตามแบบตําราการเมอื งทผ่ี มได้
เรียนมา กท็ ําใหต้ ัวผมไดร้ ับความนยิ มอยา่ งมากมาย
ในชว่ งกลางปี พ.ศ. 2482 ระยะนัน้ สงครามยโุ รปไดเ้ กิดแล้ว และทําทา่ จะลกุ ลามมาทางเอเซยี
ด้วย ผมและคณะเทศมนตรีตอ้ งไปรับหนังสอื ลบั เฉพาะบอ่ ยๆ เพื่อเตรียมรบั สงคราม สําหรับการทํางาน
เทศบาล ผมก็ทําไปตามปกติ เท่าทก่ี ําลงั เงินจะทําไปได้ งานอีกก้าวหนึ่งท่เี ทศบาลต้องรับก็คอื โรงเรยี น
ประชาบาลทอ่ี ยใู่ นเขตเทศบาล มีโรงเรยี นเมืองสวรรคโลก โรงเรยี นวัดสวัสดิการาม โรงเรียนวัดสวรรคาราม
โอนให้มาอย่กู ับเทศบาลทงั้ หมด พรอ้ มดว้ ยบุคลากร ทงั้ ครแู ละเจา้ หน้าทข่ี องโรงเรียน ในระยะ 3 เดือนแรก
ทร่ี ับโอน ทําใหก้ ารเงนิ ขลุกขลัก เพราะเงนิ เดือนครูประชาบาลทีจ่ ะต้องโอนมานน้ั ยังไม่ได้โอนมาให้
เทศบาลจ่าย เทศบาลจําเป็นต้องยืมเงินสะสมจ่ายไปก่อน ก็ขลุกขลักกันอยู่ 2-3 เดือน รฐั บาลก็โอน
เงินครปู ระชาบาลทงั้ หมดมาให้เทศบาลตัง้ จา่ ยเอง เป็นอนั หมดภาระไปทําให้เทศบาลได้ครปู ระชาบาล
มาเปน็ ครเู ทศบาลอีกหลายคน กําลงั บุคคลจึงมเี พ่มิ มากขนึ้ การทํางานของผมประจําก็คอื ไปทํางาน
ตง้ั แต่ 9 โมงเชา้ พอสายหน่อยก็ออกตลาด ดงู านตา่ งๆ ของเทศบาลรวมทัง้ เวลากินอาหารกลางวนั
ผมกก็ นิ ร่วมกบั ประชาชน คอื กนิ ข้าวราดแกงราคาจานละ 1 บาท ร่วมกบั ประชาชน เปน็ การแสดงให้
ประชาชนเหน็ วา่ ตําแหน่งนายกเทศมนตรเี ป็นตําแหนง่ ใหญม่ ากตําแหน่งหนึง่ แตผ่ เู้ ป็นนายกเทศมนตรี
กท็ ําตัวเป็นราษฎรธรรมดา นก่ี ็เป็นวิธกี ารอนั หน่ึงตามแบบฉบับของนกั การเมอื ง
ต่อมาในปลายปี 2482 หรือตน้ ปี 2483 ผมจําไม่ชัด กระทรวงมหาดไทยสมัย คุณหลวงธํารงค์
นาวาสวสั ด์ิ (พลเรอื ตรถี วลั ย์ ธ�ำ รงนาวาสวสั ด)์ิ เปน็ รฐั มนตรวี า่ การ และคณุ ไสว อนิ ทรประชา ส.ส. สโุ ขทยั
เปน็ เลขานุการ ได้ออกคําสง่ั ให้ย้ายท่ตี ้ังจงั หวดั สวรรคโลกไปตั้งท่ีอําเภอเมอื งสุโขทัย โดยลดฐานะสวรรคโลก
เป็นอําเภอ ตั้งใหส้ โุ ขทัยเปน็ จงั หวดั ผูว้ ่าราชการจังหวัดและหวั หนา้ ส่วนราชการต่างๆ กย็ ้ายไปอยู่สุโขทัย

183

หมด ส่วนอําเภอสวรรคโลก กเ็ ป็นอําเภอใหญห่ น่อย เพราะศาลจงั หวดั สวรรคโลกยังคงอยู่ มตี ําแหน่ง
อัยการประจําศาลจังหวัดสวรรคโลก และทที่ ําการสหกรณจ์ งั หวดั ยังคงอยู่ทีส่ วรรคโลก นอกจากนั้นก็มี
เรอื นจํา มสี ถานตี ํารวจ มอี ําเภอ มเี ทศบาล รู้สกึ วา่ การย้ายเมืองน้ี กระทบกระเทือนจติ ใจคนมากท้งั พ่อคา้
ประชาชน การเบิกเงนิ เบิกทองสําหรับส่วนราชการหรอื รบั เงนิ เดือนกต็ อ้ งไปรับมาจากสโุ ขทยั ท้งั น้นั เพราะ
สมยั นนั้ ธนาคารไมม่ ี ประชาชนรอ้ งเรียนกนั ทงั้ อําเภอ แตเ่ รอ่ื งมันเปน็ ไปแลว้ คงจะกลับมายาก
แผนการย้ายท่ีตง้ั จงั หวัด กเ็ กดิ มาจากคณุ โชติ แขง็ ขนั (กรี เหล่าไพโรจน)์ รวมทงั้ คณุ ไสว
อินทรประชา ส.ส. สุโขทัย กม็ ีหลกั ฐานอยใู่ นสุโขทัย และเปน็ เลขานกุ ารรฐั มนตรีมหาดไทยดว้ ย ก็เลย
ออดอ้อนคุณหลวงธํารงค์นาวาสวสั ดิ์ รฐั มนตรีว่าการมหาดไทย ให้ออกคําส่ังยา้ ยท่ีต้ังจังหวดั ไปไว้ท่ีสุโขทัย
ดว้ ยประการฉะน้ี สําหรับคนสวรรคโลก ท้งั ประชาชน พระสงฆ์องคเ์ จ้าเสียอกเสียใจกนั มากท่ีถูกยบุ
เปน็ อําเภอ ความจรงิ ในสมยั สมบรู ณาญาสทิ ธริ าชย์ สโุ ขทยั กเ็ ปน็ จงั หวดั หนง่ึ มอี ําเภอเมอื ง อําเภอกงไกรลาศ
และอําเภอศรีสําโรง สว่ นสวรรคโลกก็เปน็ จงั หวัดหน่ึง มีอําเภอขน้ึ กับสวรรคโลก สมยั นนั้ เรยี กว่าอําเภอ
วังไม้ขอน อีกอําเภอหนงึ่ กค็ อื อําเภอหาดเสยี้ วหรืออําเภอศรีสชั นาลัย มีอําเภอขึน้ กับจังหวดั สวรรคโลก
อยู่ 2 อําเภอ สมัยน้ันอําเภอทุ่งเสล่ียมยงั เปน็ ป่าดงพงพีอยู่ มหี มบู่ า้ นเล็กๆ ตัง้ อย่หู ม่เู ดียว คอื บ้าน
เหมอื งนาเท่านั้นเอง ตอ่ มาภายหลงั พื้นทีแ่ ถวน้นั ดี มีน�้ำ บรบิ รู ณ์ ทําเหมอื งทําฝายได้ ขา้ วปลาอดุ ม
สมบรู ณ์ ราษฎรจงึ อพยพมาจากเถินบา้ ง ลําปางบา้ ง ลําพนู บ้าง มาตัง้ เป็นหม่บู า้ นได้หลายหมู่ ภายหลงั
เป็นตําบล ตำ�บลเหมืองนา ส่วนบ้านทุ่งเสลี่ยมอยู่คนละฝั่งน้ำ� บ้านหัวฝายและบ้านกลางดง เมื่อมี
พลเมืองหนาแน่นข้ึน จึงยกฐานะเป็นก่งิ อําเภอก่อน ขนึ้ กบั จังหวดั สวรรคโลก
ผมจะขอพูดถงึ เร่อื งความเศร้าโศกเสยี ใจของชาวจงั หวดั สวรรคโลก ทัง้ พ่อค้าประชาชนเสยี ใจ
กันมาก ไดว้ ิ่งเตน้ กันหลายทาง รวมท้ังผมกช็ ่วยว่งิ เต้นดว้ ย แต่ก็ไม่สําเร็จ ผมจึงเปลี่ยนวธิ กี ารใหม่ เรียก
ประชมุ พ่อค้า ประชาชนบ่อยๆ ช้แี จงเหตกุ ารณบ์ า้ นเมืองใหฟ้ ังว่า ถึงแม้วา่ เราจะมฐี านะเปน็ อําเภอ
แตก่ เ็ ปน็ อําเภอใหญ่ ฐานะเทา่ จังหวัด เพราะมศี าล มีอยั การ คดคี วามทเี่ กดิ ข้นึ ไมต่ อ้ งไปวา่ ทส่ี ุโขทัย
นอกจากน้ันยงั เล่าประวัติเก่าให้ฟังวา่ สมัยท่ีสุโขทยั ถกู ยุบมาขน้ึ ทีส่ วรรคโลก เรอื่ งคดีตา่ งๆ ทางแพง่
และอาญา เมอ่ื อําเภอสอบสวนแลว้ ก็สง่ มาฟ้องทศี่ าลจงั หวัดสวรรคโลก เพราะความจริงเป็นอย่างนน้ั แต่
ของเราอําเภอสวรรคโลก เราเป็นอําเภอใหญ่ มถี อ้ ยรอ้ ยความอะไร เราก็ว่ากนั ท่สี วรรคโลกเลย เพราะมีศาล
มอี ยั การ กร็ ู้สกึ ว่าประชาชนคอ่ ยคลายลงบา้ งแต่กย็ ังเครง่ เครยี ดอยู่
ตอ่ มาถงึ งานสําคญั ของชาติ เชน่ งานเฉลมิ พระชนมพรรษา งานรฐั ธรรมนญู ผมกช็ กั ชวนนายอําเภอ
ผ้บู ังคบั กอง ศาล พอ่ ค้า ประชาชน ให้ร่วมกนั จัดเป็นงานใหญค่ รึกคร้นื 3 วัน 3 คืน ใหญ่กว่าจงั หวดั ใช้วิธี
น้ีบอ่ ยๆ เขา้ ความอยากได้ก็ชักจะนอ้ ยลง ยังมบี างคนคยุ ด้วยวา่ เขาไปเห็นทีจ่ งั หวัดจัดงานมา เชน่
งานเฉลมิ พระชนมพรรษา งานฉลองรฐั ธรรมนญู จัดสอู้ ําเภอสวรรคโลกไมไ่ ด้ ผมจงึ ฉวยโอกาสออกโฆษณา

184

ไปเลยวา่ งานสําคญั ของชาตทิ กุ งาน เราจะต้องสามัคคีกลมเกลียวกัน ช่วยกนั จัดให้ดีกวา่ จังหวัด รูส้ กึ
ว่าวธิ ีนไ้ี ด้ผล นอกจากนนั้ ทผี่ มกล่าวแลว้ ข้างตน้ ท่ีกองทัพต้องการปนื พวกชาวสวรรคโลกกซ็ อ้ื ปนื ให้
กองทพั ไดม้ ากกว่าสโุ ขทัยมากมาย สรุปแล้วก็คือ พอ่ ค้า ประชาชนต้องการทําอะไรให้ยง่ิ ใหญ่กว่าจงั หวดั
และมหี น้ามตี าเทา่ นนั้ เอง ความอยากได้จงั หวัดสวรรคโลก ได้คล่ีคลายเกอื บหมดแลว้ นอกจากน้ันการจัด
ทอ้ งถ่ินในตลาดในเขตเทศบาล สวรรคโลกมอี าคารรา้ นคา้ มากมาย ทสี่ ําคัญกค็ ือ ใครจะไปทางเหนอื
หรอื ทางใต้ ไปกรงุ เทพฯ พวกสโุ ขทัยต้องมาข้นึ รถไฟทส่ี ถานีสวรรคโลก เพราะเวลานนั้ ถนน สายสโุ ขทัย-
พิษณโุ ลกยังไม่ไดส้ รา้ ง ย่ิงพวกอําเภอกงไกรลาศ และอำ�เภอบ้านด่านลานหอยตอ้ งมาไกล ย่ิงลําบากใหญ่
ขา้ ราชการผใู้ หญจ่ ะไปมา ก็ต้องมาลงรถไฟท่สี วรรคโลก ไปตรวจสุโขทยั ด้วยส่งิ แวดลอ้ มเหลา่ น้ี ผมจึง
เล่านทิ านฝรัง่ ส่งไปเลยวา่ ในประเทศอิตาลีมีนกั รบทเี่ ก่งกลา้ คนหนึง่ ตีได้หลายประเทศ ไม่ยอมเขา้ มาอยู่
ในกรงุ โรม คนน้ันคือ จเู ลยี ส ซซี าร์ ถึงกับพูดวา่ เป็นท่ีหนง่ึ ในกระต๊อบดกี วา่ เปน็ สองในกรุงโรม ประกอบ
กบั ตลาดการค้าของสวรรคโลกเจรญิ กวา่ สโุ ขทยั มาก พอ่ ค้าสุโขทัยจะซื้อของไปขาย กต็ ้องมาซ้อื จากร้านส่ง
ที่สวรรคโลกไปขาย
ด้วยความเจรญิ และด้วยความพร้อมเพรยี ง ความ
สามัคคีของคนในสวรรคโลก จึงทําใหค้ วามอยากเป็นจงั หวดั
น้อยลงไปเกือบหมด นอกจากนั้นผมยังพยายามชี้แจงอีกว่า
ถา้ สวรรคโลกเราเปน็ จงั หวดั เราจะจัดงานจัดการอะไร กม็ ีพวก
หวั หนา้ ส่วนราชการต้งั สบิ กวา่ คนประชมุ ตกลงกัน จงึ จะจัดได้
สว่ นสวรรคโลกจะจัดงานอะไร เรากป็ ระชุมกนั 5 คนเท่านั้น
มีศาล อยั การ เทศบาล ตํารวจ พอ่ ค้าเทา่ นั้น ก็ตกลงกันได้
เพราะเหตุนแี้ หละการจดั งานของพวกเราจึงดีกวา่ สุโขทัย เพราะไม่มากหมอมากความ และระยะต่อมา
ฐานะของเทศบาลเมืองสวรรคโลกก็ดีขึ้น เพราะการขยายตัวของตลาดชมุ นมุ ชนหนาแน่นข้นึ ผมจึงซอื้
ของใช้ตา่ งๆ ไวใ้ ช้สําหรบั เทศบาลหลายอยา่ ง กพ็ อดีในระยะน้ัน เรากําลังเกดิ สงครามกับอินโดจนี ข่าวสาร
ทางวทิ ยกุ ไ็ ม่ค่อยดี ผมจงึ ตั้งหอกระจายขา่ วขึน้ โดยขอยืมอาคาร 3 ชั้น ของคณุ สงวน ศขุ เกษม เปน็ หอ
โฆษณาส่งข่าวคราวบ้านเมือง โดยได้รับความกรุณาจากคณุ สงวน ศุขเกษม เปน็ คนโฆษณา เราได้ไปซื้อ
เคร่อื งขยายเสยี งสมัยน้ันก็นับวา่ แพงมาก จากกรงุ เทพมกี ําลังส่ง 50 กิโลวตั ต์ ต้งั กรรมการไปซอื้ 3 คน
ใหน้ ายแสง บุรรัตน์ สมาชิกสภาเทศบาล กับพนกั งานอีก 2 คนไปซื้อ บอกใหซ้ ้ือเคร่อื งทีด่ ังทสี่ ดุ เครอ่ื ง
ทําไฟเลก็ 1 เครื่อง ลําโพง 4 ตวั ไมโครโฟน 2 ตวั รวมเบด็ เสรจ็ เฉพาะคา่ เครือ่ งท่กี ล่าวน้ี เป็นเงิน
1,800 บาท เทา่ นนั้ เอง สว่ นค่าใชจ้ า่ ยอ่ืนๆ ของกรรมการทไ่ี ปซือ้ ไม่ เกนิ 500 บาท ผมสงั่ ดว้ ยวา่ ให้ไป
พกั โรงแรมที่ดีที่สุด คือโรงแรมสุริยานนท์ ถนนราชดําเนิน เพราะสมัยนั้นเปน็ โรงแรมชนั้ หนงึ่ ที่ดที ่สี ุดแลว้

