มรดกภูมิปัญญาผ้าล้านนาตะวันออก น่าน แพร่ เชียงราย พะเยา

ภาพที่่� ๕๒: ภาพแสดงเครื่่�องแต่ง่ กายของบุุรุษุ และสตรีีชาวไทลื้้อ�
บ้้านหาดบ้า้ ย ตำำ�บลริิมโขง อำ�ำ เภอเชีียงของ จัังหวััดเชีียงราย

ที่�ม่ า: สำำ�นักั งานเสริิมสร้้างเอกลัักษณ์ข์ องชาติิ สำำ�นัักนายกรััฐมนตรี,ี ๒๕๓๖
Picture 52: The picture shows the costumes of Tai Lue men and women

at Ban Hat Bai, Rim Khong Subdistrict, Chiang Khong District. Chiang Rai Province
Source: National Identity Office, Office of Prime Minister, 1993

มรดกภููมิิปัญั ญาผ้้าล้้านนาตะวันั ออก: น่่าน แพร่่ เชียี งราย พะเยา

90

๒. ผ้้าซิ่น่� ในจังั หวัดั น่า่ น 2. Phasin in Nan
“ซิ่่�น” คืือผ้้าที่่�ใช้้เป็็นเครื่่�องแต่่งกายที่่�มีีความสำำ�คััญที่่�สุุดใน The “Sin” is a piece of clothing that is most important in
Eastern Lan Na weaving culture. Mainly woven by women who had to
วััฒนธรรมผ้า้ ล้า้ นนาตะวัันออก สตรีจี ะทอผ้า้ ซิ่น� เป็น็ หลักั ใหญ่่เนื่่อ� งด้้วยเป็น็ wear them as part of their clothing, the phasin formed a cultural
ผ้้าที่่�จำ�ำ เป็น็ สำ�ำ หรับั ใช้นุ้่�งของสตรีีทุกุ คน ซิ่�นจึึงถือื เป็น็ มรดกวััฒนธรรมที่่ส� ำำ�คััญ tradition that would show the weaver’s skills. Those who could weave
ในการแสดงทักั ษะฝีีมือื การทอของช่า่ งทอแต่ล่ ะคน สตรีีที่่ม� ีีความสามารถทอ beautiful and delicate phasin would inevitably stand out from others for
ผ้้าซิ่น� ได้้สวยงามเป็น็ เลิิศ ย่อ่ มจะมีีเครื่่อ� งแต่่งกายที่่โ� ดดเด่น่ อันั แสดงถึึง their striking clothing. This would reflect feminine virtues that men could
คุุณสมบัตั ิิของแม่เ่ รืือนที่่�บุรุ ุษุ จะพิิจารณาเลือื กมาเป็น็ คู่่�ครอง take into consideration when choosing partners.
จากการศึึกษาวิิจััยลัักษณะซิ่�นที่่�ปรากฏในวััฒนธรรมการทอผ้้าของ According to research on the characteristics of phasin found
ชาวเมืืองน่่านในอดีีตพบว่่ามีีอััตลัักษณ์์ที่่�โดดเด่่นด้้วยการผสมผสาน in Muang Nan’s weaving traditions in the past, the fabric was found to
วััฒนธรรมการทอผ้า้ ของชาวไทยวนและชาวไทลื้้อ� ทั้้�งนี้้�โดยมีีการรัับอิทิ ธิิพล have an outstanding feature combining Tai Yuan and Tai Lue weaving
วััฒนธรรมผ้้าทอของชาวไทลาวบางส่ว่ นเข้้ามาผสมผสานด้้วย เช่น่ การใช้้วัสั ดุุ traditions. It was also partially influenced by the Tai Lao weaving
ไหมลาว การใช้้เทคนิิคมัดั ก่่าน เป็น็ ต้้น culture, such as in the use of Lao silk and the “Mat Kan” (weft ikat)
เราสามารถจำำ�แนกประเภทของซิ่�นที่่�เป็็นอััตลัักษณ์์เครื่่�องแต่่งกาย technique.
ของสตรีเี มืืองน่า่ นได้เ้ ป็น็ ๘ ประเภทดัังนี้้� Phasin worn by women in Muang Nan can be divided into
๒.๑ ซิ่่�นเชียี งแสน เป็น็ ซิ่น� ที่่ใ� ช้้นุ่�งในชีีวิิตประจำำ�วันั ของคนเมืืองน่่าน eight types:
ชื่ � อ ข อ ง ซิ่ � น แ สด ง ถึึ ง แ ห ล่่ ง กำำ� เ นิิดว่่ า เ ป็็ น แ บบดั้้� ง เ ดิิ ม ข อ ง ช า ว ไ ท ย ว น ใ น 2.1 Sin Chiang Saen is a type of everyday pha sin worn by
“เชีียงแสน” มาแต่อ่ ดีีต มีีลัักษณะเป็็นซิ่น� ลายขวางเย็็บ ๒ ตะเข็บ็ ใช้ฝ้ ้า้ ยเป็น็ Muang Nan people. Its name indicates its origins among the Tai Yuan
วััสดุใุ นการทอ สีพี ื้้น� หลัักคือื สีแี ดงเข้้มหรือื สีคี ราม ลายขวางเป็น็ สีีดำ�ำ หรือื สีี people who have lived in Chiang Saen since ancient times. With
คราม หรือื สีีขาว ทอด้ว้ ยเทคนิิคขััดสานธรรมดา โครงสร้า้ งที่่ส� ำ�ำ คัญั คือื บน horizontal stripes and two seams, the Sin Chiang Saen is made from
ตัวั ซิ่่�นมีกี ารจัดั วางลวดลายเป็็นระยะที่่�แน่่นอน สม่ำ�ำ�เสมอ ประกอบด้ว้ ยแถบ cotton. The base fabric is dark red or indigo while the horizontal stripes
ลายใหญ่่ ๑ แถว สลับั กัับแถบลายเล็็ก ๓ แถว ตลอดทั้้ง� ตัวั ซิ่่น� ในแถบลาย are black, indigo, or white. The fabric is woven with basic weaving
ใหญ่่นั้้น� มีีลายริ้ว� เล็็กๆ ๕ แถว เป็็นส่่วนประกอบ ซึ่่ง� ลายริ้�วขนาดเล็็กนี้้น� ิิยมใช้้ technique. The pattern is constant and evenly spaced with one big
ด้้ายเส้้นพุ่�งที่่�ปั่่น� หรืือตีเี กลีียวสีขี าวกัับสีคี ราม เรีียกว่า่ “ปั่่�นไก” หรือื ใช้ด้ ้้ายเส้้น stripe alternating with three small ones commonly made with a weft
พุ่�งที่่� “มััดก่่าน” หรืือ “คาดก่า่ น” ให้เ้ ป็็น “ลายก่า่ นข้้อ” คือื มัดั เป็น็ ข้้อๆ ทำำ�ให้้ thread. The weft thread is either made with the “Pan Kai” (twisted yarn)
ลายริ้�วมีลี ายประสีีขาวเป็น็ จุุดๆ ช่่วยเน้้นให้้แถบลายขวางมีีความเด่น่ ชัดั ขึ้้น� ตััด technique done by spinning white and indigo threads together or the
กับั สีีพื้้น� หลััก ส่่วนตีีนซิ่�นจะทอต่อ่ เนื่่�องกับั ตัวั ซิ่่น� โดยมีีโครงสร้า้ งอยู่่� ๓ แถว “Mat Kan” (weft ikat) technique to create a “Kan Kho” pattern made by
เรีียกว่่า “ป้้าน” “ตีีน” “เล็็บ” ทั้้ง� นี้้�ส่ว่ นที่่�เรีียกว่า่ “ป้า้ น” อาจจะเป็็นแถบลายที่่ม� ีี tying knots to create white spots on the stripes, making the pattern
การตกแต่ง่ ด้้วยเทคนิิคปั่่น� ไก มััดก่า่ น หรือื เทคนิิคมุุกเส้้นพุ่�งพิิเศษ ส่ว่ นล่่างสุุด stand out from the base fabric. Important characteristics of the Sin
คือื ตีีนและเล็บ็ เป็น็ ผ้้าพื้้น� ที่่�นิิยมใช้้สีีตััดกัันคือื สีดี ำำ�กัับสีีแดง หรืือสีคี รามกัับ Chiang Saen are a wide strip decorated with “Pan Kai” or “Mat Kan”
สีแี ดง ส่่วนหััวซิ่่น� มีีการเย็็บต่่อด้ว้ ยผ้้าพื้้น� สีแี ดง techniques at the end (called “Pan”) of the “Tua Sin” (body) just above
a black or indigo (called “Tin”) and red (called “Lep”), the “Hua Sin”
(top), which is an extended length of red fabric.

ก (a) The Textile Heritage of Eastern Lan Na: Nan Phrae Chiang Rai and Phayao

91

ข (b)

ภาพที่่� ๕๓: “ซิ่น� เชียี งแสน” เป็็นซิ่�นพื้้น� บ้้านที่่�เป็็นอััตลักั ษณ์ส์ ำำ�คััญของชาวเมือื งน่่าน
(ก) ซิ่�นเชีียงแสน จากบ้้านน้ำ��ำ เกี๋ ย� น อำ�ำ เภอภูเู พียี ง ทอตกแต่ง่ “ป้้าน” ด้้วยเทคนิิค “ปั่่�นไก”
(ข) ซิ่�นเชีียงแสน จากบ้า้ นห้ว้ ยแก้้ว อำำ�เภอเวีียงสา ทอตกแต่ง่ “ป้า้ น” ด้ว้ ยเทคนิิค “ปั่่�นไก” และ “มัดั ก่่าน”

ที่�่มา: คลัังสะสมของทรงศัักดิ์์� ปรางค์ว์ ััฒนากุุล
ทรงศัักดิ์์� ปรางค์ว์ ััฒนากุุล ถ่่ายภาพ, ๑๗ กรกฏาคม ๒๕๖๔

Picture 53: “Sin Chiang Saen” is a local tube-skirt that is an important identity of Nan people
(a) “Sin Chiang Saen” from Ban Namkian, Phu Phieng District, Nan Province, weaving “Pan”
(hem piece) with the technique of “Pan Kai” or Twisted Yarn
(b) “Sin Chiang Saen” from Ban Huay Kaew Wiang Sa District, weaving and decorating “Pan”
(hem piece) with the technique of “Pan Kai” or Twisted Yarn and “Mat Kan” or the Weft Ikat.

Source: Songsak Prangwatanakun’s collection
Photo by Songsak Prangwatanakun, July 17, 2021

มรดกภููมิิปัญั ญาผ้้าล้้านนาตะวันั ออก: น่่าน แพร่่ เชียี งราย พะเยา

92

ภาพที่�่ ๕๔: “ซิ่�นเชีียงแสน” เป็น็ ซิ่น� พื้้�นบ้้านที่่เ� ป็็นอัตั ลักั ษณ์์สำ�ำ คััญของชาวเมือื งน่่าน
(ก) ซิ่น� เชีียงแสน จากอำำ�เภอท่า่ วังั ผา ทอตกแต่่งลายริ้�วทั้้�งผืืนด้ว้ ยเทคนิิค “มัดั ก่า่ น”
(ข) ซิ่�นเชีียงแสน จากอำำ�เภอสัันติิสุุข ทอตกแต่ง่ “ป้า้ น” ด้้วยเทคนิิค “มุุกเส้น้ พุ่�งพิเิ ศษ” และ “มััดก่่าน”

ที่่ม� า: คลัังสะสมของทรงศัักดิ์์� ปรางค์์วัฒั นากุลุ
ทรงศัักดิ์์� ปรางค์ว์ ััฒนากุลุ ถ่า่ ยภาพ, ๑๗ กรกฏาคม ๒๕๖๔

Picture 54: “Sin Chiang Saen” is a local tube-skirt that is an important identity of Nan people
(a) “Sin Chiang Saen” from Tha Wang Pha District weave and decorate the whole piece of
stripes with the technique of “Mat Kan” or the Weft Ikat.
(b) “Sin Chiang Saen” from Santisuk District, weave and decorate “Pan” (hem piece) with
the technique of “Muk Sen Phung Phiset” or the Continuous Supplementary Weft and
“Mat Kan” or the Weft Ikat.
Source: Songsak Prangwatanakun’s collection
Photo by Songsak Prangwatanakun, July 17, 2021 ข (b)

ก (a)

The Textile Heritage of Eastern Lan Na: Nan Phrae Chiang Rai and Phayao

93

๒.๒ ซิ่่�นม่่าน เป็็นซิ่่�นที่่�เป็็นเอกลัักษณ์์ดั้้�งเดิิมและใส่่กััน 2.2 Sin Man is a type of traditional phasin commonly worn in Muang
แพร่่หลายในเมืืองน่่าน ลัักษณะเป็็นซิ่ �นลายขวางมีีการเย็็บตะเข็็บ Nan. Decorated with horizontal stripes and with two seams, it is made with
๒ ตะเข็็บ ทอด้้วยฝ้้ายและไหม นิิยมทอลายมุุกที่่�เกิิดจากเทคนิิค cotton and silk and decorated with silver and gold threads in Muk patterns
“มุกุ เส้้นพุ่�งพิเิ ศษ” ด้้วยเส้้นไหมเงิินไหมคำำ� มีีการจััดวางโครงสร้้าง created with the Muk Sen Phung Phiset (cont. suppl. weft) technique. This
ประกอบด้้วยหััว ตััว และตีีน ตัวั ซิ่่�นทอเป็น็ ริ้ว� ลายขวางด้้วยลายมุกุ type of phasin has a “Hua” (head), “Tua” (the body), and “Tin” (foot/base).
สลับั กับั สีีพื้้น� มีกี ารจัดั ช่ว่ งระยะไม่่สม่ำ�ำ�เสมอกััน เป็น็ โครงสร้้างที่่� The body of the phasin is decorated with horizontal stripes made of Muk
แน่่นอนชััดเจน โดยส่ว่ นตัวั ซิ่่�นทอต่อ่ เนื่่�องกัับส่่วนตีนี ซิ่�น ส่ว่ นหัวั ซิ่่น� มีี patterns alternating with the base color arranged in clear formation with
การเย็บ็ ต่อ่ ด้ว้ ยผ้้าพื้้�นสีีแดง uneven spacing. The body of the phasin is woven with the foot of the phasin;
ตััวซิ่่น� ม่า่ นมีีโครงสร้้างที่่�เป็น็ มาตรฐาน สามารถแบ่ง่ ออกเป็น็ the head of the phasin is an added piece of extended red cloth.
๕ ช่่วงจากบนถึึงล่่าง ดังั นี้้� The standard Sin Man can be divided into five sections from top to
๑) ตาหมู่่�ท้้อง เป็น็ แถวลายมุุกเส้้นพุ่�งพิิเศษ ๑ แถว ซึ่ง�่ ลาย bottom:
มุกุ นี้้�มักั ประกอบด้้วย ลายริ้�วขนาดเล็็ก ๓-๕ แถว ที่่�ดููรวมกันั แล้้ว เป็น็ 1. Ta Mu Thong is a row of Muk Sen Phung Phiset (cont.
ลัักษณะแถบใหญ่่ที่่�เรีียกว่า่ “ตาหมู่�” suppl. weft) patterns usually made of 3–5 small stripes to create an illusion
๒) ท้้องซิ่�่น เป็็นผ้า้ พื้้�นสีีเข้้มขนาดกว้้างกว่่าช่ว่ งอื่น� ใช้ด้ ้้าย of one big strip which is called a “Ta Mu”.
เส้น้ พุ่�งฝ้า้ ย นิิยมสีดี ำำ� สีนี ้ำ��ำ ตาล หรือื สีคี ราม คั่่�นด้ว้ ยลายมุกุ ๑ แถว ที่่� 2. Thong Sin is made with a piece of dark-colored base fabric that
เรีียกว่า่ “ตาหับั บน” takes up most of the phasin. The fabric is woven with cotton weft thread and
๓) จั้้�ดออน เป็น็ ผ้า้ พื้้�นสีีอ่่อนใช้้เส้้นพุ่�งไหม นิิยมสีบี านเย็็น สีี is usually black, brown, or indigo. It is decorated with a row of Muk
เขีียว หรือื สีชี มพูู คั่่น� ด้ว้ ยตาหมู่�ลายมุุก อีกี ๑ แถว ที่่�เรีียกว่า่ “ตาหัับ patterns called “Ta Hup Bon”.
ล่า่ ง” 3. Jat On is a light-colored base fabric made with silk weft thread
๔) จั้้�ดแหล้้ เป็็นผ้า้ พื้้�นสีเี ข้้ม ใช้ด้ ้า้ ยเส้้นพุ่�งไหม (แหล้้ หมาย that is commonly fuchsia, green, or pink, and separated by a row of Muk
ถึึงสีเี ข้ม้ เช่่น สีีดำำ�คราม) นิิยมสีมี ่่วงเข้้ม สีคี ราม หรือื สีีน้ำ��ำ เงิินเข้้ม patterns called “Ta Hup Lang”.
๕) ตาหมู่� เป็น็ ลายมุุก กลุ่�มใหญ่่ ๓ แถว หรืือ ๔ แถว นิิยม 4. Jat Lae is a dark-colored base fabric made with silk weft thread.
ทอด้ว้ ย เส้้นไหมเงิินไหมคำ�ำ หรืือใช้้ไหมสีีสด เช่่น สีมี ่่วง สีีเหลือื ง สีีแดง “Lae” refers to dark colors such as black or indigo. The fabric is generally
ลายที่่น� ิิยมคือื ลายมุกุ ก้น้ ถ้ว้ ย ลายมุกุ กาบ มุกุ ดอกแก้้ว มุกุ ดอกจันั dark purple, indigo, or dark blue.
เป็น็ ต้้น 5. Ta Mu is a Muk pattern consisting of 3–4 rows of Muk
ลัักษณะตีนี ซิ่�นม่า่ นจะประกอบด้ว้ ยส่ว่ นของผ้้าพื้้�น ๓ แถว มีี patterns commonly made with silver and gold or bright silk thread in colors
๓ สีี เรียี กว่า่ “ป้า้ น” “ตีนี ” “เล็็บ” มักั ใช้้ฝ้้ายเป็็นด้า้ ยเส้น้ พุ่�งโดยให้ส้ ีตี ััด such as purple, yellow, and red. The most common patterns are the “Muk
กััน เช่น่ สีแี ดง สีีดำ�ำ สีแี ดง สีมี ่่วง สีีน้ำ�ำ� ตาลเข้ม้ สีมี ่ว่ ง เป็็นต้น้ สีหี ลักั ที่่� Kon Tuay”, “Muk Kab”, “Muk Dok Kaew”, and “Muk Dok Chan”.
ใช้ใ้ นการทอซิ่่�นม่า่ น คือื สีมี ่่วงหรือื สีีน้ำำ�� เงิิน ส่ว่ นบนของตัวั ซิ่่�นสลัับสีี The “Tin Sin Man” consists of three rows of three different colored
เช่น่ สีีม่ว่ ง สีีบานเย็็น สีดี ำำ� สีคี ราม เป็็นสีีที่่�นิิยม base fabrics that are called “Pan”, “Tin”, and “Lep”. The weft thread is made
from cotton and comes in contrasting sets of colors including red and black,
red, and purple, and purple and dark brown. The main color that is used to
weave the Sin Man is purple or dark blue, and the upper part is mostly
woven by alternating between colors such as purple, fuchsia, black, and
indigo.

