keyมมฐ-วิทยาศาสตร์-ป6-Update

2 ดภู าพการแยกสารผสม แลว ตอบคาํ ถาม

สาร A ตงั้ ท้ิงไว 1. จากภาพ เปนการแยกสารผสมโดยใชวิธีใด
ของแขง็ ของเหลว เพราะเหตุใด

ใชการตกตะกอน เพราะสาร A เปน สารผสมที่..........................................................................................................................................................
มีของแข็งแขวนลอยอยูในของเหลว มีลักษณะขุน..........................................................................................................................................................
และหลังจากการตง้ั ทิ้งไว พบวา สารทเ่ี ปน ของแข็ง..........................................................................................................................................................
ตกตะกอนลงสกู นของภาชนะ สวนของเหลวทไ่ี ดมี..........................................................................................................................................................
ลกั ษณะใสขึ้น..........................................................................................................................................................

2. การแยกสารผสมในภาพมปี ระโยชนในชวี ติ ประจําวนั หรอื ไม อยางไร

มีประโยชน เพราะการแยกสารผสมดวยวิธีการตกตะกอนใชในบางข้ันตอนของการผลิต...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
น้ําประปาและการบําบดั นา้ํ เสีย...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

เฉฉบลับย ...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

กแหจิ กง ศรตรมวรพรฒั ษนทาี่ 2ท1กั ษะ

ใหน กั เรียนแบง กลมุ กลมุ ละ 3-4 คน แลว ปฏิบัตกิ ิจกรรม ดงั นี้
1. ใหแ ตล ะกลมุ ชว ยกนั ออกแบบและจดั ทาํ สอ่ื การเรยี นรเู กยี่ วกบั วธิ กี ารแยกสารผสม

เชน PowerPoint บอรด แสดงความรู แผนพับ พรอมตกแตง ใหส วยงาม
2. นําเสนอผลงานหนา ชน้ั เรียน โดยเลือกวธิ ีการสือ่ สารที่นา สนใจ

ทักษะศตวรรษท่ี 21 พฤตกิ รรมบง ชี้ ระดบั คณุ ภาพ

ทักษะชวี ิต กาํ หนดเปาหมาย กําหนดเปา หมายงานกลุม กําหนดเปาหมายงานกลุม กําหนดเปาหมายงานกลุม 1
และการทาํ งาน งานกลมุ ได ไดชดั เจนและนําไปปฏบิ ตั ิ 3 ไดแ ละนําไปปฏบิ ตั จิ ริงได 2 ไดและนําไปปฏิบตั จิ ริงได 1
จริงได
ทักษะการเรยี นรู ออกแบบผลงาน คิดริเร่ิมสรางสรรคสงิ่ แปลก คิดรเิ รม่ิ สรา งสรรคในทาง บา ง
และนวัตกรรม อยางสรางสรรค ใหมในทางบวกที่นาํ ไป 3 บวกท่ีนําไปประยุกตใชได คิดรเิ รมิ่ สรา งสรรค
ประยุกตใชเ พอื่ ตนเองได 2 ส่ิงแปลกใหม

148

แบบว»ดั ÃผШลíÒส˹มั ‹ÇฤÂท¡ÒธÃต์ิ àÃาÕÂม¹ตÃÙŒ·วั Õèชว้ี 5ดั ไดค ะแนน คะแนนเตม็

30.........................

ตอนท่ี 1 20 คะแนน

1 เลือกวิธีการแยกสารผสมทเ่ี หมาะสมที่สุด โดยขีด ✓ ลงในตาราง

สารผสม วธิ กี ารแยกสารผสม

1. ใบชาผสมนํา้ ชา รินออก รอน ระเหดิ กรอง ใชแ มเ หลก็ ดงึ ดดู
2. การบรู ผสมเกลอื
3. ถวั่ เหลืองผสมน้าํ ✓................................ ................................ ................................ ................................ ...............................................

✓................................ ................................ ................................ ................................ ...............................................

✓................................ ................................ ................................ ................................ ...............................................

4. ทผสรามยทลระาเยอหยี ยดาบ ✓................................ ................................ ................................ ................................ ............................................... เฉฉบลบั ย

2 พจิ ารณาสารทกี่ าํ หนดให แลวบันทกึ ขอมูล
การรอ นเหมาะสาํ หรบั ใชแ ยกสารนห้ี รอื ไม
1 เหมาะสม ✓ ไมเ หมาะสม

เพราะ ภาพนี้เปนสารผสมท่ีมีของแข็งละลายอยู...............................................................................................................................

ในของเหลว ดงั นน้ั วธิ กี ารแยกสารทเ่ี หมาะสมจงึ...................................................................................................................................................
ควรเปน การระเหยแหง...................................................................................................................................................

นา้ํ เกลือ ...................................................................................................................................................

2 การหยบิ ออกเหมาะสาํ หรบั ใชแ ยกสารนหี้ รอื ไม
✓ เหมาะสม ไมเ หมาะสม
เพราะ ภาพน้ีเปนสารผสมที่มีของแข็งผสมอยู...............................................................................................................................

กับของแข็งที่มีลักษณะแตกตางกันอยางชัดเจน...................................................................................................................................................
วธิ กี ารแยกสารดว ยการหยบิ ออกจงึ เหมาะสม...................................................................................................................................................

ขาวสารผสมขาวเปลอื ก ...................................................................................................................................................

1. มฐ./ตัวชว้ี ัด ว 2.1 ขอ 1 2. มฐ./ตัวชีว้ ัด ว 2.1 ขอ 1

4ไดค ะแนน คะแนนเตม็ 6 149ไดคะแนน คะแนนเตม็

......................... ......................ส...ารรอบตัวเรา

3 ติดภาพการนําวิธีการแยกสารผสมไปใชแยกสารในชีวิตประจําวัน พรอมอธิบาย
วิธกี ารแยกสาร
(ตัวอยาง)

1 (ติดภาพ) สารผสมน้ี คอื …น……้ํา…ก…ะ…ท……ผิ …ส……ม…ก…า…ก……ม…ะ…พ…ร……า…ว……………………….
วธิ กี ารแยก คอื …ใ…ส……น …าํ้ …ก…ะ…ท……ผิ …ส…ม……ก…า…ก…ม…ะ…พ……ร…า …ว…ล…ง…บ……น…

กระชอน กากมะพรา วจะตดิ อยูบนกระชอน สว น.....................................................................................................................................................
นา้ํ กะทิจะลอดผานรูพรุนของกระชอน.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

2 (ตดิ ภาพ) สารผสมนี้ คอื แปงทําขนม………………………………………………………………………………
วธิ กี ารแยก คือ…เ…ท……แ…ป……ง…ท…ํา……ข…น……ม…ล…ง……บ…น……ก……ร…ะ…ช…อ……น…
เฉฉบลับย
แลว สายกระชอนไปมา เพ่อื ใหแปงสวนทมี่ อี นภุ าค.....................................................................................................................................................
เลก็ กวา ลอดผา นรกู ระชอนลงดา นลา ง สว นแปง ที่.....................................................................................................................................................
มีอนุภาคใหญกวาจะคา งอยูบนกระชอน.....................................................................................................................................................

4 พจิ ารณาสารผสมทกี่ าํ หนดให แลว ขดี ✓ ประเภทของสารผสม พรอ มบนั ทกึ ขอ มลู

สารผสม ประเภทของสารผสม วธิ กี ารแยกสารผสม
สารเนอื้ ผสม สารแขวนลอย สารละลาย

1. นา้ํ เกลือ ................................ ................................ ✓................................ ใหค วามรอ นจนทําใหน ํา้....................................................................................
ระเหยไปเหลอื แตเกลอื....................................................................................

2. น้าํ คลอง ................................ ✓................................ ................................ แกวง ดวยสารสม แลวตงั้ ท้ิง....................................................................................
ไวเ พื่อใหเกดิ การตกตะกอน....................................................................................

3. พิมเสนกับเกลอื ✓................................ ................................ ................................ ใหค วามรอ นจนทาํ ใหพ มิ เสน....................................................................................
ระเหิดเหลอื แตเ กลือ....................................................................................

3. มฐ./ตัวชีว้ ดั ว 2.1 ขอ 1 4. มฐ./ตวั ช้วี ดั ว 2.1 ขอ 1
150 4 6ไดคะแนน คะแนนเตม็ ไดค ะแนน คะแนนเต็ม
......................... .........................

ตอนท่ี 2 10 คะแนน วง ลอมรอบตัวอักษรหนา คําตอบทถ่ี ูกท่สี ุด

1. ขอใดคือสารเนอ้ื ผสมทัง้ หมด 6. “สารท่ีมอี นภุ าคเล็กจะลอดผานรอู ุปกรณ
ก. นํา้ กะทิ ทองเหลอื ง อากาศ ที่ใชในการแยก” จากขอความหมายถึง
ข. น้ําเชอื่ ม นํา้ กลัน่ นํ้าสมสายชู วธิ ีการแยกสารผสมในขอ ใด
ค. พรกิ เกลือ นํา้ จิ้มไก น้าํ แกงสม ก. การรอ น ข. การรนิ ออก
ง. ขา วสารปนกรวด น้าํ เกลอื อากาศ ค. การหยิบออก ง. การตกตะกอน
7. จากขอ 6. สารผสมจดั อยใู นสถานะใดบา ง
2. หากเราตอ งการแยกเมลด็ ถวั่ เขยี วออกจาก ก. ของแข็งผสมกบั แกส
กรวด วธิ ีแยกสารผสมใดเหมาะสมทสี่ ดุ ข. ของเหลวผสมกับแกส
ก. การกรอง ข. การรนิ ออก ค. ของแขง็ ผสมกับของแข็ง
ค. การหยบิ ออก ง. การตกตะกอน ง. ของเหลวผสมกับของเหลว
8. สารผสมในขอ ใดควรแยกออกจากกนั โดย
3. หากเราตองการแยกกากกาแฟออกจาก การใชแ มเ หล็กดึงดูด
น้ํากาแฟ วิธีแยกสารผสมใดเหมาะสม ก. นํ้าผสมเกลอื
ทส่ี ดุ ข. ผงถานผสมดนิ
ก. การกรอง ค. ปูนขาวผสมดนิ เฉฉบลบั ย
ข. การระเหดิ ง. ผงตะไบเหลก็ ผสมทราย
ค. การตกตะกอน 9. ขอ ใดกลา วเกยี่ วกบั การแยกสารผสมโดยการ
ง. การระเหยแหง กรองไดถ กู ตอง
ก. ใชแ ยกสารแขวนลอยได
4. จากคาํ ตอบขอ 3. เพราะเหตุใดจึงเลือก ข. ใชแยกสารเนอ้ื เดยี วเทานน้ั
ใชวธิ ีการแยกสารผสมนัน้ ค. ใชแ ยกสารทม่ี สี ารแมเ หลก็ ผสมเทา นน้ั
ก. เพราะการกรองใชแยกสารผสมที่มี ง. ใชแยกสารผสมท่ีมีของแข็งผสมอยู
ของแข็งผสมกบั ของเหลว กบั ของแขง็
ข. เพราะการระเหิดใชแยกสารผสมท่ีมี
ของแข็งผสมกบั ของเหลว 10. ขอ ใดนาํ วธิ ีแยกสารผสมไปใชประโยชน
ค. เพราะการตกตะกอนใชแยกสารผสม ไดไ มถ ูกตอ ง
ที่มีของแขง็ ผสมกับของเหลว ก. ใชการระเหดิ ในการผลติ นาํ้ ประปา
ง. เพราะการระเหยแหง ใชแยกสารผสม ข. ใชก ารตกตะกอนในการบําบดั นํ้าเสีย
ทม่ี ขี องแขง็ ผสมกบั ของเหลว

5. การตกตะกอนเหมาะสําหรับใชแยกสาร ค. ใชการรินออกรินนํ้าซาวขาวออกจาก
ผสมในขอใด ขาว
ก. นาํ้ จ้ิมไก ข. นํ้าเกลอื ง. ใชก ารกรองกรองนาํ้ กะทอิ อกจากกาก
ค. นา้ํ โคลน ง. ลกู เหม็น มะพรา ว
ตอนท่ี 2

ไดค ะแนน คะแนนเตม็

10 151.....................ส....ารรอบตัวเรา

˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè

6 ËÔ¹áÅЫҡ´Ö¡´íÒºÃþ

เฉฉบลับย

à¾è×͹ æ ¤Ô´Ç‹Ò
ËÔ¹áÅЫҡ´Ö¡´íÒºÃþ

à¡Ô´¢Öé¹ä´ŒÍ‹ҧäÃ
¨Ò¡ÀÒ¾ ໚¹«Ò¡´Ö¡´íÒºÃþ

¢Í§ÊÔè§ÁÕªÕÇÔµã´

µÑǪéÇÕ Ñ´
1. เปรียบเทียบกระบวนการเกิดหินอคั นี หนิ ตะกอน และหนิ แปร และอธบิ าย

วัฏจักรหนิ จากแบบจําลอง (มฐ. ว 3.2 ป.6/1)
2. บรรยายและยกตวั อยา งการใชป ระโยชนข องหนิ และแรในชวี ติ ประจาํ วนั จาก

ขอมลู ท่ีรวบรวมได (มฐ. ว 3.2 ป.6/2)
3. สรางแบบจําลองท่ีอธบิ ายการเกิดซากดกึ ดาํ บรรพและคาดคะเน

สภาพแวดลอมในอดตี ของซากดกึ ดาํ บรรพ (มฐ. ว 3.2 ป.6/3)

àÃèÍ× §·Õè1 Ë¹Ô ã¹¸ÃÃÁªÒµÔ

à»Ò‡ ËÁÒ¡ÒÃàÃÕ¹ÌÙ
• เปรียบเทียบกระบวนการเกดิ หนิ อัคนี หนิ ตะกอน และหินแปรได
• อธิบายการเกิดวฏั จักรหินได
• อธิบายและยกตวั อยางการใชป ระโยชนของหนิ และแรในชีวติ ประจําวันได

ชวนอา นชวนคดิ

ศพั ทนา รู ¤Ø³¾‹Í¤Ð ·íÒäÁËÔ¹ à¾ÃÒÐËԹᵋÅлÃÐàÀ·
ÁÕÅѡɳÐäÁ‹àËÁ×͹¡Ñ¹¤Ð ÁÕ¡Ãкǹ¡ÒÃà¡Ô´áµ¡µ‹Ò§¡Ñ¹
หิน ¨Ö§·íÒãËŒËÔ¹ÁÕÅѡɳÐᵡµ‹Ò§¡Ñ¹

rock (รอ็ ค) เฉฉบลับย

ถา นหิน

coal (โคล)

วฏั จักรหนิ

rock cycle (รอ็ ค 'ไซคลึ )

เพอื่ นๆ รหู รอื ไมว า

หนิ มีกปี่ ระเภท
อะไรบา ง

153หนิ และซากดึกดาํ บรรพ์

ËԹ㹸ÃÃÁªÒµÔ

หินเปนทรัพยากรที่เกิดขึ้นเอง
ตามธรรมชาติ เปนสวนประกอบของ
เปลือกโลกที่มีลักษณะเปนกอนแข็ง
มีรูปรางและมีปริมาตรคงที่ โดยหิน
แตล ะประเภทจะมลี กั ษณะหรอื มสี มบตั ิ
ท่ีแตกตางกันไปขึ้นอยูกับชนิดและ
องคประกอบของหนิ ดังนน้ั หนิ จงึ เปน
ทรพั ยากรธรรมชาตสิ าํ คญั ประเภทหนง่ึ
ทน่ี าํ มาใชป ระโยชนใ นชวี ติ ประจาํ วนั ได
แตกตางกัน

เฉฉบลับย หินÁÕ»ÃÐ⪹Í‹ҧäÃ

กจิ กรรม ลองทาํ ดู

นําหมายเลขหนาขอ ความเตมิ ลง ในภาพหินท่สี มั พนั ธกัน

1. มีเนอื้ หยาบ มีลกั ษณะกลมมน
2. เนือ้ หนิ มีความแข็งและสาก มรี พู รนุ
3. เนอ้ื หนิ เปน ผลึกขนาดใหญ เนอื้ หยาบ มคี วามแวววาว
4. แปรสภาพมาจากหินทราย เนอื้ หินแนน ไมมรี ้วิ ขนาน
5. มีเนื้อละเอียด บางกอนมซี ากสัตวผสมอยู เรยี กวา ฟอสซลิ

2. 5. 3..............
............. .............

