50 THE LISTENING LEADER ประสบการณ์์ครั้้�งแรกกัับการสื่่� อสาร เชิิงลึึก ย้้อนกลัับไปเมื่่อ 15 ปีีที่่แล้้ว เมื่่อผมได้้ศึึกษาเครื่่องมืือ ในการสื่่อสารเชิิงลึึกที่่เรีียกว่่า Dialogue - ไดอะล็็อก แล้้วนำำมาปฏิบัิติัิ ด้้วยตััวเองกัับครอบครััวจนเห็็นผล ผมเขีียนหนัังสืือ 2 เล่่มเกี่่ยวกัับเรื่่องนี้้�เล่่มแรก “สิิบวััน เปลี่่ยนชีีวิิต” เล่่มที่่สอง “สุุนทรีียสนทนาฉบัับครอบครััว” หลัังจากนั้้�นไม่่นาน ผมได้้มีีโอกาสเป็็นคอลััมนิิสต์์ของ หนัังสืือพิิมพ์์กรุุงเทพธุุรกิิจ จึึงได้้เขีียนแบ่่งปัันประสบการณ์์ที่่ผม ได้้พััฒนาในสื่่อสารของผมไปอย่่างหน้้ามืือเป็็นหลัังมืือ ผมเกิิดไอเดีีย ริิเริ่่มทำำกิิจกรรม “วงไดอะล็็อก” ให้้กัับ เพื่่อนใหม่่ที่่ติิดตามอ่่านคอลััมน์์ให้้มีีโอกาสได้้เข้้ามาเรีียนรู้้ ฝึึกทัักษะ การสื่่อสารเชิิงลึึกไปพร้้อมกัันกัับผม พวกเขาจะได้มี้ ปีระสบการณ์์จริิง ไม่่ใช่่เพีียงแค่่อ่่านเข้้าใจ ในครั้้�งแรก มีีผู้สนใจมา ้ ร่่วม 18 คน เราได้พูู้ดคุุยกัันถึึงว่่า อะไร คืือไดอะล็็อก และเราจะมีีกติิกาในการทำำ ไดอะล็็อกร่่วมกัันอย่่างไร
51 ผู้น�ำ เริ่ มด้วยการฟัง: เรือรบ เพื่่อจะสร้้างพื้้�นที่่ปลอดภััย ไว้้วางใจ ที่่แต่่ละคนจะสามารถพููด เรื่่องบางอย่่างที่่มีีในใจออกมาได้้ หลัังจากแต่่ละคนได้้แนะนำตัำ ัว และกล่่าวถึึงจุุดประสงค์์ในการ มาร่่วมวงกัันแล้้ว เราก็็เริ่่มการสนทนาที่่แปลกประหลาดที่่สุุด นั่่นก็คื็ ือ พููดคุุยกัันโดยที่่ไม่่มีีหััวข้้อ ไม่่มีีวาระ ไม่่มีีประเด็็น แล้้วก็็ปล่่อยให้้ บรรยากาศในวงนำำ พาไป… โบวี่่ นัักศึึกษาแพทย์์สาว ปีี 4 กล่่าวขึ้้�นมาตอนหนึ่่งว่่า ในช่่วงนี้้�เธอมีีความรู้้สึึกอึึดอััดใจมาก ในคืืนที่่กลัับบ้้านดึึกก็็จะเห็็น คุุณพ่่อคุุณแม่่มานั่่งรอ แล้้วก็็เปิิดฉากบ่่นเทศน์์เป็็นชุุดใหญ่่ โดยที่่เธอ ไม่มี่ ีโอกาสอธิิบายเหตุผุล ได้้แต่นั่่ ่งทนรัับฟัังไป ฟัังได้ยิ้ินบ้้าง ไม่่ได้ยิ้ินบ้้าง แต่่ก็็ต้้องฟัังให้้จบ ไม่่เช่่นนั้้�นก็็จะถููกบ่่นเรื่่องเดิิมไปอีีกหลายวัันทีีเดีียว ประเด็็นนี้้ดู�ูเหมืือนมีีคนสนใจ เอ๋๋หนุ่่มวิิศวกร ก็็ขอต่่อประเด็็น บอกว่่าตััวเองรู้้สึึกรำำคาญทุุกครั้้�ง ที่่พอกลัับบ้้านมาทีีไร แม่ก็่ ็จะถามว่่า “กิินข้้าวหรืือยััง” ตััวเขาเองก็็จะหงุุดหงิิด ว่่าทำำ ไมต้้องถามด้้วย ในเมื่่อดึึกขนาดนี้้� ก็็ต้้องกิินมาแล้้วแน่่นอน เขารู้้สึึกว่่าตััวเองโตมากแล้้ว แม่่ไม่่ควรมา ซัักไซ้้กัับเรื่่องแบบนี้้�
52 THE LISTENING LEADER บางครั้้�งแม่่ก็็ชอบถามว่่า ไปไหนมา ทำำ ไมกลัับดึึก เขาก็็ยิ่่ง ไม่่เข้้าใจว่่า ทำำ ไมต้้องอยากรู้้ ในเมื่่อเขาก็็เป็็นผู้ให้ ญ่่แล้้ว มีีการมีีงานทำ ำ สิ่่งเหล่่านี้้�แม้้เป็็นเรื่่องเล็็กน้้อย แต่่พอเกิิดบ่่อยๆ เข้้ามัันก็็ทำำ ให้้ เขาหงุุดหงิิด จนพููดไม่่ดีีกัับแม่่ไปก็็หลายครั้้�ง… พี่่มาด ชายวััยกลางคนท่่านหนึ่่ง กล่่าวขึ้้�นด้้วยน้ำ ำ� เสีียงเศร้้าว่่า “ผมเคยรู้สึึ้กรำำคาญเหมืือนกััน แต่่ตอนนี้้� ตััวผมเองกลัับคิิดถึึงคำถำาม เหล่่านี้้�จากแม่่ ในวัันที่�ท่่่านจากไป ก็็ไม่่มีีเสีียงคำำถามเหล่่านี้ ้�อีีกแล้้ว เมื่่�อผมกลัับมาบ้้านก็็ไม่มีี่เสีียงใครถาม ไม่มีี่ ใครห่่วง ไม่่มีีใครใส่่ใจ… ผมโหยหาข้้าวสวยร้้อนๆ ราดแกงที่่�แม่่มัักจะเตรีียมไว้้ให้้เสมอ ไม่ว่่ ่าผมจะกลัับบ้้านมากี่่�โมง ข้้าวจานนั้้�นคืือสััญลัักษณ์์แห่่งความอบอุ่น ่ การเติิมเต็็มจิิตใจให้้กัับผม...”
53 ผู้น�ำ เริ่ มด้วยการฟัง: เรือรบ ลุุงเสม ก็็สะท้้อนความรู้้สึึกในใจออกมาเช่่นกััน “ผมเองอายุุ ห้้าสิิบกว่่าแล้้ว แม่ท่่ ่านก็็ชรามาก ท่่านก็็ยัังถามผมทุุกครั้้�งที่�ผม่กลัับบ้้าน ว่่ากิินข้้าวมาหรืือยััง เดี๋๋�ยวนี้้� แม้้ว่่าผมจะกิินมาแล้้ว ผมก็็จะบอกว่่า ยัังครัับแม่่ แล้้วก็็จะเห็็นท่่านลุุกขึ้้�น รีีบกุุลีีกุุจอหาสำรัำ ับกัับข้้าวมาให้้… ไม่่ใช่่ผมอยากให้ท่้ ่านเหนื่่�อย แต่่ผมสัังเกตเห็็นว่่า ท่่านจะดีีใจ ทุุกครั้้�งที่่�ได้้หาข้้าวให้้ผมทาน ท่่านได้้ลุุกขึ้้�นจากโซฟา ได้้ออกแรง ได้้ทำำ งาน ได้รู้้้สึึกมีีคุุณค่่าที่่�ได้้ดููแลผม ผมจึึงนั่่�งลง ทานข้้าวจานนั้้�น ด้้วยความอร่่อย และกล่่าวขอบคุุณท่่านที่�ดูู่แลผมตลอดมา” น้้องฟิิน สาวน้้อยวััย 16 ปีี นั่่งฟัังหลายๆ คนพููดก็็เลยยกมืือ แล้้วเล่่าเรื่่องของตััวเองบ้้าง “ที่่�บ้้านหนูู คุุณแม่่ไม่่ได้้มานั่่�งรอไม่่ได้้ ถามว่่าไปไหนมา แต่่คุุณแม่่จะบอกว่่า ถ้้าหนููหิิวเมื่่�อไหร่่ มีีอาหารเย็็น วางอยู่่บนโต๊๊ะนะลููก อุ่่นกิินเอาได้้เลย ในตู้้เย็็นก็็จะมีีขนมนมเนย มีีผลไม้้ปอกไว้ตล้อด หนููได้ยิ้ินแล้้วก็รู้็สึึ้กอุ่นใจเ่ลย ไม่ว่่ ่าเราจะไปไหนมา เรารู้้ว่่า กลัับมาบ้้าน จะมีีอาหาร มีีความรัักของแม่่รอเราอยู่่” เรื่่องราวเหล่่านี้้�เป็็นเพีียงส่่วนหนึ่่งที่่ถููกนำำพาออกมาจาก เพื่่อนผู้้ร่่วมวงอย่่างเป็็นธรรมชาติิ