มรดกภููมิิปัญั ญาผ้้าล้้านนาตะวันั ออก: น่่าน แพร่่ เชียี งราย พะเยา

94

โดยปกติิแล้้วคำ�ำ ว่่า “ม่า่ น” ในภาษาถิ่�นเมืืองน่่านจะหมายถึึง The term “Man” in the local Nan language means Burma, but in
พม่่า แต่ค่ ำ�ำ เรีียกชื่�อ “ซิ่น� ม่า่ น” นี้้� ไม่่ได้ม้ ีีความหมายว่า่ “พม่า่ ” แต่่ this case its name refers to the distinctive characteristics of Nan’s Sin Man.
อย่่างใด เป็็นการเรีียกชื่่�อซิ่่�นตามลัักษณะที่่�เป็็นเอกลัักษณ์์แบบ It is assumed that the “Man” in its name suggests that the structure of this
โครงสร้้างซิ่น� ม่่านของจัังหวััดน่่าน สันั นิิษฐานว่า่ คำำ�ว่า่ “ม่่าน” ที่่�เป็็นชื่อ� fabric has origins elsewhere. In the districts of Santi Suk, Wiang Sa, and Na
เรีียกซิ่ �นนี้้�อาจหมายถึึงแต่่เดิิมเป็็นซิ่ �นที่่�มีีโครงสร้้างรัับรููปแบบมาจาก Muen, the Sin Man is decorated using Muk Sen Phung Phiset (cont. suppl.
ที่่�อื่น� ในอำำ�เภอสัันติิสุุข อำ�ำ เภอเวีียงสา และอำำ�เภอนาหมื่่�น ยังั พบว่่า มีี weft), Chok (disc. suppl. weft), and Koh Luang (tapestry weave) techniques
การใช้้เทคนิิคมุกุ เส้น้ พุ่�งพิิเศษ จก และเกาะล้ว้ ง ทอตกแต่่งเพิ่่ม� เติิม to makes exceptionally beautiful pieces.
เข้้าไปในโครงสร้้างแบบมาตรฐานของซิ่น� ม่่าน ทำำ�ให้้มีีลัักษณะงดงาม
เป็็นพิิเศษ

แผนภาพที่�่ ๑: แสดงลัักษณะโครงสร้้างแบบมาตรฐานของ “ซิ่น� ม่่าน” ซึ่�ง่ เป็็นเอกลัักษณ์์ของจัังหวัดั น่่าน
Figure 1: shows the standard structure of a “Sin Man” which is unique to Nan.
ที่ม่� า: คลัังสะสมของเทิิดศัักดิ์์� อิินแสง Source: Therdsak Insaeng’s collection

ทรงศักั ดิ์์� ปรางค์์วััฒนากุลุ ถ่า่ ยภาพและจัดั ทำำ�แผนภาพ, ๑๓ กรกฏาคม ๒๕๖๔ Photoshoot and diagramming by Songsak Prangwatanakun, July 13, 2021

The Textile Heritage of Eastern Lan Na: Nan Phrae Chiang Rai and Phayao

ภาพที่่� ๕๕: “ซิ่น� ม่่าน” ทอตกแต่ง่ ด้ว้ ยเทคนิิคแบบต่า่ ง ๆ ที่่ป� รากฏในจังั หวััดน่า่ น 95 ก (a)

(ก) ซิ่น� ม่า่ น จากอำ�ำ เภอท่า่ วังั ผา ทอตกแต่ง่ แถบลายด้้วยเทคนิิค “มุุกเส้้นพุ่�งพิิเศษ”
(ข) ซิ่น� ม่่าน จากอำ�ำ เภอเวีียงสา ทอตกแต่ง่ “จั๊�ดแหล้”้ และ “จั๊ด� ออน” ด้้วยเทคนิิค “เกาะล้้วง”
(ค) ซิ่น� ม่่าน จากอำ�ำ เภอเชีียงกลาง ทอตกแต่่งแถบลายด้้วยเทคนิิค “มุุกเส้้นพุ่�งพิเิ ศษ” และ “มัดั ก่า่ น”
(ง) ซิ่�นม่่านผืนื พิิเศษ ไม่่ทราบแหล่่งที่่พ� บ ทอตกแต่่งแถบลายด้้วยเทคนิิค “มุกุ เส้้นพุ่�งพิิเศษ” และ “จก”
ที่�่มา: (ก), (ข) คลัังสะสมของเทิิดศัักดิ์�์ อินิ แสง และ (ค), (ง) คลัังสะสมของทรงศักั ดิ์�์ ปรางค์์วัฒั นากุุล
ทรงศัักดิ์�์ ปรางค์์วััฒนากุลุ ถ่่ายภาพ, ๑๗ กรกฏาคม ๒๕๖๔

Picture 55: “Sin Man” woven with various techniques that appear in Nan Province
(a) “Sin Man” from Tha Wang Pha District Woven with decorative stripes with “Muk Sen Phung Phiset”
or the Continuous Supplementary Weft technique
(b) “Sin Man” from Wiang Sa District, decorated with “Jat Lae” (Dark stripes) and “Jat On”
(light stripes) with “Koh Luang” or the Tapestry Weaving
(c) “Sin Man” from Chiang Klang District is woven with decorative stripes with the technique of
“Muk Sen Phung Phiset” or the Continuous Supplementary Weft and “Mat Kan” or the Weft Ikat.
(d) special “Sin Man” from unknown village which woven with decorative stripes by “Muk Sen
Phung Phiset” or the Continuous Supplementary Weft and “Chok”, or the Discontinuous
Supplementary Weft

Sources: (a), (b) Therdsak Insaeng’s collection and (c), (d) Songsak Prangwatanakun’s collection
Photo by Songsak Prangwatanakun, July 17, 2021

ข(b) ง(d)
ค(c)

ภาพที่่� ๕๖: ภาพแสดงลักั ษณะผ้า้ ซิ่�น ๒ แบบ ผืืนซ้้ายคือื “ซิ่น� ม่า่ น” แบบมาตรฐานเมืืองน่า่ น ผืืนขวาคืือ “ซิ่�นตา” เป็น็ ซิ่�นไหมนำ�ำ เข้้าจากเชียี งใหม่่
ที่่ม� า: ภาพถ่า่ ยโบราณประมาณปีี พ.ศ. ๒๕๔๗ ของครอบครััวจางตระกูลู จากหอภาพถ่า่ ยล้้านนา (Chiang Mai House of Photography)
Picture 56: Photo shows 2 types of Nan tube-skirt. The left is “Sin Man” with the standard structure of Nan
and the right one is “Sin Ta” a silk tube-skirt which was imported from Chiang Mai.
Source: Antique photo around 2004 of Jangtrakul family from Chiang Mai House of Photography

The Textile Heritage of Eastern Lan Na: Nan Phrae Chiang Rai and Phayao

97

ก (a), ข (b), ค (c)

ภาพที่่� ๕๗: “ซิ่น� ม่่าน” จากบ้้านดู่�พงษ์์ อำำ�เภอสันั ติิสุุข จังั หวััดน่่าน ซึ่่�งเป็น็ ชุมุ ชนที่่�อพยพมาจากหลวงพระบาง มีีลักั ษณะเด่่น
คืือนิิยมใช้ฝ้ ้้ายทอตกแต่่งด้ว้ ยเทคนิิคมุุกเส้น้ พุ่�งพิิเศษ เกาะล้้วง และจก เป็็นลวดลายขนาดใหญ่่หลากสีี
(ก) ซิ่�นม่า่ นผืืนพิิเศษ ทอตกแต่ง่ แถบลายด้ว้ ยเทคนิิค “มุุกเส้้นพุ่�งพิิเศษ” และตกแต่ง่ “ป้า้ น” “ตีนี ” ด้้วยเทคนิิค “จก” และ “มััดก่า่ น”
(ข) ซิ่�นม่า่ นผืนื นี้้�พิิเศษด้้วยการใช้้เทคนิิค “เกาะล้้วง” ทอตกแต่ง่ ตรงตำ�ำ แหน่่ง “จั๊ด� ออน”
(ค) ซิ่�นม่่านผืืนนี้้ท� อตกแต่ง่ ลวดลายด้ว้ ยเทคนิิค “มุกุ เส้้นพุ่�งพิิเศษ” ข้้อสัังเกตคืือมีกี ารทอแถบสีเี หลืืองตรงกลางตััวซิ่่น� คล้า้ ยโครงสร้า้ ง
ซิ่�นไทลื้้�อแบบเมือื งเงิิน

ที่ม�่ า: คลัังสะสมของทรงศักั ดิ์์� ปรางค์ว์ ััฒนากุุล, ทรงศัักดิ์�์ ปรางค์ว์ ัฒั นากุลุ ถ่า่ ยภาพ, ๑๗ กรกฏาคม ๒๕๖๔
Picture 57: “Sin Man” from Ban Du Phong, Santisuk District, Nan Province, which is a community that immigrated from
Luang Prabang, is characterized by the use of cotton weaving, decorated with “Muk Sen Phung Phiset” or the Continuous
Supplementary Weft technique, “Koh Luang” or the Tapestry Weaving and “Chok”, or the Discontinuous Supplementary
Weft at large patterns in various colors

(a) special “Sin Man” woven with decorative stripes “Muk Sen Phung Phiset” or the Continuous Supplementary Weft
technique and decorated bands of “Pan” and “Tin” at the hem piece with the techniques of “Chok”, or the
Discontinuous Supplementary Weft and “Mat Kan” (weft ikat)
(b) This “Sin Man” is special by using the technique of “Koh Luang” or the Tapestry Weaving, woven into the parts of
“Jat On” (light stripes) .
(c) This “Sin Man” is woven with decorative patterns with “Muk Sen Phung Phiset” or the Continuous Supplementary
Weft. Notice that there is a yellow stripe weave in the middle of the tube-skirt, similar to the structure of Sin Tai Lue in
Muang Ngern style.
Source: Songsak Prangwatanakun’s collection, Photo by Songsak Prangwatanakun, July 17, 2021

ภาพที่�่ ๕๘: “ซิ่น� ม่่าน” ผืืนพิิเศษจากอำำ�เภอนาหมื่่�น จัังหวััดน่า่ น เป็็นผ้้าทอที่่�แสดงลักั ษณะการผสมผสานวััฒนธรรมของชาวไทยวน ไทลื้้�อ และไทลาว
ทั้้�งด้า้ นการใช้้วัสั ดุุฝ้้าย ด้้านเทคนิิคการทอที่่�หลากหลาย และทอเป็็นลวดลายขนาดใหญ่่ที่่�มีสี ีีสันั สดใส นิิยมสีสี ้้ม สีแี ดง สีีเขียี วอ่่อน และสีเี หลืือง
(ซ้้าย) ซิ่น� ม่่าน ทอตกแต่ง่ แถบลายด้้วยเทคนิิค “มุุกเส้้นพุ่�งพิเิ ศษ” และ “จก”
(ขวา) ซิ่�นม่า่ น ทอตกแต่ง่ แถบลายด้ว้ ยเทคนิิค “มุุกเส้้นพุ่�งพิิเศษ” “จก” และ “เกาะล้้วง”

ที่ม�่ า: คลัังสะสมของเทิิดศักั ดิ์�์ อิินแสง, เทิิดศัักดิ์�์ อิินแสง ถ่่ายภาพ, ๑๔ กรกฏาคม ๒๕๖๔
Picture 58: “Sin Man”, a special piece from Na Muen District in Nan Province, is a woven fabric that shows the characteristics of blending cultures of the Tai Yuan,

Tai Lue and Tai Lao people, both in terms of using cotton material. Various weaving techniques and woven into large colorful patterns popular in orange, red,
green and yellow
(left) “Sin Man”, decorated band with “Muk Sen Phung Phiset” or the Continuous Supplementary Weft and “Chok”, or the Discontinuous Supplementary Weft.
(right) “Sin Man”, decorated band with “Muk Sen Phung Phiset” or the Continuous Supplementary Weft, “Chok”, or the Discontinuous Supplementary Weft and
“Koh Luang” or the Tapestry Weaving.
Sources: Therdsak Insaeng’s collection, Photo by Therdsak Insaeng, July 14, 2021

The Textile Heritage of Eastern Lan Na: Nan Phrae Chiang Rai and Phayao

99

๒.๓ ซิ่�น่ ป้้อง มีีลักั ษณะเป็็นซิ่�นริ้ว� ลายขวาง เย็บ็ ๒ ตะเข็็บ ทอ 2.3 Sin Pong is a horizontal striped phasin made from cotton and
ด้้วยฝ้า้ ยและไหม นิิยมทอลายมุุก ที่่เ� กิิดจากเทคนิิค “มุุกเส้น้ พุ่�งพิเิ ศษ” ด้ว้ ย silk with two seams. It is commonly decorated with Muk patterns
เส้น้ ไหมเงิินไหมคำ�ำ หรือื เส้น้ ไหมสีี ซิ่�นป้อ้ งในอดีีตที่่เ� ป็็นเอกลักั ษณ์์ของเมือื ง created with silver and gold threads or colorful threads using the Muk Sen
น่่านอาจจำำ�แนกตามโครงสร้า้ ง วัสั ดุุ และเทคนิิคการทอ ได้้เป็น็ ๔ รููปแบบ Phung Phiset (cont. suppl. weft) technique. In the past, the Sin Pong could
ดัังนี้้� be categorized into four types.
๒.๓.๑ ซิ่�น่ ป้้องตาเหล้้ม (ออกเสีียงว่่า “ต๋า๋ -เล่ม่ ”) หรือื ซิ่�่นป้้อง 2.3.1 Sin Pong Ta Lem or Sin Pong Ta Ton is a phasin with
ตาโทน (ออกเสีียงว่า่ “ต๋า๋ -โตน”) เป็็นซิ่น� ที่่ม� ีีลายขวางขนาดเท่า่ กันั มีกี าร even-sized evenly spaced horizontal stripes alternating between base
สลัับสีพี ื้้น� โดยเว้้นช่่วงระยะเท่า่ กัันตลอดทั้้�งผืืน ลายขวางหรือื ที่่เ� รียี กว่า่ “ตา” colors. The horizontal stripes called “Ta” consist of five rows of stripes: the
(ออกเสียี งว่า่ “ต๋า๋ ”) จะประกอบด้้วยลายริ้ว� ๕ แถว มีลี ายริ้ว� ขนาดใหญ่่ หรือื biggest or main stripe in the middle and two small stripes on either side
ลายหลัักอยู่่�ตรงกลาง และมีลี ายริ้�วขนาดเล็ก็ อีีก ๔ แถว ประกอบสองข้้าง give the illusion of one big stripe. The last row at the bottom of the body of
ข้า้ งละ ๒ แถว เมื่่อ� ดูรู วมๆ จะเป็น็ ลายใหญ่่แถวเดียี วมีีลายแถวสุุดท้้ายก่่อน the phasin has a pattern that is different from the rest. The foot of the
ถึึงตีีนซิ่่�นที่่�มีีการจััดโครงสร้้างต่่างจากลายอื่่�นๆ ส่่วนตีีนซิ่่�นมีีลัักษณะ phasin is made with three pieces of base fabric called “Pan”, “Tin”, and
ทอต่่อเนื่่อ� งเป็็นผ้้าพื้้น� ๓ ช่ว่ ง เรียี กว่า่ “ป้้าน” “ตีีน” “เล็บ็ ” เช่่นเดียี วกับั ที่่� “Lep” like those found in the Sin Man. The “Lem” or “Ton” in the name “Sin
ปรากฏในซิ่น� ม่่าน ส่่วนของคำ�ำ เรียี กชื่�อ ซิ่�นป้้องตาเหล้้ม หรืือ ซิ่น� ป้้องตาโทน Pong Ta Lem” or “Sin Pong Ta Ton” means to have one Ta or one row
นี้้� คำำ�ว่า่ “เหล้ม้ ” หรืือ “โทน” บ่่งบอกว่า่ เป็น็ ตาเดียี วหรือื แถวเดี่่�ยวๆ ซึ่่�งทอ without other patterns added in.
คั่่�นสลัับกับั ผ้า้ พื้้�นที่่�เรียี กว่า่ “ท้้อง” โดยไม่ม่ ีีลายอื่�นมาสลับั คั่่�นอีกี 2.3.2 Sin Pong Ta Khip or Sin Pong Ta Pha is a phasin with small
๒.๓.๒ ซิ่่�นป้อ้ งตาคีีบ (ออกเสีียงว่่า “ต๋๋า-กี้้บ� ”) หรืือซิ่น่� ป้อ้ งตาผ่่า horizontal stripes alternating with big horizontal stripes. According to the
(ออกเสีียงว่า่ “ต๋๋า-ผ่า่ ”) เป็น็ ซิ่น� ที่่�มีีลายขวางขนาดเล็ก็ คั่่น� สลัับกัับลายขวาง weaver, the small horizontal stripes placed on both sides of the big stripes
ขนาดใหญ่่ ลายขวางขนาดเล็็กช่่างทออธิิบายว่า่ มีีความเหมือื นกัับ “คีีบ” act as dividers in the center between big stripes. The use of the weaving
หรือื ขนาบสองข้้างของลายขนาดใหญ่่ หรือื เหมือื นกับั เป็น็ ลายที่่แ� ทรก “ผ่่า” style that alternates between two sizes of stripes (Ta Lek and Ta Yai)
กลางเข้า้ มาระหว่า่ งลายขนาดใหญ่่อีกี ทีีหนึ่ง�่ ซึ่่ง� การทอสลับั ลาย หรืือ “ตา results in even spacings between the stripes throughout the piece. The
เล็ก็ สลัับตาใหญ่่” นี้้� จะได้ช้ ่่วงจังั หวะการจััดวางลายที่่เ� ท่า่ กัันตลอดทั้้�งผืนื foot of the phasin consists of three pieces of base fabrics similarly called
ส่ว่ นตีีนซิ่น� มีีลัักษณะทอต่่อเนื่่�องเป็น็ ผ้้าพื้้�น ๓ ช่ว่ ง เรีียกว่า่ “ป้า้ น” “ตีีน” “Pan”, “Tin”, and “Lep” like those in the Sin Pong Ta Lem or Sin Pong Ta
“เล็็บ” เช่่นเดียี วกัับที่่ป� รากฏในซิ่น� ป้้องตาเหล้ม้ หรืือ ซิ่�นป้อ้ งตาโทน Ton.
๒.๓.๓ ซิ่น่� ป้้องเคิิบไหมคำำ� ซิ่�นชนิิดนี้้อ� าจเรียี กชื่อ� ตามวัสั ดุทุ ี่่�ใช้้ 2.3.3 Sin Pong Khoep Mai Kham can be called other names
ในการทอว่า่ “ซิ่�นไหมคำำ�” “ซิ่น� ไหมคำำ�เคิบิ ” “ซิ่�นคำ�ำ เคิิบ” หรืือ “ซิ่น� เคิบิ ” ก็ไ็ ด้้ including “Sin Mai Kham”, “Sin Mai Kham Khoep”, “Sin Kham Khoep”, and
เป็็นซิ่ �นที่่�มีีการจััดระยะโครงสร้้างลายขวางเท่่ากัันตลอดทั้้�งผืืนแบบเดีียวกัับ “Sin Khoep” after the materials used in the weaving process. The horizon-
ซิ่�นป้้องตาเหล้้ม เพียี งแต่่นิิยมทอด้ว้ ยเส้น้ โลหะ หรือื วััสดุุที่่�ให้้ความแวววาว tal stripes are evenly spaced like those in the Sin Pong Ta Lem. The only
ที่่เ� รีียกกัันว่า่ “ไหมเงิิน ไหมคำำ�” คำำ�ว่่า “เคิิบ” อาจมาจากคำำ�ว่่า “เคลืือบ” difference is the stripes are made with metal thread or shiny silver and gold
ตามการออกเสีียงของชาวไทลื้้�อ ทั้้�งนี้้�วััสดุทุ ี่่�ใช้ใ้ นการทอส่่วนใหญ่เ่ ท่า่ ที่่พ� บ material called “Mai Ngoen Mai Kham”. The term “Khoep” is the Thai Lue
เป็็นฝ้า้ ยปั่่�นกับั กระดาษเคลือื บสีีเงิินกัับสีีทอง (ใช้ก้ ระดาษสีีเงิินหรืือสีีทอง pronunciation of the Thai word “Khluap”, which means to coat something.
พัันบนแกนเส้้นฝ้้าย) ส่ว่ นที่่�เป็็นเส้้นโลหะกะไหล่่เงิิน หรือื กะไหล่ท่ องจะพบ The main material that in used in the weaving process is cotton thread
น้อ้ ย เนื่่อ� งจากเป็็นวัสั ดุนุ ำ�ำ เข้้ามีีราคาแพงจึึงมัักพบเฉพาะในซิ่�นของเจ้้านาย spun with gold and silver-coated paper. Real silver and gold threads were
หรือื ชนชั้�นสูงู ในเวีียง ส่่วนวัสั ดุกุ ระดาษเคลืือบสีเี งิินหรืือสีที องนั้้น� เมื่่อ� ใช้้งาน barely used for they are expensive imported materials only found in the
ในระยะเวลานานจะเสื่่อ� มสภาพได้เ้ ร็็วและง่่าย ซึ่ง�่ จะหลุดุ เหลืือเพียี งแต่่ phasin of members of high society. After long use, the silver and gold
เส้้นใยฝ้้ายด้้านใน แต่่ยัังพอมีีเศษกระดาษสีีเงิินเหลืือติิดอยู่่�บ้้างเป็็น coated papers quickly and easily wore out, leaving a cotton thread with
หลัักฐาน วััสดุุสีเี งิินหรือื สีีทองที่่�ใช้้ในยุคุ หลัังมัักเป็็นเส้้นใยสัังเคราะห์์หรือื traces of gold and silver paper. Nowadays, the gold and silver materials
เส้้นพลาสติิก are mainly synthetic or plastic fibers.

