SPS Ting 4 Edisi Guru

KANDUNGAN

PERATURAN-PERATURAN DI DALAM MAKMAL (viii)

BAB 1 Langkah Keselamatan di dalam Makmal

Safety Measures in the Laboratory

No. Tajuk aktiviti Jenis aktiviti Halaman Tarikh Catatan

1.1 Peralatan perlindungan diri Perbincangan 3

Personal protective equipment Perbincangan 4
Perbincangan 5
1.2 Pembuangan bahan sisa Perbincangan 6
Disposal of waste Perbincangan 7
9
1.3 Pengurusan bahan sisa biologi
Management of biological waste substances

1.4 Kemalangan dalam makmal
Accidents in laboratory

I1.5 Jenis pemadam kebakaran
Types of fire extinguishers

Praktis Pengukuhan 1
DBAB 2 Bantuan Kecemasan Video
Emergency Help
ANo. Tajuk aktiviti

2.1 Resusitasi kardiopulmonari
Cardiopulmonary resuscitation (CPR)
B2.2 Tatacara resusitasi kardiopulmonari
Procedure of cardiopulmonary resuscitation (CPR) Video
S2.4 Tatacara Heimlich Manoeuvre Jenis aktiviti Halaman Tarikh Catatan
Procedure of Heimlich Manoeuvre
Perbincangan 13

SABAB 3 Teknik Mengukur Parameter Kesihatan Badan Perbincangan 14

2.3 Heimlich Manoeuvre Perbincangan 16
Heimlich Manoeuvre

Video Perbincangan 17

Praktis Pengukuhan 2 18

Techniques of Measuring the Parameters of Body Health

No. Tajuk aktiviti Jenis aktiviti Halaman Tarikh Catatan

3.1 Jenis-jenis termometer Perbincangan 22
Types of thermometer

3.2 Faktor-faktor yang mempengaruhi suhu badan Perbincangan 23

Factors affecting body temperature HEBAT Sains

3.3 Kadar denyutan nadi dan tekanan darah Perbincangan 24
Pulse rate and blood pressure

3.4 Indeks Jisim Badan Eksperimen 25
Body Mass Index (BMI) Inkuiri 26

Praktis Pengukuhan 3

(iii)

BAB 4 Teknologi Hijau dalam Melestarikan Alam

Green Technology for Environmental Sustainability

No. Tajuk aktiviti Jenis aktiviti Halaman Tarikh Catatan

4.1 Teknologi Hijau dan kehidupan Perbincangan 30
Green Technology and life

4.2 Sektor dalam Teknologi Hijau Perbincangan 31
Sectors in Green Technology

4.3 Isu sosiosaintifik dalam sektor tenaga Perbincangan 32
Socio-scientific issues in the energy sector

4.4 Isu sosiosaintifik dalam sektor pengurusan sisa dan air sisa Perbincangan 33

Socio-scientific issues in the waste and wastewater Video

management sector
IBAB 5 Genetik
Genetics Perbincangan 34
4.5 Isu sosiosaintifik dalam sektor pertanian dan perhutanan Perbincangan 35
Socio-scientific issues in the agriculture and forestry sector 36

4.6 Isu sosiosaintifik dalam sektor pengangkutan
Socio-scientific issues in the transportation sector Video
DNo. Tajuk aktiviti
Praktis Pengukuhan 4

A5.2 Pembahagian sel secara mitosis
Cell division by mitosis
B5.4 Alel dominan dan alel resesif Jenis aktiviti Halaman Tarikh Catatan
Dominant and recessive alleles
5.1 Gen, DNA dan kromosom Perbincangan 40
Genes, DNA and chromosomes

S5.6 Mutasi gen dan mutasi kromosom (penyakit keturunan) Perbincangan 41

5.3 Pembahagian sel secara meiosis Video Perbincangan 42
Cell division by meiosis
A5.7 Aplikasi penyelidikan genetik
Application of genetic research Perbincangan 44

5.5 Mekanisme pewarisan ciri pada manusia Perbincangan 45
The mechanism of inheritance of traits in humans
5.8 Teknologi kejuruteraan genetik
Perbincangan 47
SGenetic engineering technology
Gene mutation and chromosome mutation Video

(hereditary diseases)

Perbincangan 49
Perbincangan 51

5.9 Variasi Perbincangan 52
Variation

5.10 Variasi selanjar Perbincangan 53
Continuous variation Perbincangan 54

5.11 Variasi tak selanjar
Discontinuous variation

Praktis Pengukuhan 5 55

(iv)

BAB 6 Sokongan, Pergerakan dan Pertumbuhan

Support, Movement and Growth

No. Tajuk aktiviti Jenis aktiviti Halaman Tarikh Catatan

6.1 Jenis sokongan pada haiwan Video Perbincangan 59
Type support in animals
Perbincangan 61
6.2 Rangka dalam haiwan
Endoskeleton of animals

6.3 Kestabilan pada haiwan Perbincangan 62
The stability in animals

6.4 Fungsi sendi dan otot Perbincangan 63
The function of joints and muscles

IBAB 7 Koodinasi Badan6.5 Pola pertumbuhan manusia Perbincangan 64
Body CoordinationHuman growth pattern Perbincangan 66
68
No. Tajuk aktiviti6.6 Sistem sokongan tumbuhan darat dan akuatik
Support system in terrestrial and aquatic plants
D7.1 Sistem endokrin manusia
Human endocrine systemPraktis Pengukuhan 6

7.2 Kesan gangguan kepada sistem endokrin Jenis aktiviti Halaman Tarikh Catatan
The effect of interference to the endocrine system
Perbincangan 73
A7.3 Dadah, alkohol dan kesannya
Drugs, alcohol and their effects Perbincangan 75

7.4 Minda yang sihat

BHealthy mind

Praktis Pengukuhan 7
SBAB 8 Unsur dan Bahan Perbincangan 76
Elements and Substances
ANo. Tajuk aktiviti Perbincangan 77

78

Ssubstances Jenis aktiviti Halaman Tarikh Catatan

8.1 Bahan atom, bahan molekul dan bahan ion Perbincangan 82

Atomic substances, molecular substances and ionic

HEBAT Sains

8.2 Kewujudan unsur dalam pelbagai bentuk Perbincangan 83
Existence of elements in various forms Perbincangan 84
Perbincangan 85
8.3 Jadual Berkala Unsur Moden HEBAT Sains Perbincangan 87
Modern Periodic Table of Elements Perbincangan 88

8.4 Susunan elektron unsur HEBAT Sains
Electron arrangements of the elements

8.5 Isotop, nombor proton dan nombor nukleon
Isotopes, proton number and nucleon number

8.6 Kegunaan isotop dalam pelbagai bidang
The use of isotopes in various fields

Praktis Pengukuhan 8 89

(v)

BAB 9 Kimia Industri

Chemicals in Industry

No. Tajuk aktiviti Jenis aktiviti Halaman Tarikh Catatan

9.1 Aloi dan pengaloian Perbincangan 93
Alloys and alloying

9.2 Perbandingan logam tulen dan aloi serta kegunaan aloi Perbincangan 94

The comparison of pure metals and alloys and the

uses of alloys Video

9.3 Kaca dan seramik Perbincangan 96
Glass and ceramic
Video

9.4 Monomer dan polimer Perbincangan 97

Monomer and polymers

9.5 Ciri-ciri getah asli
Characteristics of natural rubber

9.6 Tindakan asid dan alkali ke atas lateks
The action of acid and alkali on latex

9.7 Pemvulkanan getah
Vulcanisation of rubber

Praktis Pengukuhan 9
IBAB 10 Kimia dalam Perubatan dan Kesihatan Eskperimen 99
DChemicals in Medicine and Health inkuiri 100
103
Eskperimen 104
berpandu

Perbincangan

10.1 Perubatan tradisional, moden dan komplementari

ATraditional, modern and complementary medicine
10.3 Ubatan dari sumber semula jadi dan buatan manusia Jenis aktiviti Halaman Tarikh Catatan

BMedicines from natural resources and man-made resources Perbincangan 108
No. Tajuk aktiviti Perbincangan
Perbincangan
S10.5 Bahan antioksidan dan produk kesihatan Perbincangan 109
Antioxidants and health products Perbincangan
10.2 Ubat-ubatan tradisional, moden dan komplementari
Traditional, modern and complementary medicines

SAPraktis Pengukuhan 10 111

10.4 Radikal bebas 112
Free radicals

113

Video

114

(vi)

BAB 11 Daya dan Gerakan

Force and Motion

No. Tajuk aktiviti Jenis aktiviti Halaman Tarikh Catatan

11.1 Jarak dan sesaran Eskperimen 118
Distance and displacement inkuiri

11.2 Penentuan halaju dan pecutan objek Eskperimen 120
Determination of speed and acceleration of an object inkuiri

11.3 Graf sesaran-masa Perbincangan 123
Displacement-time graph

11.4 Graf halaju-masa Perbincangan 124
Velocity-time graph

IBAB 12 Tenaga Nuklear Perbincangan 125
Nuclear Energy Perbincangan 127
11.5 Pecutan graviti dan jatuh bebas Video 129
Gravitational acceleration and free fall

11.6 Inersia
Inertia

Praktis Pengukuhan 11
D12.1 Penghasilan tenaga nuklear
The production of nuclear energy
A12.3 Impak penggunaan tenaga nuklear Jenis aktiviti Halaman Tarikh Catatan
Impact of using nuclear energy
No. Tajuk aktiviti Perbincangan 134
BREVISI EKSPRES
SPEMBELAJARAN BERASASKAN PROJEK (PBP) STEM PAK-21 Video
AEKSPERIMEN WAJIB
12.2 Penjanaan tenaga elektrik daripada tenaga nuklearSJAWAPAN Perbincangan 135
The generation of electrical energy from nuclear energy

Perbincangan 136

Video

Praktis Pengukuhan 12 137

139 – 157
158 – 163
164 – 179
180 – 184

(vii)

PERATURAN-PERATURAN
DI DALAM MAKMAL

A Kebenaran Guru 10. Sebarang bahan kimia yang tertumpah ke badan

Teacher’s Permission atau ke baju mestilah dibasuh dengan air yang
banyak.
1. Jangan masuk ke dalam makmal tanpa kehadiran Any chemical spilled on your body or clothing must
guru kamu. be washed thoroughly with water.
11. Sebarang bahan kimia yang masuk ke dalam mata
Do not enter the laboratory without the presence of secara tidak sengaja mesti dibasuh dengan air yang
banyak.
your teacher. Any chemical which enters your eyes accidentally
2. Jangan menjalankan eksperimen tanpa kebenaran must be washed with plenty of water.
12. Sebarang bahan kimia yang masuk ke dalam mulut
guru kamu. kamu secara tidak sengaja mestilah diluahkan
dengan segera dan basuh mulut kamu dengan air
Do not carry out an experiment without your teacher’s yang banyak.
Any chemical which enters your mouth accidentally
permission. must be spat out at once and your mouth must be
3. Jangan mengalihkan atau membawa keluar washed with plenty of water.

sebarang bahan kimia atau radas dari makmal D Kebersihan/Cleanliness
tanpa kebenaran guru kamu.
13. Jangan membuang sebarang bahan pepejal
Do not remove or take out any chemical or apparatus ke dalam singki. Buangkannya ke dalam tong
sampah.
from the laboratory without your teacher’s permission. Do not throw any solid substance into the sink. Throw
it into the dustbin.
IB Keselamatan/Safety
4. Jangan merasa atau menghidu sebarang bahan 14. Basuh dan bersihkan radas yang digunakan dan
kimia di dalam makmal. kembalikan radas itu ke tempat penyimpanan.
Wash and clean the apparatus used and return them
Do not taste or smell any chemicals in the laboratory. to their proper places.
5. Padamkan api penunu Bunsen apabila tidak
15. Pastikan makmal berada dalam keadaan bersih
Ddigunakan lagi. sebelum meninggalkannya.
Make sure the laboratory is clean before leaving it.
Turn off the Bunsen burner when you are not using it.
6. Kerap membaca label pada botol reagen sebelum E Lain-lain/Others

menggunakannya. 16. Jangan membazirkan air, gas, elektrik atau bahan
kimia.
AAlways read the label on a reagent bottle before using Do not waste water, gas, electricity or chemicals.

it. 17. Tutup air, gas atau elektrik apabila tidak digunakan
7. Jangan menyentuh sebarang bahan kimia dengan lagi.
Switch off the water, gas or electricity when it is not
tangan kamu. Gunakan spatula. required.

BDo not touch any chemical with your bare hands.teacher.

Use a spatula.
8. Nyalakan penunu Bunsen dengan mancis atau

pemetik api sahaja. Padamkan api mancis dengan
air dan buangkannya ke dalam tong sampah.