185

เมอ่ื ไดเ้ ครอ่ื งเหลา่ นม้ี าพรอ้ มแลว้ ผมกใ็ หก้ ระจาย
ขา่ วให้ประชาชนทราบ 2 เวลา คอื 7 โมงเช้า ถงึ 8 โมงเชา้
เวลาหน่งึ 1 ทมุ่ ถึง 3 ทุม่ เวลาหนึ่ง ขา่ วสารตา่ งๆ กเ็ ปน็
ประกาศตา่ งๆ ของเทศบาลของทางราชการเท่าน้นั เวลา
กระจายขา่ ว เราก็ตดิ เครือ่ งทําไฟฟ้าใชเ้ อง การถ่ายทอดก็
ถ่ายทอดจากขา่ วทางวทิ ยแุ หง่ ประเทศไทย ส่วนข่าวทาง
ราชการในท้องถ่ินก็ต่อจากข่าวของกรมประชาสัมพันธ์ อาคาร 3 ชนั้ อยู่ด้านซ้ายของภาพ
ใกล้สถานรี ถไฟ

ลําโพงผมตั้งเป็น 3 แฉก ตั้งไว้บนหลงั คา 3 ชนั้ ไปฝงั่ ตะวนั ตกลําโพงหนง่ึ ทางใตล้ ําโพงหนงึ่ มาทางเหนอื
ลําโพงหนึง่ เวลาถ่ายทอดขา่ วร้สู กึ วา่ ไดย้ ินทัว่ หมดทุกคนทีอ่ ยใู่ นบา้ นกไ็ ดย้ ิน

วิธีการของผมอนั น้ีได้รบั ความนิยมมาก ก็เป็นวธิ หี นึง่ ของการเมอื งนั่นแหละ ตรงหน้าอาคาร
3 ชนั้ หลังสถานีนนั้ เทา่ ทีเ่ หน็ อยูใ่ นปจั จบุ ันนี้ คนขนาดยืนไมเ่ บยี ดกนั นัก จะจุคนได้ไม่น้อยกวา่ สองสาม
พนั คน แตเ่ วลาเทศบาลกระจายขา่ วเราทําตามเวลา เลิก 3 ทมุ่ ครง่ึ รู้สึกทําไปคนยิง่ มีมากข้นึ ทุกคร้ังทง้ั ๆ
ท่ีเขาก็น่งั ฟงั อยู่ท่ีบา้ นไดส้ บาย ระยะนน้ั กําลงั เกดิ สงครามอินโดจนี ไทยกับเขมรเร่ิมรบกนั ส่วนวิธขี องผม
ก่อนโฆษณาผมก็ใชเ้ พลงปลุกใจตา่ งๆ ทห่ี ลวงวิจิตรวาทการทา่ นเขียนไว้ และเวลานนั้ เรากําลังรบกบั เขมร
ผมกเ็ อาเพลงหลวงวจิ ติ รวาทการตอนหนึง่ มเี นือ้ วา่ “เสียมราฐ พระตะบอง เคยเป็นของเรา” และอะไรอกี
ผมจําไมไ่ ด้ โฆษณายัว่ ยใุ หป้ ระชาชนตน่ื เตน้ รสู้ กึ ว่าไดผ้ ลมาก

ตอ่ มาระยะหน่งึ กระทรวงมหาดไทยส่ังให้สุโขทัยและสวรรคโลก ทําสนามบินขนาดกลางขนึ้
นายอําเภอก็เกณฑ์ราษฎรตําบลใกล้เคียงตลอดจนคนในเขตเทศบาลใหไ้ ปช่วยกนั ทําสนามบิน ใช้เครื่อง
ขยายเสยี งนี้โฆษณา 3-4 วนั ก็เปน็ วนั ทํางานนัดพรอ้ มกนั ทห่ี น้าสถานี ใหท้ ุกคนเตรยี มมดี พรา้ มีจอบขดุ
ดินและขวาน วนั นนั้ เรารวบรวมคนไดป้ ระมาณสองพันคน ออกเดินทางจากหนา้ สถานีรถไฟสวรรคโลก
โดยเรากําหนดใหน้ ายอําเภอ นายกเทศมนตรี ผบู้ งั คบั กองตํารวจ และขา้ ราชการบางคน สะพายกลองยาว ตี
กลองยาวนําหนา้ ไปจนถงึ ตวั สนามบนิ รสู้ ึกวา่ การทําสนามบินคราวนั้นเราใชเ้ วลาเพยี ง 5 วัน เทา่ นนั้
รวมทั้งมชี ้างคอยลากไมท้ ิง้ อะไรตา่ งๆ มากด้วย เพราะสมัยนัน้ ไมม่ รี ถแทรกเตอร์ รถยนตบ์ รรทกุ สนามบนิ
ท่เี ราทําครัง้ น้นั เราบกุ ถางป่าได้เน้ือท่พี อให้เครอื่ งบินลงได้ประมาณ 400 ไร่ ปัจจุบนั นี้ สนามบินได้
เปลยี่ นเปน็ ที่ต้ังโรงพยาบาลสวรรคโลก โรงเรยี นสวรรคโลกประชาสรรค์ สํานกั งานโครงการขุดเจาะบอ่ นำ้�
บาดาล และทก่ี ็ยังเหลอื อกี ถกู คนโกงไปบ้างกม็ ี เรือ่ งของการตง้ั สนามบนิ อินโดจนี กม็ ตี ามน้ี

ตอ่ มาปลายปี พ.ศ. 2484 สงครามโลกกําลงั จะลุกลามขึน้ รัฐบาลเรยี กผรู้ ับผิดชอบไปรบั การอบรม
ปอ้ งกนั ภัยทางอากาศ เช่นในเขตเทศบาล นายกเทศมนตรเี ป็นผูร้ บั ผิดชอบ นอกเขตเทศบาลทุกจังหวดั ให้
ผู้ว่าราชการเป็นผู้รับผิดชอบ ทหารกองพล 4 นครสวรรค์ เชิญผู้ว่าราชการจังหวัด นายกเทศมนตรี

186

ไปอบรมที่คา่ ยนัน้ คนละ 7 วันเต็ม ถงึ วิธีการปอ้ งกนั ภัยทางอากาศทั้งนน้ั สําหรบั การอบรมในคร้งั นน้ั ใช้
เวลา 1 อาทิตยเ์ ตม็ ๆ ทหารจัดทพี่ กั ให้ในค่ายทัง้ หมดเป็นบา้ นละ 4 คน ทั้งหมดทไ่ี ปอบรมคราวนน้ั ราวๆ
30 กว่าคนท้งั ผ้วู ่าราชการจังหวดั ด้วย ในบ้านพกั มขี องใชท้ ุกอย่าง เครอ่ื งดม่ื ทกุ อยา่ ง ตัง้ แต่ เบยี ร์ โซดา
เหล้า นำ�้ หวาน และมีตารางไวใ้ หเ้ สรจ็ รุ่งเช้าแตง่ ตัวไปร่วมรับประทานอาหารกันที่โรงอาหาร พอ 8 โมงครึง่
กเ็ ขา้ หอ้ งอบรมจนถึงเที่ยงรบั ประทานอาหารกลางวันรว่ มกัน พอบา่ ยโมงคร่งึ กเ็ ข้าหอ้ งอบรม เลิก 16.00 น.
ตอนบา่ ยใครจะเล่นกีฬาอะไรก็ได้ มที ้ังเทนนิส และมีกีฬาอ่นื ๆ ถา้ ใครไม่ถนดั กฬี า จะนอนพักผ่อนอยู่
ในบา้ นหรือจะไปตลาดกไ็ ด้ แตต่ อ้ งกลบั เข้าถึงคา่ ยก่อน 6 โมงเย็น พอ 6 โมงครึง่ ก็รับประทานอาหาร
ท่ีบา้ นพกั มีน�้ำ ชา กาแฟ เหลา้ เบยี รไ์ วเ้ สรจ็ พอ 18.30 น. ก็รว่ มรบั ประทานอาหารกันตอนเยน็
วชิ าท่อี บรมล้วนเป็นวชิ าทเ่ี กีย่ วกบั การป้องกนั ภัยทางอากาศทงั้ นน้ั การบรรยายก็มนี ายทหาร
ชั้นผใู้ หญเ่ ปลย่ี นเป็นคนละช่วั โมง ตอนกลางคนื ก็มบี รรยายทบทวนหรอื ให้โอกาสซักถามกนั 1 ช่วั โมง
พอ 2 ท่มุ ครง่ึ ก็เลกิ ต่างคนตา่ งกลับไปบ้านนอน สําหรับบนบา้ นรบั รองนน้ั ไมม่ ีอะไรขาดเลย เบียร์ 6 ขวด
แม่โขง 2 ขวด โซดา 1 ลงั น�้ำ แข็ง 1 หม้อ พอตอนเย็นกลับมา ทกี่ นิ กนั ไปกม็ ีบ้าง รุ่งเชา้ ทหารรับใช้ก็มา
ใสเ่ ตม็ ท่อี ยา่ งเก่า นบั ว่าเปน็ ทีร่ ับรองทีห่ าที่ไหนไม่ไดอ้ กี แล้ว
สําหรับกองพล 4 ในสมัยนั้น คุณหลวงเสนาณรงค์ (ศักดิ์ เสนาณรงค์) บิดา ร.ม.ต.แสวง
เสนาณรงค์ เป็นผูบ้ ังคบั กองพล พอรงุ่ ขน้ึ อกี ปหี นงึ่ ข่าวว่า หลวงเสนาณรงค์ยา้ ยไปอยู่สงขลา ที่ปรากฏ
ตามหลักฐานเมอื่ วนั ญ่ีปุ่นขนึ้ 8 ธนั วาคม 2484 คา่ ยน้เี ป็นคา่ ยทีต่ ่อตา้ นญ่ปี ุน่ และยงิ ญีป่ ่นุ ตายมากทีส่ ุด
กวา่ รฐั บาลจะสั่งงด ใช้เวลาตงั้ คร่ึงวนั เพราะการส่อื สารสมัยนน้ั ยงั ไม่ดี การอบรมปอ้ งกันภัยทางอากาศ
ที่ผมไปอบรมทน่ี ครสวรรคน์ ้นั เปน็ ปลายปี 2482 ตอ่ มาอกี ประมาณ 3 เดือน กระทรวงกลาโหมเรยี ก
ผู้ว่าราชการ จงั หวัดและนายกเทศมนตรีไปอบรมกนั ท่ีกระทรวงกลาโหมอีก 7 วนั สมัยนั้นหลวงสินาด
โยธารักษ์ (ชิด มนั่ ศลิ ป์) เปน็ ผปู้ อ้ งกนั ภัยทางอากาศ จะเป็นรฐั มนตรวี ่าการกลาโหมหรือเปล่าผมไมช่ ัด
แตก่ ค็ งเปน็ จงึ เรยี กพวกเราไปอบรมได้
หลงั จากการอบรม กระทรวงกลาโหมกม็ คี ําสง่ั มาเรอ่ื ยๆ และสง่ แผนดําเนนิ งานมา ใหต้ ง้ั เจา้ หนา้ ท่ี
ปอ้ งกนั ภยั ทางอากาศในจังหวัด และในเขตเทศบาลใหน้ ายกเทศมนตรเี ปน็ คนแตง่ ตัง้ พรอ้ มด้วยระเบยี บ
และแบบแผน ระยะนี้ เข้าใจว่าเป็นระยะราวๆ กลางปี 2483 แลว้ เหตกุ ารณค์ วามเคลอื่ นไหวของสงคราม
กค็ ล่ีคลายกนั ไปทั่วเกอื บค่อนโลกอยู่แล้ว โดยแบง่ เป็น 2 ฝา่ ย ฝา่ ยหนง่ึ เยอรมนั เรียกวา่ ฝ่ายอกั ษะ
มีญ่ีป่นุ เขา้ ดว้ ย อีกฝ่ายหนึง่ สมั พนั ธมิตร ทุกประเทศก็เข้ากัน ระยะนน้ั จําไดว้ า่ ฝรั่งเศสและอกี หลายประเทศ
ในยุโรปก็ตกเปน็ เมืองขึน้ เยอรมนั สว่ นประเทศองั กฤษกถ็ กู บอมบ์อยู่ทกุ วัน ฝา่ ยสัมพันธมติ รตอนหลัง
ทําทา่ จะแย่ แตเ่ ชอร์ชิล นายกรัฐมนตรีอังกฤษเป็นคนฉลาด พยายามดึงเอาอเมริกาเขา้ มารว่ มด้วย ฐานะ
สงครามจงึ กระเตอ้ื งขึ้น เยอรมนั ถอยรน่ ไปหลายแห่ง สาเหตทุ ่อี เมริกาเขา้ รว่ มกับสัมพันธมติ รไดง้ ่าย