มรดกภููมิิปัญั ญาผ้้าล้้านนาตะวันั ออก: น่่าน แพร่่ เชียี งราย พะเยา

100

๒.๓.๔ ซิ่�่นป้อ้ งก่่าน คือื ซิ่่น� ป้อ้ งที่่ม� ีลี ายมัดั ก่า่ น (มััดหมี่่�เส้้นพุ่�ง) สลับั 2.3.4 Sin Pong Kan is a Sin Pong with a “Mat Kan” (weft ikat)
ลายมุกุ เส้น้ พุ่�งพิิเศษ หรืือลายมััดก่า่ นสลับั สีพี ื้้น� ก็็ได้้ ลายมััดก่่านนี้้�เป็น็ ลาย pattern alternating with a Muk Sen Phung Phiset (cont. suppl. weft)
เรขาคณิิตมััดลายเลีียนแบบลายมุกุ เช่น่ ลายขอ ลายกาบ สีที ี่่�นิิยมคือื สีมี ่ว่ ง pattern or base color. The Mat Kan pattern is a geometric pattern
สีบี านเย็็น สีีเขีียว created to replicate the Muk pattern, such as the Khor and Kab patterns.
Commonly used colors are purple, fuchsia, and green.

แผนภาพที่่� ๒: แสดงลักั ษณะโครงสร้้างแบบมาตรฐานของ “ซิ่�นป้อ้ ง” ซึ่่ง� เป็็นเอกลักั ษณ์์ของจัังหวััดน่า่ น
(ก) ผ้้าซิ่น� ๑ ผืืน ประกอบด้ว้ ยหััว ตััว และตีนี
(ข) ลายริ้ว� บนซิ่น� ป้อ้ งที่่�เรีียกว่า่ “ตาเหล้้ม” และ “ตาคีบี ” ทอด้้วยเทคนิิค “มุุกเส้้นพุ่�งพิเิ ศษ” และ “มััดก่า่ น” ลายริ้�วที่่เ� รีียกว่่า “ตา” นี้้�จะทอคั่่น� สลัับส่ว่ นผ้้าพื้้�นที่่�เรียี กว่า่ “ท้อ้ ง”

ที่�่มา: คลังั สะสมของทรงศักั ดิ์์� ปรางค์์วััฒนากุลุ , ทรงศักั ดิ์์� ปรางค์ว์ ััฒนากุลุ ถ่า่ ยภาพและจััดทำ�ำ แผนภาพ, ๑๓ กรกฏาคม ๒๕๖๔
Figure 2: shows the standard structure of a “Sin Pong” which is unique to Nan.

(a) one tube-skirt consists of a waist band, main body and a hem piece.
(b) stripes on the “Sin Pong” the so-called “Ta Lem” and “Ta Khip” weaving techniques with “Muk Sen Phung Phiset”
or the Continuous Supplementary Weft and “Mat Kan” or the Weft Ikat. The stripes are called “Ta”, this part is woven alternately between the area of cloth called “Thong”.
Source: Songsak Prangwatanakun’s collection
Photoshoot and diagramming by Songsak Prangwatanakun, July 13, 2021

ภาพที่�่ ๕๙: “ซิ่น� ป้อ้ ง” แบบต่า่ งๆ ที่่�ปรากฏในจังั หวััดน่่าน จำำ�แนกตามโครงสร้้าง วััสดุุ และเทคนิิคการทอ ก (a)
(ก) ซิ่น� ป้้องตาเหล้ม้ หรืือซิ่่�นป้้องตาโทน จากอำำ�เภอนาน้อ้ ย ทอตกแต่ง่ แถบลายด้้วยเทคนิิค “มุุกเส้้นพุ่�งพิเิ ศษ” ง (d)

และ “ปั่่น� ไก” แถบลายริ้�วมีลี ักั ษณะเป็็นแถวเดี่่�ยวๆ คั่่น� สลัับกัับสีพี ื้้�นที่่�เรียี กว่่า “ท้้อง”
(ข) ซิ่�นป้อ้ งตาคีบี หรืือซิ่่�นป้อ้ งตาผ่า่ จากอำ�ำ เภอเวียี งสา ทอตกแต่่งแถบลายด้้วยเทคนิิค “มุุกเส้้นพุ่�งพิเิ ศษ”

และ “มัดั ก่า่ น” แถบลายริ้�วจะมีีลัักษณะทอสลัับ “ตาเล็็ก” กับั “ตาใหญ่่” ตลอดตััวซิ่่น�
(ค) ซิ่�นป้อ้ งเคิิบไหมคำ�ำ จากบ้้านดูใู ต้้ อำ�ำ เภอเมืือง ทอตกแต่่งแถบลายด้ว้ ยเทคนิิค “มุุกเส้้นพุ่�งพิเิ ศษ”
(ง) ซิ่�นป้้องก่่าน จากอำ�ำ เภอเวีียงสา ทอตกแต่ง่ แถบลายด้้วยเทคนิิค “มุุกเส้น้ พุ่�งพิิเศษ” และ “มััดก่า่ น”
ที่่�มา: คลัังสะสมของทรงศัักดิ์�์ ปรางค์์วัฒั นากุลุ

ทรงศักั ดิ์์� ปรางค์ว์ ััฒนากุุล ถ่า่ ยภาพ, ๑๗ กรกฏาคม ๒๕๖๔
Picture 59: Different types of “Sin Pong” that appear in Nan province divined by structural, materials and

weaving techniques
(a) “Sin Pong Ta Lem” or “Sin Pong Ta Ton” from Na Noi District. Decorated stripes with
“Muk Sen Phung Phiset” or the Continuous Supplementary Weft and “Pan Kai” or Twisted Yarn.
single row stripes alternate with background colored called the “Thong”
(b) “Sin Pong Ta Khip” or “Sin Pong Ta Pha” from Wiang Sa District. Decorated stripes with
“Muk Sen Phung Phiset” or the Continuous Supplementary Weft and “Mat Kan” or the Weft Ikat.
Stripes are woven with alternating small and large band throughout the tube-skirt.
(c) “Sin Pong Khoep Mai Kham” from Ban Dutai, Muang District. Decorated stripes with

“Muk Sen Phung Phiset” or the Continuous Supplementary Weft.
(d) “Sin Pong Kan” from Wiang Sa District. Decorated stripes with “Muk Sen Phung Phiset” or
the Continuous Supplementary Weft and “Pan Kai” or Twisted Yarn.
Source: Songsak Prangwatanakun’s collection
Photo by Songsak Prangwatanakun, July 13, 2021
ข (b)

ค (c)

ภาพที่่� ๖๐: เครื่่อ� งแต่ง่ กายชาวไทยวน อำำ�เภอนาน้อ้ ย จังั หวัดั น่่าน นุ่�ง “ซิ่น� ป้้องเคิบิ ไหมคำำ�”
ที่ม�่ า: ทรงศัักดิ์์� ปรางค์ว์ ัฒั นากุุล ถ่า่ ยภาพ, ๒๕๓๖
Picture 60: Tai Yuan people attire from Na Noi District, Nan Province, wearing “Sin Pong Khoep Mai Kham”
Photo by Songsak Prangwatanakun, 1993

The Textile Heritage of Eastern Lan Na: Nan Phrae Chiang Rai and Phayao

103

ภาพที่่� ๖๑: “ซิ่น� ป้้อง” แบบพิิเศษจากอำ�ำ เภอนาหมื่่น� จังั หวััดน่่าน มีีลัักษณะเด่่นคืือนิิยมใช้ฝ้ ้า้ ยทอตกแต่่งด้ว้ ย ก (a)
เทคนิิคมุกุ เส้น้ พุ่�งพิิเศษ มัดั ก่่าน และจก เป็็นลวดลายหลากสีี นิิยมสีแี ดง สีีเหลือื ง สีสี ้้ม และสีเี ขียี วอ่อ่ น
(ก) ซิ่น� ป้อ้ งตาคีบี หรืือซิ่่�นป้้องตาผ่่า ผืืนพิิเศษ มีีลักั ษณะเด่น่ ที่่�การเพิ่่�มลวดลายตกแต่ง่ ด้้วยเทคนิิค “จก”
ตรงแถบลายสุดุ ท้า้ ยของตััวซิ่่น� โดยยังั คงลัักษณะโครงสร้้างของซิ่�นป้อ้ งคือื มีี “ป้า้ น” “ตีีน” และ “เล็็บ” ปรากฏอยู่่�
(ข) ซิ่�นป้อ้ งตาเหล้้ม หรือื ซิ่่�นป้้องตาโทน ผืืนนี้้พ� ิิเศษด้้วยการเพิ่่ม� แถบลายมุกุ เส้น้ พุ่�งพิิเศษขนาดใหญ่่ และลายจก
(ค) ซิ่น� ป้อ้ งตาเหล้ม้ หรือื ซิ่่น� ป้อ้ งตาโทน ผืืนนี้้�ทอตกแต่ง่ ลวดลายมุุกเส้้นพุ่�งพิิเศษสลับั สีี
ที่ม่� า: (ก), (ข) คลังั สะสมของเทิิดศักั ดิ์�์ อิินแสง และ (ค) คลัังสะสมของทรงศักั ดิ์์� ปรางค์ว์ ัฒั นากุลุ
ทรงศักั ดิ์์� ปรางค์์วััฒนากุลุ ถ่่ายภาพ, ๑๗ กรกฏาคม ๒๕๖๔

Picture 61: Special “Sin Pong” from Na Muen District, Nan Province. It has a distinctive feature that is
woven by cotton and used to decorate with “Muk Sen Phung Phiset” or the Continuous
Supplementary Weft, “Mat Kan” or the Weft Ikat and “Chok”, or the Discontinuous
Supplementary Weft to multicolored pattern, popular in red, yellow, orange and light green.
(a) special “Sin Pong Ta Khip” or “Sin Pong Ta Pha” has a distinctive feature that adds
a decorative pattern with the technique of “Chok”, or the Discontinuous Supplementary Weft
on the last strip of the tube-skirt and maintaining the structure of “Sin Pong” is a “Pan”, “Tin”
and “Lep” appeared.
(b) This “Sin Pong Ta Lem” or “Sin Pong Ta Ton” is special with the addition of a large band
of “Muk Sen Phung Phiset” or the Continuous Supplementary Weft, and “Chok”, or
the Discontinuous Supplementary Weft
(c) this “Sin Pong Ta Lem” or “Sin Pong Ta Ton” is woven and decorated with alternating
colors of yarn by “Muk Sen Phung Phiset” or the Continuous Supplementary Weft. ค (c)
Source: (a), (b) Therdsak Insaeng’s collection and (c) Songsak Prangwatanakun’s collection
Photo by Songsak Prangwatanakun, July 13, 2021

ข (b)

มรดกภููมิิปัญั ญาผ้้าล้้านนาตะวันั ออก: น่่าน แพร่่ เชียี งราย พะเยา

104

๒.๔ ซิ่่�นก่่าน คืือซิ่่�นที่่ใ� ช้เ้ ทคนิิคมััดก่่านหรือื มััดหมี่่เ� ส้น้ พุ่�ง 2.4 Sin Kan is a fabric with the Kan or Khat pattern created with the
ให้เ้ ป็น็ ลายก่า่ น หรืือลายคาด เรีียกว่า่ “ซิ่น� มััดก่า่ น” “ซิ่น� คาดก่่าน” Mat Kan (weft ikat) technique. It is also called “Sin Mat Kan”, “Sin Khat Kan”,
หรืือ “ซิ่�นคาด” พบในวััฒนธรรมการทอผ้้าไทลื้้อ� แถบอำำ�เภอ ท่า่ วัังผา and “Sin Khat”. The fabric belongs to the Tai Lue weaving tradition in Tha
อำ�ำ เภอเชีียงกลาง และอำ�ำ เภอปัวั มีลี ักั ษณะเป็น็ ซิ่น� ลายขวางมีกี าร Wang Pha, in Chiang Klang District and in Pua District. It is a horizontal
เย็็บตะเข็บ็ ๒ ตะเข็็บ ทอด้ว้ ยฝ้้ายและไหม ลายมััดก่่านเป็็นลาย striped fabric made from cotton and silk with two seams. A Mat Kan (weft
เรขาคณิิตเลีียนแบบลายมุกุ เช่่น ลายกาบ ลายขอ สีที ี่่�นิิยมคืือ สีีม่่วง ikat) pattern is created to replicate Muk patterns such as the hook pattern.
สีคี ราม สีีบานเย็็น สีเี ขีียว ซิ่�นก่า่ นที่่�ใช้เ้ ส้น้ ฝ้้ายในการมััดก่่าน (ด้้าย The fabric usually comes in purple, fuchsia, and green. The Sin Kan that
เส้้นพุ่�ง) มัักพบในแถบอำำ�เภอท่่าวัังผา ส่ว่ นซิ่น� ก่่านที่่ใ� ช้เ้ ส้น้ ไหมใน uses cotton for the weft thread is mainly found in Tha Wang Pha District. The
การมััดก่่าน (ด้า้ ยเส้้นพุ่�ง) ซึ่�ง่ ด้้ายเส้น้ ยืืนอาจใช้้ฝ้้ายหรือื ไหมในการ Sin Kan that uses silk for the weft thread and cotton or silk for the warp
ทอก็็ได้้พบในแถบอำ�ำ เภอปัวั และอำำ�เภอเชียี งกลาง โครงสร้า้ งของ thread is found in Pua and Chiang Klang Districts. In past times the Sin Kan
ซิ่�นก่่านในอดีีตอาจแบ่่งได้้เป็็น ๓ รููปแบบใหญ่่ๆ ดัังนี้้� was divided into three main types:
๒.๔.๑ ซิ่่น� ก่่านป้อ้ ง หรืือ ซิ่�่นป้อ้ งก่า่ น คืือซิ่่น� ก่า่ นที่่�ทอใน 2.4.1 Sin Kan Pong or Sin Pong Kan has woven in the structure of
โครงสร้า้ งของซิ่น� ป้อ้ งตาเหล้ม้ โดยมีลี ายขวางเป็น็ ลายมัดั ก่า่ นสลัับ the sin pong ta lem with equal spacing throughout of alternating “Mat Kan”
ลายมุกุ เส้น้ พุ่�งพิิเศษ มีีช่ว่ งระยะเท่า่ กันั ตลอดทั้้ง� ผืนื ตีนี ซิ่น� เป็็นสีีพื้้�น or the Weft Ikat and “Muk Sen Phung Phiset” or the Continuous Supplemen-
ทอต่่อเนื่่�องจากตััวซิ่่น� ลงไปมีี “ป้า้ น” “ตีีน” “เล็็บ” เช่่นเดีียวกับั ซิ่่น� ป้้อง tary Weft. The hem is integral in the same colors with “Pan”, “Tin” and “Lep”
ตาเหล้้ม และในบางผืนื ตีนี ซิ่�นอาจเป็น็ สีเี ดียี วก็ไ็ ด้้ ซิ่�นก่่านป้้องบาง as sin pong or can be just one color. Some of sin kan pong are made with
ผืนื มีีลัักษณะพิิเศษ คือื ไม่ม่ ีีลายมุกุ สลับั แต่่จะใช้้สีีพื้้�นสลับั กัับลาย no “Muk Sen Phung Phiset” or the Continuous Supplementary Weft but use
มัดั ก่่าน หรืือใช้้ลายมััดก่า่ นล้ว้ นสลัับสีี เช่น่ ลายมัดั ก่่านสีีม่ว่ งสลัับกัับ a solid color and ikat instead such as purple alternating with dark pink to
ลายมััดก่่านสีีบานเย็็น ทำำ�ให้้เห็็นเป็็นลายขวางในโครงสร้้างแบบ make the horizonal stripes in sin pong structure too.
ซิ่น� ป้้องเช่่นกันั 2.4.2 Sin Kan Man or Sin Man Kan is a Sin Kan woven in the form
๒.๔.๒ ซิ่น�่ ก่า่ นม่า่ น หรือื ซิ่�น่ ม่่านก่า่ น คืือซิ่่�นก่า่ นที่่�ทอใน of a Sin Man with horizontal stripes consisting of Mat Kan (weft ikat) patterns
โครงสร้า้ งของซิ่น� ม่า่ น โดยมีีการจัดั วางลายขวางที่่เ� ป็็นลายมััดก่่าน alternating with base colors and Muk Sen Phung Phiset (cont. suppl. weft)
สลัับสีพี ื้้�นกัับลายมุุกเส้น้ พุ่�งพิิเศษ ซิ่น� บางผืืนมีีทั้้ง� ลายมุกุ สลับั ลาย patterns. In some cases, the fabric has a Muk pattern alternating with a Mat
มััดก่่านและสีีพื้้�น แต่่ในบางผืืนใช้้ลายมััดก่่านสลัับกัับสีีพื้้�นเท่่านั้้�น Kan pattern and base colors, and in other cases the fabric has only a Mat
ซึ่�ง่ แต่่ละผืืนแม้จ้ ะมีรี ายละเอียี ดในการทอที่่แ� ตกต่า่ งกันั ไป แต่ย่ ังั คง Kan pattern alternating with base colors. Although each piece of fabric has
เห็็นเป็็นโครงสร้้างซิ่ �นม่่านชััดเจน โดยสัังเกตได้้จากการจััดสีีและ different weaving details, they all follow a form of Sin Man, which can be
กลุ่�มลายขวางบนตัวั ผ้า้ observed from the arrangements of colors and horizontal stripes in the
๒.๔.๓ ซิ่่�นก่า่ นล้้วน คือื ซิ่่น� ที่่เ� ป็็นลายมัดั ก่่านต่่อเนื่่อ� งกััน fabric.
ตลอดทั้้�งผืืนผ้า้ โดยไม่ม่ ีกี ารจััดโครงสร้า้ งเป็น็ ลายขวางตามแบบซิ่่น� 2.4.3 The Sin Kan Luan is a type of phasin with Mat Kan (weft ikat)
ป้้อง หรือื ซิ่่น� ม่่านแต่่อย่่างใด พบในวัฒั นธรรมการทอผ้า้ ไทลื้้�อ แถบ patterns throughout the whole piece without their being arranged in the
อำำ�เภอปััว นิิยมมััดก่า่ นด้ว้ ยเส้น้ ไหมย้้อมสีีม่่วง และหรือื สีคี ราม form of horizontal stripes as in the Sin Pong or Sin Man. The fabric belongs
to the Tai Lue weaving tradition in Pua District. Purple or indigo dyed silk
thread is commonly used to create the Mat Kan pattern.

The Textile Heritage of Eastern Lan Na: Nan Phrae Chiang Rai and Phayao

105

ก (a), ข (b), ค (c)
ภาพที่�่ ๖๒: “ซิ่�นก่า่ น” ทอด้ว้ ยเทคนิิค “มัดั ก่า่ น” (มัดั หมี่่)� เป็น็ วัฒั นธรรมผ้้าทอที่่เ� ป็น็ อััตลัักษณ์์ของชาวไทลื้้อ� ในจัังหวััดน่า่ น
(ก) ซิ่�นก่า่ นป้้อง จากบ้า้ นหนองบัวั อำ�ำ เภอท่่าวัังผา ใช้้ฝ้า้ ย ทอด้้วยเทคนิิค “มัดั ก่่าน”
สลับั เทคนิิค “มุกุ เส้น้ พุ่�งพิเิ ศษ” ในโครงสร้้างของซิ่�นป้อ้ งตาเหล้้ม โดยเน้น้ จุุดเด่่นที่่�ลวดลายมััดก่่าน
(ข) ซิ่น� ก่่านม่า่ น บ้้านหนองบััว อำ�ำ เภอท่่าวัังผา เน้น้ จุุดเด่น่ ที่่�ลวดลายมััดก่่านไหม ทอในโครงสร้้างของซิ่�นม่่าน
(ค) ซิ่�นก่า่ นล้้วน บ้้านสกาด อำำ�เภอปัวั เน้้นจุดุ เด่น่ ที่่�ลวดลายมัดั ก่่านไหมต่อ่ เนื่่อ� งทั้้ง� ผืืน
ที่่ม� า: คลังั สะสมของทรงศักั ดิ์์� ปรางค์์วัฒั นากุลุ

ทรงศัักดิ์�์ ปรางค์์วััฒนากุลุ ถ่่ายภาพ, ๑๗ กรกฏาคม ๒๕๖๔
Picture 62: “Sin Kan”, woven with “Mat Kan” or weft ikat, which is the identity culture of the Tai Lue people in Nan Province.

(a) “Sin Kan Pong”, from Ban Nong Bua, Tha Wang Pha District, weaving with cotton and the technique of “Mat Kan”
or the Weft Ikat, alternating the technique of “Muk Sen Phung Phiset” or the Continuous Supplementary Weft in the structure
of the “Sin Ta Lem” by emphasizing the distinctive feature of “Mat Kan” or weft ikat pattern.

