คู่มือและแบบบันทึกการปฏิบัติงาน

คมู ือและแบบบนั ทึกการปฏิบัติงาน

การผลิตแมเช้ือเห็ดบริสุทธ์ิ

กลุม วจิ ยั และพัฒนาเหด็
สํานกั วิจัยพัฒนาเทคโนโลยชี ีวภาพ กรมวชิ าการเกษตร

สารบัญ หนา

เร่ือง 1-7
8 – 14
การผลิตเชือ้ เหด็ ฟาง (Volvariella volvacea) 15 – 23
การผลิตเช้ือเห็ดนางรมฮงั การี (Pleurotus ostreatus Hungary strain) 24 – 31
การผลิตเช้อื เห็ดภฏู าน (Bhutanese Oyster Mushroom: Pleurotus eous) 32 – 38
การผลติ เช้อื เหด็ เปา ฮอ้ื (Pleurotus cystidiosus) 39 – 45
การผลติ เช้อื เห็ดยานางิ (Agrocybe cylindracea) 46 – 52
การผลิตเชือ้ เหด็ หลนิ จือ (Ganoderma lucidum) 53 – 59
การผลติ เชอื้ เหด็ ขอนขาว (Lentinus squarrosulus) 60 - 65
การผลติ เชื้อเหด็ กระดา ง (Lentinus polychrous) 66 – 72
การผลติ เชือ้ เห็ดแครง (Shizophyllum commune) 73 – 79
การผลิตเช้อื เหด็ ตนี แรด (Macrocybe crassa) 80 – 86
การผลิตเช้อื เหด็ หหู นู (Auricularia polytricha) 87 – 95
การผลิตเชอ้ื เหด็ รางแห (Phallus atrovolvatus) 96 – 102
การผลติ เชื้อเห็ดหอม (Lentinula edodes) 103 - 109
การผลิตเชอ้ื เหด็ นางรม (Pleurotus ostreatus) 110 – 116
การผลติ เช้ือเหด็ นางนวล (Pleurotus djamor) 117 – 122
การผลติ เชอ้ื เหด็ เข็มทอง (Flammulina velutipes) 123 – 129
การผลติ เชอ้ื เห็ดเข็มเงนิ (Flammulina velutipes) 130 – 136
การผลติ เชอ้ื เห็ดนางรมทอง (Pleurotus citrinopileatus) 137 – 142
การผลติ เชือ้ เหด็ นางรมเทา (Pleurotus sp.) 143 – 149
การผลติ เชื้อเห็ดตีนปลอก (Lentinus sajor-caju) 150 – 157
การผลิตเชอื้ เหด็ หัวลิง (Hericium erinaceus) 158
การผลิตเช้ือเห็ดถ่ัวฝรง่ั (Coprinus comatus) 159
แบบบนั ทึกการคัดเลือกดอกเห็ด 160
แบบบนั ทกึ การเตรยี มอาหาร PDA 161
แบบบนั ทกึ การถายเช้ือ (บนอาหาร PDA)
แบบบนั ทึกการตรวจเช็คสภาพหมอนึ่งฆาเชื้อ

ข้ันตอนการปฏบิ ตั ิงาน รหัสเอกสาร :
กลุมวิจัยและพัฒนาเห็ด
สาํ นักวิจยั พัฒนาเทคโนโลยชี ีวภาพ แกไขคร้ังท่ี : หนา: 1/7
เรือ่ ง การผลติ เชื้อเหด็ ฟาง (Volvariella volvacea)
วันทบ่ี ังคบั ใช : สิงหาคม 2564

อนุมัตโิ ดย : ผูอ าํ นวยการกลุมวิจัยและพัฒนาเห็ด

ผรู ับผดิ ชอบ ชอื่ – สกุล ตาํ แหนง
ผูจัดทําเอกสาร นายอนุสรณ วัฒนกุล นกั วชิ าการโรคพชื ชํานาญการ
ผูทบทวนเอกสาร
ผอู นมุ ตั เิ อกสาร ผูอํานวยการกลมุ วจิ ยั และพัฒนาเหด็

ประวตั กิ ารแกไ ข รายละเอียดการแกไข วนั ท่บี ังคบั ใช
ฉบบั ท่ี แกไขครัง้ ที่ ประกาศใชเอกสารครง้ั แรก ตลุ าคม 2562

10 เพ่มิ ขัน้ ตอนการแยกเช้อื บริสุทธ์ิ สงิ หาคม 2564

21

1

ขน้ั ตอนการปฏบิ ัติงาน รหสั เอกสาร :
กลมุ วจิ ัยและพัฒนาเห็ด
สาํ นักวจิ ัยพัฒนาเทคโนโลยชี วี ภาพ แกไขครง้ั ที่ : หนา : 2/7
เร่อื ง การผลติ เชอื้ เห็ดฟาง (Volvariella volvacea)
วันทบี่ ังคบั ใช : สงิ หาคม 2564

อนุมัตโิ ดย : ผอู าํ นวยการกลุมวจิ ัยและพัฒนาเหด็

1. วัตถุประสงค

เพอ่ื ใชเปนคูมือสาํ หรบั การปฏบิ ัติงานในการผลติ เชอื้ เหด็ ฟางบรสิ ทุ ธ์ใิ หเปนมาตรฐานเดียวกันของกลุม

วจิ ัยและพัฒนาเหด็ สาํ นกั วจิ ยั พฒั นาเทคโนโลยชี ีวภาพ

2. ขอบเขตของงาน

การผลิตเชอื้ เหด็ ฟางครอบคลมุ ตั้งแตการคดั เลอื กเกณฑค ณุ ภาพดอกเห็ด การแยกเช้ือเพ่ือผลิตเสนใย

การเก็บรักษาเชื้อเห็ดบริสุทธ์ิ และการควบคุมคุณภาพเช้ือเห็ดฟางของกลุมวิจัยและพัฒนาเห็ด สํานักวิจัย

พัฒนาเทคโนโลยชี วี ภาพ

3. หนว ยงานทรี่ บั ผิดชอบ
กลมุ วิจัยและพฒั นาเห็ด สาํ นกั วิจัยพฒั นาเทคโนโลยีชวี ภาพ กรมวชิ าการเกษตร

4. เครือ่ งมือ อปุ กรณและสารเคมี

4.1 เข็มเขี่ย

4.2 มดี
4.3 แอลกอฮอล 70%

4.4 ตะเกียงแอลกอฮอลล

4.5 อาหารเลี้ยงเช้ือ PDA

5. เกณฑคุณภาพดอกเหด็ เหด็ ฟาง - 9
5.1 ดอกสมบูรณ

5.2 ดอกเหด็ ไมเปย กนํ้า

5.3 ดอกเหด็ เจรญิ เต็มทแ่ี ตย งั ไมบ าน

5.4 ไมมีการปนเปอนจากศัตรูเห็ดและสัตวพาหะ

5.5 เนื้อดอกแนน

5.6 อุณหภูมิท่ีเหมาะสมตอการเจรญิ ของเสนใย

อยรู ะหวาง 25 – 30 องศาเซลเซียส

เหด็ ฟาง - 11

2

ข้ันตอนการปฏิบตั ิงาน รหัสเอกสาร :
กลุมวจิ ัยและพัฒนาเหด็
สํานักวจิ ยั พัฒนาเทคโนโลยชี วี ภาพ แกไขคร้ังที่ : หนา : 3/7
เรือ่ ง การผลติ เชอ้ื เห็ดฟาง (Volvariella volvacea)
วนั ท่บี ังคบั ใช : สิงหาคม 2564

อนุมัตโิ ดย : ผอู ํานวยการกลุมวจิ ัยและพัฒนาเหด็

6. การแยกเชื้อเพื่อผลิตเสน ใย

6.1 ลนไฟฆาเชื้อมดี ผา ตัด 6.2 ใชม ีดที่ผานการฆา เชอ้ื แลวทิ้งไวใหเ ยน็
ผา ดอกเหด็ ออกเปน 2 สว น

6.4 ลนไฟฆาเช้ือเข็มเขี่ยเชอื้ ท้งิ ใหเ ย็น จกิ 6.3 ลนไฟฆาเช้ือมีดผา ตดั ตัดเนอ้ื เยอื่ ท่ีอยู
เนอ้ื เยอื่ ดอกเหด็ ท่ตี ัดไว ภายใน

3

ข้นั ตอนการปฏบิ ตั งิ าน รหัสเอกสาร :
กลมุ วจิ ัยและพัฒนาเห็ด
สาํ นกั วิจยั พัฒนาเทคโนโลยชี ีวภาพ แกไ ขครั้งที่ : หนา: 4/7
เรอื่ ง การผลิตเช้ือเหด็ ฟาง (Volvariella volvacea)
วันทบ่ี ังคับใช : สิงหาคม 2564

อนุมตั โิ ดย : ผอู าํ นวยการกลุมวิจัยและพัฒนาเหด็

6.5 นาํ เนือ้ เย่อื ดอกเหด็ วางตรงกลางจาน 6.6 นาํ จานอาหารเลยี้ งเช้ือที่มีเน้ือเยื่อ
อาหารเลย้ี งเชื้อ Potato Dextrose Agar (PDA) ดอกเห็ดไปบมทีอ่ ุณหภูมิ 30 องศา
เซลเซยี ส

หมายเหตุ 1. ใชเ ทคนคิ ปลอดเชือ้ (Aseptic Technique) ในทกุ ข้นั ตอนของการปฏิบัตงิ าน
2. ตั้งแตขอ 6.6 – 6.8 มีการตรวจสอบการปนเปอนของเชอื้ จลุ นิ ทรยี ชนิดอ่ืนและศัตรูเห็ด

4

ขัน้ ตอนการปฏบิ ัตงิ าน รหัสเอกสาร :
กลมุ วจิ ัยและพัฒนาเหด็
สํานกั วิจัยพัฒนาเทคโนโลยีชวี ภาพ แกไขคร้งั ท่ี : หนา: 5/7
เร่อื ง การผลิตเชือ้ เหด็ ฟาง (Volvariella volvacea)
วันที่บังคบั ใช : สงิ หาคม 2564

อนุมตั โิ ดย : ผูอ ํานวยการกลุมวิจัยและพัฒนาเหด็

7. การถา ยเชอ้ื เห็ดบริสทุ ธ์เิ พ่ือใหบ รกิ าร
7.1 เสน ใยเห็ดฟางบรสิ ุทธิ์

เหด็ ฟาง – 9

บมที่อุณหภูมิ 30 องศาเซลเซียส บมทอี่ ุณหภูมิ 30 องศาเซลเซียส บมทีอ่ ุณหภูมิ 30 องศาเซลเซียส
เสนใยอายุ 3 วัน เสน ใยอายุ 5 วัน เสนใยอายุ 7 วนั

เสนใยบนอาหารวุน เดนิ สมาํ่ เสมอเปนรัศมวี งกลมสขี าว อัตราการเจรญิ เติบโตเฉล่ยี 0.8-1.0 ซม./วัน
ทอ่ี ุณหภูมิ 24-30 องศาเซลเซียส โดยชว ง 1-2 วนั แรกเสน ใยจะเจรญิ ชา

เห็ดฟาง - 11

บม ท่อี ุณหภูมิ 30 องศาเซลเซียส บม ที่อุณหภูมิ 30 องศาเซลเซียส บมท่อี ุณหภมู ิ 30 องศาเซลเซียส
เสนใยอายุ 3 วัน เสนใยอายุ 5 วัน เสน ใยอายุ 7 วัน

เสนใยบนอาหารวุน เดนิ สมํา่ เสมอเปนรศั มวี งกลมสีขาว อัตราการเจริญเตบิ โตเฉล่ีย 0.8-1.0 ซม./วัน
ท่อี ณุ หภมู ิ 24-30 องศาเซลเซียส โดยชวง 1-2 วนั แรกเสนใยจะเจรญิ ชา

5

ข้นั ตอนการปฏิบัติงาน รหัสเอกสาร :
กลมุ วิจัยและพัฒนาเห็ด
สํานักวจิ ัยพัฒนาเทคโนโลยีชวี ภาพ แกไ ขครงั้ ที่ : หนา : 6/7
เรือ่ ง การผลิตเชอ้ื เหด็ ฟาง (Volvariella volvacea)
วนั ทบี่ ังคบั ใช : สิงหาคม 2564

อนุมตั โิ ดย : ผอู ํานวยการกลุมวจิ ัยและพัฒนาเหด็

หมายเหตุ 1. ใชเ ทคนิคปลอดเชอ้ื (Aseptic Technique) ในทุกขนั้ ตอนของการปฏบิ ัตงิ าน
2. มีการตรวจสอบการปนเปอ นของเชอื้ จุลินทรยี ช นิดอ่นื และศัตรเู ห็ด

3. แมเช้อื เหด็ บรสิ ทุ ธิ์ใชในการถายเช้ือเพียง 3 รนุ เทานน้ั

8. การเก็บรักษาเช้ือเหด็ บริสุทธ์ิ

8.1 การเกบ็ รกั ษาเชื้อพันธุเหด็ บนอาหารวนุ

เก็บรักษาแมเช้ือบริสุทธิ์ที่อุณหภูมิ 20 - 25 องศาเซลเซียส ไมเกิน 15 วัน หลังจากน้ันถาย
เช้อื เก็บลงในอาหารเล้ียงเชือ้ PDA ใหม โดยถายเชื้อไมเกนิ 2 รนุ