SLight the Bunsen burner with a match or lighter only.

Extinguish the match with water and throw it into

a dustbin.

AC Kecemasan/Emergency
9. Laporkan sebarang kemalangan atau kecederaan
kepada guru kamu dengan segera.
SReport any accident or injury immediately to your

AKUR JANJI/AGREEMENT

Saya akan sentiasa mematuhi peraturan makmal sekolah apabila saya menggunakan segala kemudahan di
dalamnya.

I will always obey the laboratory rules of the school when I am using the facilities in the laboratory.

...................................................................... ............................................
Tandatangan murid/Signature of student Tarikh/Date

......................................................................
Nama murid/Name of student

(viii)

Bidang Pembelajaran TEMA 1 : Kaedah Saintifik

1BAB Langkah Keselamatan di dalam
Makmal

Safety Measures in the Laboratory

Konsep PENTING
IMPORTANT Concepts

Peralatan perlindungan diri

IPersonal protective equipment
LANGKAH KESELAMATAN DI DALAM MAKMAL
SAFETY MEASURES IN THE LABORATORY
Contoh peralatan perlindungan
Pembuangan bahan sisa Pemadam kebakaran
Ddiri Disposal of waste Fire extinguishers

Examples of personal protectiveBahan yang boleh dan tidakJenis pemadam kebakaran
equipment boleh dibuang ke dalam singki Types of fire extinguishers
Substances that can and cannot Kaedah penggunaan
AFungsi peralatan perlindunganbe disposed of into sinkspemadam kebakaran
Pengurusan bahan sisa biologi Methods of using fire
diri Management of biological waste extinguisher
Function of personal protectivesubstances Penciptaan alat pemadam
Langkah mengurus kemalangan kebakaran ringkas
SASBequipment dalam makmal The creation of a simple fire
Steps to handle accidents in the extinguisher
laboratory

APAKAH ITU LANGKAH KESELAMATAN DI DALAM MAKMAL?
WHAT ARE SAFETY MEASURES IN THE LABORATORY?
Mempunyai satu set peraturan keselamatan makmal yang menyeluruh adalah penting untuk
mengelakkan kemalangan di dalam makmal. Langkah-langkah keselamatan di dalam makmal hanya
berkesan apabila diperkukuhkan untuk memastikan keselamatan pengguna di dalamnya.
Having a strong set of overall laboratory safety rules is essential to prevent accidents in the lab. The safety
measures in the laboratory are only effective when they are reinforced to ensure the safety of users in it.

1

BAB NOTA BESTARI

1 Peralatan Perlindungan Diri Personal Protective Equipment

1. Peralatan perlindungan diri ialah kelengkapan yang 1. Personal protective equipment is the equipment

diperlukan untuk memberikan perlindungan kepada needed to protect the user from danger.

pemakainya daripada bahaya. 2. Personal protective equipment used in laboratories

2. Peralatan perlindungan diri yang digunakan di dalam include laboratory gloves, lab coat and closed shoes,

makmal termasuklah sarung tangan, baju makmal dan eye wash, face mask, hand wash, fume chamber,

kasut tertutup, pembilas mata, topeng muka, pencuci laminar flow cabinet, biological safety cabinets and

tangan, kebuk wasap, kabinet aliran laminar, kabinet safety shower.
keselamatan biologi dan penyiram kecemasan.
3. Penyiram kecemasan digunakan untuk membersih dan 3. Safety shower is used to clean and rinse parts of the
body or clothing exposed to chemical spillage in large
membilas bahagian badan atau pakaian yang terdedah quantities or in high concentrations.
kepada tumpahan bahan kimia dalam kuantiti yang
banyak atau berkepekatan tinggi. Disposal of Waste

Pembuangan Bahan Sisa 1. The categories of substances that can be disposed of
into sinks are as follows:
1. Kategori bahan yang boleh dibuang ke dalam singki (a) Substances with a pH value of 5 to 9.
adalah seperti berikut: (b) Liquids or solutions with low concentrations and
non-hazardous.
I(a) Bahan yang mempunyai nilai pH antara 5 hingga 9.
2. The categories of materials that cannot be disposed of
(b) Cecair atau larutan dengan kepekatan rendah dan into the sinks are like solid waste, a substances with a
tidak berbahaya. pH value of less than 5 and more than 9, organic solvent
compounds, chemicals substances (acid, grease, oil,
2. Kategori bahan yang tidak boleh dibuang ke dalam oil paint, hydrogen peroxide), toxic substances , heavy
metals, organic waste (microbes, animal carcasses),
Dsingki adalah seperti sisa pepejal, bahan yang radioactive waste, volatile substances and reactive
subtances.
mempunyai nilai pH kurang daripada 5 dan lebih
daripada 9, sebatian pelarut organik, bahan kimia Biological Waste Substances
(asid, gris, minyak, cat minyak, hidrogen peroksida),
1. Biological waste materials are divided into:
Abahan toksik, logam berat, bahan sisa organik (mikrob, (a) Non-biohazard waste materials
• Materials that do not contain harmful agents
bangkai haiwan), bahan buangan radioaktif, bahan and non-infectious.
meruap dan bahan reaktif. (b) Biohazard waste materials
• M aterials such as human blood containing
BBahan Sisa Biologi biohazardous agents such as bacteria and
viruses.
1. Bahan sisa biologi dibahagikan kepada: • Examples of materials that have been
(a) Bahan sisa biologi yang bukan biobahaya contaminated with biohazardous agents
• B ahan yang tidak mengandungi agen berbahaya

Sdan tidak berjangkit.

(b) Bahan sisa biologi yang biobahaya
• B ahan seperti darah manusia yang mengandungi

agen biobahaya seperti bakteria dan virus.

A • C ontoh bahan yang telah dicemari agen
biobahaya termasuklah jarum, piring Petri, dan
Spicagari.
include needles, Petri dishes and syringes.

Pemadam Kebakaran Fire Extinguishers

1. Jenis pemadam api ABC adalah untuk semua 1. ABC fire extinguishers are for all types of fires except
jenis kebakaran kecuali logam dan gas yang tidak metals and gases that do not cause explosions.
menyebabkan ledakan.
2. The fire blanket is used to wrapping the fire victim and
2. Selimut kebakaran digunakan untuk menyelimuti to extinguish a small or moderate fire.
mangsa kebakaran dan memadamkan kebakaran kecil
atau sederhana. 3. Things to be emphasised when carry out an audit on
fire extinguishers at school include expiry date, the
3. Perkara yang perlu diberi penekanan semasa types of fire extinguishers, the number of fire
menjalankan audit alat pemadam kebakaran di extinguishers based on types and the
sekolah termasuklah tarikh luput, jenis pemadam location of fire extinguishers in the
kebakaran, bilangan pemadam kebakaran mengikut school's emergency route plan.
jenis dan lokasi alat pemadam kebakaran dalam pelan
laluan kecemasan sekolah. Nota Grafik

2

1.1 PAEKRTBIIVNICTAI NGAN Standard Kandungan Tarikh:
1.1 Peralatan perlindungan diri
PBS
Peralatan perlindungan diri Kontekstual

Personal Protective Equipment

Peralatan perlindungan diri melindungi pengguna makmal terhadap risiko kesihatan atau keselamatan BAB
semasa melakukan kerja. Kenal pasti jenis peralatan perlindungan diri dalam makmal. TP1 1
Personal protective equipments protect lab users against health or safety risks while doing work. Identify
the types of personal protective equipments in the lab.

Sarung tangan Kebuk wasap Baju makmal Topeng muka Pembilas mata Penyiram kecemasan
Gloves Fume chamber Lab coat Face mask Eye wash Safety shower

Kasut bertutup Pencuci tangan Gogal Alat pemadam kebakaran Kabinet aliran laminar
Closed shoes Handwash Goggles Fire extinguisher Laminar flow cabinet

Baju makmal

ILab coat

Melindungi pakaian
Protect clothing

D5
1234

Sarung tangan Gogal Kasut bertutup
Gloves Goggles Closed shoes
Melindungi tangan Melindungi mata Melindungi kaki
Protect the hands Protect the eyes Protect the feet

6 7 8
BATopeng muka
Pembilas mata Penyiram kecemasan Kebuk wasap
Face mask Eye wash Safety shower Fume chamber
Melindungi hidung Membilas mata yang Membersihkan Mengendalikan
terkena percikan badan yang terkena bahan meruap,
Sdan mulut daripada bahan kimia tumpahan bahan beracun, mengakis
Rinse the eyes kimia dan mudah terbakar
debu dan bahan exposed to chemical Clean the body Handle volatile,
kimia meruap splashes exposed to chemical poisonous, corrosive
Protect the nose spills and flammable
substances.
Aand mouth from

dust and volatile

Schemical substances
9 10 11

Pencuci tangan Alat pemadam Kabinet aliran laminar
Handwash kebakaran Laminar flow cabinet
Membersihkan Fire extinguisher Mengelakkan kontaminasi bahan semasa
tangan Memadamkan aktiviti mikrobiologi/Avoid contamination of
Clean the hands kebakaran materials during microbialogical activity
To extinguish a fire

3

1.2 PAEKRTBIIVNICTAI NGAN Standard Kandungan Tarikh:
1.2 Pembuangan bahan sisa
PBS
Pembuangan bahan sisa Kontekstual

Disposal of waste

BAB Baca perbualan antara dua orang murid di dalam makmal sains di bawah. TP1

1 Read the conversation between two students in the science lab below.

Apakah bahan sisa pepejal yang

Eh! Mengapa awak tidak boleh dibuang ke dalam

buang sisa pepejal itu singki?

ke dalam singki? What solid waste substances

Eh! Why are you that cannot be disposed of

into sink?
throwing solid wasteITandakan ( ✓ ) bahan-bahan yang boleh dibuang ke dalam singki dan pangkah ( ✗ ) bahan-bahan yang
substances intoDtidak boleh dibuang ke dalam singki.
sinks?
Tick ( ✓ ) the substances that can be disposed of into sinks and cross ( ✗ ) substances that cannot be
disposed of into sinks.
A✗
B✗
SHeavy metals such as cadmium and lead
Bahan sisa organik seperti mikrob dan ✓ Cecair atau larutan dengan kepekatan
bangkai haiwan rendah
Organic wastes such as microbes and Liquids or solutions with a low
Apotassiumcarcasses concentration

Logam berat seperti kadmium dan ✓ Bahan dengan nilai pH lebih daripada 5
plumbum Substances with a pH value of more than 5
S✗
✗ Bahan reaktif seperti natrium dan kalium ✓ Bahan dengan nilai pH kurang daripada 9
Reactive substances such as sodium and Substances with a pH value of less than 9

Bahan toksik seperti merkuri dan arsenik ✗ Bahan buangan radioaktif
Toxic substances such as mercury and Radioactive wastes
arsenic

✗ Bahan meruap seperti bromin ✗ Sisa pepejal
Volatile substances such as bromine Solid wastes

✗ Bahan kimia seperti asid, gris, minyak, ✗ Sebatian pelarut organik seperti benzena
cat minyak dan hidrogen peroksida dan aseton
Chemicals substances such as acids, grease, Organic solvent compounds such as
oil, oil paint and hydrogen peroxide benzene and acetone

4

1.3 APEKRTBIIVNICTAI NGAN Pengurusan bahan sisa biologi Tarikh:

Management of biological waste substances PBS
Kontekstual

1 Bulatkan bahan sisa biologi yang biobahaya./Circle the biohazard waste substances. TP1 BAB

(a) (b) (c) 1

Jarum dan picagari Pisau pembedahan Cawan kertas
Needles and syringes Surgical scalpel Paper cups

(d) (e) (f)

ISarung tangan

Gloves
Sudu Kertas tisu yang dikotori darah Sarung tangan tercemar
Spoons Blood stained tissue paper Soiled gloves

Serum

DSerum
2 Lengkapkan dan padankan rajah di bawah tentang Prosedur Operasi Standard (POS) pelupusan
bahan sisa biologi di makmal./Complete and match the diagram below on the Standard Operating
Procedure (SOP) for the disposal of biological waste in the laboratory. TP1
AKategori dan contoh peralatan/Category and examples of tools
Picagari Jarum Darah Bilah skalpel
Syringes Needles Blood Scalpel blade

Tisu Organ Medium kultur Haiwan uji kaji
Tissues Organs Culture medium Experimental animals
BA
POS pelupusan bahan sisa biologi
(Peralatan tajam SOP for the disposal of biological waste products
Sharp equipment)
B C D
SPicagari, jarum, bilah (Pepejal tidak tajam (Bangkai, organ (Cecair badan
Non-sharp solids) Carcasses, organs) Bodily fluids)
skalpel/Syringes, Sarung tangan, tisu, Haiwan uji kaji, organ Darah, serum
medium kultur/Gloves, Experimental animals, Blood, serum
SAneedles, scalpel blade tissues, culture medium organs

Bungkus, diautoklaf, Masukkan ke dalam Diautoklaf dan dilupus Bungkus dalam beg
dimasukkan ke dalam bekas khas, tidak terus melalui singki plastik biobahaya,
tong biobahaya diautoklaf makmal atau tandas. disejuk beku sebelum
Wrapped, autoclaved, Placed in a special Autoclaved and dilupuskan.
placed in biohazard containers not disposed of directly Wrapped in biohazard
bins autoclaved through the laboratory plastic bags, frozen
sink or toilet. before disposal

5

1.4 PAEKRTBIIVNICTAI NGAN Kemalangan dalam makmal Tarikh:

Accidents in the laboratory PBD
Konstekstual

BAB 1 Tandakan ( ✓ ) pada murid yang mengambil tindakan yang betul dan ( ✗ ) pada murid yang mengambil

1 tindakan yang salah semasa mengurus kemalangan yang melibatkan tumpahan bahan kimia.
Tick ( ✓ ) the students who take the proper action and cross ( ✗ ) the students who take the wrong action
to manage accidents involving chemical spills. TP1

(a) ✓ Maklumkan kepada (b) ✗

pembantu makmal

dengan segera.