154

หินตาง ๆ ประกอบไปดวยแรต ัง้ แต 1 ชนดิ ข้นึ ไป เราเรยี กแรดงั กลา ววา
แรป ระกอบหนิ (rock forming minerals) คอื แรท เ่ี ปน สว นประกอบสาํ คญั ของหนิ
นอกจากนี้ ในหนิ บางชนดิ อาจประกอบดว ย
เศษตะกอนอินทรียหรือเกิดมาจากการ หินอแัคลนะีหหินินแตปะรกอน
สะสมของซากสิง่ มชี วี ิตจํานวนมาก
Á¡Õ Ãкǹ¡ÒÃà¡Ô´Í‹ҧäÃ

กจิ กรรมพฒั นาทกั ษะ ทกั ษะกระบวนการ
ทางวทิ ยาศาสตรที่ใช
1กระบวนการทางวทิ ยาศาสตรท ่ี

ËÔ¹à¡´Ô ¢Öé¹ä´ÍŒ ÂÒ‹ §äà การสรา งแบบจําลอง
การลงความเหน็ จากขอ มูล
การตคี วามหมายขอ มลู และลงขอสรุป

จุดประสงค : 1. เปรยี บเทยี บกระบวนการเกดิ หนิ อคั นี หนิ ตะกอน
และหนิ แปรได
2. สรา งแบบจาํ ลองเพอื่ อธบิ ายวฏั จกั รหนิ ได
ระบปุ ญหา : หินอคั นี หนิ ตะกอน และหนิ แปร มีกระบวนการเกดิ แตกตา งกนั หรอื ไม เฉฉบลับย

สมมตฐิ าน : หนิ อคั นี หนิ ตะกอน และหนิ แปร มกี ระบวนการเกดิ แตกตา งกนั.................................................................................................................................................................................................................................................................

ÍØ»¡Ã³Ÿµé ͧãªé
1. แหลงขอ มูล เชน หนงั สอื อินเทอรเน็ต
2. อปุ กรณท ใ่ี ชใ นการสรา งแบบจาํ ลอง เชน กระดาษแขง็ แผน โฟม สไี ม กาว ลงั กระดาษ

¢Ñ鹵͹¡Ò÷íÒ

1. แบงกลุม กลุมละ 3-4 คน จากน้ันชวยกันสืบคนขอมูลเก่ียวกับกระบวนการเกิดหินอัคนี
หนิ ตะกอน และหินแปร แลว บนั ทึกผลลงในตาราง
2. แตละกลุมรวมกันแสดงความคิดเห็นเพ่ือเปรียบเทียบกระบวนการเกิดหินอัคนี หินตะกอน
และหนิ แปร ภายในช้ันเรยี น
3. ชวยกันสืบคนขอมูลเก่ียวกับวัฏจักรหิน แลวระดมความคิดเพื่อนําความรูที่ไดมาออกแบบ
และสรางแบบจาํ ลองวฏั จกั รหนิ
4. นาํ เสนอแบบจาํ ลองวฏั จักรหนิ พรอมท้ังอธบิ ายวัฏจกั รหินหนาชั้นเรยี น
5. รวมกันอภปิ รายและสรุปผลภายในชัน้ เรยี น
155หนิ และซากดกึ ดาํ บรรพ์

ºÑ¹·Ö¡¼Å

การสบื คน ขอ มูลเกี่ยวกับกระบวนการเกดิ หนิ

ชอื่ หนิ กระบวนการเกิด

1. หนิ อัคนี เกิดจากแมกมาดันตัวข้ึนมาอยูบริเวณใตเปลือกโลกท่ีมีอุณหภูมิต่ํา..............................................................................................................................................................................................................
1.1 หินอคั นแี ทรกซอน แมกมาจะเยน็ ตัวลงอยางชา ๆ และกลายเปนหนิ..............................................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................

1.2 หนิ อัคนพี ุ เกิดมาจากการปะทขุ องภเู ขาไฟ ทาํ ใหมแี มกมาพงุ ขน้ึ มาอยูบนผิวโลก..............................................................................................................................................................................................................
เรยี กวา ลาวา เมื่อลาวาเย็นตวั ลงจะกลายเปนหิน..............................................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................

2. หนิ ตะกอน เกิดมาจากซากพืช ซากสัตว และตะกอนตาง ๆ ถูกพัดพาไปสะสม..............................................................................................................................................................................................................
ในทอ งทะเลเปน เวลานาน จนตะกอนถกู บดี อดั กดทบั และเกดิ การ..............................................................................................................................................................................................................
เฉฉบลับย เชอื่ มประสานเม็ดตะกอนหรือเกิดการตกผลกึ จนกลายเปนหิน..............................................................................................................................................................................................................

3. หินแปร เกดิ มาจากการแปรสภาพของหนิ อคั นี หนิ ตะกอน หรอื หนิ แปร จาก..............................................................................................................................................................................................................
ความรอ น ความดัน โดยมีกระบวนการทางเคมเี ขา มาเกย่ี วของ..............................................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................

ÊÃØ»¼Å

จากการทาํ กิจกรรม พบวา หนิ อคั นี หนิ ตะกอน และหินแปร มกี ระบวนการเกิดแตกตางกนั ซงึ่ หนิ...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................
ชนิดหน่ึงสามารถแปรสภาพมาเปน หนิ อีกชนดิ หน่งึ ได...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................

จากการทาํ กจิ กรรม ทาํ ใหทราบวา เม่อื หนิ อัคนี หนิ ตะกอน และหินแปร
มีกระบวนการเกดิ ท่ีแตกตา งกัน จึงทําใหห ินแตละประเภทมีลักษณะแตกตางกัน
ทําใหส ามารถนํามาใชป ระโยชนใ นชวี ติ ประจาํ วันไดแตกตา งกนั

156

นักธรณวี ิทยาไดจ ําแนกหนิ แตล ะชนดิ โดยใชล กั ษณะการเกดิ ของหินออก
เปน 3 ประเภท ไดแ ก

1. หนิ อคั นี (igneous rock) อาจมลี ักษณะการเกิดได 2 ลักษณะ ดังน้ี

1 การเกิดหินอัคนีท่ีเย็นตัวใตเปลือกโลก หนิ อัคนีแทรกซอน
เกิดจากหินหลอมเหลวใตเปลือกโลกหรือ
เรียกวา แมกมา (หินหนืด) ดันตัวขึ้นมา เฉฉบลบั ย
อยูบริเวณใตเปลือกโลกที่มีอุณหภูมิตํ่ากวา
โดยแมกมาจะเย็นตัวลงชา ๆ จนกลายเปน
หินท่ีมีเนื้อหยาบและแนนแข็ง เพราะมีแร
หลายชนิดเปนสวนประกอบอยูในเน้ือหิน
เชน หินไดออไรต หินแกบโบร หนิ แกรนิต
เรียกหินอัคนีกลุมน้ีวา หินอัคนีแทรกซอน
(intrusive igneous rock) หรือหินอัคนี
ระดับลกึ (plutonic rock)

แมกมา

แผนภาพแสดงการเกดิ หนิ อคั นแี ทรกซอน

ตวั อยา ง หนิ อัคนแี ทรกซอน

หินแกรนิต (granite) หนิ ไดออไรต (diorite) หนิ แกบโบร (gabbro)
เน้อื หนิ เปน ผลกึ ขนาดใหญ เนอื้ หยาบถึงละเอียด เนอื้ ผลกึ หยาบ
เนื้อหยาบ มีความแวววาว ซงึ่ ละเอียดกวาหินแกรนิต 157หินและซากดกึ ดําบรรพ์

2 การเกิดหินอัคนีท่ีแข็งตัวบนเปลือกโลก ลาวา
เกิดจากการปะทุของภูเขาไฟทําใหแมกมา หนิ อคั นีพุ
(หินหนืด) พุงข้ึนมาบนผิวโลก เรียกวา
ลาวา (lava) เมื่อลาวาเย็นตัวลงอยาง แมกมา
รวดเร็วจากการสัมผัสกับอากาศหรือกับ
นํ้าทะเล จึงทําใหเน้ือหินเปนรูพรุน เชน
หินพัมมิซ และหินบางชนิดมีเน้ือหินที่
ละเอียด เชน หนิ ออบซิเดยี น สวนลาวาที่
ไหลออกมาตามรอยแตกของพ้ืนดินจะเกิด
การตกผลึกและเย็นตัวลงกลายเปนหิน
เชน หนิ บะซอลต หนิ ไรโอไลต เรยี กหนิ อคั นี
กลุมน้ีวา หินภูเขาไฟ (volcanic rock)
หรอื หนิ อัคนพี ุ (extrusive igneous rock)

เฉฉบลับย

แผนภาพแสดงการเกดิ หนิ อคั นีพุ

ตวั อยาง หนิ อัคนีพุ

หนิ พมั มิซ (pumice) หนิ ออบซิเดยี น (obsidian) หนิ บะซอลต (basalt)
เนือ้ หนิ มคี วามแขง็ และสาก มีรพู รุน เน้ือหินมลี กั ษณะเหมอื นแกว เนื้อหนิ แนนละเอยี ด
เพราะมฟี องอากาศเล็ก ๆ แทรกอยู เปน มนั วาว
มคี วามแข็ง

158 การเกิดหนิ อคั นพี ุ

2. หินตะกอนหรือหินชั้น (sedimentary rock) เกิดจากการทับถมของ
ซากพืช ซากสัตว และตะกอนตาง ๆ หรือเกิดมาจากการผุพัง สึกกรอนของ
หินอัคนีหรือหินชนิดอื่นเปนเวลานาน หรือเกิดมาจากตะกอนถูกกระแสน้ําและ
กระแสลมพดั พามาสะสมรวมกนั ในทอ งทะเลหรอื ในแอง เปลอื กโลกเปน เวลานาน
ทาํ ใหต ะกอนถกู บบี อดั กดทบั และเกดิ การเชอื่ มประสานเมด็ ตะกอนหรอื เกดิ การ
ตกผลึก จนทําใหช น้ั ตะกอนกลายเปน หินตะกอนตาง ๆ
ตวั อยา ง หินตะกอน

หนิ ทราย (sandstone) หนิ ดนิ ดาน (shale) เฉฉบลบั ย
เน้อื หยาบ มีความแข็ง เนื้อละเอยี ด มีลักษณะเปน ชัน้ บาง ๆ
และมักพบซากฟอสซลิ ปนอยูดว ย กะเทาะหรอื หลดุ เปน แผน ไดงา ย

หนิ ปูน (limestone) หนิ กรวดมน (conglomerate)
เนอ้ื ละเอยี ด หนิ ปนู บางกอ น เน้ือหยาบ บางกอ น
มซี ากสตั วผสมอยใู นเนอ้ื หิน มีลักษณะกลมมน

เกรด็ วทิ ย -นา รู

หินทราย หินดินดาน และหินปูน เปนหินตะกอนท่ีพบไดในหลายจังหวัด
ของประเทศไทย ดังนี้

• หินทราย พบไดในหลายจงั หวดั เชน ราชบุรี เพชรบรุ ี กาญจนบุรี
• หนิ ดินดาน พบไดใ นหลายจังหวัด เชน เลย สงขลา สระบุรี ลาํ ปาง
• หินปนู พบไดในหลายจังหวดั เชน สระบรุ ี ราชบรุ ี เพชรบุรี กาํ แพงเพชร

159หนิ และซากดกึ ดําบรรพ์

3. หินแปร (metamorphic rock) เกิดจากการแปรสภาพของหินอัคนี
หนิ ตะกอน หรอื หนิ แปร เพราะความรอ น ความดันภายในโลก การเปลย่ี นแปลง
ของเปลือกโลก ซึ่งมีกระบวนการทางเคมีเขามาเก่ียวของ ทําใหโครงสรางและ
สมบัติของหินอาจเหมือนหินเดิม หรืออาจเกิดการแปรสภาพเปนหินชนิดใหม
ซึ่งเนือ้ หนิ แปรบางชนิดผลึกของแรเรยี งตัวขนานกันเปน แถบ บางชนดิ แซะออก
เปน แผนได บางชนิดไมม รี วิ้ ขนาน บางชนิดเปน เนือ้ ผลกึ ทีม่ ีความแข็งมาก
ตัวอยา ง หินแปร

เฉฉบลับย หินควอรต ไซต (quartzite)
เกดิ จากการแปรสภาพของหนิ ทราย
หนิ ชนวน (slate)
เกิดจากการแปรสภาพของหนิ ดินดาน เนือ้ หินมีลกั ษณะเปนเม็ด
เน้ือละเอียดมาก เนอ้ื ผวิ หนาเรยี บ เนือ้ แนน ไมมีร้วิ ขนาน

มรี วิ้ ขนาน

หินออน (marble) หินไนส (gneiss)
เกิดจากการแปรสภาพของหนิ ปนู เกิดจากการแปรสภาพของหนิ แกรนิต
มีทัง้ เน้อื ละเอียดถึงหยาบ เน้ือออน มีท้งั เนอื้ หยาบและละเอยี ด แขง็ ทนทาน
สกึ กรอ นไดง า ย ไมมีรวิ้ ขนาน
160 มลี กั ษณะเปนรวิ้ ขนาน

2. วัฏจักรหิน

นักธรณีวิทยาจําแนกหินออกตามลักษณะการเกิดได 3 ประเภท คือ
หนิ อคั นี หนิ ตะกอน และหนิ แปร เปน หนิ ในธรรมชาตทิ มี่ กี ารเปลย่ี นแปลงกลบั ไป
กลบั มาตลอดเวลา ซงึ่ หนิ แตล ะประเภทอาจจะมกี ารเปลยี่ นแปลงจากประเภทหนง่ึ
ไปเปนอีกประเภทหน่งึ หรือประเภทเดิมได โดยมแี บบรปู การเปลย่ี นแปลงท่คี งที่
และตอ เนอ่ื งเปน วฏั จกั ร เราเรยี กวา วฏั จกั รหนิ (rock cycle) ดงั ภาพ

เม่ือหินแปรจมลงใตเ ปลอื กโลก หนิ อัคนเี กิดจากการ
ก็จะถกู หลอมเหลวแลวเยน็ ตวั และ เยน็ ตวั ของแมกมา
ตกผลกึ กลายเปนหนิ อคั นีอกี ครัง้
แกลาะรกผาุพรังทับสถึกมกรอ น เมื่อหนิ อัคนเี กิด
การเกยาน็ รตตัวกแผลละกึ การผุพังสึกกรอน
จะกลายเปน ตะกอน

หนิ อัคนี

เฉฉบลบั ย

ความรอ นและความดัน

แมกมาการหลอมละลาย ตะกอน
ความ รอนและความดัน

กาแรลผุะพักงาร ึสทักบกถรมอน
การผุพงั สึกกรอ น และการทบั ถม กากราทรบัแขถง็มตแัวละ

ความรอนและความดัน

เม่อื หนิ ตะกอน เมื่อตะกอนทับถมกนั
ถูกความรอนและ จนไดท่ีจะกลายเปน
ความดันมากระทํา หนิ ตะกอนหรือหินชน้ั
จะกลายเปนหินแปร
หินแปร หนิ ตะกอน