54 THE LISTENING LEADER ไดอะล็็อกเป็็นบทสนทนาซื่่อๆ ตรงๆ ที่่มาจากใจ ปราศจาก การเสแสร้้ง ตกแต่่งให้้ดููดีี ปราศจากการเค้้นบัังคัับหรืือถููกกดดััน แต่่มาจากการเต็็มใจที่่จะแบ่่งปััน มาจากความจริิงแท้้เบื้้�องลึึกในจิิตใจ ของแต่่ละคน น่่าแปลก ที่่เรื่่องราวเหล่่านี้้�มาจากการพููดคุุยของคนแปลกหน้้า ที่่ต่่างคนก็ต่็ ่างไม่่เคยรู้้จัักกัันมาก่่อน เขาเหล่่านี้้�แตกต่่างกัันทั้้�ง เพศ วััย อาชีีพ การศึึกษา และสถานะทางสัังคม พวกเขาต่่างมีีความหลากหลาย ทางประสบการณ์์ความคิิด ความเชื่่อ ทััศนคติิ แต่สิ่่ ่งเดีียวที่่พวกเขามีีเหมืือนกัันคืือ“หััวใจแห่่งความเป็็นมนุุษย์์” เรื่่องบางเรื่่องที่่เราพบเจอกัันอยู่่ในชีีวิิต เรื่่องที่่เรารำำคาญ หรืือ หงุุดหงิิดใจ แต่่พอถููกแบ่่งปััน ได้้แลกเปลี่่ยนก็็เกิิดการเรีียนรู้้ร่่วมกััน แล้้วก็็กลัับถููกเรีียงร้้อยออกมาใหม่่ ได้้เป็็นเรื่่องราวที่่มีคุีุณค่่าที่่ทุุกคน ต่่างอิ่่มเอิิบใจ และได้รั้ับความหมายบางอย่่างกลัับไป โดยที่่ไม่่ต้้องมีีข้้อสรุปทีุ่่ตายตััว ไม่่ได้มี้ ีการสอนสั่่ง แต่่ละคน เลืือกหยิิบคุุณค่่าที่่ตนเห็็นว่่าเหมาะสมกลัับไปใช้้ในชีีวิิตของตนเอง ได้้ทัันทีี
55 ผู้น�ำ เริ่ มด้วยการฟัง: เรือรบ ไดอะล็็อก ก็็เหมืือน “ห้้องเรีียนชีีวิิตจำำ ลอง” ที่่จะทำำ ให้้เรา ได้้ย้้อนกลัับมามองว่่า เราไม่่ได้้โดดเดี่่ยว แปลกแยก และคนอื่่นๆ ก็็เคยมีีปััญหาบางอย่่างเหมืือนกัับเรา หลายครั้้�ง เราอาจพบคำำตอบดีีๆ ของชีีวิิตได้้จากประสบการณ์์ของเพื่่อนในวง ไม่่ว่่าเขาจะเป็็นแค่่เด็็กวััยรุ่่นคนหนึ่่ง หรืือจะเป็็นคนที่่ดููว่่า แตกต่่างกัับเรามากเพีียงไร เขาย่่อมมีีอะไรบางอย่่างที่่จะมอบให้้เรา ได้้เสมอ เพีียงเมื่่อเราเปิิดใจรัับฟัังอย่่างลึึกซึ้้�งและใส่่ใจแล้้ว คุุณค่่า ที่่จะได้้รัับนั้้�นไม่่อาจคาดเดาได้้ เพื่่อนร่่วมวง ก็็เหมืือนเป็็น “กระจกสะท้้อนชีีวิิต” ที่่ทำำ ให้้ เราได้้มองเห็็นตััวเองในหลายๆ แง่่มุุม แจ่่มชััดมากยิ่่งขึ้้�น การมองเห็็นจุุดบอดจุุดบกพร่่องของตนเองได้้สัักครั้้�งเดีียว ก็็อาจทำำ ให้้ชีีวิิตของเราเปลี่่ยนไปได้้จากหน้้ามืือเป็็นหลัังมืือ และนี่่คืือประโยชน์์จากวงไดอะล็็อกที่่เราอาจอ่่านแล้้วเข้้าใจ แต่่คงมิิอาจสััมผััสได้้ ถ้้าไม่่ได้้มาเข้้าร่่วมเรีียนรู้้และฝึึกฝนด้้วยตััวเอง หากคุุณผู้้อ่่านอยากสััมผััสประสบการณ์์การสื่่อสารในระดัับ ที่่ 4 ซึ่่งเรีียกว่่า Deep Communication ก็็หาโอกาสมาเข้้าวงไดอะล็็อก กัับผมได้้นะครัับ ผมจััดเป็็นประจำทุำุกเดืือนมา 10 ปีีแล้้ว
56 THE LISTENING LEADER ลองเข้้า Google แล้้วค้้นหาคำำว่่า “ชุุมชนแห่่งการฟััง” ก็็จะ เห็็นกำำหนดกิิจกรรมครั้้�งต่่อไปครัับ ส่่วนใครที่่อยากได้้แนวทางไปฝึึกฝนเองในครอบครััว หรืือกัับกลุ่่มเพื่่อนๆ อ่่านบทต่่อไปได้้เลยครัับ
57 ผู้น�ำ เริ่ มด้วยการฟัง: เรือรบ ตกผลึึก: ครั้้�งต่่อไปในการพููดคุุยกัับใคร ลองสัังเกต ดูวู่่า การสนทนาในครั้้�งนั้้�นอยู่่ในระดัับใด หากครั้้�งใดที่่การสนทนาสามารถลงลึึก ไปในระดัับ 3 หรืือ 4 ได้้แล้้ว ลองสัังเกตว่่า เป็็นเพราะอะไร
58 THE LISTENING LEADER “การสื่่อ�สารเชิิงลึึก จะสร้้างความเปลี่่ย�นแปลงให้้กัับคุุณ แต่่หากคุุณวางแผนจะให้้เกิิด การเปลี่่ย�นแปลงนั้้�นด้้วยตััวเอง นั่่�นยัังไม่่เรีียกว่่าเป็็นการเปลี่่ย�นแปลงที่่แ�ท้้จริิง”
59 ผู้น�ำ เริ่ มด้วยการฟัง: เรือรบ บทที่่ 4 ฝึึกทัักษะการสื่ ่�อสารเชิิงลึึก ผมเกริ่่นเพื่่อเปิิดวงไดอะล็็อกครั้้�งปฐมฤกษ์์ที่่มีีผู้้อ่่านคอลััมน์์ จำำนวน 18 ท่่าน ให้้ความสนใจมารวมตััวกััน เพื่่อร่่วมเรีียนรู้้ฝึึกฝน ทัักษะการสื่่อสารเชิิงลึึกร่่วมไปกัับผม แล้้วผมก็็เริ่่มเล่่าเรื่่องราวของตััวเอง... “หลายคนที่�มา่วัันนี้้� อาจมีีคำถำามว่่า การฝึึกไดอะล็็อกกัันแบบนี้้� จะทำำ ให้้เราเปลี่่�ยนแปลงได้้อย่่างไร…? ผมอยากจะเน้้นว่่า หากเรารู้ว่้่าตััวเองจะเปลี่่ย�นแปลงไปอย่่างไร และมัันชััดเจนมาก นั่่�นยัังไม่่เรีียกว่่าเป็็นการเปลี่่�ยนแปลงที่่�แท้้จริิง เพราะมัันเป็็นเพีียงผลลััพธ์์จากแผนการที่่�เราคาดหวัังไว้้เท่่านั้้�น มัันจึึง เป็็นเพีียงเป้้าหมายที่่�เราทำำ ได้้สำำเร็็จ
60 THE LISTENING LEADER แต่่การเปลี่่�ยนแปลงที่�ผม่พููดถึึงนี้้� มัันคืือการเปลี่่�ยนแปลงที่�่ยกระดัับ จิิตจากภายใน เป็็นไปตามทิิศทางที่่�เราสนใจ แต่่เราจะไม่่รู้้ว่่าตััวเอง จะเปลี่่�ยนไปอย่่างไร และเมื่่�อไหร่่กัันแน่่ สิ่่�งที่่�ผมบอกได้คื้ือ มัันจะเป็็นกระบวนการเปลี่่�ยนแปลงแบบ ค่่อยเป็็นค่่อยไป อย่่างแนบเนีียนจนเราไม่ทั่ ันสัังเกต จนกว่่าคนใกล้ชิ้ิด ของเราจะเดิินมาถามอย่่างสงสััยว่่าอะไรทำำ ให้้เราเปลี่่�ยนไป ตััวอย่่างเช่่น เมื่่�อก่่อนผมจะไม่่สามารถทนฟัังน้้องสาวพููด จนจบได้้ เพราะผมคอยจะขััด มุ่งจะ่สอน อยากจะแนะนำำ ไม่ว่่ ่ามัันจะ มาจากความหวัังดีี หรืือไม่่อยากเสีียเวลาฟัังก็ต็าม... แต่่น้้องสาวผมก็็ไม่่เคยรู้้สึึกดีีเลย เพราะเมื่่�อเธอมีีปััญหา เธอต้้องการแค่่เพีียงคนรัับฟััง ไม่่ได้้อยากได้้ความเห็็น หรืือฟััง คำสั่่ ำ �งสอนของใคร… ส่่วนตััวผมเองก็็ไม่่เข้้าใจ รู้้สึึกหงุุดหงิิดที่่�พอแนะนำำ ไป เธอก็็ดููไม่่ใส่่ใจ ไม่่ปฏิิบััติิตาม แล้้วก็็มาบ่่นกัับปััญหาเดิิมๆ หลัังๆ ก็็เลยไม่่อยากคุุยด้้วย กลายเป็็นว่่าความสััมพัันธ์์ของเรา ก็็ห่่างเหิินกัันไป โดยเรามองไม่่เห็็นสาเหตุุต้้นตอของปััญหา...
