หนังสือสุขศึกษา ม.4

เอกสารประกอบคมู ือครู

กลุม สาระการเรียนรู สขุ ศึกษาและพลศึกษา

สุขศกึ ษา สําหรับครู

4ชน้ั มัธยมศึกษาปท ่ี

ลักษณะเดน คูมือครู Version ใหม

ขยายพืน้ ทร่ี ปู เลมใหญข้นึ กวา เดิม จดั แบงพนื้ ทอ่ี อกเปนโซน
เพื่อคนหาขอมูลไดงาย สะดวก รวดเรว็ และดูเปน ระเบยี บ

กระตนุ Enคgวagาeมสนใจ สาํ รวจคน หา อธบิ ายความรู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคน หา อธบิ ายความรู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล
Explain Expand Evaluate Engage Explore Explain Expand Evaluate
Explore

เปา หมายการเรยี นรู
สมรรถนะของผูเรียน
คณุ ลักษณะอนั พงึ ประสงค

โซน 1 หนา หนา โซน 1

หนังสือเรียน หนังสือเรียน

กระตนุ ความสนใจ Engage ขแอนสวอบNเนTน กาOร-คNดิ ET ขอสแอนบวเนนOก-าNรคEดิT
ขอสอบ O-NET
สาํ รวจคน หา Explore บูรณาการเชอื่ มสาระ

อธบิ ายความรู Explain โซน 3

ขยายความเขา ใจ Expand กจิ กรรมสรา งเสรมิ
กิจกรรมทา ทาย
ตรวจสอบผล Evaluate

โซน 2 โซน 3 เกรด็ แนะครู

No. คูม ือครู นกั เรียนควรรู

โซน 2

บเศรู ณราษกาฐรกิจพอเพียง

บรู ณาการอาเซียน

มมุ IT
คูมอื ครู No.

โซน 1 ข้นั ตอนการสอนแบบ 5Es โซน 2 ชวยครเู ตรยี มสอน โซน 3 ชวยครเู ตรยี มนกั เรียน

เพือ่ ใหค รเู ตรียมจดั กิจกรรมการเรยี น เพ่อื ชว ยลดภาระครผู ูสอน โดยแนะนํา เพื่อใหครูสะดวกตอ การจัดกิจกรรม โดย
การสอน โดยแนะนําข้ันตอนการสอนและ เกรด็ ความรสู าํ หรบั ครู ความรูเสริมสาํ หรบั แนะนาํ กจิ กรรมบรู ณาการเชอื่ มระหวา งสาระหรอื
การจัดกิจกรรมแบบ 5Es อยางละเอียด นักเรยี น รวมท้งั บูรณาการความรูส ูอาเซียน กลุมสาระการเรยี นรู วชิ า กจิ กรรมสรา งเสริม
เพอ่ื ใหนักเรียนบรรลุตามตัวช้วี ัด กิจกรรมบรู ณาการเศรษฐกิจพอเพยี ง และ กจิ กรรมทาทาย รวมถงึ เนอ้ื หาทเ่ี คยออกขอสอบ
มุม IT O-NET แนวขอ สอบ NT/O-NET ทเี่ นน การคดิ
พรอ มเฉลยและคาํ อธบิ ายอยา งละเอียด

แถบสีและสัญลักษณ ที่ใชใ นคูมอื ครู

1. แถบสี 5Es แถบสีแสดงขนั้ ตอนการสอนและการจัดกจิ กรรม
แบบ 5Es เพ่ือใหครูทราบวาเปนข้ันการสอนขน้ั ใด
สีแดง สเี ขียว
สีสม สฟี า สมี ว ง

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคน หา อธบิ ายความรู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล
2เสร�ม Engage Explore Explain Expand
Evaluate
• เปนขน้ั ที่ผูสอนเลอื กใช • เปน ข้ันทผ่ี สู อน • เปน ข้นั ทผ่ี ูสอน • เปน ข้ันทีผ่ ูสอน
เทคนคิ กระตุน ใหผ ูเ รียนสํารวจ • เปนขั้นที่ผูส อน
ความสนใจ เพอ่ื โยง ปญ หา และศึกษา ใหผ ูเ รยี นคนหา ใหผ เู รยี นนําความรู
เขา สูบทเรยี น ขอมลู คาํ ตอบ จนเกดิ ความรู ไปคิดคน ตอๆ ไป ประเมนิ มโนทัศน
เชงิ ประจกั ษ ของผูเ รียน