แผนภาพแสดงการเกิดวัฏจักรหนิ

หวินฎั แจลักระซหาินกดึกดําบรรพ์ 161

https://www.aksorn.com/interactive3D/RM651

3. ประโยชนของหินและแร

หินและแรประกอบหินมีหลายชนิด ซึ่งแตละชนิดมีลักษณะและสมบัติ
แตกตางกัน มนุษยจึงนําหินและแรประกอบหินมาใชประโยชนในชีวิตประจําวัน
ในลกั ษณะตา งๆ เชน

นําแรฟลูออไรต ซ่ึงเปนแรประกอบของหินอัคนี นําแรควอตซจากหินทราย ซึ่งมีความแข็งมาก
มาเปน สวนผสมในยาสฟี น มาใชท ํากระจก กระดาษทราย

เฉฉบลับย

นาํ หนิ ทรายมาทาํ เปน หนิ ลบั มดี เพราะประกอบดว ย นําแรทองคํา ซ่ึงเปนแรประกอบของหินตะกอน
แรค วอตซท่มี ีความแขง็ หินอัคนี และหินแปร มาทําเคร่ืองประดับ ใชใน
กระบวนการผลิตอปุ กรณอ ิเลก็ ทรอนกิ ส

นําหินแกรนิตมาปูพ้ืน เพราะประกอบดวยแรที่มี นําหินออนที่แปรสภาพมาจากหินปูน ซึ่งมีเน้ือหิน
ความแขง็ และมสี ีสันหลากหลาย แนน มากมาใชส รางอาคารและปฏมิ ากรรมตา ง ๆ

162

แบบฝก หนา ขอความทส่ี มั พันธกัน

1พฒั นาการเรยี นรทู ่ี

1 อา นขอ ความ แลวขีด ✓ ลงใน

1. เกดิ จากการปะทขุ องภเู ขาไฟ ทาํ ใหแ มกมาพงุ ขนึ้ มา ✓ หินอคั นี
อยบู นผิวโลก เรียกวา ลาวา เมื่อลาวาเยน็ ตัวลงจะ หินตะกอน
กลายเปนหิน หินแปร

2. เกดิ จากซากพชื ซากสตั ว และตะกอนตา ง ๆ ถกู พดั พา หินอัคนี
ไปสะสมในทองทะเล จนตะกอนถูกบีบอัด กดทับ ✓ หินตะกอน
และเกิดการเชอื่ มประสานจนกลายเปนหิน หนิ แปร

3. เกดิ จากการแปรสภาพของหนิ อัคนี หินตะกอน หรอื หนิ อคั นี
หนิ แปร จากความรอน ความดัน โดยมกี ระบวนการ หินตะกอน
ทางเคมเี ขา มาเกี่ยวขอ ง ✓ หนิ แปร
เฉฉบลบั ย

2 ขดี ✓ หนาขอความท่ีกลาวถูก และกา ✗ หนา ขอ ความท่กี ลาวผดิ พรอ มแกไ ข
ขอความท่ีผดิ ใหถ กู ตอง
✓ 1................. เมอ่ื ลาวาเยน็ ตวั ลงจะกลายเปน หนิ อคั นี

...........................................................................................................................................................................................................................................................

✗ 2................. เมอื่ ตะกอนทบั ถมกนั จนไดท จ่ี ะกลายเปน หนิ แปร

เมอื่ ตะกอนทบั ถมกันจนไดทีจ่ ะกลายเปนหนิ ตะกอนหรือหินช้นั...........................................................................................................................................................................................................................................................

✓ 3................. เมื่อตะกอนทับถมกนั จนไดทจ่ี ะกลายเปนหินตะกอน

...........................................................................................................................................................................................................................................................

✓ 4................. เม่อื หินตะกอนไดรบั ความรอนและความดนั จะทําใหกลายเปน หินแปร

...........................................................................................................................................................................................................................................................

✗ 5................. เมอ่ื หินอัคนีไดร บั ความรอ นและความดนั จะทาํ ใหกลายเปน หนิ ตะกอน

เม่อื หินอัคนไี ดรับความรอ นและความดนั จะทําใหกลายเปนหนิ แปร...........................................................................................................................................................................................................................................................

163หินและซากดึกดาํ บรรพ์

ÊÃØ»ÊÒÃÐÊÒ¤ÞÑ 1

»ÃШÒí àÃè×ͧ·èÕ
... เขียนแผนผงั แผนภาพ หรือเขียนสรปุ ความรู เรอื่ ง หนิ ในธรรมชาติ

(ตวั อยา ง)

à¡Ô´ÁÒ¨Ò¡¡ÒûзآͧÀÙà¢Òä¿ à¡´Ô ÁÒ¨Ò¡«Ò¡¾ª× «Ò¡ÊµÑ Ǐ áÅеС͹µÒ‹ § æ
áŌǷíÒãËŒáÁ¡ÁҾ؋§¢éÖ¹ÁÒÍÂÙ‹ ¶Ù¡¾Ñ´¾Òä»ÊÐÊÁã¹·ŒÍ§·ÐàÅ໚¹àÇÅÒ¹Ò¹
º¹¼ÇÔ âÅ¡ àÃÂÕ ¡ÇÒ‹ ÅÒÇÒ àÁÍè× ÅÒÇÒ ¨¹µÐ¡Í¹Á¡Õ ÒÃÊÐÊÁ áÅж١ºÕºÍ´Ñ ¡´·Ñº
àÂ¹ç µÑÇŧ¨Ð¡ÅÒÂ໚¹Ë¹Ô áÅÇŒ à¡´Ô ¡ÒÃàªÍè× Á»ÃÐÊÒ¹¨¹¡ÅÒÂ໹š ˹Ô

Ë¹Ô Í¤Ñ ¹¾Õ Ø Ë¹Ô µÐ¡Í¹

Ë¹Ô Í¤Ñ ¹áÕ ·Ã¡«Í¹ ¡ÒÃà¡´Ô ËÔ¹ Ë¹Ô á»Ã

à¡Ô´ÁÒ¨Ò¡áÁ¡ÁҴѹµÑÇ¢Öé¹ÁÒÍÂÙ‹ à¡Ô´ÁÒ¨Ò¡¡ÒÃá»ÃÊÀÒ¾¢Í§ËÔ¹ÍѤ¹Õ
ºÃÔàdz㵌à»Å×Í¡âÅ¡·ÕèÁÕÍسËÀÙÁÔµíèÒ ËÔ¹µÐ¡Í¹ ËÃ×ÍË¹Ô á»Ã ¨Ò¡¤ÇÒÁÌ͹
áÁ¡ÁÒ¨ÐàÂç¹µÑÇŧÍ‹ҧªŒÒ æ áÅÐ ¤ÇÒÁ´¹Ñ â´ÂÁ¡Õ Ãкǹ¡Ò÷ҧà¤ÁàÕ ¢ÒŒ ÁÒ
เฉฉบลบั ย ¡ÅÒÂ໚¹Ë¹Ô à¡ÂÕè Ǣ͌ §

ËԹ㹸ÃÃÁªÒµÔ

Ç¯Ñ ¨Ñ¡ÃË¹Ô »ÃÐ⪹¢ ͧ˹Ô

Ë¹Ô Í¤Ñ ¹Õ µÐ¡Í¹

áÁ¡ÁÒ Ë¹Ô µÐ¡Í¹ Ë¹Ô á¡Ã¹µÔ 㪻Œ ¾Ù ¹×é á÷‹ ͧ¤Ó㪷Œ Ó
Ë¹Ô á»Ã à¤ÃÍ×è §»ÃдºÑ

¤ÇÒÁÃÍŒ ¹ àÂ¹ç µÇÑ ¼¾Ø §Ñ ·ºÑ ¶Á áÿ‹ ÅÍÙ Íäõ㏠ªàŒ »¹š áä‹ Ç͵«¨ Ò¡Ë¹Ô ·ÃÒÂ
áÅФÇÒÁ´¹Ñ áÅе¡¼Å¡Ö Ê¡Ö ¡ÃÍ‹ ¹ áÅÐá¢§ç µÇÑ ÊÇ‹ ¹¼ÊÁ¢Í§ÂÒÊ¿Õ ¹˜ 㪷Œ Ó¡ÃШ¡
ËÅÍÁÅÐÅÒ áÅзºÑ ¶Á

164

กจิ กรรมพฒั นาทกั ษะการคดิ

1»ÃШÒí àÃèÍ× §·Õè

1 นําหมายเลขหนา คาํ เตมิ ลง ในแผนภาพแสดงการเกดิ วฏั จักรหิน

5............... µÐ¡Í¹ 2...............
5...............
Ë¹Ô Í¤Ñ ¹Õ 4............... Ë¹Ô µÐ¡Í¹
1............... 5...............
3............... 4...............

áÁ¡ÁÒ Ë¹Ô á»Ã

1. หลอมละลาย 2. ทับถมและแขง็ ตวั 3. เยน็ ตัวและตกผลึก เฉฉบลับย

4. ความรอนและความดนั 5. ผุพัง สกึ กรอ น และทับถม

2 ตอบคาํ ถามตอ ไปน้ี
1. เราสามารถนาํ หินและแรม าใชป ระโยชนไดห รอื ไม อยางไร

ได เชน ใชหนิ แกรนติ ปูพนื้ ถนน ใชแ รฟ ลูออไรตเปน สวนผสมของยาสีฟน ใชหนิ ทราย.............................................................................................................................................................................................................................................................................
ทําเปนหนิ ลับมดี.............................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................

2. การเกดิ หินอัคนีแทรกซอนกับหินอัคนพี ุแตกตางกนั หรือไม อยา งไร

แตกตา งกนั เพราะหนิ อคั นแี ทรกซอนเกดิ จากแมกมาดนั ตวั ขนึ้ มาอยบู รเิ วณใตเ ปลอื กโลก.............................................................................................................................................................................................................................................................................
ทีม่ อี ณุ หภมู ิต่ํา แมกมาจะเย็นตัวลงอยางชา ๆ และกลายเปนหิน สวนหนิ อัคนพี ุเกิดมาจาก.............................................................................................................................................................................................................................................................................
การปะทขุ องภเู ขาไฟ ทาํ ใหแ มกมาพุง ขึน้ มาอยูบนผิวโลก เรียกวา ลาวา เมื่อลาวาเยน็ ตวั ลง.............................................................................................................................................................................................................................................................................
จะกลายเปนหิน.............................................................................................................................................................................................................................................................................

165หนิ และซากดึกดาํ บรรพ์

3 อา นขอ มูล แลวตอบคําถาม

อา น วเิ คราะห เขยี น

บิวไปทัศนศึกษาท่ีพิพิธภัณฑหินแหงหนึ่ง พบวา มีการจัดแสดงหินอยูหลาย
ประเภท ซึ่งหินแตละประเภทน้ันมีลักษณะและสีแตกตางกัน บิวจึงบันทึกลักษณะ
ของหนิ ท่ตี นเองสนใจลงในสมดุ ดังน้ี

• กอ นท่ี 1 เนอ้ื หนิ มคี วามแขง็ และสาก มรี ูพรุน
• กอนที่ 2 เกิดจากการแปรสภาพของหนิ ปนู มเี นอ้ื ออน ไมมีริว้ ขนาน
• กอนที่ 3 เน้อื หนิ ละเอียด บางกอนมซี ากสัตวผ สมอยใู นเน้อื หิน

1. จากขอมลู เพ่อื น ๆ คดิ วา หนิ กอ นใดเปน หินแปร เพราะอะไร
หนิ กอ นท่ี 2 เพราะหนิ แปรเกดิ มาจากการแปรสภาพของหนิ อคั นี หนิ ตะกอน หรอื หนิ แปร.............................................................................................................................................................................................................................................................................

เนื่องจากความรอ นหรือความดันภายในโลก.............................................................................................................................................................................................................................................................................

2. หินกอนที่ 1 คอื หินประเภทใด และมกี ระบวนการเกดิ อยา งไร
เปนหินอัคนี เกิดจากการปะทุของภูเขาไฟ ทําใหแมกมาพุงข้ึนมาอยูบนผิวโลก เรียกวา.............................................................................................................................................................................................................................................................................

ลาวา เมอ่ื ลาวาเยน็ ตัวลงอยา งรวดเรว็ จากการสัมผัสอากาศหรอื นํา้ ทะเลจึงกลายเปนหนิเฉฉบลับย
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

กแหจิ กง ศรตรมวรพรฒั ษนทา่ี 2ท1กั ษะ

ใหนักเรยี นแบงกลุม กลมุ ละ 3-4 คน แลวปฏิบัติกิจกรรม ดังน้ี
1. ใหแ ตละกลมุ ชวยกนั สืบคนภาพหินตา ง ๆ กลุมละ 9 ภาพ
2. นําภาพท่ไี ดมาจาํ แนกประเภทของหนิ ออกเปน 3 ประเภท คือ หนิ อคั นี หนิ แปร

และหนิ ตะกอน แลวจัดทําเปนแผนภาพลงในกระดาษแข็งแผนใหญ 1 แผน
3. นําเสนอแผนภาพหนา ชัน้ เรยี น แลว นําผลงานไปตดิ ทบ่ี อรด ในหอ งเรียน

ทักษะศตวรรษที่ 21 พฤตกิ รรมบง ช้ี ระดับคณุ ภาพ

ทักษะชวี ิตและ กาํ หนดเปา หมายงาน กําหนดเปา หมายงานกลมุ กาํ หนดเปาหมายงานกลมุ กาํ หนดเปาหมายงานกลุม 1
การทาํ งาน กลมุ ได ไดชัดเจนและนาํ ไปปฏบิ ตั ิ 3 ไดแ ละนาํ ไปปฏิบัติจริงได 2 ไดและนําไปปฏิบตั ิจรงิ ได 1

จรงิ ได บา ง

ทํางานรว มกับผูอน่ื แสดงความคดิ เห็นของ แสดงความคดิ เห็นของ รบั ฟงความคิดเหน็ ของ
และยอมรับความคิด ตนเอง รบั ฟงความคิดเห็น ตนเอง รบั ฟงความคิดเห็น ผอู ่นื เมอ่ื ทํางานรว มกับ
เห็นของผอู นื่ ของผอู น่ื และใหเกียรติเม่ือ 3 ของผูอ่นื เมอื่ ทํางาน 2 ผอู ืน่
ทํางานรว มกบั ผอู ืน่
รว มกบั ผอู นื่

166

àÃèÍ× §·èÕ2 «Ò¡´Ö¡´Òí ºÃþ

à»Ò‡ ËÁÒ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃÙŒ
• สรา งแบบจําลองเพ่อื อธบิ ายการเกิดซากดกึ ดําบรรพได
• คาดคะเนสภาพแวดลอ มในอดีตของซากดกึ ดําบรรพได

ชวนอา นชวนคดิ

ศัพทนา รู àÂÍÐàŤ‹Ð ઋ¹ «Ò¡´Ö¡´íÒºÃþ»ÅÒ
«Ò¡´Ö¡´íÒºÃþä´â¹àÊÒÏ
ซากดึกดาํ บรรพ
เฉฉบลบั ย
fossil ('ฟอ สซลิ )
âÍŒâÎ ! «Ò¡´Ö¡´íÒºÃþ
ไดโนเสาร ä´â¹àÊÒϵÑǹéÕÊÁºÙó¨Ñ§àÅÂ

dinosaur ('ไดโนซอ)

รอยเทา

footprint ('ฟุทพรนิ ท)