(b) “Sin Kan Man” from Ban Nong Bua, Tha Wang Pha District emphasize the distinctive feature of the “Mat Kan”
or the Weft Ikat with silk weaved in the structure of “Sin Man”

(c) “Sin Kan Luan” from Ban Sakad, Pua District, emphasizing the distinctive feature of the “Mat Kan” or
the Weft Ikat on the whole piece of silk.
Source: Songsak Prangwatanakun’s collection
Photo by Songsak Prangwatanakun, July 17, 2021

มรดกภููมิิปัญั ญาผ้้าล้้านนาตะวันั ออก: น่่าน แพร่่ เชียี งราย พะเยา

106
ภาพที่่� ๖๓: นางปั๋๋�น ยั่ง� ยืืน ช่า่ งทอผ้า้ มัดั ก่า่ น ชาวไทลื้้�อบ้า้ นตีนี ตก ตำ�ำ บลศิิลาแลง อำำ�เภอปััว จัังหวััดน่า่ น

นุ่่�ง “ซิ่�นก่า่ นป้้อง”
ที่ม�่ า: ทรงศักั ดิ์์� ปรางค์์วัฒั นากุุล ถ่่ายภาพ, พฤษภาคม ๒๕๓๐
Picture 63: Mrs.Pan YangYuen, the Tai Lue “Mat Kan” weaver of Ban Tin Tok in Silalang

Subdistrict, Pua District, Nan Province, wear “Sin Kan Pong”
Photo by Songsak Prangwatanakun, May 1987

ภาพที่�่ ๖๔: เครื่่อ� งแต่่งกายชาวไทลื้้�อ สวม “เสื้้�อปั๊๊�ด” นุ่�ง “ซิ่น� ก่า่ นม่่าน”
ที่่�มา: ทรงศัักดิ์์� ปรางค์์วััฒนากุลุ ถ่า่ ยภาพ, ๒๕๓๐
Picture 64: Tai Lue people

wear “Sua Pat” (women’s blouse) and “Sin Kan Man”.
Photo by Songsak Prangwatanakun, 1987

The Textile Heritage of Eastern Lan Na: Nan Phrae Chiang Rai and Phayao

107

๒.๕ ซิ่น�่ แบบเมือื งเงิิน คืือ ซิ่�นที่่พ� บในกลุ่�มวััฒนธรรมไทลื้้อ� แบบ 2.5 Sin Muang Ngoen is a type of phasin found in Muang
เมืืองเงิิน สปป. ลาว (ซึ่่ง� เดิิมเป็น็ เขตเมืืองน่่าน) ชาวไทลื้้อ� เมืืองเงิินกลุ่�มหนึ่ง่� Ngoen’s Tai Lue weaving traditions in the Lao People’s Democratic
อาศััยเป็็นชุุมชนใหญ่่อยู่่�ในเขตอำำ�เภอทุ่่�งช้้าง และอำำ�เภอเฉลิิมพระเกีียรติิ Republic, which used to be a part of Muang Nan’s territory. There is
ซิ่�นของชาวไทลื้้�อแบบเมืืองเงิิน มีลี ักั ษณะเป็็นซิ่น� ลายขวางมีีการเย็บ็ ตะเข็็บ a big community of Tai Lue Muang Ngoen people in Thung Chang
๒ ตะเข็็บ ทอด้้วยฝ้า้ ยและไหม นิิยมสอดเส้้นโลหะที่่�แวววาว มีกี ารตกแต่่ง and Chaloem Phra Kiat districts. The phasin of the Tai Lue Muang
ลวดลายบนตััวซิ่่�นด้ว้ ยเทคนิิคมุกุ เส้น้ พุ่�งพิิเศษ และเทคนิิคจก ตััวซิ่่น� และ Ngoen people is made from cotton and silk with horizontal stripes
ตีนี ซิ่น� ทอต่่อเนื่่�องกััน โดยส่ว่ นตีีนซิ่�นนี้้ม� ีี ๒ สีี คืือ สีีดำ�ำ และสีแี ดง เรียี กว่า่ and has two seams. Usually, it is decorated with shiny metal thread
“ตีนี ดำ�ำ ” และ “เล็บ็ แดง” and patterns created with the use of Muk Sen Phung Phiset (cont.
ลักั ษณะตัวั ซิ่่น� แบบเมือื งเงิินที่่�เป็็นมาตรฐานพบว่่า ส่่วนบนของตััว suppl. weft) and Chok (disc. suppl. weft) techniques. The body and
ซิ่�นซึ่ง�่ เป็็นริ้ว� ลายขวาง ที่่�เรียี กว่า่ “ท้อ้ งซิ่น� ” นั้้�น มีี ๒ แบบ คืือ แบบที่่�เป็น็ ลาย the foot of the phasin are woven together as one piece. The foot of
ริ้ว� มีขี นาดสม่ำ��ำ เสมอกััน กัับอีกี แบบหนึ่ง�่ ที่่เ� ป็น็ ลายริ้ว� ขนาดกว้้างไม่่สม่ำำ��เสมอ the phasin uses only black, called “Tin Dam”, and red, called “Lep
กััน ลักั ษณะเด่่นคือื ตรงกลางตััวซิ่่�นเป็น็ ลายมุกุ เส้น้ พุ่�งพิิเศษและลายจกด้้วย Daeng”.
ฝ้้ายหรืือไหมสีีเหลืือง ซิ่ �นสำำ�หรัับสตรีีที่่�ยัังไม่่ได้้ออกเรืือนหรืือที่่�ใช้้นุ่�งใน In a standard Muang Ngoen Sin, the upper part of the body
โอกาสพิิเศษมัักจะมีีการตกแต่่งลวดลายขนาดใหญ่่ทั้้�งกลางตััวซิ่่�นและตีีน of the phasin is a horizontal stripe called the “Thong Sin”, which
ซิ่น� อีกี ด้ว้ ย ส่่วนซิ่�นผู้้�สููงอายุุ หรือื “ซิ่�นแม่่เรือื น” จะมีกี ารตกแต่ง่ ลวดลาย consists of either even or irregular sized stripes. Sin Muang Ngoen is
น้อ้ ยกว่า่ distinctive for the middle part of the body of the phasin, which is
decorated with yellow silk or cotton thread in Muk Sen Phung Phiset
(cont. suppl. weft) and Chok (disc. suppl. weft) patterns. The type of
phasin worn by unmarried women or worn on special occasions is
usually decorated by placing big patterns in the middle of the body
and on the foot of the phasin. The type of phasin worn by elders
known as the “Sin Mae Ruan” usually contains minimal patterns.

มรดกภููมิิปัญั ญาผ้้าล้้านนาตะวันั ออก: น่่าน แพร่่ เชียี งราย พะเยา

108

แผนภาพที่�่ ๓: เปรียี บเทีียบลักั ษณะ “ท้อ้ งซิ่น� ” ของ “ซิ่น� เมือื งเงินิ ” ๒ แบบ จากบ้า้ นห้ว้ ยโก๋๋น ตำ�ำ บลห้ว้ ยโก๋๋น อำ�ำ เภอเฉลิิมพระเกีียรติิ จังั หวััดน่่าน
(ซ้า้ ย) ซิ่�นแบบเมืืองเงิิน ผืนื นี้้�เป็็น “ซิ่�นแม่เ่ รืือน” มีโี ครงสร้้างครบคืือเย็บ็ ต่อ่ หััวซิ่่�นด้้วยผ้า้ พื้้�นสีแี ดง ตัวั ซิ่่น� และตีนี ซิ่น� ทอต่อ่ เนื่่�อง แบบท้อ้ งซิ่น� เป็น็ ลายริ้�วมีีขนาดสม่ำำ�� เสมอกันั
(ขวา) ซิ่น� แบบเมือื งเงิิน ผืืนนี้้�เป็็น “ซิ่�นสาวโสด” ไม่่ได้เ้ ย็บ็ ต่่อหัวั ซิ่่�น มีีเพีียงตััวซิ่่�นและตีีนซิ่�นที่่�ทอต่อ่ เนื่่�อง แบบท้อ้ งซิ่�นเป็น็ ลายริ้�วขนาดกว้้างไม่่สม่ำ�ำ�เสมอกันั

ที่ม�่ า: คลังั สะสมของทรงศัักดิ์์� ปรางค์ว์ ััฒนากุลุ , ทรงศักั ดิ์�์ ปรางค์์วััฒนากุุล ถ่า่ ยภาพและจัดั ทำำ�แผนภาพ, ๑๓ กรกฏาคม ๒๕๖๔
Figure 3: Comparison characteristics of “Thong Sin” or the main body of tube-skirt of 2 types of

“Sin Muang Ngoen Style” from Ban Huai Kon in Huai Kon Subdistrict, Chalerm Phrakiat District, Nan Province
(left) this piece is a “Sin Mae Ruan” or the married woman style, with a complete structure, which is sewn to
“Hua Sin” or waist band with red fabric. The main body and hem piece are continuously woven. “Thong Sin”
or the main body of a tube-skirt is a striped pattern with uniform size.
(right) this piece is “Sin Sao Soad” or the single women style, not sewn to “Hua Sin” or waist band.
There was only the main body and hem piece that continued to weave.The main body is a striped pattern of uneven width.
Source: Songsak Prangwatanakun’s collection, Photoshoot and diagramming by Songsak Prangwatanakun, July 13, 2021

The Textile Heritage of Eastern Lan Na: Nan Phrae Chiang Rai and Phayao

109
ข (b)
ก (a) ค (c)

ภาพที่�่ ๖๕: “ซิ่น� แบบเมือื งเงิิน” วัสั ดุุฝ้้าย ไหม และไหมเงิิน ทอด้้วยเทคนิิค “มุกุ เส้้นพุ่�งพิิเศษ” และ “จก” ลัักษณะเด่่นคืือตรงกลางตััวซิ่่�นเป็น็ ลายมุกุ เส้น้ พุ่�งพิิเศษและลายจกสีีเหลืือง
(ก) ซิ่�นแบบเมืืองเงิิน จากบ้า้ นหล่่ายทุ่�ง อำ�ำ เภอทุ่่�งช้า้ ง จัังหวััดน่่าน ผืืนนี้้�เป็็น “ซิ่�นสาวโสด” มีลี วดลายตกแต่ง่ ขนาดใหญ่่ สีีสันั สดใส ลักั ษณะพิิเศษคืือการเพิ่่ม� ลวดลายตกแต่ง่
ตรงขอบล่า่ งสุุดของตีีนซิ่�น
(ข) ซิ่�นแบบเมืืองเงิิน จากเมืืองเงิิน แขวงไชยะบุรุ ีี สปป. ลาว ผืนื นี้้�เป็น็ “ซิ่�นแม่่เรือื น” มีโี ครงสร้า้ งครบคือื หัวั ซิ่่�น ตััวซิ่่น� และตีนี ซิ่�น
(ค) ซิ่�นแบบเมือื งเงิิน จากบ้้านห้้วยโก๋๋น ตำ�ำ บลห้้วยโก๋๋น อำ�ำ เภอเฉลิิมพระเกียี รติิ จังั หวัดั น่า่ น ผืืนนี้้�เป็็นซิ่�นสำ�ำ หรับั ผู้้�สููงอายุุ มีีการตกแต่่งลวดลายและสีีสันั น้้อยลง

ที่�ม่ า: คลังั สะสมของทรงศัักดิ์์� ปรางค์ว์ ัฒั นากุลุ , ทรงศักั ดิ์�์ ปรางค์์วัฒั นากุุล ถ่่ายภาพ, ๓ สิิงหาคม ๒๕๖๔
Picture 65: “Sin Muang Ngoen Style” material are cotton, silk and silver thread, woven with the technique of “Muk Sen Phung Phiset” or the

Continuous Supplementary Weft and “Chok”, or the Discontinuous Supplementary Weft. The main body of tube-skirt is a pattern from
“Muk Sen Phung Phiset” or the Continuous Supplementary Weft and yellow “Chok”, or the Discontinuous Supplementary Weft technique.
(a) “Sin Muang Ngoen Style” from Ban Lai Thung in Thung Chang District, Nan Province, this piece is a “Sin Sao Soad’’ with large decorative patterns with bright
colors. The special feature is to add decorative patterns to the bottom edge of “Tin Sin” or the hem piece.
(b) “Sin Muang Ngoen Style”, from Muang Ngoen, Chaiyaburi Subdistrict, PDR. Laos, this piece is “Sin Mae Ruan” with a complete structure which “Hua Sin” or
waist band, “Tua Sin” or main body, and “Tin Sin” or hem piece.
(c) “Sin Muang Ngoen Style” from Ban Huai Kon, Huai Kon Subdistrict, Chaloem Phra Kiat District, Nan Province, this piece is a piece for the elderly, with fewer
decorative patterns and colors.
Source: Songsak Prangwatanakun’s collection, Photoshoot by Songsak Prangwatanakun, August 3, 2021

ภาพที่่� ๖๖: เด็็กน้อ้ ยชาวไทลื้้อ� นุ่่�ง “ซิ่�นแบบเมือื งเงินิ ” ลัักษณะเด่น่ ของผ้้าซิ่น� สำำ�หรัับสตรีตี ั้้ง� แต่่วัยั เยาว์์ ถึึงวัยั สาว
คือื การใช้้เทคนิิคการทอ “มุกุ เส้น้ พุ่�งพิิเศษ” “จก” และ “เกาะล้ว้ ง” ด้ว้ ยสีีสัันสดใส หลากหลายลวดลาย

ที่ม�่ า: ทรงศักั ดิ์�์ ปรางค์์วัฒั นากุุล ถ่่ายภาพ, ๒๕๓๖
Picture 66: Tai Lue child wears “Sin Muang Ngoen” Style, a distinctive feature of tube-skirt for women

from childhood, woven with the technique of “Muk Sen Phung Phiset” or the Continuous
Supplementary Weft and “Chok”, or the Discontinuous Supplementary Weft on a variety of
patterns with bright colors.
Photo by Songsak Prangwatanakun, 1993

ภาพที่่� ๖๗: การแต่ง่ กายของชาวไทลื้้อ� บ้า้ นห้้วยโก๋๋น ตำำ�บลห้้วยโก๋น๋ อำำ�เภอเฉลิิมพระเกีียรติิ จัังหวััดน่า่ น
ในภาพแสดงลัักษณะผ้้าซิ่�นของสตรีีสููงอายุุ ที่่ม� ีีการตกแต่ง่ ลวดลายและสีีสันั น้้อยลง
ที่ม�่ า: ทรงศัักดิ์�์ ปรางค์ว์ ัฒั นากุุล ถ่่ายภาพ, ๒๕๓๐
Picture 67: Tai Lue people attire of Ban Huai Kon, in Huai Kon Subdistrict
Chaloem Phra Kiat District, Nan Province,

this piece is a piece for the elderly, with fewer decorative patterns and colors.
Photo by Songsak Prangwatanakun, 1987

The Textile Heritage of Eastern Lan Na: Nan Phrae Chiang Rai and Phayao

111

๒.๖ ซิ่�่นตีีนจก คือื ซิ่�นที่่�ประกอบด้้วยโครงสร้้าง ๓ ส่ว่ น คืือ ส่่วนหััว 2.6 Sin Tin Chok consists of three parts: “Hua sin” (head),
ซิ่น� ส่่วนตััวซิ่่�น และส่ว่ นตีีนซิ่น� เย็บ็ ต่อ่ กันั ส่ว่ นหััวซิ่่�นเป็น็ ผ้้าพื้้น� สีีแดง ๑ ผืนื “Tua Sin” (body), and “Tin Sin” (foot). The head of phasin is made with
หรือื เป็็นผ้้าพื้้น� ๒ ผืนื สีแี ดง และสีขี าว ส่ว่ นตัวั ซิ่่น� เป็น็ ลายขวางเย็็บ ๒ ตะเข็บ็ a piece of red base fabric or two pieces, one red and the other white.
หรือื ๓ ตะเข็บ็ ส่ว่ นตีีนซิ่น� เป็็นลายจก ที่่ท� อด้้วยเทคนิิคจก จึึงเรียี กว่่า “ตีีนจก” The body has horizontal stripes and two or three seams. The foot is
ลักั ษณะพื้้น� ผ้า้ ตรงส่ว่ นตีีนจก มีี ๒ แบบคือื แบบที่่�เป็น็ สีีแดงทั้้�งหมด กับั แบบ decorated with Chok (disc. suppl. weft) patterns made with “Chok”
ที่่เ� ป็็นสีดี ำำ�และสีแี ดงอย่่างละครึ่ง�่ โดยมีกี ารจกลวดลายลงเฉพาะในส่่วนสีดี ำ�ำ technique, which is why it is called the “Tin Chok”. Two types of base
ลวดลายจกมีีลัักษณะเป็น็ แบบมาตรฐานของไทยวน คืือประกอบด้ว้ ยลาย fabrics are used for the Tin Chok: one is red throughout and the other
หลััก ซึ่�่งเป็็นลายขนาดใหญ่่ ๑ แถว มีีลัักษณะเป็็นรูปู สี่่เ� หลี่่�ยมขนมเปีียกปูนู is half red and half black with only the black part decorated with Chok
เรียี กว่่า “ลายโคม” และมีลี ายประกอบ ๒ - ๓ แถว ลายที่่น� ิิยมคืือลายขอ อาจ patterns. The Chok pattern used in the Sin Tin Chok is the standard
มีลี ายแบบชายครุุยที่่�เรีียกว่า่ “สายย้อ้ ย” เป็็นส่่วนล่า่ งสุดุ หรืือไม่่มีกี ็ไ็ ด้้ ซิ่น� Tai Yuan Chok pattern consisting of “Lai Khom”, the main part of
ตีีนจกที่่�พบในเมืืองน่่านค่่อนข้้างมีีหลากหลายรููปแบบ ทั้้�งที่่�ทอด้้วยฝ้้าย which is a row of big rhombus-shaped patterns, 2–3 rows that are
ฝ้า้ ยปนไหม และนิิยมทอด้ว้ ยเส้น้ ไหมเงิินไหมคำ�ำ normally Kor patterns, and “Sai Yoy”, an optional decorative piece
added to the bottom of the pattern. Sin Tin Chok in Muang Nan are
either made from cotton, from cotton and silk, or made with gold and
silver thread.

แผนภาพที่่� ๔: แสดงลัักษณะโครงสร้า้ งแบบมาตรฐานของ “ซิ่�นตีนี จก”
จากบ้้านน้ำ�ำ�เกี๋๋�ยน อำ�ำ เภอภููเพียี ง จังั หวัดั น่า่ น

ที่�ม่ า: คลังั สะสมของทรงศักั ดิ์์� ปรางค์ว์ ััฒนากุลุ
ทรงศัักดิ์�์ ปรางค์์วัฒั นากุุล ถ่่ายภาพและจัดั ทำ�ำ แผนภาพ, ๔ สิิงหาคม ๒๕๖๔

Figure 4: Shows the standard structure of “Sin Tin Chok”
from Ban Nam Kien, Phu Phieng District, Nan Province.

Source: Songsak Prangwatanakun’s collection
Photoshoot and diagramming by Songsak Prangwatanakun, August 4, 2021

มรดกภููมิิปัญั ญาผ้้าล้้านนาตะวันั ออก: น่่าน แพร่่ เชียี งราย พะเยา

112

จากหลัักฐานซิ่�นตีีนจกโบราณหลากหลายแบบที่่�พบกระจาย ก (a)
อยู่่�ทั่่ว� ไปในจัังหวััดน่า่ น อาจจำำ�แนกลัักษณะเด่่นได้้เป็น็ ๓ กลุ่�ม ดังั นี้้�
๒.๖.๑ ซิ่น่� ตีีนจกแบบเชียี งแสนโบราณ ซิ่น� ที่่�อยู่่�ในกลุ่�มนี้้�
มีีอายุปุ ระมาณ ๑๐๐ - ๑๕๐ ปีีขึ้น� ไป มีีรูปู แบบดั้้ง� เดิิมที่่ใ� ช้้ไหมเป็็นวััสดุุ
ในการทอทุุกส่่วน นิิยมวรรณะสีแี ดง เย็็บ ๓ ตะเข็็บ (เรีียกว่่า “ซิ่�น ๓ ดูกู ”)
ตััวซิ่่�นทอด้้วยเทคนิิคที่่�หลากหลาย มีที ั้้ง� เทคนิิคมุกุ เส้น้ พุ่�งพิิเศษ เทคนิิค
มัดั ก่า่ น เทคนิิคเกาะล้ว้ ง และเทคนิิคจก ทอด้ว้ ยฟืืมหน้า้ แคบ (กว้า้ ง
ประมาณ ๔๕ เซนติิเมตร) จึึงต้้องใช้้ผ้า้ ๓ ผืนื เย็็บต่อ่ กัันเป็็นถุุง ส่่วนตีีน
ซิ่น� ทอจกด้ว้ ยไหม ลัักษณะเด่่นของลวดลายตีีนจก เป็น็ ลวดลายโปร่ง่ จก
บนพื้้�นสีแี ดง แหล่่งที่่พ� บสามารถแบ่่งได้้เป็็น ๓ แหล่ง่ ได้แ้ ก่่ แหล่ง่ ที่่� ๑
คือื ซิ่่น� ตีนี จกแบบเชีียงแสนโบราณที่่พ� บในเขตอำำ�เภอเมือื ง ซึ่�ง่ มัักเป็็น
สมบัตั ิิของเจ้า้ นายหรือื คหบดีี แหล่่งที่่� ๒ คือื ซิ่่น� ตีีนจกแบบเชียี งแสน
โบราณที่่�พบในเขตอำำ�เภอท่า่ วังั ผา อำำ�เภอปัวั และอำ�ำ เภอเชียี งกลาง และ
แหล่ง่ ที่่� ๓ คือื ซิ่่�นตีีนจกแบบเชีียงแสนโบราณที่่�พบในเขตอำ�ำ เภอเวีียงสา
อำำ�เภอนาน้อ้ ย และอำำ�เภอนาหมื่่น�

Historical evidence shows that antique Sin Tin Chok in
Nan can be categorized into three groups based on their
distinctive features:
2.6.1 Sin Tin Chok Chiang Saen Boran (antique phasin
from Chiang Saen) is a phasin that is at least 100–150 years old.
All components were made of cotton, with the most common color
being red. The fabric had three seams in a style that is called “Sin
Sam Dook”. The body was woven using various techniques such
as Muk Sen Phung Phiset (cont. suppl. weft), Mat Kan, Koh Luang
(tapestry weave), and Chok (disc. suppl. weft). Because the
fabric was woven with a beater or fuem that has a narrow front
(around 45 centimeters), this type of phasin is made by sewing
the three pieces of woven fabric together as a tube. The foot of the
phasin was made from silk using the Chok technique. The Tin
Chok pattern in this type of phasin was a lace-like pattern
decorated on red base fabric. Such antique Sin Tin Chok Chiang
Saen can be categorized into three types based on where they
were found: those found in Muang District, which mostly belonged
to nobles or wealthy people, those found in Tha Wang Pha, Pua,
and Chiang Klang districts, and those found in Wiang Sa, Na Noi,
and Na Muen districts.