8.2 การเก็บรกั ษาเชือ้ พันธุเหด็ ในนา้ํ กล่นั น่งึ ฆา เชือ้

เพาะเลยี้ งเชือ้ เห็ดฟางบนอาหารเล้ียงเชื้อ PDA ที่อุณหภูมิ 30 องศาเซลเซียส เปนเวลา 3 -
5 วัน จากน้ันเจาะช้ินวุน ใสขวดนํ้ากลั่นนึ่งฆาเช้ือ 2 ครั้ง (อุณหภูมิไมตํ่ากวา 121 องศาเซลเซียส และ
ระดับความดันไมต่ํากวา 15 ปอนดตอตารางน้ิว เปนเวลาไมนอยกวา 20 นาที) โดยการน่ึงฆาเชื้อแตละ
คร้ังระยะเวลาหางกัน 24 ชม. นําขวดเก็บเช้ือไปเก็บรักษาไวท่ีอุณหภูมิหองที่ประมาณ 25 - 30 องศา
เซลเซียส วิธีน้ีสามารถเก็บรักษาเช้ือพันธุเห็ดไดนาน 2 - 5 ป ขอควรระวัง ไมควรใสนํ้ากลั่นในขวดจนสูง
เกินไป เพื่อปองกันไมใหเช้ือเจริญขึ้นมาถึงดานบนฝาขวด ทําใหเช้ือเกิดการปนเปอนไดงาย แตไมควรนอย
เกนิ ไปและตอ งหมน่ั ตรวจเช็คการระเหยของนาํ้

หมายเหตุ 1. ใชเ ทคนคิ ปลอดเชอ้ื (Aseptic Technique) ในทกุ ขนั้ ตอนของการปฏบิ ัติงาน
2. มีการตรวจสอบการปนเปอนของเชื้อจุลินทรยี ชนดิ อืน่ และศัตรเู หด็ กอนและหลังการ

เกบ็ รกั ษา

9. คาํ อธิบายศพั ทหรือนยิ าม
9.1 เชอ้ื เหด็ (Mushroom culture) หมายถงึ เชอื้ เหด็ บรสิ ทุ ธิ์ และเชื้อเห็ดขยาย
9.2 เชื้อเห็ดบริสุทธ์ิ (Pure mushroom culture) หมายถึง กลุมใยรา (Mycelium) ของเห็ดท่ี

เพาะเล้ียงบนอาหารเล้ยี งเชอ้ื (Culture media) เพอื่ ใชสาํ หรับการผลิตเชือ้ เห็ดขยาย (Mushroom spawn)

6

ข้นั ตอนการปฏิบตั ิงาน รหสั เอกสาร :
กลุมวิจัยและพัฒนาเห็ด
สํานักวจิ ัยพัฒนาเทคโนโลยีชีวภาพ แกไ ขครง้ั ท่ี : หนา : 7/7
เร่ือง การผลิตเช้อื เหด็ ฟาง (Volvariella volvacea)
วันที่บังคบั ใช : สงิ หาคม 2564

อนมุ ัตโิ ดย : ผอู าํ นวยการกลุมวจิ ัยและพัฒนาเห็ด

9.3 เชอ้ื เห็ดขยาย (Mushroom spawn) หมายถงึ กลุม ใยรา (Mycelium) ของเห็ดท่ีเพาะเลี้ยงดวย
วสั ดเุ ลย้ี งเชอื้ เชน เมลด็ ธญั พืช หรอื วสั ดุอืน่ เพื่อใชส าํ หรับการขยายพันธุ (Propagation) หรือการผลิตเชอ้ื เห็ด

9.4 การถายเชื้อ (Subculture) หมายถึง การยายเชื้อเห็ดมาเลี้ยงในอาหารเลี้ยงเชื้อหรือวัสดุเล้ียง
เช้ือใหม เพื่อเพ่ิมปริมาณสําหรับการขยายพันธุ หรือการเก็บรักษาพันธุ หรือทําใหเช้ือเห็ดแข็งแรงข้ึน
(Rejuvenate)

10. เอกสารอางอิง
สํานักงานมาตรฐานสนิ คาเกษตรและอาหารแหงชาติ. 2560. แนวปฏบิ ัติในการใชมาตรฐานสินคาเกษตร มกษ.

2507(G) - 2560. หลักปฏิบัติสําหรับการผลิตเชื้อเห็ด. สํานักงานมาตรฐานสินคาเกษตรและอาหาร
แหงชาติ. กระทรวงเกษตรและสหกรณ. กรงุ เทพ.

7

ขนั้ ตอนการปฏิบตั ิงาน รหสั เอกสาร :

กลมุ วจิ ัยและพัฒนาเหด็ แกไขครั้งท่ี : หนา: 8/14

สาํ นกั วิจยั พัฒนาเทคโนโลยชี วี ภาพ วันท่บี งั คบั ใช : สงิ หาคม 2564

เรื่อง การผลิตเชื้อเห็ดนางรมฮังการี (Pleurotus ostreatus อนมุ ตั โิ ดย : ผูอํานวยการกลุมวจิ ัยและพัฒนาเห็ด
Hungary strain)

ผรู บั ผิดชอบ ช่ือ – สกลุ ตาํ แหนง
ผจู ัดทาํ เอกสาร นายอนสุ รณ วัฒนกลุ นกั วชิ าการโรคพืชชํานาญการ
ผทู บทวนเอกสาร
ผูอนุมัตเิ อกสาร ผูอ าํ นวยการกลุมวิจยั และพัฒนาเหด็

ประวัตกิ ารแกไข รายละเอียดการแกไ ข วนั ทีบ่ งั คับใช
ฉบับท่ี แกไขครัง้ ท่ี ประกาศใชเ อกสารครัง้ แรก ตลุ าคม 2562

10 เพมิ่ ขั้นตอนการแยกเชอ้ื บรสิ ทุ ธิ์ สิงหาคม 2564

21

8

ขั้นตอนการปฏบิ ัติงาน รหัสเอกสาร :
กลมุ วจิ ัยและพัฒนาเห็ด
สํานกั วิจยั พัฒนาเทคโนโลยชี วี ภาพ แกไขครัง้ ที่ : หนา : 9/14
เรือ่ ง การผลติ เช้อื เห็ดนางรมฮังการี (Pleurotus
ostreatus Hungary strain) วันทบ่ี ังคับใช : สิงหาคม 2564

อนมุ ตั โิ ดย : ผอู ํานวยการกลุมวิจัยและพัฒนาเห็ด

1. วัตถปุ ระสงค
เพื่อใชเปนคูมือสําหรับการปฏิบัติงานในการผลิตเช้ือเห็ดนางรมฮังการีบริสุทธ์ิใหเปนมาตรฐาน

เดยี วกนั ของกลมุ วิจยั และพฒั นาเหด็ สํานักวจิ ยั พฒั นาเทคโนโลยีชีวภาพ

2. ขอบเขตของงาน

การผลิตเช้ือเห็ดนางรมฮังการีครอบคลุมต้ังแตการคัดเลือกเกณฑคุณภาพดอกเห็ด การแยกเชื้อเพ่ือ

ผลิตเสนใย การเก็บรักษาเชื้อเห็ดบริสุทธิ์ และการควบคุมคุณภาพเชื้อเห็ดนางรมฮังการีของกลุมวิจัยและ

พฒั นาเห็ด สํานักวจิ ยั พัฒนาเทคโนโลยชี ีวภาพ

3. หนวยงานท่รี บั ผดิ ชอบ

กลุม วจิ ัยและพฒั นาเหด็ สาํ นกั วิจยั พฒั นาเทคโนโลยชี วี ภาพ กรมวิชาการเกษตร

4. เครือ่ งมือ อุปกรณและสารเคมี

4.1 เข็มเขีย่

4.2 มดี

4.3 แอลกอฮอล 70%

4.4 ตะเกียงแอลกอฮอลล

4.5 อาหารเลี้ยงเชื้อ PDA

5. เกณฑคุณภาพดอกเหด็

5.1 ดอกสมบูรณ

5.2 ดอกเหด็ ไมเ ปย กนํา้

5.3 ดอกเหด็ เจรญิ เต็มทีแ่ ตยงั ไมบาน นางรมฮังการี - 1
5.4 ไมมีการปนเปอนจากศัตรูเหด็ และสตั วพ าหะ

5.5 เนื้อดอกแนน

5.6 อณุ หภมู ิท่ีเหมาะสมตอ การเจริญของ

เสน ใยอยรู ะหวา ง 25 – 30 องศาเซลเซยี ส

9

ขัน้ ตอนการปฏบิ ตั งิ าน รหสั เอกสาร :
กลมุ วิจัยและพัฒนาเหด็
สํานักวิจยั พัฒนาเทคโนโลยชี วี ภาพ แกไขคร้งั ท่ี : หนา: 10/14
เร่ือง การผลิตเชื้อเห็ดนางรมฮังการี (Pleurotus
ostreatus Hungary strain) วนั ท่ีบังคับใช : สิงหาคม 2564

อนมุ ตั โิ ดย : ผอู าํ นวยการกลุมวจิ ัยและพัฒนาเหด็

6. การแยกเช้ือเพื่อผลิตเสนใย

6.1 ลนไฟฆาเชื้อมดี ผาตัด 6.2 ใชม ีดทผี่ านการฆา เชอื้ แลวทิง้ ไวใ หเ ย็น
ผา ดอกเห็ดออกเปน 2 สวน

6.4 ลนไฟฆาเช้ือเข็มเข่ียเชอื้ ท้งิ ใหเ ยน็ จกิ 6.3 ลนไฟฆา เช้ือมีดผา ตัด ตัดเนอ้ื เย่อื ทอ่ี ยู
เนอ้ื เย่ือดอกเหด็ ทตี่ ัดไว ภายใน

10

ขั้นตอนการปฏิบตั ิงาน รหัสเอกสาร :
กลุมวิจัยและพัฒนาเห็ด
สํานกั วิจยั พัฒนาเทคโนโลยชี ีวภาพ แกไขครงั้ ที่ : หนา : 11/14
เร่อื ง การผลิตเช้อื เหด็ นางรมฮังการี (Pleurotus
ostreatus Hungary strain) วนั ท่บี งั คบั ใช : สงิ หาคม 2564

อนุมัตโิ ดย : ผอู าํ นวยการกลุมวิจัยและพัฒนาเหด็

6.5 นาํ เนื้อเย่อื ดอกเห็ดวางตรงกลางจาน 6.6 นาํ จานอาหารเล้ียงเชือ้ ท่ีมเี นื้อเยื่อดอก
อาหารเลย้ี งเชื้อ Potato Dextrose เห็ดไปบมท่ีอณุ หภูมิ 30 องศาเซลเซยี ส
Agar (PDA)

หมายเหตุ 1. ใชเ ทคนคิ ปลอดเช้อื (Aseptic Technique) ในทุกขนั้ ตอนของการปฏบิ ัติงาน

11

ข้นั ตอนการปฏิบัติงาน รหสั เอกสาร :
กลุมวิจัยและพัฒนาเห็ด
สาํ นกั วิจยั พัฒนาเทคโนโลยชี วี ภาพ แกไขครัง้ ที่ : หนา: 12/14
เรื่อง การผลติ เชื้อเห็ดนางรมฮังการี (Pleurotus
ostreatus Hungary strain) วนั ทบ่ี งั คับใช : สงิ หาคม 2564

อนมุ ัตโิ ดย : ผูอาํ นวยการกลุมวจิ ัยและพัฒนาเห็ด

7. การถายเช้ือเห็ดบริสุทธิ์เพ่ือใหบ ริการ
7.1 เสน ใยเห็ดนางรมฮังการบี ริสทุ ธ์ิ

บมท่ีอุณหภมู ิ 30 องศาเซลเซียส บม ทีอ่ ุณหภูมิ 30 องศาเซลเซียส บมทอี่ ุณหภูมิ 30 องศาเซลเซียส
เสน ใยอายุ 5 วนั เสนใยอายุ 7 วัน เสน ใยอายุ 14 วัน

เสนใยบนอาหารวนุ เดนิ สม่ําเสมอเปนรัศมวี งกลมสีขาว อัตราการเจริญเติบโตเฉลีย่ 0.8-1.0 ซม./วัน
ทอ่ี ุณหภูมิ 24-30 องศาเซลเซียส โดยชวง 1-2 วันแรกเสน ใยจะเจรญิ ชา

หมายเหตุ 1. ใชเ ทคนิคปลอดเชือ้ (Aseptic Technique) ในทุกข้ันตอนของการปฏิบัตงิ าน
2. มกี ารตรวจสอบการปนเปอนของเชือ้ จลุ นิ ทรยี ช นิดอ่ืนและศัตรเู หด็ กอนจาํ หนา ย

8. การเก็บรกั ษาเช้ือเห็ดบริสุทธิ์
8.1 การเกบ็ รกั ษาเชอ้ื พันธุเ หด็ บนอาหารวนุ
เกบ็ รักษาแมเชือ้ บริสทุ ธท์ิ ีอ่ ณุ หภูมิ 20 - 25 องศาเซลเซียส ไมเกิน 2 - 6 เดือน หลังจากน้ัน