61 ผู้น�ำ เริ่ มด้วยการฟัง: เรือรบ เย็็นวัันหนึ่่�ง หลัังจากผมฝึึกไดอะล็็อกมาสักพััก ระหว่่างที่่�เรา คุุยกัันตามปกติิ น้้องสาวผมก็็เปรยขึ้้�นมาว่่า ทำำ ไมเดี๋๋�ยวนี้ ้�พี่่�เรืือรบ เปลี่่�ยนไป รัับฟัังเธอพููดจนจบ แล้้วก็็ไม่่มีีปฏิิกิิริิยารุุนแรงเหมืือน เมื่่�อก่่อน ไม่ว่่ ่าเธอจะทำำผิิดทำำถููก ผมก็ย็อมรัับในตััวเธอและสนัับสนุุน นี่่คื�ือสิ่่�งที่�เ่ธอต้้องการมากที่สุุ�่ด เธอก็มีีกำ็ ำ ลัังใจ พร้้อมจะกลัับไปเผชิิญ กัับปััญหาด้้วยตััวเองต่่อสิ่่�งนี้้� จะทำำ ให้้เธอเข้้มแข็็งด้้วยตััวเอง อย่่าง แท้้จริิง...” .... ณ บััดนี้้�เราได้้เข้้าใจตรงกัันแล้้วว่่า ไดอะล็็อกของพวกเรา คืืออะไร แล้้วเรากำลัำ ังจะเดิินทางร่่วมกัันไปที่่ไหน จากนี้้�ไปเราจะเริ่่มมา กำำหนดกติิกาของการพููดคุุยกัันว่่า จะทำำอย่่างไรให้้วงไดอะล็็อกของ พวกเรามีีประสิิทธิิภาพ และเป็็นวงสนทนาที่่มีีความสุุข... เพื่่อนๆ ในวงก็็มาร่่วมระดมความคิิดเห็็นร่่วมกััน ได้้ออกมา เป็็นข้้อๆ นี่่คืือกติิกาที่่กลุ่่มเราต่่างสมััครใจและอยากปฏิิบััติิร่่วมกััน ซึ่่งมาจากประสบการณ์์ที่่ทำำ ไดอะล็็อกมาแล้้วได้้ผลดีีไม่่ได้้ถืือว่่าเป็็น กติิกามาตรฐานของไดอะล็็อกแต่่อย่่างใด หากใครจะลองนำำ ไปประยุุกต์์ใช้้ กัับกลุ่่มของตนเองก็็ได้้เช่่นกััน กติิกามีีเพีียง 3 ข้้อ ดัังนี้้�
62 THE LISTENING LEADER 1. สงบ ผ่่อนคลาย สร้้างบรรยากาศในวงให้้สบายๆ เป็็นไปตามธรรมชาติิของ การพููดคุุย กิินขนมได้้หากไม่่รบกวนผู้้อื่่น ปิิดโทรศััพท์์ งดออนไลน์์ หากต้้องการโทรศััพท์์ให้้ลุุกออกไปนอกวง และให้้พููดทีีละคน ขณะที่่ คนหนึ่่งพููด ที่่เหลืือรัับฟัังอย่่างใส่่ใจ ไม่พูู่ดแทรก แย่่งกัันพููด หรืือแซวกััน ทำำ ให้้คนอื่่นไม่่กล้้าพููดต่่อ 2. ปลอดภััย วางใจ สร้้างพื้้�นที่่ปลอดภััย รัักษาความลัับไว้้เฉพาะในวง ไม่่นำำ ไป เล่่าต่่อ พููดจากประสบการณ์์ตรงของตััวเอง ไม่่พููดจากทฤษฎีีหรืือ พยายามสั่่งสอนโน้้มน้้าวด้้วยคำำพููด ไม่่พาดพิิงหรืือนิินทาผู้้อื่่น หากมีี คำำถาม ให้้โยนไว้้กลางวง ให้้ร่่วมกัันตอบ ไม่่เจาะจงถามกัับบางคน เพราะเราสนทนากัันทั้้�งหมด ไม่่ใช่่แค่่กัับคนใดคนหนึ่่ง
63 ผู้น�ำ เริ่ มด้วยการฟัง: เรือรบ 3. เคารพ เท่่าเทีียม ให้้ความเคารพกัับความเห็็นที่่แตกต่่าง รัับฟัังอย่่างไม่ด่่ ่วนตััดสิิน อาจไม่จำ่ ำเป็็นต้้องเห็็นด้้วย แต่่ไม่ต้่ ้องขััดแย้้ง ให้้ความเท่่าเทีียมกัับผู้้อื่่น แม้ว่้่าจะมีีอายุุหรืือสถานะที่่ต่่างกััน เปิิดพื้้�นที่่ให้้คนอื่่นได้พูู้ดบ้้าง ไม่พูู่ด นานเกิินไปจนผููกขาดการพููดไว้้คนเดีียว หากในวงเกิิดความเงีียบ ไม่จำ่ ำเป็็นต้้องพยายามรีีบหาเรื่่องมาพููด ให้สั้ ังเกตความคิิดความรู้้สึึกของตััวเองในขณะนั้้�น เพราะแม้้เราจะเงีียบ แต่่ความคิิดของเราไม่่เคยเงีียบ ให้้ใช้้โอกาสนั้้�นเป็็นการเรีียนรู้้ตััวเอง อย่่างไรก็็ตาม กติิกาเหล่่านี้้�ก็็เป็็นเพีียงเปลืือกนอก เป็็นเพีียง กรอบหรืือแนวทางปฏิบัิติัิเป็็นไปเพื่่อสร้้างความสะดวกในการสนทนา สำำหรัับผู้้เริ่่มใหม่่ให้้รู้้สึึกสบายใจรู้้สึึกไว้้วางใจและปลอดภััยในการมา พููดคุุยกััน รวมถึึงเป็็นการเคารพในสิิทธิิและเสรีีภาพของกัันและกัันด้้วย กระบวนการเรีียนรู้้แบบนี้้�จึึงมีีชีีวิิตชีีวา ยืืดหยุ่่น หลากหลาย และสดใหม่่เพราะแต่่ละคนจะได้รั้ับประสบการณ์์ตรง ได้สั้ัมผััสอารมณ์์ และสภาวะจากภายในที่่แตกต่่างจากการสนทนาทั่่วๆ ไป ตอนจบของวงแบบนี้้�จะไม่มี่ ีการสรุป ุหรืือฟัันธงเพื่่อหาคำำตอบ ที่่ถููกต้้อง
64 THE LISTENING LEADER เพราะในที่่สุุดแล้้ว เราเองจะเป็็นผู้เ้ลืือกว่่า สิ่่งใดที่่เป็็นประโยชน์์ เหมาะกัับบริิบทของชีีวิิตเรา เราก็็เลืือกหยิิบเอากลัับไปใช้้ และในบางครั้้�ง จะมีีบางสิ่่งมากระตุ้้นความคิิดสะกิิดใจให้้เรา เกิิดไอเดีียใหม่่ๆ หรืือค้้นพบคำำตอบที่่เราค้้นหาอยู่่ได้้อย่่างน่่าประหลาดใจ... ผลลััพธ์์ของการสื่่� อสารเชิิงลึึก “ธรรมชาติิของวงไดอะล็็อกที่่�แตกต่่างจากวงสนทนาอื่่�นๆ ก็็คืือไม่่มีีใครเป็็นผู้้นำำ หรืือผู้้ตาม ไม่่มีีใครจะมีีอภิิสิิทธิ์์�ในการฟัันธง ตััดสิินใจ หรืือผููกขาดการพููดไว้้คนเดีียว เมื่่�อเราไม่ต้่ ้องเกรงใจกัันก็ส็ามารถพููดในสิ่่�งที่�เ่ราเชื่่�อและคิิดได้้ แต่่ก็็ไม่่มีีประเด็็นที่่�จะต้้องถกเถีียงกััน หรืือต้้องมาหาข้้อสรุุปร่่วมกััน เราสามารถยกประเด็็นใหม่่ๆ ขึ้้�นมาพููดได้้เสมอ วงจะลื่่�นไหล ไปได้้ก็็ต่่อเมื่่�อ เราได้้ค้้นพบวาระร่่วมที่่�สมาชิิกส่่วนใหญ่่ในวงสนใจ อยากคุุยเท่่านั้้�น” ผมเกริ่่นนำกัำ ับเพื่่อนใหม่่แปลกหน้้าจำำนวน 18 คนที่่มารวมตััวกััน เพื่่อร่่วมเรีียนรู้้ Deep Communication ด้้วยการฝึึกไดอะล็็อก
65 ผู้น�ำ เริ่ มด้วยการฟัง: เรือรบ เราพููดคุุยกัันอย่่างออกรส และลงลึึกไปในประสบการณ์์ของ แต่่ละคน จนเวลา 2 ชั่่วโมงผ่่านไปอย่่างรวดเร็็ว เพื่่อเป็็นการปิิดวง ผมจึึงชวนให้้แต่่ละคนแบ่่งปัันว่่า ประสบการณ์์มาไดอะล็็อกครั้้�งแรก พวกเขาได้้เรีียนรู้้อะไรบ้้าง “หนููรู้้สึึกว่่า ไดอะล็็อก มัันคืือการมานั่่�งคุุย นั่่�งฟัังกัันจริิงๆ แม้้ว่่าปััญหาที่่�มีีอาจจะยัังแก้้ไขไม่่ได้้ในตอนนี้้� แต่่อย่่างน้้อย เราก็็ได้้ มีีคนร่่วมรัับฟััง รัับรู้้ร่่วมแลกเปลี่่�ยนคุุณค่่า ได้้ฟัังความคิิดเห็็นดีีๆ จากทุุกคน...” น้้องตาว นัักศึึกษาผู้้มีีฝัันอยากขัับเคลื่่อนสัังคม กล่่าว ออกมาเป็็นคนแรก “ผมรู้สึึ้กว่่า ไดอะล็็อกสามารถช่่วยแก้้ไขข้้อจำกัำ ัดในความสััมพัันธ์์ บางอย่่างที่่�เราอาจไม่่กล้้าแสดงออกกัับคนใกล้้ชิิด แต่่เมื่่�อเรานำำมา เปิิดเผยให้้เพื่่�อนในวงที่่�เราไว้้วางใจ เราจะได้้รัับฟัังความคิิดเห็็นดีีๆ ไปปรัับใช้้ได้้ ทำำ ให้้เราไม่่ต้้องยึึดติิดกัับตััวตนเดิิมๆ วิิธีีการเดิิมๆ ซึ่่�งมัันก็็ไม่่ได้้ให้้ผลลััพธ์์ที่่�ดีีนััก...” นายทหารยศพัันเอกท่่านหนึ่่ง กล่่าวอย่่างเปิิดใจ “หมอเห็็นว่่า มัันเป็็นกระบวนการเรีียนรู้้ก่่อให้้เกิิดการสื่่�อสาร พููด และฟััง อย่่างไม่่ปนเปื้้�อน จากประสบการณ์์ มุุมมอง เครื่่�องกรอง ที่�มาจา ่กอดีีต ความเชื่่�อ ค่่านิยิมของเรา เพราะกระบวนการนี้้� จะเตืือน