2. สัญลักษณ

สญั ลกั ษณ วตั ถปุ ระสงค สญั ลกั ษณ วตั ถปุ ระสงค

• แสดงเปา หมายการเรียนรูท ่นี ักเรียน ขอ สอบ O-NET • ชแ้ี นะเนอ้ื หาทเ่ี คยออกขอ สอบ

ตอ งบรรลุตามตวั ชี้วัด ตลอดจนสมรรถนะ (เฉพาะวชิ า ชน้ั ทส่ี อบ O-NET) O-NET โดยยกตวั อยา งขอ สอบ
ที่จะตองมี และคณุ ลกั ษณะที่พงึ เกดิ ขนึ้ พรอ มวเิ คราะหค าํ ตอบ
ขแอนสวอบNเนTน กาOร-คNดิ ET อยา งละเอยี ด
เปา หมายการเรยี นรู กบั นักเรียน
(เฉพาะระดบั ชน้ั • เปน ตวั อยา งขอ สอบทม่ี งุ เนน
หลักฐานแสดง • แสดงรอ งรอยหลักฐานตามภาระงาน มธั ยมศกึ ษาตอนตน )
ผลการเรยี นรู การคดิ และเปน แนวขอ สอบ
เกรด็ แนะครู ทค่ี รูมอบหมาย เพ่อื แสดงผลการเรียนรู ขอสแอนบวเนน Oก-าNรคEดิT NT/O-NET ในระดบั มธั ยมศกึ ษา
ตามตวั ชี้วดั ตอนตน มที งั้ ปรนยั - อตั นยั
(เฉพาะระดบั ชน้ั พรอ มเฉลยอยา งละเอยี ด
• แทรกความรูเสริมสาํ หรบั ครู ขอ เสนอแนะ มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย)
• เปน ตวั อยา งขอ สอบทม่ี งุ เนน
ขอ ควรระวงั ขอ สังเกต แนวทางการจดั
กจิ กรรมและอน่ื ๆ เพ่ือประโยชนใ นการ การคดิ และเปน แนวขอ สอบ
จดั การเรยี นการสอน O-NET ในระดบั มธั ยมศกึ ษา
ตอนปลาย มที ง้ั ปรนยั - อตั นยั
• ขยายความรเู พ่มิ เตมิ จากเนอ้ื หา เพ่ือให พรอ มเฉลยอยา งละเอยี ด

นักเรียนควรรู ครนู ําไปใชอธบิ ายเพิ่มเติมใหน กั เรยี น • แนะนาํ แนวทางการจดั กจิ กรรม
ไดม ีความรมู ากข้ึน
เชอื่ มกบั สาระหรอื กลมุ สาระ
บรู ณาการเชอ่ื มสาระ การเรยี นรู ระดบั ชนั้ หรอื วชิ าอน่ื
ทเ่ี กย่ี วขอ ง
• กจิ กรรมเสริมสรา งพฤติกรรมและปลกู ฝง
คา นิยมตามหลักปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพียง
บูรณาการ
เศรษฐกจิ พอเพยี ง
• แนะนาํ แนวทางการจดั กจิ กรรม
• ความรหู รอื กจิ กรรมเสรมิ ใหค รนู าํ ไปใช กจิ กรรมสรา งเสรมิ
ซอ มเสรมิ สาํ หรบั นกั เรยี นทคี่ วร
เตรยี มความพรอ มใหก บั นกั เรยี นกอ นเขา สู ไดร บั การพฒั นาการเรยี นรู
ประชาคมอาเซยี นใน พ.ศ. 2558 โดย
บูรณาการอาเซียน บรู ณาการกบั วชิ าทกี่ าํ ลงั เรยี น • แนะนาํ แนวทางการจดั กจิ กรรม