Inform the

laboratory asistant
I(c) ✓
DElakkan menyedut immediately. Semua murid berdiri
mengelilingi kawasan
wap bahan kimia. (d) ✓ tumpahan bahan kimia.
Avoid breathing in All students stand around
chemical vapour. chemical spills area.
BA2 Baca petikan di bawah tentang simptom keracunan merkuri. TP1
Read the passage below about the symptoms of mercury poisoning. Sekat tumpahan daripada
SHilang selera makan, loya, cirit birit, letih, cepat marah, insomnia, bengkak kelenjar danmerebak menggunakan pasir
lidah, merosakkan jantung, otak, hati, ginjal, dan sistem keimunan. untuk membentuk sempadan.
Loss of appetite, nausea, diarrhea, fatigue, irritability, insomnia swollen glands andKaut tumpahan bahan kimia.
tongue, harm to the heart, brain, liver, kidney and immune system. Block spillage from spreading
by using sand to form a
boundary. Scoop the chemical
spillage.

ATuliskan ‘Ya’ bagi langkah yang boleh diambil untuk mengurus Video
tumpahan merkuri dan ‘Tidak’ bagi yang sebaliknya.

S Write ‘Yes’ to the steps for managing mercury spillage and ‘No’ for not.
(a) Jadikan kawasan tumpahan sebagai kawasan
larangan./Make the spillage area a restricted zone. ( Ya /Yes )

(b) Hubungi Jabatan Bomba. ( Ya /Yes )
Contact the Fire Department.

(c) Tutup dengan pasir halus. ( Tidak/No )
Cover with fine sand.

(d) Tabur serbuk sulfur untuk menutupi tumpahan. ( Ya/Yes )
Sprinkle sulphur powder to cover the spillage.

(e) Maklumkan kepada guru atau pembantu makmal dengan segera. ( Ya/Yes )
Inform the teacher or laboratory assistant immediately.

(f) Singkirkan merkuri dengan kertas tisu. ( Tidak/No )
Remove mercury with tissue papers.

6

1.5 APEKRTBIIVNICTAI NGAN Standard Kandungan Tarikh:
1.3 Pemadam kebakaran PBD
KBAT
Jenis pemadam kebakaran Kontekstual

Types of fire extinguishers 1

1 Tandakan ( ✓ ) jenis pemadam kebakaran berdasarkan kelas kebakaran. TP1 BAB
Tick ( ✓ ) the types of fire extinguishers based on the classes of fire.

Jenis pemadam
Types of

extinguishers

Jenis
A
Kertas, kayukebakaran Air Buih Karbon dioksida Serbuk kering
dan plastikTypes of fire Water Foam Carbon dioxide Dry powder
Paper, wood
✓
Iand plastic
B
Cecair mudah

Dterbakar

Combustible
liquids
✓✓

AGas mudah ✓✓✓

terbakar

BFlammable

gases
SD C

Logam reaktif ✓✓
seperti
✓
Anatrium dan

kalium
Reactive metals

Slike sodium
and potassium

Peralatan E
elektrik
Electrical ✓✓
appliances

F ✓✓
Lemak dan
minyak masak
Fats and
cooking oil

7

BAB 2
Namakan bahan yang digunakan untuk
memadamkan kebakaran kecil atau sederhana Selimut kebakaran/Fire blanket
yang sukar dipadamkan oleh air. TP1

1 Name material that can be used to extinguish small
or moderate fires the are difficult to extinguish with
water.

3

Namakan bahan yang boleh ditaburkan ke atas
bahan yang terbakar untuk memutuskan bekalan
oksigen kepada bahan tersebut. TP1
Name the substance that can be strewn on
combustible material to cut off the oxygen supply to
the combustible material.
IP: Halakan muncung ke pangkal api Pasir/Sand
Aim the nozzle to the base of fire
Q: Ratakan semburan dari sisi ke sisi

DSpray evenly from side to side
4 Tuliskan huruf-huruf dalam petak yang disediakan untuk menyusun dengan betul langkah-langkah
dalam penggunaan pemadam api. TP1
Write the letters in the boxes provided to properly arrange the steps in using the fire extinguisher.
BAS P R Q
R: Tekan pemicit atas alat pemadam api
Squeeze the handle on the top of the fire extinguisher

S: Tanggalkan pin keselamatan
Remove the safety pin

5 Bahagikan murid-murid dalam kelas kepada beberapa kumpulan. Murid-murid dikehendaki

Smenjalankan audit alat pemadam kebakaran di sekolah dengan melengkapkan maklumat dalam

jadual. Masa selama 30 minit akan diperuntukkan bagi setiap kumpulan. TP3/KBAT
Divide the students in the class into groups. Students are required to carry out an audit on fire extinguishers
at school by completing the information in the table. Each group will be allocated 30 minutes.
AJenis
Serbuk Buih Karbon Selimut Pasir Lain-lain
pemadam api kering Foam dioksida kebakaran Sand Others
Dry Carbon Fire
Sdan bilangan
Types and powder dioxide blanket
number of fire
extinguishers ✓2

Lokasi dan
tarikh luput
Locations and
expiry dates

AKTIVITI HANDS-ON

Pembelajaran Berasaskan Projek (PBP) 1: Mencipta alat pemadam kebakaran ringkas (rujuk silang m.s. 158)
Project-Based Learning (PBL) 1: Creating a simple fire extinguisher (cross reference p. 159)

8

1SPM PRAKTIS PENGUKUHAN BAB

Kertas 1 1

Arahan: Setiap soalan diikuti oleh empat pilihan jawapan, A, B, C dan D. Pilih jawapan yang terbaik.
Instructions: Each question is followed by four options A, B, C and D. Choose the best answer.

1 Rajah 1 menunjukkan satu 3 Apakah fungsi penyiram What is meant by the expiry date?

contoh peralatan kecemasan. kecemasan dalam makmal? A Tarikh alat pemadam masih

Diagram 1 shows an example of What is the function of safety dapat berfungsi dengan baik

an emergency tool. shower in laboratory? Date when the fire extinguisher

Rajah 1/Diagram 1 A Melindungi mata daripada can still function well
bahan toksik B Tarikh pembuatan alat
Apakah alat keselamatan ini? Protect the eyes against toxic
substances pemadam kebakaran
IWhat is the emergency tool? The manufacture date of the
B Melindungi badan daripada fire extinguisher
A Pembilas mata terkena bahan kimia C Tarikh penukaran bekas
Eye wash Protects the body from being alat pemadam
exposed to chemicals The date to change the container
B Penyiram kecemasan of the fire extinguisher
C Melindungi hidung dari- D Tarikh untuk menukar
DSafety shower pada zarah-zarah halus pemadam kebakaran kepada
Protect the nose against fine jenis yang lain
C Kabinet keselamatan biologi particles The date to change to another
Biological safety cabinet type of fire extinguisher
D Membersihkan badan yang
AD Kabinet aliran laminar terkena tumpahan bahan 6 Antara bahan api atau punca
Laminar flow cabinet kimia kebakaran yang berikut, yang
Clean parts of the body that manakah tergolong dalam
2 Rajah 2 menunjukkan beg exposed to chemical spillages kelas kebakaran A?
Which of the following is the
Bplastik yang digunakan untuk 4 Apakah bahan yang boleh fuel or fire source belonging to
fire class A?
menyimpan sisa biologi. digunakan untuk menguruskan A Natrium
Diagram 2 shows a plastic bag Sodium
used to keep biological waste. tumpahan merkuri? B Plastik
Plastic
SASRajah 2/Diagram 2 What material can be used to C Petrol
Petrol
manage mercury spillages? D Gas metana
Methane gas
A Pasir B Sulfur
7 Apakah kaedah yang paling
Sand Sulphur efektif untuk mengurus bahan

C Air D Alkohol

Water Alcohol

5 Rajah 3 menunjukkan label
daripada Jabatan Bomba dan
Penyelamat Malaysia pada alat
pemadam api.

Apakah jenis bahaya yang Diagram 3 shows a label from the sisa biologi seperti jarum?

diwakili oleh simbol pada beg Fire and Rescue Department of What is the most effective method

plastik tersebut? Malaysia on a fire extinguisher. of managing biological waste

What kind of danger is substances such as needles?

represented by the symbol on the A Tanam dalam tanah

plastic bag? Bury in soil

A Bahan merengsa B Mengguna semula

Irritant substances Reuse

B Bahan radioaktif C Mengitar semula

Radioactive substances Recycle

C Bahan mengakis Rajah 3/Diagram 3 D Buang dalam bekas sisa
Corrosive substances tajam
Apakah yang dimaksudkan Dispose into the sharps
D Bahan biobahaya dengan tarikh luput tersebut? waste bins
Bio-hazard materials

9

Kertas 2

BAB Bahagian B/Section B
Arahan: Jawab semua soalan./Instruction: Answer all the questions.

1 1 (a) Peralatan perlindungan diri digunakan di dalam makmal untuk menjamin keselamatan pengguna.
Rajah 1 menunjukkan seorang lelaki sedang menggunakan satu peralatan perlindungan diri di dalam
makmal./Personal protective equipment is used in laboratories to ensure the safety of consumers. Diagram 1
shows a man using personal protective equipment in the laboratory.

(i) Namakan peralatan perlindungan diri tersebut. TP1
Name the personal protective equipment.
Penyiram kecemasan/Safety shower

(ii) Apakah kepentingan peralatan perlindungan diri ini? TP2
What is the importance of the personal protective equipment?
Untuk membersihkan dan membilas bahagian badan atau pakaian

yang terkena bahan kimia berbahaya.

To clean and rinse parts of the body or clothing that have come into

contact with hazardous chemicals substances.

[2 markah/2 marks]
I(b) Jika pakaian seorang murid terbakar di dalam makmal, cadangkan dua tindakan segera yang bolehRajah 1/Diagram 1
diambil untuk memadamkan api tersebut./If a student's clothes catch fire in the laboratory, suggest two
immediate actions that can be taken to extinguish the fire. TP3/KBAT
1. Minta murid itu berguling di atas lantai./Ask the student to roll on the floor.
D2. Balut murid itu dengan selimut kebakaran./Wrap the student with a fire blanket.
[2 markah/2 marks]
(c) Bulatkan dua punca kebakaran yang tidak dapat dipadamkan dengan alat pemadam kebakaran api jenis

Aair. TP2

Circle two fire sources that cannot be extinguish using the water type fire extinguisher.
BCecair mudah terbakar

Flammable liquids
SBahagian C/Section C

Arahan: Jawab semua soalan./Instruction: Answer all the questions.
2 (a) Buih dan air boleh diisi dalam alat pemadam kebakaran. Banding dan bezakan kebakaran yang dipadamkanKayuKebakaran elektrikGetah
Wood Electrical fires Rubber
Aoleh pemadam api jenis buih dan air./Foam and water can be filled in a fire extinguisher. Compare and
[2 markah/2 marks]
contrast the fires that can be extinguished by foam and water extinguishers. TP4/KBAT [4 markah/4 marks]
(b) Penghasilan bahan sisa biologi yang berterusan dengan kuantiti yang semakin bertambah dan kekangan

Stapak pelupusan akan menjadikan pengurusan pembuangan bahan sisa tidak dapat ditampung oleh Bumi
pada masa depan. TP5/KBAT

Production of continuous biological waste in increasing quantities and landfill constraints will make managing

waste disposal unbearable for the Earth in the future.