66 THE LISTENING LEADER ให้้เราแยกแยะเสมอ ว่่าอะไรคืือ ความจริิง อะไรคืือสิ่่�งที่�เ่ป็็นความคิิดเห็็น ที่�มาจา ่กการตีีความ...” หมอบััว ว่่าที่่จิิตแพทย์์เด็็กกล่่าว ก่่อนเสริิมต่่อว่่า “บางครั้้�ง หมอเอาไปใช้้ในการทำำงาน มัันทำำ ให้้เราซื่่�อสัตย์ักั์ ับ ตััวเองมากขึ้้�น และมีีประโยชน์์มาก มีีครั้้�งหนึ่่�งตอนเราตรวจคนไข้้ เขามาปรึึกษา เอาแต่่พููดๆๆ มีีแต่่เรื่่�องลบๆ เต็็มไปหมด เราพยายาม จะแก้ปั้ ัญหาให้้ เขาก็็บอกว่่าทำำมาหมดแล้้ว ไม่่ได้้ผล เขาไม่ฟั่ ังเราเลย ตอนนั้้�นเราก็็เริ่่�มไปไม่่เป็็น หมดหวััง ไม่่พอใจ แต่่แทนที่�เ่รา ดึึงดัันต่่อไป เราก็ย็อมรัับกัับเขาเลยว่่าเราเหนื่่�อยแล้้ว คงช่่วยอะไรไม่่ได้้ คุุณก็็เหนื่่�อยเหมืือนกัันใช่่ไหม เราหััวอกเดีียวกัันนะ ในวิินาทีีนั้้�น เราเชื่่�อมต่่อกัับคนไข้้ด้้วยหััวใจได้้ทัันทีี ทำำ ให้้คนไข้้หยุุดบ่่น แล้้ว เปิิดใจฟัังเราอย่่างแท้้จริิงนัับแต่่นั้้�น...” “สำำหรัับผม มัันคืือที่พั�่กัใจ เป็็นพื้้�นที่�ที่่�เ่ราสามารถเป็็นตััวของ ตััวเองได้้ พููดได้้อย่่างตรงๆ โดยที่่�ไม่่มีีใครมาตััดสิินว่่า ถููกหรืือผิิด ได้้พัักจากการต้้องรัักษาบทบาทหน้้าที่่�บางอย่่าง อัันเป็็นหััวโขน ตััวละครที่�เ่ราได้้สร้้างเอาไว้้” โอ๋๋ชายหนุ่่ม ผู้้กำำลัังเรีียนปริิญญาโท จิิตตปััญญาศึึกษา กล่่าวออกมาอย่่างลึึกซึ้้�ง
67 ผู้น�ำ เริ่ มด้วยการฟัง: เรือรบ “ผมเป็็นนัักรัับฟััง ผมฟัังทุุกคนที่่�เดิินเข้้ามาพููดกัับผม ผมสนใจว่่า เราจะสามารถอยู่่ร่่วมกัับคนที่มีี�่ความคิิดเห็็นขััดแย้้งกัับเรา ได้้อย่่างไร ทำำอย่่างไรเราจะมีีอิิสระในความคิิด เป็็นตััวของตััวเองได้้ แต่่ก็็อยู่่ร่่วมกัันได้้ การอยู่่ร่่วมก็็ไม่่ได้้หมายความว่่าเราต้้องประนีีประนอม ยอมตามเสมอไป แต่่เราก็็ไม่ต้่ ้องถึึงกัับทะเลาะกััน” พี่่วิิทย์์เสนออีีกมุุมมองที่่น่่าสนใจ.... “ขอบคุุณครัับ สำำหรัับเรื่่�องราวที่มีีค่�่ ่าของทุุกคน ส่่วนตััวผมเอง ไดอะล็็อกทำำ ให้้ผมได้้มองเห็็น รู้จั้กตััวเองมากขึ้้�น เช่่นได้้เห็็นความรู้สึึ้ก ตััวเองตอนหงุุดหงิิด ไม่่พอใจ โกรธ เมื่่�อบางคนพููดไม่ถููก่ ใจเรา แต่่ก็ส็ามารถยอมรัับและอยู่่กัับมัันได้้ โดยไม่่จำำเป็็นต้้องโต้้ตอบอย่่างอััตโนมััติิเหมืือนในอดีีต มัันเป็็นการ ภาวนาเรีียนรู้ที่้�จะเป ่ ลี่่ย�นแปลงตััวเอง จากเรื่่�องราวของผู้คนใ้กล้ตั้ัว...” ผมกล่่าวเป็็นคนสุุดท้้าย “สาเหตุุที่่�ผมจััดไดอะล็็อกขึ้้�นมาในวัันนี้้� เป็็นเพราะผมเชื่่�อว่่า มัันคืือกระบวนการในการพััฒนาตนเอง สามารถนำำ ไปประยุุกต์์ใช้้ ในทุุกๆ ด้้าน เพราะที่ผ่�่่านมา เราไปร่ำ ำ� เรีียนทฤษฎีีอ่่านหนัังสืือมาเยอะ แต่่ก็็ทำำ ได้้น้้อยเต็็มทีี ไม่่ค่่อยสำำเร็็จ เพราะเราไม่่รู้้วิิธีีนำำ ไปปฏิิบััติิ”
68 THE LISTENING LEADER “แต่่ในวงไดอะล็็อก เราจะได้้ยิินเรื่่�องราวที่่�มีีค่่า ที่่�มาจาก ประสบการณ์์ตรง เป็็นเรื่่�องราวที่่�ทุุกคนต่่างลองผิิดลองถููกมาแล้้ว นำำมาแลกเปลี่่�ยนกััน เมื่่�อผู้้มีีประสบการณ์์ดีีๆ หลายๆ คนมารวมตััวกััน มาร่่วม แลกเปลี่่�ยนเรีียนรู้้กััน มัันจะเป็็นบ่่อเกิิดขององค์์ความรู้้ใหม่่ที่่�นำำ ไป ปฏิิบััติิได้้จริิง นี่่�คืือที่่�มาของนวััตกรรมและความสร้้างสรรค์์ในระดัับองค์กร์ แต่่เริ่่�มจากจุุดเล็็กๆ คืือการเปลี่่�ยนแปลงพััฒนาในระดัับปััจเจก คืือตััวเราเอง...”
69 ผู้น�ำ เริ่ มด้วยการฟัง: เรือรบ ตกผลึึก: คุุณได้รู้้วิ้ธีิีการฝึึก Deep Communication ด้้วยกระบวนการไดอะล็็อกแล้้ว ผมเชื้้�อเชิิญ ให้้ลองตั้้�งวงไดอะล็็อกของตััวเองดููนะครัับ เริ่่มที่่ 3-4 คนก่่อนก็็ได้้ โดยใช้้กติิกาที่่ แนะนำำ ไป ใช้้เวลาสััก 1-2 ชั่่วโมง ก็็จะได้้ สััมผััสว่่าการสื่่อสารเชิิงลึึกในระดัับที่่ 4 นั้้�น มีีความรู้้สึึกยัังไง
70 THE LISTENING LEADER “ผู้้�นำำ� ไม่่ได้้สื่่อ�สารเพีียงเพื่่�อให้้ข้้อมููล แต่่จะสื่่อ�สารเพื่่�อให้้พลัังบวกกัับผู้้�อื่่น � ซึ่่งจะไ�ด้้รัับพลัังนั้้�นกลัับมาหาตัวัเองด้้วย”
71 ผู้น�ำ เริ่ มด้วยการฟัง: เรือรบ บทที่่ 5 เมื่่� อสื่ ่�อสารเป็็ น ชีีวิิตคุ ุ ณจะเปลี่ ่� ยนไป เมื่่อใดก็็ตามที่่คุุณมีีโอกาสได้้สนทนากัับใคร ลองใช้้เทคนิิค ต่่อไปนี้้�ในการพููดคุุย จะพบว่่า การนำำบทสนทนาลงลึึกเพื่่อเข้้าสู่่ระดัับที่่ 4 นั้้�นทำำ ได้้อย่่างไหลลื่่น เป็็นธรรมชาติิ 5 ขั้้น�ตอนเพื่่�อเข้้าถึึง Deep Communication 1. รู้้สึึกตััวอยู่่กัับปััจจุบัุัน 2. รัับรู้้อารมณ์์ความรู้้สึึกของตััวเอง 3. เชื่่อมโยงความรู้้สึึกกัับอีีกฝ่่าย 4. รัับฟัังอย่่างใส่่ใจ 5. สะท้้อนและถ่่ายเทพลัังงานซึ่่งกัันและกััน
72 THE LISTENING LEADER ในวงฝึึกไดอะล็็อกที่่ผมตั้้�งขึ้้�นมานั้้�นก็็เพื่่อฝึึกฝนการสื่่อสาร เชิิงลึึก ที่่เน้้น “การรัับฟัังอย่่างลึึกซึ้งและไ ้ ม่่ตััดสิิน” ทำำ ให้้เกิิดการ “เข้้าใจผู้้อื่น”่ ส่่งผลกลัับมาเป็็นการ “เข้้าใจตััวเอง” มากขึ้้�น จนทำำ ให้้เกิิดการเปลี่่ยนแปลงและพััฒนาตนเองได้้ในระดัับ เบื้้�องลึึกของจิิตใจในที่่สุุด ในวัันนี้้�เนื่่องจากมีีคนใหม่่มาด้้วย ผมจึึงเริ่่มวงด้้วยการ ให้้สมาชิิก “เช็็คอิิน” โดยอาจเล่่าให้้เพื่่อนๆ ในวงฟัังว่่า ในอาทิิตย์์ ที่่ผ่่านมา หลัังจากเราเรีียนรู้้เรื่่อง Deep Communication ไปแล้้ว เรานำำ ไปใช้้ในชีีวิิตประจำำวัันอย่่างไร และเกิิดความเปลี่่ยนแปลง อะไรบ้้าง น้้องโบวี่่ นัักศึึกษาแพทย์์สาว ที่่เคยมีีปััญหาเก็็บกดเรื่่อง คุุณพ่่อจากเมื่่อสััปดาห์์ก่่อน วัันนี้้�เริ่่มเล่่าเป็็นคนแรกอย่่างร่่าเริิงว่่า “หนููกลัับไปรัับฟัังคุุณพ่่อมาค่่ะ ทำำ ให้รู้้ว่้่า จริิงๆ แล้้วคุุณพ่่อ เขาเป็็นห่่วงหนููมาก ที่�เ่ขาบ่่นเยอะๆ เป็็นเพราะว่่าเขานั่่�นแหละที่�เ่ก็็บกด มีีเรื่่�องอะไรไม่่กล้้าคุุยกัับหนููตรงๆ พอเก็็บไว้้หลายวัันเข้้า ได้้จัังหวะ พููดขึ้้�นมา มัันก็็เลยเหมืือนระเบิิดลง...