• แนะนําแหลง คน ควาจากเว็บไซต เพ่อื ให กจิ กรรมทา ทาย ตอ ยอดสาํ หรบั นกั เรยี นทเ่ี รยี นรู
ไดอ ยา งรวดเรว็ และตอ งการ
ครแู ละนกั เรยี นไดเขาถงึ ขอ มูลความรู ทา ทายความสามารถในระดบั
ทสี่ งู ขนึ้
มมุ IT ท่ีหลากหลาย ทั้งไทยและตา งประเทศ

คมู อื ครู

5Es การจัดกิจกรรมตามขน้ั ตอนวฏั จักรการเรยี นรู 5Es

ขั้นตอนการสอนท่ีสัมพันธกับข้ันตอนการคิดและการทํางานทางสมองของผูเรียนที่นิยมใชอยางแพรหลาย คือ
วัฏจักรการเรียนรู 5Es ซ่ึงผูจัดทําคูมือครูไดนํามาใชเปนแนวทางออกแบบกิจกรรมการเรียนการสอนในแตละหนวย
ตามลําดับขนั้ ตอนการเรียนรู ดงั นี้

ข้นั ที่ 1 กระตนุ ความสนใจ (Engage) เส3ร�ม

เปนขั้นที่ผูสอนนําเขาสูบทเรียน เพ่ือกระตุนความสนใจของผูเรียนดวยเรื่องราวหรือเหตุการณท่ีนาสนใจโดยใชเทคนิควิธีการ
และคําถามทบทวนความรหู รือประสบการณเดมิ ของผเู รยี น เพอ่ื เชอ่ื มโยงผเู รียนเขา สูความรูของบทเรียนใหม ชว ยใหผูเรยี นสามารถ
สรุปความสําคัญหัวขอและสาระการเรยี นรูของบทเรียนได จงึ เปนข้ันตอนการสอนทีส่ าํ คัญ เพราะเปน การเตรยี มความพรอ มและสราง
แรงจงู ใจใฝเ รียนรูแกผ ูเ รยี น

ขนั้ ท่ี 2 สาํ รวจคน หา (Explore)

เปน ขน้ั ทผี่ สู อนเปด โอกาสใหผ เู รยี นลงมอื ศกึ ษา สงั เกต หรอื รว มมอื กนั สาํ รวจ เพอ่ื ใหเ หน็ ขอบขา ยของประเดน็ หรอื ปญ หา รวมถงึ
วิธีการศึกษาคนควา การรวบรวมขอมูลความรูท่ีจะนําไปสูการสรางความเขาใจประเด็นหรือปญหานั้นๆ เมื่อผูเรียนทําความเขาใจใน
ประเดน็ หรือปญ หาที่จะศึกษาคน ควาอยา งถอ งแทแลว กล็ งมือปฏิบัติเพ่อื เก็บรวบรวมขอมูลความรู สํารวจตรวจสอบ โดยวิธกี ารตา งๆ
เชน สัมภาษณ ทดลอง อา นคนควาขอมลู จากเอกสาร แหลง ขอ มลู ตา งๆ จนไดข อมลู ความรูทเ่ี กีย่ วขอ งกับประเด็นหรอื ปญหาที่ศกึ ษา

ข้ันที่ 3 อธิบายความรู (Explain)

เปน ข้นั ที่ผูสอนมปี ฏสิ ัมพันธกับผเู รยี น เชน ใหการแนะนํา ตั้งคาํ ถามกระตุน ใหค ดิ เพ่อื ใหผ เู รยี นคนหาคําตอบ และนําขอมูล
ความรูจากการศึกษาคนควาในข้ันท่ี 2 มาวิเคราะห สรุปผล และนําเสนอผลที่ไดศึกษาคนความาในรูปแบบสารสนเทศตางๆ เชน
เขียนแผนภูมิ ผังมโนทัศน เขียนความเรียง เขียนรายงาน เปนตน ในขั้นตอนน้ีฝกใหผูเรียนใชสมองคิดวิเคราะหและสังเคราะห
อยา งเปน ระบบ

ขัน้ ท่ี 4 ขยายความเขา ใจ (Expand)