«Ò¡´Ö¡´íÒºÃþ·èÕ
¤Œ¹¾ºã¹»ÃÐà·Èä·Â
ÁÕÍÐäúŒÒ§¤Ð¤Ø³¤ÃÙ

เพอื่ นๆ รหู รอื ไมว า

ซากดกึ ดําบรรพค ืออะไร

167หนิ และซากดกึ ดาํ บรรพ์

«Ò¡´Ö¡´íÒºÃþ

ซากดึกดําบรรพ คือ ซากพืช
ซากสัตว หรอื รองรอยของสง่ิ มีชวี ิตใน
อดีตท่ีถูกแปรสภาพดวยกระบวนการ
ทางธรณีวิทยา แลวถูกเก็บรักษาไวใน
หินหรือช้ันหิน โดยเราสามารถใช
ซากดึกดําบรรพเปนหลักฐานหน่ึงที่
ชว ยอธบิ ายสภาพแวดลอ มของพน้ื ทใี่ น
อดีตขณะเกิดสง่ิ มชี วี ติ ชนดิ นัน้ ได

เฉฉบลบั ย ¡Ò䌹¾ºซากดึกดําบรรพ

กจิ กรรม ลองทาํ ดู ÁÕ»ÃÐ⪹ËÃ×ÍäÁ‹ Í‹ҧäÃ

ดภู าพและอา นคาํ ทกี่ ําหนดให แลว ตอบคําถาม

ซากดึกดาํ บรรพป ลานํ้าจดื ซากดึกดําบรรพห อย ซากดึกดําบรรพไดโนเสาร

1. ภาพนี้ สัมพนั ธก บั คําท่กี าํ หนดใหคําใด

ซากดกึ ดําบรรพป ลาน้ําจืด....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

2. สภาพแวดลอ มในอดตี ของสงิ่ มชี วี ติ ในภาพ
นาจะเคยเปน อะไร เพราะอะไร

แหลง น้ํา เพราะปลาอาศัยอยใู นนา้ํ....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

168

ซากดึกดําบรรพจะมีอายุยาวนานและมีกระบวนการเกิดหลายประเภท
เชน การเกดิ ซากดกึ ดาํ บรรพแ บบซากกลายเปน หนิ การเกดิ ซากดกึ ดาํ บรรพแ บบ
รองรอยกลายเปน หิน การเกดิ ซากดึกดาํ บรรพ

แบบรอยพมิ พและรูปหลอ ซากดึกดําบรรพ

à¡Ô´¢Öé¹ä´ŒÍ‹ҧäÃ

กิจกรรมพฒั นาทักษะ ทกั ษะกระบวนการ
ทางวิทยาศาสตรท ่ีใช
1กระบวนการทางวทิ ยาศาสตรท ่ี

¡ÒÃà¡Ô´«Ò¡´Ö¡´íÒºÃþ การสรา งแบบจําลอง
การลงความเห็นจากขอ มูล
จดุ ประสงค : สรางแบบจาํ ลองที่อธิบายการเกดิ ซากดึกดําบรรพได การตคี วามหมายขอ มลู และลงขอ สรปุ

ระบปุ ญหา : ซากดึกดําบรรพเ กิดข้ึนไดอยา งไร
สมมตฐิ าน : (แนวตอบ) ซากดกึ ดาํ บรรพเ กดิ จากการทบั ถมหรอื การประทบั รอยของสง่ิ มชี วี ติ ในอดตี...............................................................................................................................................................................................................................................................
เฉฉบลับย
แลว ถูกเกบ็ รกั ษาไวใ นหนิ หรอื ชน้ั หนิ...............................................................................................................................................................................................................................................................

ÍØ»¡Ã³Ÿµé ͧãªé
1. อปุ กรณทใ่ี ชใ นการสรางแบบจําลอง เชน พกู ัน สีนาํ้ ดนิ นํา้ มัน ปนู ปลาสเตอร น้าํ สะอาด

บีกเกอร แทงแกวคนสาร จานกระดาษ เปลอื กหอย
2. แหลง ขอ มูล เชน หนงั สอื อนิ เทอรเ น็ต

¢Ñ鹵͹¡Ò÷íÒ
1. แบง กลมุ จากนน้ั ชวยกนั สบื คน ขอ มลู เก่ยี วกับประเภทการเกดิ ซากดึกดาํ บรรพ แลวชว ยกนั

ระดมความคดิ เหน็ เพอ่ื เลอื กออกแบบและสรา งแบบจาํ ลองซากดกึ ดาํ บรรพ 1 ประเภท
2. ออกแบบแบบจาํ ลองซากดกึ ดําบรรพ แลว บนั ทึกผล
3. ชวยกันสรา งแบบจาํ ลองซากดกึ ดาํ บรรพตามที่ไดอ อกแบบไว
4. นําเสนอแบบจําลองการเกิดซากดึกดําบรรพ จากน้ันรวมกันอภิปรายและสรุปผลเกี่ยวกับ

การเกดิ ซากดกึ ดาํ บรรพป ระเภททแ่ี ตล ะกลมุ เลอื ก

169หนิ และซากดกึ ดําบรรพ์

ºÑ¹·Ö¡¼Å (ตวั อยาง)
ออกแบบแบบจาํ ลองเพื่ออธิบายการเกดิ ซากดกึ ดาํ บรรพ

อปุ กรณทีใ่ ช
แบบจาํ ลอง เปลอื กหอย แทน ซากดกึ ดําบรรพเปลอื กหอย................................................................
.................................................................................................................................................................................

วธิ ีการสรางแบบจาํ ลอง

1. ติดดินน้าํ มันใหเต็มจานกระดาษ โดยใหม คี วามหนาอยางนอย 2 เซนติเมตร...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................
2. วางเปลอื กหอยลงบนดินนา้ํ มัน จากน้ันกดใหเปน รอยลกึ แลวดึงเปลอื กหอยออก...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................
3. ผสมปนู ปลาสเตอรกับน้าํ แลวเทลงในแบบดินน้ํามัน...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................
4. ปลอยทิง้ ไวจนปนู ปลาสเตอรแ ข็งตวั จากนน้ั ลอกดินนํา้ มันออก แลวทาสี...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ภาพแบบจําลองการเกดิ ซากดกึ ดาํ บรรพ…แ…บ……บ…ซ…า…ก……ก…ล…า…ย……เป…น……ห…นิ……. (ตวั อยา ง)

เฉฉบลบั ย

(วาดภาพแบบจําลอง)

แนวคิดในการสรา งแบบจาํ ลองการเกิดซากดึกดาํ บรรพ

การเกดิ ซากดกึ ดาํ บรรพแ บบซากกลายเปน หนิ เกดิ มาจากสง่ิ มชี วี ติ ทต่ี ายลง แลว ถกู พดั พาลงไปใตน าํ้...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................
ทําใหถูกฝง อยูใตช น้ั ตะกอนดิน สว นทอี่ อนจะสลายไปเหลอื โครงรา งของสัตว เม่อื เวลาผา นไปแรธ าตุ...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................
จะคอ ย ๆ แทรกซมึ เขา ไปสะสมในชอ งวา งของโครงรา งของสตั วจ นโครงรา งของสตั วแ ปรสภาพเปน หนิ...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................

170

จากการทาํ กจิ กรรม ทาํ ใหท ราบวา ซากดกึ ดาํ บรรพแ บบซากกลายเปน หนิ
เปน กระบวนการเกดิ ทพี่ บไดน อ ย แตซ ากดกึ ดาํ บรรพท เี่ กดิ ขนึ้ จะมสี ภาพสมบรู ณ
เชน ซากดกึ ดาํ บรรพไดโนเสาร ซากดกึ ดาํ บรรพห อย

1. การเกิดซากดึกดําบรรพ
ซากดกึ ดาํ บรรพห รอื ฟอสซลิ (fossil) เกดิ จากการทบั ถมหรอื การประทบั รอย
ของสงิ่ มีชีวิตในอดีต แลว ผา นกระบวนการเปลย่ี นแปลงทางธรรมชาตติ าง ๆ จน
กลายเปน โครงสรา งของซากหรอื รอ งรอยของสง่ิ มชี วี ติ โดยทว่ั ไปซากดกึ ดาํ บรรพ
ทม่ี อี ายมุ ากมกั อยใู นชนั้ หนิ ดา นลา ง สว นซากดกึ ดาํ บรรพท มี่ อี ายนุ อ ยกวา จะอยใู น
ช้นั หินดานบน และสวนใหญจ ะพบซากดกึ ดาํ บรรพอยใู นหินตะกอน ซึง่ การเกิด
ซากดึกดาํ บรรพจะตอ งอาศัยปจจัยทส่ี าํ คญั หลายปจ จยั ดังน้ี
• องคประกอบของสิ่งมีชีวิต เมื่อสิ่งมีชีวิตตาง ๆ ตายลง โครงรางสวนท่ีเปน
ของแข็งจะใชเวลาในการยอยสลายนาน หากในขณะนั้นมีตะกอนมาปดทับซากอยาง
รวดเร็ว จะทาํ ใหกลายเปนซากดกึ ดาํ บรรพไดง า ย เชน กระดูก ฟน กระดอง เฉฉบลบั ย

• อุณหภูมิ เม่ือบริเวณใดมีอุณหภูมิที่เย็นจัดหรือแหงแลงจัด จนเช้ือจุลินทรีย
ไมสามารถเจริญเติบโตได ซากส่ิงมีชีวิตบางชนิดที่อยูบริเวณดังกลาว จะรอดพนจาก
การยอ ยสลายของจลุ นิ ทรยี ตา ง ๆ ได
• ระยะเวลาการทบั ถม ระยะเวลาทต่ี ะกอนทบั ถมซากของสงิ่ มชี วี ติ จะตอ งเกดิ ขนึ้
อยา งรวดเร็ว จนทาํ ใหเ ชือ้ จลุ นิ ทรยี ไมส ามารถยอ ยสลายซากของสงิ่ มชี วี ิตไดท นั

ซากดกึ ดําบรรพท่ีเกิดขนึ้ บนโลกแบงออกเปน 3 ประเภท ดังน้ี

ซากดกึ ดําบรรพสัตว ซากดกึ ดาํ บรรพพืช ซากดกึ ดาํ บรรพร อ งรอย
เชน เชน เชน

ซากดกึ ดาํ บรรพปลา ซากดกึ ดําบรรพใ บไม รอยเทา ไดโนเสาร

171หินและซากดกึ ดําบรรพ์

2. การเกดิ ซากดึกดาํ บรรพประเภทตาง ๆ

มกี ระบวนการเกดิ หลายประเภท เชน

การเกิดซากดกึ ดาํ บรรพ กระบวนการเกดิ
1. แบบซากกลายเปน หนิ
• ส่ิงมีชีวิตที่ตายแลว ถูกพัดพาลงมาใตนํ้า ทําใหถูกฝง
ซากดึกดาํ บรรพไ ดโนเสาร
อยูใตช้นั ตะกอนดิน

• สงิ่ ทอ่ี อ นจะเรมิ่ เนา เปอ ย แลว สลายไปเหลอื เพยี งโครงรา ง

ของสัตว ซ่ึงเปนสวนท่ีแข็ง เม่ือเวลาผานไปแรธาตุจะ
คอ ย ๆ แทรกซมึ เขา ไปสะสมในชอ งวา งของโครงรา งสตั ว

• ผา นไปหลายลา นปโ ครงรา งของสตั วจ ะกลายเปน หนิ

2. แบบรอยพิมพแ ละรปู หลอ • สง่ิ มชี ีวิตตายลง แลว สว นที่แขง็ จะถกู ฝง ไวใตตะกอน
• เมอ่ื ผา นไปนานจนสว นทแี่ ขง็ ยอ ยสลายหมดจะเหลอื รอย
ของสงิ่ มชี วี ติ นน้ั กลายเปน ซากดกึ ดาํ บรรพแ บบรอยพมิ พ
• เม่ือแรตาง ๆ เขาไปตกผลึกในรอยพิมพจะกลายเปน
เฉฉบลับย ซากดกึ ดาํ บรรพแ บบรปู หลอ

ซากดึกดาํ บรรพร อยเปลือกหอย

3. แบบรอ งรอยกลายเปนหนิ • สิ่งมีชีวิตทิ้งรองรอยตาง ๆ เชน รองรอยของการเดิน

รอยเทา ไดโนเสาร กัด เลื้อย แทะ ขดุ รู แหลง หลบภัย แหลงอาศัย

• เมื่อเวลาผานไปรองรอยถูกฝงไวใตช้ันตะกอน จากน้ัน

รองรอยจะกลายเปนหิน จึงเกิดเปนซากดึกดําบรรพ
รอ งรอยกลายเปน หนิ

4. แบบคารบ อนฟลม สิ่งมีชีวิตตา ง ๆ เชน สัตวขนาดเลก็ ทม่ี ผี วิ หนังออ น ใบไม
ถูกฝงไวใตตะกอนเน้ือละเอียด ความดันทําใหของเหลว
ซากดกึ ดําบรรพใ บไม และแกสท่ีอยูในใบไมและผิวหนังของสัตวถูกขับออก
จนหมด เหลอื สารจําพวกคารบอนไว เหน็ เปน แผนฟล ม
บาง ๆ หากเปนใบไมจะเห็นเสนใบหรือขอบใบไดชัดเจน
เรียกวา ซากดึกดาํ บรรพแบบคารบอนฟลม

172 ฟอสซลิ
https://www.aksorn.com/interactive3D/RM652

นอกจากน้ี ซากแมลงตาง ๆ เชน ยงุ มดทตี่ าย ซากแมลงในอาํ พัน
อยูในยางไมหรืออยูในอําพัน แมไมไดกลายเปนหิน
ไมมกี ารเปล่ียนแปลงทางกายภาพและทางเคมี และ
มีอายทุ างธรณไี มมาก แตถ ูกจัดเปนซากดกึ ดาํ บรรพ
ทมี่ กี ระบวนการเกิดแบบคงสภาพ

3. ประโยชนของซากดึกดําบรรพ

ซากดกึ ดาํ บรรพมปี ระโยชนใ นหลายดา น เชน

1. ใชเปนขอมูลเพ่ือสันนิษฐานถิ่นกําเนิด เฉฉบลบั ย
และวิวัฒนาการของส่ิงมีชีวิต
ซากดกึ ดําบรรพใบไม
2. ใชซากดึกดําบรรพระบุอายุของหินใน
บริเวณท่ีพบซากดึกดําบรรพน้ัน

3. ใชเปนขอมูลในการชวยคาดคะเนวา
บริเวณนั้นอาจมีแหลงถานหิน แหลง
แร หรือแหลงนํ้ามัน

4. ใชเปนหลักฐานหนึ่งในการชวยบอก
สภาพแวดลอมและสภาพภมู ิอากาศใน
อดตี ขณะเกิดสง่ิ มชี ีวิตน้นั ๆ เชน หาก
พบซากดึกดําบรรพหอยนํ้าจืด อาจจะ
คาดคะเนไดว า บริเวณน้ันอาจเคยเปน
แหลงนํ้าจืด หากพบซากดึกดําบรรพ
พชื ตา ง ๆ อาจคาดคะเนไดว า บรเิ วณนน้ั
อาจเคยเปน ปามากอ น

ในการใชขอมูลของซากดึกดําบรรพระบุอายุและสภาพแวดลอมในอดีต
เพียงขอ มลู เดียว อาจเกิดความผดิ พลาดได เชน หากสิง่ มีชวี ติ ทอ่ี าศัยอยูในปา
เมื่อตายแลวเกิดถูกพัดพาไปทับถมอยูในทะเล ซ่ึงอาจจะทําใหเขาใจผิดไดวา
บรเิ วณท่พี บซากดึกดาํ บรรพด งั กลาวเคยเปนปา