The Textile Heritage of Eastern Lan Na: Nan Phrae Chiang Rai and Phayao

113

ข (b)

ภาพที่่� ๖๘: “ซิ่น� ตีนี จกแบบเชีียงแสนโบราณ” จากจัังหวัดั น่่าน เป็น็ กลุ่�มซิ่น� ตีนี จกที่่ม� ีลี ักั ษณะ
สีีสัันงดงามเป็น็ พิิเศษ เด่น่ ด้้วยการใช้้วััสดุไุ หมล้ว้ นทั้้ง� ผืนื ทอตกแต่ง่ ทั้้ง� ตัวั ซิ่่�นและตีนี ซิ่�นด้ว้ ย
เทคนิิคหลากหลาย ลัักษณะตีนี จกลายโปร่่งบนพื้้น� สีีแดง มีเี ล็็บเหลือื ง
(ก) ซิ่�นตีีนจกแบบเชียี งแสนโบราณ จากบ้้านไหล่่น่า่ น อำ�ำ เภอเวีียงสา ผืืนนี้้�เด่่นที่่ล� วดลาย
เกาะล้้วงบนตััวซิ่่�น
(ข) ซิ่�นตีนี จกแบบเชีียงแสนโบราณ จากอำำ�เภอเมืืองน่า่ น ตัวั ซิ่่�นทอด้้วยเทคนิิค “มุุกเส้้น
ค (c) พุ่�งพิเิ ศษ”

(ค) ซิ่น� ตีนี จกแบบเชียี งแสนโบราณ จากอำำ�เภอท่่าวัังผา ผืนื นี้้เ� ด่น่ ที่่ล� วดลายมัดั ก่่านบนตัวั ซิ่่น�
ที่ม�่ า: (ก) คลังั สะสมของทรงศัักดิ์�์ ปรางค์ว์ ัฒั นากุุล และ (ข) - (ค) คลังั สะสมของเทิิดศักั ดิ์์� อินิ แสง
ทรงศักั ดิ์์� ปรางค์ว์ ัฒั นากุุล ถ่า่ ยภาพ, ๔ สิิงหาคม ๒๕๖๔

Picture 68: “Sin Tin Chok” in ancient Chiang Saen style from Nan Province. It is a group
of “Sin Tin Chok” that has a particularly beautiful appearance distinguished by the use
of pure silk, weave and decorate both the main body and hem piece with various
techniques. The appearance of a translucent-patterned “Tin Chok” on a solid red with a
yellow line at the edge.

(a) “Sin Tin Chok” in ancient Chiang Saen style from Ban Lai Nan, Wiang Sa District,
this piece is distinguished by the pattern of “Koh Luang” or the Tapestry Weaving
on the body of the tube-skirt.
(b) “Sin Tin Chok” in ancient Chiang Saen style from Muang Nan District. The main
body is woven by “Muk Sen Phung Phiset” or the Continuous Supplementary Weft
technique.
(c) “Sin Tin Chok” in ancient Chiang Saen style from Tha Wang Pha District. This
piece is distinguished by the “Mat Kan” or the Weft Ikat on the tube skirt.
Source: (a) Songsak Prangwatanakun’s collection ,

(b) and (c) Therdsak Insaeng’s collection
Photo by Songsak Prangwatanakun, August 4, 2021

มรดกภููมิิปัญั ญาผ้้าล้้านนาตะวันั ออก: น่่าน แพร่่ เชียี งราย พะเยา

114

๒.๖.๒ ซิ่�น่ ตีนี จกแบบบ้้านนาหวาย-ค้้างอ้้อย ซิ่�นที่่อ� ยู่่�ใน ก (a)
กลุ่�มนี้้ม� ีอี ายุุประมาณ ๑๐๐ ปีี ประกอบด้้วยโครงสร้า้ งหัวั ตัวั และ
ตีนี ซิ่�น หััวซิ่่น� เป็น็ ผ้้าพื้้�นสีีแดง ตััวซิ่่�นและตีีนซิ่น� ทอต่อ่ เนื่่�องกัันด้ว้ ย
ฝ้า้ ยเป็็นลายขวาง โดยใช้้เทคนิิคมุกุ เส้้นพุ่�งพิิเศษ จก ปั่่น� ไก และ
เกาะล้้วง ลักั ษณะเด่่นคืือ บริิเวณตีีนซิ่�นทอเป็็นลายจก และลายมุุก
เส้้นพุ่�งพิิเศษขนาดใหญ่่มีสี ีีสัันสดใสหลากสีเี กือื บเต็็มผืืน เลีียนแบบ
โครงสร้้างตีนี จกที่่�ประกอบไปด้้วยลายหลััก ลายประกอบ และลาย
แบบชายครุยุ แต่่ต่า่ งกันั ตรงที่่ล� ักั ษณะการทอกล่่าวคือื ผ้้าซิ่�น ๑ ผืืน
ประกอบด้ว้ ยผ้า้ ๓ ชิ้�นเย็บ็ ต่อ่ กััน (เป็น็ ซิ่น� ๓ ตะเข็บ็ ) แต่่ละชิ้น� จะทอ
ตัวั และตีนี ซิ่�นต่อ่ เนื่่อ� งกััน (ไม่่ใช่่การนำ�ำ ตีีนจกมาเย็บ็ ประกอบกับั ตััว
ซิ่�นแบบซิ่่น� ตีนี จกมาตรฐานทั่่�วไป) ซิ่�นรูปู แบบนี้้�เป็น็ ซิ่�นตีีนจกรูปู แบบ
พิิเศษที่่ค� ่่อนข้า้ งหายากมาก พบเฉพาะที่่บ� ้า้ นนาหวาย ตำ�ำ บลบ่่อแก้ว้
และบ้า้ นค้า้ งอ้อ้ ย ตำ�ำ บลนาทะนุุง อำ�ำ เภอนาหมื่่�น จัังหวััดน่า่ น

2.6.2 Ban Na Wai - Khang Aoi Sin Tin Chok (phasin
from Ban Na Wai - Khang Aoi) is a phasin that is around 100
years old and consisted of a “Hua Sin” (head), “Tua Sin”
(body), and “Tin Sin” (foot). The head was made with red base
fabric, and the body and the foot were made of cotton
decorated with horizontal stripes using Muk Sen Phung Phiset
(cont. suppl. weft), Chok (disc. suppl. weft), Pan Kai, and Koh
Luang (tapestry weave) techniques. This phasin’s distinctive
feature was that the whole foot was decorated with colorful
Chok and Muk patterns following the structure of the Tin Chok,
which consisted of the main, complimenting, and decorative
edge patterns. What made it different from the standard Tin
Chok was the weaving style. This type of phasin (with three
seams) was made by weaving the body and foot of each
piece continuously. This was different from the standard Tin
Chok in which the body was woven before adding the foot.
This type of phasin was a rare type of Sin Tin Chok found only
in Ban Na Wai in Bor Kaew Subdistrict and Ban Khang Aoi in
Na Thanung Subdistrict, Na Muen District, Nan Province.

ค (c)
ข (b)
ภาพที่่� ๖๙: “ซิ่น� ตีนี จกแบบบ้า้ นนาหวาย-ค้้างอ้้อย” จากอำ�ำ เภอนาหมื่่น� จังั หวััดน่า่ น เป็็นกลุ่�มซิ่น� ตีีนจกหายากที่่ม� ีลี ักั ษณะสีีสัันสดใส นิิยมสีแี ดง สีเี หลือื ง สีีเขีียว และสีีส้้ม เด่น่ ด้้วย
การใช้้วัสั ดุฝุ ้้ายเป็น็ หลักั ตัวั ซิ่่น� และตีีนซิ่น� ทอต่อ่ เนื่่อ� งกันั เป็็นลวดลายเต็็มผืนื ลัักษณะตีีนจกเป็็นลวดลายทึึบขนาดใหญ่่
(ก) ซิ่น� ตีีนจกแบบบ้้านนาหวาย-ค้า้ งอ้อ้ ย ผืนื นี้้�เด่่นที่่ล� วดลายเกาะล้้วงสลัับลายมุุกเส้้นพุ่�งพิิเศษบนตััวซิ่่�น
(ข) ซิ่น� ตีีนจกแบบบ้า้ นนาหวาย-ค้า้ งอ้้อย เน้้นจุดุ เด่่นที่่�ลวดลายจกสลับั ลวดลายมุกุ เส้น้ พุ่�งพิิเศษบนตััวซิ่่น�
(ค) ซิ่น� ตีีนจกแบบบ้า้ นนาหวาย-ค้า้ งอ้อ้ ย ตััวซิ่่น� ทอเป็็นลายริ้�วสลับั สีีเส้้นพุ่�ง
ที่�ม่ า: คลังั สะสมของเทิิดศักั ดิ์์� อิินแสง
ทรงศัักดิ์�์ ปรางค์์วัฒั นากุุล ถ่า่ ยภาพ, ๔ สิิงหาคม ๒๕๖๔
Picture 69: “Sin Tin Chok” in Ban Na Wai - Khang Aoi style from Na Muen District, Nan Province, is a rare group of “Sin Tin Chok” with bright colors with red,
yellow, green and orange yarns. They are distinguished by using cotton as the main material. The main body and the hem piece are continued woven with a
full pattern, the hem piece is solid large patterns with “Chok”, or the Discontinuous Supplementary Weft.
(a) “Sin Tin Chok” in Ban Na Wai - Khang Aoi style. This outstanding piece of alternating pattern with “Koh Luang” or the Tapestry Weaving and
“Muk Sen Phung Phiset” or the Continuous Supplementary Weft on the main body of tube-skirt.
(b) this “Sin Tin Chok” in Ban Na Wai - Khang Aoi style focuses on motifs alternating pattern with “Chok”, or the Discontinuous Supplementary Weft and
“Muk Sen Phung Phiset” or the Continuous Supplementary Weft on the main body of tube-skirt.
(c) “Sin Tin Chok” in Ban Na Wai - Khang Aoi style. The main body of the tube-skirt is woven in alternating color stripes on the weft.
Source: Therdsak Insaeng’s collection
Photo by Songsak Prangwatanakun, August 4, 2021

ก (a) ข (b) ค (c)
ภาพที่�่ ๗๐: “ซิ่�นตีีนจกแบบมาตรฐานเมือื งน่่าน” เป็็นกลุ่�มซิ่น� ตีนี จกที่่เ� ด่่นด้ว้ ยการใช้้วััสดุเุ ส้น้ ไหมเงิินไหมคำ�ำ เป็น็ หลััก
๒.๖.๓ ซิ่่�นตีนี จกแบบมาตรฐานเมืืองน่า่ น ตััวซิ่่น� ทอเป็น็ ลวดลายขวาง เย็็บ ๒ ตะเข็็บ ลัักษณะตีนี จกเป็็นลวดลายทึึบบนพื้้น� สีีดำ�ำ ส่ว่ นล่่างสุุดเป็น็ ผ้า้ พื้้�นสีแี ดง
ซิ่�นที่่�อยู่่�ในกลุ่�มนี้้�มีีอายุุประมาณ ๖๐ - ๑๐๐ ปีี เป็น็ ซิ่�น (ก) ซิ่น� ตีนี จกแบบมาตรฐานเมืืองน่่าน ผืืนนี้้ใ� ช้เ้ ส้้นไหมเงิินทอเป็น็ ลวดลายทั้้ง� ตัวั ซิ่่�นและตีีนซิ่�น
ที่่�พบมากในจัังหวัดั น่่าน มีีลักั ษณะเป็น็ ซิ่น� ลายขวางมีี (ข) ซิ่น� ตีีนจกแบบมาตรฐานเมืืองน่า่ น ผืนื นี้้�ลัักษณะตีีนจกมีกี ารใช้้ไหมสีที อตกแต่ง่ ตรงใจกลางลายโคม
การเย็็บตะเข็็บ ๒ ตะเข็็บ ตััวซิ่่น� ทอด้้วยเทคนิิคมุกุ เส้้น (ค) ซิ่�นตีนี จกแบบมาตรฐานเมืืองน่า่ น ผืืนนี้้�ลักั ษณะตัวั ซิ่่น� มีลี วดลายมััดก่่านทอสลับั ลายมุุกเส้น้ พุ่�งพิิเศษ
พุ่�งพิิเศษ โดยใช้้เส้้นไหมเงิินไหมคำ�ำ มีีทั้้ง� ที่่�เป็็นเส้น้ โลหะ ที่่�มา: (ก) คลัังสะสมของทรงศัักดิ์์� ปรางค์์วััฒนากุุล และ (ข) - (ค) คลัังสะสมของเทิิดศักั ดิ์�์ อินิ แสง
และเส้้นฝ้้ายพัันกระดาษสีีเงิิน เป็น็ วััสดุใุ นการทอ เรีียก ทรงศัักดิ์์� ปรางค์ว์ ััฒนากุุล ถ่่ายภาพ, ๔ สิิงหาคม ๒๕๖๔
ชื่�อกันั ว่า่ “ซิ่น� ไหมคำำ�” “ซิ่น� ไหมคำ�ำ เคิบิ ” “ซิ่�นคำ�ำ เคิิบ” Picture 70: “Sin Tin Chok” in Nan structure is a group of “Sin Tin Chok” that is distinguished by the use
หรือื “ซิ่�นเคิบิ ” ลักั ษณะตีีนซิ่�นนิิยมใช้เ้ ทคนิิคจกด้ว้ ย of silver or golden thread as its main material. The main body of the tube-skirt is woven in
เส้้นใยแวววาวเช่น่ เดียี วกับั ตััวซิ่่น� โดยจกบนพื้้น� สีดี ำำ� a horizontal stripes pattern with 2 seams, the hem piece is decorated with a “Chok” pattern
ล่า่ งสุุดเป็น็ ผ้้าพื้้น� สีแี ดง on a solid black and the bottom part is a solid red fabric.
(a) “Sin Tin Chok” in Nan structure. This piece uses silver thread to be woven into a pattern
2.6.3 Sin Tin Chok in Nan structure is a on both the main body and the hem piece.
phasin around 60–100 years old found mostly in (b) “Sin Tin Chok” in Nan structure. This piece is decorated with colored silk in the center
Nan. It has horizontal stripes and two seams. The of the “Lai Khom”.
body was woven with the Muk Sen Phung Phiset (c) “Sin Tin Chok” in Nan structure. This piece decorated the main body by alternating with
(cont. suppl. weft) technique using gold and silver “Mat Kan” or the Weft Ikat and “Muk Sen Phung Phiset” or the Continuous Supplementary Weft.
thread made with real metal or cotton thread spun Source: (a) Songsak Prangwatanakun’s collection, (b)-(c) Therdsak Insaeng’s collection
with silver coated papers. The fabric is called “Sin Photo by Songsak Prangwatanakun, August 4, 2021
Mai Kham”, “Sin Mai Kham Khoep”, “Sin Kham
Khoep”, or “Sin Khoep”. Its foot is commonly
decorated with Chok (disc. suppl. weft) technique
using shiny thread like those used in the body.
The pattern is created in black over a red base.

ก (a) ค (c)

ภาพที่่� ๗๑: “ซิ่�นตีีนจกเมือื งน่า่ น” ที่่แ� ต่ล่ ะผืืนมีลี ัักษณะพิิเศษ ไม่่อาจจัดั เข้้าอยู่่�ในกลุ่�มผ้้าซิ่�นตีีนจก ๓ กลุ่�มที่่�จำ�ำ แนกไว้ไ้ ด้้
(ก) ซิ่�นตีีนจกผืนื พิิเศษ จากอำ�ำ เภอเวีียงสา ผืนื นี้้ใ� ช้้เส้น้ ไหมเงิินทอเป็น็ ลวดลายโคม หรือื สี่่�เหลี่่ย� มขนมเปีียกปูนู
ขนาดใหญ่ท่ ั้้ง� ตััวซิ่่น� และตีีนซิ่น� โดยการทอตีีนจกใช้้เส้้นไหมสีีม่่วงและไหมเงิินประกบกันั ทำ�ำ ให้ล้ วดลายเด่่นชััดขึ้้น�
(ข) ซิ่�นตีนี จกผืืนพิิเศษ จากอำำ�เภอนาน้อ้ ย ผืนื นี้้�ลัักษณะตีนี จกเป็น็ แบบอำ�ำ เภอนาน้้อย แต่เ่ ย็็บต่่อตััวซิ่่�นเป็น็
ลายริ้ว� สลัับสีีเส้น้ ยืนื แบบ “ซิ่น� ตาเหล้ม้ ” ซึ่�่งนำำ�เข้า้ มาจากเชีียงใหม่่ ตัวั ซิ่่�นจึึงเย็บ็ ตะเข็็บเดีียว
(ค) ซิ่น� ตีีนจกผืนื พิิเศษ จากอำ�ำ เภอนาน้อ้ ย ผืนื นี้้�ลัักษณะตััวซิ่่�นเป็น็ ลายริ้�วสลัับสีเี ส้น้ พุ่�งแบบ “ซิ่น� ตา”
ตัวั ซิ่่น� จึึงเย็บ็ ๒ ตะเข็็บ

ที่่�มา: คลัังสะสมของทรงศักั ดิ์�์ ปรางค์์วััฒนากุลุ
ทรงศัักดิ์�์ ปรางค์ว์ ัฒั นากุุล ถ่่ายภาพ, ๔ สิิงหาคม ๒๕๖๔

Picture 71: “Sin Tin Chok Muang Nan” shows that each piece has a special character. So, may not be
categorized into the three groups of tube-skirt above.
(a) A special piece of “Sin Tin Chok” from Wiang Sa District. This piece uses silver threads
to be woven into “Lai Khom” or large diamond shape pattern both the main body and
the hem piece, weaving the “Chok” pattern by purple yarn splicing with silver threads
to make the pattern more prominent.
(b) A special piece of “Sin Tin Chok” from Na Noi District. This piece is Na Noi District style
but sewn the main body of the tube-skirt in alternating stripes like “Sin Ta Lem” style
which is imported from Chiang Mai. The body of the tube skirt is sewn with a single seam.
(c) A special piece of “Sin Tin Chok” from Na Noi District. This piece has alternating color
stripes on the weft and looks like “Sin Ta”. So, this tube-skirt is sewn with 2 seams.

ข (b) Source: Songsak Prangwatanakun’s collection
Photo by Songsak Prangwatanakun, August 4, 2021

ภาพที่�่ ๗๒: ชุดุ การแต่่งกายของสตรีชี าวไทยวน อำ�ำ เภอนาน้้อย จัังหวัดั น่า่ น
สวมเสื้้�อผ้้าลููกไม้้คอกลมผ่่าหน้้า ติิดกระดุุมแป๊๊บ นุ่�งซิ่น� ตีีนจกแบบอำ�ำ เภอนาน้้อย

ที่ม่� า: ทรงศักั ดิ์์� ปรางค์ว์ ััฒนากุุล ถ่า่ ยภาพ, ๒๕๓๓
Picture 72: The dress of Tai Yuan women in Na Noi District, Nan Province,
wearing round neck lace blouse with a buttoned front slit and wearing “Sin Tin Chok” in Na Noi District style.