73 ผู้น�ำ เริ่ มด้วยการฟัง: เรือรบ จริิงๆ แล้้วมารู้้ทีีหลัังว่่า เขาเตรีียมตััวเตรีียมใจตั้้�งนาน กว่่าจะพููดกัับหนููได้้ พอเราคุุยกัันจบ เชื่่�อมั้้ย� หนููก็็โผเข้้าไปกอดเขาเลย เพราะเรารัับรู้ความ้รู้สึึ้กของเขาได้้จริิงๆ ว่่าเขาแคร์์เรามากขนาดไหน... หลัังจากวัันนั้้�นมา หนููก็็มัักจะกอดเขามากขึ้้�น แล้้วก็็พููดอะไรขำำๆ กัับเขามากขึ้้�น เห็็นเลยว่่าบรรยากาศในบ้้านเปลี่่ย� นไป เขาดููผ่่อนคลาย และหััวเราะกัับเรามากขึ้้�น” สาวน้้อยของเรายิ้้�มแก้้มแทบปริิหลัังจาก พููดจบ คุุณสายรุ้้ง สาวออฟฟิิศ ทำำงานด้้านงานวิิชาการ เล่่าสะท้้อน เรื่่องของตััวเองว่่า “ปกติิรุ้้งเป็็นคนคุุยไม่่เก่่ง พอเราออกจากบ้้าน ต่่างจัังหวััดมา แล้้วก็็มาทำำ งานในกรุุงเทพฯ ทำำ ให้้ไม่ค่่ ่อยได้คุุยกั้ ับแม่่ พอโทรศััพท์์หาแม่่ ก็็ได้้แต่่ถามว่่า สบายดีีมั้้ย� กิินข้้าวรึึยััง คุุยได้้แค่นั้้่ �น ก็็ไม่รู้่จะ้ พููดอะไรต่่อ แล้้วก็็วางหููเรารู้สึึ้กเลยว่่า เราห่่างจากแม่่มากขึ้้�น เรื่่�อยๆ… พอได้้มารู้จั้กัไดอะล็็อก รุ้้งก็นำ็ ำ ไปใช้้ เมื่่�อได้คุุย้ โทรศััพท์กั์ ับแม่่ รุ้้งแค่รู้่ สึึ้กว่่า อยากฟัังแม่พูู่ด อยากให้้แม่่เล่่า แล้้วรุ้้งก็็แค่ฟั่ ังอย่่างตั้้�งใจ ปรากฏว่่า แม่่เล่่าเยอะมาก รุ้้งก็คุุยกั็ ับแม่สนุุก่มาก เพราะเราใส่่ใจฟัังเขา เราเห็็นคุุณค่่า ในสิ่่�งที่�เ่ขาพููด เราก็็ยัังพููดไม่่เก่่งเหมืือนเดิิม แต่่เราฟัังเก่่งขึ้้�น การสนทนา และความสััมพัันธ์์ของเราก็ดีีขึ้้ ็ �นอย่่างเห็็นได้ชั้ัด รู้สึึ้กสบายใจมากเลยค่่ะ”
74 THE LISTENING LEADER คุุณมาด เจ้้าของกิิจการส่่วนตััว เล่่าให้้ฟัังว่่า “ผมยอมรัับว่่า เป็็นคนใจร้้อน ยิ่่�งตอนขัับรถ ถ้้าใครมาปาดหน้้า หรืือทำำ อะไรให้้ไม่่พอใจ ผมพร้้อมมีีเรื่่�องเสมอ ผมไม่่เคยกลััวใคร... ไม่่นานมานี้้� ผมขัับรถอยู่่เพลิินๆ พอดีีมีีรถเข็็นขายของโผล่่ ออกมาจากซอยทางขวา ผมก็็เลยเบี่่�ยงหลบกะทัันหััน ปรากฏว่่า มีีมอเตอร์์ไซค์คั์ ันโต วิ่่�งแซงมาทางซ้้ายพอดีี ผมเกืือบเบีียดไปโดนเขา เท่่านั้้�นแหละ เขาก็็ขัับเบีียดปาดมาใกล้้ๆ พยายามให้้ผมหยุุดรถ แล้้วก็ชี้็้�หน้้าผมพร้้อมกัับส่่งสายตาอาฆาตมาดร้้าย มีีเสีียงด่่าหยาบคาย ดัังทะลุุกระจกเข้้ามาเลย ผมรู้สึึ้กจี๊๊�ดขึ้้�นมาทัันทีีเหมืือนกััน ผมจอดรถ แล้้วก็กำ็ำ ลัังจะเปิิด ประตููลงไปฉะด้้วย แต่่ในชั่่�ววิินาทีีนั้้�น ด้้วยการฝึึกไดอะล็็อกที่ส�่อนให้้ เราไม่ด่่ ่วนตััดสิิน มัันทำำ ให้้อยู่่ๆ ผมก็็เกิิดมีีสติขึ้้ิ�นมาว่่า ใครๆ ก็รั็กั ชีีวิิตเหมืือนกัับเรา คนคนนี้้�เขาก็็อาจบาดเจ็็บหนัักเพราะเราได้้ เขาเองก็มีีสิ็ ทธิ์์�โกรธเหมืือนกัับเราเช่่นกััน เมื่่�อคิิดได้้ดัังนั้้�น ผมก็็เลยยกมืือขึ้้�นไหว้้ท่่วมหััวหนึ่่�งครั้้�ง อย่่างงามๆ พอเงยหน้้าขึ้้�นมา คู่่กรณีีก็บึ่่็ �งรถหายไปแล้้ว ผมได้้มาคิิด ย้้อนดููอีีกทีี อัันที่�จ่ริิง ผมก็มีีลููกมีี ็เมีียแล้้ว ถ้้าเกิิดมีีเรื่่�องกัับผู้ชา้ยคนนี้้� ใครจะรู้ว่้่าผมจะได้ก้ ลัับไปหาครอบครััวหรืือเปล่่า
75 ผู้น�ำ เริ่ มด้วยการฟัง: เรือรบ ไม่่ใช่่ครั้้�งนี้้�ครั้้�งเดีียวที่�ไดอะ ่ล็็อกทำำ ให้้ผมเท่่าทัันตััวเองมากขึ้้�น ช้้าลงในการตััดสิินใจ ปกติิที่�ย่อมใครไม่่ได้้ ผมก็ช้็้าลงในการตอบโต้้ แล้้วก็็เหมืือนมีีอีีกเสีียงหนึ่่�งบอกตััวเองว่่า เราไม่่จำำเป็็นต้้องเป็็น อย่่างเดิิม ทำำอย่่างเดิิมเสมอไป เราเลืือกทำสิ่่ ำ �งใหม่่ๆ ได้้เสมอ” คุุณหลิิน ผู้บ้ ริิหารองค์์กร วััย 60 ปีีเล่่าว่่า “ปกติตัิัวเองเป็็นคน เรีียบๆ เฉยๆ เงีียบๆ ไม่ค่่ ่อยเข้้ากัับใคร มีีระยะห่่างกัับผู้คน ้ส่่วนกัับสามีี แต่่งงานกัันมานานมากแล้้ว เราก็รู้็สึึ้กเฉยๆ เช่่นกััน และเนื่่�องจากเรา ทำำงานบริิหารบริิษัทัอยู่่ด้้วยกััน ถ้้าจะมีีเรื่่�องคุุย ก็คุุยกั็ ันแต่่เรื่่�องงาน แล้้วก็็จบ ต่่างคนต่่างนอนด้้วยความเหนื่่�อยและอ่่อนเพลีีย... การมารู้้จัักไดอะล็็อก ได้้รัับฟัังประสบการณ์์จากเพื่่�อนในวง ได้้มองเห็็นรููปแบบความรัักจากหลายๆ ครอบครััว สะท้้อนให้้เห็็นว่่า ตััวเองขาดตกบกพร่่องตรงไหน เราเห็็นเลยว่่า เราขาดการแสดงออก ซึ่่�งความรักัอย่่างมาก คืืนนั้้�นพี่่�เลยกลัับไปบ้้าน แล้้วนอนจัับมืือสามีี เรื่่�องง่่ายๆ แค่นี้่ ้� แต่่มัันทำำ ให้้ทั้้�งเขาและเรานอนหลัับด้้วยความอบอุ่่นและผ่่อนคลาย มากๆ เลยค่่ะ”
76 THE LISTENING LEADER ผมคงไม่่อาจกล่่าวได้้อย่่างเฉพาะเจาะจงว่่า ไดอะล็็อก จะมีี ประโยชน์์อะไรกัับชีีวิิตของคุุณ แต่่เท่่าที่่เห็็นจากเรื่่องราวเหล่่านี้้� เวลาผ่่านไปแค่่สองอาทิิตย์์เพื่่อนๆ ในวงของเราได้้นำำประสบการณ์์ที่่ ได้้กลัับไปฝึึกฝน เกิิดการเปลี่่ยนแปลงที่่น่่าทึ่่งด้้วยตััวของพวกเขาเอง เกิิดผลลััพธ์์ที่่ทำำ ให้้ชีีวิิตแต่่ละชีีวิิตมีีความสุุขมากขึ้้�น และคนรอบตััว ของพวกเขาก็มี็ ีความสุุขด้้วยเช่่นกััน ผมรู้้สึึกดีีมากที่่ได้้เห็็นการเปลี่่ยนแปลงเล็็กๆ เกิิดขึ้้�นในชีีวิิต ของเพื่่อนๆ หากพวกเขาสามารถฝึึกฝนอย่่างต่่อเนื่่อง สามารถรัับฟััง กัับตััวเองได้้อย่่างลึึกซึ้้�ง เข้้าใจตััวเองได้้อย่่างถ่่องแท้้ การฟัังและการ สื่่อสารกัับผู้้อื่่นก็็จะลงลึึก และมีีคุุณภาพมากยิ่่งขึ้้�น แค่่ได้้ฝึึกไดอะล็็อกเพีียงไม่่นานจะทำำ ให้้ชีีวิิตคุุณเปลี่่ยนไปได้้ แบบพลิิกฝ่่ามืือ ยัังไม่่ต้้องเชื่่อผม ลองนำำ ไปฝึึกดููนะครัับ
77 ผู้น�ำ เริ่ มด้วยการฟัง: เรือรบ ตกผลึึก: ลองฝึึกไดอะล็็อกกัับกลุ่่มเดิิมสััก 3 ครั้้�งขึ้้�นไป คุุณจะพบว่่า แต่่ละคนมีีการเปลี่่ยนแปลง อย่่างเห็็นได้ชั้ัด ทั้้�งด้้านการสื่่อสาร ความคิิด ทััศนคติิ มุุมมอง ไปจนถึึงพฤติิกรรม แม้้ตััวคุุณเองอาจจะไม่่ทัันสัังเกตตััวเอง แต่่เพื่่อนร่่วมวงจะสัังเกตเห็็นความเปลี่่ยนแปลงของคุุณได้้อย่่างแน่่นอน
78 THE LISTENING LEADER “ผู้้�นำำ� ไม่่ได้้ฟัังเพื่่�อหาความถููกผิิด แต่่ฟัังเพื่่�อหาความเข้้าใจ นั่่�นจึึงเริ่่� มทำำ�ให้้อีีกฝ่่ายเปิิดใจ อย่่างแท้้จริิง”