Terangkan idea anda untuk menguruskan pembuangan bahan sisa biologi dengan lebih sempurna.

Explain your idea of managing biological waste disposal more efficiently.

Penerangan anda hendaklah mengandungi aspek-aspek yang berikut:

Your explanation should include the following aspects:

(i) Kenal pasti masalah/Identify the problem. [1 markah/1 mark]

(ii) Nyatakan satu sebab mengapa masalah itu berlaku. [1 markah/1 mark]

State one reason why the problem occurs.

(iii) Nyatakan tiga kaedah untuk menyelesaikan masalah tersebut. [3 markah/3 marks]

State three methods to solve the problem.

(iv) Pilih kaedah terbaik dan jelaskan pilihan anda. [1 markah/1 mark]

Choose the best method and explain your choice.

10

TEMA 1 : Kaedah Saintifik

Bidang Pembelajaran Bantuan Kecemasan

2BAB Emergency Help

Konsep PENTING
IMPORTANT Concepts

IBANTUAN Resusitasi CPR dan situasi yang memerlukan CPR
kardiopulmonari CPR and the situations that require CPR
KECEMASAN Cardiopulmonary Mendemonstrasi kaedah CPR
EMERGENCY resuscitation (CPR) The demonstration of CPR methods
Kepentingan CPR
SASBADHELP The importance of CPR

Heimlich Heimlich Manoeuvre dan kepentingannya
Manoeuvre Heimlich Manoeuvre and its importance
Demonstrasi Heimlich Manoeuvre
The demonstration of Heimlich Manoeuvre

APAKAH ITU BANTUAN KECEMASAN?
WHAT IS EMERGENCY HELP?
Kecemasan adalah suatu keadaan yang menimbulkan risiko serta-merta kepada kesihatan, kehidupan,
harta benda atau persekitaran. Bantuan kecemasan merujuk kepada rawatan awal yang diberikan
kepada orang yang terjejas oleh situasi yang tidak dijangka tersebut.
An emergency is a situation that poses an immediate risk to health, life, property, or the environment.
Emergency help refers to initial treatment given to people affected by unexpected situations.

11

NOTA BESTARI

Resusitasi Kardiopulmonari, CPR Cardiopulmonary resuscitation, CPR

BAB 1. Resusitasi kardiopulmonari (CPR) ialah bantuan 1. Cardiopulmonary resuscitation (CPR) is an emergency

kecemasan yang melibatkan gabungan teknik tekanan help that involves the combination techniques of chest

di bahagian dada dan hembusan udara ke dalam compression and breathing into the mouth of the
2 mulut mangsa untuk memulihkan degupan jantung
dan pernafasan. victim to restore their heartbeat and breathing.
2. CPR is one of the emergency help to restore a person's

2. CPR merupakan salah satu bantuan kecemasan untuk breathing that has stopped.

memulihkan pernafasan seseorang yang terhenti. 3. CPR is given to victims who met with an accident
3. CPR diberikan kepada mangsa yang mengalami
kemalangan atau menderita penyakit seperti serangan or suffer from an illness such as a heart attack that
jantung yang menyebabkan pernafasan atau degupan causes respiratory or heartbeat arrest.
jantung terhenti. 4. In situations that are allowed, CPR should be given in
pairs. During CPR, compression is given to the chest to
4. Dalam situasi yang dibenarkan, CPR perlu diberikan pump blood out from the heart to the whole body of
secara berpasangan. Semasa CPR, tekanan diberikan the victim and the blowing of air is included to supply
pada dada untuk mengepam darah keluar dari jantung oxygen to the victim's body cells.
ke seluruh badan mangsa dan hembusan udara 5. Victims who need CPR assistance include those who
have heart attack, drown, electric shock, struck by
Idisertakan untuk membekalkan oksigen ke sel-sel lightning, have stroke and accident. The victim does
not show any respond to stimuli, is not breathing, no
badan mangsa. heartbeat or pulse.
5. Mangsa yang perlu diberikan bantuan CPR termasuklah 6. CPR should be given to the victim according to the
correct procedure. Procedures for CPR for adults,
mangsa yang mengalami serangan jantung, lemas, children, infants and pregnant women are different.
renjatan elektrik, panahan petir, strok dan kemalangan.7. CPR is important to help maintain the blood flow to the
brain and heart. CPR need to be perform immediately
DMangsa tersebut tidak menunjukkan sebarang tindak to the victim to decrease the risk of brain damage or
death.
balas terhadap rangsangan, tidak bernafas, tiada
degupan jantung atau denyutan nadi.
6. CPR perlu diberi kepada mangsa mengikut tatacara

Ayang betul. Tatacara melakukan CPR bagi dewasa,

kanak-kanak, bayi dan wanita hamil adalah berlainan.
7. CPR penting untuk membantu mengekalkan aliran

darah ke otak dan jantung. CPR perlu dilakukan dengan

Bsegera terhadap mangsa untuk mengurangkan risiko

kerosakan otak atau kematian.
SHeimlich Manoeuvre Heimlich Manoeuvre

1. Heimlich Manoeuvre dilakukan jika seseorang itu 1. Heimlich Manoeuvre is performed if one shows
menunjukkan tanda-tanda tercekik, tidak boleh choking signs, unable to speak, unable to coughs and
bercakap, batuk dan tidak boleh bernafas. Hal ini unable to breathe. This is because objects such as
food are stuck in the respiratory tract and blocks the
Ademikian kerana objek seperti bahan makanan tersekat airways.

pada salur pernafasan dan menghalang laluan udara. 2. Heimlich Manoeuvre should be performed to remove
2. Heimlich Manoeuvre perlu dilakukan untuk the object that is stuck in the respiratory tract so

Smengeluarkan objek yang tersekat di dalam salur
pernafasan supaya laluan udara dalam mekanisme that the airway in the respiratory mechanism is not

pernafasan tidak terhalang. obstructed.

3. Bagi mangsa tercekik yang masih boleh bercakap, 3. For choking victims who can speak, can cough or

boleh batuk atau boleh bernafas, tepukan kuat pada breathe, patting the victim's body between the scapula

bahagian belakang badan mangsa antara tulang belikat can be done. In this case, the Heimlich Manoeuvre is

(skapula) boleh dilakukan. Dalam kes ini, Heimlich not required.

Manoeuvre tidak diperlukan. 4. During the Heimlich Manoeuvre, the diaphragm is

4. Semasa Heimlich Manoeuvre, diafragma ditolak pushed upwards to shrink the thoracic

melengkung ke atas untuk mengecilkan rongga toraks. cavity. The higher air pressure in it

Tekanan udara di dalamnya yang lebih tinggi menolak pushes the air out and then pushes

udara keluar lalu menolak objek keluar. the object out.

Nota Grafik

12

2.1 PAEKRTBIIVNICTAI NGAN Standard Kandungan Tarikh:
2.1 Resusitasi kardiopulmonari (Cardiopulmonary resuscitation, CPR)
STM
Resusitasi kardiopulmonari Kontekstual

Cardiopulmonary resuscitation (CPR) Saya akan beritahu
cikgu dengan segera.
1 Kaji perbualan di bawah./Study the conversation below. I will tell the teacher
immediately.
Ada sesiapa tahu Apa yang perlu BAB
melakukan CPR? kita buat?
Anybody knows CPR? What needs to
be done?

2

ISuatu prosedur pertolongan cemas untuk memulihkan Degupan jantung Roslan
tidak dapat dikesan!
Roslan’s heartbeat
cannot be detected.

D(b) Tandakan ( ✓ ) situasi Roslan yang memerlukan bantuan resusitasi kardiopulmonari (CPR). TP1
Tick ( ✓ ) the situations which Roslan may require the aid of cardiopulmonary resuscitation (CPR).
(a) Apakah itu resusitasi kardiopulmonari (CPR)? TP1 pernafasan atau degupan jantung
What is cardiopulmonary resuscitation (CPR)?

A✓yang terhenti. breathing heartbeat

A first-aid procedure to restore or that have stopped.

B✓Pengsan ✓ Tiada degupan jantung ✓ Tiada denyutan nadi
Fainted No heartbeat No pulse
(c) Apakah situasi yang mungkin menyebabkan Roslan memerlukan bantuan CPR? Bulatkan jawapan
Tidak bernafas Hidung berdarah Batuk
Syang betul./What situations might cause Roslan to require CPR assistance? Circle the answers. TP1No breathingNose bleedCoughing

A2 Apakah fungsi dan konsep sains bagi dua langkah asas CPR? TP2
What are the functions and science concepts of the two basic concepts
S of CPR?
Tidak memberi gerak balas terhadap rangsangan
Does not respond to stimuli

Serangan jantung Anemia Renjatan elektrik Tercekik Panahan petir Lemas
Heart attack Anaemia Electric shock Choking Lightning struck Drown

(a) Tekanan/Compression:
Mengepam darah keluar dari jantung ke seluruh badan
mangsa. Peredaran darah dapat berlaku.
To pump blood out of the heart to the whole body
of the victim. Blood circulation may occur.

(b) Hembusan udara/Blow of air:
Mengisi peparu mangsa dengan udara
untuk
membekalkan oksigen ke sel-sel badan.
Filling the victim's lungs with air to supply
oxygen to the body cells.

13

2.2 PAEKRTBIIVNICTAI NGAN Tatacara resusitasi kardiopulmonari Tarikh:

Procedure of cardiopulmonary resuscitation (CPR) STM
Kontekstual

BAB 1 Berdasarkan rajah yang diberi, pilih jawapan yang betul dalam peta alir tentang tatacara untuk
melakukan CPR. TP2
Based on the given diagram, choose the correct answers in the flow map about the procedure for CPR.
(a) (b)

2

Dongakkan kepala mangsa ke (hadapan , Cari posisi bagi titik (tekanan , pernafasan)
belakang) supaya (dahinya , dagunya) pada dada mangsa.
terangkat untuk membuka saluran Find the position of the (pressure , breathing)
pernafasannya. Periksa sama ada mangsa point on the chest of the victim.
bernafas atau tidak dengan mendengar (d)
bunyi hembusan dan melihat pergerakan

I(abdomen , dada)/Tilt the victim's head

(foward , backward) to lift the (forehead ,
chin) to open up the airway. Check whether
the victim is breathing or not by listening

Dto the sounds of the breath and observe the

movement of the (abdomen , chest)

A(c)
SBTekan tulang dada sedalam kira-kira
Picit (mulut, hidung) mangsa. Lekapkan
( 2 , 5 ) cm pada kadar (100 – 120 , mulut anda ke mulut mangsa. Beri (1 , 5)
100 – 150) tekanan seminit./Press the chest hembusan selama 1 saat./Pinch the (mouth ,
nose) of the victim. Bring your mouth to the
Abone as deep as ( 2 , 5 ) cm in the rate victim's mouth. Give (1 , 5) blow in 1 second.
S(100 – 120 , 100 – 150) press per minute.
(e) Tekan dada sebanyak (30 , 50) kali (f) Jika mangsa bernafas tetapi
diikuti (2 , 4) kali hembusan secara masih belum sedar, posisikan
berulangan sehingga ambulans tiba badan mangsa ke sebelah sisinya
atau sehingga mangsa sedar./Press dalam keadaan (mengiring ,
the chest (30 , 50) times, followed by telungkup)
(2 , 4) times blows repeatedly until If the victim breathes but is still
the ambulance arrives or until the unconscious, position the victim's
victim regains consciousness. body (onto their side , with face
down).

14

2 Pilih jawapan yang betul bagi prosedur CPR untuk bayi yang berumur kurang daripada 1 tahun.
Choose the correct answer for CPR procedures for infants less than 1 year old. TP2
(a) (b)

BAB
2

Tekan pada titik tekanan (15 – 30 , 50 – 70)
tekanan dan (2 , 5) hembusan pada kadar
100 tekanan seminit.
Press on pressure points (15 – 30, 50 – 70)

Ipress and (2 , 5) blow at 100 press per minute.
Dengan menggunakan hujung jari telunjuk
dan jari tengah, tekan dada sedalam kira-
kira (2.5 , 5) cm.
Using the tip of the index finger and
middle finger, press the chest as deep as
about (2.5 , 5) cm.
3 Pilih jawapan yang betul bagi prosedur CPR untuk kanak-kanak yang berumur antara 1 hingga 8
tahun. TP2

DChoose the correct answer for CPR procedures for children between 1 and 8 years old.
ATitik tekanan

Pressure point
ASBTekan pada titik tekanan (15 – 30 , 50 – 70)
Dengan menggunakan pangkal tapak
tekanan dan (2 , 5) hembusan pada kadar tangan, tekan dada sedalam kira-kira
(2.5 , 5) cm.
S100 tekanan seminit.
Press at pressure points (15 – 30 , 50 – 70) press Using the heel of the hand, press the chest
and (2 , 5) blow at 100 presses per minute. as deep as about (2.5, 5) cm.