Photo by Songsak Prangwatanakun, 1990

The Textile Heritage of Eastern Lan Na: Nan Phrae Chiang Rai and Phayao

119

๒.๗ ซิ่่�นโครงสร้้างพิิเศษ เป็็นซิ่ �นที่่�มีีลัักษณะทางด้้านรููปแบบ
เฉพาะถิ่่น� มีสี ีีสันั และลวดลายที่่�หลากหลายกว่่าซิ่�นประเภทอื่น� จึึงไม่่สามารถ
จัดั กลุ่�มอยู่่�ใน ๖ ประเภทที่่ก� ล่า่ วมาแล้ว้ ได้้ แหล่ง่ ที่่พ� บซิ่่�นโครงสร้า้ งพิิเศษใน
จังั หวัดั น่า่ น มีีเพียี ง ๒ แหล่ง่ คืือในเขตอำำ�เภอท่่าวังั ผา และอำำ�เภอนาหมื่่น� เป็น็
ซิ่�นที่่�ประกอบด้้วยโครงสร้า้ งหัวั ตััว และตีนี ซิ่น� เย็็บต่อ่ กันั หััวซิ่่น� เย็บ็ ต่อ่ ด้ว้ ยผ้า้
ฝ้้ายเป็น็ ผ้า้ พื้้�นสีแี ดง สีนี ้ำ��ำ ตาล หรืือสีีคราม ตัวั ซิ่่�นทอด้ว้ ยไหมเป็็นลายขวาง
เต็็มผืืนผ้า้ ตกแต่ง่ ลวดลายด้้วยเทคนิิคมุกุ เส้น้ พุ่�งพิิเศษ มััดก่า่ น เกาะล้้วง จก
และปั่่น� ไก มีี ๒ หรืือ ๓ ตะเข็บ็ ผ้้ากลุ่�มนี้้�ที่่พ� บบริิเวณอำำ�เภอท่า่ วัังผา เด่น่ ด้้วย
เทคนิิคมัดั ก่า่ นสีแี ดงและสีีเขียี ว เป็็นลายหงส์ค์ าบโคม ส่่วนผ้า้ ที่่�พบบริิเวณ
อำ�ำ เภอนาหมื่่น� โดดเด่น่ ด้้วยเทคนิิคเกาะล้้วงสลับั สีีสดใสหลากสีี นิิยมต่อ่ ตีีน
ซิ่น� ด้ว้ ยผ้า้ พื้้น� สีดี ำำ� หรือื สีคี ราม
2.7 Special Structure Sin has its own unique characteristics
and contains additional types of patterns and colors, which is why it
cannot be categorized into any of the six types that are mentioned. This
type of phasin is found in Tha Wang Pha and Na Muen districts. The
piece is made by sewing the “Hua sin” (head), “Tua sin” (body), and
“Tin Sin” (foot) together. The head is made with a red cotton woven
base fabric. The body is made of horizontal striped woven silk with
three seams decorated with Muk Sen Phung Phiset (cont. suppl. weft),
Mat Kan, Koh Luang (tapestry weave), Chok (disc. suppl. weft), and
Pun Kai techniques. Found in Tha Wang Pha District, this type of
phasin has a distinctive pattern called Hong Khap Khom, which
translated directly means a swan carrying a lantern. The pattern is
created with the Mat Kan technique using red and green threads. The
special structure sin found in Na Muen District is known for its colorful
patterns created with the Koh Luang technique, and a black or indigo
base fabric is often used for the foot.

มรดกภููมิิปัญั ญาผ้้าล้้านนาตะวันั ออก: น่่าน แพร่่ เชียี งราย พะเยา

120

ภาพที่�่ ๗๓: “ซิ่�นโครงสร้้างพิิเศษ” เป็น็ กลุ่�มซิ่�นที่่�เน้้นความงดงามบนตััวซิ่่น� ทอด้ว้ ยไหมล้ว้ น ลักั ษณะสำำ�คัญั คือื เส้น้ ยืนื ใช้้ไหมสีีแดง ส่่วนลวดลายใช้เ้ ทคนิิคการทอที่่�หลากหลาย
(ก) ซิ่�นโครงสร้า้ งพิิเศษ จากอำ�ำ เภอนาหมื่่น� ผืืนนี้้�ใช้้เทคนิิค “มุกุ เส้น้ พุ่�งพิเิ ศษ” “จก” และ “เกาะล้้วง” ลักั ษณะเด่่นอยู่่�ที่่�ลายจกรููปกากบาท เรียี กว่่า “ลายโคม” และลายเกาะล้้วง
รููปสามเหลี่่ย� มสีีสัันสดใส
(ข), (ค) ซิ่�นโครงสร้้างพิิเศษ จากบ้้านหนองบัวั อำำ�เภอท่า่ วังั ผา สองผืืนนี้้ท� อด้ว้ ยเทคนิิค “มุุกเส้น้ พุ่�งพิเิ ศษ” “มัดั ก่่าน” และ “จก” ลัักษณะเด่่นอยู่่�ที่่ล� ายจกรูปู กากบาท เรีียกว่่า
“ลายโคม” ซึ่่�งคล้้ายคลึึงกับั ลวดลาย ที่่ป� รากฏบนผ้้าซิ่�นในจิิตรกรรมฝาผนัังวิิหารวัดั หนองบัวั ลายมััดก่า่ นเป็็น “ลายโคม” และ “ลายหงส์์”
ที่ม่� า: (ก), (ค) คลังั สะสมของเทิิดศักั ดิ์�์ อินิ แสง และ (ข) คลัังสะสมของกิิตติิกรณ์์ นพอุดุ มพันั ธ์์
ทรงศัักดิ์�์ ปรางค์์วััฒนากุุล ถ่่ายภาพ, ๒๐ มิิถุุนายน ๒๕๖๔
Picture 73: “Special Structure Sin” is a group of tube-skirts that emphasize the beauty of the main body. The main feature woven with pure silk is that the warp
was red silk. As for the patterns, various weaving techniques are used.
(a) “Special Structure Sin” from Na Muen District. This piece uses the technique
“Muk Sen Phung Phiset” or the Continuous Supplementary Weft, “Chok”, or the Discontinuous ค (c)

Supplementary Weft and “Koh Luang” or the Tapestry Weaving. The distinctive features are
the cross-shaped “Chok” pattern called “Lai Khom” and the colorful triangular “Koh Luang”
(b), (c) “Special Structure Sin” from Ban Nong Bua, Tha Wang Pha District. These two pieces
are woven by technique “Muk Sen Phung Phiset” or the Continuous Supplementary Weft,
“Mat Kan” or the Weft Ikat and “Chok”, or the Discontinuous Supplementary Weft.
The distinctive feature is the cross-shaped pattern called “Lai Khom” which is similar to
the motif that appears on the tube-skirt in the murals painting of Wat Nong Bua Viharn.
“Mat Kan” or the Weft Ikat in “Lai Khom” and “Lai Hong”.
Source: (a),(c) Therdsak Insaeng’s collection, (b) Kittikorn Nopudompan’s collection
Photo by Songsak Prangwatanakun, August 4, 2021

ก (a)

ข (b)

The Textile Heritage of Eastern Lan Na: Nan Phrae Chiang Rai and Phayao

121

๒.๘ กลุ่ม่� ซิ่่�นแบบผสมผสาน เป็็นซิ่น� ที่่�มีีการทอขึ้้�นใน
ยุุคร่ว่ มสมััย หลััง พ.ศ. ๒๕๐๐ เป็็นต้น้ มา โดยการผสมผสาน
ประยุุกต์์รููปแบบของซิ่�นป้อ้ ง ซิ่น� ตีนี จก และผ้า้ ยกแบบราชสำำ�นััก
สยาม เข้า้ ด้ว้ ยกันั เกิิดเป็็นซิ่�นลักั ษณะใหม่่ กล่า่ วคือื เป็็นซิ่�นที่่�
ประกอบด้ว้ ยหัวั ตััว และตีีน หััวซิ่่�นต่อ่ ด้้วยผ้้าพื้้น� สีีแดง ตัวั และ
ตีีนซิ่ �นทอต่่อเนื่่�องกัันโดยใช้้เทคนิิคมุุกเส้้นพุ่ �งพิิเศษด้้วยวััสดุุ
แวววาวที่่เ� รีียกว่า่ ไหมเงิินไหมคำ�ำ มีีโครงสร้้างตััวซิ่่�นคล้้ายคลึึงกัับ
ซิ่น� ป้อ้ ง ตีีนซิ่�นเป็็นผ้้าพื้้น� สีเี ดีียวกัับตัวั ซิ่่น� สีที ี่่น� ิิยมคืือสีมี ่ว่ ง
สีนี ้ำ��ำ เงิิน และสีีเขีียว มีลี ายชายครุยุ เลีียนแบบลาย “สายย้้อย”
ของตีีนจก หรือื คล้้ายลายกรวยเชิิงในผ้า้ ยกราชสำำ�นัักสยาม
ซิ่่�นแบบผสมผสานที่่�ได้้รัับความนิิยมอีีกแบบหนึ่่�งคืือ
“ซิ่น� ลายน้ำ�ำ� ไหล” เป็็นซิ่�นที่่ม� ีีโครงสร้า้ ง เทคนิิค และลวดลาย เช่น่
เดียี วกับั ซิ่่น� ป้อ้ ง แต่่มีีลัักษณะเด่่นด้ว้ ยการนำำ�ลวดลายเกาะล้ว้ งที่่�
เรียี กว่่า “ลายน้ำำ�� ไหล” ของซิ่�นโบราณมาตกแต่่ง การทอผ้า้ ชนิิดนี้้�
พบว่า่ ได้้รับั การส่ง่ เสริิมให้้เป็น็ อััตลัักษณ์ข์ องจัังหวัดั น่า่ นอีีกด้้วย

ภาพที่�่ ๗๔: ชุดุ การแต่่งกายของเจ้้านายสตรีีในเมืืองน่่านตามแบบนิิยมในราวปลายสมััยรัชั กาลที่่� ๕ สวมเสื้้�อ 2.8.Combination Sin have been created during
คล้้องผ้า้ เฉียี งบ่า่ แบบ “เบี่่ย� งบ้า้ ย” นุ่�ง “ซิ่น� คำ�ำ เคิบิ ” สวมถุงุ เท้า้ และรองเท้้าตามแบบตะวัันตก the contemporary period beginning in 2500 BE (1957). The
features of the Sin Pong, Sin Tin Chok, and Pha Yok, or
ที่่ม� า: ภาพถ่่ายโบราณของเจ้า้ ยอดมะโนรา ธิิดาเจ้า้ อนันั ตวรฤทธิิเดช เจ้้าผู้้�ครองนครน่่าน brocade of the Thai royal court, have been integrated
จากหอภาพถ่่ายล้า้ นนา (Chiang Mai House of Photography) together to create a new type of phasin consisting of a
“Hua Sin” (head), “Tua Sin” (body), and “Tin Sin” (foot). The
Picture 74: The dress of the female noble in Nan, according to the popular style around the end head is made with a red base fabric. The body and foot are
of the reign of King Rama V to wears a blouse and cover the blouse with robe pieces of woven fabric created with the Muk Sen Phung
obliquely in “Biang Bai” style, wears “Sin Kham Khoep” with socks and shoes in Phiset (cont. suppl. weft) technique using silver and gold
a western style. thread. The structure of this type of phasin is like that of the
Sin Pong. The body and foot are the same color and
Source: Antique photographs of the Chao Yod Manora, Chao Ananta Worarithidet Ruler commonly purple, dark blue, or green. It contains a
of Nan’s daughter from Chiang Mai House of Photography. decorative pattern like the “Sai Yoi” pattern in Tin Chok or
the “Kruay Choeng” pattern in Thai royal court brocade.
Another well-known sin with mixed features is the
“Sin Lai Nam Lai”, or phasin with the “Nam Lai” pattern. Its
structure, the techniques used, and patterns are the same
as those of the Sin Pong except that the fabric is decorated
with a Koh Luang (tapestry weave) pattern called “Nam
Lai”, which is found in antique phasin. This type of phasin
is promoted as a Nan local product.

ก (a) ข (b) ค (c)

ภาพที่่� ๗๕: “ซิ่�นแบบผสมผสาน” เป็น็ กลุ่�มซิ่น� ที่่�เด่่นด้้วยการใช้้วัสั ดุเุ ส้น้ ไหมเงิินไหมคำำ�เป็น็ หลััก
ตัวั ซิ่่น� ทอเป็น็ ลวดลายขวาง เย็็บ ๒ ตะเข็็บ ตััวและตีีนเป็น็ ผ้้าทอต่่อเนื่่�องสีีเดียี วกันั

(ก) ซิ่น� เคิิบน้ำำ��ไหล จากอำ�ำ เภอเมืืองน่่าน ผืนื นี้้เ� ด่่นที่่� “ลายน้ำ�ำ�ไหล” ทอสลัับลายมุกุ เส้น้ พุ่�งพิิเศษ
มีลี าย “สายย้้อย” ตกแต่่งเป็็นแถวล่่างสุดุ
(ข) ซิ่น� เคิิบ หรืือซิ่่น� คำ�ำ เคิิบ ผืืนนี้้เ� ด่่นที่่ก� ารใช้้วัสั ดุแุ วววาวทอบนพื้้�นสีมี ่่วงซึ่่ง� เป็็นที่่น� ิิยมใน
เมือื งน่่านยุุคหนึ่ง�่
(ค) ซิ่น� เคิิบ หรืือซิ่่น� คำำ�เคิิบ ผืนื นี้้�เด่่นที่่ก� ารทอตกแต่่งด้ว้ ยเทคนิิค “มุกุ เส้้นพุ่�งพิิเศษ” โดย
ใช้ว้ ััสดุุแวววาว เป็็นลายสี่่เ� หลี่่�ยมขนมเปียี กปูนู ขนาดใหญ่่
ที่ม่� า: คลังั สะสมของทรงศัักดิ์�์ ปรางค์์วัฒั นากุลุ
ทรงศักั ดิ์์� ปรางค์์วัฒั นากุุล ถ่่ายภาพ, ๖ สิงิ หาคม ๒๕๖๔
Picture 75: “Combination Sin” is a group of clothes that are distinguished by the use of
silver or golden threads as the main material. The tube-skirt fabric is horizontal stripes
patterned, sewn in 2 seams. The main body and hem piece are seamlessly of the same color.
(a) “Sin Khoep Nam Lai” from Muang Nan District. This piece is outstanding at “Lai Nam Lai”
alternating with “Muk Sen Phung Phiset” or the Continuous Supplementary Weft and decorated
with “Sai Yoi” on the bottom row.
(b) “Sin Khoep” or “Sin Kham Khoep”. This piece is distinguished by the use of glittering
materials woven on a solid purple fabric that was popular for a while in Nan.
(c) “Sin Khoep” or “Sin Kham Khoep”. This piece is distinguished by its decorative weaving
technique. “Muk Sen Phung Phiset” or the Continuous Supplementary Weft with glitter material
into a large diamond shape pattern.
Source: Songsak Prangwatanakun’s collection
Photo by Songsak Prangwatanakun, August 6, 2021

The Textile Heritage of Eastern Lan Na: Nan Phrae Chiang Rai and Phayao

123

๓. ผ้้าซิ่น่� ในจัังหวััดแพร่่ 3. Phasin in Phrae
เป็็นที่่�รัับรู้้�กัันว่่าจัังหวััดแพร่่มีีชื่�อเสีียงในด้้านการผลิิตผ้้าย้้อมสีีคราม Phrae is well-known for the production of “Pha Mo Hom” or
หรืือสีหี ้อ้ ม ที่่เ� รีียกกันั ว่่า “ผ้้าหม้อ้ ห้้อม” โดยมีแี หล่ง่ ผลิิตที่่ส� ำ�ำ คััญคือื ที่่บ� ้า้ นทุ่�งโฮ้้ง indigo or hom-dyed fabric, which is mainly produced by people of Lao
อำำ�เภอเมืือง ซึ่่�งเป็็นชุุมชนที่่�สืืบเชื้ �อสายมาจากชาวลาวพวน/ไทพวน ส่่วน Puan or Tai Puan descent living in Ban Tung Hong in Muang District.
วััฒนธรรมผ้้าทอที่่�เป็็นลัักษณะเด่่นบ่่งบอกถึึงวััฒนธรรมของชาวไทยวนใน The distinctive feature of Tai Yuan weaving traditions found in Phrae is
จัังหวััดแพร่่คืือ “ผ้้าซิ่่�นตีีนจก” ซึ่่�งมีีแหล่่งผลิิตที่่�สำำ�คััญอยู่่�ที่่� อำำ�เภอลอง the Pha Tin Chok mainly produced in Long District. Research on
จากการศึึกษาวิิจััยลัักษณะซิ่ �นที่่�ปรากฏในวััฒนธรรมการทอผ้้าของจัังหวััดแพร่่ phasin found in Phrae weaving traditions from the past to the present
ในอดีีตจนถึึงปััจจุุบันั เราสามารถจำำ�แนกประเภทของซิ่น� ออกได้้เป็น็ ๓ ประเภท shows there are three types of phasin:
ดัังนี้้� 3.1 The Sin Kan or Sin Kan Kho Kwai is a type of everyday
๓.๑ ซิ่่�นก่่าน หรือื ซิ่่น� ก่า่ นคอควาย คือื ซิ่่น� ที่่ใ� ช้นุ้่�งในชีวี ิิตประจำ�ำ วััน phasin worn by Phrae people and is mostly found in Muang, Sung
ของคนเมือื งแพร่่ ส่่วนใหญ่่จะพบที่่อ� ำำ�เภอเมืือง อำ�ำ เภอสูงู เม่น่ อำ�ำ เภอเด่่นชัยั Men, Den Chai, Rong Kwang, and Song districts. It is a horizontal
อำำ�เภอร้อ้ งกวาง และอำำ�เภอสอง มีลี ักั ษณะเป็น็ ซิ่น� ลายขวางลำ�ำ ตัวั เย็บ็ ๑ ตะเข็็บ striped phasin with one seam and is woven from cotton or silk thread
ทอด้้วยเทคนิิคขัดั สานธรรมดา โดยใช้ฝ้ ้า้ ยหรืือไหมเป็็นวัสั ดุใุ นการทอ ชื่อ� เรีียก using a normal weaving technique. It is so named because it uses a
ซิ่น� ชนิิดนี้้ใ� ห้ค้ วามสำ�ำ คัญั กับั “ลายก่า่ น” ซึ่่ง� เป็น็ แถบลายสีแี ดงขนาดใหญ่่ ๒ pattern called “Kan” made of one big red patterned stripe placed on
แถวบน-ล่า่ งของตัวั ซิ่่�น โดยมีลี ายริ้ว� สีีดำำ�หรือื สีีน้ำ��ำ เงิินเข้้มขนาดเล็ก็ ๑ แถวคั่่�นอยู่่� the top of the body of the phasin and a second on the bottom. Between
ตรงกลางแถบสีีแดงนี้้� ทั้้�งนี้้�เวลานุ่�งจะเห็็นแถบสีีแดงนี้้�ปรากฏชััดเจนคั่่�นอยู่่� these two stripes in the middle is one small black or dark blue stripe.
ระหว่่างหััว ตัวั และ ตีีน ซึ่่ง� เป็็นโครงสร้า้ งหลัักของซิ่น� When worn, the red stripes act as a divider between the “Hua Sin”
นางลููน พีีระคำ�ำ อายุุ ๙๗ ปีี ชาวบ้้านเหมือื งค่า่ อำำ�เภอเมือื ง จังั หวัดั แพร่่ (head),“Tua Sin” (body), and “Tin Sin” (foot) of the phasin.
(สััมภาษณ์์เมื่่อ� ๓ สิิงหาคม ๒๕๖๔) ได้้อธิิบายความหมายของชื่�อเรีียก “ซิ่�นก่่าน Ms. Lun Peerakham, aged 97 years old, who is a local of Ban
คอควาย” ว่่ามาจากลักั ษณะของแถบสีแี ดงขนาดใหญ่่ ๒ แถวบนตััวซิ่่�น คล้้าย Muang Kha in Muang District, Phrae (interviewed on 3 August 2564)
กับั เลือื ดที่่ต� ิิดอยู่่�บนเชือื กและพันั ตรงบริิเวณคอของควาย สืืบเนื่่�องมาจากการ explained that the name of this type of phasin or “Sin Kan Kor Khwai”
สนตะพาย ซึ่่�งเป็็นการเจาะจมููกควายเพื่่�อร้้อยเชืือกเข้้าไปในช่่องจมููกไว้้จููง comes from the two big red stripes on the body of phasin that look like
รููปแบบซิ่่น� ก่า่ น หรืือซิ่่�นก่า่ นคอควาย ที่่พ� บในจังั หวัดั แพร่่ มีี ๔ แบบ ได้้แก่่ a trace of blood on the rope that is put around a buffalo’s neck during
๓.๑.๑ “ซิ่น�่ แหล้”้ คำ�ำ ว่า่ “แหล้”้ ในภาษาถิ่น� ล้า้ นนาตะวันั ออก หมายถึึง the Son Ta Pai process in which the buffalo’s nose is pierced to attach
สีีดำำ� หรืือสีีน้ำำ��เงิินเข้้ม ซิ่ �นแหล้้แบบดั้้�งเดิิมจึึงหมายถึึงลัักษณะตััวซิ่่�นที่่�มีีสีีเข้้ม a leash. The Sin Kan or Sin Kan Kor Khwai found in Phrae can be
โดยทอเป็น็ ลายริ้ว� สีดี ำ�ำ สลับั สีคี รามหรือื สีหี ้อ้ ม ทั้้ง� นี้้ใ� นปัจั จุบุ ันั พบว่า่ ในจังั หวัดั แพร่่ divided into four types:
นิิยมทอตััวซิ่่�นให้เ้ ป็น็ พื้้น� สีดี ำ�ำ ล้้วน ไม่ไ่ ด้ท้ อเป็น็ ลายริ้�วแนวขวางสลับั สีดี ังั แต่่ก่่อน 3.1.1 The Sin Lae gets its name from “Lae”, which in the local
(ลักั ษณะตัวั “ซิ่�นแหล้”้ ที่่ท� อสีีดำำ�ล้ว้ นแบบจัังหวััดแพร่น่ ี้้� ชาวไทยวนอำำ�เภอลัับแล language means black or dark blue. Therefore, the traditional Sin Lae
จังั หวััดอุุตรดิิตถ์์ เรียี กว่า่ “ซิ่น� ดำ�ำ ปึึก”) is a type of phasin with a dark colored body decorated with alternating
๓.๑.๒ “ซิ่่�นสิ้�ว้ ” คำำ�ว่่า “สิ้้�ว” ในภาษาถิ่น� ล้้านนาตะวันั ออกหมายถึึง black and indigo stripes. Nowadays, however, the fabric is woven
สีีเขีียว ซิ่ �นสิ้้�วจึึงมีีสีีเขีียวเป็็นลัักษณะเด่่น โดยตััวซิ่่�นทอด้้วยฝ้้ายเป็็นลายริ้�ว using only black thread and is called “Sin Dam Puek” by the Tai Yuan
สีีเขียี วสลับั สีีดำำ� หรือื สีเี ขียี วสลับั สีคี ราม people of Laplae District, Uttaradit Province.
ซิ่่�นสิ้้�วอีีกลัักษณะจะทอลายริ้ �วสีีเขีียวสลัับกัับลายริ้ �วที่่�ใช้้เส้้นด้้ายพุ่ �ง 3.1.2.The Sin Siw: “Siw” means green in the local language,
“ปั่่�นไก” คืือ ผ่่านการปั่่�นหรือื ตีีเกลีียวเส้้นใยสองสีที ี่่�ต่่างกันั เข้้าด้้วยกันั เช่่นใช้้ which is the distinctive color of this type of phasin. Its body is made
สีีแดงปั่่�นกับั สีเี หลืือง สีดี ำ�ำ ปั่่�นเข้้ากับั สีีเหลืือง สีีดำำ�ปั่่�นเข้า้ กัับสีเี ขียี ว เป็็นต้้น from silk decorated with alternating green and black or indigo stripes.