187

เพราะว่าญี่ปนุ่ รบขึ้นโดยไม่ประกาศสงคราม เข้าตเี พิรล์ ฮาเบอร์ ฐานทพั เรอื สําคญั ของอเมริกาแตก
ยกทหารขึ้นอินโดจนี เพอ่ื เดินทางเข้าประเทศไทยและขนึ้ อีกหลายแห่ง
การขนึ้ บกของญ่ปี นุ่ คราวน้ี สําหรับประเทศไทยกย็ กข้นึ สงขลา ท่ยี งิ ต่อสกู้ ับหลวงเสนาณรงค์
ท่ีกลา่ วแล้ว ข้ึนบางปแู ละอกี หลายแหง่ ตรงกับวนั ท่ี 8 ธนั วาคม 2484 ซงึ่ ทกุ จังหวัดเตรยี มฉลองวนั
รฐั ธรรมนูญกนั อยู่แล้ว ก็เลยต้องงดหมดเพราะสงครามเกิดข้ึนทัว่ โลก จงึ เปน็ อันวา่ ในระยะสงครามนี้
ไม่ต้องท�ำ นุบํารงุ บ้านเมอื งอะไรละ คอยระวังแต่เร่อื งสงครามและปอ้ งกันภยั ทางอากาศท้ังน้นั ญ่ปี นุ่ ก็เร่มิ
เข้ามาอย่ใู นเมืองไทยเร่ือยๆ เพราะม่งุ จะไปตพี ม่าและเชยี งตงุ ระยะนั้นญปี่ ่นุ ยึดมาเลเซีย สิงคโปร์ ได้
หมดแลว้ และถอนทหารขึน้ มาทางเหนอื ในระยะนรี้ ถไฟบรรทุกทหารจากสิงคโปร์ มาเลเซีย ตรงมาพักท่ี
พษิ ณุโลกบา้ ง ลงท่ีสวรรคโลกบา้ ง และไปลงท่ลี ําปางบ้าง นับว่าขา้ ราชการทกุ สว่ นไมเ่ ป็นอนั ที่จะตอ้ งทํา
อะไรกัน คอยให้การช่วยเหลือประชาชนจากการข่มเหงของทหารญ่ปี ุ่นเท่าน้นั
ระหว่าง พ.ศ. 2484-2486 ก็เตรยี มแต่เรอื่ งสงคราม เพราะปลายปี 2485 อังกฤษ อเมริกา
เริม่ เอาระเบิดมาทง้ิ เมืองตา่ งๆ เปน็ ระยะๆ แต่มาตอนกลางคนื ส่วนมากเปน็ เครือ่ งบนิ ลําเดียวใหญม่ าก
ประมาณราวปลายปี 2485 พนั ธมิตรได้เอาระเบิดมาท้ิงท�ำ ให้สะพานที่อยดู่ า้ นเหนอื ของสถานีรถไฟ
บา้ นดาราช�ำ รดุ รถไฟผา่ นไปลําปาง เชยี งใหมไ่ มไ่ ด้ กต็ อ้ งใชข้ บวนขนทหารทจ่ี ะไปรบพมา่ ลงสถานพี ษิ ณโุ ลก
บ้าง สวรรคโลกบ้าง คืนหน่ึงไม่นอ้ ยกว่า 20 ขบวน เท่าทร่ี างหลกี จะจดั กนั ให้ได้ ส�ำ หรับเทศบาลเมือง
สวรรคโลกไดจ้ ัดตั้งกองรกั ษาการท่อี าคาร 3 ช้ัน หลังสถานีหลงั เก่าอีก เพอ่ื โฆษณาข่าวสารการบา้ น
การเมือง และเปน็ สญั ญาณภัยทางอากาศด้วย การกระทําดังน้ีเราตอ้ งทําเป็นพิเศษ เพราะเวลานั้น
ญ่ีปนุ่ เตม็ เมอื งสวรรคโลก ยิง่ ท่ตี ัวเมืองสโุ ขทยั ก็มีมาก แต่ทางจงั หวัดไปจดั คา่ ยพกั ที่บา้ นกลว้ ย ทีเ่ ป็น
โรงเรยี นบ้านกลว้ ยปัจจบุ ันน้ี
เมื่อญีป่ ุน่ มากข้นึ โดยเฉพาะที่ลงสถานีสวรรคโลก ผมก็ออกคําสั่งใหเ้ จ้าหน้าทหี่ อสัญญาณภยั
ทางอากาศ สํารวจญ่ปี ุ่นวา่ มีเทา่ ไรในขบวนรถหน่งึ ๆ โดยแจง้ วิธีง่ายๆ ไมต่ อ้ งนับ ใหน้ ับรถโบก้โี ดยสารก็
แล้วกัน โบกีห้ น่งึ น่งั ได้เพียง 60 คน ขบวนหนง่ึ กม็ ี 20 โบก้ี ก็ได้ยอดทหารทเี่ ข้าแต่ละขบวน จะผิดกันไปบา้ ง
กไ็ มเ่ กิน 2% ผมทําวิธนี ี้ทุกคนเหน็ ดว้ ย แม้แตก่ องทัพพษิ ณโุ ลกกช็ มเชยมา และยงั ขอยอดจํานวนทหาร
เข้าเสยี อกี ว่า ลงสถานีสวรรคโลกจํานวนเทา่ ใด สว่ นพิษณุโลกเขาจะทําอย่างไรไมท่ ราบ แต่เขา้ ใจวา่
คงจะใชว้ ิธเี ดียวกนั เมอื่ ญปี่ นุ่ เอาทหารลงมา คนเจบ็ ป่วยก็ต้องมากเปน็ ธรรมดา เลยใช้สถานท่โี รงเรยี น
อนนั ตนารีทต่ี ดิ กบั โรงแรมเมืองอนิ ทร์ปจั จบุ นั น้ี เป็นโรงพยาบาลสนาม ญ่ปี ุ่นกท็ ำ�ดมี าก ราษฎรเราเจบ็ ปว่ ย
ก็ไปให้หมอญีป่ ุ่นรักษาใหท้ ้ังนนั้ เขารักษาใหอ้ ยา่ งดี นบั ว่าเปน็ เรอ่ื งทน่ี า่ ชมเชยมาก
ตามทผี่ มกล่าวแล้วว่าญ่ีปนุ่ ขนทหารไป 2 ด้าน คอื ไปพมา่ ลงจากพษิ ณุโลกก็ข้ึนรถยนตไ์ ปเลย
พกั กนิ อาหารเช้าท่ีคา่ ยบา้ นกลว้ ยแล้วเดนิ ทางต่อไป ส่วนพวกทจ่ี ะไปทางเหนอื ไปลําปาง ไปเชยี งตงุ ก็
ลงรถทพ่ี ษิ ณโุ ลก เหมอื นกนั แล้วขึ้นรถยนต์ตอ่ มาข้นึ รถไฟทสี่ วรรคโลก ในระยะนี้แหละ พวกพนักงาน

188

เทศบาล พวกข้าราชการตํารวจ ต้องอยูเ่ วรยามกนั ตลอดเวลา เพราะประกาศกฎอัยการศกึ อยูใ่ นภาวะ
สงคราม แตก่ ารในทหารตอนหลังๆ ไมส่ มำ�่ เสมอ ก็รสู้ กึ วา่ ทําใหเ้ หตุการณใ์ นทอ้ งถนิ่ ค่อยคลคี่ ลายไปบ้าง
พวกข้าราชการชั้นผู้ใหญ่จากทางเหนือจะไปกรุงเทพฯ ก็มาลงแวะที่สวรรคโลก และเดินทางต่อไปอีก
สว่ นพวกทม่ี าจากกรงุ เทพฯ จะไปทางเหนอื ก็ตอ้ งมารอรถไฟทีส่ วรรคโลก เพราะระยะน้ันรถไฟเดินทาง
กลางวนั ไม่ได้ กลัวถกู ยงิ ต้องออกจากสวรรคโลกราวๆ ตสี อง และพักหลบเครือ่ งบนิ อยทู่ ่เี ขาพลึง กลางคืน
จงึ ออกเดนิ ทางต่อไปได้ นบั ว่าลําบากมาก เหตกุ ารณ์เปน็ อย่เู ชน่ น้ี สําหรบั ในสวรรคโลกของผมดกี ว่า
เม่อื เหตุการณ์เบาบางลง ผมก็เร่มิ ทํางานเทศบาลซ่งึ เปน็ ทศี่ าลากลางจังหวดั สวรรคโลกเกา่ บางวันเรา
ไปทํางานเช้า กพ็ บทหารนอนกันเตม็ สนามไปหมด พวกนเี้ ปน็ พวกท่ีมมี ารยาท ไมก่ ล้าขน้ึ ไปพกั บนที่
ทํางาน เพราะกลางคืนกห็ ายไปหมด งานเทศบาลของผมกจ็ ะพอขยบั ขยายกันไดบ้ า้ ง
มีเร่ืองแปลกอยู่อยา่ งหน่ึงควรจะเล่าใหฟ้ ัง เพราะเปน็ แบบฉบบั ของนักการเมือง อยู่มาวันหน่ึง
จังหวัดก็เรียกผมไป โดยทําหนังสือมาว่า กองสาธารณสุข (เวลานั้นยังไม่เป็นกรม) จะให้เงินผมสร้าง
สขุ ศาลาช้นั หนึง่ เป็นเงนิ สองหม่นื สพี่ ันบาท ผมก็ไมข่ ัดขอ้ งอะไร ผมก็เตรยี มหาซ้อื ที่ดิน โดยมองเหน็ วา่
ทบ่ี ้านฉ�ำ ฉาของนายช่ืน สนิ ธุชน เปน็ ปา่ ฉ�ำ ฉาทส่ี ําหรับญ่ปี นุ่ เกบ็ น้ำ�มนั เน้อื ที่ 7 ไร่ จะขายให้เทศบาล
โดยใหห้ มอบุญสม สมาชิกสภาเทศบาลมาตดิ ตอ่ กบั ผมในวงเงนิ พนั ห้าร้อยบาท ในเนือ้ ท่ี 17 ไร่ แต่หมอ
บุญสมบอกผมวา่ จะแบง่ ปลกู บา้ นไว้สัก 1 งาน ผมกไ็ มข่ ัดข้อง เพราะผมประชุมคณะเทศมนตรตี กลง
กนั แลว้ แตแ่ นะหมอบญุ สมไปว่า ให้แยกท่ีดินออกเสยี กอ่ นขายใหเ้ ทศบาล ถ้าขายใหเ้ ทศบาลแลว้ จะ
แบ่งแยกไม่ได้ หมอบุญสมกท็ ําตามคําผมแนะนํา ผมกป็ ระชมุ ทําตามคณะเทศมนตรี เพ่ือเสนอท่ีแปลงน่ี้
17 ไร่ ราคา 1,500 บาท คณุ หลวงสฤษดฯ์ิ ท่านเคร่งในการเงนิ ท่านบอกเราวา่ ไมม่ งี บประมาณ เราจะซือ้ ได้
อย่างไร ผมก็บอกวา่ เอาเงนิ สะสมซื้อกอ่ น เพราะเวลาน้ันมีงบสะสมอยูม่ าก แล้วต้งั อนมุ ตั ิงบประมาณ
ของสภาทหี ลัง เพราะระยะน้ีคุณหลวงสฤษดิฯ์ เชื่อมือผมทกุ อยา่ ง เมอ่ื ตกลงจะซอื้ กันแล้ว ผมกพ็ ดู ทเี ลน่
ทีจริงวา่ เราเอาเงินสะสมเขาไปซ้อื เป็นเงินพนั ห้าร้อยบาทน้ี ถ้าสภาไม่อนุมตั ิ เรา 3 คนก็แบ่งกนั ออก
คนละห้ารอ้ ยก็แล้วกนั ทุกคนกห็ ัวเราะ
การที่ผมซ้ือท่ีครงั้ น้ี ผมชีแ้ จงเหตุผลวา่ ตลาดสวรรคโลกเวลานค้ี นอยูก่ นั เต็มแล้ว จะตอ้ งขยาย
มาอยทู่ างเหนอื มิฉะนัน้ อาคารรา้ นค้าไมพ่ อให้อยู่กนั แน่ และเรอ่ื งนก้ี เ็ ปน็ ความจริง เวลาน้นั ตลาดเหนอื
กลายเป็นตึก เป็นโรงหนัง เป็นตลาดสด สมกับเราตั้งใจไว้ทุกประการ ตามที่เห็นอยู่ในปัจจุบันนี้ แต่
เมอื่ ผมซ้อื ไวแ้ ล้วกย็ งั มคี นอิจฉา ร้องไปกรมมหาดไทย หาวา่ มีคอรัปชนั่ กรมมหาดไทยส่งขนุ เจรญิ ผตู้ รวจ
ราชการกรมมหาดไทยข้ึนมาสอบ ผมกเ็ อาหลกั ฐานให้ดูหมด พรอ้ มกับชีแ้ นวในการขยายตัวตลาดข้ึนมา
อยู่ทางเหนอื ใหท้ ราบ ขนุ เจริญแกเปน็ นักปกครอง เหน็ ดดี ว้ ยทกุ อยา่ งวา่ ผมทําถูก เพราะอนาคตจะตอ้ ง
มาอยทู่ างน้ี เมอื่ เร่อื งเรยี บร้อยแล้ว ขุนเจรญิ จะเดินทางกลับ ผมเชญิ กนิ ข้าวแล้วผมกล่าววา่ ท่ีดินแปลงนี้
เม่อื สอบ ปรากฏว่าไม่มกี ารคอรปั ชัน่ ถ้ากรมมหาดไทย ไม่เอา ผมสามคนจะรับเอง ขนุ เจริญถึงกับหัวเราะ