Galeri Info MESTI BACA!

Pernafasan dari mulut Jika kaedah CPR tidak dilakukan dengan betul, tulang
ke mulut boleh diganti rusuk mangsa mungkin patah atau udara yang
dengan menggunakan dihembus ke dalam mulut mangsa mungkin tidak
topeng muka CPR. sampai ke dalam peparunya.
Breathing from mouth If the CPR method is not performed correctly, the victim's
to mouth can be ribs may be fractured or the air that is blown into the
replaced by using a victim's lungs may not reach the lungs.
CPR pocket mask.
15
Video

2.3 APEKRTBIIVNICTAI NGAN Standard Kandungan Tarikh:
2.2 Heimlich Manoeuvre
STM
Heimlich Manoeuvre Kontekstual

Heimlich Manoeuvre

Kaji perbualan sekumpulan murid di kantin sekolah.
Study the conversation among a group of students in a school canteen.

BAB Tercekik?
Betulkah begitu?
Choke? Are you

2 kidding?

Halim, jangan

bercakap atau
ISuatu prosedur pertolongan cemas untuk mengeluarkan objek yang tersekat di dalam salur
ketawa semasa Nanti Heimlich Manoeuvre perlu
makan. Kita boleh diberi untuk bantu Halim.
tercekik tau ! Then, the Heimlich Manoeuvre
Halim, do not talk needs to be given to help Halim.
or laugh while
eating. We will
choke!
Dremoving
1 Apakah itu Heimlich Manoeuvre?/What is Heimlich Manoeuvre? TP2

A2 Nyatakan ciri-ciri mangsa tercekik yang memerlukan kaedah Heimlich Manoeuvre. TP2tekanan
State the characteristics of the choking victim who require the Heimlich Manoeuvre.
pernafasan di mana suatu kuat secara tiba-tiba dikenakan pada bahagian
abdomen , antara pusat dan bawah rusuk
mangsa./An emergency procedure for
an obstruction of a foreign object from the airways which a sudden strong
Boleh bercakap ribs

BAble to speak

Tidak boleh bercakap
Unable to speak
pressure is applied on their abdomen , between the navel and below the
of the victim.

S(a) Saya perlu menepuk dengan kuat padaBoleh batukTidak boleh batuk Sukar bernafas
bahagian belakang badannya.Able to coughUnable to cough Difficult to breathe
SAI need to beat the back of her body hard.Boleh bernafas
Able to breathe Kebiruan atau kehitaman pada kulit, bibir dan kuku
Bluish or blackish on the skin, lips and nails

(b)

Saya perlu menggunakan

Heimlich Maneuver.

I need to apply the

Heimlich Maneuver.

Ciri-ciri mangsa Ciri-ciri mangsa
Characteristics of the victim Characteristics of the victim
Boleh bercakap, boleh batuk atau boleh Tidak boleh bercakap, tidak boleh batuk atau
bernafas sukar bernafas, kebiruan atau kehitaman pada
Able to speak, able to cough, able to breathe kulit, bibir dan kuku
Unable to speak, unable to cough, difficult to breathe,
bluish or blackish on the skin, lips and nails

16

2.4 APEKRTBIIVNICTAI NGAN Tatacara Heimlich Manoeuvre Tarikh:

Procedure of Heimlich Manoeuvre STM
Kontekstual

1 Berdasarkan rajah yang diberi, pilih jawapan yang betul dalam peta alir tentang tatacara untuk BAB
melakukan Heimlich Manoeuvre./Based on the given diagram, choose the correct answers in the flow
map about the procedure of Heimlich Manoeuvre. TP2
(a) (b)

2

Berdiri di (hadapan,
belakang) mangsa.
Bengkokkan badan mangsa

Isedikit ke (hadapan ,

belakang).
Stand (in front of , behind)
the victim. Bend his body

Dslightly (forward , backward)
Genggamkan tangan kanan yang ditutupi tangan kiri dan
letakkan di antara (pusat , dada) dan rusuk mangsa. Berikan
(5 , 10) tujahan (toraks, abdomen) yang kuat untuk menaikkan
diafragma. Tekanan udara yang (menurun, meningkat) dalam
rongga toraks menolak keluar objek yang tersekat di dalam
salur pernafasan./Clench a fist with the right hand covered
with the left hand and place it in between the (navel , chest)
and ribs of the victim. Perform (5 , 10) powerful (thoracic ,
abdominal) thrusts to raise the diaphragm. The (decreasing ,
increasing) air pressure in the thoracic cavity pushes out the
object that is stuck inside the respiratory tract.
A2 Pilih jawapan yang betul bagi tatacara untuk melakukan Heimlich Manoeuvre untuk bayi yang
berumur kurang daripada 1 tahun./Choose the correct answer for the procedure of Heimlich Manoeuvre
Bfor infants less than 1 year old. TP2
SAS(a) (b) (c)
Letakkan mangsa dalam Tepuk dengan kuat pada Jika tidak berjaya,
keadaan meniarap ke bawah bahagian (hadapan , telentangkan bayi. Tekan
dengan bahagian dada belakang) badan mangsa bahagian tengah dada bayi
berada pada sudut (60° , 90°). dengan pangkal tapak tangan sebanyak (5 , 10) kali.
Place the victim in a sebanyak (5 , 10) kali. If not successful, place the
downwards facing with the Pat the (front , back) of the baby with the face up. Press
chest at an angle of (60° , 90°). victim's body hard with the the middle part of the baby's
heel of the palm (5 , 10) times. chest (5 , 10 times).

Ulang langkah-langkah tersebut beberapa kali sehingga objek dapat dikeluarkan. Jika objek yang
tersekat di dalam salur pernafasan bayi kelihatan dalam mulut, cuba keluarkan objek itu dengan
(penyepit , jari)./Repeat the steps several times so that the object can be removed. If the object that is
stuck in the baby's respiratory tract is visible in the mouth, try removing the object with (tongs , fingers).

17

3 Pilih jawapan yang betul bagi tatacara Heimlich Manoeuvre pada diri sendiri. TP2
Choose the correct answer for procedures of Heimlich Manoeuvre on yourself.

Aktiviti susulan
Follow-up activity
Laman web Sesi demonstrasi boleh

BAB dijalankan oleh paramedik
untuk menunjukkan tatacara
2 melakukan CPR dan
Video Heimlich Manoeuvre.
Demonstration sessions can
be carried out by paramedics
Buatkan genggaman pada (sebelah , dua to show CPR and Heimlich
belah) tangan dan letakkan antara (dada , Manoeuvre procedures.

Ipusat) dengan bawah rusuk.

Clench a fist with (one , both) hand and
place it between your (chest , navel) and
below the ribs.
PRAKTIS PENGUKUHAAN DSPM
Genggam tangan anda dengan tangan
yang lain. (Tekan , Lepas) penumbuk ke
kawasan itu dengan pergerakan ke atas
yang (perlahan , cepat).
Clench your fist with the other hand.
(Press , Release) your fist into the area
with a (slow , quick) upward movement.
B 2Kertas 1
S1 Apakah bahagian badan yang
ditolak melengkung ke atas
semasa Heimlich Manoeuvre?
What part of the body is pushed
Ato curve upwards during the
Heimlich Manoeuvre?
SA Peparu/Lungs
Arahan: Setiap soalan diikuti oleh empat pilihan jawapan, A, B, C dan D. Pilih jawapan yang terbaik.
Instructions: Each question is followed by four options A, B, C and D. Choose the best answer.

3 Mengapakah tekanan diberikan given Heimlich Manoeuvre?
semasa CPR?/Why is pressure A Bernafas tetapi tidak dapat
given during CPR?
A Mengisi peparu mangsa bercakap/Able to breathe but
dengan udara/To fill the unable to speak
victim’s lungs with air B Tidak dapat batuk tetapi
B Menolak diafragma ke atas dapat bercakap/Unable to
cough but able to speak

B Diafragma/Diaphragm To push the diaphragm C Bernafas tetapi tidak dapat

C Rusuk/Rib upwards batuk/Able to breathe but

D Pinggang/Waist C Mengepam darah keluar dari unable to cough

2 Apakah bantuan kecemasan jantung ke seluruh badan D Tidak dapat bernafas dan
yang lazimnya diberikan To pump blood out of the tidak dapat bercakap
kepada mangsa kemalangan? heart to the whole body Unable to breathe and speak
What emergency help is usually D Menghalang darah terdeok-
given to the victim of an accident? sigen daripada mengalir ke 5 Apakah yang dibekalkan
A CPR jantung semasa hembusan CPR?
B Heimlich Manoeuvre To prevent deoxygenated blood What is supplied during CPR?
C Kejutan elektrik from flowing to the heart A Oksigen/Oxygen
Electric shock B Nitrogen/Nitrogen
D Tepukan kuat pada badan 4 Individu yang manakah perlu C Hidrogen/Hydrogen
Strong pat at the body diberikan Heimlich Manoeuvre? D Argon/Argon
Which individual needs to be

18

Kertas 2

Bahagian B/Section B
Arahan: Jawab semua soalan.
Instruction: Answer all the questions.

1 (a) Rajah 1 menunjukkan seorang lelaki yang tercekik akibat bercakap dan ketawa semasa makan. BAB
Diagram 1 shows a man who is choking as a result of speaking and laughing while eating.

(i) Terangkan bagaimana keadaan tercekik boleh berlaku pada lelaki 2
itu./Explain how to the man can choke. TP2
Salur pernafasannya tersekat disebabkan oleh makanan.

His respiratory tract is blocked by the food.

2. Heimlich Manoeuvre boleh dijalankan jika lelaki itu tidak boleh

Ibercakap, batuk atau bernafas./The Heimlich Manoeuvre can be
[1 markah/1 mark]

(ii) Cadangkan dua bantuan kecemasan yang boleh diberikan kepada
lelaki itu. TP2
Suggest two emergency help that can be given to the man.
1. Tepuk dengan kuat bahagian belakang lelaki itu.
Pat the back of the man firmly.
D(b) Rajah 2 menunjukkan empat posisi sangkar rusuk.
Diagram 2 shows four positions of the rib cage.
(i) Bulatkan titik tekanan CPR pada Rajah 2. TP1

ACircle the CPR pressure point in Diagram 2.
[1 markah/1 mark]
Rajah 1/Diagram 1 carried out if the man unable to speak, cough or breathe.
[2 markah/2 marks]
BState two conditions of the victim's body observed by the rescuer
S2. Denyutan nadi/Pulse/Pernafasan/Breathing
P (ii) Nyatakan dua keadaan badan mangsa yang diperhatikan oleh
R penyelamat semasa CPR sebagai tanda-tanda masih hidup.
ABahagian C/Section C
Q during CPR as signs of survival. TP1
Arahan: Jawab semua soalan. S 1. Degupan jantung/The heartbeat

SInstructions: Answer all the questions.Rajah 2/Diagram 2 [2 markah/2 marks]

1 (a) Nyatakan dua persamaan dan dua perbezaan antara CPR dan Heimlich Manoeuvre. TP2
State two similarities and two differences between CPR and the Heimlich Manoeuvre. [4 markah/4 marks]

(b) Seorang pekerja kilang tiba-tiba pengsan dan tidak menunjukkan sebarang tanda masih bernyawa. TP3/KBAT

A factory worker suddenly faints and does not show any sign of life.

Huraikan cara untuk menyelamatkan pekerja kilang itu.

Describe one method to save the factory worker.

Penerangan anda hendaklah mengandungi aspek-aspek yang berikut:

Your explanation should include the following aspects:

(i) Kenal pasti masalah/Identify the problem. [1 markah/1 mark]
(ii) Nyatakan punca yang mungkin bagi kejadian tersebut.

State the possible cause for the occurrence. [2 markah/2 marks]
(iii) Terangkan kaedah untuk menyelamatkan pekerja kilang itu.