ถา ยเชอื้ เกบ็ ลงในอาหารเล้ยี งเชื้อ PDA ใหม โดยถา ยเชอื้ ไมเกนิ 3 รุน

8.2 การเกบ็ รกั ษาเช้อื พันธุเ หด็ ในนาํ้ กลัน่ น่งึ ฆาเชอ้ื

เพาะเลีย้ งเชื้อเห็ดนางรมฮังการีบนอาหารเลี้ยงเช้ือ PDA ท่ีอุณหภูมิ 30 องศาเซลเซียส เปน
เวลา 7 - 10 วนั จากน้ันเจาะชนิ้ วุน ใสข วดนํา้ กล่นั นงึ่ ฆา เชอื้ 2 ครั้ง (อณุ หภมู ไิ มตา่ํ กวา 121 องศา

12

ข้นั ตอนการปฏบิ ตั งิ าน รหสั เอกสาร :
กลุมวิจัยและพัฒนาเห็ด
สาํ นักวิจยั พัฒนาเทคโนโลยีชวี ภาพ แกไขครั้งที่ : หนา : 13/14
เรอ่ื ง การผลติ เชือ้ เห็ดนางรมฮงั การี (Pleurotus
ostreatus Hungary strain) วนั ทีบ่ ังคับใช : สงิ หาคม 2564

อนมุ ัตโิ ดย : ผอู าํ นวยการกลุมวิจัยและพัฒนาเหด็

เซลเซยี ส และระดบั ความดันไมตา่ํ กวา 15 ปอนดตอตารางน้วิ เปน เวลาไมนอยกวา 20 นาที) โดยการน่ึง
ฆาเชื้อแตละครั้งระยะเวลาหางกัน 24 ชม. นําขวดเก็บเช้ือไปเก็บรักษาไวท่ีอุณหภูมิหองท่ีประมาณ 25 - 30
องศาเซลเซียส วิธนี ส้ี ามารถเก็บรักษาเชอื้ พนั ธุเ หด็ ไดน าน 2 - 5 ป ขอควรระวัง ไมควรใสนํ้ากลั่นในขวดจน
สูงเกินไป เพ่ือปองกันไมใหเช้ือเจริญขึ้นมาถึงดานบนฝาขวด ทําใหเช้ือเกิดการปนเปอนไดงาย แตไมควรนอย
เกินไปและตองหมน่ั ตรวจเชค็ การระเหยของนํา้

8.3 การเก็บรกั ษาเช้อื พันธเุ หด็ ในข้เี ลือ่ ย
เพาะเลย้ี งเชอื้ เห็ดนางรมฮังการีทีอ่ ณุ หภูมิ 30 องศาเซลเซียส เปนเวลา 7 - 10 วัน จากน้ัน

เจาะชิ้นวุนใสในขวดเก็บเช้ือในข้ีเล่ือยท่ีมีความชื้น 60 – 70 % (ท่ีผานการนึ่งโดยใชอุณหภูมิไมต่ํากวา 121
องศาเซลเซยี ส และระดบั ความดนั ไมต ํา่ กวา 15 ปอนดต อตารางน้วิ เปน เวลาไมนอยกวา 30 นาที)
นําไปเพาะเลี้ยงไวท่ีอุณหภูมิ 30 องศาเซลเซียส เมื่อเสนใยเห็ดเจริญเต็มข้ีเล่ือยแลวนําไปเก็บรักษาไวที่
อุณหภมู หิ อ งที่ประมาณ 25 – 30 องศาเซลเซียส วิธนี ส้ี ามารถเก็บรกั ษาเช้ือพนั ธุเ หด็ ไดนาน 2 - 5 ป ขอควร
ระวัง ควรใสข ้เี ลื่อยประมาณหน่ึงในสามสว นของขวดทตี่ อ งการเกบ็ เพือ่ ปองกันไมใหเช้ือเจริญข้ึนมาถึงดานบน
ฝาขวด ซง่ึ ทาํ ใหเ ชอ้ื เกิดการปนเปอ นไดงา ย

หมายเหตุ 1. ใชเ ทคนิคปลอดเช้ือ (Aseptic Technique) ในทกุ ขนั้ ตอนของการปฏิบัตงิ าน
2. มีการตรวจสอบการปนเปอ นของเชือ้ จลุ นิ ทรียชนดิ อน่ื และศัตรูเหด็ กอนและหลังการเกบ็ รักษา

9. คําอธบิ ายศัพทหรือนิยาม
9.1 เชื้อเห็ด (Mushroom culture) หมายถงึ เชอื้ เหด็ บรสิ ทุ ธ์ิ และเชือ้ เห็ดขยาย
9.2 เชื้อเห็ดบริสุทธ์ิ (Pure mushroom culture) หมายถึง กลุมใยรา (Mycelium) ของเห็ดท่ี

เพาะเล้ียงบนอาหารเล้ยี งเชอ้ื (Culture media) เพ่ือใชส าํ หรับการผลติ เชื้อเห็ดขยาย (Mushroom spawn)
9.3 เชอ้ื เหด็ ขยาย (Mushroom spawn) หมายถึง กลุมใยรา (Mycelium) ของเห็ดที่เพาะเล้ียงดวย

วัสดุเล้ียงเชือ้ เชน เมล็ดธัญพืช หรอื วัสดอุ ืน่ เพอื่ ใชส าํ หรับการขยายพันธุ (Propagation) หรือการผลิตเชอ้ื เหด็
9.4 การถายเช้ือ (Subculture) หมายถึง การยายเชื้อเห็ดมาเลี้ยงในอาหารเล้ียงเชื้อหรือวัสดุเล้ียง

เช้ือใหม เพ่ือเพิ่มปริมาณสําหรับการขยายพันธุ หรือการเก็บรักษาพันธุ หรือทําใหเชื้อเห็ดแข็งแรงข้ึน
(Rejuvenate)

13

ขน้ั ตอนการปฏิบัติงาน รหัสเอกสาร :
กลุม วจิ ัยและพัฒนาเหด็
สํานกั วจิ ยั พัฒนาเทคโนโลยีชีวภาพ แกไ ขคร้งั ท่ี : หนา : 14/14
เรอ่ื ง การผลติ เชอื้ เหด็ นางรมฮังการี (Pleurotus
ostreatus Hungary strain) วนั ที่บังคบั ใช : สิงหาคม 2564

อนมุ ตั โิ ดย : ผูอาํ นวยการกลุมวิจัยและพัฒนาเหด็

10. เอกสารอา งอิง
สํานักงานมาตรฐานสนิ คาเกษตรและอาหารแหง ชาติ. 2560. แนวปฏิบัติในการใชมาตรฐานสินคาเกษตร มกษ.

2507(G) - 2560. หลกั ปฏิบัติสําหรับการผลิตเชื้อเห็ด. สํานักงานมาตรฐานสินคาเกษตรและอาหาร
แหง ชาติ. กระทรวงเกษตรและสหกรณ. กรงุ เทพ.

14

ขน้ั ตอนการปฏิบัตงิ าน รหสั เอกสาร :

กลุมวิจัยและพัฒนาเหด็ แกไ ขคร้ังท่ี : หนา: 15/23

สาํ นกั วิจยั พัฒนาเทคโนโลยีชวี ภาพ วันทีบ่ งั คบั ใช : สิงหาคม 2564

เร่ือง การผลติ เชื้อเห็ดภูฏาน (Bhutanese Oyster อนุมัตโิ ดย : ผอู าํ นวยการกลุมวจิ ัยและพัฒนาเห็ด
Mushroom: Pleurotus eous)

ผรู ับผิดชอบ ช่อื – สกลุ ตําแหนง
ผูจัดทาํ เอกสาร นายอนสุ รณ วฒั นกลุ นักวชิ าการโรคพชื ชํานาญการ
ผูท บทวนเอกสาร
ผูอ นมุ ัติเอกสาร ผูอํานวยการกลุมวิจยั และพฒั นาเหด็

ประวัติการแกไ ข รายละเอียดการแกไข วนั ท่บี งั คับใช
ฉบับที่ แกไขครงั้ ท่ี ประกาศใชเอกสารคร้ังแรก ตุลาคม 2562

10 เพม่ิ ข้นั ตอนการแยกเชอื้ บรสิ ทุ ธิ์ สิงหาคม 2564

21

15

ข้นั ตอนการปฏบิ ตั ิงาน รหัสเอกสาร :
กลมุ วจิ ัยและพัฒนาเห็ด
สํานกั วจิ ัยพัฒนาเทคโนโลยีชีวภาพ แกไขครง้ั ท่ี : หนา: 16/23
เร่ือง การผลติ เชือ้ เหด็ ภฏู าน (Pleurotus sp. from
Bhutan) วันท่ีบังคบั ใช : สงิ หาคม 2564

อนุมตั โิ ดย : ผอู ํานวยการกลุมวจิ ัยและพัฒนาเห็ด

1. วัตถุประสงค
เพื่อใชเปนคูมือสําหรับการปฏิบัติงานในการผลิตเช้ือเห็ดภูฏานบริสุทธ์ิใหเปนมาตรฐานเดียวกันของ

กลมุ วจิ ัยและพัฒนาเห็ด สํานักวิจยั พฒั นาเทคโนโลยีชวี ภาพ
2. ขอบเขตของงาน

การผลิตเช้อื เหด็ ภูฏานครอบคลุมตง้ั แตการคัดเลือกเกณฑคุณภาพดอกเห็ด การแยกเช้ือเพื่อผลิตเสน
ใย การเก็บรักษาเช้ือเห็ดบริสุทธิ์ และการควบคุมคุณภาพเชื้อเห็ดภูฏานของกลุมวิจัยและพัฒนาเห็ด
สาํ นักวิจยั พฒั นาเทคโนโลยชี วี ภาพ
3. หนวยงานที่รับผดิ ชอบ

กลุมวิจยั และพัฒนาเหด็ สาํ นกั วิจยั พัฒนาเทคโนโลยีชวี ภาพ กรมวชิ าการเกษตร
4. เครอื่ งมือ อุปกรณและสารเคมี

4.1 เข็มเขีย่
4.2 มีด
4.3 แอลกอฮอล 70%
4.4 ตะเกยี งแอลกอฮอลล
4.5 อาหารเลย้ี งเชือ้ PDA
5. เกณฑค ุณภาพดอกเห็ด
5.1 ดอกสมบรู ณ
5.2 ดอกเหด็ ไมเ ปยกนาํ้
5.3 ดอกเห็ดเจริญเตม็ ท่ีแตยงั ไมบ าน
5.4 ไมม ีการปนเปอนจากศัตรูเห็ดและสตั วพ าหะ
5.5 เน้ือดอกแนน
5.6 อณุ หภูมทิ ีเ่ หมาะสมตอการเจรญิ ของ

เสนใยอยรู ะหวา ง 25 – 30 องศาเซลเซียส

16

ข้นั ตอนการปฏิบัตงิ าน รหัสเอกสาร :
กลมุ วิจัยและพัฒนาเหด็
สํานกั วิจยั พัฒนาเทคโนโลยชี วี ภาพ แกไ ขคร้ังท่ี : หนา : 17/23
เรือ่ ง การผลติ เชื้อเห็ดภูฏาน (Pleurotus sp. from
Bhutan) วันทบี่ งั คบั ใช : สงิ หาคม 2564

อนมุ ัตโิ ดย : ผอู ํานวยการกลุมวิจัยและพัฒนาเหด็

เหด็ ภูฏาน - 3 เหด็ ภูฏาน - 4

เหด็ ภฏู าน - 5 เหด็ ภูฏาน - 6

17

ข้นั ตอนการปฏบิ ตั ิงาน รหัสเอกสาร :
กลุมวิจัยและพัฒนาเห็ด
สํานกั วจิ ัยพัฒนาเทคโนโลยชี วี ภาพ แกไ ขครัง้ ที่ : หนา: 18/23
เร่ือง การผลติ เชอ้ื เห็ดภูฏาน (Pleurotus sp. from
Bhutan) วันที่บงั คับใช : สิงหาคม 2564

อนุมตั โิ ดย : ผอู าํ นวยการกลุมวิจัยและพัฒนาเหด็

6. การแยกเชอ้ื เพื่อผลิตเสน ใย

6.1 ลนไฟฆา เชื้อมดี ผา ตัด 6.2 ใชม ดี ที่ผานการฆาเชอื้ แลวทิ้งไวใ หเยน็
ผา ดอกเห็ดออกเปน 2 สวน

6.4 ลนไฟฆา เช้ือเข็มเข่ยี เชอื้ ทิง้ ใหเย็น จกิ 6.3 ลนไฟฆาเช้ือมีดผา ตดั ตัดเน้ือเย่อื ท่ีอยู
เนื้อเยือ่ ดอกเหด็ ที่ตัดไว ภายใน