79 ผู้น�ำ เริ่ มด้วยการฟัง: เรือรบ ภาคสอง: Deep Listening ทัักษะการฟัังอย่่างลึึกซึ้้� ง ของผู้้�นำำ จากภาคแรก คุุณคงได้้เข้้าใจแล้้วว่่า สาเหตุทีุ่่คนเราไม่่ฟัังกัันนั้้�น เป็็นเพราะพวกเขาไม่่ได้้รู้้ตััวว่่า ใช้ชี้วิีิตภายใต้้กลไกอััตโนมัติัิของสมอง เขารัับรู้้โลกผ่่านเลนส์์ตา เขาแสตมป์์ตััดสิินสิ่่งต่่างๆ จากอดีีต และตีีปิิงปองตอบโต้้กัันอย่่างเป็็นอััตโนมััติิ พวกเขาไม่่ได้้ “มีีสติิ” อย่่างเต็็มที่่ในการใช้้ชีีวิิต ไม่่ได้้หมั่่นสำำรวจความคิิด ความเชื่่อ หรืือ มุุมมองของตััวเองอย่่างสม่ำำเสมอ ดัังนั้้�น ในการสื่่อสารกัับผู้้คน เขาจึึงอาจแค่่เพีียง “ได้้ยิิน” แต่่ไม่่เคยได้้“รัับฟัังอย่่างเปิิดใจ” เลย
80 THE LISTENING LEADER จึึงก่่อให้้เกิิดคำำถามสำำคััญว่่า “หากเราอยากฟัังให้้เป็็น ต้้องทำำอย่่างไร ?” ในภาคนี้้�มาเรีียนรู้้ทัักษะการฟัังที่่สำำคััญของผู้้นำำที่่เรีียกว่่า “Deep Listening” ทัักษะการฟัังอย่่างลึึกซึ้้�ง หากต้้องการฟัังใครสัักคนให้้ได้ลึ้ึกซึ้้�ง เข้้าอกเข้้าใจเขาได้้จริิงๆ หรืือที่่เรีียกว่่า Empathy นั้้�น จึึงต้้องฟัังให้้เข้้าใจมากไปกว่่าคำพูำูด แต่่ เข้้าถึึงสิ่่งที่่อีีกฝ่่ายไม่่ได้้พููด ลึึกลงไปถึึงอารมณ์์ความคิิด ทััศนคติิ มุุมมองความเชื่่อ นั่่นจึึงจะทำำ ให้้คุุณสามารถเข้้าถึึงอีีกฝ่่ายได้้อย่่างแท้้จริิง หากพร้้อมแล้้ว ไปเรีียนรู้้กัันเลยครัับ
81 ผู้น�ำ เริ่ มด้วยการฟัง: เรือรบ
82 THE LISTENING LEADER “หากการฟัังครั้้�งใดทำำ�ให้้เราอึึดอััดใจ นั่่�นแสดงว่่าเราหลุุดจากการฟััง ที่่แ�ท้้จริิงไปแล้้ว”
83 ผู้น�ำ เริ่ มด้วยการฟัง: เรือรบ บทที่่ 6 หลุ ุ มพรางแห่่งการฟััง ‘‘ หากย้้อนมองดููตััวเอง แต่่ก่่อนนี้้�เมื่่�อมีีการประชุุม เราคิิดว่่าเราก็ฟั็ ังคนอื่่�นนะ แต่่เราก็คิ็ิดว่่าเหตุุผลเรานั้้�นดีีที่สุุ�่ดแล้้ว ในที่่�ประชุุมเราก็็จะพยายามต่่อสู้ว่้่าความคิิดเรามัันใช่่ แล้้วเรา ก็็จะแย้้งหรืือคััดค้้านทัันทีี เมื่่�อรู้้สึึกว่่าสิ่่�งที่่�คนอื่่�นพููดมัันไม่่ใช่่ แต่่พอได้้มาเข้้า ชุุมชนแห่่งการฟััง ของ อ.เรืือรบ เราก็็เริ่่�มรู้ตั้ัว แล้้วก็็จะเตืือนตััวเองว่่าต้้องหยุุดฟัังคนอื่่�นให้้จบก่่อน ต้้องเข้้าใจสิ่่�งที่�เ่ค้้าพููดก่่อนว่่ามัันคืืออะไร ไม่ว่่ ่าจะเป็็นน้้องในทีีม หรืือพี่่�ในทีีม เราก็็จะมีีจัังหวะในการรอฟัังมากขึ้้�นกว่่าเมื่่�อก่่อน พอฟัังจนจบ เรากลัับเห็็นมุุมมอง หรืือไอเดีียที่่�เรา คิิดไม่่ถึึงเหมืือนกััน ก็็เริ่่�มเห็็นว่่าวิิธีีนี้้�มีีประโยชน์์ เพราะเรา ได้้รัับรู้้สิ่่�งที่่�เรามองข้้ามไป
84 THE LISTENING LEADER เวลาผ่่านไป คนที่่�ทำำงานก็็จะเริ่่�มเข้้ามาหาเรามากขึ้้�น เข้้ามาพููดคุุย ขอคำำแนะนำำจากเรา น้้องๆ ที่่�เมื่่�อก่่อนกลััวเรา อยู่่ห่่างๆ เรา ก็็เริ่่�มเปิิดใจ กล้้าเข้้ามาคุุยมากขึ้้�น มาขอคำำ ปรึกึษา ทั้้�งเรื่่�องงานและเรื่่�องส่่วนตััว ทำำ ให้้ความสััมพัันธ์์ในที่่�ทำำงาน ก็็ดีีขึ้้�น อีีกส่่วนหนึ่่�งที่่�ได้้มากๆ คืือเรื่่�องของครอบครััว เราก็็จะใช้วิ้ธีีิเดีียวกััน คืือฟัังอย่่างเดีียว ไม่่แย้้ง ไม่ขั่ ัด โดยเฉพาะ กัับแม่่ ที่่�เคยเถีียงกัันประจำำ พอเราปล่่อยให้้แม่่พููดมากขึ้้�น ความขััดแย้้งก็ล็ดลง แม่ก็่ส็บายใจขึ้้�น บรรยากาศในบ้้านก็ดีีขึ้้ ็ �น ทุุกคนในบ้้านก็็เริ่่�มอยากจะมาเล่่าสิ่่�งต่่างๆ ให้้เราฟััง ทั้้�งพี่่ส� ะใภ้้ ทั้้�งหลาน มัันดีีมากๆ ช่่วยให้้เราสนิทกัิ ับคนในครอบครััวมากขึ้้�น กว่่าเมื่่�อก่่อน เราเริ่่�มรู้้เรื่่�องของแต่่ละคนมากขึ้้�น ทุุกคนจะรอ ให้้เรากลัับมาบ้้าน เพื่่�ออยากจะเล่่าสิ่่�งต่่างๆ ให้้เราฟััง หลายคนอาจจะถามว่่า เมื่่�อเราฟัังคนอื่่�นมากขึ้้�น แล้้วมัันจะเสีียเวลาในการทำำงาน เบีียดบัังเวลาในการใช้้ชีีวิิต ของเรามั้้ย� อยากบอกว่่า หากเราตั้้�งใจจะฟัังใคร เราต้้องจััดสรร เวลาให้กั้ับเขา เตรีียมตััวเองให้้พร้้อมที่�จะ่ ฟัังเขาจริิงๆ ถ้้าเรายุ่ง ่
85 ผู้น�ำ เริ่ มด้วยการฟัง: เรือรบ เราก็็ต้้องบอกเขาว่่า เราจะพร้้อมฟัังได้้เมื่่�อไหร่่ เพื่่�อให้้เป็็น การฟัังที่�มีีคุุณ ่ภาพจริิงๆ สิ่่�งที่่�ตอนนี้้�เราทำำ เมื่่�อเห็็นความขััดแย้้งในบ้้าน เช่่น แม่่ทะเลาะกัับหลาน เราก็็จะเข้้าไปรัับฟัังแม่่ก่่อน ให้้แม่่พููด จนสบายใจ พออารมณ์์เย็็นลง แล้้วเราก็็จะชี้้�ให้้เห็็นว่่าหลาน มีีเหตุุผลอะไร ถ้้าแม่่ซึ่่�งเป็็นผู้้ใหญ่่เอาแต่่พููดใส่่ฝ่่ายเดีียว คงไม่ดีีนั่กั เพราะหลานก็็อยากพููดและต้้องการคนรัับฟัังเช่่นกััน พอแม่่เข้้าใจเรื่่�องนี้ก็ ้� ทำ็ำ ให้สถ้านการณ์์คลี่่�คลายได้้เร็็วขึ้้�น เราก็็จะค่่อยๆ ถ่่ายทอดเรื่่�องการฟัังไปให้้คนในครอบครััวเข้้าใจ ซึ่่�งเมื่่�อเราทำำ ให้้เขาเห็็นเป็็นตััวอย่่าง คำำพููดเราก็็จะมีีน้ำำ� หนััก มากขึ้้�น ส่่วนน้้องๆ ในทีีม เราก็็จะแนะนำำ ให้้เขาไปเรีียนรู้กั้ับ อ.เรืือรบ เพราะเราเองได้้เรีียนรู้้และเปลี่่�ยนแปลงตััวเอง ไปเยอะมาก เลยอยากให้้น้้องๆ ในทีีมได้้พััฒนาตนเองเช่่นกััน มิ้้�นท์์ - นพวรรณ แจ่่มจัันทร์์ หััวหน้้าแผนกพััฒนาด้้านสมรรถนะตามลัักษณะงาน สายงานยุุทธศาสตร์์ การเงิินและบััญชีี การไฟฟ้้าฝ่่ายผลิติแห่่งประเทศไทย
86 THE LISTENING LEADER เรื่่องราวของคุุณมิ้้�นท์์ ทำำ ให้้เราได้้เรีียนรู้้ว่่า ปกติิใครๆ ก็็คิิดว่่าตััวเองฟัังเป็็นอยู่่แล้้ว แต่่ที่่ไหนได้้ ที่่ผ่่านมาเราอาจจะแค่่ได้ยิ้ ิน แต่่ไม่่ได้้ฟัังเลยก็็เป็็นได้้ ก่อนที่จะรู้ว่า การฟังที่ดีเป็นอย่างไรนั้น ผมอยากชวนเรามา พิจารณาถึง รูปแบบการฟังที่ไม่ดีก่อน โดยการเรียนรู้เรื่อง “หลุมพราง ของการฟัง” ผมชื่นชม คุณภินท์ ภารดาม ที่ได้วิเคราะห์เรื่องการฟัง ในแบบต่างๆ ไว้อย่างน่าสนใจในหนังสือ “เอนหลังฟัง: ศิลปะการฟัง อย่างลึกซึ้ง”จึงขอยกบางส่วนมาให้คุณลองพิจารณาดูว่า เคยตกหลุมพราง ของการฟัง 4 แบบนี้บ้างหรือเปล่า 1. ใจลอย หลังจากฟังอีกฝ่ายพูดจบ หากไม ่ได้สรุปประเด็นในการ สนทนา หรือทวนความให้แน่ใจว่าเข้าใจตรงกัน ก็จะแทบไม่รู้ตัวเลยว่า เรามีการฟังที่ดีไหม ฟังได้ครบถ้วนสมบูรณ์ตามประเด็นที่อีกฝ่าย ต้องการสื่อสารไหม