Explain the method to save the factory worker. [3 markah/3 marks]

19

Bidang Pembelajaran TEMA 1 : Kaedah Saintifik

3BAB Teknik Mengukur Parameter
Kesihatan Badan/Techniques of

Measuring Parameters of Body Health

Konsep PENTING
IMPORTANT Concepts

Suhu badan

IBody temperature
DKadar denyutan nadi Teknik pengukuran suhu badan
TEKNIK MENGUKUR The measurement techniques
Pulse rate PARAMETER of body temperature
KESIHATAN BADAN • Titik nadi pada badan
ATekanan darah TECHNIQUES OF
BBlood pressure MEASURING THE The pulse points on the body
PARAMETERS OF BODY • Penentuan kadar denyutan
TEMPERATURE
SIndeks Jisim Badan nadi manusia
SABody Mass Index, (BMI) Determination of human
pulse rate
• Alat mengukur tekanan darah
The measuring tools of blood
pressure
• Pengukuran tekanan darah
The measurement of blood
pressure
Penentuan Indeks Jisim Badan
Determination of Body Mass
Index, BMI

APAKAH ITU PARAMETER KESIHATAN?
WHAT IS HEALTH PARAMETER?
Parameter kesihatan adalah pengukuran luaran dan pemerhatian terhadap badan anda yang dapat
memberikan beberapa idea tentang kesihatan dalaman anda. Pengukuran fizikal badan berhubung kait
dengan status kesihatan anda.
Health parameters are external measurements and observations of your body which can provide some
idea of your internal health. Physical body measurements are correlated to your health status.

20

NOTA BESTARI

Pengukuran Suhu Badan Measuring of Body Temperature

1. Terdapat empat jenis termometer iaitu: 1. There are four types of thermometers, i.e.:

(a) Termometer klinikal (a) Clinical thermometer

• Diletakkan di dalam mulut atau di celah ketiak • Placed in the mouth or under the armpit

(b) Termometer makmal (b) Laboratory thermometer

• Diletakkan di celah ketiak • Placed under the armpit

(c) Termometer rektal (dubur) (c) Rectal thermometer BAB

• Diletakkan di dalam dubur bayi • Placed in the rectum of the baby
(d) Termometer inframerah
• M engesan suhu badan tanpa bersentuhan

dengan badan
2. Terdapat dua jenis termometer inframerah iaitu

termometer inframerah dahi dan termometer
inframerah telinga.
3. Suhu badan normal manusia ialah 36.9oC.
4. Faktor yang menyebabkan suhu badan melebihi

Inormal termasuklah jangkitan, terdedah kepada

keadaan panas yang melampau dan senaman.
5. Terdedah kepada keadaan sejuk melampau boleh

menyebabkan suhu badan berada di bawah normal.
(d) Infrared thermometer 3
• Detects body temperature without having any

contact with the body
2. There are two types of infrared thermometers i.e.

forehead infrared thermometer and ear infrared
thermometer.
3. Normal human body temperature is 36.9oC.
4. Factors that cause body temperature to exceed the
normal include infection, exposure to extreme heat
and exercise.
5. Exposure to extreme cold conditions may cause body
temperature to be below normal.
DKadar Denyutan Nadi

1. Bayi dan kanak-kanak mempunyai kadar denyutan
nadi yang lebih tinggi berbanding kadar denyutan

Anadi orang dewasa.

2. Individu yang tidak sihat mempunyai kadar denyutan
nadi yang lebih rendah atau lebih tinggi berbanding
individu yang sihat.

B3. Atlet mempunyai kadar denyutan nadi yang lebih
rendah disebabkan oleh otot kardiak mereka yang
lebih kuat.
STekanan Darah Pulse Rate

1. Sfigmomanometer digital digunakan untuk mengukur 1. Infants and children have a pulse rate higher than the
tekanan darah dalam unit millimeter merkuri pulse rate of adults.
(mmHg).
2. Unhealthy individuals have a pulse rate lower or
A2. Tekanan darah normal ialah 120/80 mmHg. higher than the pulse rate of healthy individuals.

3. Bacaan 120 mmHg menunjukkan tekanan darah ketika 3. Athletes have a lower pulse rates due to their stronger
cardiac muscle.
Sotot jantung mengecut (tekanan sistolik).
Blood Pressure

1. A digital sphygmomanometer is used to measure
blood pressure in the unit of millimetres of mercury
(mmHg).

2. Normal blood pressure is 120/80 mmHg.
3. The reading of 120 mmHg shows blood pressure when

the heart muscles contract (systolic pressure).

4. Bacaan 80 mmHg menunjukkan tekanan darah ketika 4. The reading of 80 mmHg shows the blood pressure

otot jantung berehat (tekanan diastolik). when the heart muscles relax (diastolic pressure).

Indeks Jisim Badan (BMI) Body Mass Index (BMI)
1. Pengiraan Indeks Jisim Badan: 1. Calculation of Body Mass Index:

Rumus BMI = Jisim badan (kg) BMI formula = Body mass (kg)
(Ketinggian)2 (m2) (Height)2 (m2)

2. Peningkatan Indeks Jisim Badan yang melebihi julat 2. Increased Body Mass Index that exceeds the normal
normal boleh menyebabkan peningkatan risiko range can lead to increased risk of high blood
menghidapi penyakit tekanan darah tinggi, strok, pressure, stroke, heart attack, diabetes
serangan jantung, diabetes melitus dan komplikasi mellitus and complications of joints
sendi dan tulang. and bones.

Nota Grafik

21

3.1 APEKRTBIIVNICTAI NGAN Standard Kandungan Tarikh:
3.1 Suhu badan STM

Jenis-jenis termometer Kontekstual

Types of thermometer Termometer rektal
Rectal thermometer
1 Kenal pasti jenis-jenis termometer yang berlainan. TP1
Identify the different types of thermometers.

Termometer klinik Termometer inframerah Termometer makmal
Clinical thermometer Infrared thermometer Laboratory thermometer

BAB I2 Berdasarkan teknik penggunaan yang diberikan, kenal pasti jenis-jenis termometer. TP1
3 Termometer makmalBased on the given usage techniques, identify the types of thermometer.
(a) Letakkan di dalam dubur Termometer klinik Termometer rektal Termometer inframerah
Rectal thermometer Infrared thermometer
DPlace in the anus
Laboratory thermometer Clinical thermometer

(b) Letakkan di bawah lidah atau ketiak (35 – 42°C)

APlace under the tongue or armpit (35 – 42°C)
B(d) Dekatkan ke dahi atau masukkan ke dalam salur telinga Termometer rektal
Bring near the forehead or put in the ear canal Rectal thermometer

S3 Berdasarkan maklumat yang diberi, padankan jenis-jenis termometer. TP1 Termometer klinik
Based on the given information, match the types of thermometer. Clinical thermometer

(c) Masukkan ke dalam cecair dalam bekas (-10 – 110°C) Termometer makmal
Put into the liquid in a container (-10 – 110°C) Laboratory thermometer
(a)
Termometer inframerah
SAPencerutan Infrared thermometer

35 36 Pencerutan pada termometer ini Termometer klinik
menghalang merkuri daripada Clinical thermometer
turun dengan cepat selepas pengukuran
The kink in the thermometer prevents
Kink the mercury to move down quickly
after the measurement

(b) Tiada pencerutan menyebabkannya tidak sesuai untuk Termometer makmal
mengukur suhu badan Laboratory thermometer
No kink causing it to be unsuitable for measuring Termometer inframerah
body temperature.
Infrared thermometer
(c) Digunakan tanpa bersentuhan dengan badan Termometer rektal
Used without having any contact with the body Rectal thermometer

(d) Biasanya digunakan pada bayi yang kurang daripada 3 bulan
Usually used for infants less than 3 months old

22

3.2 PAEKRTBIIVNICTAI NGAN Faktor-faktor yang mempengaruhi suhu badan Tarikh:

Factors affecting body temperature PBD
Kontekstual

Hebat Sains Modul 11

Jawab soalan-soalan di bawah ini./Answer the questions below.

1 Bulatkan suhu badan normal manusia. TP1
Circle the normal human body temperature.

36oC 36.9oC 37.5oC 38.0oC

2 Tandakan ( ✓ ) faktor-faktor yang menyebabkan suhu badan melebihi normal. Terangkan. TP2 BAB
Tick ( ✓ ) the factors that cause the body temperature to exceed the normal. Explain.

IPenerangan/Explanation:✓Jangkitan Kelaparan 3
Infection Starving

Minum minuman panas ✓ Senaman
Drinking hot drinks Exercise
DSuhu badan meningkat boleh disebabkan oleh jangkitan bakteria atau virus yang menyebabkan
✓ Terdedah kepada keadaan panas yang melampau
Exposure to extreme heat
Aseseorang jika suhu badannya melebihi 40°C untuk suatu tempoh yang panjang. Pengecutan
Otot Jangkitan Strok Berat Rangka Haba
Muscles Infection Stroke Heavy Skeleton Heat
BIncreased body temperature can be caused by infection of bacteria or viruses that cause diseases such
penyakit seperti malaria, selesema, TB dan demam denggi. Strok haba akan berlaku kepada

Sproduce otot

dan gerakan rangka akan menghasilkan haba yang menyebabkan suhu badan meningkat.

Senaman berat juga boleh menyebabkan suhu badan melebihi normal.
3 Suhu badan lelaki yang terdedah kepada keadaan sejuk melampau boleh menyebabkan suhu badannya

Aberada di bawah normal./The body temperature of a man exposed to extremely cold condition can cause
Shis body temperature to be below normal.
as malaria, flu, TB and dengue fever. Heat stroke will occur in a person if his body temperature
exceeds 40°C for a long period. The contraction of muscle and movement of the skeleton will
heat which causes body temperature to increase. Heavy exercise can cause the body

temperature to exceed normal.

(a) Apakah yang akan berlaku jika suhu badan lelaki itu turun menjadi 36°C atau lebih rendah? TP1
What will happen if the man's body temperature drops to 36°C or lower?
Hipotermia/Hypothermia

(b) Nyatakan dua persekitaran yang mungkin menyebabkan keadaan di 3(a). TP1
State two environments that may cause the situation in 3(a).
Musim sejuk dan di puncak gunung tinggi./Winter and at high mountain peak.

23

Standard Kandungan Tarikh:
3.2 Kadar denyutan nadi
3.3 Tekanan darah PBD
Kontekstual
3.3 APEKRTBIIVNICTAI NGAN Kadar denyutan nadi dan tekanan darah

Pulse rate and blood pressure

1 Denyutan nadi terhasil oleh pengecutan dan pengenduran dinding arteri disebabkan oleh diastol dan
sistol semasa degupan jantung. Tandakan ( ✓ ) titik-titik nadi pada badan. TP1
Pulse is produced by contraction and relaxation of arterial walls due to diastole and systole during
heartbeat. Tick ( ✓ ) pulse points on the body.

Leher ✓ Pelipis
Neck Temples
✓

BAB ✓ Siku
Elbow
Bahu
Shoulder
3✓ I2 Namakan alat yang digunakan untuk mengukur tekanan darah. Kemudian, pilih jawapan yang betul.Pinggang
Name the devices used to measure blood pressure. Then, choose the correct answers. TP1Waist

Pergelangan tangan ✓ Paha
Wrist Thighs
ADSfigmomanometer manual
✓ Berhampiran buku lali ✓ Belakang lutut
Near the ankleManual sphygmomanometer Behind the knees

(a) (c)
B(b)
SSfigmomanometer digital Sfigmomanometer digital mobil
Mobile digital sphygmomanometer
Digital sphygmomanometer
A(d) Tekanan darah normal ialah (100/60, 120/80) mmHg. Bacaan (100 , 120) mmHg menunjukkanSfigmomanometer digital mobil
tekanan darah ketika otot jantung (mengecut , mengendur) iaitu semasa tekananMobile digital sphygmomanometer
(diastolik , sistolik). Bacaan (60 , 80) mmHg menunjukkan tekanan darah ketika otot jantungSfigmomanometer manual
S(mengecut , mengendur) iaitu semasa tekanan (diastolik , sistolik)./Normal blood pressure is (100/60 ,Manual sphygmomanometer
Sfigmomanometer digital
Digital sphygmomanometer

120/80) mmHg. The reading of (100 , 120) mmHg shows the blood pressure when the heart muscles
(contract , relax) i.e. during the (diastolic , systolic) pressure. The reading of (60 , 80) mmHg shows
the blood pressure when the heart muscles (contract, relax) i.e. during the (diastolic , systolic) pressure.

Aktiviti susulan/Follow-up activity
Murid mengukur tekanan darah dengan sfigmomanometer dan menginterpretasi data daripada bacaan
tekanan darah./Students measure blood pressure with the sphygmomanometer and interpret data from
blood pressure readings.

AKTIVITI HANDS-ON

Eksperimen Wajib 1: Kadar denyutan nadi (rujuk silang m.s. 164 – 165)
Compulsory Experiment 1: Pulse rate (cross-reference pp. 164 – 165)

24

3.4 EINKKSUPIREIRIMEN Standard Kandungan Tarikh:
3.4 Indeks Jisim Badan
PBD
Indeks Jisim Badan Kontekstual

Body Mass Index (BMI)

Tujuan Mengira dan menentukan Indeks Jisim Badan
Bahan dan Calculate and determine the Body Mass Index (BMI)
Radas Penimbang badan, pengukur tinggi badan
Body balance, height measuring tool

Prosedur 1 Bahagikan murid dalam kelas kepada beberapa kumpulan.
Divide the students in class into a few groups.