18

ขั้นตอนการปฏิบัตงิ าน รหสั เอกสาร :
กลุมวจิ ัยและพัฒนาเหด็
สํานักวิจัยพัฒนาเทคโนโลยชี ีวภาพ แกไขคร้ังท่ี : หนา : 19/23
เรื่อง การผลติ เช้อื เหด็ ภฏู าน (Pleurotus sp. from
Bhutan) วนั ท่บี ังคบั ใช : สงิ หาคม 2564

อนมุ ัตโิ ดย : ผูอ ํานวยการกลุมวิจัยและพัฒนาเหด็

6.5 นําเนอื้ เย่ือดอกเหด็ วางตรงกลางจาน 6.6 นาํ จานอาหารเลย้ี งเช้ือท่ีมีเนอ้ื เย่ือดอก
อาหารเลีย้ งเชื้อ Potato Dextrose เห็ดไปบม ทอ่ี ุณหภมู ิ 30 องศาเซลเซียส
Agar (PDA)

หมายเหตุ 1. ใชเ ทคนคิ ปลอดเช้อื (Aseptic Technique) ในทุกขัน้ ตอนของการปฏิบัตงิ าน

19

ข้นั ตอนการปฏบิ ตั ิงาน รหสั เอกสาร :
กลุมวจิ ัยและพัฒนาเหด็
สํานักวิจัยพัฒนาเทคโนโลยีชีวภาพ แกไขคร้งั ที่ : หนา: 20/23
เร่อื ง การผลิตเชอ้ื เห็ดภูฏาน (Pleurotus sp. from
Bhutan) วนั ทบ่ี ังคับใช : สงิ หาคม 2564

อนุมัตโิ ดย : ผูอํานวยการกลุมวิจัยและพัฒนาเห็ด

7. การถายเช้อื เห็ดบริสุทธ์เิ พื่อใหบรกิ าร
7.1 เสนใยเหด็ ภูฏานบรสิ ทุ ธิ์

เหด็ ภูฏาน – 3

บมทีอ่ ุณหภมู ิ 30 องศาเซลเซียส บมท่อี ุณหภมู ิ 30 องศาเซลเซียส บมทอ่ี ุณหภมู ิ 30 องศาเซลเซียส
เสนใยอายุ 5 วนั
เสน ใยอายุ 7 วัน เสนใยอายุ 14 วนั

เสน ใยบนอาหารวุน เดนิ สม่าํ เสมอเปน รศั มวี งกลมสขี าว อัตราการเจรญิ เตบิ โตเฉลี่ย 0.8-1.0 ซม./วัน
ทีอ่ ุณหภูมิ 24-30 องศาเซลเซียส โดยชว ง 1-2 วันแรกเสน ใยจะเจรญิ ชา

เห็ดภูฏาน - 4

บม ทอ่ี ุณหภมู ิ 30 องศาเซลเซียส บมที่อุณหภมู ิ 30 องศาเซลเซียส บมท่อี ุณหภมู ิ 30 องศาเซลเซียส
เสนใยอายุ 5 วนั เสนใยอายุ 7 วัน เสน ใยอายุ 14 วนั

เสน ใยบนอาหารวุน เดินสมา่ํ เสมอเปน รัศมวี งกลมสขี าว อัตราการเจริญเตบิ โตเฉล่ีย 0.8-1.0 ซม./วนั
ทอ่ี ณุ หภมู ิ 24-30 องศาเซลเซียส โดยชวง 1-2 วนั แรกเสนใยจะเจริญชา

20

ขน้ั ตอนการปฏบิ ัตงิ าน รหสั เอกสาร :
กลุมวิจัยและพัฒนาเห็ด
สาํ นกั วิจยั พัฒนาเทคโนโลยีชวี ภาพ แกไขคร้งั ที่ : หนา : 21/23
เรื่อง การผลติ เชื้อเห็ดภูฏาน (Pleurotus sp. from
Bhutan) วนั ท่บี ังคบั ใช : สิงหาคม 2564

อนุมัตโิ ดย : ผอู าํ นวยการกลุมวจิ ัยและพัฒนาเห็ด

เห็ดภูฏาน – 5

บมที่อุณหภมู ิ 30 องศาเซลเซียส บม ทีอ่ ุณหภูมิ 30 องศาเซลเซียส บม ทีอ่ ุณหภูมิ 30 องศาเซลเซียส
เสน ใยอายุ 5 วนั เสนใยอายุ 7 วัน เสนใยอายุ 14 วนั

เสนใยบนอาหารวนุ เดินสม่ําเสมอเปนรศั มีวงกลมสขี าว อัตราการเจรญิ เตบิ โตเฉลี่ย 0.8-1.0 ซม./วัน
ท่อี ุณหภมู ิ 24-30 องศาเซลเซียส โดยชวง 1-2 วนั แรกเสน ใยจะเจรญิ ชา

เห็ดภูฏาน - 6

บมทอี่ ุณหภูมิ 30 องศาเซลเซียส บม ที่อุณหภูมิ 30 องศาเซลเซียส บมที่อุณหภมู ิ 30 องศาเซลเซียส
เสน ใยอายุ 5 วัน เสนใยอายุ 7 วัน เสนใยอายุ 14 วนั

เสน ใยบนอาหารวนุ เดินสมาํ่ เสมอเปนรัศมีวงกลมสีขาว อัตราการเจรญิ เตบิ โตเฉล่ยี 0.8-1.0 ซม./วัน
ทีอ่ ณุ หภูมิ 24-30 องศาเซลเซียส โดยชว ง 1-2 วนั แรกเสน ใยจะเจริญชา

21

ข้นั ตอนการปฏิบัตงิ าน รหัสเอกสาร :
กลมุ วิจัยและพัฒนาเห็ด
สาํ นักวิจยั พัฒนาเทคโนโลยชี ีวภาพ แกไขครัง้ ท่ี : หนา: 22/23
เร่อื ง การผลติ เชื้อเหด็ ภฏู าน (Pleurotus sp. from
Bhutan) วันท่ีบังคบั ใช : สิงหาคม 2564

อนมุ ัตโิ ดย : ผูอ าํ นวยการกลุมวิจัยและพัฒนาเหด็

8. การเก็บรักษาเช้อื เห็ดบริสุทธ์ิ

8.1 การเก็บรกั ษาเชอ้ื พันธุเหด็ บนอาหารวุน

เก็บรักษาแมเช้อื บริสุทธ์ทิ ี่อณุ หภมู ิ 20 - 25 องศาเซลเซียส ไมเกิน 2 - 6 เดือน หลังจากนั้น
ถายเชื้อเกบ็ ลงในอาหารเลี้ยงเช้อื PDA ใหม โดยถา ยเชอ้ื ไมเกนิ 3 รนุ

8.2 การเก็บรกั ษาเชอ้ื พนั ธเุ ห็ดในนํ้ากล่ันนง่ึ ฆาเชอ้ื

เพาะเล้ียงเช้ือเห็ดภูฏานบนอาหารเล้ียงเช้ือ PDA ที่อุณหภูมิ 30 องศาเซลเซียส เปนเวลา 7 -
10 วัน จากนั้นเจาะชิ้นวุน ใสขวดน้ํากลั่นนึ่งฆาเชื้อ 2 คร้ัง (อุณหภูมิไมต่ํากวา 121 องศาเซลเซียส และ
ระดับความดันไมต่ํากวา 15 ปอนดตอตารางน้ิว เปนเวลาไมนอยกวา 20 นาที) โดยการน่ึงฆาเชื้อแตละ
คร้ังระยะเวลาหางกัน 24 ชม. นําขวดเก็บเช้ือไปเก็บรักษาไวท่ีอุณหภูมิหองที่ประมาณ 25 - 30 องศา
เซลเซียส วิธีน้ีสามารถเก็บรักษาเชื้อพันธุเห็ดไดนาน 1 - 2 ป ขอควรระวัง ไมควรใสนํ้ากล่ันในขวดจนสูง
เกินไป เพื่อปองกันไมใหเช้ือเจริญข้ึนมาถึงดานบนฝาขวด ทําใหเชื้อเกิดการปนเปอนไดงาย แตไมควรนอย
เกินไปและตอ งหมัน่ ตรวจเช็คการระเหยของนํ้า

8.3 การเก็บรกั ษาเชอ้ื พันธุเห็ดในขี้เลื่อย
เพาะเลยี้ งเช้อื เห็ดภูฏานทอี่ ุณหภูมิ 30 องศาเซลเซียส เปนเวลา 7 - 10 วนั จากนน้ั เจาะช้ิน

วุนใสในขวดเก็บเชื้อในข้ีเล่ือยท่ีมีความชื้น 60 – 70 % (ท่ีผานการน่ึงโดยใชอุณหภูมิไมตํ่ากวา 121 องศา
เซลเซียส และระดบั ความดันไมต่าํ กวา 15 ปอนดต อตารางน้ิว เปนเวลาไมน อ ยกวา 30 นาที)
นําไปเพาะเล้ียงไวที่อุณหภูมิ 30 องศาเซลเซียส เมื่อเสนใยเห็ดเจริญเต็มข้ีเล่ือยแลวนําไปเก็บรักษาไวที่
อณุ หภูมิหองท่ีประมาณ 25 – 30 องศาเซลเซยี ส วธิ นี ี้สามารถเก็บรักษาเชอื้ พนั ธุเหด็ ไดนาน 2 - 5 ป ขอควร
ระวงั ควรใสข ้เี ลอื่ ยประมาณหนงึ่ ในสามสวนของขวดท่ตี องการเกบ็ เพอื่ ปองกันไมใหเชื้อเจริญข้ึนมาถึงดานบน
ฝาขวด ซึ่งทําใหเ ช้อื เกิดการปนเปอ นไดงา ย

หมายเหตุ 1. ใชเ ทคนคิ ปลอดเชือ้ (Aseptic Technique) ในทกุ ขน้ั ตอนของการปฏบิ ัติงาน
2. มกี ารตรวจสอบการปนเปอ นของเชื้อจุลินทรียช นิดอื่นและศัตรูเหด็ กอนจําหนา ย

22

ขน้ั ตอนการปฏิบตั งิ าน รหัสเอกสาร :
กลุม วจิ ัยและพัฒนาเห็ด
สาํ นักวจิ ยั พัฒนาเทคโนโลยชี ีวภาพ แกไ ขครง้ั ที่ : หนา: 23/23
เร่อื ง การผลิตเชื้อเห็ดภฏู าน (Pleurotus sp. from
Bhutan) วันทีบ่ ังคบั ใช :

อนุมัตโิ ดย : ผูอ ํานวยการกลุมวจิ ัยและพัฒนาเหด็

9. คําอธิบายศพั ทหรือนยิ าม
9.1 เชอ้ื เห็ด (Mushroom culture) หมายถึง เชอื้ เหด็ บรสิ ทุ ธ์ิ และเช้ือเหด็ ขยาย
9.2 เช้ือเห็ดบริสุทธ์ิ (Pure mushroom culture) หมายถึง กลุมใยรา (Mycelium) ของเห็ดท่ี

เพาะเลย้ี งบนอาหารเลย้ี งเชื้อ (Culture media) เพอ่ื ใชส าํ หรับการผลิตเชื้อเห็ดขยาย (Mushroom spawn)
9.3 เชื้อเห็ดขยาย (Mushroom spawn) หมายถงึ กลมุ ใยรา (Mycelium) ของเห็ดที่เพาะเลี้ยงดวย

วสั ดเุ ลยี้ งเชอื้ เชน เมล็ดธัญพชื หรอื วัสดอุ ืน่ เพอ่ื ใชสาํ หรับการขยายพนั ธุ (Propagation) หรอื การผลติ เชื้อเหด็
9.4 การถายเชื้อ (Subculture) หมายถึง การยายเชื้อเห็ดมาเล้ียงในอาหารเลี้ยงเชื้อหรือวัสดุเลี้ยง

เชื้อใหม เพ่ือเพิ่มปริมาณสําหรับการขยายพันธุ หรือการเก็บรักษาพันธุ หรือทําใหเชื้อเห็ดแข็งแรงขึ้น
(Rejuvenate)

10. เอกสารอา งอิง
สํานกั งานมาตรฐานสนิ คา เกษตรและอาหารแหง ชาต.ิ 2560. แนวปฏิบัติในการใชมาตรฐานสินคาเกษตร มกษ.

2507(G) - 2560. หลกั ปฏิบัติสําหรับการผลิตเชื้อเห็ด. สํานักงานมาตรฐานสินคาเกษตรและอาหาร

แหง ชาติ. กระทรวงเกษตรและสหกรณ. กรุงเทพ.