มรดกภููมิิปัญั ญาผ้้าล้้านนาตะวันั ออก: น่่าน แพร่่ เชียี งราย พะเยา

124

ก (a)
ข (b)

ภาพที่�่ ๗๖: รููปแบบ “ซิ่น� ก่่าน” หรือื “ซิ่น� ก่่านคอควาย” ที่่�พบในจังั หวัดั แพร่่
(ก) “ซิ่น� แหล้้” ตัวั ซิ่่น� ทอเป็็นลายริ้�วสีดี ำ�ำ สลับั สีีคราม
(ข) “ซิ่น� สิ้้ว� ” ตััวซิ่่�นทอเป็น็ ลายริ้ว� สีีเขียี วสลัับสีคี ราม

ที่�ม่ า: คลังั สะสมของพรรษา ทาปันั
พรรษา ทาปันั ถ่า่ ยภาพ, ๒๔ กรกฏาคม ๒๕๖๔

Picture 76: “Sin Kan” or “Sin Kan Kho Khwai” pattern which found in Phrae Province
(a) “Sin Lae”, the main body of the tube-skirt is woven in black and indigo stripes
(b) “Sin Siew”, the main body of the tube-skirt is woven alternating in green and indigo stripes

Source: Pansa Tapun’s collection
photo by Pansa Tapun, July 24, 2021.

ภาพที่�่ ๗๗: ภาพแสดงการตำ�ำ ข้า้ วด้้วย “ครกมอง” หรืือครกกระเดื่่�อง ซึ่�ง่ เป็็นวิิถีีชีีวิิตพื้้น� บ้้านในล้า้ นนาตะวันั ออก
สตรีีนุ่�ง “ซิ่น� ก่่าน” หรือื “ซิ่น� ก่่านคอควาย” สวม “เสื้้อ� ปา” หรืือ “เสื้้�อห้อ้ ย”
ที่�ม่ า: ภาพถ่่ายโบราณจาก National Geographic, ๒๔๖๘

Picture 77: The picture shows pounding rice with “Khrok Mong” or “Khrok Kraduang” or mortar. which is a folk way of life in Eastern Lan Na.
Women wear “Sin Kan” or “Sin Kan Kho Khwai” and wear “Sua Pa” or “Sua Hoi”.
Source: antique photo from National Geographic, 1925

ภาพที่�่ ๗๙: สตรีชี าวเมือื งลอง จัังหวััดแพร่่ กำ�ำ ลังั ปั่่�นฝ้า้ ย แต่ง่ กายแบบชุุดลำำ�ลอง
นุ่�ง “ซิ่น� สิ้้ว� ” สวม “เสื้้อ� คอกระเช้า้ ” แบบภาคกลาง

ที่�่มา: พรรษา ทาปันั ถ่า่ ยภาพ, ๒๔ กรกฏาคม ๒๕๖๔
Picture 79: A woman from Muang Long in Phrae province is spinning cotton.

She dresses in a casual style by wearing “Sin Siew”,
wearing a “Sua Kho Krachao” or round-necked sleeveless collar

blouse like women in the central region of Thailand.
Photo by Pansa Tapun, July 24, 2021.

ภาพที่่� ๗๘: สตรีีช่า่ งฟ้อ้ น ในชุุดแต่่งกายแบบเมืืองแพร่่ สวมเสื้้อ� หม้้อห้้อมแขนกระบอก
นุ่�ง “ซิ่น� ก่่านคอควาย” หรือื “ซิ่น� แหล้้”

ที่่�มา: ชมรมพื้้น� บ้า้ นล้า้ นนา มหาวิิทยาลัยั เชียี งใหม่,่ ๒๕๖๑
Picture 78: Dancer girls dressed in local Phrae style with “Sua Mo Hom” or a long

sleeves indigo blouse and wear “Sin Kan Kho Khwai” or “Sin Lae”
Source: Lanna Folk Club, Chiang Mai University, 2018

The Textile Heritage of Eastern Lan Na: Nan Phrae Chiang Rai and Phayao

127

๓.๒ ซิ่่�นตา (ออกเสีียงว่่า “ซิ่น� ต๋๋า”) เป็น็ ซิ่�นที่่�ใช้นุ้่�งในชีีวิิตประจำำ�วััน 3.2 Sin Ta is a type of phasin worn daily by Tai Yuan women.
ของสตรีชี าวไทยวน ทอเป็็นลายขวางลำ�ำ ตััวด้ว้ ยฝ้า้ ยหรือื ไหมเย็บ็ ๑ ตะเข็็บ The fabric is woven in cotton or silk in horizontal stripes with one seam.
ประกอบด้ว้ ยโครงสร้า้ ง ๓ ส่ว่ น คืือ หัวั ซิ่่น� เป็น็ ผ้้าพื้้น� สีแี ดง ๑ ผืนื หรืือเป็น็ The “Hua Sin” (head or top of the phasin) is made with one piece of red
ผ้้าพื้้�น ๒ ผืืน สีแี ดงและสีขี าว หรืือสีดี ำำ�และสีีขาว ตััวซิ่่�นทอเป็น็ ลายริ้�ว base fabric or two pieces of base fabric in different colors such as red
แนวขวางลำ�ำ ตััว ตีนี ซิ่น� เป็น็ ผ้้าพื้้น� สีีดำำ� สีีแดง สีีน้ำำ�� เงิินเข้ม้ หรือื สีนี ้ำ�ำ�ตาล ทั้้�งนี้้�ยังั and white or black and white. The “Tua Sin” (main body) is woven in
พบว่่าตีีนซิ่ �นตาที่่�พบในพื้้�นที่่�จัังหวััดแพร่่บางผืืนยัังทอแทรกด้้วยลายริ้ �ว horizontal stripes, and the “Tin Sin” (foot or base) is made with black,
แนวขวางลำ�ำ ตัวั ขนาดเล็็กสีีดำ�ำ ๒ แถว ที่่เ� กิิดจากการสลัับสีเี ส้้นยืืน จัดั วางอยู่่� red, dark blue, or brown base fabric. Sometimes, the foot is decorated
ช่่วงบนของตีนี ซิ่น� เรียี กว่่า “คิ้้ว� ” หรือื “คิ้้�วซิ่่�น” หรือื “คิ้้ว� ดำ�ำ ” by adding two small horizontal stripes created by alternating different
การออกแบบลวดลายในตััวซิ่่�นตานั้้�นช่่างทอจะนำำ�เส้้นด้้ายสีีต่่างๆ colored warp threads to the top of the foot. These added stripes are
มาพัันกัับไม้้ไผ่่ขนาดบางให้้เกิิดเป็็นลวดลายสลัับสีีตามที่่�ต้้องการ เรีียกว่่า called “Khiw”, “Khiw Sin”, or “Khiw Dam”.
“คาดแซง” ซึ่ง�่ จะนำำ�ไปเป็น็ ต้น้ แบบของการสลัับสีดี ้า้ ยเส้้นยืนื ในขั้น� ตอนการ The pattern on the body of the Sin Ta is designed with the
ขึ้�นเส้้นยืนื ให้้มีีความแตกต่่างกัันออกไปตามแต่่ละลวดลาย ลัักษณะเด่่นของ “Khat Saeng” technique, which is done by wrapping multiple-colored
ซิ่่�นตา คืือการตกแต่่งลวดลายด้้วยเทคนิิคขััดสานธรรมดาให้้เป็็นลายริ้ �ว threads around thin bamboo sticks to create the desired pattern. This
แนวขวางลำ�ำ ตัวั ที่่เ� กิิดจากการสลัับสีีเส้น้ ยืนื เป็็นกลุ่�มๆ จััดวางลายริ้ว� แนวขวาง will be used as a guide during the arrangement of warp threads in the
โดยให้้ระยะที่่�เท่า่ กันั สม่ำ��ำ เสมอ เรียี กว่า่ “ตา” หากลายริ้�วมีขี นาดเล็็กลงกว่า่ weaving process in which different colored warp threads are arranged
ปกติิ เรีียกว่่า “ตาซิิว” ซึ่ง�่ กลุ่�มลายริ้�วแนวขวางลำ�ำ ตัวั นี้้�มีีสีสี ัันและลวดลายที่่� in a certain way to recreate the pattern on the guide. The horizontal
หลากหลาย แบ่ง่ ได้้ ๔ แบบ คืือ striped pattern of the Sin Ta is created with the normal weaving
๓.๒.๑ “ซิ่�น่ ตาเหล้้ม” (ออกเสีียงว่า่ “ต๋๋า-เล่่ม”) ตััวซิ่่�นเป็็นลายริ้�ว technique by alternating between multiple-colored warp threads and
สลับั สีตี ัดั กัันอย่่างชััดเจน หรือื เป็็นลายริ้ว� ที่่ม� ีกี ารให้ส้ ีีแบบไล่ร่ ะดับั evenly spacing the stripes or “Ta”. The smaller stripes are called
๓.๒.๒ “ซิ่่�นตาสามแลว” (ออกเสีียงว่่า “ต๋๋า-สาม-แลว”) ตัวั ซิ่่�นเป็็น “Ta Siw”. These horizontal stripes come in various colors and patterns
ลายริ้ว� มีีลัักษณะเด่น่ ที่่แ� ต่ล่ ะแถวของลายริ้�วประกอบด้้วยเส้้นลายริ้ว� สีดี ำ�ำ หรือื and can be categorized into four types:
สีขี าว ๓ เส้้น 3.2.1 Sin Ta Lem The body of this type of phasin is decorated
๓.๒.๓ “ซิ่่�นตาหมู่�่” (ออกเสีียงว่่า “ต๋๋า-หมู่�”) ตัวั ซิ่่�นทอเป็็นลายริ้�ว with multiple-colored stripes by alternating between contrasting colors
หลากสีี เช่่นสีเี หลืือง สีสี ้้ม สีีแดง สีีดำำ� แต่ว่ รรณะสีีที่่�นิิยมมากที่่ส� ุดุ คืือสีเี หลืือง or creating an ombre effect by arranging the colors of the stripes from
ในบางผืืนมีีการตกแต่่งด้้วยการใช้้เส้้นด้้ายเทคนิิคปั่่�นไกแทรกเข้้าไปในกลุ่ �ม light to dark.
ลายริ้ �วด้้วย 3.2.2 Sin Ta Sam Laew The body of this type of phasin is
๓.๒.๔ “ซิ่�น่ ตาตอบ” (ออกเสียี งว่่า “ต๋า๋ -ตอบ”) บางแห่ง่ เรียี กว่่า decorated with stripes, and each stripe is made of three black or white
“ซิ่�นตาขีดี ” ตััวซิ่่�นเป็็นลายตารางขนาดเล็็ก ที่่�เกิิดจากการสลัับสีีด้้ายเส้น้ พุ่�ง stripes.
และด้้ายเส้น้ ยืนื ให้เ้ ป็็นลายริ้�วแนวขวางและลายริ้�วแนวตั้้�งมาบรรจบกััน โดย 3.2.3 Sin Ta Mu The body of this type of phasin is decorated
จัดั วางให้ม้ ีรี ะยะที่่�เท่่ากัันสม่ำ��ำ เสมอ with multiple-colored stripes. The color most used is yellow but orange,
red, and black are also used. Sometimes, the stripes are decorated
with thread using the “Pan Kai” technique.
3.2.4 Sin Ta Top Called a “Sin Ta Khit” in some places, the
body of this phasin is decorated with a mini checkered pattern created
by placing evenly spaced weft and warp threads in horizontal and
vertical directions.

แผนภาพที่�่ ๕: แสดงลักั ษณะโครงสร้้างของ “ซิ่น� ตา” จากอำำ�เภอลอง จัังหวัดั แพร่่
ที่ม�่ า: คลังั สะสมของอััครพล อุดุ แบน

อัคั รพล อุุดแบน ถ่่ายภาพ, ๔ กัันยายน ๒๕๖๔
Figure 5: Showing the structural characteristics of “Sin Ta”

from Long District of Phrae Province
Source: Akkaraphon Udban’s collection
Photo by Akkaraphon Udban, September 4, 2021.

ภาพที่่� ๘๐: (ก) - (ข) “ซิ่�นตาหมู่�” จากอำ�ำ เภอลอง จังั หวััดแพร่่ ลักั ษณะเด่น่ ของผืนื นี้้�
คือื การใช้้เส้น้ ด้้ายปั่่�นไกสีแี ดงกัับสีีขาว เป็็นใจกลางของลายริ้�วทั้้ง� ผืืน

ที่ม่� า: คลัังสะสมของอัคั รพล อุุดแบน
อัคั รพล อุุดแบน ถ่่ายภาพ, ๔ กัันยายน ๒๕๖๔

Picture 80: (a) - (b) “Sin Ta Mu” from Long District of Phrae Province.
The distinctive feature of this piece is the use “Pan Kai” or Twisted Yarn
of red and white into the center of the whole stripe pattern.

Source: Akkaraphon Udban’s collection
Photo by Akkaraphon Udban, September 4, 2021.

The Textile Heritage of Eastern Lan Na: Nan Phrae Chiang Rai and Phayao

129

ก (a) ข (b)
ภาพที่่� ๘๑: (ก) - (ข) “ซิ่น� ตาหมู่�” จากอำำ�เภอลอง จัังหวััดแพร่่ ลัักษณะเด่น่ ของผืืนนี้้ค� ืือการใช้้เส้น้ ด้า้ ยปั่่�นไกสีีเขีียวกับั
สีขี าว ทอเต็็มลายริ้�วตลอดทั้้ง� ผืืน ชาวเมือื งลองเรียี กลักั ษณะซิ่น� ที่่�มีีลายริ้ว� แบบนี้้�ว่า่ “ซิ่�นตาหมู่�ไค” หรืือ “ซิ่น� ไค”
ที่ม่� า: คลัังสะสมของอััครพล อุดุ แบน
อัคั รพล อุุดแบน ถ่่ายภาพ, ๔ กัันยายน ๒๕๖๔
Picture 81: (a) - (b) “Sin Ta Mu” from Long District of Phrae Province. The distinctive feature of
this piece is the fully woven stripes with “Pan Kai” or Twisted Yarn of green and white
throughout the piece. The townspeople called this style of tube skirt with stripes like this
“Sin Ta Mu Kai” or “Sin Kai”
Source: Akkaraphon Udban’s collection
Photo by Akkaraphon Udban, September 4, 2021.

ก (a) ข (b)

ค (c) ง (d)
ภาพที่�่ ๘๒: ลักั ษณะลายริ้ว� บนตัวั “ซิ่�นตา” ที่่�พบในอำำ�เภอลอง จังั หวััดแพร่่

(ก) “ตาเหล้ม้ ”
(ข) “ตาหมู่�”
(ค) “ตาสามแลว”
(ง) “ตาตอบ”
ที่�ม่ า: ทรงศักั ดิ์์� ปรางค์ว์ ัฒั นากุลุ ถ่่ายภาพ, ๒๔ กรกฏาคม ๒๕๖๔
Picture 82: The horizontal stripes pattern on the main body of “Sin Ta”
which found in Long District of Phrae Province
(a) “Ta Lem”
(b) “Ta Mu”
(c) “Ta Sam Laew”
(d) “Ta Top”
Photo by Songsak Prangwatanakun, July 24, 2021

ภาพที่่� ๘๓: ชุุดแต่ง่ กายของสตรีไี ทยวนเมืืองแพร่่ นุ่�ง “ซิ่น� ตีีนจกแบบเมืืองลอง” “ห่ม่ ผ้า้ สะหว้า้ ยแล่่ง”
ที่�่มา: ฉััตร์น์ ิิพััฒน์์ คำำ�บ้้านฝาย ถ่า่ ยภาพ, ๒๙ สิงิ หาคม ๒๕๕๗

Picture 83: The costumes of Tai Yuan women in Phrae wearing “Sin Tin Chok”
in Muang Long style and the shoulder cloth in “Sa Wai Laeng” style.
Photo by Chatniphat Khambanfai, August 29, 2014.