เปนขั้นท่ีผูสอนเลือกใชเทคนิควิธีสอนตางๆ ที่สงเสริมใหผูเรียนนําความรูท่ีเกิดขึ้นไปคิดคนสืบคนตอๆ ไป เพื่อพัฒนาทักษะ
การเรียนรูและการทํางานรวมกันเปนกลุม ระดมสมองเพื่อคิดสรางสรรครวมกัน ผูเรียนสามารถนําความรูท่ีสรางข้ึนใหมไปเช่ือมโยง
กบั ประสบการณเ ดมิ โดยนาํ ขอ สรปุ ทไี่ ดไ ปใชอ ธบิ ายเหตกุ ารณต า งๆ หรอื นาํ ไปปฏบิ ตั ใิ นสถานการณใ หมๆ ทเ่ี กย่ี วขอ งกบั ชวี ติ ประจาํ วนั
ของตนเอง เพื่อขยายความรูความเขาใจใหกวางขวางยิ่งข้ึน ในข้ันตอนนี้ฝกสมองของผูเรียนใหสามารถคิดริเริ่มสรางสรรคอยางมี
คุณภาพ เสรมิ สรา งวิสัยทัศนใ หก วางไกลออกไป

ข้ันที่ 5 ตรวจสอบผล (Evaluate)

เปน ขน้ั ทผ่ี สู อนประเมนิ มโนทศั นข องผเู รยี น โดยตรวจสอบจากความคดิ ทเี่ ปลย่ี นไปและความคดิ รวบยอดทเี่ กดิ ขนึ้ ใหม ตรวจสอบ
ทักษะ กระบวนการปฏบิ ตั ิ การแกปญหา การตอบคําถามรวบยอด หรือการเคารพความคดิ หรอื ยอมรับเหตผุ ลของคนอืน่ เพือ่ การ
สรา งสรรคค วามรรู ว มกนั ผเู รยี นสามารถประเมนิ ผลการเรยี นรขู องตนเอง เพอื่ สรปุ ผลวา มคี วามรอู ะไรเพม่ิ ขนึ้ มาบา ง เกดิ ความเขา ใจ
มากนอ ยเพียงใด และจะนําความรูเหลา นน้ั ไปประยุกตใชใ นการเรียนรเู ร่อื งอน่ื ๆ หรือในชวี ิตประจาํ วันไดอยางไร ผูเรียนจะเกดิ เจตคติ
และเห็นคณุ คา ของตนเองจากผลการเรียนรูท ี่เกดิ ขึ้น ซึ่งเปนการเรียนรูท่ีมีความสุขอยา งแทจ รงิ

การจัดกิจกรรมการเรียนรูตามข้ันตอนวัฏจักรการเรียนรู 5Es จึงเปนรูปแบบการเรียนการสอนท่ีเนนผูเรียน
เปนสําคัญอยางแทจริง เพราะสงเสริมใหผูเรียนไดเรียนรูตามขั้นตอนของกระบวนการสรางความรูดวยตนเอง และ
ฝกฝนใหใชกระบวนการคิดและกระบวนการกลุมอยางชํานาญ กอใหเกิดทักษะชีวิต ทักษะการทํางาน และทักษะการ
เรยี นรทู ่มี ีประสิทธภิ าพ สง ผลตอ การยกระดบั ผลสมั ฤทธิ์ของผูเรยี น ตามเปา หมายของการปฏริ ูปการศึกษาทศวรรษท่ี 2
(พ.ศ. 2552-2561) ทกุ ประการ

คมู อื ครู

คําอธิบายรายวิชา กลุม สาระการเรยี นรู สุขศึกษาและพลศึกษา
ภาคเรยี นที่ 1-2
รายวชิ า สขุ ศกึ ษา
ชน้ั มัธยมศึกษาปท่ี 4 เวลา 40 ชว่ั โมง/ป
รหสั วชิ า พ…………………………………