189

แลว้ ออกปากวา่ ผมไปตรวจเทศบาลเกือบทวั่ ประเทศแล้ว ยงั ไม่เห็นคณะเทศมนตรีมคี วามคิดกา้ วหน้า
เทา่ สวรรคโลกนเี้ ลย แลว้ ยงั ชมเชยอีกมาก ว่าใชว้ ธิ ีการบริหารเทศบาลแบบน้ี คลา้ ยๆ เตรยี มตวั จะไปเลน่
การเมอื งเพราะไดป้ ระโยชนท์ ง้ั สองอยา่ ง ประโยชน์เทศบาลก็ได้ ช่อื เสยี งของผมกเ็ ปน็ ท่รี ้จู ักกันมากขนึ้
เมอ่ื ตอนต้น ผมพูดถึงเรอ่ื งว่ากองสาธารณสขุ จะให้เงนิ สร้างสขุ ศาลาสองหมน่ื สพี่ นั บาทนนั้
พอผมวา่ งกพ็ อดีกองสาธารณสุขแจ้งมาอีกว่าสําหรับปีน้ไี มม่ เี งนิ ให้ ผมกท็ ําหนังสอื ยนื ยนั ไปวา่ จะตอ้ งจดั
เงินนั้นมาให้ผมให้จงได้ อย่างน้อยได้หนึ่งสตางค์ก็ยังเอา แล้วผมจะลองไปติดต่อเอง ผมเข้าทางฝ่าย
การเมือง ให้คณุ ไสว อินทรประชา ผู้แทนสุโขทยั ช่วยอกี แรงหนึง่ และเขา้ ทางพวกผมทีเ่ ปน็ สมาชิกประเภท
สองอกี แหลง่ หนึ่ง พรอ้ มกนั นนั้ ผมทําแถลงการณ์ใหป้ ระชาชนไปดว้ ยวา่ กองสาธารณสุขจะใหเ้ งินผมสร้าง
สุขศาลาชั้นหนง่ึ สองหม่ืนส่พี นั บาท แตก่ ลบั ไม่ให้ พอผมไปถงึ กรงุ เทพฯ คุณพระไวยว์ ธิ ีเวชเปน็ หัวหน้า
กองสาธารณสขุ กแ็ จง้ ข้อขัดข้องใหผ้ มทราบ ผมก็บอกตอ้ งให้ผม ถา้ ไมม่ ใี หจ้ รงิ ๆ ผมขออนุญาตออก
แถลงการณใ์ หป้ ระชาชนทงั้ เมืองสวรรคโลกทราบ ใจความกม็ เี พยี งว่า ผมไมไ่ ดข้ อเงนิ สุขศาลาชน้ั หนึ่งไป
แต่กองสาธารณสขุ บอกจงั หวดั มาเองวา่ จะให้เงนิ แลว้ กลบั ไม่ให้ ไมใ่ ชเ่ สยี หายตกที่ผม ความเสียหายจะ
ตกอยู่ท่ีกองสาธารณสขุ ว่าโกหก ผมยังพรรณนาอนื่ ๆ อกี มากมาเต็มหนา้ กระดาษพิมพ์ พอพระไวยเ์ หน็
ข้อความเหล่าน้ีกต็ กใจ เพราะเป็นการประจานกองสาธารณสขุ หาวา่ โกหก ทง้ั ประกอบกบั ผ้ทู ไ่ี ปรว่ มกับ
ผมมคี ณุ ไสว อินทรประชา ผูแ้ ทนสโุ ขทยั คุณชมุ่ ในทานนท์ สมาชกิ ประเภทสอง ก็ทําให้พระไวย์ต้อง
คดิ มาก แตใ่ นทีส่ ดุ กร็ ับปากวา่ จะหาให้ แต่ไมไ่ ด้เท่าท่ีบอกไป ผมกบ็ อกไม่ขดั ข้อง แมแ้ ตใ่ ห้ผมสกั 1 บาท
ผมก็ยังเอา แตก่ องสาธารณสุขต้องทําหนงั สอื ไป ผมก็สามารถจะสร้างสขุ ศาลาชั้นหนึง่ ราคาสองหมื่น
กวา่ ได้ คณุ พระไวยข์ อผลัดผม นัดพบกันอีก 2 วนั ใหม้ าฟงั จากน้ันเราก็แยกกนั ไป
ระหว่างทาง ผมนงั่ รถยนต์มาคนั เดยี วกบั คณุ ชณุ ห์ ซง่ึ คุณชณุ หก์ ็ชวนว่าเยน็ นี้ไปกินขา้ วกนั ที่
บางปู เพราะผู้รับเหมาเขาสรา้ งเสรจ็ แล้ว กรรมการจะไปตรวจรบั เพราะบางปใู ช้เงนิ ทรัพย์สินส่วน
พระมหากษัตริย์ ซึง่ คุณชณุ หเ์ ปน็ ผอู้ ํานวยการอยู่ ก็ตอ้ งเปน็ กรรมการไปรบั ด้วย ตอนเยน็ ผมก็ไปบางปกู ัน
ผมไปกับคณุ ชณุ ห์ไปอย่างเพ่อื นสนิท พอสักประเดี๋ยวคณุ พระไวย์ก็มา เพราะท่านเปน็ กรรมการตรวจรบั
เหมอื นกัน พอพระไวยเ์ ห็นผมเข้า ผมอยู่ในกลมุ่ คณุ ชุณห์ แทนทผ่ี มจะยกมอื ไหวพ้ ระไวย์ก่อน พระไวย์
กลบั ยกมอื ไหว้ผม ทักผมก่อน เพราะผมอยู่ในกลุ่มการเมือง จากนั้นเราก็ตรวจรับงาน เสร็จแล้วก็กิน
ข้าวร่วมกัน แยกกัน 4 ทุ่มกว่า เพราะตา่ งคนต่างกม็ รี ถไป แตก่ ่อนทจ่ี ะแยกจากกัน พระไวย์กระซบิ “ผมว่า
พรุง่ นไี้ ปพบกันหนอ่ ย พดู เร่อื งสขุ ศาลา” แทนที่จะนัดอกี 2 วนั การพบไม่มอี ะไร พอผมไป ทา่ นกข็ อโทษ
ขอโพยและบอกว่ามีเงนิ สขุ ศาลาช้นั สาม ให้เป็นวงเงินพนั หา้ ร้อยบาทเทา่ นั้น พรอ้ มกับเตรยี มหนงั สอื
นําส่งไว้ให้เสร็จเลย ผมก็ตอบขอบคุณ ยังย้อนวา่ จะใหผ้ มสักเทา่ ไร ผมกะจะสร้างสขุ ศาลาชนั้ หนึง่ ใหไ้ ด้
และผมก็ลาจากไป นี่กเ็ ปน็ วธิ ีการหน่ึงของเหล่ียมการเมืองทท่ี ําใหข้ ้าราชการประจําเกดิ ความเกรงใจ

190

รุ่งขึ้นผมก็เดินทางกลับ แล้วแจ้งให้คณะเทศมนตรี ผู้ว่าราชการจังหวัดทราบ จากนั้นผมเริ่ม
สร้างสขุ ศาลาชั้นหนึ่งตามแบบของกองสาธารณสขุ ที่รมิ บา้ นฉำ�ฉา เนือ้ ท่ี 17 ไร่ ทีผ่ มกล่าวแล้วข้างตน้
แตก่ อ่ นทจ่ี ะลงมือสร้าง ผมกใ็ ห้ช่างวางแบบ จุด แปลนแผนผังในเนอ้ื ที่ 17 ไร่นี้ทั้งหมด มีตลาดสด มโี รง
หนงั มีหอ้ งแถวรอบ เพราะผมสร้างสขุ ศาลาเสร็จแล้ว กําลังจะประกาศใหป้ ระชาชนเชา่ กพ็ อดญี ่ปี ่นุ เขา้
มากนั อีกระลอกหนง่ึ ใชท้ ตี่ รงนน้ั เปน็ ท่ีเก็บน้ำ�มนั สําหรบั สง่ ไปทางลําปาง เชยี งใหม่ ส่วนสขุ ศาลาที่
ผมสร้างเพ่งิ เสร็จ เขาก็เลยขออาศยั เป็นท่ีทําการชัว่ คราว เฝ้าน�้ำ มันยทุ ธสมั ภาระ มีทหารอยู่ 1 กองร้อย
ระยะนนั้ น้�ำ มนั เตม็ หมด ในที่ 17 ไร่ ถ้าเทยี บสมยั น้นี �้ำ มันก็วางเข้ามาถึงบา้ นประพฤติ ลกู ชายผม อาณาเขต
ท่ีของเราตดิ ต่อกัน ระยะน้นั เขา้ ปี พ.ศ.2484 ปลายปี ญ่ีปุ่นเอานำ�้ มันมาไวท้ น่ี ัน่ เอาลวดหนามขึงรอบหมด
ท้ังลวดหนามที่ยังไมไ่ ดข้ ึงกม็ วี างไวเ้ ยอะแยะ
สําหรบั ผมก็ไปทํางานตามปกติ เพราะที่ทํางานต้งั อย่ทู ศ่ี าลากลางจังหวัดเกา่ ระยะนีท้ หาร
มากข้ึน เดินผา่ นสุโขทยั ไป พักบ้านกล้วย ขึ้นทางลําปาง เชยี งใหม่ก็มาก มาข้ึนรถไฟทส่ี วรรคโลก เพราะ
สะพานดาราขาด จงั หวัดสุโขทยั เกิดขาดแคลนผกั และเน้อื สตั ว์ ญีป่ ุ่นต้องการวนั ละมากๆ ทัง้ ผักและ
เนือ้ หมู หลวงนรัตถรกั ษาเปน็ เจา้ เมืองสโุ ขทยั เชญิ ผมไปปรกึ ษาเพ่อื สง่ อาหารให้ญ่ีปนุ่ เพราะสโุ ขทัย
ตอนนนั้ ผักสดตอ้ งสง่ ไปจากสวรรคโลกเนอื้ หมูกม็ นี ้อย หลวงนรตั ถรกั ษาให้ผมจัดสง่ ผกั ประเภทหวั ผักกาด
กระหล�่ำ ปลี และอนื่ ๆ รวมท้งั เน้ือสุกรด้วย ตอ้ งการวนั ละเทา่ ไรทางจังหวัดจะโทรเลขบอก เพราะรู้สึก
ว่าเร่ืองเสบยี งอาหารน้นั พลาธิการกองทัพญป่ี ุ่น เตรียมไดพ้ ร้อมเหลอื เกินโดยไม่ยอมใหท้ หารอด ใน
สวรรคโลกและสุโขทัยเริม่ จะขาดแคลนน้ำ�มันเบนซนิ ผมกเ็ รยี กเจ้าของรถยนตม์ าตกลง ใหข้ นผักไป
สโุ ขทัย วันแรกๆ 10 กวา่ คนั วนั หลงั ๆ ก็เพม่ิ บา้ ง ลดบ้าง ตามจํานวนทท่ี หารญปี่ ่นุ จะมา สมยั นนั้ คา่ รถ
เหมาจากสวรรคโลกไปสโุ ขทยั อย่างแพงก็ไมเ่ กิน 15 บาท เพราะเขาอา้ งวา่ น�้ำ มนั หายาก ผมมีแผนการ
ในใจอยู่แลว้ จะให้พวกนีส้ ะดวกทกุ อย่าง ทั้งเอาใจกล่มุ พวกเดินรถ ใหเ้ ขาโฆษณาวา่ นายก (เพง่ ) เกง่ ผม
ก็จงึ บอกวา่ ให้เท่ยี วละ 20 บาท น�้ำ มันขาไปเตมิ เองไมต่ ้องมากกไ็ ด้ พอถึงโนน่ ผมจะใหญ้ ี่ปนุ่ เตมิ ให้
เตม็ ถังทุกวนั พวกนกี้ ็เช่ือคร่ึงไมเ่ ช่ือครง่ึ แตค่ รน้ั ไปเข้าจริงๆ แลว้ รถทุกคนั กลบั มามนี ้ำ�มันเต็มถังทุกคัน
กโ็ ดง่ ดังเหลือเกนิ ก็มีคนอยากจะขอมารบั เหมากนั เยอะมาก แต่ผมก็จดั คิวเอาประเภทท่ีวา่ ตอ้ งเป็น
คนใกล้ชดิ ของเรา ผมเอากําไรค่าส่งของ 50 เปอร์เซ็นต์ และผมก็บอกข้าหลวงวา่ ผมจะซ้อื รถยนตเ์ ก่าๆ
ไวใ้ ชค้ นั หนงึ่ สําหรบั ไปมาสุโขทัย และผมใช้ วิธีปกั ธงไทยกับญ่ีปุน่ คกู่ ันทหี่ น้ารถคนั ท่ผี มน่ัง รถคันน้ีวง่ิ
ไปไหน ทหารญ่ีปนุ่ ก็หลบกนั เป็นแถว นอกจากนน้ั เข้าไปในค่ายไหน ก็เตมิ น้�ำ มันใหฟ้ รีได้ทง้ั นน้ั และผม
กย็ งั สงั่ นายแบนคนขับ เวลาขบั รถให้แต่งเครอ่ื งแบบเทศบาล ใส่หมวกให้เรยี บรอ้ ย
กิตตศิ ัพท์ที่ผมทําอย่างนี้ ไดน้ ำ้�มันใช้ฟรีดงั ไปถงึ จังหวัดสุโขทัย หลวงนรัตถรกั ษากเ็ รยี กผมไป
บอกวา่ จังหวัดไม่ค่อยจะมีนำ�้ มนั ใชน้ ะ ใหช้ ว่ ยบ้าง ผมกเ็ ลยรับปากว่าจะใหอ้ าทติ ย์ละ 3 ถงั 1,600 ลิตร
วธิ ีการของผม ที่จะหาน�ำ้ มนั พเิ ศษให้ผู้วา่ ราชการจังหวดั ใช้นน้ั ผมกเ็ รียกโกรกั บดิ าปลดั ก้อง มาบอกให้