87 ผู้น�ำ เริ่ มด้วยการฟัง: เรือรบ บางคนมักจะบอกว่า ตัวเองสมาธิสัน้ใครพูดนานๆ จะไม่เข้าใจ แต่ปรากฏว่าคนคนนั้น สามารถเล่นเกมหรือแชทได้นานๆ คำว่า สมาธิสั้นนั้นอาจจะดูเป็นเพียงข้ออ้างในการฟังเกินไป คนที่ใจลอยบ่อยๆ เมื่อต้องฟังนัน้ หากลองวิเคราะห์หาสาเหตุ เป็นไปได้2 กรณีคือ 1. ไม่สนใจคนที่พูด 2. ไม่สนใจในเรื่องๆ นั้น ซึ่งทั้ง 2 กรณีนี้ หากแม้ยังนั่งฟังอยู่ กิริยาดูเหมือนว่าฟัง แต่หากสังเกตด้วยการมองตาก็จะรู้เลยว่า ใจเขาไม่ได้อยู่กับตัวแล้ว และหากถามถึงเรื่องราวที่เพิ่งคุยกันไป เขาจะรีบบอกปัดว่าเข้าใจ แต่ไม่สามารถจับประเด็นได้เลย คำแนะนำ: ถ้าอีกฝ่ายพูดจบ แล้วเราไม่สามารถบอกได้ ว่าเขาพูดอะไรบ้าง แสดงว่าเราใจลอย ในกรณีนี้ อยู่ที่“ความพร้อม” ในการฟัง หากเราไม่สนใจ จะสนทนาในเรื่องนั้นก็ควรบอกอีกฝ่ายไปตรงๆ ว่าเราติดธุระ อะไรอยู่ การทำทีว่าฟัง แต่ไม่ได้ฟังนั้น จะสร้างความรู้สึกแย่ ให้กับผู้พูดอย่างมาก แต่หากเราอยากจะฟัง ขอละวางเรื่องอื่น ไปก่อน ให้ฟังอย่างตั้งใจ สบตาเขา รับรู้และอยู่กับเขา 100% การฟังคือการให้เราอุทิศเวลาและให้ความสำคัญกับคนตรงหน้า อย่างแท้จริง
88 THE LISTENING LEADER 2. คิิดล่่วงหน้้า หลายคนมักจะคิดว่า การฟังที่ดีต้องคิดตามไปด้วย จะได้เข้าใจ ได้ดีขึ้น อันที่จริงการคิดก็ไม ่ผิด แต ่หลายครั้งที่ฟัง เรามักเผลอ “คิดไปล่วงหน้า” หมายถึง คิดวิเคราะห์ไปล่วงหน้าแล้ว ว่าคนพูดจะ พูดอะไรต่อไป ถ้าเป็นเรา ในสถานการณ์นี้จะทำอย่างไรดี เตรียม คำแนะนำ หาทางออกไว้ให้เขาเสร็จสรรพ โดยที่ไม่รู้เลยว่า ขณะที่เรา คิดมโนไปนั้นก็ได้พลาดสิ่งที่เขาต้องการสื่อสารอย่างแท้จริงไป ส่วน บางคนก็ขีสงสัย้ เมื่อฟังไม่ทันไรก็ชอบตังค้ำถาม ตังข้อสังเกต้หรือ ออกความคิดเห็นส่วนตัว จนกระทั่งผู้พูดไม่ได้พูดสิ่งที่เขาต้องการเลย คำแนะนำ: ถ้าฟังจบแล้ว เรารู้สึกปวดหัว มึนหัว แสดงว่า ตลอดเวลาที่ฟัง เราคิดมากเกินไป การฟังที่ดีไม่ต้องใช้หัวสมองเยอะ แต่ขอให้ฟังด้วยความว่าง อย่างมีสติรู้ตัว ไม่ขัด ไม่แทรก เก็บคำถามและการตัดสินไว้ก่อน ปล่อยให้ผู้พูดพูดจนจบ แล้วหากมีคำถามจึงสอบถามทีหลัง ไม่ด่วนให้คำแนะนำหากคนพูดไม่ได้ร้องขอ
89 ผู้น�ำ เริ่ มด้วยการฟัง: เรือรบ 3. จมกัับอารมณ์์ ข้อนี้คน Sensitive หรือมีอารมณ์อ่อนไหวมักจะเป็น นั่นคือ เมื่อมีเพื่อนหรือคนใกล้ชิดมาระบายความทุกข์ให้ฟัง เราก็จะจมไปกับ เรื่องราว อารมณ์ก็จะเอ่อขึนมาแบบท่วมท้น้ อินไปกับเรื่องนันมากเกินไ ้ป ยิ่งหากมีประสบการณ์ใกล้เคียง ทำให้เราย้อนนึกถึงอดีต เรายิ่งจมดิ่งไปกับเรื่องของตัวเองจนไม่ได้รับฟังอย่างแท้จริง การที่เรามีอารมณ์ร่วม และแสดงความเห็นอกเห็นใจในการฟัง ย่อมเป็นสิ่งที่ดีแต่หลายๆ ครัง้อาการอินของเรา หากมากเกินไป ไม่ว่า จะเป็นความเศร้า โกรธ เกลียดที่เกิดขึน้ อารมณ์ที่รุนแรงเหล่านีย่อมจะ้ มาบดบังการฟังและครอบครองพืนที่ในใจ ้จนเราละเลยผู้พูดไปนั่นเอง คำแนะนำ: ถ้าฟังจบแล้ว รู้สึกหนักๆ ที่ใจ รู้สึกทุกข์หายใจ ไม่สะดวก แสดงว่าเราอินกับเรื่องนันมากเกินไ ้ป เรื่องราวที่ได้ฟัง จึงคั่งค้างอยู่ในตัวเรา เมื่อรู้สึกเกิดอารมณ์ร่วมอย่างมากในการฟัง ให้กลับมา ระลึกรู้อยู่กับลมหายใจเข้าและออก หรือรับรู้ถึงการเต้นของ หัวใจเรา แยกแยะว่า เราสามารถรับฟังเขาได้แสดงความเห็นใจ คนข้างหน้าได้ มองเห็นความทุกข์ของเรื่องราวนั้นว่าเป็นอดีต ที่แยกจากคนพูด และเราก็จะฟังได้โดยที่ไม่ต้องเป็นทุกข์เสียเอง
90 THE LISTENING LEADER 4. ตั้้�งธงในใจ กรณีนี้หากไม ่สังเกตให้ดีก็จะมองไม ่เห็นตัวเองเช ่นกัน เป็นเพราะมักจะคิดว ่าตัวเองรู้ดีกว ่าผู้พูด หรือรู้อยู ่แล้วว ่าคนพูด จะพูดอะไรต่อ ทำให้เพียงเริ่มบทสนทนาได้ไม่นานก็จะปิดการฟังไป เพราะได้ตัดสินและมีคำตอบในใจอยู่แล้ว ไม ่ว ่าอีกฝ่ายจะพูดต ่อไปอย ่างไรก็จะไม ่ได้เข้าไปในใจเลย รอเพียงแต่ว่าเมื่อไหร่จะพูดจบ ตัวเองจะได้โอกาสพูดบ้าง หรือบางที ก็ขัดขึ้นมากลางคันเลย แล้วรีบด่วนชี้แจง โดยที่ไม่คำนึงถึงความรู้สึก ของผู้พูด หลายๆ คนอาจจะรู้สึกว่า บางครังไม่อยากรอให้อีก ้ฝ่ายพูดจบ เพราะคิดว่าไม่จำเป็น ในเมื่อเรามีคำตอบที่ชัดเจนในใจอยู่แล้ว แต่หากลองคิดให้ดีในแต่ละครั้งสถานการณ์ก็เปลี่ยนไปตาม บริบทและเวลา การรีบด่วนตัดสินนั้นย่อมมาจากข้อมูลเก่าที่เรารับรู้ ในอดีตเท่านัน้เราจึงอาจพลาดข้อมูลสำคัญบางอย่างไป ทำให้ตัดสินใจ ผิดพลาด เพราะไม่ได้รับฟังจนจบนั่นเอง
91 ผู้น�ำ เริ่ มด้วยการฟัง: เรือรบ คำำแนะนำำ: เมื่่อรู้้สึึกอึึดอััด ไม่่อยากฟััง ให้้พิิจารณาว่่า เรากำำลัังตััดสิิน หรืือมีีธงในใจอยู่่แล้้วใช่่ไหม ถ้้าหากใช่่ ให้้ลอง “ห้้อยแขวนคำำตััดสิิน” นั้้�นๆ ไว้้ก่่อน เตืือนตััวเองว่่า ยัังไม่่ต้้องคิิดว่่าอะไรถููกผิิด แล้้วกลัับมามีีสติิ อยู่กับการฟังใหม่อีกครั้ง พยายามรับฟังให้ลึกซึ้งกว่าเนื้อความ ให้ลึกลงไปถึงอารมณ์ ความเชื่อ มุมมองของผู้พูด ก็จะทำให้ เราเข้าใจผู้พูดได้ดีขึ้น
92 THE LISTENING LEADER โดยสรุป ทัุักษะการฟััง เป็็นทัักษะที่่เราต้้องฝึึกฝนอย่่างต่่อเนื่่อง จึึงจะสามารถใช้้ได้้อย่่างมีปีระสิิทธิิภาพ เพราะการสื่่อสารที่่ดีีจะเกิิดขึ้้�นได้้ ก็็ต่่อเมื่่อมีีคนพููดและมีีคนรัับฟััง หากเราสนใจฝึึกฝนแต่ทั่ ักษะการพููด ละเลยฝึึกทัักษะการฟััง ทำำ ให้้การสื่่อสารขาดความสมดุุล และจะส่่งผลกระทบไปถึึงประสิิทธิิภาพ การทำำงาน การเป็็นผู้้นำำ มีีปััญหาความสััมพัันธ์์ส่่วนตััวและครอบครััว ด้้วยอย่่างแน่่นอน ในบทต่อไป ผมขอแบ่งปันเทคนิคการฟังที่มีประสิทธิภาพสูง ซึ่่งจะช่่วยแก้้ปััญหาเรื่่องความไม่่เข้้าใจกััน ความขััดแย้้งในการสื่่อสาร ได้้อย่่างดีี นั่่นก็็คืือ การฟัังอย่่างลึึกซึ้้�ง (Deep Listening) นั่่นเอง