173หนิ และซากดกึ ดาํ บรรพ์

4. ซากดึกดําบรรพท่ีคนพบในประเทศไทย

ในประเทศไทยมีรายงานการคนพบซากดึกดําบรรพในหลายพ้ืนท่ีของ
ประเทศ ซ่ึงซากดึกดําบรรพทค่ี น พบมที ้งั ประเภทพืช สตั ว และรองรอย เชน

ไมก ลายเปน หนิ ตาก ขอนแกน
คนพบที่ตําบลตากออก อําเภอ กาฬสนิ ธุ

บานตาก จังหวัดตาก และใน

ปจจุบันไมกลายเปนหินตั้งอยูท่ี
อุทยานแหงชาติไมกลายเปนหิน
ซง่ึ คาดวา ไมก ลายเปน หนิ ดงั กลา ว
มคี วามยาวทีส่ ดุ ในโลก

เฉฉบลับย

สุสานหอยแหลมโพธิ์ กระบี่
คน พบทชี่ ายฝง ทะเลบา นแหลมโพธิ์ ตาํ บลไสไทย

จังหวัดกระบี่ มีลักษณะเปนแผนหินปูนหนา ๆ

มีเปลือกหอยขมน้ําจืดวางทับกัน เน่ืองจากมี
นํ้าปูนเปนตัวประสานทําใหยึดติดกันเปนแผน
วางซอ นกนั

174

ซากดึกดําบรรพไดโนเสาร
ชอื่ วา ภเู วยี งโกซอรัส สิรินธรเน
(Phuwiangosaurus sirindhornae)
คน พบทแ่ี รกทอ่ี าํ เภอภเู วยี ง

จงั หวัดขอนแกน

ซากดึกดําบรรพไ ดโนเสาร เฉฉบลับย
ที่ถกู ตัง้ ชื่อวา ภูเวียงโกซอรสั สิรนิ ธรเน คน พบ

อกี ทภี่ กู มุ ขา ว อาํ เภอสหสั ขนั ธ จงั หวดั กาฬสนิ ธุ

ปจจุบันต้ังเปนศูนยศึกษาวิจัยและพิพิธภัณฑ
ไดโนเสารภูกมุ ขา วหรอื พิพิธภณั ฑสริ ินธร

รอยเทาไดโนเสาร
คนพบท่ีเขตวนอุทยานภูแฝก ตําบลภูแลนชาง

จงั หวัดกาฬสนิ ธุ ซงึ่ รอยเทาไดโนเสารท ่คี นพบ

เปน รอยเทา ไดโนเสารกนิ เนอ้ื ขนาดใหญ

นอกจากตัวอยางขางตนแลว ในประเทศไทยยังคนพบซากดึกดําบรรพ
ของสิ่งมชี วี ติ ชนดิ อื่นอกี เชน ใบไม สาหรายทะเล ปะการงั จระเข ปลา เตา
หอย ฟน กรามลา งของลงิ กะโหลกศรี ษะของแรด ฟน กรามของชา งสเตโกดอน
หอยโขง ทะเลโบราณ หมกึ ทะเลโบราณ แมงดาทะเลโบราณ

175หนิ และซากดึกดําบรรพ์

แบบฝก 1
พฒั นาการเรยี นรทู ่ี
1 ดูภาพ แลวบันทึกขอ มลู 2
1

จดั เปน ซากดึกดาํ บรรพประเภท จดั เปนซากดึกดาํ บรรพป ระเภท

พชื ✓ สัตว รองรอย พชื สตั ว ✓ รอ งรอย

มกี ระบวนการเกิดแบบใด มกี ระบวนการเกิดแบบใด

แบบคงสภาพ............................................................................................................................................ แบบรอ งรอยกลายเปน หนิ............................................................................................................................................

เฉฉบลับย 2 ตดิ ภาพซากดกึ ดําบรรพท่ีพบในประเทศไทยมา 1 ภาพ แลวบนั ทึกขอ มูล
1. กระบวนการเกดิ ซากดกึ ดาํ บรรพ คอื
(ตดิ ภาพ)
• ส่ิงมีชีวิตท่ีตายแลว ถูกพัดพาลงไปใตนํ้า.............................................................................................................................................

ทาํ ใหถูกฝงอยใู ตช้นั ตะกอนดนิ.............................................................................................................................................

• สวนท่อี อนจะเริ่มเนา เปอ ย แลวจะสลายไป.............................................................................................................................................

เหลอื แคเ พยี งโครงรา งของสตั ว เพราะเปน..............................................................................................................................................

สว นท่ีแข็ง เมือ่ เวลาผานไปแรธาตจุ ะคอ ย ๆ..............................................................................................................................................

แทรกซึมเขาไปและสะสมในชองวางของ..............................................................................................................................................

โครงรา งของสัตว..............................................................................................................................................

• เม่ือผานไปหลายลานป โครงรางของสตั ว..............................................................................................................................................

จะแปรสภาพเปนหิน.............................................................................................................................................

2. สภาพแวดลอมในอดตี ของสงิ่ มีชีวติ นีท้ ี่คาดคะเนได คือ ปาไม.........................................................................
เพราะ ปา ไม เปน แหลง ทอี่ ยอู าศยั ของไดโนเสาร จงึ นา จะมไี ดโนเสารต ายในปา ไมจ าํ นวนมาก....................................................................................................................................................................................................................................................

ทาํ ใหเ หลอื เปน ซากดกึ ดาํ บรรพไ ดโนเสารไ ดม ากกวา บรเิ วณอน่ื ๆ..............................................................................................................................................................................................................................................................................
176

ÊÃØ»ÊÒÃÐÊÒ¤ÑÞ 2

»ÃШíÒàÃè×ͧ·èÕ
... เขยี นแผนผัง แผนภาพ หรอื เขยี นสรปุ ความรู เรอ่ื ง ซากดึกดาํ บรรพ

à¡Ô´¨Ò¡¡Ò÷Ѻ¶ÁËÃ×Í¡ÒûÃзѺ (ตัวอยา ง)
ÃÍ¢ͧÊÔè§ÁÕªÕÇÔµã¹Í´Õµ¨¹à¡Ô´à»š¹
â¤Ã§ÊÌҧ¢Í§«Ò¡ËÃ×ÍËͧÃÍ¢ͧ ¡ÒÃà¡´Ô «Ò¡´¡Ö ´íÒºÃþáºº¤Òú ͹¿ÅÁ
ʧèÔ ÁªÕ ÇÕ µÔ ·»èÕ ÃÒ¡¯ÍÂÙ‹ã¹ËÔ¹ ¡ÒÃà¡Ô´«Ò¡´Ö¡´Òí ºÃþᏠºº¤§ÊÀÒ¾
¡ÒÃà¡Ô´«Ò¡´Ö¡´íÒºÃþáºº«Ò¡¡ÅÒÂ໹š ËÔ¹
¡ÒÃà¡Ô´«Ò¡´Ö¡´Òí ºÃþᏠººÃÍ‹ §ÃÍ¡ÅÒÂ໹š ˹Ô
¡ÒÃà¡´Ô «Ò¡´¡Ö ´Òí ºÃþᏠººÃ;ÔÁ¾á ÅÐû٠ËÅ‹Í

»ÃÐàÀ·¢Í§¡ÒÃà¡Ô´«Ò¡´¡Ö ´íÒºÃþ

¡ÒÃà¡Ô´«Ò¡´Ö¡´Òí ºÃþ

»˜¨¨ÂÑ ·Õè·íÒãËàŒ ¡´Ô «Ò¡´Ö¡´íÒºÃþ »ÃÐàÀ·¢Í§«Ò¡´¡Ö ´Òí ºÃþ เฉฉบลบั ย
ͧ¤»ÃСͺ¢Í§Êè§Ô ÁªÕ ÕÇµÔ «Ò¡´¡Ö ´Òí ºÃþ¾ ת
ÃÐÂÐàÇÅÒ¡Ò÷ºÑ ¶Á «Ò¡´¡Ö ´íÒºÃþÊѵǏ
Í³Ø ËÀÁÙ Ô «Ò¡´¡Ö ´íÒºÃþÃÍ‹ §ÃÍÂ

«Ò¡´¡Ö ´íÒºÃþ

»ÃÐ⪹¢ ͧ«Ò¡´¡Ö ´íÒºÃþ «Ò¡´¡Ö ´íÒºÃþ· èÕ¤¹Œ ¾ºã¹»ÃÐà·Èä·Â

ઋ¹ ઋ¹

㪌ÃкØÍÒÂ¢Ø Í§ËÔ¹ äÁŒ¡ÅÒÂ໚¹ËÔ¹
ÃÍÂà·ŒÒä´â¹àÊÒÏ
㪌໚¹ËÅÑ¡°Ò¹Ë¹§Öè à¾×èͪ‹Ç «Ò¡´Ö¡´Òí ºÃþ» ÅÒ
͸ԺÒÂÊÀÒ¾áÇ´ÅŒÍÁã¹Í´µÕ «Ò¡´¡Ö ´Òí ºÃþä´â¹àÊÒÏ

ãªàŒ »š¹¢ŒÍÁÙÅ㹡ÒÃÈÖ¡ÉÒ 177หนิ และซากดึกดําบรรพ์
ÇÇÔ ²Ñ ¹Ò¡ÒâͧʧÔè ÁÕªÕÇÔµ

1 กจิ กรรมพฒั นาทกั ษะการคดิ

เฉฉบลับย 2»ÃШÒí àÃ×Íè §·Õè

2 ตอบคาํ ถามตอ ไปน้ี
1. ซากดกึ ดําบรรพคืออะไร
178
ซากดกึ ดาํ บรรพ คอื ซากพชื ซากสตั ว หรอื รอ งรอยของสงิ่ มชี วี ติ ในอดตี ทถ่ี กู แปรสภาพ.............................................................................................................................................................................................................................................................................

ดว ยกระบวนการทางธรณวี ทิ ยา แลว ถกู เกบ็ รกั ษาไวใ นหนิ หรอื ชน้ั หนิ.............................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................

2. ซากดกึ ดาํ บรรพท คี่ น พบในประเทศไทยแตล ะพน้ื ทม่ี กี ระบวนการเกดิ แตกตา งกนั
หรอื ไม อยา งไร

แตกตา งกนั เพราะซากดกึ ดาํ บรรพบ างชนดิ มกี ระบวนการเกดิ แบบซากกลายเปน หนิ เชน.............................................................................................................................................................................................................................................................................
ซากดึกดําบรรพไดโนเสาร หรือบางชนิดมีกระบวนการเกิดแบบรองรอยกลายเปนหิน.............................................................................................................................................................................................................................................................................
เชน รอยเทา ไดโนเสาร.............................................................................................................................................................................................................................................................................

3. “หากพบซากดึกดําบรรพปลานํ้าจืด สภาพแวดลอมบริเวณน้ันอาจเคยเปน
แมนาํ้ ” เพื่อน ๆ เห็นดวยกับขอความนหี้ รอื ไม เพราะอะไร

(แนวตอบ) เหน็ ดว ย เพราะเราสามารถใชซ ากดกึ ดาํ บรรพเ ปน หลกั ฐานหนงึ่ เพอ่ื ชว ยอธบิ าย.............................................................................................................................................................................................................................................................................
สภาพแวดลอ มในอดตี.............................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................

อา นขอความ แลว ขดี ✓ ในชอ งถูกหรือผดิ พรอมบันทึกขอ มูล

ขอ ความ ถูก ผดิ ขอความทีก่ ลาวถกู

1. แบงซากดึกดําบรรพออกเปน .........................................................................................................
3 ประเภท คอื พชื สัตว และ ✓............. ............. .........................................................................................................
รองรอย
.........................................................................................................

2. หากมีแรตาง ๆ เขาไปตกผลึก หากมีแรตาง ๆ เขาไปตกผลึกใน.........................................................................................................
ในซากดึกดาํ บรรพแบบรปู หลอ ซากดึกดําบรรพแบบรอยพิมพ.........................................................................................................

✓............. .............

จะกลายเปนซากดึกดําบรรพ จะกลายเปนซากดึกดําบรรพแบบ.........................................................................................................
แบบรอยพิมพ รปู หลอ.........................................................................................................

3. ใชซากดึกดําบรรพเปนขอมูล .........................................................................................................
ที่ชวยในการศึกษาวิวัฒนาการ ✓............. ............. .........................................................................................................
ของส่งิ มชี ีวิตได
.........................................................................................................

3 อานขอ ความ แลว ตอบคําถามตอ ไปนี้

อา น วเิ คราะห เขยี น

หนงึ่ ไปทศั นศกึ ษากบั เพอื่ น ๆ ทศี่ นู ยศ กึ ษาวจิ ยั และพพิ ธิ ภณั ฑไ ดโนเสารภ กู มุ ขา ว
หรือพิพิธภัณฑสิรินธร จังหวัดกาฬสินธุ จึงพบกับซากดึกดําบรรพไดโนเสาร ช่ือวา
ภเู วยี งโกซอรสั สริ นิ ธรเน (Phuwiangosaurus sirindhornae) ซง่ึ เปน ไดโนเสารก นิ พชื
เดิน 4 เทา มคี อและหางยาว โดยโครงสรางท่จี ดั แสดงมีความสมบูรณมาก หน่งึ จงึ
ถา ยภาพเก็บไว

1. ทําไมซากดึกดาํ บรรพของภเู วยี งโกซอรสั สิรนิ ธรเน จึงยงั สมบูรณ จนทําให
สามารถขุดพบได

เพราะซากดกึ ดาํ บรรพไ ดโนเสารถ กู รกั ษาไวใ ตช น้ั ตะกอนดว ยอณุ หภมู ทิ เี่ หมาะสม จงึ ทาํ ให.............................................................................................................................................................................................................................................................................
ซากดกึ ดาํ บรรพน น้ั ยงั สมบรู ณ.............................................................................................................................................................................................................................................................................

2. เพอ่ื น ๆ คดิ วา การคน พบซากดกึ ดาํ บรรพไ ดโนเสารม ปี ระโยชนห รอื ไม อยา งไร

มปี ระโยชน เชน ใชซ ากดกึ ดาํ บรรพไ ดโนเสารเ ปน หลกั ฐานสาํ คญั ชนิ้ หนงึ่ เพอ่ื ชว ยอธบิ าย.............................................................................................................................................................................................................................................................................
สภาพแวดลอ มในอดตี ได เฉลย............................................................................................................................................................................................................................................................................. ฉบบั

กแหจิ กง ศรตรมวรพรฒั ษนทาี่ 2ท1กั ษะ

ใหน กั เรียนแบงกลมุ กลมุ ละ 3-4 คน แลว ปฏบิ ตั กิ จิ กรรม ดงั น้ี
1. เลือกซากดึกดําบรรพที่กลุมตนเองสนใจ แลวนํามาจัดสรางเปนแบบจําลอง

พรอมทําปายบอกประเภทการเกิดและอธิบายกระบวนการเกิดซากดึกดําบรรพ
ชนิดน้นั ประกอบ
2. นาํ เสนอผลงานหนาชนั้ เรียน โดยใชวธิ กี ารส่อื สารทีน่ า สนใจ

ทักษะศตวรรษท่ี 21 พฤติกรรมบง ช้ี กาํ หนดเปา หมายงานกลมุ ระดบั คุณภาพ กําหนดเปาหมายงานกลมุ 1
ทักษะชีวติ ไดชดั เจนและนาํ ไปปฏบิ ตั ิ 2 ไดและนาํ ไปปฏบิ ตั จิ ริงได 1
กาํ หนดเปา หมาย จริงได กาํ หนดเปาหมายงานกลมุ
และการทํางาน งานกลุม ได ใชไ ดเหมาะสม และ 3 ไดแ ละนําไปปฏิบัตจิ รงิ ได บา ง
ทักษะดา น ไมสงผลกระทบตอ ตนเอง เลือกใชวธิ ีสอ่ื สารได
เลือกใชวธิ ีส่อื สารทีม่ ี และผูอ ่นื ใชไดเ หมาะสม และ 2
สารสนเทศ สอ่ื ประสทิ ธภิ าพ 3 ไมส ง ผลกระทบตอตนเอง
และเทคโนโลยี

179หนิ และซากดกึ ดําบรรพ์

แบบว»ดั ÃผШลíÒส˹มั ‹ÇฤÂท¡ÒธÃติ์ àÃาÕÂม¹ตÃÙŒ·วั Õèชว้ี 6ดั ไดค ะแนน คะแนนเตม็

25.........................