191

รวู้ ่า เราตอ้ งการน้ำ�มนั ใช้อาทิตยล์ ะ 3 ถัง ให้ชว่ ยหาให้ เพราะผมทราบว่าโกรกั แอบเอาน�ำ้ มนั ของญป่ี ุ่น
โดยใช้รถประจําตําแหนง่ ผมขนไปตอนกลางคนื จากป่าฉำ�ฉา คืนละ 2-3 เทีย่ ว เอาไปไว้ทค่ี ลองกระจง
วิธกี ารของผมเช่นนท้ี กุ อย่างผมสะดวกหมด ทง้ั ทางฝ่ายราชการและฝ่ายกองทัพญป่ี ่นุ แมแ้ ต่ทางตำ�รวจ
อําเภอสวรรคโลก ผมกห็ าให้ใชบ้ า้ งเหมอื นกนั โดยเฉพาะทางญี่ปนุ่ เกรงใจผมมาก เชญิ ไปกินข้าวทีค่ า่ ย
บ่อยๆ เทา่ ทศี่ ึกษาดู ในประเทศญป่ี ุ่นนัน้ นายกเทศมนตรีใหญก่ ว่าเจ้าเมอื ง นายอําเภอ และตํารวจ
ประกอบกับระยะนัน้ เร่ืองงานเสรไี ทยทีจ่ ะต่อต้านญปี่ นุ่ มีขา่ วบา้ งแลว้ เชน่ ให้ทําลายยุทธสมั ภาระ หรือ
ขโมยน้ำ�มนั ก็เปน็ อนั เข้าลกั ษณะว่า แผนการเมอื งของผมตรงเป้าหมายของทกุ ฝา่ ย ผมก็เรมิ่ การดําเนินการ
อย่างน้ี โดยเฉพาะระยะน้นั ผมก็ได้คําบอกเล่าจากเพ่ือนผู้ใหญ่ในวงการรัฐบาลวา่ เราจะต้ังขบวนการเสรไี ทย
ในประเทศ กเ็ ขา้ แผนงานทีป่ ฏิบตั อิ ยู่ทผ่ี มกล่าวแล้วนัน่ เอง
ระยะนี้ทหารญี่ปุ่นก็ยังคงเดนิ ทัพกันอย่เู ร่ือยๆ ไปทางเหนอื บ้าง ไปพมา่ บา้ ง แต่วา่ มเี ร่อื งที่จะ
เลา่ ใหฟ้ ัง ในระยะที่ญี่ปนุ่ ขนย้ายทหารไปเหนอื และพมา่ เป็นขบวนรถน้นั ขบวนทีม่ าลงสวรรคโลก
แทบทกุ ขบวนมีรถจกั รยานดีๆ เช่น ยี่หอ้ ฮมั เบอร์ ราเลห่ ์ (Raleigh) และรถฝรงั่ ทีย่ ึดมาแถวสงิ คโปร์และ
มาเลเซีย มมี าขายด้วย มีพวกตลาด พวกราษฎรมาถามผมวา่ จะซื้อได้ไหม จะผดิ กฎหมายหรอื ไม่ ผมก็
เลยหนุนพวกตลาดและพวกราษฎรใหซ้ อื้ ไว้ใช้เถอะไมผ่ ิดกฎหมายหรอก เพราะไม่ใชย่ ทุ ธสมั ภาระ เป็น
ผลพลอยได้ท่ญี ่ีปุ่นยดึ มาขายเอาสตางคใ์ ช้มากกวา่ ขนาดรถฮมั เบอรค์ ่อนข้างใหม่ แตร่ ถราเลห่ ก์ ับรถฝรง่ั
บางยี่ห้อระยะแรกซอ้ื กันไวค้ นั ละ 100 บาทท้ังน้ัน แต่รถท่ีท�ำ มาจากญป่ี ุน่ และเอามาใช้ในสงครามเป็น
รถเตย้ี ๆ ญี่ปุ่นก็แอบเอามาขายคันละ 20 บาท เทา่ นั้นเอง พวกทซี่ ื้อรถมาใช้ อาจเป็นรถที่ใช้สําหรับ
สงครามกไ็ ด้ เวลานนั้ ตามหนา้ รา้ นกาแฟ เข้า 3-4 รา้ นทพี่ วกเราชอบน่ังกิน ล้วนแตม่ ีรถดๆี จอดกันอยู่
ทง้ั นนั้ ชาวศรสี ําโรง มาเห็นเข้ายังแอบซ้อื ไปตั้งหลายกนั แต่ราคากถ็ กู กวา่ หลายเทา่ ตัว ราคาร้อยกว่าเท่าน้ัน
เขากเ็ อา เรอ่ื งเกย่ี วกบั ทหารญป่ี นุ่ ผมขอเลา่ เพยี งเทา่ น้ี ทผ่ี มยใุ หร้ าษฎรซอ้ื ของญป่ี นุ่ นน้ั เปน็ อทิ ธพิ ลหรอื
วิธกี ารของผมทีจ่ ะเอาใจราษฎรและให้เกดิ ความนิยมในตัวผมเทา่ น้ัน เปน็ วิธกี ารของการเมืองอีกแบบ
หนึง่ ทหี่ าความนิยม เรื่องเกีย่ วกับญีป่ ุ่น ตอนนีผ้ มจะไม่เขยี นให้รายละเอยี ดไปกว่าน้ี เพราะไดเ้ ขียนไว้
ในเรอื่ งขบวนการเสรีไทยแลว้ อีกเร่ืองหน่งึ ขอใหอ้ ่านไดใ้ นเรือ่ งนน้ั
ตอ่ ไป ผมจะพดู ถงึ เรอ่ื งเกย่ี วกบั งานเทศบาล เมอ่ื ผมไดง้ บจากกองสาธารณสขุ มาสรา้ งสถานี
อนามยั แลว้ ก็พอดกี ับระยะน้นั ญี่ปุ่นเหลือนอ้ ย สขุ ศาลาท่ีญ่ีปุ่นขอยมื ใชก้ ็คืนใหเ้ ทศบาลแลว้ ผมเห็นว่า
อยู่ศาลากลางเกา่ ไกลรถไฟ ไกลตลาด คนไปติดต่อไมส่ ะดวก ผมก็เลยปรกึ ษาคณะเทศมนตรี ย้ายท่ีทําการ
เทศบาลมาอยู่สขุ ศาลาหลังใหม่ แตจ่ ัดห้องพเิ ศษไว้อีกห้องหนงึ่ มีเก้าอี้นอน เก้าอนี้ ั่งพกั ไว้ เพราะว่าระยะ
นั้นมขี ้าราชการชนั้ ผูใ้ หญ่จะไปเหนอื ก็ต้องมาข้ึนรถทีส่ ถานีสวรรคโลก พวกทางเหนอื จะไปกรงุ เทพฯ กต็ อ้ ง
มาขึ้นรถยนต์ไปพษิ ณุโลกจะต้องมาขนึ้ รถไฟท่สี วรรคโลก เพราะระยะนั้นทางเชยี งใหมม่ ขี า้ หลวงภาค

192

คุมภาคเหนือท้งั หมด คนนั้นกค็ อื พระยารามราชภกั ดี (ม.ล.สวัสด์ิ อศิ รางกูร) นอกจากนน้ั ขา้ ราชการ
กระทรวงมหาดไทย เวลาท่านจะไปกรุงเทพฯ ก็มาลงรถที่สวรรคโลกและไปพกั ผอ่ นทีส่ ํานกั งานเทศบาล
และนายทหารช้นั ผู้ใหญ่กใ็ ช้สํานักงานของผมนน่ั แหละเป็นทร่ี อรถไปกรงุ เทพฯ หรือไปเหนอื ผมจัดการ
รบั รองให้ดีทกุ อยา่ ง จนไดร้ บั ค�ำ ชมเชย ตอ่ มาผมไดส้ ร้างเรือนพกั คนไขอ้ ีกหลังหนึ่งเป็นท่ีทําการสขุ ศาลา
และเป็นที่พักรักษาคนไข้ได้หลายเตียง งานเทศบาลกค็ อ่ ยๆ ทําไป
วนั หนง่ึ มเี รอ่ื งแปลกทจ่ี ะเลา่ ใหฟ้ งั ซง่ึ เปน็ แผนผมอยา่ งหนง่ึ กค็ อื วนั หนง่ึ หลวงเชวงศกั ดส์ิ งคราม
(ช่วง ขวัญเชิด) รฐั มนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทยจะมาขน้ึ รถไฟไปเหนือ ท่านผ้วู ่าราชการจงั หวัดใหค้ น
มาบอกผมว่าให้ไปรับรฐั มนตรี ความจรงิ คุณหลวงเชวงศักดกิ์ บั ผมชอบกนั มาก เมื่อขา้ หลวงส่ังผมอยา่ งน้ี
ผมก็ตอบคนมาตามใหไ้ ปบอกข้าหลวงวา่ ให้รัฐมนตรมี าหาผมก่อนเพราะผมเปน็ นายกเทศมนตรี ผมเดนิ
แบบองั กฤษ พอคนกลับไปบอกข้าหลวง กไ็ ม่กล้าวา่ อะไรผม แตบ่ ังเอิญคณุ อนิ ทรทศั น์ วโรรส เปน็ เพ่ือน
นักเรียนรนุ่ เดยี วกับผมเปน็ เลขานกุ ารรฐั มนตรี เขากม็ าหาผมเอง เขาดา่ ผมอยา่ งเพ่อื นวา่ มึงจองหอง
เอาแบบอังกฤษมากเกินไป ผมก็ไม่วา่ อะไร อนิ ทรทัศน์บอกผมว่า ทา่ นรฐั มนตรตี อ้ งการจะปรกึ ษาเรอ่ื ง
การเมอื ง เพราะระยะนั้นสงครามจวนเลกิ พวกกอ่ การ 2475 กเ็ ตรียมตวั กนั เมื่อผมไปหาทา่ นคณุ หลวง
เชวงศักดิ์ฯ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทย เราก็คุยกันเรื่องการเมือง ตอนสุดท้าย ท่านสั่งว่าให้
เตรยี มตัวสมคั รผูแ้ ทน เพราะระยะนนั้ อายุของผแู้ ทนที่เลอื กตัง้ ไปกจ็ ะหมดแล้ว และท่านก็คุยเร่อื งการเมือง
อกี หลายอยา่ ง เพราะท่านรวู้ ่าผมเปน็ เพอื่ นกบั คณุ ทวี คุณดเิ รก และคุณจติ รเกษม ผู้ก่อการ 2475
ด้วยกนั ท่านพูดคําสุดทา้ ยว่าเราเป็นพวกเดียวกัน ต้องเกาะกนั ไว้ ต้องหาทางเปน็ ใหญใ่ นแผน่ ดินใหไ้ ด้
ผมกเ็ ข้าใจเหตกุ ารณ์ขา้ งหน้าไดด้ ี กเ็ ปลีย่ นแผนใหม่ ทํางานเทศบาลนอ้ ย แตไ่ ปเทยี่ วตามอําเภอ ตําบล
มากขึ้น นอกจากน้นั เวลานั้นเคร่ืองขยายเสียงในจงั หวัดสโุ ขทยั มขี องเทศบาลเมืองสวรรคโลกท่เี ดยี ว ผม
เห็นวดั ไหนใหญๆ่ คนมากๆ มงี านผมก็ใหเ้ ขายืม ทําอย่างนีโ้ ดยสมำ�่ เสมอ เพราะการมีงานวัดในสมัย
นัน้ ถ้าวัดไหนมีเครอ่ื งขยายเสียงใช้ ถือวา่ เปน็ งานทโ่ี ก้มาก
วิธกี ารหาเสียงของผม ผมก็ทําหนักอยู่ 2 อําเภอคอื สวรรคโลกกับอําเภอหาดเสีย้ ว ส่วนอําเภอ
ทางใต้ เช่น อำ�เภอเมอื งสุโขทัย อําเภอกงไกรลาศ อําเภอคีรีมาศ ผมไปน้อย เพราะในระยะนัน้ เร่ือง
การแยกเมอื งยงั เป็นเรือ่ งขนุ่ มัวกันอยู่ เกือบจะแบ่งกันเลยว่าคนใตค้ ือท่ีอำ�เภอเมืองสุโขทยั และใกลเ้ คียง
ต้องเลือกคนใต้ คนเหนอื ต้องเลอื กคนเหนอื มีตัวอยา่ งท่คี นใต้ทําให้ผมเหน็ และต้องระวังมากคอื ตอน
สมัยทสี่ อง คุณไสว อินทรประชา เป็นผ้แู ทน พออยู่ได้ 9 เดือน กม็ กี ารยบุ สภาใหม้ ีการเลอื กตั้งใหม่ เวลา
น้ันจังหวดั สวรรคโลกเปน็ อําเภอแลว้ คนทางเหนอื ต้องการเปน็ จังหวดั อีก จงึ ขนุ่ มัวกันมาก พอรฐั บาล
ประกาศเลอื กต้งั กม็ ีคนสมัครหลายคน คราวน้นั ผมกส็ มัครดว้ ยแตไ่ มไ่ ด้ คนตวั เกง็ เวลาน้ันกม็ ี คุณไสว
อินทรประชา ผแู้ ทนเกา่ คนทางใตเ้ ตรียมเลือกกนั เต็มที่ สว่ นคนทางเหนอื มีผม และที่เสียงดังมากกค็ ือ
ครูทมิ อติเปรมมานนท์ เปน็ ครพู ลศกึ ษาอยใู่ นกรุงเทพฯ มชี อื่ เสียงมาก และเป็นคนป่ากุมเกาะ จังหวัด