2 Rekod jisim dan ketinggian murid dalam kumpulan dan hitung Indeks Jisim Badan BAB
(BMI) menggunakan rumus di bawah.
Record the mass and height of students in the group and calculate the Body Mass Index,
BMI using the formula below.
SASBADIKeputusan 3

Indeks Jisim = Jisim badan (kg) Body Mass = Body mass (kg)
Badan (BMI) (Ketinggian)2 (m2) Index (BMI) (Height)2 (m2)

3 Berdasarkan kepada carta BMI di bawah, tentukan skor BMI dan risiko penyakit
seperti tekanan darah tinggi dan diabetes melitus.
Based on the BMI chart below, determine the BMI scores and risk of diseases such as
high blood pressure and diabetes mellitus.

Kategori Skor BMI (kg m–2) Risiko penyakit
Category BMI score (kg m–2) Disease risk

Kurang jisim badan Kurang daripada 18.5 Sederhana
Underweight Less than 18.5 Moderate
Jisim badan unggul 18.5 – 24.9 Sangat rendah
Desirable weight Very low
Berlebihan jisim badan 25.0 – 29.9 Rendah
Overweight Low
Obes 30.0 atau lebih Tinggi
Obese 30.0 or more High

Nama murid Skor BMI Risiko penyakit
Name of students BMI score Risk of disease

Kesimpulan (Jawapan murid/Student's answer)
Indeks Jisim Badan ialah ukuran jisim badan berbanding dengan ketinggian.

Body Mass Index is the measurement of body mass against height.

25

3SPM PRAKTIS PENGUKUHAN

Kertas 1

Arahan: Setiap soalan diikuti oleh empat pilihan jawapan, A, B, C dan D. Pilih jawapan yang terbaik.
Instructions: Each question is followed by four options A, B, C and D. Choose the best answer.

1 Rajah 1 menunjukkan sejenis B Berjemur di bawah Matahari 4 Bacaan tekanan darah Encik Lim

termometer yang digunakan yang panas ialah 150/90 mmHg. Berapakah

untuk mengukur suhu badan. Stay under the hot Sun tekanan diastoliknya?

BAB Diagram 1 shows a type of C Senaman berlebihan Mr Lim's blood pressure reading

thermometer used to measure Over exercising is 150/90 mmHg. What is his
body temperature.
D Demam tinggi diastolic pressure?
3 IRajah 1/Diagram 1 High fever A 60 mmHg B 90 mmHg
Apakah termometer ini? C 150 mmHg D 240 mmHg
DWhat is this thermometer? 3 Antara yang berikut, yang
A Termometer makmal manakah benar tentang kadar 5 Jisim badan Halim ialah 55 kg
Laboratory thermometer denyutan nadi?
B Termometer klinik Which of the following is true dan tingginya ialah 1.65 m.
AClinical thermometer about pulse rate?
C Termometer inframerah A Kadar denyutan nadi bayi Berapakah BMI Halim?
Infrared thermometer lebih rendah daripada
D Termometer rektal orang dewasa Halim body mass is 55 kg and
BRectal thermometer The pulse rate of a baby is
2 Mengapakah hipotermia boleh lower than that of adult its height is 1.65 m. What is
Sberlaku pada seseorang? B Terdapat hanya tiga titik
Why can hypothermia happen to nadi di badan manusia Halim's BMI?
someone? There are only three pulse
A Terdedah kepada cuaca sejuk points in the human body A 20.20 B 33.33
SAExposed to cold weather C Perempuan mempunyai
kadar denyutan nadi yang C 53.35 D 56.65
lebih tinggi daripada lelaki
Females have higher pulse 6 Apakah penyakit yang
rate than males mungkin dihidapi jika BMI
D Atlet mempunyai kadar seseorang melebihi 30?
denyutan nadi yang lebih What is the illness someone suffers
rendah from if the BMI exceeds 30?
Athletes have a lower pulse I Tekanan darah tinggi
rate High blood pressure
II Strok/Stroke
III Diabetes melitus
Diabetes mellitus
IV Serangan jantung
Heart attack
A I dan/and II
B I dan/and III
C I, III dan/and IV
D I, II, III dan/and IV

Kertas 2

Bahagian A/Section A
Arahan: Jawab semua soalan.
Instructions: Answer all the questions.

1 Sekumpulan murid menjalankan aktiviti untuk mengenal pasti Indeks Jisim Badan mereka di dalam makmal.
Maklumat di bawah menunjukkan Indeks Jisim Badan bagi 30 orang murid.
A group of students carry out an activities to identify their Body Mass Index in the laboratory. The information
below shows the Body Mass Index for 30 students.

19.0 17.0 17.0 21.0 20.0 31.0 18.0 22.0 23.0 16.0
26.0 28.0 23.5 25.0 19.0 30.0 22.0 20.0 19.5 33.0
24.0 26.0 18.5 17.5 20.0 22.5 26.0 24.0 27.0 24.0

26

(a) Berdasarkan maklumat yang diberikan, lengkapkan jadual di bawah. TP1
Based on the information provided, complete the table below.

Klasifikasi BMI Kurang daripada 18.5 18.5 – 24.9 25.0 – 29.9 30.0 atau lebih
30.0 or more
BMI classification Less than 18.5

Bilangan murid 5 16 6 3
Number of students

[2 markah/2 marks]

(b) Berdasarkan jadual di atas, lukiskan histogram yang menunjukkan bilangan murid melawan klasifikasi BMI.
Based on the table above, draw a histogram to show the number of students against BMI classification. TP3/KBAT

Bilangan murid BAB
Number of students

1218 3
16
I10
148

D6

4

A2
Bdaripada 18.5
(c) Nyatakan bilangan murid yang mempunyai risiko yang paling rendah terhadap penyakit seperti tekananKlasifikasi BMI
BMI classification
Sdarah tinggi dan strok./State the number of students who have the lowest risk for illnesses such as high blood
[2 markah/2 marks]
pressure and stroke. TP1
16

[1 markah/1 mark]
Kurang 18.5 – 24.9 25.0 – 29.0 30.0 atau
ABahagian C/Section C
lebih
Arahan: Jawab semua soalan.
Less thah 18.5 30.0 or more
SInstructions: Answer all the questions.
2 (a) Julat suhu badan normal manusia yang sihat adalah antara 36.5°C hingga 37.2°C. Terangkan dua faktor

yang menyebabkan suhu badan melebihi normal. TP4/KBAT

The normal range of normal human body temperature is between 36.5°C and 37.2°C. Explain two factors that

cause the body temperature to exceed normal. [4 markah /4 marks]

(b) Seorang kanak-kanak mengalami suhu badan yang melebihi 39°C untuk tempoh yang lama. Huraikan

cara untuk mengatasi masalah ini. TP4/KBAT

A child has a body temperature exceeding 39°C for a long time. Describe how to solve this problem.

Penerangan anda hendaklah mengandungi aspek-aspek berikut:

Your description should include the following aspects:

(i) Mengenal pasti masalah./Identify the problem. [1 markah/1 mark]

(ii) Terangkan punca masalah tersebut./Explain the cause of the problem. [2 markah/2 marks]

(iii) Terangkan tiga kaedah untuk menyelesaikan masalah tersebut.

Explain three methods to solve the problem. [3 markah/3 marks]

27

Bidang Pembelajaran TEMA 2 : Penyenggaraan dan Kesinambungan Hidup

4BAB Teknologi Hijau dalam Melestarikan
Alam

Green Technology for Environmental Sustainability

Konsep PENTING
IMPORTANT Concepts

Contoh Kecekapan tenaga
Examples
Faktor

Ipenghubung

Relating factor
Kelestarian alam sekitar dengan Teknologi Hijau
DSektor Pengurusan Sisa danEnergy efficiency withSektor dalam Teknologi Hijau
Environmental Green Technology Sectors in Green Technology
Sustainability
as as
Teknologi Hijau dalam Mengkaji perkaitan Tenaga dan pengurusan sisa
kehidupanASektor tenaga Study the relationship Energy and waste
Green Technology in life management

BSocio-scientific issues Air Sisa
SSektor perhutanan Waste and wastewater Sektor pertanian
Energy sector management sector Agriculture sector
as Forestry sector as as
Isu sosiosaintifik Pengasingan dan kitar semula sisa Tenaga bio dan sisa pertanian
Aas Separation and recycle the waste Bioenergy and agricultural
Penanaman semula waste
hutan
SReplanting of forest Sektor pengangkutan Teknologi Hijau dan kehidupan
Transportation sector Green Technology and life
as as
Penggunaan bahan api bio Menangani pemanasan global
Using of biofuel Overcome global warming

APAKAH ITU TEKNOLOGI HIJAU?
WHAT IS GREEN TECHNOLOGY?
Teknologi Hijau adalah penerapan satu atau lebih aspek sains alam sekitar dan pemantauan alam sekitar
untuk memulihara persekitaran semula jadi dan sumber, dan meminimumkan kesan negatif akibat
penglibatan manusia.
Green Technology is the application of one or more of environmental science and environmental
monitoring to conserve the natural environment and resources, and to minimise the negative impacts of
human involvement.

28

NOTA BESTARI

Teknologi Hijau dalam Kehidupan Green Technology in Life

1. Teknologi Hijau ialah pembangunan dan aplikasi 1. Green Technology is the development and application

produk, peralatan dan sistem untuk memelihara alam of products, equipment and systems for preserving the

sekitar dan alam semula jadi serta mengurangkan environment and nature and reducing or minimizing

atau meminimumkan kesan negatif daripada aktiviti the negative effects of human activities.

manusia. 2. Green Technology is justified in everyday life for

2. Teknologi Hijau diwajarkan dalam kehidupan harian (a) reducing environmental quality degradation

untuk caused by pollution.
(a) mengurangkan degradasi kualiti persekitaran
yang disebabkan oleh pencemaran. (b) reducing greenhouse gas emission rate to the BAB
lowest or to zero. 4
(b) mengurangkan kadar pembebasan gas rumah
hijau pada tahap paling rendah atau sifar. (c) Save energy by increasing the energy efficiency of
the equipment or system.
(c) menjimatkan tenaga dengan meningkatkan
kecekapan tenaga peralatan atau sistem. (d) Save the natural resources of the Earth by
practising the 5R concept (Refuse, Reduce, Reuse,
(d) menjimatkan sumber asli Bumi dengan Recycle, Repurpose).
mengamalkan konsep 5R (Refuse, Reduce, Reuse,
(e) meeting present needs without compromising the
IRecycle, Repurpose). ability of future generations to meet their own
needs.
(e) memenuhi keperluan semasa tanpa menjejaskan
keupayaan generasi akan datang untuk memenuhi (f) improve human health and life.
keperluan mereka sendiri. 3. Sectors in Green Technology are energy, waste and

(f) meningkatkan tahap kesihatan dan kehidupan wastewater management, agriculture and forestry,
transportation, industrial and manufacturing, building
Dmanusia. and information and communications technology
(ICT).
3. Sektor dalam Teknologi Hijau ialah tenaga, pengurusan
sisa dan air sisa, pertanian dan perhutanan, Socio-scientific Issues
pengangkutan, perindustrian dan pembuatan,
1. Socio-scientific issues are issues of social controversy
Abangunan dan teknologi maklumat dan komunikasi linked to science such as the issue of the use of nuclear
fuel.
(TMK).
2. The use of fossil fuels such as coal, natural gas and
Isu sosiosaintifik petroleum which is a non-renewable source of energy
to generate electricity has increased the greenhouse
B1. Isu sosiosaintifik ialah isu sosial kontroversi yang gas content in the atmosphere and thereby causing
dihubungkaitkan dengan sains seperti isu penggunaan global warming.
bahan api nuklear.
3. The insufficient landfill problem is one of the socio-
S2. Penggunaan bahan api fosil seperti arang batu, gas asli scientific issues in waste and wastewater management.
dan petroleum yang merupakan sumber tenaga tidak
boleh baharu untuk menjanakan tenaga elektrik telah 4. Deforestation in Malaysia is one of the socio-scientific
meningkatkan kandungan gas rumah hijau di atmosfera
Adan seterusnya menyebabkan pemanasan global.
3. Masalah kekurangan tapak pelupusan yang sesuai

merupakan salah satu isu sosiosaintifik dalam sektor

Spengurusan sisa dan air sisa.
4. Penyahhutanan yang dilaksanakan di Malaysia issues in agriculture and forestry sector.

merupakan salah satu isu sosiosaintifik dalam sektor 5. Greenhouse gas emitted by motor vehicles causes

pertanian dan perhutanan. global warming and global climate change.