ตอนท่ี 1 15 คะแนน

1 ตอบคาํ ถามตอไปนี้

1. เขยี นเปรยี บเทยี บกระบวนการเกดิ หนิ อคั นี หนิ ตะกอน และหนิ แปร (3 คะแนน)

หินอัคนี หินตะกอน หนิ แปร

เกิดจากการเย็นตัวลงของ เกิดจากซากพืช ซากสัตว เกดิ จากการแปรสภาพของ................................................................................. .................................................................................. .................................................................................

แมกมาใตเปลือกโลกจน และตะกอนตาง ๆ ถูกพัด หนิ อัคนี หนิ ตะกอน และ................................................................................. .................................................................................. .................................................................................

กลายเปนหินหรือการปะทุ ไปสะสมอยูในทองทะเล หินแปร จากความรอน................................................................................. .................................................................................. .................................................................................

ของภูเขาไฟ ทําใหแมกมา เปนระยะเวลาที่นาน จน ความดนั โดยมกี ระบวนการ................................................................................. .................................................................................. .................................................................................

พลงุาวขาน้ึ มแาบลนวลผาวิ วโลาเกย็นเรตยี ัวกลวงา ตถกูะกบอบี นอเดั กิดกกดาทรับสะแสลมะแเกลดิ ะ ทางเคมีเขามาเกี่ยวของเฉฉบลบั ย
................................................................................. .................................................................................. .................................................................................
................................................................................. .................................................................................. .................................................................................

อยา งรวดเรว็ บนเปลอื กโลก การเชอื่ มประสานจนกลาย................................................................................. .................................................................................. .................................................................................

จนกลายเปน หนิ เปนหนิ................................................................................. .................................................................................. .................................................................................

................................................................................. .................................................................................. .................................................................................

................................................................................. .................................................................................. .................................................................................

2. “เม่ือแมกมาดันตัวขึ้นมาอยูบริเวณใตเปลือกโลกท่ีมีอุณหภูมิตํ่า แลวแมกมา
เย็นตัวลงจะกลายเปนหิน” จากขอ ความหมายถึงหินประเภทใด (1 คะแนน)

หนิ อัคนีแทรกซอน............................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................

3. หินออนและหินชนวนเกิดมาจากการแปรสภาพของหินชนิดเดียวกันหรือไม
อยางไร (1 คะแนน)

เกดิ จากหนิ คนละชนดิ เพราะหนิ ออ นเกดิ มาจากการแปรสภาพของหนิ ปนู สว นหนิ ชนวน............................................................................................................................................................................................................................................................................
เกดิ มาจากการแปรสภาพของหนิ ดินดาน............................................................................................................................................................................................................................................................................

1. มฐ./ตัวชี้วัด ว 3.2 ขอ 1

180 5ไดคะแนน คะแนนเตม็
.........................

2 เขยี นแผนภาพแสดงการเกิดวฏั จักรหินลงในกรอบ (ตวั อยาง)

วัฏจักรหิน

การทบั ถมและการแข็งตัว

หนิ ตะกอน ตะกอน

ความรอ นและ การผพุ ัง สกึ กรอน
ความดนั และการทบั ถม

หนิ แปร หนิ อคั นี

การหลอมละลาย แมกมา การเย็นตัวและ เฉฉบลบั ย
การตกผลกึ

3 ดูภาพการนําหินหรือแรไ ปใชป ระโยชนใ นชีวิตประจําวนั พรอมบันทกึ ขอ มูล

ประโยชนข องหนิ พมั มซิ ประโยชนข องแรค วอตซ ประโยชนของแรทองคํา
คือ ใชทําหินขัดผิวตัว และ....................................................................... คือ ใชท าํ กระจก....................................................................... คอื ใชท าํ เคร่อื งประดับ.......................................................................

ใสใ นตปู ลาเพอ่ื ชว ยกรองนาํ้................................................................................... ................................................................................... ...................................................................................

2. มฐ./ตวั ชว้ี ัด ว 3.2 ขอ 1 3. มฐ./ตัวชว้ี ัด ว 3.2 ขอ 2 181

4ไดคะแนน คะแนนเตม็ 3ไดคะแนน คะแนนเต็ม

......................... .........................

4 ดูภาพซากดึกดาํ บรรพท ่กี าํ หนดให แลวตอบคาํ ถาม

12

34

เฉฉบลับย 1. คาดคะเนวา ซากดึกดําบรรพในภาพหมายเลข 1 และภาพหมายเลข 4 มี
สภาพแวดลอ มในอดีตเปนอยางไร
182
สภาพแวดลอ มในอดตี ของซากดึกดําบรรพในภาพหมายเลข 1 และภาพหมายเลข 4 นาจะ............................................................................................................................................................................................................................................................................
เคยเปนปา ไม............................................................................................................................................................................................................................................................................

2. “หากสง่ิ มชี วี ติ ตาย แลวสว นท่แี ข็งถูกฝง ไวใ ตต ะกอน เมอื่ ผา นไปนานจนสว น
ทแี่ ขง็ ยอ ยสลายหมด จะเหลอื รอยของสงิ่ มชี วี ติ นน้ั กลายเปน ซากดกึ ดาํ บรรพ”
จากขอ ความหมายถงึ การเกดิ ซากดกึ ดาํ บรรพข องภาพหมายเลขใด เพราะอะไร

ภาพหมายเลข 2 เพราะเปน ภาพซากดึกดําบรรพแ บบรอยพมิ พข องหอย ซง่ึ จากขอความ............................................................................................................................................................................................................................................................................
เปน กระบวนการเกดิ ซากดกึ ดําบรรพแบบรอยพมิ พ............................................................................................................................................................................................................................................................................

3. จากภาพหมายเลข 3 กบั ภาพหมายเลข 4 มกี ระบวนการเกิดซากดกึ ดําบรรพ
แบบเดยี วกนั หรอื ไม อยางไร

ไมใชแบบเดียวกัน เพราะภาพหมายเลข 3 เปนซากดึกดําบรรพที่มีกระบวนการเกิด............................................................................................................................................................................................................................................................................
แบบซากกลายเปนหิน สวนภาพหมายเลข 4 เปนซากดึกดําบรรพท่ีมีกระบวนการเกิด............................................................................................................................................................................................................................................................................
แบบรองรอยกลายเปน หิน............................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................

4. มฐ./ตัวชวี้ ดั ว 3.2 ขอ 3

3ไดค ะแนน คะแนนเตม็

.........................

ตอนท่ี 2 10 คะแนน วง ลอ มรอบตวั อกั ษรหนา คาํ ตอบที่ถกู ทีส่ ุด

1. ขอใดกลาวถกู ตอง 5. หนิ ชนดิ ใดนยิ มนาํ มาใชเ ปน หนิ ลบั มดี
ก. หนิ อคั นเี กดิ จากการแขง็ ตวั ของแมกมา ก. หินไนส ข. หนิ ทราย
ข. หนิ อคั นแี ละหนิ แปรมกี ระบวนการเกดิ ค. หนิ ชนวน ง. หนิ กรวดมน
เหมือนกัน
ค. หนิ ตะกอนและหนิ แปรมกี ระบวนการ 6. ขอใดกลาวไมถ ูกตอง
ก. นาํ แรม าใชเ ปน เครอื่ งประดบั ไดเ ทา นนั้
เกดิ เหมอื นกนั ข. แรป ระกอบหนิ บางชนดิ ใชท าํ ยาสฟี น ได
ง. หินตะกอนและหินแปรเกิดจากการ ค. แรป ระกอบหนิ บางชนดิ ใชท าํ กระจกได
ง. แรบางชนิดใชใ นทางการแพทยได
แขง็ ตัวของแมกมา

2. ขอ ใดคอื ขน้ั ตอนการเกดิ หนิ อคั นี 7. ถา พบซากดกึ ดาํ บรรพป ะการงั จาํ นวนมาก
ก. หินแปร ผพุ ัง หนิ อัคนี เราสามารถคาดคะเนไดว า สภาพแวดลอ ม
ข. แมกมา เยน็ ตวั หินอคั นี ในอดีตของบรเิ วณนนี้ า จะเปน ขอ ใด
ค. หนิ ตะกอน ผุพงั หินอัคนี ก. ปา เขตรอน ข. แมน ้ํา
ง. ตะกอน สึกกรอ น หนิ อัคนี ค. ทะเลทราย ง. ทะเล เฉฉบลบั ย

3. ขอใดไมใชปจจัยท่ีทําใหหินประเภทหน่ึง 8. แมลงในอาํ พนั เปน การเกดิ ซากดกึ ดาํ บรรพ
เปลยี่ นไปเปน หินอกี ประเภทหนึง่ แบบใด
ก. การเยน็ ตัวและตกผลึก ก. แบบคงสภาพ
ข. การสึกกรอนและทบั ถม ข. แบบซากกลายเปนหิน
ค. การระเหยและการกล่ันตวั ค. แบบรอยพมิ พแ ละรปู หลอ
ง. ความรอนและความดันภายในโลก ง. แบบรอ งรอยกลายเปน หนิ

4. ขอ ใดกลา วเกย่ี วกบั วฏั จกั รหนิ ไมถ กู ตอ ง 9. หนิ ประเภทใดมกั พบซากดกึ ดาํ บรรพฝ ง อยู
ก. หินแปรบางชนิดเกิดจากหินตะกอน ก. หินพัมมิซ ข. หนิ ออบซิเดียน
เกดิ การแปรสภาพ ค. หินชน้ั ง. หนิ อัคนี
ข. หินแปรเมื่อเกิดการผุพัง สึกกรอน
และทับถม จะเปลยี่ นเปน หินอคั นี 10. ขอ ใดเปน กระบวนการเกดิ ซากดกึ ดาํ บรรพ
ค. เมอ่ื หนิ อคั นไี ดร บั ความรอ น ความดนั “ภูเวยี งโกซอรัส สริ ินธรเน”
จะทาํ ใหเ ปลย่ี นเปน หนิ แปรได ก. รูปหลอ ข. คงสภาพ
ง. หินอัคนี หินตะกอน และหินแปร ค. รอยพิมพ ง. ซากกลายเปน หนิ
เปน หนิ ทแี่ ปรสภาพเปนหนิ แปรได
ตอนที่ 2

ไดคะแนน คะแนนเตม็

10 183ห....ิน....แ...ล....ะ...ซ...า....กดึกดําบรรพ์

˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè »ÃÒ¡¯¡Òó·Ò§¸ÃÃÁªÒµÔ

7 áÅиóվԺѵÔÀÑÂ

เฉฉบลับย

à¾×è͹ æ ÁÕÇÔ¸Õª‹Ç»œÍ§¡Ñ¹ à¾×è͹ æ ÃÙŒËÃ×ÍäÁ‹Ç‹Ò
¡ÒáѴà«ÒЪÒ½˜›§ ·íÒäÁªÒ½˜›§¨Ö§¶Ù¡¡Ñ´à«ÒÐ

µÑǪéÕÇ´Ñ Í‹ҧäúŒÒ§

1. เปรยี บเทียบการเกิดลมบก ลมทะเล และมรสมุ รวมทง้ั อธิบายผลทม่ี ตี อ
ส่ิงมีชีวติ และสงิ่ แวดลอมจากแบบจําลอง (มฐ. ว 3.2 ป.6/4)

2. อธบิ ายผลของมรสมุ ตอ การเกดิ ฤดขู องประเทศไทยจากขอ มลู ทร่ี วบรวมได
(มฐ. ว 3.2 ป.6/5)

3. บรรยายลักษณะและผลกระทบของน้ําทวม การกัดเซาะชายฝง ดินถลม
แผน ดนิ ไหว สึนามิ (มฐ. ว 3.2 ป.6/6)

4. ตระหนักถึงผลกระทบของภัยธรรมชาติและธรณีพิบัติภัย โดยนําเสนอ
แนวทางในการเฝาระวังและปฏิบัติตนใหปลอดภัยจากภัยธรรมชาติและ
ธรณีพิบตั ิภัยท่ีอาจเกดิ ในทองถิ่น (มฐ. ว 3.2 ป.6/7)

5. สรางแบบจําลองที่อธิบายการเกิดปรากฏการณเรือนกระจกและผลของ
ปรากฏการณเ รอื นกระจกตอสง่ิ มชี วี ติ (มฐ. ว 3.2 ป.6/8)

6. ตระหนักถึงผลกระทบของปรากฏการณเรือนกระจก โดยนําเสนอ
แนวทางการปฏิบัติตน เพื่อลดกิจกรรมท่ีกอใหเกิดแกสเรือนกระจก
(มฐ. ว 3.2 ป.6/9)

àÃè×ͧ·èÕ1 ÅÁº¡ ÅÁ·ÐàÅ áÅÐÅÁÁÃÊÁØ

à»Ò‡ ËÁÒ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃŒÙ
• เปรยี บเทยี บการเกดิ ลมบก ลมทะเล และลมมรสุมจากแบบจําลองได
• อธิบายผลทมี่ ตี อส่งิ มีชีวติ และสงิ่ แวดลอมจากแบบจําลองได
• อธิบายผลของมรสมุ ตอการเกิดฤดูของประเทศไทยได

ชวนอา นชวนคดิ

ศัพทน า รู à´ëÕÂÇ˹Ùä»ËÂÔº¼ŒÒ เฉฉบลับย
¤ÅØÁäËÅ‹ÁÒà¾ÔèÁãËŒ
ลมบก ¤Ø³áÁ‹´Õ¡Ç‹Ò¤‹Ð
˹ÒÇÁÒ¡ÅÙ¡ ¶ŒÒä´Œ
land breeze (แลน็ ด บรีซ) ¼ŒÒ¤ÅØÁäËÅ‹ÊÑ¡¼×¹
¡š¹‹Ò¨ÐÍØ‹¹¢Öé¹
ลมทะเล

sea breeze (ซี บรีซ)

มรสุม

monsoon (ม็อน'ซูน)

มวลอากาศ

air mass (แอ แมส)

¤Ø³ÂÒÂ˹ÒÇ
ÁÒ¡äËÁ¤Ð

เพอื่ นๆ รหู รอื ไมว า

ฤดูหนาวเกดิ ขึ้นในชว งเดือนใดบาง

185ปรากฏการณ์ทางธรรมชาตแิ ละธรณีพิบัตภิ ัย

ÅÁº¡ ÅÁ·ÐàÅ áÅÐÅÁÁÃÊØÁ

ลม (wind) เปนสิ่งท่ีเรามอง
ไมเห็น แตสามารถรับรูไดจากการใช
ผิวสัมผัส ลมมีหลายชนิดขึ้นอยูกับ
ลกั ษณะการเกดิ และชว งเวลาทเ่ี กดิ เชน
ลมบก ลมทะเล และลมมรสุม ซง่ึ ลม
ทัง้ 3 ชนดิ นเี้ กิดมาจากอุณหภูมิเหนือ
พื้นดนิ และพื้นนา้ํ แตกตางกัน จงึ ทําให
อากาศบริเวณท่ีมีอุณหภูมิต่ําเคล่ือนที่
ไปยงั บรเิ วณท่ีมอี ุณหภูมิสูง

เฉฉบลับย 2 ลมà¡Ô´¢éֹ䴌Í‹ҧäÃ
3
กจิ กรรม ลองทาํ ดู

ดภู าพ แลวตอบคาํ ถาม

1

1. ภาพหมายเลขใดบา งเปนผลมาจากการเกดิ ลม เพราะอะไร

ภาพหมายเลข 1 เพราะลมทาํ ใหเ ลนวาวได และภาพหมายเลข 3 เพราะผมปลวิ ไปตามลม..................................................................................................................................................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. ภาพหมายเลขใดบางไมใ ชผ ลมาจากการเกดิ ลม เพราะอะไร

ภาพหมายเลข 2 เพราะเกดิ มาจากแมเ หล็กดงึ ดูดโลหะ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................................................................................................................................................