มรดกภููมิิปัญั ญาผ้้าล้้านนาตะวันั ออก: น่่าน แพร่่ เชียี งราย พะเยา

132

แผนภาพที่่� ๖: แสดงลัักษณะโครงสร้า้ งของ “ซิ่�นตีนี จก” จากอำำ�เภอลอง จังั หวััดแพร่่ ๓.๓ ซิ่่�นตีีนจก หรือื ซิ่่น� ตีนี ล้้วง หรืือ ซิ่น�่ ตีนี ค้้อน (ออกเสีียงว่่า
ที่ม่� า: คลัังสะสมของพรรษา ทาปันั “ก๊๊อน”) เป็น็ ซิ่�นลายขวางเย็็บ ๑ ตะเข็็บ ประกอบด้้วยโครงสร้้างซิ่น� ๓ ส่่วน
คืือหัวั ตััว และตีนี หัวั ซิ่่�นเป็น็ ผ้า้ พื้้�นสีแี ดง ๑ ผืืน หรืือเป็็นผ้า้ พื้้น� ๒ ผืนื สีีแดง
ทรงศัักดิ์์� ปรางค์์วัฒั นากุลุ จัดั ทำำ�แผนภาพ และสีขี าว สีดี ำำ�และสีีขาว ต่่อตััวซิ่่น� ด้ว้ ยผ้า้ ที่่ท� อตกแต่ง่ เป็น็ ริ้ว� ลายขวาง
และพรรษา ทาปันั ถ่า่ ยภาพ, ๒๕ กรกฏาคม ๒๕๖๔ ลำำ�ตัวั คืือ “ซิ่น� ตา” (ซึ่ง�่ มีปี ระเภทย่อ่ ย ๔ แบบ ดัังได้ก้ ล่่าวมาแล้ว้ ) ส่่วนตีีน
Figure 6: Structure of “Sin Tin Chok” from Long District, Phrae Province ซิ่�นต่่อด้ว้ ยผ้้าที่่�มีลี วดลายทอด้ว้ ยเทคนิิคจก จึึงเรียี กว่่า “ตีีนจก” ซิ่�นตีนี จก
Source: Phansa Tapan’s collection แบบเมืืองลองบางผืืนมีกี ารเย็บ็ ต่่อตััวซิ่่�นแบบลักั ษณะพิิเศษ คือื ตััวซิ่่�นที่่�ทอ
Songsak Prangwatanakun, diagram preparation and ด้้วยเทคนิิค “มุุกเส้้นยืนื พิเิ ศษ” เป็น็ ลายรููปแปดเหลี่่ย� มสีีเขีียว หรือื สีีคราม
Phansa Tapan, photographed, July 25, 2021. โดยมีี ๒ แถวบน-ล่า่ งที่่ท� อเป็็นสีีเหลือื งเพื่่อ� ให้้เห็็นเป็็นเส้น้ คั่่�นระหว่่างหัวั ตัวั
และตีนี
ลัักษณะเด่่นของตีีนจกที่่�พบในจัังหวััดแพร่่คืือ พื้้�นผ้้าตรงส่่วน
ตีีนจก มีี ๒ แบบ ได้้แก่่ แบบที่่เ� ป็็นสีีแดงทั้้ง� หมด กัับแบบที่่�เป็็นสีดี ำำ�และสีี
แดงอย่า่ งละครึ่่�ง โดยมีกี ารจกลวดลายลงเฉพาะในส่ว่ นสีีดำ�ำ ลวดลายจกมีี
ลักั ษณะเป็น็ แบบมาตรฐานของไทยวน คืือประกอบด้้วยลายหลักั ซึ่่ง� เป็็น
ลายขนาดใหญ่่ ๑ แถว มีลี ัักษณะเป็็นรูปู สี่่เ� หลี่่ย� มขนมเปีียกปูนู เรียี กว่่า
“ลายโคม” และมีลี ายประกอบ ๒ - ๓ แถว ลายที่่น� ิิยมคือื ลาย “นกกินิ น้ำ��ำ
ร่่วมต้น้ ” และลาย “ดอกต่่อม” มีีลายแบบชายครุุยที่่�เรีียกว่่า “สายย้้อย” เป็น็
ส่่วนล่่างสุุด
Antique Sin Tin Chok found in Phrae can be categorized
into two groups according to their distinctive characteristics:
3.3. Sin Tin Chok, Sin Tin Luang, or Sin Tin Khon This type
of phasin is a striped pattern fabric with one seam and consists of a
“Hua Sin” (head/top), “Tua Sin” (main body), and “Tin Sin” (foot/
base). The head is made with one piece of red fabric or two pieces
of either red and white or black and white. The body is decorated
with Sin Ta, woven with horizontal stripes divided into the four
subcategories as previously mentioned or Sin Muk. The foot is called
Tin Chok and made using a fabric decorated with a Chok (disc.
suppl. weft) pattern.
The distinctive feature of Tin Chok from Phrae is its base
fabric. The base fabric can be divided into two types: one that is red
throughout and the one that is half red and half black with only the
black part being decorated with Chok (disc. suppl. weft) patterns.
Chok patterns used in Sin Tin Chok follow the standard Chok pattern
of the Tai Yuan people made of “Lai Khom”, the main design of
which is a row of big rhombus-shaped forms, 2–3 rows of
complimenting patterns commonly using the “Nok Kin Nam Ruam
Ton” or “Dok Tom” patterns, and a “Sai Yoy” decorative end piece
added to the bottom of the pattern.

The Textile Heritage of Eastern Lan Na: Nan Phrae Chiang Rai and Phayao

133

ซิ่่น� ตีีนจกโบราณที่่พ� บในพื้้�นที่่จ� ังั หวััดแพร่่ อาจจำำ�แนกลักั ษณะ 3.3.1 The Muang Long Sin Tin Chok is a type of Sin Tin Chok
เด่่นได้เ้ ป็็น ๒ กลุ่�ม ดัังนี้้� that belongs to Muang Long. Its distinctive feature is the foot, which is
๓.๓.๑ ซิ่่�นตีีนจกแบบเมืืองลอง เป็็นซิ่่�นตีีนจกที่่�ถืือว่่าเป็็น made with colorful cotton thread using the Chok (disc.suppl. weft)
อััตลัักษณ์์ของอำ�ำ เภอลอง ลักั ษณะเด่่นคืือตีนี ซิ่�นทอด้้วยเทคนิิคจกด้้วย technique. The most common color is yellow but orange, red, black,
เส้้นฝ้า้ ยหลายสีี นิิยมสีเี หลืือง สีสี ้ม้ สีีแดง สีีดำำ� สีีขาว สีีเขียี วอ่อ่ น สีีเขีียว white, light green, teal, and dark blue are also used. This type of Phasin
หัวั เป็็ด และสีีน้ำ�ำ� เงิิน วรรณะสีีเด่น่ คือื สีเี หลืือง วิิธีีการทอแบบดั้้�งเดิิมคืือ is traditionally woven with the front of the fabric facing down on the loom
การทอแบบคว่ำ�ำ� หน้า้ ผ้้าลงบนกี่� (ทอจากด้า้ นหลัังของลวดลาย) ใช้ว้ ิิธีีการ and the back facing up. Then the warp thread is counted and arranged
นับั และคัดั ด้า้ ยเส้น้ ยืนื แล้้วใช้้นิ้้ว� มืือ ขนเม่่น ไม้้ หรือื เหล็ก็ แหลมเล็ก็ before using a porcupine quill, a stick or slim metal rod with dull ends, or
ปลายเรีียวมน ช้อ้ นด้า้ ยเส้้นพุ่�งพิิเศษเป็็นช่ว่ งๆ เพื่่�อให้้เกิิดลวดลาย วิิธีกี าร fingers to lift the warp thread to make space for inserting special colorful
ทอนี้้ใ� นภาษาท้อ้ งถิ่่น� เมือื งแพร่แ่ ต่่เดิิมเรียี กว่า่ วิิธีี “กิ้น� ” “ก๊อ๊ น” หรือื “ล้ว้ ง” weft thread to create patterns. This weaving method is called “Kin”,
ซึ่�ง่ ในปััจจุบุ ัันนิิยมเรียี กว่า่ วิิธีกี าร “จก” แหล่่งทอตีีนจกที่่ส� ำ�ำ คััญของจังั หวัดั “Kon” or “Luang” in the local Muang Phrae language. Nowadays, this
แพร่่นอกจากอำ�ำ เภอลองแล้้วยัังพบที่่�อำ�ำ เภอวังั ชิ้น� ด้ว้ ย method is commonly called “Chok”. The main production sites for this
ปััจจุบุ ัันมีกี ารพัฒั นาวิิธีกี ารทอตีนี จก ให้้สามารถผลิิตลวดลาย type of phasin are Long and Wang Chin district in Phrae Province.
เดิิมซ้ำำ��ได้้หลายครั้้ง� ด้ว้ ยวิิธีีการใช้้ “ตะกอ” หรือื “เขา” พิิเศษเพิ่่ม� เข้้ามา Nowadays, the weaving process used for making Tin Chok has
นอกเหนือื จากตะกอหลักั ๒ ตะกอในการทอผ้้าพื้้น� รูปู แบบตะกอพิิเศษนี้้� been developed to repeat patterns using a special “Takor” or “Khao”.
มีี ๓ แบบ ได้้แก่่ Apart from the two main types of takor, three types of special takor can
๑) ใช้ไ้ ม้เ้ ก็บ็ ลายสอดตามแนวนอนบนด้า้ ยเส้น้ ยืนื เวลาทอจะ be used in the weaving process:
เลื่่�อนไม้้เก็็บลายมาด้้านหน้้าทีีละไม้้จนครบลายแล้้วย้้อนกลัับ ทำำ�ให้้ 1. Shed sticks are inserted horizontally into the row of warp
สามารถทอซ้ำ�ำ�ลายเดิิมได้้ threads. During the weaving process, the shed sticks are moved to the
๒) ใช้้ตะกอแนวนอนที่่�ทำำ�จากเชืือกโดยผููกติิดกัับไม้้ที่่�โยงด้้าย front one at a time and then moved back to the original position after a
เส้น้ ยืนื เวลาทอจะใช้้มืือยกไม้้ตะกอทีีละไม้ข้ึ้น� เพื่่�อแยกด้้ายเส้้นยืนื ให้เ้ กิิด pattern is completed to create the same pattern all over again.
ช่อ่ งว่่างเพื่่อ� สอดด้้ายเส้น้ พุ่�งพิิเศษ 2. A horizontal takor is created by tying strings to the wooden
๓) ใช้้ตะกอแนวตั้้�งที่่�แขวนไม้้เก็็บลายไว้้ เวลาทอจะใช้้ไม้้เก็็บ frame holding the warp thread. During the weaving process, the takors
ลายแยกเชืือกตะกอออก แล้้วใช้้มืือรวบเชืือกตะกอยกขึ้ �นเพื่่�อแยกด้้าย are lifted one at a time to separate the warp thread from the woven piece,
เส้้นยืืนแล้้วสอดด้้ายเส้้นพุ่�งพิิเศษตามลวดลายไว้้ในตะกอ การทอโดย creating a space for inserting special weft threads.
ใช้้ตะกอหรือื เขาพิิเศษนี้้� เรียี กว่า่ “ตีนี จกยกเขา” ช่ว่ ยให้ส้ ามารถทอตีนี จก 3. Using a vertical takor that carries a shed stick, the stick is
ได้เ้ ป็น็ จำำ�นวนมาก ทั้้�งนี้้ว� ิิธีกี ารทอตีนี จกที่่อ� ำำ�เภอลองนิิยมทั้้�ง ๒ วิิธีี คือื จก used to separate the strings of the takor during the weaving process.
ด้้วยมืือและยกเขาร่ว่ มกัันเพื่่�อให้เ้ กิิดสีสี ันั ที่่ห� ลากหลายอีีกด้้วย Then, the strings are lifted by hand to separate the warp thread from the
woven piece, whereupon a special weft thread is inserted into the takor
following the designated pattern. The weaving process that uses special
takor or khao is called “Tin Chok Yok Khao”. It makes it possible to
produce a large quantity of Tin Chok. In Long District, various designs
are created in the weaving process using both the Chok (disc. suppl.
weft) method done by hand and the Yok Khao method done by lifting the
takor.

ภาพที่่� ๘๔: (ก) - (ค) “ซิ่�นตีีนจกแบบเมืืองลอง” วรรณะสีเี ด่น่ ของตีนี จกคือื สีเี หลือื ง นิิยมต่่อตัวั ซิ่่�นแบบ “ซิ่น� ตาหมู่�”
ที่�่มา: คลังั สะสมของอัคั รพล อุดุ แบน

อััครพล อุดุ แบน ถ่่ายภาพ, ๔ กัันยายน ๒๕๖๔
Picture 84: (a) - (c) “Sin Tin Chok” in Muang Long style, the dominant color of the piece is yellow.

Popular sewn with the tube skirt in the style of horizontal
stripes called “Sin Ta Mu”
Source: Akaraphon Udban’s collection
Photo by Akaraphon Udban, September 4, 2021

ก (a), ข (b), ค (c) ตามลำ�ำ ดับั ภาพที่่� ๘๕: “ตีีนจก” “ตีีนล้้วง” หรืือ “ตีีนค้้อน” จากอำำ�เภอลอง จัังหวััดแพร่่
ก (a) ข (b) (ก) ลักั ษณะตีีนจก ที่่�ใช้้เทคนิิค “จก” แบบดั้้�งเดิิม
(ข) ลักั ษณะตีนี จก ที่่ใ� ช้้เทคนิิค “ยกเขา”

ที่่�มา: คลังั สะสมของโกมล พานิิชพันั ธ์์
โกมล พานิิชพัันธ์์ ถ่า่ ยภาพ, ๑๖ กรกฏาคม ๒๕๖๔

Picture 85: “Tin Chok”, “Tin Luang” and “Tin Khon” the three style of
hem piece from Long District, Phrae Province
(a) “Tin Chok” is decorated by using the traditional “Chok” or
the Discontinuous Supplementary Weft
(b) “Tin Chok” is decorated by using the “Yok Khao” technique.

Source: Komol Panichphan’s collection
Photo by Komol Panichphan, July 16, 2021.

ภาพที่่� ๘๖: “ซิ่น� ตีนี จกแบบเมือื งลอง” ผืืนนี้้�ตััวซิ่่น� ทอด้้วยเทคนิิค “มุุกเส้น้ ยืนื พิิเศษ” เป็็น
ลัักษณะเฉพาะของ “ซิ่น� มุกุ แบบเมืืองลอง” ที่่จ� ะเย็บ็ ต่อ่ กัับตีีนจกเท่า่ นั้้น�

ที่�่มา: คลังั สะสมของพรรษา ทาปััน
พรรษา ทาปััน ถ่า่ ยภาพ, ๒๔ กรกฏาคม ๒๕๖๔
Picture 86: “Sin Tin Chok” in Muang Long style. This piece is woven by technique

“Muk Sen Yuen Phiset” or the Continuous Supplementary Weft is a characteristic
of “Sin Muk” in Muang Long style to sew with “Tin Chok” only.
Source: Phansa Tapan’s collection
photo by Pansa Tapun, July 24, 2021.

ข (b)
ก (a)

ค (c) ภาพที่่� ๘๗: “ซิ่�นตีนี จกแบบเมืืองลอง” จากอำ�ำ เภอลอง จัังหวััดแพร่่
(ก) ซิ่�นตีีนจกแบบเมือื งลอง ตััวซิ่่น� เป็น็ ซิ่�นตาหมู่� ในลายริ้ว� ใช้เ้ ทคนิิค “ปั่่�นไก” ด้้วย
(ข) ซิ่�นตีนี จกแบบเมือื งลอง ตัวั ซิ่่�นเป็น็ “ซิ่�นมุกุ ” ซึ่ง�่ ทอด้้วยเทคนิิค “มุุกเส้้นยืืนพิเิ ศษ”
(ค) ซิ่น� ตีีนจกแบบเมืืองลอง ตัวั ซิ่่น� เป็็น “ซิ่น� ตาเหล้ม้ ”

ที่่ม� า: (ก), (ข) คลัังสะสมของพรรษา ทาปันั และ (ค) คลังั สะสมของโกมล พานิิชพันั ธ์์
ทรงศัักดิ์�์ ปรางค์ว์ ัฒั นากุลุ ถ่า่ ยภาพ, ๑๖ กรกฏาคม ๒๕๖๔

Picture 87: “Sin Tin Chok” in Muang Long style from Long District, Phrae Province
(a) “Sin Tin Chok” in Muang Long style, the main body of the tube skirt is “Sin Ta Mu”
woven horizontal stripes with “Pan Kai” or Twisted Yarn.
(b) “Sin Tin Chok” in Muang Long style, the main body of the tube skirt is “Sin Muk” woven
with “Muk Sen Yuen Phiset”, or the Continuous Supplementary Warp.
(c) “Sin Tin Chok” in Muang Long style, main body of tube skirt is “Sin Ta Lem”

Source: (a), (b) Phansa Tapan’s collection and (c) Komol Panichphan’s collection
Photo by Songsak Prangwatanakun, July 16, 2021

ภาพที่�่ ๘๘: การแต่ง่ กายของสตรีชี ่า่ งฟ้อ้ นชาวเมือื งแพร่่ นุ่�งซิ่�นตีนี จกแบบเมือื งลอง
ที่ม�่ า: ภาพถ่า่ ยโบราณจากฟิลิ ์ม์ กระจก, โกมล พานิิชพัันธ์์ เอื้�อเฟื้้�อภาพ
Picture 88: The dress of a dancer from Phrae city wearing “Sin Tin Chok” in Muang Long style.
Source: Ancient photographs from Glass Plates Negative Collection of Komol Panichpan.

๓.๓.๒ ซิ่�่นตีีนจกแบบเจ้้านาย หรืือ แบบราชสำ�ำ นักั เมือื ง ภาพที่่� ๘๙: เจ้้าบััวไหล ชายาเจ้้าหลวงพิิริิยเทพวงษ์์ (น้้อย เทพวงษ์์) นุ่�งซิ่น� ตีีนจกแบบเจ้้านาย
แพร่่ จากหลัักฐานผ้้าซิ่ �นตีีนจกโบราณ ที่่�พบในคลัังสะสมของ เมืืองแพร่่ ตััวซิ่่น� เป็น็ ผ้้ายกแบบราชสำ�ำ นัักสยาม
พิิพิิธภััณฑ์์โกมลผ้้าโบราณ และพิิพิิธภัณั ฑ์์วัดั สะแล่่ง อำ�ำ เภอลอง
จัังหวัดั แพร่่ ซึ่�่งตรงกัับหลัักฐานจากภาพถ่่ายโบราณเจ้้านายเมือื งแพร่่ ที่ม่� า: ภาพถ่า่ ยโบราณจากฟิลิ ์์มกระจก, โกมล พานิิชพัันธ์์ เอื้อ� เฟื้้�อภาพ
พบว่่ามีลี ัักษณะซิ่�นตีนี จกที่่�ทอด้้วยเส้้นไหมเงิินไหมคำำ� ซึ่่�งเป็็นที่่น� ิิยม Picture 89: Chao Bua Lai, wife of Chao Luang Piriyathepwong (Noi Thepwong) in the
สวมใส่่ในชนชั้น� สููงหรือื ในราชสำ�ำ นักั เมือื งแพร่่มาแต่่อดีีต
ลัักษณะเด่่นของซิ่�นตีนี จกชนิิดนี้้� คือื ตีนี จกทอด้้วยเส้น้ tube skirt of Phrae’s lord style. The main body of the tube skirt is a brocade fabric in
ไหมเงิินไหมคำำ� มีีลวดลายตามแบบมาตรฐานซิ่�นตีีนจกไทยวน ตัวั ซิ่่�น the style of the Siam royal court.
มีี ๒ แบบ ได้แ้ ก่่ ๑) ตััวซิ่่�นที่่�ทอด้้วยเส้้นไหมเงิินไหมคำำ� ซึ่ง่� มีที ั้้�งที่่�ทอ Source: Ancient photographs from Glass Plates Negative Collection of Komol Panichpan
ลายขวางแบบไทยวน และที่่�นำำ�ผ้้ายกแบบราชสำ�ำ นักั สยามมาเย็บ็ ต่อ่
๒) ตััวซิ่่น� ที่่�ทอด้ว้ ยไหมเป็น็ ลายขวางตามแบบลักั ษณะ “ซิ่�นตา”
3.3.2. Sin Tin Chok Jao Nai (noblewoman’s Sin Tin
Chok) or Sin Tin Chok Samnak Muang Phrae (Phrae royal
family’s Sin Tin Chok) are antique Sin Tin Chok found in the
Komol Ancient Textile Museum and the Wat Salaeng Museum
in Long District, Phrae. The fabric matches fabrics featured in
old photos of Muang Phrae’s nobles. This type of antique Sin
Tin Chok was made with silver and gold thread and was
commonly worn by members of high society and Phrae’s royal
family.
This type of Sin Tin Chok is distinctive for its use of
silver and gold thread and is decorated with the standard Tai
Yuan Sin Tin Chok pattern. There are two types of body of the
phasin: 1) the body was made using silver and gold thread
woven either in horizontal stripes in the Tai Yuan style or made
like Thai royal court brocade 2) the body was made with cotton
which is woven in horizontal stripes like that of “Sin Ta”.

ข (b)

ก (a)
ภาพที่่� ๙๐: “ซิ่น� ตีีนจกแบบเจ้้านาย” หรืือ “แบบราชสำ�ำ นักั เมือื งแพร่่”

(ก) ตัวั ซิ่่น� เป็น็ “ซิ่�นตา” ลายริ้ว� ทอด้้วยไหม
(ข) ตีนี จกทอด้้วยไหมเงิินไหมคำำ�และไหมสีี
ที่�ม่ า: คลังั สะสมจากพิิพิิธภัณั ฑ์์โกมลผ้า้ โบราณ, โกมล พานิิชพัันธ์์ เอื้�อเฟื้�อ้ ภาพ
Picture 90: “Sin Tin Chok” in the royal style or “Phrae royal court style”
(a) “Sin Ta”, horizontal striped tube skirt woven with silk.
(b) “Tin Chok”, this hem piece woven with silver and golden tread and colored silk yarn.
Source: Komol Panichpan’s collection.