193

สวรรคโลกเสียดว้ ย ทกุ คนรู้จุดการหาเสยี งดี คณุ ไสวหาทางใหผ้ มและครูทิมหาเสียงทางเหนือ อําเภอท่ี
เปน็ กลางตดั สนิ กค็ ือ อําเภอคลองตาลหรืออําเภอศรีสําโรงปจั จุบนั น้ี
ผลของการหาเสียงของครทู ิม แกออกไปขึ้นบ้านราษฎรทกุ บา้ น ท้ังสวรรคโลกและหาดเสี้ยว
คำ่�ไหนนอนนั่น กนิ ขา้ วดว้ ยนอนดว้ ย กลางคนื กเ็ ล่นกายกรรมให้ดู แกเดินคนเดียวมีลกู น้องสําหรบั ตดิ
และแจกใบปลวิ 3 คน ส่วนวิธีของคุณไสว ทําอกี แบบหน่งึ คือใชค้ นและใช้เงนิ แต่พวกอําเภอทางใต้
สุโขทยั กงไกรลาศ คีรมี าศ ลานหอย เขาเต็มใจเลอื กอยแู่ ลว้ ส่วนมากเลอื กคุณไสวทัง้ นั้น แต่สําหรับ
ผมเวลาน้นั ฐานะการเงนิ ไม่ดี มีเงินเดอื นนายกเทศมนตรีกิน เงนิ เดอื นละ 90 บาทเทา่ น้ัน ก็เกดิ อยากจะ
สมคั รขน้ึ มาบา้ ง เพื่อเป็นการลองเสยี งหรอื โฆษณาใหค้ นร้จู กั แต่เงินสําหรับค่าสมคั รก็ไมม่ ี ค่าใชจ้ ่ายก็มี
แตเ่ งนิ เดอื นเทา่ นั้น ต้องกระเหมด็ กระแหม่เพราะตอ้ งใชใ้ นครอบครวั และส่งลูกเรยี นดว้ ย เงนิ ค่าสมคั ร
สมัยนั้น 150 บาท แต่ถ้าผู้สมัครคนใดได้คะแนนไมถ่ งึ เกณฑท์ ่กี �ำ หนดกจ็ ะถกู ริบเงินค่าสมคั ร
ผมรู้ตวั ผมเองวา่ สมัครคราวนคี้ งไม่ไดแ้ น่ แตต่ อ้ งการใหค้ นรจู้ กั กน็ อนคิดอยู่ ไมร่ จู้ ะทําอย่างไร
สว่ นลูกน้องตลอดจนพนกั งานเทศบาลสนับสนนุ เต็มท่ี ใหล้ องสมัครดูทง้ั ๆ ที่พวกน้รี ูว้ ่าสมัครกย็ ังไม่ได้
แตด่ ว้ ยใจตัวเองแล้ว อยากสมคั รเต็มที่ วันหน่งึ กน็ อนปรกึ ษากับแมป่ ราย ภรรยาของผม เลา่ ความต้ังใจ
ว่าจะเล่นการเมอื งพรอ้ มดว้ ยเหตุผลให้เขาฟงั เขาบอกว่าก็นา่ จะสมคั ร แตผ่ มบอกว่าไม่มีเงนิ ค่าสมัคร
ถ้ามีเงินสกั 200-300 บาทกจ็ ะมีเงินพอสมัครได้ และเปน็ การโฆษณาตัวเองด้วย ถึงไมไ่ ดก้ ท็ ําใหค้ นรจู้ กั
ถา้ ได้กเ็ ปน็ โชค แตไ่ ม่ไดม้ ากกว่า เมยี ผมเขานงิ่ อยพู่ กั หนง่ึ เขาก็ตอบว่าใหล้ องสมคั รดู เขามเี งินของ
ชาวบ้านคือนายเวียนลกู น้องเก่าที่อยูต่ ําบลบางขลังหรือคลองแหง้ มาฝากไว้ 500 บาท ถา้ สมคั รกเ็ อา
เงนิ นไ้ี ปใช้กอ่ น แล้วเก็บรวบรวมใชก้ ็แลว้ กนั เพราะอีกตั้ง 2 เดอื นเขาจะมาเอา ผมจงึ ตกลงใจสมัคร
พมิ พร์ ูปใบปลวิ ยน่ื ใบสมคั รเสยี คา่ สมคั ร 150 บาท แต่ใบปลิวกม็ ีน้อยมาก แจกได้เพียงอําเภอหาดเส้ยี ว
กบั อําเภอสวรรคโลกเท่านั้นเอง เพราะมีเงินฝากกบั เงินเดือนเทา่ นน้ั เงินกน้ ถุงไมม่ ี เพ่ือนฝูงก็ไมม่ ีใครช่วย
เพราะระยะนัน้ ต่างคนต่างแย่ นอกจากช่วยกนั ดว้ ยจิตใจโดยเขียนดว้ ยจดหมายเทา่ น้ัน ผมตอ้ งลําบากมาก
เวลาไปหาเสยี งก็ตอ้ งขจี่ ักรยานเพือ่ ตอ้ งการให้คนร้จู ัก ส่วนจะไดน้ ัน้ คงไมไ่ ด้แน่
ผมจะเล่าถงึ เรื่องท่ผี มพูดวา่ คนทางเหนอื เลือกคนทางเหนอื คนทางใต้เลอื กคนทางใต้ เม่ือผล
การเลอื กต้ังออกมาปรากฏวา่ ครทู มิ อติเปรมมานนท์ ไดร้ ับการเลือกตัง้ คะแนนท่วมท้น เพราะคนทางเหนือ
มาออกเสยี งกันมากเหลอื เกนิ โดยเฉพาะอําเภอสวรรคโลก อําเภอหาดเสี้ยว เพราะเขาต้องการให้ได้คน
ทางเหนอื เปน็ ผู้แทนโดยทผี่ า่ นการเลือกตั้งมา 2 คร้ัง คุณไสว คนสโุ ขทยั ไดท้ ง้ั 2 ครัง้ จงึ ระดมออกเสียง
กนั มาเปน็ การใหญ่ ส่วนคุณไสว คมุ ทางใต้ 3 อําเภอ อําเภอเมอื ง อําเภอกงไกรลาศ ก่งิ คีรมี าศ และ
ก่ิงอำ�เภอลานหอยมาออกเสยี งกนั ไมถ่ งึ 20 เปอรเ์ ซ็นต์ คณุ ไสวจงึ แพ้ครูทิม ส่วนอําเภอศรสี ําโรงทผี่ มวา่
เปน็ อําเภอตัดสินน้นั เม่อื ออกเสียงอยา่ งนีก้ ็เปน็ ทีแ่ นน่ อนวา่ คุณไสวต้องแพ้ สําหรับผมนนั้ ผมไดอ้ ําเภอ
หาดเส้ยี ว เพียง 1 ใน 4 ของครทู มิ คณุ ไสวได้ไมถ่ งึ 500 คะแนน สว่ นอําเภอสวรรคโลกน้ัน ผมน้อย

194

กว่าครทู มิ 1,000 กวา่ คะแนน กน็ ับว่าดีพอใช้ เม่ือผลการเลอื กต้งั ออกมาคราวนน้ั ปรากฏวา่ ครูทิมได้
คะแนนอันดับ 1 ไดร้ ับเลือกเป็นผแู้ ทนราษฎร คณุ ไสว อนิ ทรประชา ได้มาเปน็ ที่ 2 คะแนนนอ้ ยกว่าครทู ิม
หลายพัน สําหรบั ผมนั้นคะแนนมาเปน็ ที่ 3 กน็ ับวา่ ดี และไม่ตอ้ งถูกริบเงินคา่ สมคั รด้วย

เมอ่ื การเลอื กตง้ั ผแู้ ทนราษฎรผา่ นไปแลว้ ผมกท็ ําหนา้ ทเ่ี ปน็ นายกเทศมนตรขี องผมไปตามระเบยี บ
แต่ก็ใช้เวลาหาคะแนนนิยมจากราษฎรทั่วๆ ไปเท่าท่ีจะทําได้ งานชิ้นแรกท่ผี มเปน็ นายกระยะน้นั มีหนงั สอื
ลบั เกยี่ วกบั สงครามอยแู่ ทบทุกอาทิตย์ เดอื นหนงึ่ ไปประชมุ ทกี่ ระทรวงกลาโหมบ้าง ทน่ี ครสวรรคบ์ ้าง
อยา่ งนอ้ ย 2-3 ครง้ั งานช้นิ แรกทผ่ี มไดร้ บั ความพอใจจากประชาชนและในวงราชการก็คือ ตรงหน้า
โรงเรียนสวรรควิทยาหลงั วดั จวนท่ีเป็นสนามวา่ งอยู่ปจั จุบันน้ี เพราะโรงเรยี นสวรรควิทยาต้งั อยู่ทน่ี ัน่
ส่วนเศษข้างหนา้ อยู่อกี ประมาณ 2 ไรก่ วา่ ตดิ กับถนนกรมทาง ผมกต็ ดั ถนนข้นึ สายหน่งึ ระหวา่ งหนา้ โรงเรียน
สวรรควทิ ยา ส่วนเหลืออีกด้านติดกับกรมทางเปน็ ปา่ ช้า ท่ดี ินเปน็ สามเหลยี่ มสวยมาก ผมก็ใหค้ นงาน
ทําความสะอาดทสี่ ามเหล่ียมป่าชา้ นนั้ ให้สะอาด แล้วใหส้ ัปเหร่อวดั สวา่ งอารมณข์ ดุ ศพบริเวณน้ันออกให้
หมด ปรากฏว่า ทนี่ น่ั ฝังศพกันซบั ซ้อนตง้ั 2 ชั้น 3 ชัน้ กม็ ี ขุดศพทั้งหมดไดเ้ กือบ 200 ศพ ผมกจ็ ัดการตาม
ประเพณไี ทย คือประกาศชกั ชวนชาวบา้ น พวกตลาด ทําบุญเผาศพไมม่ ีญาติ พอจดั ตามพทุ ธศาสนา
เสรจ็ เรียบร้อยแล้ว เปน็ ท่พี อใจของคนเฒ่าคนแก่มาก ทกุ คนโมทนาสาธุ ส่วนบุญหรอื บาปท่ผี มจะได้
เทา่ ไรน้นั ผมไมร่ ู้ แต่ไดค้ วามพอใจจากประชาชนก็เป็นทส่ี บอารมณแ์ ลว้ จากนัน้ ผมก็ใหช้ ่างทําแผนผัง
จดั เป็นสวนสาธารณะขน้ึ มคี นบรจิ าคแผ่นหนิ เป็นม้านั่งใหเ้ กือบ 20 ท่ี ถา้ วางกเ็ ตม็ สวน แล้วผมก็ให้
คนงานปลกู ตน้ ไม้ ไมด้ อก ไมใ้ บ สว่ นทเ่ี ปน็ แผน่ หนิ ตง้ั กป็ ลกู ตน้ ไมบ้ งั รอบ มที างเขา้ ทางเดยี วเกอื บเตม็ สวน
สําหรบั คนไปเท่ียวได้น่ังพกั ผ่อนตอนเยน็ ๆ และกลางคนื เป็นทพี่ อใจของพวกหน่มุ สาวมาก สวนนจ้ี ดั อยู่
ประมาณปีกว่า ตน้ ไม้ขึ้นคร้มึ ส่วนตอนกลางสวน ผมทําศาลาพกั แต่มงุ ด้วยหญา้ คา เยน็ วนั เสาร์ก็เอา
เครอื่ งขยายเสยี งไปเปิดให้คนฟัง มีคนไปเท่ียว และเปน็ ทนี่ ิยมกันมาก

สวนรกั เทศบาลเมอื งสวรรคโลก ท่ีดินแปลงน้ีผมขอจากเจา้ คณุ ถม ตอนบวชเป็นพระ
เป็นเจา้ อาวาสอยู่ เพ่ือทําสวนสาธารณะ ท่านก็เหน็ ด้วย
พวกขา้ ราชการสุโขทัยทกุ ระดับผ่านไปมากช็ มวา่ จัดได้ดี
เพราะระยะนนั้ ท่ไี หนไม่มจี ดั เลย โดยเฉพาะผู้ใหญ่คนหนง่ึ
ท่านผูใ้ หญ่กว่าผมคือคณุ โชติ แข็งขนั (กรี เหลา่ ไพโรจน์) เป็น
พอ่ ของขนุ อัครวุทธ เหลา่ ไพโรจน์ นายกเทศมนตรีปัจจุบนั น้ี
ทา่ นผา่ นมาเหน็ สองสามหน ถงึ กบั ออกปากทว่ั ๆ ไปวา่ ขนุ เพง่
เป็นนายกหัวดี สรา้ งสวนสาธารณะใหค้ นนง่ั เล่นได้ ทา่ น
ยังพดู เป็นตลกต่อไปวา่ แผน่ หนิ และต้นไม้ปลูกรอบนน้ั ยงั
เปน็ ที่สรา้ งคนไดด้ ้วย ท่านบอกเทศบาลสโุ ขทยั สไู้ ม่ได้ เพราะ

195

เวลาน้นั เทศบาลสโุ ขทัยมแี ลว้ เปิดทหี ลงั เทศบาลเมืองสวรรคโลก 2 ปี สวนน้เี ป็นที่ร�่ำ ลือมาก แมจ้ ะไม่
ใหญก่ ว้างขวางแตก่ ะทัดรดั น่าดู คนไปคนมาชอบทัง้ นั้น แตเ่ ปน็ ท่นี า่ เสยี ดายว่า ตอนหลังเมือ่ ผมออกจาก
นายกไปเป็นผู้แทนราษฎร นายกหลงั ๆ มาไมค่ อ่ ยเอาใจใส่ นอกจากคุณกําบนั อาทิตย์แก้ว เปน็ นายก
กบ็ ํารุงรักษาอยบู่ ้าง แตท่ ำ�ไดไ้ ม่เตม็ ที พอต่อมาทหี ลงั คุณมารษิ เปน็ นายก พระครูพริ ุฬเจ้าอาวาส
วัดสว่างอารมณ์ทา่ นขอคนื คอื ให้เอกชนเช่า กําลงั จะทําอาคารอยู่ ส่วนคุณมารษิ เป็นนายกอยู่ขณะน้ี เมอื่
ถกู พระเรียกคนื ก็ไมก่ ลา้ โต้เถียงอะไร กย็ อมใหแ้ ละไปจดั สวนใหมท่ ี่หน้าศาลจังหวัดสวรรคโลก แตร่ สู้ ึกว่า
คนไมค่ ่อยนิยม เพราะไกลยา่ นชมุ นมุ ชน ไมเ่ หมอื นอยทู่ ส่ี ามเหลย่ี มสวนรกั ทผ่ี มทํา แตก่ เ็ ปน็ เรอ่ื งของแนว
ความคิดแต่ละคน ตอนทผี่ มจัดท่ดี ินเปน็ สามเหลย่ี มสวนรักน้ัน ผมมหี ลักฐานเจ้าคุณถม เจา้ อาวาส
วัดสวา่ งอารมณ์ ทําหนังสอื ใหเ้ ทศบาลจัดเปน็ สวนได้ ผมเคยถามทางเทศบาลอกี ทวี า่ ทําไมไม่จดั ที่
สามเหล่ียมและผมกบ็ อกว่าหลกั ฐานพระใหจ้ ัดสวนน้ันกย็ งั มี แต่นายกกต็ ดั สินใจให้คนื พระไป สําหรับ
เทศบาลเมืองสวรรคโลก ผมถอื วา่ เปน็ ทส่ี ร้างตัวให้ผมเกดิ ความนยิ มจากประชาชน จนไดเ้ ป็นผูแ้ ทนราษฎร
แตผ่ มก็ทําทกุ สงิ่ ทุกอยา่ งไว้ให้เปน็ ที่ระลึกในสมยั ทผ่ี ม
เป็นนายก เชน่ 1. ถนนสุดเขตเทศบาลด้านเหนอื หน้าโรง
หบี ฝ้ายนายต้นื ผมกเ็ ปน็ คนตดั และกันทไ่ี วเ้ ปน็ ประโยชน์
แก่เทศบาล ท่ีตั้งทท่ี ําการประปาปจั จุบนั นก้ี เ็ ป็นท่ผี มจัดหา
ไว้ใหส้ ําหรับประปา และก็เป็นประปาได้จริงๆ 2. สว่ นอีก
สายหนงึ่ จากถนนท่ผี มกลา่ วน้ีตดั ตรงกึ่งกลางมาทางบา้ น
ฉำ�ฉาท่ีผมซ้ือไว้หรือตลาดเทศบาลปัจจุบันน้ีเส้นหน่ึงมา
ชนที่ดนิ รถไฟดา้ นใต้โรงพัก 3. สว่ นอีกเส้นหน่งึ เสน้ ดา้ น
เหนืออําเภอ คือจากตลาดเทศบาลมาจรดถนนริมน้ำ�
หนา้ ปา่ ไม้ ถนนน้ผี มกต็ ัดโดยไดร้ บั เงนิ จากกรมประชา
สงเคราะห์ 240 บาท 4. อกี เสน้ หน่ึง ดา้ นใตส้ ถานีตำ�รวจ ภาพแสดงถนน 4 สาย ทน่ี ายเพ่งไดจ้ ัดท�ำ ขึน้