93 ผู้น�ำ เริ่ มด้วยการฟัง: เรือรบ ตกผลึึก: ลองเขีียนบัันทึึกสั้้�นๆ เพื่่อทบทวนตััวเองว่่า ที่่ผ่่านมาคุุณมัักตกหลุุมพรางการฟััง แบบไหน และมัันส่่งผลกระทบอะไรกัับ ตััวเองและคู่่สนทนา เมื่่อคุุณเข้้าใจแล้้วว่่า การฟัังที่่ไม่่โอเค เป็็นอย่่างไร การก้้าวออกจากหลุุมพราง ก็็ไม่่ยากแล้้ว
94 THE LISTENING LEADER “การฟัังอย่่างลึึกซึ้้ง� คืือการฟัังด้้วยทั้้�งหมดของหััวใจ ประหนึ่่งว่่� าโลกทั้้�งใบ ณ ขณะนั้้�น มีีเขาอยู่่ตรงหน้้าเราเพีียงคนเดีียว”
95 ผู้น�ำ เริ่ มด้วยการฟัง: เรือรบ บทที่่ 7 การฟัังอย่่างลึึกซึ้้� ง ‘‘ ก่่อนหน้้านี้้� ในการทำำงาน ผมเป็็นคนชอบโต้้วาทีีอย่่าง ดุุเดืือดมาก จัับผิิดเรื่่�องเล็็กๆ น้้อยๆ มาขยายอย่่างใหญ่่โต ฟาดฟัันฝ่่ายตรงข้้ามในการสนทนาอย่่างดุุเดืือด แล้้วก็็คิิดว่่า เราจะกลายเป็็นฝ่่ายชนะในการสนทนา แต่่ปรากฏว่่า ยิ่่�งทำำ ทีีมยิ่่�งปิิด ไม่กล้่ ้าเล่่าอะไรให้ฟั้ ังบ้้าง เหิินห่่างขึ้้�น จนบางครั้้�งเขาเกลีียดขี้้�หน้้า จนเสีียเพื่่�อนไปก็มีี็ไม่น้่ ้อย สุุดท้้ายกลายเป็็นคนที่�ไ่ม่่ค่่อยน่่าเชื่่�อถืือ ไม่่ค่่อยมีีคนคุุยด้้วย เมื่่�อเวลาเกิิดปััญหามา ทีีมก็็ไม่่กล้้าเล่่าข้้อเท็็จจริิงให้้ฟััง ตอนนั้้�น เริ่่�มเห็็นว่่าตััวเองเป็็นปััญหา จึึงหาวิิธีีการ พััฒนาเรื่่�องนี้้�อยู่่หลายปีี จนเริ่่�มเข้้ามาฝึึกการฟัังอย่่างลึึกซึ้้�ง ในวงไดอะล็็อกกัับพี่่�เรืือรบอยู่่ 3-4 ปีี อย่่างต่่อเนื่่�อง ช่่วงแรก
96 THE LISTENING LEADER ถืือว่่ายากเย็็นมากที่ต้�่้องอยู่่ภายในหลัักการ 3 ข้้อ ของการฟััง คืือ 1. เป็็นพื้้�นที่่�ว่่าง 2. มองตา ใส่่ใจ 3. ไม่่ถาม ไม่่ขััด ไม่่ตััดสิิน หลายๆ ครั้้�ง เมื่่�อฟัังแล้้วอยากรีีบตอบโต้้ อยากรีีบเถีียง อยากรีีบแทงตรงไปในจุุดที่่�ผิิด แต่่ก็็ต้้องห้้ามใจไว้้ เพราะต้้อง ฟัังให้้จบ จนค่่อยๆ เคารพฝั่่�งตรงข้้าม ด้้วยการฝึึกฝนอย่่างสม่ำ ำ� เสมอ ผมก็็ค่่อยๆ ขััดเกลา ตััวเองได้ดีีขึ้้ ้ �นเรื่่�อยๆ จนเริ่่�มมองเห็็นอารมณ์์ที่ซ่�่่อนอยู่่ในการพููด เห็็นแววตาที่ซ่�่่อนอยู่่ในการพููด และเห็็นสิ่่�งที่�ไ่ม่่ได้พูู้ดกัับการพููด ของอีีกฝ่่าย การฟัังอย่่างตั้้�งใจทำำ ให้้เกิิดความไว้้วางใจขึ้้�นจนทำำ ให้้ ผู้้พููดรู้้สึึกปลอดภััย สุุดท้้ายเมื่่�อได้้พููดเรื่่�องยากๆ ในช่่วงเวลา สำำคััญเช่่นนี้้� ก็็แสนสงบและผ่่อนคลาย ทัักษะเหล่่านี้ ้� กลายเป็็นสิ่่�งสำำคััญที่่�สุุดของผมในรอบ หลายปีี เพราะมัันนำำมาซึ่่�งความสััมพัันธ์์ที่่�ทำำงานที่่�ดีีขึ้้�นจนได้้ ข้้อมููลที่สำ�่คัำ ัญในการตััดสิินใจเสมอ ขณะเดีียวกัันกัับครอบครััว ก็็ทำำ ให้้บรรยากาศรอบๆ ดีีขึ้้�นไปด้้วย
97 ผู้น�ำ เริ่ มด้วยการฟัง: เรือรบ ‘พี่ ่� พุุฒิิครัับ ผมมีีเรื่่�องจะปรึึกษา’ เริ่่�มได้้ยิินคำำนี้ ้� บ่่อยขึ้้�นจากน้้องๆ ‘คุุณพุุฒิิคะ ดิิฉัันมีีเรื่่�องจะปรึึกษา’ เริ่่�มได้้ยิินคำำนี้ ้� บ่่อยขึ้้�นจาก Supplier เห็็นจัังหวะการหายใจระหว่่างคำำพููดที่ทำ�่ำ ให้ทร้ าบได้้ว่่า ผู้เ้ล่่ากำำ ลัังเผชิิญอะไร แม้้จะไม่่ได้พูู้ดออกมา และเมื่่�อทีีมไว้้วางใจ เราก็็ได้้ข้้อมููลที่�แ่ท้้จริิง ทำำ ให้้แก้้ปััญหาได้้ตรงจุุดและเฉีียบคม สุุดท้้าย ‘ว่่างคุุยไหมลููก’ ผมได้้ยิินคำำนี้ ้� บ่่อยขึ้้�นจากพ่่อ และ ‘พี่พุ ่� ุฒิิคุุยได้้ไหมคะ’ ผมได้ยิ้ินคำนี้ำบ่ ้� ่อยขึ้้�นจากภรรยา มัันคืือ ประโยคสนทนาที่่�ยกระดัับความสััมพัันธ์์ครอบครััวของผม ให้้แข็็งแกร่่ง แน่่นแฟ้้นขึ้้�น กฎเพีียง 3 ข้้อ พร้้อมการลงมืือฝึึกเป็็นนิิสััย เปลี่่�ยน กระบวนทััศน์์ในการแก้ปั้ ัญหาของผมไปทั้้�งหมด ต่่างกัับหนุ่่ม เลืือดร้้อนนักจัับผิิดผู้ดุุ ้เดืือดอยู่่ตลอดเวลาเมื่่�อ 10 ปีก่ี่อนคนนั้้�น เหมืือนเป็็นคนละคน
98 THE LISTENING LEADER เรื่่องของคุุณพุฒิุ ทำิ ำ ให้้เราเห็็นว่่า โดยทั่่วไปในการสนทนากััน คนเราจะรัับฟัังได้้เพีียง 5% จากเนื้้�อหาคำำพููดของอีีกฝ่่าย แต่่กลัับ ไม่่ได้้ฟัังสาระสำคัำ ัญอีีก 95% ที่่อยู่่ลึึกลงไป ซึ่่งไม่่ได้้มาจากคำพูำูด เช่่น อารมณ์์ความรู้้สึึก ความต้้องการ ความเชื่่อ มุุมมอง ทััศนคติิ หากต้้องการฟัังใครสัักคนให้้ได้้ลึึกซึ้้�ง หรืือเข้้าอกเข้้าใจเขา ได้้จริิงๆ หรืือที่่เรีียกว่่า Empathy นั้้�น จึึงต้้องฟัังมากไปกว่่าภาษาพููด ผมคิิดว่่ารากฐานสำำคััญของการแก้้ปััญหาอัันแสน ซัับซ้้อนหลายอย่่าง เริ่่�มต้้นด้้วยการฟัังอย่่างลึึกซึ้้�ง มัันไม่่ใช่่กระบวนการคิิด แต่่เป็็นกระบวนการฝึึกฝน และแน่่นอน ถ้้ามัันเป็็นกระบวนการฝึึกฝน แปลว่่า ‘ทุุกคน พัฒันามัันได้้’ เมื่่�อทุุกคนอ่่านถึึงตรงนี้้� แปลว่่าทุุกคนพร้้อมกัับเส้้นทาง นี้้�แล้้ว ขอให้ทุุก้คนบนเส้้นทางนี้้� สดชื่่�น มีีพลััง และกล้้าหาญ พุุฒิิยศ ผลชีีวิิน นัักร้้องนำำวงดนตรีีภููมิจิิต และหััวหน้้าวิิศวกร บริิษััท Comco (Asia)
99 ผู้น�ำ เริ่ มด้วยการฟัง: เรือรบ จึึงจะทำำ ให้้เรามีีความเข้้าใจที่่ลึึกซึ้้�ง สร้้างความสััมพัันธ์ที่่ดี์ ีและก่่อให้้เกิิด ความรู้้สึึกดีีๆ ให้้กัันได้้อย่่างแท้้จริิง หลัังจากนี้้�เมื่่อต้้องฟัังใครสัักคน ผมอยากให้คุ้ ุณได้้ฝึึกฝนทัักษะ การฟัังอย่่างลึึกซึ้้�ง Deep Listening หรืือจะเรีียกว่่า Empathic Listening ก็็ได้้ ด้้วยหลัักการ 3 ข้้อต่่อไปนี้้� 1. เป็็นพื้้�นที่่�ว่่าง ก่่อนจะรัับฟัังใคร หากในจิิตใจเรายัังเต็็มไปด้้วยความคิิด ความกัังวล ย่่อมจะไม่่ได้รั้ับฟัังเขาจริิงๆ เราจะต้้องเคลีียร์จิ์ ิตใจตััวเอง ให้้เป็็น “พื้้นที่่ว่่าง” ให้้ได้้เสีียก่่อน เมื่่อจะฟัังใครนั้้�น ต้้องพัักวางสิ่่งต่่างๆ ที่่กำำลัังทำำอยู่่ หยุุดความคิิดและความกัังวลทั้้�งปวง แล้้วตั้้�งใจว่่า เราจะฟัังเขาอย่่างเป็็น พื้้�นที่่ว่่าง พร้้อมที่่จะรัับฟัังอย่่างเปิิดใจ ไม่่เป็็นน้ำ ำ� เต็็มแก้้ว หากเมื่่อใดเราพบว่่า ตััวเองเผลอใจลอย ตั้้�งธง คิิดล่่วงหน้้า จมกัับอารมณ์์ ก็็ไม่่ต้้องโทษตััวเอง เพีียงแค่่รัับรู้้ แล้้วกลัับมาอยู่่กัับ ปััจจุุบัันขณะ ซึ่่งก็็คืือผู้้ที่่พููดกัับเราอยู่่ตรงหน้้านั่่นเอง