186

ลมบกและลมทะเล เปนลมประจําถ่ิน เกิดข้ึนจากพ้ืนดินและพ้ืนน้ําที่อยู
ใกลทะเลไดร บั และถา ยโอนพลงั งานความรอ นไมเ ทา กัน สว นลมมรสมุ
เปนลมประจําฤดูท่ีเกิดบริเวณเขตรอน
ของโลก เกิดจากความแตกตางของ ลมบกáÅÐลมทะเล
อากาศเหนอื พนื้ ทวปี และพนื้ มหาสมทุ ร
ᵡµÒ‹ §¡Ñ¹ÍÂÒ‹ §äÃ

กิจกรรมพฒั นาทกั ษะ ทกั ษะกระบวนการ
ทางวิทยาศาสตรท่ใี ช
1กระบวนการทางวทิ ยาศาสตรท ่ี

ÅÁº¡ ÅÁ·ÐàÅ áÅÐÅÁÁÃÊØÁà¡´Ô ä´ÍŒ ÂÒ‹ §äà การวัด
การสงั เกต
การทดลอง
จุดประสงค : 1. สรางแบบจาํ ลองเพื่ออธบิ ายการเคลอ่ื นที่ของอากาศ การสรางแบบจําลอง
2. สรา งแบบจาํ ลองเพอ่ื เปรยี บเทยี บการเกดิ ลมบก ลมทะเล การลงความเห็นจากขอมลู
และลมมรสุม พรอมอธิบายผลที่มีตอส่ิงมีชีวิตและส่ิง
การจดั กระทําและสอ่ื ความหมายขอ มูล
การตคี วามหมายขอมลู และลงขอสรุป
แวดลอมได
ระบุปญหา : อากาศเคลื่อนทอี่ ยางไร เฉฉบลับย
สมมตฐิ าน : (แนวตอบ) อากาศเคล่อื นที่จากบริเวณที่มีอุณหภูมติ ํ่าไปยงั บรเิ วณทมี่ ีอณุ หภูมิสูง...................................................................................................................................................................................................................................................................

ÍØ»¡Ã³Ÿµé ͧãªé 5. กระดาษแข็งแผนใหญ 1 แผน
6. กลอ งกระดาษหรอื กลองใสร องเทา 1 ใบ
1. ธูป 1 ดอก 7. อปุ กรณท ใี่ ชใ นการสรา งแบบจาํ ลอง (ขน้ึ อยกู บั แตล ะกลมุ )
2. คัตเตอร 1 อนั 8. แหลง ขอ มลู เชน หนงั สือ อินเทอรเ นต็
3. เทยี นไข 1 เลม
4. พลาสติกใส 1 แผน

¢Ñ鹵͹¡Ò÷íÒ

ตอนที่ 1
1. ชว ยกันตัดผนังกลอ งกระดาษหรอื กลอ งใสร องเทา ดานยาวออก 1 ดาน
2. ตดั กระดาษแขง็ ใหพ อดีกบั ความกวา งของกลอง จากนน้ั เจาะชอ งขนาดเหรียญ 10 บาท ตรงกลางแผน แลว นํา

มากัน้ ตรงกลางกลองตามขวางของกลอ ง
3. แบง พลาสตกิ ใสท่ปี ด กลองเปน 2 สวน แลว เจาะชองตรงกลางของพลาสติกใสแตล ะสวน จากนนั้ นําพลาสติกใส

มาปดฝากลอ ง
4. จุดธูปแลว จอ ปลายธูปลงในชองดานซา ย สังเกตควนั ธูป และบันทึกผลลงในตาราง
5. จดุ เทียนไข จากนั้นนาํ เทียนไขไปต้ังไวใ นกลองทางชอ งดา นขวา แลวปด ฝากลอ ง
6. จอ ปลายธปู ลงในชอ งดานซาย สังเกตควันธปู เพือ่ เปรยี บเทียบกับการทดลองในครั้งแรก แลว บนั ทกึ ผล
7. นําเสนอผลการทดลอง จากนั้นรวมกนั อภปิ รายและสรปุ ผลการทดลอง

187ปรากฏการณ์ทางธรรมชาติและธรณพี ิบัตภิ ยั

ตอนท่ี 2
1. สืบคนขอมูลเกี่ยวกับลมบก ลมทะเล ลมมรสุม และผลที่มีตอสิ่งมีชีวิตและส่ิงแวดลอม

จากนนั้ นําขอ มลู มาอภปิ รายรว มกัน แลวเชือ่ มโยงกับผลการทาํ กิจกรรม จากตอนที่ 1
2. สรุปขอมลู จากผลการอภปิ ราย แลวออกแบบและสรางแบบจําลองเพ่อื แสดงการเกิดลมบก

ลมทะเล หรือลมมรสุม ลงในกระดาษแข็งแผน ใหญ โดยใหแ ตล ะกลมุ เลือกลมเพียง 1 ชนดิ
3. นําเสนอผลงาน พรอมอธิบายลักษณะการเกิดลมและผลที่มีตอสิ่งมีชีวิตและสิ่งแวดลอมที่

กลมุ ของตนเองเลอื กวาด เพ่ือเปรยี บเทียบกบั กลุม อ่นื ๆ

ºÑ¹·Ö¡¼Å

สังเกตการเคลอ่ื นที่ของอากาศ ผลการสงั เกตควนั ธปู
การทดลอง

1. จอปลายธูปลงในชองดานซาย โดยท่ี ควนั ธูปลอยข้นึ ขา งบนยอ นกลบั ออกมาทางชองเดมิ................................................................................................................................................................
ยงั ไมไ ดจุดเทยี น ท่จี อปลายธูปลงไป................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

2. จุดเทียนไขใสลงในชองดานขวา ปด ควันธูปลอยต่ําลงมาในกลองผานชองแผนกระดาษเฉฉบลบั ย
................................................................................................................................................................

ฝากลอง แลวจอปลายธูปลงในชอง ทค่ี ั่นกลางกลอ งมายังชอ งท่ีมีเทยี นไขตัง้ อยู แลวจงึ................................................................................................................................................................
ดา นซาย ลอยออกไปทางชอ งดา นบนเหนือเทียนไข................................................................................................................................................................

ÊÃØ»¼Å

จากการทดลองขอ 1. พบวา ควนั ธปู ลอยขนึ้ ขา งบนยอ นกลบั ออกมาทางชอ งเดมิ ทจี่ อ ปลายธปู ลงไป...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
แสดงวาอากาศรอบ ๆ ปลายธปู มอี ณุ หภูมสิ งู อากาศจึงลอยตวั สงู ขนึ้...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
จากการทดลองขอ 2. พบวา ควนั ธูปลอยตํ่าลงมาในกลอ ง ผานชองแผน กระดาษแข็งทีค่ ั่นกลาง...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
กลองมายงั ชองท่ีมเี ทยี นไขตงั้ อยู แลวจึงลอยออกไปทางชองดานบนเหนือเทียนไข แสดงวา อากาศใน...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
ชองดา นขวามอี ุณหภูมิสงู กวา ทาํ ใหอ ากาศลอยตัวสูงข้ึน อากาศในชองดานซายซ่ึงมีอณุ หภูมติ ่ํากวา จงึ...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
เคลือ่ นทเี่ ขามาแทนที่...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
จากการทดลองทงั้ 2 ขอ สรุปไดวา อากาศเคล่ือนท่จี ากบรเิ วณทมี่ อี ณุ หภมู ิตา่ํ กวา (อากาศเย็น)...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
และมคี วามกดอากาศสงู กวา ไปยงั บรเิ วณทม่ี อี ณุ หภมู สิ งู กวา (อากาศรอ น) และมคี วามกดอากาศตาํ่ กวา...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

188

จากการทาํ กิจกรรม ทาํ ใหท ราบวา เมือ่ วดั อุณหภูมขิ องทรายและน้าํ ทอี่ ยู
กลางแดด พบวา ทรายมอี ณุ หภมู สิ งู กวา นาํ้ แตเ มอ่ื นาํ กระปอ งทรายและกระปอ ง
น้ําเขามาต้ังไวในที่รม พบวา ทรายมีอุณหภูมิลดลงมากกวาน้ํา ซึ่งกิจกรรมน้ี
เปนการจําลองสาเหตุของการเกิดลมบกและลมทะเล เปรียบไดกับในชวงเวลา
กลางวนั และกลางคนื บรเิ วณพน้ื ท่ี 2 แหง ทอ่ี ยใู กลเ คยี งกนั มอี ณุ หภมู แิ ตกตา งกนั
จึงทาํ ใหเกิดลมบกและลมทะเลขนึ้

1. การเกดิ ลมบก ลมทะเล และลมมรสุม

ลม คือ การเคลือ่ นท่ขี องอากาศในแนวราบซึ่งขนานไปกับพนื้ โลก พืน้ ผวิ
โลกแตล ะพื้นท่ไี ดรับและถายโอนพลังงานจากดวงอาทิตยไ มเทา กัน พน้ื ท่ีทไี่ ดรบั
พลังงานสูงจะคายความรอนใหอากาศที่ปกคลุมบริเวณนั้น อากาศจะรอนและมี
ความกดอากาศต่ํา มวลอากาศจึงขยายตัวและลอยตวั สงู ขึ้น สว นบรเิ วณท่ไี ดร ับ
พลังงานจากดวงอาทติ ยน อ ย อากาศจะเยน็ และมคี วามกดอากาศสูง มวลอากาศ
จงึ เคล่อื นท่เี ขามาแทนท่อี ากาศรอ นที่ลอยตวั ขึ้น เรียกการเคล่ือนที่นี้วา การเกิด เฉฉบลบั ย
ลม ซงึ่ ปจจัยทีท่ าํ ใหเ กดิ ลม มีดงั นี้

• อุณหภมู ิ เมือ่ อากาศรอนข้นึ ทาํ ใหอ ณุ หภมู สิ ูงขน้ึ มวลอากาศจะขยายตวั ลอยตัว
สงู ขึน้ ทาํ ใหอ ากาศเย็น ซง่ึ มอี ุณหภมู ติ ่ํากวาเคล่ือนทีเ่ ขา มาแทนท่ี ทําใหเกิดลม

• ความกดอากาศ อากาศรอนจะมีความกดอากาศตํ่าจึงลอยตัวสูงข้ึน อากาศเย็น
มีความกดอากาศสูงจึงเคลื่อนท่ีเขามาแทนท่ี ดังนั้น ลมพัดจากบริเวณท่ีมี
ความกดอากาศสงู ไปยังบริเวณทม่ี ีความกดอากาศต่าํ

ÍÒ¡ÒÈà¹ç อากาศเย็นเคลือ่ นไปแทนที่ ÍÒ¡ÒÈÃÍŒ ¹Å͵ÇÑ
ความกดอากาศสงู ความกดอากาศต่าํ

การเคลอ่ื นทขี่ องอากาศทเี่ กดิ จากอณุ หภมู ขิ องอากาศเหนอื บรเิ วณพนื้ ที่ 2 แหง 189
การเกิดลม

ลมมหี ลายชนดิ ข้ึนอยูกับลกั ษณะการเกดิ และชวงเวลาทเ่ี กดิ เชน

1. ลมบกและลมทะเล

เปนลมประจําเวลาท่ีพบในทองถิ่นบริเวณชายฝง โดยจะเกิดสลับกันไปใน
แตละวัน ลมบกและลมทะเลเกิดจากความแตกตางของอุณหภูมิระหวางพื้นนํ้า
กบั พนื้ ดนิ หรอื พน้ื ทรายตามชายฝง โดยไดร บั และถา ยโอนพลงั งานความรอ นจาก
ดวงอาทิตยใหกับอากาศไดแตกตางกัน สงผลใหอุณหภูมิพื้นผิวแตกตางกันเกิด
เปน ลมบกและลมทะเล ดงั น้ี

เฉฉบลบั ย อากาศรอ นลอยตัวขนึ้

อากาศเย็นจมตัวลง

อากาศเยน็ เหนอื พื้นดินพดั เขา มาแทนที่

1) ลมบก (land breeze)

ลมชนิดนเ้ี กิดในชวงเวลากลางคืน เปน ลมทีพ่ ัดจากฝง ออกสูทะเล เพราะชว งเวลากลางคนื
พื้นน้ํายังคายความรอนไมหมดจึงมีอุณหภูมิสูงกวา ขณะท่ีพ้ืนดินหรือพ้ืนทรายสามารถคาย
ความรอนไดมากกวา จึงมีอุณหภูมิต่ํากวา อากาศเหนือพื้นน้ําที่มีอุณหภูมิสูงกวาจึงลอยตัว
สูงข้ึน ทําใหอากาศท่ีอยูบริเวณเหนือพื้นดินหรือพ้ืนทรายท่ีมีอุณหภูมิตํ่ากวาเคลื่อนท่ีเขามา
แทนที่ จงึ ทาํ ใหเ กดิ ลมพดั จากฝง ออกสทู ะเล ชาวประมงจงึ ใชป ระโยชนจ ากลมบกในการออกเรอื

190

2) ลมทะเล (sea breeze)

ลมชนิดน้ีเกิดในชวงเวลากลางวัน เปนลมท่ีพัดจากทะเลเขาหาฝง เน่ืองจากในชวงเวลา
กลางวนั พน้ื ดนิ หรอื พ้นื ทรายจะรบั ความรอ นจากดวงอาทิตยไ ดดกี วาพ้ืนนาํ้ ทาํ ใหอ ากาศทอ่ี ยู
บริเวณเหนือพ้ืนดินหรือพื้นทรายมีอุณหภูมิสูงกวาที่อยูบริเวณเหนือพื้นน้ํา มวลอากาศขยาย
ตัวและลอยตัวสงู ข้นึ ทาํ ใหอากาศบรเิ วณเหนือพน้ื น้ําทมี่ อี ณุ หภมู ติ ่าํ กวา เคล่ือนท่ีเขามาแทนท่ี
ทําใหเกิดลมพัดจากทะเลเขาสูฝง ชาวประมงจึงใชประโยชนจากลมทะเลในการนําเรือกลับ
เขาหาฝง

อากาศรอนลอยตัวขึน้ เฉฉบลบั ย

อากาศเยน็ จมตวั ลง

เกรด็ วทิ ย -นา รู อากาศเย็นเหนือพ้ืนนาํ้ พัดเขามาแทนท่ี

ศรลม (wind vane) เปนเคร่ืองมือท่ีใชวัดทิศทางของลม เม่ือลมพัดมาปะทะที่หาง
ลกู ศร จะทําใหหัวลกู ศรช้ไี ปในทิศทางทลี่ มพัดมา
แอนมี อมเิ ตอร (anemometer) เปน เครอ่ื งมอื วดั ความเรว็
ลม จาํ นวนรอบทห่ี มนุ แสดงถงึ ความเรว็ ของลมและสามารถ
อานคาความเร็วของลมไดจากตัวเลขท่ีแสดงบนหนาปด
ของเครื่อง แอนีมอมเิ ตอร