ในท่ีราชพสั ดกุ ับทด่ี นิ รถไฟเสน้ นัน้ ผมกต็ ัดไว้ ส่วนในทร่ี ถไฟ นายชื่น สินธุชน เช่าท่ีรถไฟสร้างโรงหนงั ไว้
โรงหนึ่ง รอบโรงหนงั มีตลาด ผมซอื้ เป็นตลาดและมาดัดแปลงเปน็ ตลาดอาหารสกุ ตอ่ จากตลาดสดคุณ
สงวนทเ่ี ป็นโรงภาพยนตร์อัมรนิ ทรป์ ัจจบุ ันน้ี ส่วนฝง่ั ตะวนั ตกและตรอกหางคลอง ผมก็ทําให้พอเดินได้
เพราะสมัยนัน้ ถนนลูกรังกับทรายก็เปน็ ถนนท่ดี ไี ด้

ผมทํางานทุกอย่าง เพือ่ ความเจรญิ ท้องถิ่น แต่ก็ไมค่ อ่ ยคบื หน้าทันความตอ้ งการของประชาชน
นัก เพราะรายไดน้ อ้ ย ขยับตัวไมอ่ อก ตอ่ มาวนั หนง่ึ มเี พ่อื นผา่ นมาข้ึนรถไฟทส่ี วรรคโลก ตําแหนง่ อธบิ ดี
ผมนึกชื่อไม่ออก แตจ่ ําได้วา่ เปน็ เพ่ือนโรงเรียนราชวิทยาลยั ด้วยกนั เขาไปเย่ียมผมทีเ่ ทศบาลและถาม

196

รายไดเ้ ทศบาล เขากแ็ นะนําผมวา่ เทศบาลกวา้ งเหลอื เกนิ รายไดก้ ไ็ มก่ แ่ี สน จะทําไหวทไ่ี หน เสยี ชอ่ื เปลา่ ๆ
เขาแนะนําใหข้ ออนมุ ตั ติ ดั เขตฝง่ั ตะวนั ตกออกไป เมอ่ื เขาไปแลว้ ผมกป็ รกึ ษากบั คณะเทศมนตรี แตส่ มาชกิ
บางท่านมาปรึกษากม็ ีความเห็นตรงกัน แต่คร้ันรายงานจังหวดั ผ่านไปกระทรวงมหาดไทย ตา่ งกไ็ ด้รบั
คําตอบวา่ เขาอนญุ าตไมไ่ ด้ เพราะไมเ่ คยมตี ัวอยา่ ง กระทรวงไมอ่ นมุ ตั ิ แตก่ ็ยังชมเชยมาว่าคณะเทศมนตรี
เมืองสวรรคโลกกล้าสกู้ ับขอ้ เทจ็ จริง เพราะไม่กลวั ราษฎรวา่ ทําไมผมจะไม่กลวั เพราะผมมแี นวทจ่ี ะเล่น
การเมืองอย่แู ลว้
ตามทผ่ี มกล่าวแลว้ ขา้ งต้นวา่ พอผมได้เป็นนายกเทศมนตรไี ด้ปีกว่าๆ กระทรวงศึกษาธกิ าร
โอนโรงเรียนมาให้ 3 โรงเรยี น คอื โรงเรียนวัดจวน หรอื โรงเรยี นเทศบาลเมอื งสวรรคโลกปจั จุบันน้ี โรงเรียน
วัดสวสั ดิการาม หรือวัดต้นหัด และโรงเรยี นวดั สวรรคาราม หรือวดั กลาง ท้งั 3 แหง่ น้ีอาคารเรียนทรุดโทรม
ตอ้ งสร้างใหห้ มดทง้ั 3 แห่ง ความจรงิ สมัยนั้นก็ไม่แพง สร้างหลงั หน่งึ ก็ไม่เกิน 3,000 บาท แต่โรงเรียน
เทศบาลเมืองสวรรคโลก ผมจัดซอ้ื ที่ใหใ้ หม่ตรงทต่ี ัง้ ปัจจบุ ันน้ี ตอ้ งมาสรา้ งอาคารเรยี นให้ใหม่ อาคารเรียน
หลงั น้ี เราสรา้ งด้วยไมส้ ักทั้งหลงั 2 ช้ัน 10 หอ้ งเรียน ส้ินคา่ ก่อสร้างไป 2,700 บาท สวยงามน่าดูสําหรับ
สมยั นนั้ วธิ ีการก่อสร้างให้คณุ หลวงสฤษดิ์ เป็นคนคมุ ใชไ้ ม้หนา 6 กระเบียด 8 นิว้ ไม้สักหนา 6 กระเบียด
ยกละ 8 บาทเทา่ น้นั ใหค้ นลากมาจากทางเหนือ เกบ็ ไวใ้ นโรงฆ่าสตั ว์ของเทศบาล และก็ถูกจับบ่อยเหมอื นกนั
ตํารวจทา่ นก็ดี อยั การท่านกด็ ี พอสํานวนถงึ กป็ ลอ่ ยทั้งหมด เพราะเขารวู้ า่ เราเอามาทําโรงเรียน
โรงเรยี นหลังน้ีใครเห็นชอบมาก วันหนึง่ คณุ หลวงสินธสุ งครามชัย รัฐมนตรวี ่าการเกษตรมาเห็น
เข้า ขอรอ้ งใหผ้ มไปทําสักหลังหน่งึ ท่ีนคิ มคลองมะพลบั จะให้ราคา 6,000 บาท ผมก็ไม่กล้ารับ ก็เรียนทา่ น
ตรงๆ วา่ อย่นู อกเขตอทิ ธิพลของผม กลวั ตํารวจจับ เพราะคณุ หลวงสนิ ธสุ งครามชยั ท่านจะสร้างนิคม
คลองมะพลบั ส่วนดา้ นการศกึ ษา เราขาดกําลังคน ครูทใี่ หม้ ากไ็ มพ่ อ เดก็ กเ็ พ่ิมขึ้น เราตอ้ งจา้ งช่ัวคราว
เป็นครชู ว่ ยสอน พอแกข้ ดั ไปได้ แตเ่ ร่อื งการศึกษา ผมกับคณะเทศมนตรีปรึกษากนั ทนคา่ ใช้จ่ายไมไ่ หว
ก็ส่งคืนอีกเหมือนกนั แต่ก็ถูกตอ่ วา่ ตามเคย
สําหรบั การศึกษาระยะหลงั ๆ นเ้ี มื่อผมออกแล้ว งบประมาณอตั รากําลังครูก็ให้มาเตม็ ท่ี ทา่ น
คณะเทศมนตรรี นุ่ หลงั ๆ จงึ ทํางานไดด้ ี แต่เม่ือผมเปน็ นายกเทศมนตรอี ยู่นนั้ มโี รงเรยี นอยู่ 3 โรง ครู 20
กว่าคน เวลามงี านมกี ารอะไร กําลงั ครูชว่ ยแยะกด็ ีเหมอื นกนั ส่วนกจิ วตั รงานเทศบาลท่ีผมทําอยู่ เวลา
ไปทํางาน หรือไปตรวจงานกข็ ี่จกั รยานท้ังนัน้ งานระยะนนั้ กไ็ มม่ ีงานอะไรคืบหนา้ มาก เพราะบา้ นเมือง
อยูใ่ นภาวะระวังสงครามดังท่ผี มกลา่ วแล้วขา้ งตน้ และทส่ี ดุ สงครามกเ็ กิดขน้ึ จรงิ ๆ พอวนั ท่ี 8 ธันวาคม
2484 ญี่ปุน่ ยกทัพขึ้นหมดทกุ แห่งเข้าทางอนิ โดจนี เมอื งไทยกข็ ้นึ สงขลา บางปู และท่อี ่นื ๆ อกี หลายแหง่
ไม่เปน็ ที่ทํางานทําการกัน รอคําสง่ั ทหารและคําสัง่ จงั หวดั เท่าน้นั ตอนนกี้ ็ต้องประกาศใหช้ าวไทยทัว่ ประเทศ
รู้ การติดต่องานกไ็ ม่สะดวกนกั

197

มาในชว่ งปลายปี พ.ศ. 2484 มกี ารทิง้ ระเบิดกนั ทกุ แห่งทั่วประเทศ สโุ ขทยั เป็นจงั หวัดเดียว
ท่ไี มถ่ กู ทง้ิ ระเบิด เพราะระยะนั้นเราเริ่มตั้งขบวนการเสรีไทยต่อต้านญี่ปุ่นกันแล้ว ซึ่งผมได้เขียนไว้แล้ว
ในเรือ่ ง มหาสงครามเอเชยี บูรพา การทํางานกต็ ้องหยุดชะงกั ไป พอปลายปี 2485 ผมมีโอกาสหา
คะแนนนิยมจากพวกชาวไร่ฝ้ายขึน้ อกี เพราะเวลาน้นั ฝา้ ยในสวรรคโลกทํากนั ปีละ 2-3 แสนไร่ ใครๆ
ก็ตอ้ งการ เพราะฝา้ ยกับนนุ่ น้ใี ช้ไปทําเครอ่ื งอปุ กรณ์เก่ียวกับการทําระเบดิ ได้ ระยะนั้นทางฝ่ายรฐั บาล
ทา่ นจอมพล ป. พบิ ูลสงคราม เปน็ นายกรฐั มนตรี ทราบว่าญ่ีปนุ่ จะซื้อฝา้ ยเป็นจํานวนมาก ฝา้ ยกม็ มี าก
ท่สี ุดที่สวรรคโลกเท่าน้ันเอง จุดม่งุ หมายกม็ าอย่ทู ส่ี วรรคโลก วนั ท่เี ท่าไรผมจําไม่ได้ ผมไปทํางานตาม
ปกติ พอตอนจวน 11 โมง ผมกไ็ ปสถานรี ถไฟเป็นกจิ วัตรท่ีผมเคยทํา วันนั้นก็เลยพบกับเพ่อื นนกั เรยี นเก่า คอื
หลวงสังวรโลหสทิ ธ์ิ (จำ�ลอง เทวดล) เปน็ นกั เรยี นรนุ่ ผู้ใหญ่ ผมเขา้ ไม่ทนั ขณะนัน้ เป็นผจู้ ัดการบรษิ ัทแร่
และยางไทย จํากดั ทําแรม่ ากทั่วปกั ษใ์ ต้ เพราะเปน็ บริษัทของรฐั บาล
เมือ่ ผมพบเพอ่ื นแล้วกถ็ ือตามธรรมเนียมไทย เพราะใกลเ้ วลาเทยี่ ง กพ็ าไปรา้ นอาหารกลาง
วนั แลว้ คุยกัน ขณะน่งั กินขา้ วกนั อยู่น้ัน หลวงสงั วรฯ ถามผมว่าฝ้ายมีมากไหม ผมบอกวา่ มาก แลว้ ทา่ น
ถามผมวา่ จะเป็นผจู้ ดั การรับซือ้ ฝา้ ยให้ไดห้ รอื ไม่ ผมก็ตอบอย่างนักการเมอื งคอื ขอคิดดูก่อน ทา่ นบอก
ไม่ได้ต้องตอบวนั น้ี พอตอนบ่ายท่านจะกลับ ท่านกเ็ ลยบอกให้ผมเปน็ คนจัดซ้ือฝา้ ยให้ โดยอา้ งเหตผุ ลว่า
ผมเปน็ นายกเทศมนตรี เปน็ ชาวไร่ นอกจากนั้นยงั เปน็ นกั เรียนราชวิทยาลัยด้วยกนั เสยี อีก ท่านบอก
ไมม่ กี ารปฏเิ สธ แตท่ า่ นสัง่ ไว้ว่าให้เช่าห้อง 4 หอ้ ง เปิดให้โลง่ ถึงกนั หมด ผมก็บอกวา่ ห้องตรงขา้ ม 3 ช้ัน
หลังสถานนี น่ั แหละเหมาะท่สี ดุ แล้ว พอจะเช่าได้ ท่านกต็ อบว่าตกลงและเรากเ็ ดินไปดสู ถานทกี่ นั แล้ว
ทา่ นสั่งให้เตรียมตวั ทุกอยา่ ง นอกจากนั้นทา่ นกบ็ อกว่าจะรบี ส่งตู้เซฟเก็บเงินมาให้ พรอ้ มทัง้ โอนเงนิ
สําหรบั ฝ้ายมาเสร็จ ท่านถามผมว่า เวลานี้ฝ้ายกิโลละเท่าไร ผมบอกกิโลละ 50 สตางค์ ชาวไร่กําลัง
ถูกพ่อค้าคนกลางกดราคา ทา่ นก็เลยแยม้ มาใหท้ ราบว่าดีแลว้ งานน้เี ปน็ งานนโยบายของรฐั บาล เราจะ
ได้มีโอกาสช่วยเหลือราษฎรได้ เขาซอ้ื เทา่ ไร เราก็ซื้อตามราคาเขา แตถ่ ้าเราซ้ือจํานวนมาก หลายพนั กิโล
หรือหมืน่ กโิ ลก็เพิ่มราคาได้ ให้เปน็ อํานาจของผูจ้ ัดการ พอตอนบ่ายทา่ นก็ขน้ึ รถไฟกลบั และสงั่ ให้รีบ
ดําเนินงานตามที่ทา่ นสั่ง
เม่ือหลวงสงั วรฯกลับไปแล้วผม ก็งงเปน็ ไกต่ าแตก เพราะคดิ ไมอ่ อกว่างานใหญ่โตเช่นนใ้ี ชเ้ งนิ
เปน็ แสนเปน็ ล้าน พดู กนั ไม่ถึงช่ัวโมงกต็ กลงกนั ไดท้ ุกอย่าง ทัง้ ไมเ่ ขา้ ใจด้วยว่าเปน็ งานการคา้ กันอยา่ งไร
แต่จําคําสง่ั ท่านไดอ้ ยา่ งหนึง่ วา่ ตอ้ งซ้อื ฝา้ ยให้หมดทั้งสวรรคโลก อยา่ ให้เหลอื อยใู่ นมอื คนกลาง ถกู แพง
อยา่ งไร กต็ ้องซ้อื ส่วนเรอื่ งเงินไม่ต้องหว่ ง จะโอนมาใหท้ างคลงั พอทา่ นกลับไปแลว้ ผมกไ็ ปทาบทาม
เจา้ ของหอ้ ง คอื เถา้ แกย่ กซที ท่ี ําโรงแรมเมืองอนิ ทร์ปัจจุบนั น้ี พดู เปน็ ทเี ล่นที่จริงไปก่อน เขาบอกไม่
ขดั ขอ้ งอะไร แตข่ อให้เอาจรงิ เถอะ นอกจากนัน้ ในระยะนนั้ ตลาดสวรรคโลกกําลังปัน่ ป่วนเพราะพ่อค้าพืช
ไมก่ ลา้ ซอ้ื พชื มาก ซื้อกก็ ดราคาและไม่กล้าซอื้ มากเพราะตรู้ ถไฟไมม่ ีสง่ เวลานั้นมสี ่งได้ทางรถไฟแห่งเดียว