23

ข้นั ตอนการปฏิบัตงิ าน รหัสเอกสาร :
กลมุ วิจัยและพัฒนาเหด็
สํานักวิจัยพัฒนาเทคโนโลยีชีวภาพ แกไขครัง้ ท่ี : หนา : 24/31
เรื่อง การผลิตเชื้อเห็ดเปา ฮ้ือ (Pleurotus cystidiosus)
วนั ทบี่ งั คบั ใช : สงิ หาคม 2564

อนมุ ัตโิ ดย : ผอู าํ นวยการกลุมวจิ ัยและพัฒนาเหด็

ผูรับผิดชอบ ชื่อ – สกลุ ตําแหนง
ผูจดั ทาํ เอกสาร นายอนุสรณ วฒั นกุล นกั วชิ าการโรคพชื ชํานาญการ
ผูท บทวนเอกสาร
ผูอนมุ ตั เิ อกสาร ผูอ าํ นวยการกลมุ วจิ ยั และพฒั นาเหด็

ประวัติการแกไ ข รายละเอยี ดการแกไ ข วันทีบ่ งั คบั ใช
ฉบบั ที่ แกไขครัง้ ท่ี ประกาศใชเ อกสารครง้ั แรก ตลุ าคม 2562

10 เพมิ่ ขัน้ ตอนการแยกเช้อื บริสทุ ธิ์ สงิ หาคม 2564

21

24

ข้นั ตอนการปฏิบตั ิงาน รหสั เอกสาร :
กลมุ วจิ ัยและพัฒนาเหด็
สาํ นกั วจิ ัยพัฒนาเทคโนโลยชี ีวภาพ แกไ ขครงั้ ท่ี : หนา: 25/31
เรือ่ ง การผลติ เช้ือเหด็ เปาฮ้ือ (Pleurotus cystidiosus)
วันทบี่ ังคับใช : สิงหาคม 2564

อนมุ ัตโิ ดย : ผอู าํ นวยการกลุมวิจัยและพัฒนาเห็ด

1. วตั ถปุ ระสงค

เพื่อใชเปนคูมือสําหรับการปฏิบัติงานในการผลิตเช้ือเห็ดเปาฮื้อบริสุทธิ์ใหเปนมาตรฐานเดียวกันของ

กลมุ วิจัยและพัฒนาเหด็ สาํ นกั วจิ ัยพฒั นาเทคโนโลยชี วี ภาพ

2. ขอบเขตของงาน

การผลติ เช้อื เห็ดเปา ฮื้อครอบคลุมตง้ั แตการคดั เลือกเกณฑคณุ ภาพดอกเห็ด การแยกเชื้อเพ่ือผลิตเสน

ใย การเก็บรักษาเช้ือเห็ดบริสุทธิ์ และการควบคุมคุณภาพเชื้อเห็ดเปาฮ้ือของกลุมวิจัยและพัฒนาเห็ด

สํานักวิจัยพัฒนาเทคโนโลยชี ีวภาพ

3. หนวยงานทีร่ ับผดิ ชอบ
กลมุ วิจยั และพฒั นาเหด็ สํานกั วจิ ัยพฒั นาเทคโนโลยีชีวภาพ กรมวิชาการเกษตร

4. เคร่ืองมือ อุปกรณแ ละสารเคมี

4.1 เข็มเขย่ี

4.2 มดี เปาฮือ้ - 2
4.3 แอลกอฮอล 70%

4.4 ตะเกยี งแอลกอฮอลล

4.5 อาหารเลยี้ งเช้ือ PDA

5. เกณฑค ณุ ภาพดอกเห็ด
5.1 ดอกสมบรู ณ

5.2 ดอกเห็ดไมเ ปยกนํา้ เปา ฮอื - 3
5.3 ดอกเห็ดเจริญเตม็ ท่แี ตยงั ไมบ าน

5.4 ไมมีการปนเปอนจากศัตรูเหด็ และ

สัตวพาหะ

5.5 เนือ้ ดอกแนน

5.6 อุณหภมู ทิ ี่เหมาะสมตอ

การเจริญของเสนใยอยูระหวา ง

25 – 30 องศาเซลเซยี ส เปา ฮือ - 4

25

ข้ันตอนการปฏบิ ตั ิงาน รหัสเอกสาร :
กลุม วจิ ัยและพัฒนาเห็ด
สาํ นักวจิ ัยพัฒนาเทคโนโลยชี วี ภาพ แกไขครงั้ ที่ : หนา : 26/31
เรือ่ ง การผลติ เชื้อเหด็ เปาฮ้ือ (Pleurotus cystidiosus)
วันที่บงั คับใช : สงิ หาคม 2564

อนมุ ตั โิ ดย : ผูอํานวยการกลุมวจิ ัยและพัฒนาเหด็

6. การแยกเชื้อเพ่ือผลิตเสนใย

6.1 ลนไฟฆาเช้อื มีดผา ตดั 6.2 ใชมีดท่ีผานการฆา เชื้อแลวทิง้ ไวใ หเย็น
ผา ดอกเหด็ ออกเปน 2 สวน

6.4 ลนไฟฆาเช้ือเขม็ เขี่ยเชื้อ ทิ้งใหเ ย็น 6.3 ลนไฟฆาเช้ือมีดผา ตัด ตัดเนือ้ เยื่อทอี่ ยู
จกิ เนือ้ เย่ือดอกเห็ดที่ตัดไวดว ยเขม็ เข่ยี ภายใน

26

ข้ันตอนการปฏิบัตงิ าน รหสั เอกสาร :
กลมุ วจิ ัยและพัฒนาเหด็
สํานกั วจิ ยั พัฒนาเทคโนโลยชี ีวภาพ แกไขครั้งที่ : หนา: 27/31
เรื่อง การผลิตเชอื้ เหด็ เปา ฮ้ือ (Pleurotus cystidiosus)
วันท่ีบงั คบั ใช : สงิ หาคม 2564

อนุมัตโิ ดย : ผูอ าํ นวยการกลุมวิจัยและพัฒนาเห็ด

6.5 นาํ เนือ้ เยือ่ ดอกเหด็ วางตรงกลางจาน 6.6 นําจานอาหารเลยี้ งเช้อื ท่ีมีเนอื้ เยื่อดอก
อาหารเลยี้ งเชือ้ Potato Dextrose เหด็ ไปบมที่อณุ หภมู ิ 30 องศาเซลเซียส
Agar (PDA)

หมายเหตุ 1. ใชเ ทคนคิ ปลอดเช้ือ (Aseptic Technique) ในทุกข้ันตอนของการปฏบิ ัติงาน

27

ข้นั ตอนการปฏบิ ตั ิงาน รหัสเอกสาร :
กลุม วิจัยและพัฒนาเหด็
สํานักวจิ ยั พัฒนาเทคโนโลยชี วี ภาพ แกไ ขคร้ังที่ : หนา: 28/31
เรื่อง การผลติ เชื้อเห็ดเปาฮื้อ (Pleurotus cystidiosus)
วันทบ่ี ังคบั ใช : สงิ หาคม 2564

อนุมัตโิ ดย : ผอู ํานวยการกลุมวจิ ัยและพัฒนาเห็ด

7. การถา ยเช้ือเหด็ บริสทุ ธ์ิเพื่อใหบริการ
7.1 เสน ใยเห็ดเปา ฮือ้ บริสุทธ์ิ

เปา ฮื้อ-2

บมทอ่ี ุณหภูมิ 30 องศาเซลเซียส บมที่อุณหภมู ิ 30 องศาเซลเซียส บม ท่ีอุณหภูมิ 30 องศาเซลเซียส

อายุ 7 วนั อายุ 10 วัน อายุ 15 วนั

เสน ใยบนอาหารวุน เดินสมํา่ เสมอเปน รศั มวี งกลมสขี าว อัตราการเจริญเติบโตเฉลี่ย 4.5 – 6 มม./วัน
ทีอ่ ณุ หภูมิ 30 องศาเซลเซียส โดยชวง 1-2 วันแรกเสนใยจะเจริญชา เมื่อเสนใยมีอายุมากขึ้นจะสรางออยเดีย

(oidia) มีลกั ษณะเปนเม็ดสีดําบนเสน ใย

เปาฮือ้ -3

บม ทอ่ี ุณหภมู ิ 30 องศาเซลเซียส บม ทอี่ ุณหภมู ิ 30 องศาเซลเซียส บม ที่อุณหภมู ิ 30 องศาเซลเซียส

อายุ 7 วัน อายุ 10 วนั อายุ 15 วัน

เสน ใยบนอาหารวุน เดินสม่าํ เสมอเปน รัศมีวงกลมสีขาว อัตราการเจริญเติบโตเฉลี่ย 4.5 – 6 มม./วัน
ที่อุณหภูมิ 30 องศาเซลเซียส โดยชวง 1-2 วันแรกเสนใยจะเจริญชา เม่ือเสนใยมีอายุมากขึ้นจะสรางออยเดีย

(oidia) มีลกั ษณะเปนเมด็ สดี าํ บนเสนใย

28

ขั้นตอนการปฏบิ ตั ิงาน รหัสเอกสาร :
กลุม วิจัยและพัฒนาเหด็
สํานักวจิ ยั พัฒนาเทคโนโลยีชีวภาพ แกไขคร้ังท่ี : หนา: 29/31
เรือ่ ง การผลติ เช้อื เห็ดเปาฮ้ือ (Pleurotus cystidiosus)
วนั ทีบ่ ังคบั ใช : สิงหาคม 2564

อนมุ ัตโิ ดย : ผอู ํานวยการกลุมวจิ ัยและพัฒนาเหด็

เปาฮอ้ื -4

อายุ 7 วนั อายุ 10 วัน อายุ 20 วนั
อุณหภมู ิ 30 องศาเซลเซยี ส อุณหภูมิ 30 องศาเซลเซยี ส อุณหภูมิ 30 องศาเซลเซยี ส

เสน ใยบนอาหารวนุ เดนิ สมา่ํ เสมอเปนรัศมวี งกลมสขี าว อตั ราการเจริญเติบโตเฉล่ีย 4.5 – 6 มม./วัน
ทอี่ ุณหภมู ิ 30 องศาเซลเซียส โดยชวง 1-2 วันแรกเสนใยจะเจริญชา เมื่อเสนใยมีอายุมากขึ้นจะสรางออยเดีย

(oidia) มีลักษณะเปน เม็ดสีดําบนเสน ใย

หมายเหตุ 1. ใชเ ทคนคิ ปลอดเช้ือ (Aseptic Technique) ในทุกขัน้ ตอนของการปฏบิ ัติงาน
2. มกี ารตรวจสอบการปนเปอ นของเชื้อจุลินทรยี ช นิดอน่ื และศัตรูเหด็ กอนจําหนาย

8. การเกบ็ รักษาเชอ้ื เหด็ บรสิ ุทธิ์
8.1 การเก็บรกั ษาเชอื้ พนั ธุเห็ดบนอาหารวนุ

เกบ็ รักษาแมเชอ้ื บรสิ ุทธิท์ ่อี ุณหภูมิ 20 - 25 องศาเซลเซียส ไมเกิน 2 - 6 เดือน หลังจากน้ัน
ถายเชอ้ื เกบ็ ลงในอาหารเลย้ี งเช้อื PDA ใหม โดยถา ยเช้อื ไมเกิน 3 รุน

8.2 การเกบ็ รักษาเช้ือพันธุเห็ดในน้ํากลน่ั นง่ึ ฆาเชอ้ื

เพาะเลี้ยงเช้ือเห็ดเปาฮ้ือบนอาหารเลี้ยงเช้ือ PDA ท่ีอุณหภูมิ 30 องศาเซลเซียส เปนเวลา 7 – 10
วัน จากนนั้ เจาะชิ้นวนุ ใสขวดน้าํ กล่นั นง่ึ ฆาเชอื้ 2 ครัง้ (อุณหภมู ิไมต าํ่ กวา 121 องศาเซลเซียส และระดับ
ความดันไมตํ่ากวา 15 ปอนดตอตารางน้ิว เปนเวลาไมนอยกวา 20 นาที) โดยการนึ่งฆาเช้ือแตละคร้ัง
ระยะเวลาหา งกนั 24 ชม. นําขวดเก็บเช้อื ไปเกบ็ รกั ษาไวทอี่ ณุ หภูมิหอ งทีป่ ระมาณ 25 - 30 องศาเซลเซียส

29

ข้นั ตอนการปฏิบตั งิ าน รหัสเอกสาร :
กลุมวิจัยและพัฒนาเห็ด
สํานักวจิ ัยพัฒนาเทคโนโลยชี ีวภาพ แกไ ขคร้งั ท่ี : หนา: 30/31
เร่ือง การผลติ เชอ้ื เห็ดเปา ฮื้อ (Pleurotus cystidiosus)
วันท่ีบงั คบั ใช : สงิ หาคม 2564

อนุมัตโิ ดย : ผูอํานวยการกลุมวจิ ัยและพัฒนาเหด็

วิธีน้ีสามารถเก็บรักษาเช้ือพันธุเห็ดไดนาน 2 - 5 ป ขอควรระวัง ไมควรใสนํ้ากล่ันในขวดจนสูงเกินไป เพื่อ
ปอ งกันไมใหเ ชอ้ื เจริญข้ึนมาถึงดานบนฝาขวด ทําใหเชื้อเกิดการปนเปอนไดงาย แตไมควรนอยเกินไปและตอง
หม่ันตรวจเชค็ การระเหยของนา้ํ

8.3 การเกบ็ รักษาเช้ือพันธุเ หด็ ในข้ีเล่ือย
เพาะเล้ียงเชอ้ื เห็ดเปาฮื้อท่ีอุณหภูมิ 30 องศาเซลเซยี ส เปนเวลา 7 - 10 วัน จากน้ันเจาะช้ิน