ศกึ ษา วเิ คราะห และอธบิ ายกระบวนการสรา งเสรมิ และดาํ รงประสทิ ธภิ าพการทาํ งานของระบบอวยั วะตา งๆ วางแผน
เส4ร�ม การดูแลสขุ ภาพตามภาวะการเจริญเติบโตและพัฒนาการของตนเองและบคุ คลในครอบครัว วเิ คราะหอิทธิพลของครอบครวั
เพ่ือน สังคม และวัฒนธรรมที่มีผลตอพฤติกรรมทางเพศและการดําเนินชีวิต คานิยมในเร่ืองเพศตามวัฒนธรรมไทยและ
วฒั นธรรมอื่นๆ
วเิ คราะหส าเหตแุ ละผลของความขดั แยง ทเี่ กดิ ขนึ้ ระหวา งนกั เรยี นหรอื เยาวชนในชมุ ชน เพอ่ื หาแนวทางและเลอื กใช
ทกั ษะทเ่ี หมาะสมในการปอ งกนั และลดความขดั แยง การแกปญ หาเรอ่ื งเพศและครอบครวั ไดอ ยา งมปี ระสิทธิภาพ วางแผน
และปฏบิ ตั ิตามแผนการพฒั นาสขุ ภาพของตนเองและครอบครวั วิเคราะหผ ลกระทบทเ่ี กิดจากการครอบครัว การใชและการ
จําหนายสารเสพติด มีสวนรวมในการปองกันความเส่ียงตอการใชยา การใชสารเสพติด และความรุนแรงเพ่ือสุขภาพของ
ตนเอง ครอบครวั และสงั คม สามารถใชท กั ษะการตดั สนิ ใจแกป ญ หาในสถานการณท เี่ สยี่ งตอ สขุ ภาพและความรนุ แรง แสดง
วิธกี ารชว ยฟน คืนชีพอยางถกู วิธี
เพื่อใหมีความรูความเขาใจ นําหลักการ แนวคิดไปปรับปรุงและนําไปปฏิบัติในการดูแลรักษาสุขภาพเพ่ือพัฒนา
คุณภาพชีวิตของตนเองและครอบครวั

ตวั ชีว้ ัด ม.4-6/2 ม.4-6/7
ม.4-6/2 ม.4-6/4
พ 1.1 ม.4-6/1
พ 2.1 ม.4-6/1 ม.4-6/2 ม.4-6/6
พ 4.1 ม.4-6/5 รวม 10 ตัวชี้วัด
พ 5.1 ม.4-6/1

คมู อื ครู

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคน หา อธบิ ายความรู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล
Engage Explore Explain Expand Evaluate

หนังสือเรียน รายวิชาพื้นฐาน

ÊØ¢ÈÖ¡ÉÒ Á.ô

ôช้ันมัธยมศกึ ษาปีท่ี

กลมุ่ สาระการเรยี นรสู้ ขุ ศกึ ษาและพลศกึ ษา
ตามหลกั สตู รแกนกลางการศกึ ษาขนั้ พนื้ ฐาน พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๑

ผูเ รียบเรยี ง ผตู รวจ บรรณาธกิ าร
รศ. ดร.พรสุข หุนนิรันดร ผศ. ดร.ทรงพล ตอนี รศ. ดร.จุฬาภรณ โสตะ
รศ. ดร.ประภาเพญ็ สวุ รรณ ผศ.รตั นา เจรญิ สาธติ นายสมเกียรติ ภูระหงษ
ผศ. ดร.สุรยี พ นั ธุ วรพงศธร นางสาวกัญจนณ ัฏฐ ตะเภาพงษ
ดร.อนันต มาลารัตน

สงวนลขิ สทิ ธต์ิ ามพระราชบัญญัติ
ปท พ่ี ิมพ ๒๕๖๒
พมิ พครงั้ ท่ี ๑๑
จาํ นวนพิมพ ๒๐,๐๐๐ เลม
ISBN : 978-616-203-843-3
รหัสสินคา ๓๔๑๔๐๐๗

¾ÔÁ¾¤ ÃÑ§é ·Õè 7 คณะผจู ัดทําคมู อื ครู
เบญจพร ทองมาก
ÃËÊÑ Ê¹Ô ¤ÒŒ 3444005 ธงชยั หวลถึง