198

ทางเรอื ก็ลงไมไ่ ด้เพราะน�ำ้ แหง้ ชาวไรย่ ่งิ เดือดรอ้ นใหญ่ โดยเฉพาะเวลาน้ันมีฝา้ ยอยา่ งเดยี วมากท่สี ุด ถว่ั
ก็มีนอ้ ย ผมเตรยี มงานเสรจ็ แล้วกก็ ลับไปทํางานเทศบาล เยน็ กก็ ลบั บา้ น พอกลางคนื เวลานอนกค็ ิดถึง
เรือ่ งการซือ้ ฝ้ายน้ี ถ้าเป็นเรือ่ งจรงิ เกดิ ข้นึ มา ก็นบั วา่ เป็นบุญกุศลของผมอย่างหนงึ่ ท่ีจะทําให้ชาวไร่รู้จกั
คุ้นเคยมากขน้ึ ก็นบั วา่ เข้าแผนการเมอื งของผมอย่างหนง่ึ ท่ีจะรู้จักกบั ราษฎร และให้เขาเช่อื ถือ
ตอ่ มาไม่เกิน 3 วัน ได้รับแจง้ จากคลงั จังหวดั สโุ ขทัยวา่ มีเงินโอนมาให้ 1 แสนบาท ผมก็ไปถาม
คลงั บอกผมจะฝากคลงั ไว้กอ่ นไดห้ รือไม่ เพราะไมร่ จู้ ะเอาเงินน้ีไปเก็บไว้ทไ่ี หน คณุ สงิ ห์โต ปาณะดษิ ฐ์
เปน็ คลงั จงั หวดั ในสมัยนนั้ กบั ผมชอบพอกัน เขากส็ งสัยว่าเงนิ อะไรถงึ โอนมาให้ผมมากมายอย่างน้ี เปน็ เงนิ
ของบรษิ ทั แรย่ างไมใ่ ชเ่ งนิ ของเทศบาล ผมก็บอกตามตรงวา่ เงินนีเ้ ปน็ เงินของบริษัทแรแ่ ละยาง คุณหลวง
สงั วรฯ เปน็ ผู้จัดการใหญเ่ ป็นนักเรยี นร่นุ พี่ผมเขาจดั ขอมาให้ ผมกเ็ ล่ารายละเอียดให้แกฟังทั้งหมด เขา
ก็พลอยดีใจดว้ ยบอกวา่ เปน็ วาสนาทไี่ ด้ทํางานใหญ่โดยไมร่ ้สู กึ ตัว ถามผมว่าจะเอาเงนิ ไปเกบ็ ไวท้ ่ีไหน ตเู้ ซฟ
กไ็ มม่ ี ขอใหเ้ ขาหาวธิ ใี ห้ เขาแนะนําว่าถา้ เป็นระเบยี บการคลงั แล้วเงินเอกชนฝากไมไ่ ด้ แตใ่ หท้ ําคําร้อง
ถงึ เขา เขาจะขอรอ้ งขา้ หลวงวา่ เงนิ นเ้ี ปน็ ของบรษิ ทั แรแ่ ละยาง ขา้ หลวงอนมุ ตั แิ ลว้ กฝ็ ากได ้ มสี มดุ เบกิ ฝาก
แบบของเทศบาล ผมกท็ ําตามคําสงั่ ทกุ อยา่ ง ขา้ หลวงกอ็ นุมตั ิเงนิ 1 แสนท่เี ขาโอนมาให้ผมครง้ั แรกน้ี
ผมทําพธิ เี ซ็นรับแล้วก็เขา้ ฝากคลังโดยไมต่ ้องจบั เงินสดกันเลย คลังจังหวัดกใ็ ห้สมดุ เบกิ ฝากพรอ้ มใหเ้ ซน็
ลายเซน็ ไวต้ ามระเบยี บ การเงนิ สมัยน้นั ลําบากมากเพราะทง้ั สวรรคโลกตอ้ งไปเอาทส่ี โุ ขทยั ไม่มีธนาคาร
เหมือนปัจจุบนั นี้ เวลาจะซ้อื ของทหี น่ึงกต็ ้องว่ิงไปเอาท่สี โุ ขทัย
เมอื่ เร่ืองการเงนิ จดั การเรียบร้อยหมดแลว้ ผมก็จัดห้องสําหรับรบั ซ้อื ฝ้าย โดยขอรอ้ งเถ้าแก่
ยกซี เป็นคนจัดใหท้ ้งั หมด การจัดหอ้ งรบั ซ้อื ของที่เถ้าแก่ยกซีทําน้ี ทําให้พวกตลาดสนใจมาก เพราะ
อยูๆ่ ไม่มีขา่ วคราวอะไรเลย ก็มรี า้ นคา้ ต้งั 4 คูหามาเปิดรับซอื้ ฝา้ ย พวกพ่อคา้ ในตลาดกเ็ ป็นพ่อคา้ พืชไร่
เช่อื ครึง่ ไมเ่ ชื่อครง่ึ และกย็ งั แสดงการดถู กู ด้วยวา่ ทําใหญโ่ ตเชน่ นี้ค่าใช้จ่ายสูง ก็คงจะเข้าแบบเดยี วกบั
บริษัทจงั หวัดอีกน่ันแหละ ผมกไ็ มพ่ ดู อะไร แต่พวกพ่อค้าบนตลาดกไ็ มก่ ลา้ ดแู คลนอย่างไร เพราะระยะ
น้ันผมเป็นนายกเทศมนตรีเมอื งสวรรคโลก ผมเรม่ิ จดั หอ้ งยังไม่เสร็จเรยี บรอ้ ยดี สํานักงานใหญ่ทางกรงุ เทพ
ก็ส่งเคร่ืองสํานักงานมาเปน็ การใหญ่ มตี เู้ ซฟ มีโตะ๊ ทํางาน และอกี หลายอยา่ ง น่าดูยงิ่ สมกบั เปน็ บริษัท
ใหญ่ ช้นั บนจัดเป็นห้องพกั สมหุ บ์ ญั ชี 1 หอ้ ง มหี อ้ งโถงกลาง ผมจดั เป็นหอ้ งประชุม นอกจากนนั้ ยังมีห้อง
สําหรับรับรองอีก 3 ห้อง ของใชส้ ําหรบั ห้องรับรองน้มี ีเตยี ง ทีน่ อน เกา้ อี้ ม้งุ มาเสรจ็ ทางบรษิ ทั ส่ง
มาให้ท้งั สนิ้ ผมกเ็ รม่ิ เปิดทําการโดยเขยี นป้ายใหญต่ ิดท่หี นา้ บริษัท ชือ่ “บรษิ ัท แรแ่ ละยาง จํากัด สาขา
สวรรคโลก” และมโี ปสเตอรห์ ลายอย่างติดว่ารบั ซอื้ ฝา้ ย ผมจา้ งพนกั งาน 4 คน เป็นพนกั งานช่ังของคนหน่ึง
สมุหบ์ ัญชคี นหนงึ่ และมเี ด็กรบั ใช้ รวมท้งั คนงานประจําอยู่ 2 คน สําหรับยดั ฝ้ายและยกกระสอบ วันแรกๆ
เปดิ ชาวไรก่ ็เรมิ่ มาขายบ้างไม่มากนกั เมือ่ ซือ้ ใหม่ๆ ก็ได้วันละ 4-5 พันกิโล และก็เพ่ิมขึ้นมาเร่อื ยๆ

199

มาระยะหนึ่งชาวไร่ห่างไปเพราะปรากฏว่าพวกพอ่ คา้ ฝ้ายออกข่าวว่าตาชั่งโกง ผมก็ไมว่ า่ อะไร
เพราะระยะน้ันชาวไร่หาบมาขายใหผ้ มมากกวา่ พอ่ ค้า จึงมขี ่าวว่าตาชัง่ ของบรษิ ทั ไมต่ รง แต่วิธแี กข้ องผม
ผมกแ็ ก้ไดห้ มด โดยผมขอใหเ้ จ้าของฝ้ายทีม่ าขายน่นั แหละชง่ั เอาเอง สว่ นคนชั่งประจําของผมใหค้ อย
ยนื ดูและจดนำ้�หนักไวเ้ ทา่ นั้น เมอื่ ผมแก้ด้วยวธิ นี ้ี ชาวไรก่ เ็ ริม่ มาหาผมมากข้ึน ราคาของผมกซ็ ื้อกโิ ลละ
50 สตางค์ เทา่ พ่อค้าราคาตลาดซอ้ื ส่วนการเงิน ชาวไร่ได้เท่าไร คนชงั่ เขียนน�ำ้ หนักไปใหส้ มุหบ์ ัญชจี ่ายเงิน
ไดร้ ับเงินสดทกุ ราย ยิ่งทําใหช้ าวไร่นิยมมากข้ึน นอกจากนัน้ วธิ กี ารของผมเวลาไปถอนเงนิ คลงั ผมก็
ถอนมาไว้คราวละ 3-4 หม่นื บาท เพื่อใช้ไดห้ ลายๆ วัน ส่วนเงนิ ในสมัยน้ันมีใบละพนั ดว้ ย สว่ นธนบัตร
ทกุ อย่างมใี บละพัน ใบละร้อย ใบละยี่สบิ ใบละห้า ใบละหน่ึงบาท ผมขอใหค้ ลังจา่ ยธนบตั รใหม่ท้ังน้นั
วธิ ีน้กี ็ดงั ทั่วไปหมดทุกต�ำ บล คือ เมอื งเกา่ คลองตาล ย่านยาว ปา่ กมุ เกาะ อําเภอศรีสําโรง ต้องมาดูผม
ทง้ั น้ัน เพอื่ ความสะดวก ผมให้เงนิ เปน็ ธนบตั รใหม่ บางทมี เี ศษตาช่งั ขาด 2-3 ขีดไมไ่ ดก้ ิโล ผมยังปัด
ขน้ึ ใหเ้ ป็นกิโลด้วย ผมทําเช่นนท้ี ําให้พ่อค้าทีร่ ับซ้ือฝ้ายในตลาดไมม่ คี นไปขาย บางรายจะเรยี กร้องชาวไร่
คอื เพิ่มราคาให้อีก 5 ตงั ค์ 10 ตังค์ พอผมรู้ ผมก็ขนึ้ ตาม ยง่ิ ทําใหค้ วามนยิ มมากขน้ึ ทกุ ที พ่อคา้ บางคน
ซอ้ื ของไว้มาก ไม่มผี ้สู ง่ การเงนิ กข็ ลุกขลกั พวกชาวไรร่ ายใหม่ๆ ขอผลัดเปน็ หนรี้ อก่อน แต่ทางผมไม่มี
การขดั ขอ้ ง
ตอนหลงั ๆ ผมซ้อื ได้วนั ละหลายหมน่ื กิโล จนท่ีไมพ่ อเก็บ เถ้าแกย่ กซคี นทค่ี อยช่วยผมอยู่ ถามวา่
ซอื้ อยา่ งน้จี ะเอาไปเก็บไวท้ ีไ่ หน เพราะห้อง 4 คหู าที่เปน็ ของบรษิ ทั น้นั ผมเปดิ โลง่ หมด กันไว้ 2 หอ้ ง
สําหรับเป็นทน่ี ง่ั และโต๊ะทํางานของสมหุ บ์ ัญชี ส่วนอกี 2 ห้องน้ันเปน็ ทกี่ องฝา้ ย ผมกไ็ มบ่ อก แต่ผม
เอารถยนต์ไปส่งศรีสําโรงทุกวนั เพราะทางรฐั บาลตกลงกนั ว่าใหห้ ีบฝ้ายใหบ้ รษิ ทั ผมแล้วอดั เปน็ เบลใส่
กระสอบห้มุ เรยี บรอ้ ย พอได้จํานวนฝา้ ยคร้งั ละ 3-4 ตรู้ ถไฟ ผมกไ็ ปขอสง่ คร้งั หนึ่ง การไปขอตรู้ ถไฟ ผมก็
วานเถา้ แกย่ กซไี ปขอในนามบรษิ ทั แร่และยางไทย ยกซีมาบอกวา่ เราอยู่ในอันดบั ที่ร้อยกว่า ถ้าจะไดค้ งอกี
นาน แตผ่ มไมบ่ อกเถ้าแกย่ กซีวา่ รฐั บาลสั่งรถไฟว่า ถ้าบรษิ ทั ขอเอาฝ้ายใส่ตู้ส่งไปกรุงเทพฯ กใ็ หจ้ า่ ยไปให้
ก่อนพ่อค้าอนื่ ผมก็เรมิ่ สง่ ฝ่ายเม็ดส่งไปหีบทศ่ี รีสําโรง ขากลบั ให้รบั ฝา้ ยเบลมา พอฝา้ ยผมมมี าก รถไฟ
เขากใ็ ส่ฝ้ายให้ผมกอ่ น สําหรับสง่ มากรุงเทพฯ
เมื่อเรื่องขอตรู้ ถไฟมาเกบ็ เช่นน้ี พอ่ ค้าหลายคนที่ขอตู้ไวก้ ่อนจึงไปตอ่ วา่ นายสถานี นายสถานี
กไ็ มก่ ล้าบอก เพราะเป็นคําส่ังลับจากรัฐบาลโดยตรง ให้กรมรถไฟบอกนายสถานสี วรรคโลก ใหผ้ มได้ตู้
ก่อนคนอืน่ เมือ่ ผมไม่มฝี า้ ย จึงคอ่ ยจา่ ยให้คนอืน่ ระยะนพ้ี ่อคา้ ชกั โกรธนายสถานมี ากข้นึ กไ็ ปรบเร้า
และไดท้ ราบเรอื่ งจากนายยกซีวา่ ผมซือ้ ฝ้ายในนามของบริษัทแรแ่ ละยาง ซึ่งเป็นของรฐั บาลทส่ี ัง่ ให้รบั ซอื้
พวกพอ่ ค้าพชื ไร่ในตลาดกห็ ายสงสยั และอยากขายฝา้ ยทซ่ี ือ้ ไว้ใหผ้ มอีก และจะไม่รับซ้อื จากชาวไร่ เพราะ
ไมม่ ีผขู้ ายให้ ผมกร็ ับซือ้ โดยให้กําไรจากราคาทเี่ ขาซ้ือไว้ 10 สตางค์ ถึง 50 สตางค์ พวกพอ่ คา้ กพ็ อใจมา

200