วุนใสในขวดเก็บเช้ือในขี้เลื่อยมีสวนผสมที่ประกอบดวยนํ้าและขี้เล่ือย (ที่ผานการน่ึงโดยใชอุณหภูมิไมต่ํากวา
121 องศาเซลเซียส และระดับความดันไมต ่ํากวา 15 ปอนดตอ ตารางนวิ้ เปนเวลาไมน อยกวา 30 นาท)ี
นําไปเพาะเล้ียงไวท่ีอุณหภูมิ 30 องศาเซลเซียส เมื่อเสนใยเห็ดเจริญเต็มขี้เลื่อยแลวนําไปเก็บรักษาไวท่ี
อุณหภมู หิ องที่ประมาณ 25 – 30 องศาเซลเซียส วธิ ีน้ีสามารถเก็บรกั ษาเชอ้ื พนั ธุเหด็ ไดนาน 2 - 5 ป ขอควร
ระวัง ควรใสข ้ีเล่อื ยประมาณหนึ่งในสามสว นของขวดทตี่ อ งการเก็บ เพื่อปองกันไมใหเชื้อเจริญข้ึนมาถึงดานบน
ฝาขวด ซึ่งทาํ ใหเช้อื เกิดการปนเปอ นไดง าย

หมายเหตุ 1. ใชเ ทคนคิ ปลอดเชื้อ (Aseptic Technique) ในทกุ ขน้ั ตอนของการปฏบิ ัตงิ าน
2. มีการตรวจสอบการปนเปอ นของเชอ้ื จุลินทรียชนิดอ่ืนและศัตรเู ห็ดกอนและหลังการ

เก็บรักษา

9. คาํ อธิบายศัพทหรือนิยาม
9.1 เชือ้ เหด็ (Mushroom culture) หมายถึง เช้ือเหด็ บรสิ ทุ ธ์ิ และเชื้อเห็ดขยาย
9.2 เช้ือเห็ดบริสุทธิ์ (Pure mushroom culture) หมายถึง กลุมใยรา (Mycelium) ของเห็ดท่ี

เพาะเลย้ี งบนอาหารเลย้ี งเชือ้ (Culture media) เพอื่ ใชส าํ หรบั การผลิตเช้อื เหด็ ขยาย (Mushroom spawn)
9.3 เช้ือเหด็ ขยาย (Mushroom spawn) หมายถึง กลมุ ใยรา (Mycelium) ของเห็ดที่เพาะเลี้ยงดวย

วัสดเุ ลยี้ งเชอื้ เชน เมลด็ ธญั พืช หรือวัสดอุ ืน่ เพอ่ื ใชสําหรบั การขยายพนั ธุ (Propagation) หรอื การผลิตเช้ือเห็ด
9.4 การถายเชื้อ (Subculture) หมายถึง การยายเชื้อเห็ดมาเลี้ยงในอาหารเลี้ยงเชื้อหรือวัสดุเลี้ยง

เชื้อใหม เพ่ือเพ่ิมปริมาณสําหรับการขยายพันธุ หรือการเก็บรักษาพันธุ หรือทําใหเช้ือเห็ดแข็งแรงขึ้น
(Rejuvenate)

30

ขั้นตอนการปฏิบัตงิ าน รหัสเอกสาร :
กลุมวิจัยและพัฒนาเห็ด
สํานกั วจิ ัยพัฒนาเทคโนโลยชี วี ภาพ แกไ ขครง้ั ท่ี : หนา : 31/31
เร่ือง การผลิตเชื้อเหด็ เปาฮื้อ (Pleurotus cystidiosus)
วันทบี่ งั คบั ใช : สงิ หาคม 2564

อนมุ ัตโิ ดย : ผูอ ํานวยการกลุมวจิ ัยและพัฒนาเหด็

10. เอกสารอา งอิง
สํานักงานมาตรฐานสินคาเกษตรและอาหารแหงชาติ. 2560. แนวปฏิบัติในการใชมาตรฐานสินคาเกษตร
มกษ. 2507(G) - 2560. หลักปฏิบัติสําหรับการผลิตเชื้อเห็ด. สํานักงานมาตรฐานสินคาเกษตรและ
อาหารแหง ชาติ. กระทรวงเกษตรและสหกรณ. กรุงเทพ.

31

ขนั้ ตอนการปฏบิ ตั ิงาน รหัสเอกสาร :
กลมุ วจิ ัยและพัฒนาเห็ด
สํานักวิจยั พัฒนาเทคโนโลยีชีวภาพ แกไขครัง้ ที่ : หนา: 32/38
เร่ือง การผลิตเชื้อเหด็ ยานางิ (Agrocybe cylindracea)
วนั ที่บังคบั ใช : สงิ หาคม 2564

อนุมัตโิ ดย : ผูอาํ นวยการกลุมวิจัยและพัฒนาเหด็

ผรู บั ผิดชอบ ชือ่ – สกุล ตําแหนง
ผูจดั ทาํ เอกสาร นายอนสุ รณ วฒั นกุล นกั วชิ าการโรคพชื ชํานาญการ
ผทู บทวนเอกสาร
ผูอ นมุ ัติเอกสาร ผูอํานวยการกลมุ วิจยั และพัฒนาเห็ด

ประวตั กิ ารแกไข รายละเอยี ดการแกไข วนั ทบี่ งั คับใช
ฉบับที่ แกไขครงั้ ท่ี ประกาศใชเอกสารครัง้ แรก ตลุ าคม 2562

10 เพม่ิ ขั้นตอนการแยกเชอื้ บรสิ ุทธ์ิ สิงหาคม 2564

21

32

ขั้นตอนการปฏิบตั ิงาน รหสั เอกสาร :
กลุมวิจัยและพัฒนาเห็ด
สํานกั วจิ ยั พัฒนาเทคโนโลยชี ีวภาพ แกไขครั้งท่ี : หนา: 33/38
เรื่อง การผลติ เช้ือเหด็ ยานางิ (Agrocybe cylindracea)
วันทีบ่ ังคับใช : สงิ หาคม 2564

อนุมตั โิ ดย : ผอู ํานวยการกลุมวิจัยและพัฒนาเหด็

1. วัตถุประสงค

เพ่อื ใชเปน คูม อื สําหรับการปฏิบัติงานในการผลติ เช้ือเห็ดยานางิบริสุทธิ์ใหเปนมาตรฐานเดียวกันของกลุมวิจัย

และพฒั นาเห็ด สาํ นกั วิจัยพฒั นาเทคโนโลยชี ีวภาพ

2. ขอบเขตของงาน

การผลิตเช้อื เห็ดยานางคิ รอบคลมุ ตัง้ แตก ารคัดเลอื กเกณฑคุณภาพดอกเห็ด การแยกเช้ือเพ่ือผลิตเสนใย การ

เก็บรักษาเช้ือเห็ดบริสุทธิ์ และการควบคุมคุณภาพเชื้อเห็ดยานางิของกลุมวิจัยและพัฒนาเห็ด สํานักวิจัยพัฒนา

เทคโนโลยีชีวภาพ

3. หนว ยงานทีร่ ับผดิ ชอบ
กลุมวิจัยและพฒั นาเหด็ สํานกั วจิ ยั พัฒนาเทคโนโลยชี วี ภาพ กรมวิชาการเกษตร

4. เคร่ืองมือ อปุ กรณและสารเคมี

4.1 เขม็ เข่ยี

4.2 มีด
4.3 แอลกอฮอล 70%

4.4 ตะเกยี งแอลกอฮอลล

4.5 อาหารเลีย้ งเช้อื PDA

5. เกณฑคุณภาพดอกเห็ด เห็ดยานางิ - 1
5.1 ดอกสมบรู ณ

5.2 ดอกเห็ดไมเปยกนํ้า

5.3 ดอกเห็ดเจริญเต็มท่แี ตย ังไมบ าน

5.4 ไมม กี ารปนเปอนจากศัตรูเห็ดและสัตวพาหะ

5.5 เน้อื ดอกแนน

5.6 อุณหภมู ิที่เหมาะสมตอ การเจรญิ ของเสนใย

อยรู ะหวาง 25 – 30 องศาเซลเซยี ส

เห็ดยานางิ - 2

33

ข้ันตอนการปฏบิ ตั งิ าน รหสั เอกสาร :
กลุมวจิ ัยและพัฒนาเห็ด
สํานักวจิ ยั พัฒนาเทคโนโลยชี ีวภาพ แกไขคร้ังท่ี : หนา : 34/38
เร่อื ง การผลิตเชอ้ื เห็ดยานางิ (Agrocybe cylindracea)
วนั ทีบ่ ังคับใช : สงิ หาคม 2564

อนมุ ตั โิ ดย : ผอู าํ นวยการกลุมวิจัยและพัฒนาเหด็

6. การแยกเชื้อเพื่อผลิตเสน ใย

6.1 ลนไฟฆา เช้ือมดี ผาตดั 6.2 ใชม ดี ทผี่ า นการฆาเชอ้ื แลวทิ้งไวใหเย็น
ผาดอกเห็ดออกเปน 2 สว น

6.4 ลนไฟฆา เชื้อเข็มเขี่ยเช้อื ทงิ้ ใหเ ยน็ จกิ 6.3 ลนไฟฆา เช้ือมดี ผาตัด ตัดเน้ือเย่อื ท่อี ยู
เน้ือเยอื่ ดอกเห็ดท่ตี ัดไว ภายใน

34

ข้ันตอนการปฏบิ ตั ิงาน รหัสเอกสาร :
กลมุ วจิ ัยและพัฒนาเหด็
สาํ นกั วิจัยพัฒนาเทคโนโลยีชวี ภาพ แกไขครัง้ ท่ี : หนา: 35/38
เรื่อง การผลติ เช้ือเหด็ ยานางิ (Agrocybe cylindracea)
วนั ท่ีบังคับใช : สิงหาคม 2564

อนมุ ัตโิ ดย : ผอู ํานวยการกลุมวจิ ัยและพัฒนาเหด็

6.5 นําเนอ้ื เยื่อดอกเหด็ วางตรงกลางจาน 6.6 นาํ จานอาหารเลี้ยงเชื้อทม่ี เี น้ือเย่ือ
อาหารเลี้ยงเช้อื Potato Dextrose Agar (PDA) ดอกเหด็ ไปบม ท่ีอุณหภมู ิ 30 องศาเซลเซียส

หมายเหตุ 1. ใชเ ทคนิคปลอดเชอ้ื (Aseptic Technique) ในทกุ ขั้นตอนของการปฏบิ ัติงาน

35

ขนั้ ตอนการปฏิบัตงิ าน รหัสเอกสาร :
กลมุ วิจัยและพัฒนาเหด็
สาํ นักวจิ ยั พัฒนาเทคโนโลยชี ีวภาพ แกไขครั้งที่ : หนา: 36/38
เรือ่ ง การผลติ เชอ้ื เหด็ ยานางิ (Agrocybe cylindracea)
วนั ที่บังคบั ใช : สิงหาคม 2564

อนุมัตโิ ดย : ผูอํานวยการกลุมวิจัยและพัฒนาเห็ด

7. การถา ยเช้อื เห็ดบริสทุ ธ์ิเพื่อใหบ รกิ าร
7.1 เสน ใยเห็ดยานางิบริสทุ ธิ์

เหด็ ยานางิ – 1

บมท่ีอุณหภูมิ 30 องศาเซลเซียส บมที่อุณหภมู ิ 30 องศาเซลเซียส บม ทอ่ี ุณหภูมิ 30 องศาเซลเซยี ส
เสน ใยอายุ 5 วัน เสนใยอายุ 7 วนั เสน ใยอายุ 14 วนั

เสน ใยบนอาหารวุน เดนิ สมาํ่ เสมอเปนรัศมีวงกลมสีขาว อัตราการเจรญิ เติบโตเฉล่ีย 0.8-1.0 ซม./วัน ที่
อุณหภูมิ 24-30 องศาเซลเซยี ส โดยชวง 1-2 วันแรกเสน ใยจะเจริญชา

เหด็ ยานางิ - 2

บม ทอ่ี ุณหภูมิ 30 องศาเซลเซียส บม ทีอ่ ุณหภมู ิ 30 องศาเซลเซียส บมทอี่ ุณหภมู ิ 30 องศาเซลเซียส
เสน ใยอายุ 5 วัน
เสนใยอายุ 7 วนั เสน ใยอายุ 14 วัน

เสน ใยบนอาหารวนุ เดนิ สมํ่าเสมอเปน รัศมวี งกลมสขี าว อัตราการเจรญิ เตบิ โตเฉลยี่ 0.8-1.0 ซม./วนั ท่ี
อณุ หภูมิ 24-30 องศาเซลเซียส โดยชวง 1-2 วันแรกเสนใยจะเจรญิ ชา

36

ขั้นตอนการปฏบิ ัตงิ าน รหสั เอกสาร :
กลุมวิจัยและพัฒนาเห็ด
สํานกั วจิ ัยพัฒนาเทคโนโลยีชีวภาพ แกไ ขคร้ังท่ี : หนา : 37/38
เรื่อง การผลติ เช้ือเห็ดยานางิ (Agrocybe cylindracea)
วันท่บี ังคับใช : สงิ หาคม 2564