191ปรากฏการณท์ างธรรมชาติและธรณีพิบตั ิภัย

2. ลมมรสมุ

เปนลมประจําฤดูท่ีเกิดบริเวณเขตรอนของโลกเทาน้ัน ซ่ึงเปนบริเวณกวาง
ระดับภูมิภาค โดยมีหลักการเชนเดียวกับการเกิดลมบกและลมทะเล ลมมรสุม
เกิดจากอุณหภูมขิ องอากาศเหนอื พนื้ ทวีปและพน้ื มหาสมทุ รแตกตางกนั
ในประเทศไทยมีลมมรสมุ พดั ผานอยู 2 ชนดิ ดงั น้ี
1) ลมมรสุมตะวันตกเฉยี งใต (ลมมรสุมฤดูรอ น)
ลมมรสุมชนิดน้ีพัดจากมหาสมุทรไปสูพื้นทวีป เน่ืองจากอุณหภูมิของอากาศเหนือพื้น
ทวีปสูงกวาอุณหภูมิของอากาศเหนือมหาสมุทร มีแหลงกําเนิดจากบริเวณความกดอากาศสูง

ในซีกโลกใตบริเวณมหาสมุทรอินเดีย ซึ่งพัด N ความกด
ออกจากศูนยกลางเปนลมตะวันออกเฉียงใต อากาศตาํ่
และเปล่ียนเปนลมตะวันตกเฉียงใตเมื่อพัด
ขามเสนศูนยสูตร ขณะที่ลมมรสุมน้ีพัดผาน ทวปี เอเชีย

เฉฉบลบั ย มหาสมุทรอินเดียจะนําไอน้ําหรือความช้ืนใน
อากาศจากบริเวณมหาสมทุ รมาสูพ ืน้ ทวีป
ประเทศไทยไดร บั ผลจากลมมรสมุ ชนดิ นี้
ประมาณกลางเดือนพฤษภาคมถึงกลางเดือน มหาสมทุ รอินเดีย
ตลุ าคม ทาํ ใหเกิดฤดูฝน ซ่ึงจะมีเมฆมากและ อคาวกาามศกสดงู

มีฝนตกชกุ ทัว่ ไป ทิศทางของลมมรสุมตะวันตกเฉยี งใตพดั จาก
มหาสมทุ รอนิ เดียขน้ึ สทู วีปเอเชีย
ลกั ษณะการเกดิ ลมมรสมุ ตะวนั ตกเฉยี งใต

ไดร บั พลังงานความรอ นจากดวงอาทิตยมาก มรสุมฤดรู อน
รงั สีของดวงอาทิตย

พนื้ ทวีปท่รี อน ความกดอากาศตํ่า ความกดอากาศสูง

192

2) ลมมรสมุ ตะวนั ออกเฉยี งเหนอื (ลมมรสมุ ฤดหู นาว)
ลมมรสุมชนิดน้ีพัดจากทวีปไปสูมหาสมุทร เพราะอุณหภูมิของอากาศเหนือพื้นทวีปต่ํา
กวา อณุ หภมู ขิ องอากาศเหนอื มหาสมทุ ร มแี หลง กาํ เนดิ มาจากบรเิ วณความกดอากาศสงู บนซกี
โลกเหนอื แถบประเทศมองโกเลยี (Mongolia)
และสาธารณรัฐประชาชนจีน จึงพัดอากาศ N ความกด
หนาวเย็นและแหง จากแหลงกําเนิดเขามา อากาศสูง
ปกคลุมประเทศไทยดว ย ทวปี เอเชยี

ประเทศไทยไดรับผลจากลมชนิดนี้ ไทย
ประมาณกลางเดือนตุลาคม จนถึงเดือน
กุมภาพันธ ทําใหเกิดฤดูหนาว โดยทาง
ภาคเหนือและภาคตะวันออกเฉียงเหนือของ ความกด
ประเทศไทยทองฟา จะโปรง อากาศหนาวเยน็ อากาศตาํ่

และแหง สวนภาคใตมีฝนตกชุก โดยเฉพาะ ทศิ ทางของลมมรสมุ ตะวนั ออกเฉียงเหนือจะพดั
ภาคใตฝงตะวนั ออก จากประเทศจนี ผานมายงั ประเทศไทย

ลกั ษณะการเกดิ ลมมรสมุ ตะวนั ออกเฉยี งเหนอื เฉฉบลับย

ไดรับพลังงานความรอ นจากดวงอาทิตยน อย

มรสมุ ฤดหู นาว รังสีของดวงอาทิตย

ความกดอากาศตา่ํ ความกดอากาศสงู

พนื้ ทวีปทเี่ ยน็

เกรด็ วทิ ย -นา รู

ฤดูรอน เกิดขึ้นประมาณกลางเดือนกุมภาพันธถึงกลางเดือนพฤษภาคม จะเปนชวง
เปลยี่ นมรสุม ซึง่ ประเทศไทยอยูใกลเสน ศนู ยส ูตร ทาํ ใหใ นเวลาเท่ยี งวันแสงอาทติ ยเ กอื บ
ตงั้ ตรงและตง้ั ตรงกบั ประเทศไทย อากาศจึงรอนอบอา ว เกดิ เปนฤดูรอน

193ปรากฏการณ์ทางธรรมชาตแิ ละธรณพี บิ ัตภิ ยั

2. ผลของลมบก ลมทะเล และลมมรสุม

ลมบก ลมชนิดนี้ทําใหคนที่อาศัยอยูในบริเวณชายฝงรูสึกเย็นสบาย
และลมทะเล และในอดตี ชาวประมงใชป ระโยชนข องลมชว ยในการนาํ เรอื เขา
(ลมประจําเวลา) หรอื ออกจากฝง ในการทาํ อาชพี ประมง

ผลของลมบก ลมทะเล และลมมรสมุ

เฉฉบลับย ทมี่ ีตอสง่ิ มชี วี ติ และส่ิงแวดลอ ม

ลมมรสมุ ลมชนิดน้ีมีอิทธิพลตอการเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศ
(ลมประจาํ ฤด)ู ในแตละทองถิ่นหรอื พ้นื ท่ีแตกตางกนั ไป เชน

อาจทําใหบางพ้ืนที่มีฝนตกหนักจน อาจทาํ ใหบ างพนื้ ทมี่ อี ากาศหนาวเยน็
ทาํ ใหเ กดิ นา้ํ ทว มหรอื อาจเกดิ นาํ้ ปา ไหลหลาก และแหง หากมีอากาศหนาวเย็นมากเกนิ ไป
สงผลทําใหส่ิงมีชีวิตตาง ๆ อาจบาดเจ็บ จะสง ผลตอการดํารงชวี ิตของส่งิ มีชีวิต หรอื
และลมตาย รวมท้ังทรัพยสินเสียหายได อาจทําใหส ิง่ ตา ง ๆ กลายเปนนํ้าแข็งได
หรืออาจทําใหพื้นท่ีที่แหงแลงอุดมสมบูรณ
มากขึน้

194

แบบฝก

1พฒั นาการเรยี นรทู ่ี

1 เตมิ ขอ ความลงในแผนภาพที่กําหนด พรอมตอบคําถาม

อากาศรอนลอยตัวข้ึน.................................................................... อากาศเยน็ จมตัวลง....................................................................

อากาศเย็นเหนอื พน้ื นาํ้ พดั เขา มาแทนท่ี............................................................................................................................

1. จากแผนภาพ แสดงการเกิดลมชนิดใด เฉฉบลับย

ลมทะเล.............................................................................................................................................................................................................................................................................

2. ลมชนดิ น้ีมปี ระโยชนห รือไม อยา งไร

มีประโยชน เพราะชาวประมงใชล มทะเลในการนําเรือกลับเขาหาฝง.............................................................................................................................................................................................................................................................................

3. ลมชนิดนเ้ี กิดข้นึ ไดอ ยา งไร

เกดิ จากในเวลากลางวนั พนื้ ดนิ หรอื พน้ื ทรายจะรบั ความรอ นจากดวงอาทติ ยไ ดด กี วา พน้ื นาํ้................................................................................................................................................................................................................................................................................
ทาํ ใหอากาศทอ่ี ยูบรเิ วณเหนอื พ้ืนดนิ หรอื พน้ื ทรายมีอณุ หภมู ิสูงกวาทอ่ี ยบู ริเวณเหนอื พนื้ นํ้า................................................................................................................................................................................................................................................................................
มวลอากาศขยายตัวและลอยตวั สูงข้ึน จึงทาํ ใหอ ากาศบรเิ วณเหนอื พื้นน้ําที่มีอณุ หภูมติ ่าํ กวา................................................................................................................................................................................................................................................................................
เคล่ือนท่ีเขา มาแทนท่ี ทาํ ใหเ กิดลมพดั จากทะเลเขาสูฝง................................................................................................................................................................................................................................................................................

2 ดภู าพการเกดิ ลมทีก่ าํ หนดให แลวบนั ทึกขอ มลู

ไดรับพลังงานความรอนจากดวงอาทิตยน อ ย ลมชนดิ นี้ คอื ลมมรสมุ ตะวนั ออกเฉียงเหนือ.............................................................................................
มรสุมฤดูหนาว ผลท่ีมตี อสงิ่ มีชีวิตและสิ่งแวดลอ ม

ความกดอากาศสงู ความกดอากาศตาํ่ - ทําใหเกดิ ฤดหู นาว.................................................................................................................................................
- ทางภาคเหนอื และภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื ของ.................................................................................................................................................
พื้นทวีปท่เี ย็น ประเทศไทยทองฟาจะโปรง มอี ากาศหนาวเย็น.................................................................................................................................................
และแหง สวนภาคใตจ ะมีฝนตกชกุ โดยเฉพาะ.................................................................................................................................................
ภาคใตฝงตะวนั ออก.................................................................................................................................................

195ปรากฏการณท์ างธรรมชาติและธรณีพิบัตภิ ัย

ÊÃ»Ø ÊÒÃÐÊÒ¤ÞÑ 1

»ÃШÒí àÃ×Íè §·Õè
... เขยี นแผนผงั แผนภาพ หรือเขียนสรุปความรู เร่ือง ลมบก ลมทะเล และลมมรสมุ

(ตวั อยาง)

à¡´Ô ¨Ò¡¾¹×é ´¹Ô ËÃÍ× à¡´Ô ¨Ò¡¾é¹× ´Ô¹ËÃ×Í à¡Ô´¨Ò¡Í³Ø ËÀÁ٠Ԣͧ à¡´Ô ¨Ò¡Í³Ø ËÀÁ٠Ԣͧ
¾¹×é ·ÃÒ¤Ò¤ÇÒÁÃÍŒ ¹ ¾×é¹·ÃÒÂÃºÑ ¤ÇÒÁÃÍŒ ¹ ÍÒ¡ÒÈà˹×;¹é× ·ÇÕ»ÊÙ§ ÍÒ¡ÒÈà˹×;é×¹·ÇÕ»
¨Ò¡´Ç§ÍҷԵ䴴Œ Õ ¡Ç‹ÒÍ³Ø ËÀÙÁ¢Ô ͧÍÒ¡ÒÈ µÒíè ¡Ç‹ÒÍ³Ø ËÀÁÙ ¢Ô ͧ
ä´ŒàÃçÇ¡ÇÒ‹ ¾¹é× ¹éíÒ ÍÒ¡ÒÈà˹×ÍÁËÒÊÁØ·Ã
ÁÒ¡¡Ç‹Ò¾¹é× ¹Òíé à˹Í× ÁËÒÊÁ·Ø Ã

ÅÁÁÃÊØÁ ÅÁÁÃÊØÁ
ÅÁº¡ ÅÁ·ÐàÅ µÐÇѹµ¡à©Õ§㵌 µÐÇѹÍÍ¡à©ÂÕ §à˹Í×

¡ÒÃà¡Ô´ÅÁº¡ ÅÁ·ÐàÅ áÅÐÅÁÁÃÊÁØ

เฉฉบลบัย ÅÁº¡ ÅÁ·ÐàÅ áÅÐÅÁÁÃÊÁØ

¼Å¢Í§¡ÒÃà¡´Ô ÅÁº¡ ÅÁ·ÐàÅ áÅÐÅÁÁÃÊØÁ

ÅÁº¡ ÅÁ·ÐàÅ ÅÁÁÃÊÁØ ÅÁÁÃÊØÁ
µÐÇ¹Ñ µ¡à©ÂÕ §ãµŒ µÐÇѹÍÍ¡à©ÂÕ §à˹Í×
Á»Õ ÃÐ⪹µ‹ÍªÒÇ»ÃÐÁ§ ÁÕ»ÃÐ⪹µÍ‹ ªÒÇ»ÃÐÁ§
㹡ÒùÒí àÃÍ× ÍÍ¡¨Ò¡½§˜› 㹡ÒùÒí àÃÍ× ¡ÅѺà¢ÒŒ ½§›˜ ·íÒãËŒ»ÃÐà·Èä·Â ·íÒãËŒ·Ò§µÍ¹à˹Í×
ÁÕ½¹µ¡ªØ¡ ¢Í§»ÃÐà·Èä·Â
ÁÕÍÒ¡ÒÈ˹ÒÇ

·Òí ãËŒ·Ò§µÍ¹ãµ¢Œ ͧ
»ÃÐà·Èä·ÂÁÕ½¹µ¡ªØ¡

196

กจิ กรรมพฒั นาทกั ษะการคดิ

1»ÃШíÒàÃ×èͧ·Õè

1 ตอบคาํ ถามตอไปน้ี
1. ลมเกิดขึ้นไดอ ยางไร

ลมเกดิ จากอากาศเหนือพ้ืนที่ 2 บรเิ วณมีความแตกตา งกัน อากาศบรเิ วณทมี่ ีอณุ หภมู สิ ูง.............................................................................................................................................................................................................................................................................
กวา (อากาศรอ น) มวลอากาศจะขยายตวั และลอยตวั สงู ขนึ้ สว นอากาศบรเิ วณทมี่ อี ณุ หภมู ิ.............................................................................................................................................................................................................................................................................
ต่ํากวา (อากาศเยน็ ) มวลอากาศจะจมตวั ลงและเคลอื่ นทเ่ี ขา ไปแทนที่.............................................................................................................................................................................................................................................................................

2. ลมบกและลมทะเลมผี ลตอสงิ่ มชี วี ติ และสงิ่ แวดลอมหรอื ไม อยา งไร

มีผล เพราะลมบกและลมทะเลมีความสาํ คัญตอ อาชพี ประมง เน่อื งจากชาวประมงใชลมบก.............................................................................................................................................................................................................................................................................
ในการนําเรือออกจากฝงเพ่ือหาปลาในเวลากลางคืน และใชลมทะเลในการนําเรือกลับ.............................................................................................................................................................................................................................................................................
เขา ฝง ในเวลากลางวัน.............................................................................................................................................................................................................................................................................

2 สบื คน ขาวเก่ยี วกับผลกระทบของลมมรสุม 1 ขา ว แลวบันทึกขอ มูล ดงั นี้

หัวขอ ขาว คือ..................................................................................................................................................................................................................................... เฉฉบลับย

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................

ขาวนีเ้ ก่ยี วกบั ลมมรสุม .....................................................................................................................................................................................................
ใจความสาํ คัญของขา ว คอื .........................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................

ขน้ึ อยูกบั ผลการสบื คน ของนักเรยี น.......................................................................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................

ผลกระทบทเ่ี กิดจากลมมรสมุ ชนดิ น้ี คอื ............................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................

ทีม่ าของขาว คอื ...........................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................

197ปรากฏการณท์ างธรรมชาติและธรณพี บิ ตั ภิ ยั