อนมุ ัตโิ ดย : ผอู าํ นวยการกลุมวิจัยและพัฒนาเห็ด

หมายเหตุ 1. ใชเ ทคนิคปลอดเช้ือ (Aseptic Technique) ในทกุ ขัน้ ตอนของการปฏบิ ัติงาน
2. มกี ารตรวจสอบการปนเปอ นของเชือ้ จลุ นิ ทรยี ชนดิ อื่นและศตั รเู หด็ กอนจําหนาย

8. การเกบ็ รักษาเชื้อเห็ดบริสุทธิ์

8.1 การเกบ็ รักษาเชอื้ พนั ธุเหด็ บนอาหารวุน

เก็บรกั ษาแมเชื้อบริสทุ ธท์ิ อ่ี ณุ หภมู ิ 20 - 25 องศาเซลเซียส ไมเ กนิ 2 - 6 เดอื น หลงั จากนัน้ ถา ยเชื้อ
เกบ็ ลงในอาหารเลีย้ งเชอ้ื PDA ใหม โดยถายเช้ือไมเกนิ 3 รุน

8.2 การเกบ็ รกั ษาเช้อื พนั ธุเ หด็ ในนํา้ กลน่ั น่งึ ฆา เชื้อ
เพาะเลยี้ งเช้อื เหด็ ยานางบิ นอาหารเลย้ี งเชอ้ื PDA ทอ่ี ุณหภูมิ 30 องศาเซลเซียส เปนเวลา 7 - 10

วนั จากน้ันเจาะชน้ิ วุน ใสขวดนาํ้ กลัน่ นึ่งฆาเชื้อ 2 ครัง้ (อุณหภมู ไิ มตา่ํ กวา 121 องศาเซลเซียส และระดับความ
ดนั ไมต ํ่ากวา 15 ปอนดตอตารางนวิ้ เปน เวลาไมน อ ยกวา 20 นาท)ี โดยการนึ่งฆาเช้ือแตล ะครั้งระยะเวลาหา งกัน
24 ชม. นําขวดเกบ็ เชอื้ ไปเก็บรักษาไวท ่อี ุณหภมู ิหองท่ปี ระมาณ 25 - 30 องศาเซลเซยี ส วิธีนสี้ ามารถเก็บรกั ษาเช้อื
พนั ธเุ ห็ดไดน าน 1 - 2 ป ขอ ควรระวงั ไมค วรใสนํา้ กลนั่ ในขวดจนสงู เกนิ ไป เพอื่ ปองกันไมใ หเชื้อเจริญขึ้นมาถึง
ดานบนฝาขวด ทาํ ใหเช้อื เกดิ การปนเปอนไดงา ย แตไ มควรนอยเกนิ ไปและตองหมน่ั ตรวจเช็คการระเหยของน้ํา

8.3 การเกบ็ รกั ษาเช้อื พนั ธุเ ห็ดในข้ีเล่อื ย
เพาะเล้ยี งเชือ้ เห็ดยานางทิ อ่ี ุณหภมู ิ 30 องศาเซลเซยี ส เปน เวลา 7 - 10 วัน จากน้ันเจาะช้ินวุนใส

ในขวดเก็บเชื้อในขี้เล่ือยมีสวนผสมท่ีประกอบดวยนํ้าและขี้เลื่อย (ที่ผานการนึ่งโดยใชอุณหภูมิไมตํ่ากวา 121 องศา
เซลเซียส และระดบั ความดันไมต ่ํากวา 15 ปอนดตอตารางน้ิว เปนเวลาไมนอยกวา 30 นาที)
นําไปเพาะเลยี้ งไวท ่อี ุณหภูมิ 30 องศาเซลเซียส เมื่อเสนใยเห็ดเจริญเต็มข้ีเลื่อยแลวนําไปเก็บรักษาไวที่อุณหภูมิหอง
ท่ปี ระมาณ 25 – 30 องศาเซลเซียส วิธนี สี้ ามารถเกบ็ รักษาเช้ือพันธุเห็ดไดนาน 1 - 2 ป ขอควรระวัง ควรใสขี้เล่ือย
ประมาณหน่ึงในสามสวนของขวดท่ีตองการเก็บ เพ่ือปองกันไมใหเชื้อเจริญขึ้นมาถึงดานบนฝาขวด ซึ่งทําใหเชื้อเกิด
การปนเปอ นไดง า ย

หมายเหตุ 1. ใชเ ทคนิคปลอดเช้ือ (Aseptic Technique) ในทุกข้นั ตอนของการปฏบิ ัตงิ าน
2. มีการตรวจสอบการปนเปอนของเชอ้ื จลุ ินทรียช นิดอ่นื และศัตรูเหด็ กอนและหลังการเก็บรักษา

37

ข้ันตอนการปฏิบตั งิ าน รหสั เอกสาร :
กลมุ วิจัยและพัฒนาเหด็
สํานกั วจิ ัยพัฒนาเทคโนโลยีชีวภาพ แกไ ขครัง้ ที่ : หนา: 38/38
เรอื่ ง การผลิตเชอ้ื เห็ดยานางิ (Agrocybe cylindracea)
วนั ท่บี ังคับใช : สงิ หาคม 2564

อนมุ ตั โิ ดย : ผอู าํ นวยการกลุมวจิ ัยและพัฒนาเหด็

9. คาํ อธิบายศพั ทหรือนยิ าม
9.1 เชอ้ื เหด็ (Mushroom culture) หมายถงึ เชื้อเห็ดบริสทุ ธ์ิ และเช้ือเห็ดขยาย
9.2 เชื้อเห็ดบริสุทธ์ิ (Pure mushroom culture) หมายถึง กลุมใยรา (Mycelium) ของเห็ดท่ีเพาะเล้ียง

บนอาหารเลยี้ งเชื้อ (Culture media) เพ่อื ใชส ําหรับการผลติ เชอื้ เห็ดขยาย (Mushroom spawn)
9.3 เช้ือเห็ดขยาย (Mushroom spawn) หมายถึง กลุมใยรา (Mycelium) ของเห็ดที่เพาะเล้ียงดวยวัสดุ

เลี้ยงเช้อื เชน เมล็ดธญั พชื หรอื วัสดอุ ่นื เพอ่ื ใชส าํ หรบั การขยายพันธุ (Propagation) หรือการผลิตเชอ้ื เหด็
9.4 การถายเชื้อ (Subculture) หมายถึง การยายเชื้อเห็ดมาเล้ียงในอาหารเล้ียงเช้ือหรือวัสดุเลี้ยงเชื้อใหม

เพ่อื เพ่มิ ปริมาณสาํ หรบั การขยายพนั ธุ หรือการเกบ็ รักษาพนั ธุ หรือทาํ ใหเชอ้ื เหด็ แขง็ แรงขึ้น (Rejuvenate)

10. เอกสารอางอิง
สํานักงานมาตรฐานสินคาเกษตรและอาหารแหงชาติ. 2560. แนวปฏิบัติในการใชมาตรฐานสินคาเกษตร มกษ.

2507(G) - 2560. หลักปฏิบัติสําหรับการผลิตเชื้อเห็ด. สํานักงานมาตรฐานสินคาเกษตรและอาหาร

แหงชาต.ิ กระทรวงเกษตรและสหกรณ. กรุงเทพ.

38

ข้นั ตอนการปฏบิ ัตงิ าน รหัสเอกสาร :
กลุม วิจัยและพัฒนาเหด็
สาํ นักวิจัยพัฒนาเทคโนโลยีชีวภาพ แกไขครัง้ ท่ี : หนา : 39/45
เร่ือง การผลิตเชือ้ เห็ดหลินจอื (Ganoderma lucidum)
วนั ทบี่ งั คบั ใช : สงิ หาคม 2564

อนมุ ัตโิ ดย : ผอู าํ นวยการกลุมวจิ ัยและพัฒนาเหด็

ผรู บั ผิดชอบ ชื่อ – สกุล ตําแหนง
ผจู ัดทาํ เอกสาร นายอนุสรณ วฒั นกุล นกั วชิ าการโรคพชื ชํานาญการ
ผทู บทวนเอกสาร
ผูอนุมัติเอกสาร ผูอ าํ นวยการกลมุ วจิ ยั และพฒั นาเหด็

ประวตั ิการแกไข รายละเอยี ดการแกไ ข วันทีบ่ งั คบั ใช
ฉบบั ท่ี แกไ ขครั้งที่ ประกาศใชเ อกสารครงั้ แรก ตลุ าคม 2562

10 เพ่ิมขนั้ ตอนการแยกเชอื้ บริสทุ ธ์ิ สงิ หาคม 2564

21

39

ขัน้ ตอนการปฏบิ ัตงิ าน รหัสเอกสาร :
กลมุ วิจัยและพัฒนาเห็ด
สํานักวิจยั พัฒนาเทคโนโลยชี วี ภาพ แกไขครั้งท่ี : หนา : 40/45
เรอื่ ง การผลติ เชอื้ เหด็ หลนิ จอื (Ganoderma lucidum)
วันทีบ่ ังคบั ใช : สิงหาคม 2564

อนมุ ตั โิ ดย : ผอู ํานวยการกลุมวิจัยและพัฒนาเห็ด

1. วัตถปุ ระสงค

เพอ่ื ใชเปน คูม อื สําหรับการปฏิบัติงานในการผลิตเช้ือเห็ดหลินจือบริสุทธ์ิใหเปนมาตรฐานเดียวกันของ

กลุม วิจัยและพัฒนาเหด็ สาํ นักวิจัยพฒั นาเทคโนโลยีชวี ภาพ

2. ขอบเขตของงาน

การผลิตเชื้อเห็ดหลินจือครอบคลุมต้ังแตการคัดเลือกเกณฑคุณภาพดอกเห็ด การแยกเชื้อเพ่ือผลิต

เสนใย การเก็บรักษาเช้ือเห็ดบริสุทธ์ิ และการควบคุมคุณภาพเช้ือเห็ดหลินจือของกลุมวิจัยและพัฒนาเห็ด

สาํ นักวิจยั พัฒนาเทคโนโลยีชีวภาพ

3. หนว ยงานท่ีรบั ผิดชอบ
กลมุ วจิ ัยและพฒั นาเห็ด สํานกั วจิ ยั พฒั นาเทคโนโลยีชีวภาพ กรมวิชาการเกษตร

4. เครื่องมือ อปุ กรณแ ละสารเคมี

4.1 เข็มเขย่ี

4.2 มดี
4.3 แอลกอฮอล 70%

4.4 ตะเกยี งแอลกอฮอลล

4.5 อาหารเล้ียงเชือ้ PDA

5. เกณฑค ุณภาพดอกเหด็
5.1 ดอกสมบรู ณ

5.2 ดอกเห็ดไมเปยกนํ้า หลนิ จือ - 1
5.3 ดอกเห็ดเจริญเต็มที่แตย ังไมบาน

5.4 ไมมกี ารปนเปอนจากศตั รเู ห็ดและสตั วพ าหะ

5.5 เน้ือดอกแนน

5.6 อณุ หภูมิท่เี หมาะสมตอการเจรญิ ของเสน ใยอยู

ระหวาง 25 – 30 องศาเซลเซยี ส

40

ข้นั ตอนการปฏบิ ัตงิ าน รหสั เอกสาร :
กลมุ วิจัยและพัฒนาเห็ด
สํานกั วิจยั พัฒนาเทคโนโลยชี วี ภาพ แกไขครงั้ ที่ : หนา : 41/45
เรอ่ื ง การผลิตเชอื้ เห็ดหลนิ จือ (Ganoderma lucidum)
วนั ทบี่ งั คบั ใช : สิงหาคม 2564

อนมุ ัตโิ ดย : ผอู าํ นวยการกลุมวิจัยและพัฒนาเหด็

6. การแยกเชือ้ เพื่อผลิตเสน ใย

6.1 ลนไฟฆาเช้ือมดี ผา ตดั 6.2 ใชม ีดที่ผา นการฆา เชอ้ื แลวทิง้ ไวใ หเย็น
ผา ดอกเหด็ ออกเปน 2 สว น

6.4 ลนไฟฆา เชื้อเข็มเขี่ยเช้ือ ทิง้ ใหเยน็ จิก 6.3 ลนไฟฆา เช้ือมีดผาตัด ตัดเนือ้ เยื่อทอี่ ยู
เน้อื เยื่อดอกเหด็ ทต่ี ัดไว ภายใน

41

ข้นั ตอนการปฏบิ ัติงาน รหัสเอกสาร :
กลมุ วิจัยและพัฒนาเห็ด
สาํ นักวจิ ัยพัฒนาเทคโนโลยีชวี ภาพ แกไ ขครงั้ ที่ : หนา: 42/45
เรือ่ ง การผลติ เชื้อเห็ดหลนิ จอื (Ganoderma lucidum)
วันท่บี ังคบั ใช : สงิ หาคม 2564

อนมุ ัตโิ ดย : ผูอ ํานวยการกลุมวจิ ัยและพัฒนาเห็ด

6.5 นําเนอื้ เยอ่ื ดอกเห็ดวางตรงกลางจาน 6.6 นําจานอาหารเลีย้ งเชอื้ ทม่ี ีเนื้อเยือ่
อาหารเลี้ยงเช้ือ Potato Dextrose Agar (PDA) ดอกเหด็ ไปบมทีอ่ ณุ หภมู ิ 30 องศา
เซลเซยี ส

หมายเหตุ 1. ใชเ ทคนคิ ปลอดเชือ้ (Aseptic Technique) ในทกุ ขั้นตอนของการปฏบิ ัตงิ าน

42

ข้ันตอนการปฏิบัติงาน รหสั เอกสาร :
กลุม วิจัยและพัฒนาเห็ด
สํานักวิจัยพัฒนาเทคโนโลยชี ีวภาพ แกไขคร้ังที่ : หนา : 43/45
เรื่อง การผลติ เชอ้ื เหด็ หลินจอื (Ganoderma lucidum)
วันทบ่ี งั คบั ใช : สิงหาคม 2564

อนุมตั โิ ดย : ผอู ํานวยการกลุมวิจัยและพัฒนาเหด็

7. การถายเช้อื เห็ดบริสุทธ์ิเพ่ือใหบ ริการ
7.1 เสน ใยเหด็ หลนิ จอื บริสุทธิ์

บม ทอี่ ุณหภมู ิ 30 องศาเซลเซียส บม ท่ีอุณหภมู ิ 30 องศาเซลเซียส บมทอ่ี ุณหภมู ิ 30 องศาเซลเซียส
เสน ใยอายุ 5 วัน
เสน ใยอายุ 7 วนั เสนใยอายุ 14 วนั

เสนใยบนอาหารวนุ เดินสมํา่ เสมอเปน รัศมีวงกลมสขี าว อัตราการเจรญิ เติบโตเฉล่ีย 0.8-1.0 ซม./วัน
ทีอ่ ณุ หภมู ิ 24-30 องศาเซลเซียส โดยชว ง 1-2 วนั แรกเสนใยจะเจริญชา

หมายเหตุ 1. ใชเ ทคนคิ ปลอดเชอ้ื (Aseptic Technique) ในทกุ ขน้ั ตอนของการปฏบิ ัตงิ าน
2. มกี ารตรวจสอบการปนเปอ นของเช้อื จลุ ินทรยี ช นดิ อื่นและศัตรูเห็ด

8. การเก็บรกั ษาเช้ือเห็ดบริสุทธิ์
8.1 การเก็บรักษาเช้อื พันธเุ หด็ บนอาหารวุน
เกบ็ รกั ษาแมเชือ้ บรสิ ทุ ธิ์ท่ีอณุ หภูมิ 20 - 25 องศาเซลเซียส ไมเกิน 2 - 6 เดือน หลังจากน้ัน

ถายเช้ือเก็บลงในอาหารเลี้ยงเช้ือ PDA ใหม โดยถา ยเชอื้ ไมเ กนิ 3 รนุ

8.2 การเกบ็ รกั ษาเชื้อพนั ธุเห็ดในนํา้ กลน่ั น่งึ ฆา เชอ้ื

เพาะเลี้ยงเชื้อเห็ดหลินจือบนอาหารเล้ียงเชื้อ PDA ที่อุณหภูมิ 30 องศาเซลเซียส เปนเวลา
7 - 10 วัน จากน้ันเจาะช้ินวุน ใสขวดนํ้ากล่ันน่ึงฆาเช้ือ 2 ครั้ง (อุณหภูมิไมตํ่ากวา 121 องศาเซลเซียส
และระดบั ความดันไมต่ํากวา 15 ปอนดตอตารางนิ้ว เปนเวลาไมนอยกวา 20 นาที) โดยการน่ึงฆาเชื้อแต
ละคร้ังระยะเวลาหา งกัน 24 ชม. นําขวดเก็บเชอื้ ไปเก็บรักษาไวท่ีอณุ หภมู หิ อง 25 - 30 องศาเซลเซยี ส

43

ขนั้ ตอนการปฏบิ ัตงิ าน รหัสเอกสาร :
กลมุ วิจัยและพัฒนาเหด็
สาํ นักวิจัยพัฒนาเทคโนโลยีชวี ภาพ แกไ ขครั้งที่ : หนา: 44/45
เร่อื ง การผลิตเช้อื เห็ดหลนิ จือ (Ganoderma lucidum)
วันที่บังคับใช : สงิ หาคม 2564

อนุมัตโิ ดย : ผอู ํานวยการกลุมวิจัยและพัฒนาเหด็

วิธีนี้สามารถเก็บรักษาเช้ือพันธุเห็ดไดนาน 1 - 2 ป ขอควรระวัง ไมควรใสน้ํากลั่นในขวดจนสูงเกินไป เพ่ือ
ปอ งกันไมใ หเ ชอื้ เจริญข้ึนมาถึงดานบนฝาขวด ทําใหเชื้อเกิดการปนเปอนไดงาย แตไมควรนอยเกินไปและตอง
หมน่ั ตรวจเช็คการระเหยของนา้ํ

8.3 การเกบ็ รกั ษาเชือ้ พนั ธเุ ห็ดในข้เี ลื่อย
เพาะเล้ียงเชื้อเห็ดหลินจือท่ีอุณหภูมิ 30 องศาเซลเซียส เปนเวลา 7 - 10 วัน จากนั้นเจาะ

ชิน้ วนุ ใสในขวดเกบ็ เชือ้ ในขเ้ี ลื่อยที่มคี วามชื้น 60 – 70 % (ท่ผี า นการนงึ่ โดยใชอุณหภูมิไมต่ํากวา 121 องศา
เซลเซยี ส และระดับความดนั ไมต า่ํ กวา 15 ปอนดต อ ตารางนว้ิ เปนเวลาไมน อยกวา 30 นาที)
นําไปเพาะเล้ียงไวท่ีอุณหภูมิ 30 องศาเซลเซียส เม่ือเสนใยเห็ดเจริญเต็มข้ีเล่ือยแลวนําไปเก็บรักษาไวท่ี
อุณหภมู หิ องท่ีประมาณ 25 – 30 องศาเซลเซียส วิธีน้ีสามารถเก็บรักษาเชื้อพันธุเห็ดไดนาน 2 - 5 ป ขอควร
ระวัง ควรใสขเี้ ลอ่ื ยประมาณหนึ่งในสามสวนของขวดท่ีตอ งการเกบ็ เพอ่ื ปองกันไมใหเช้ือเจริญข้ึนมาถึงดานบน
ฝาขวด ซึง่ ทําใหเชอื้ เกิดการปนเปอ นไดงาย

หมายเหตุ 1. ใชเ ทคนิคปลอดเช้อื (Aseptic Technique) ในทุกขั้นตอนของการปฏิบัติงาน
2. มีการตรวจสอบการปนเปอนของเช้อื จลุ ินทรยี ชนิดอ่นื และศตั รูเห็ดกอนและหลงั การเกบ็ รักษา

9. คาํ อธบิ ายศัพทหรอื นยิ าม
9.1 เชื้อเหด็ (Mushroom culture) หมายถงึ เชื้อเห็ดบรสิ ุทธ์ิ และเชอ้ื เหด็ ขยาย
9.2 เช้ือเห็ดบริสุทธิ์ (Pure mushroom culture) หมายถึง กลุมใยรา (Mycelium) ของเห็ดท่ี

เพาะเล้ยี งบนอาหารเลย้ี งเช้ือ (Culture media) เพือ่ ใชสําหรบั การผลติ เชือ้ เหด็ ขยาย (Mushroom spawn)
9.3 เช้อื เหด็ ขยาย (Mushroom spawn) หมายถงึ กลุมใยรา (Mycelium) ของเห็ดท่ีเพาะเลี้ยงดวย

วัสดุเลีย้ งเชอื้ เชน เมล็ดธญั พืช หรือวัสดอุ ่ืน เพ่ือใชส าํ หรบั การขยายพนั ธุ (Propagation) หรือการผลิตเชอื้ เหด็
9.4 การถายเช้ือ (Subculture) หมายถึง การยายเช้ือเห็ดมาเล้ียงในอาหารเล้ียงเช้ือหรือวัสดุเลี้ยง

เชื้อใหม เพื่อเพ่ิมปริมาณสําหรับการขยายพันธุ หรือการเก็บรักษาพันธุ หรือทําใหเชื้อเห็ดแข็งแรงข้ึน
(Rejuvenate)

44

ขนั้ ตอนการปฏิบตั งิ าน รหัสเอกสาร :
กลุมวจิ ัยและพัฒนาเห็ด
สํานักวจิ ัยพัฒนาเทคโนโลยชี วี ภาพ แกไ ขครง้ั ท่ี : หนา : 45/45
เรื่อง การผลติ เชือ้ เหด็ หลนิ จือ (Ganoderma lucidum)
วนั ทบี่ งั คบั ใช : สงิ หาคม 2564

อนมุ ัตโิ ดย : ผูอ ํานวยการกลุมวจิ ัยและพัฒนาเห็ด

10. เอกสารอา งอิง
สํานักงานมาตรฐานสินคาเกษตรและอาหารแหงชาติ. 2560. แนวปฏิบัติในการใชมาตรฐานสินคาเกษตร
มกษ. 2507(G) - 2560. หลักปฏิบัติสําหรับการผลิตเช้ือเห็ด. สํานักงานมาตรฐานสินคาเกษตรและ
อาหารแหง ชาต.ิ กระทรวงเกษตรและสหกรณ. กรุงเทพ.

45

ขนั้ ตอนการปฏบิ ตั งิ าน รหสั เอกสาร :
กลมุ วิจัยและพัฒนาเหด็
สาํ นักวจิ ัยพัฒนาเทคโนโลยชี วี ภาพ แกไขคร้งั ท่ี : หนา : 46/52
เร่ือง การผลิตเช้อื เหด็ ขอนขาว (Lentinus squarrosulus)
วนั ที่บงั คบั ใช : สิงหาคม 2564

อนุมตั โิ ดย : ผอู าํ นวยการกลุมวจิ ัยและพัฒนาเหด็

ผูรบั ผดิ ชอบ ชอ่ื – สกุล ตําแหนง
ผจู ดั ทําเอกสาร นายอนุสรณ วฒั นกลุ นกั วชิ าการโรคพืชชํานาญการ
ผทู บทวนเอกสาร
ผูอนมุ ตั ิเอกสาร ผอู าํ นวยการกลมุ วิจัยและพฒั นาเหด็

ประวัตกิ ารแกไข รายละเอียดการแกไ ข วันทีบ่ งั คับใช
ฉบบั ท่ี แกไ ขครั้งที่ ประกาศใชเ อกสารครั้งแรก ตลุ าคม 2562

10 เพ่มิ ขนั้ ตอนการแยกเชือ้ บรสิ ุทธ์ิ สิงหาคม 2564

21

46

ข้ันตอนการปฏบิ ตั ิงาน รหสั เอกสาร :
กลมุ วจิ ัยและพัฒนาเห็ด
สาํ นกั วจิ ัยพัฒนาเทคโนโลยีชีวภาพ แกไขครง้ั ที่ : หนา: 47/52
เรื่อง การผลติ เช้ือเห็ดขอนขาว (Lentinus squarrosulus)
วันทีบ่ งั คบั ใช : สิงหาคม 2564

อนมุ ตั โิ ดย : ผอู ํานวยการกลุมวจิ ัยและพัฒนาเหด็

1. วัตถปุ ระสงค

เพื่อใชเ ปนคูม ือสาํ หรบั การปฏิบัติงานในการผลติ เช้อื เห็ดขอนขาวบริสุทธ์ิใหเปนมาตรฐานเดียวกันของ

กลมุ วิจยั และพฒั นาเหด็ สาํ นักวิจยั พฒั นาเทคโนโลยชี วี ภาพ

2. ขอบเขตของงาน

การผลิตเช้ือเห็ดขอนขาวครอบคลุมต้ังแตการคัดเลือกเกณฑคุณภาพดอกเห็ด การแยกเชื้อเพื่อผลิต

เสนใย การเก็บรักษาเช้ือเห็ดบริสุทธ์ิ และการควบคุมคุณภาพเช้ือเห็ดขอนขาวของกลุมวิจัยและพัฒนาเห็ด

สํานกั วจิ ัยพฒั นาเทคโนโลยีชีวภาพ

3. หนวยงานท่รี บั ผดิ ชอบ
กลมุ วจิ ัยและพัฒนาเห็ด สํานักวจิ ยั พัฒนาเทคโนโลยชี ีวภาพ กรมวิชาการเกษตร

4. เครอ่ื งมือ อุปกรณและสารเคมี

4.1 เขม็ เขี่ย

4.2 มีด
4.3 แอลกอฮอล 70%

4.4 ตะเกยี งแอลกอฮอลล

4.5 อาหารเลี้ยงเช้อื PDA

5. เกณฑคุณภาพดอกเห็ด
5.1 ดอกสมบรู ณ

5.2 ดอกเหด็ ไมเ ปย กนํา้

5.3 ดอกเหด็ เจรญิ เต็มทแี่ ตย ังไมบาน ขอนขาว - 3
5.4 ไมมีการปนเปอนจากศตั รูเห็ดและสัตวพาหะ

5.5 เนอ้ื ดอกแนน

5.6 อณุ หภมู ิทเ่ี หมาะสมตอ การเจริญของเสนใยอยู

ระหวาง 25 – 30 องศาเซลเซยี ส

47