5. Gas rumah hijau yang dibebaskan oleh kenderaan 6. The Green transport involves eco-friendly transportation

bermotor menyebabkan pemanasan global dan activities such as cycling.

perubahan iklim dunia. 7. The use of green transport makes the environment

6. Pengangkutan hijau melibatkan aktiviti pengangkutan clean and reduce air pollution.

yang mesra alam seperti berbasikal. 8. The carbon footprint is the amount of carbon dioxide

7. Penggunaan pengangkutan hijau menjadikan persekitaran released into the atmosphere resulting from human

lebih bersih dan mengurangkan pencemaran udara. activities.

8. Jejak kaki karbon ialah jumlah karbon dioksida 9. The carbon footprint problem can be

yang dibebaskan ke atmosfera hasil daripada aktiviti reduced by car pooling or by using

manusia. public transport.

9. Masalah jejak kaki karbon dapat dikurangkan dengan

berkongsi kenderaan atau menaiki kenderaan awam. Nota Grafik

29

4.1 PAEKRTBIIVNICTAI NGAN Standard Kandungan Tarikh:
4.1 Kelestarian alam sekitar
KBAT PBD
Teknologi Hijau dan kehidupan STM

Green Technology and life

Rajah di bawah menunjukkan kehidupan dengan Teknologi Hijau dan tanpa Teknologi Hijau pada masa
akan datang./The diagram below shows the life with Green Technology and without Green Technology in
the future.

Lihat! Apakah
kehidupan yang
anda inginkan?
See! What is the
life you want?

BAB4 I1 Apakah itu Teknologi Hijau?/What is Green Technology? TP2
DTeknologi yang menggunakan kaedah
ATechnology using inovatif
seperti sumber boleh baharu untuk
B2 Wajarkan Teknologi Hijau dalam kehidupan berdasarkan empat tonggak kelestarian Dasar Teknologimesra
Hijau Kebangsaan (DTHK) dari aspek tenaga, ekonomi, sosial dan alam sekitar. Lengkapkan ruangmenghasilkan produk
kosong dibawah dengan perkataan-perkataan yang diberi. TP5/KBAT
SJustify Green Technology in life based on four pillars of sustainability of National Green Technology
Policy from the aspects of energy, economy, social and environment. Complete the blank spaces below
with the given words.
diminimumkan . alam supaya kesan negatif daripada aktiviti manusia dapat

innovative methods such as renewable resources to produce

environmentally friendly products so that the negative effects of human activities can be

minimised .
Ekonomi
Kualiti Kecekapan tenaga Meminimumkan Memulihara Ketidakbergantungan
AEconomyQuality Energy efficiency Minimise Conserve Independence
S(a)
(b) (c) (d)

Tenaga/Energy Ekonomi/Economy Sosial/Social Alam sekitar
Mempromosikan Meningkatkan Meningkatkan Environment
kecekapan tenaga
dan mencari ekonomi kualiti Memulihara dan
ketidakbergantungan negara melalui hidup. meminimumkan kesan
tenaga./Promote penggunaan teknologi. Improve the negatif terhadap alam
Increase the national sekitar./ Conserve
energy efficiency quality and minimise the
and find energy economy of life. negative effects on the
through the use of environment.
independence . technology.

30

4.2 APEKRTBIIVNICTAI NGAN Sektor dalam Teknologi Hijau Tarikh:

Sectors in Green Technology PBD
STM

Baca penerangan dengan teliti. Kemudian, nyatakan sektor-sektor dalam Teknologi Hijau. TP2
Study the explanation carefully. Then, state the sectors in Green Technology.

Pengangkutan Tenaga Pengurusan sisa dan air sisa Industri pembuatan
Transportation Energy Waste and wastewater management Manufacturing industry
Pertanian dan perhutanan Bangunan
Agriculture and forestry Building Teknologi maklumat dan komunikasi (TMK)
Information and communications technology (ICT)

1 Guna tenaga boleh 4 5
Ienergy) and use lessbaharu (tenaga
hijau) dan gunakan
tenaga elektrik
yang kurang untuk BAB
kerja yang setimpalDTenaga
(kecekapan tenaga) Pengangkutan hijau Guna bahan binaan hijau 4
Use renewableEnergy menggunakan kuasa untuk mengurangkan
energy (green solar dan kuasa elektrik pembebasan gas rumah
A2 6 (hibrid). hijau.
power to complete Green transportation uses Use green construction
the same work
(energy efficiency) solar and electric power materials to reduce
(hybrid). greenhouse gas emissions.
BMinimumkan pembuangan
Pengangkutan Bangunan
sisa seperti sampah dan air Transportation Building
sisa seperti sisa manusia
Sektor dalam Guna bahan mentah
Sdan bahan kimia terhadap Teknologi Hijau dengan cekap,
Sectors in Green mengurangkan sisa dan
alam./Minimise the waste kitar semula bahan
disposal such as rubbish Technology terpakai.
and wastewater such as Efficient use of raw
materials, reducing waste
Ahuman waste and chemicals and recycling used materials.

against nature. Industri pembuatan
Pengurusan sisa dan air sisa Manufacturing industry

SWaste and wastewater
management

3 Guna baja kompos 7 TMK Hijau mengurangkan
dan air hujan untuk penggunaan bahan berbahaya,
menyiram tumbuhan menjimatkan tenaga elektrik
dan mengawal aktiviti dan memanjangkan jangka
pembalakan/Use hayat penggunaan peralatan.
compost fertiliser and Green TMK reduces the use of
rain water for watering hazardous substances, conserves
plants and controlling electricity and prolongs the life
logging activities. of equipment.
Pertanian dan perhutanan
Agriculture and forestry Teknologi maklumat dan komunikasi (TMK)
Information and communications technology (ICT)

31

4.3 APEKRTBIIVNICTAI NGAN Standard Kandungan Tarikh:
4.2 Sektor tenaga
STM
Isu sosiosaintifik dalam sektor tenaga Kontekstual

Socio-scientific issues in the energy sector

Baca petikan di bawah tentang maksud isu sosiosaintifik dan kaitkannya dengan sektor tenaga di Malaysia.
Tandakan ( ✓ ) jawapan yang betul./Read the passage below about the meaning of socio-scientific issues
and its relation to the energy sector in Malaysia. Tick ( ✓ ) the correct answer. TP2
Isu sosiosaintifik merupakan isu sosial kontroversi yang dihubungkaitkan dengan sains dan moral.
Socio-scientific issues are controversial social issues which relate to science and moral.

1 Tenaga bukan hijau yang masih digunakan 2 Isu sosiosaintifik
di Malaysia./The non-green energy that is Socio-scientific issues
4 IArang batustill used in Malaysia.
Coal
BABADBiojisim
Biomass
SBGas asli Tenaga nuklear ✓ Kesan rumah hijau
SANatural gas Nuclear energy Greenhouse effect
✓

✓ Pemanasan global
Global warming

menyebabkan ✓ Kehausan sumber
cause bahan api fosil/
Depletion of fossil
fuel sources

Petroleum ✓ Penipisan lapisan
Petroleum ozon/Depletion of
the ozone layer

✓ Pencemaran air
Water pollution

✓ Perubahan iklim
Climate change

✓ Pencemaran udara
Air pollution

✓ Angin Jangkitan penyakit
Wind Infection of diseases

Penyelesaian
Solution

3 Teknologi Hijau/Green Technology

✓✓ ✓

Guna lampu tenaga Guna alat yang Guna petrol tanpa Guna tenaga boleh
solar dilabel kecekapan plumbum baharu seperti tenaga
Use solar energy lamp tenaga/Use appliances Use unleaded petrol solar terma/Use
labelled energy efficient renewable energy like
solar thermal energy

32

Standard Kandungan Tarikh:
4.3 Sektor pengurusan sisa dan air sisa

4.4 APEKRTBIIVNICTAI NGAN Isu sosiosaintifik dalam sektor pengurusan sisa dan air sisa STM
Socio-scientific issues in the waste and wastewater management sector
Kontekstual

1 Kaji rajah yang diberikan tentang isu sosiosaintifik dalam sektor pengurusan sisa dan air sisa.
Kemudian, cadangkan Teknologi Hijau yang boleh menyelesaikan masalah tersebut. TP2
Study the given diagram about the socio-scientific issues in the waste and wastewater management
sector. Then, suggest Green Technology than can solve the problems.
(a) Isu sisa pepejal/Solid waste issues

Penyelesaian Video
Solution

Teknologi Hijau
DISisa makanan Green Technology
AFood wasteSisa kertas Barangan elektronik 1. Mengitar semula/Recycle BAB
Paper waste Electronic items 2. Mengguna semula/Reused 4
(b) Isu air sisa/Wastewater issues 3. Baja kompos/Compost fertiliser
4. Sumber tenaga biojisim

Biomass energy source

ASBSisa air Sisa plastik Baja kompos/Compost fertiliser
SWastewater Plastic waste
menyebabkan
Sisa air domestik cause
Domestic wastewater
1. Pencemaran air
Water pollution

2. Menyebabkan penyakit
Cause diseases

3. Membunuh organisma akuatik
Kill aquatic organisms

Penyelesaian Solution

Sisa air pertanian Sisa air longkang Teknologi Hijau
Wastewater from Wastewater from Green Technology
agriculture drains (a) Mengitar semula/5R

Recycle/5R
(b) Guna air hujan

Use rainwater

33

Standard Kandungan Tarikh:
4.4 Sektor pertanian dan perhutanan

4.5 APEKRTBIIVNICTAI NGAN Isu sosiosaintifik dalam sektor pertanian dan perhutanan STM
Kontekstual
Socio-scientific issues in the agriculture and forestry sector

1 Berdasarkan gambar yang diberi, tuliskan isu sosiosaintifik yang dihadapi dalam sektor pertanian dan
perhutanan. Kemudian, tandakan ( ✓ ) Teknologi Hijau yang boleh menyelesaikan masalah tersebut.
Based on the given diagram, write the socio-scientific issues faced in the agriculture and forestry sector.
Then, mark ( ✓ ) Green Technology that can solve the problems. TP2

(a) (b)

BAB ADIPembakaran terbuka/Pembakaran hutan
Open burning/Forest burning
Pembukaan tanah untuk pertanian Sembur racun serangga dan baja.
Opening land for agriculture Spraying pesticide and fertilisers
(d)
4 (c)

BTeknologi Hijau/Green Technology

(a) ✓ (b) ✓ (c)
SASPenggunaan baja kompos Pembalakan/Penyahhutanan
Logging/Deforestation

Penyelesaian/Solution

✓

Pencegahan pembakaran Tenaga bio dari sisa
Using of compost fertilizer hutan pertanian dan najis haiwan
Prevent forest burning Bioenergy from agricultural
waste and animal faeces

(d) (e) ✓ (f) ✓

Hentikan pembalakan Penanaman semula Kawalan biologi
Stop logging Replanting Biological control

34

4.6 PAEKRTBIIVNICTAI NGAN Standard Kandungan Tarikh:
4.5 Sektor pengangkutan
STM
Isu sosiosaintifik dalam sektor pengangkutan Kontekstual

Socio-scientific issues in the transportation sector

Baca petikan tentang isu sosiosaintifik yang diberi. Kemudian, tuliskan Teknologi Hijau yang boleh
digunakan untuk menangani isu sosiosaintifik yang dihadapi dalam sektor pengangkutan ini. TP2
Read the given passage. Then, write the Green Technology that can be used to overcome the socio-scientific
issues encountered in transportation.

Isu sosiosaintifik
Socio-scientific issues
Gas rumah hijau seperti
karbon dioksida menyebabkan
pemanasan global dan
Membebaskan
Releases
IPengangkutan hijau/Green transport
seterusnya menyebabkan BAB
perubahan iklim.
Greenhouse gases such as carbon
dioxide cause global warming
leading to climate change.
DBasikal
ABicycle Penyelesaian Video Nota Ekstra 4
Solution
4
3

12

BMotor Pengangkutan awam Berjalan kaki
SMotor Public transport Walking

EnjinStesen gas 5
EngineGas station

AKereta hibrid Tangki minyak Bateri
SHybrid car Fuel tank Battery

Kereta tenaga solar
Solar energy car

• Menggunakan dua atau lebih jenis kuasa seperti 6
menggabungkan enjin petrol atau diesel dengan
motor elektrik. Petrol menggerakkan penjana
elektrik.
Use two or more types of power, such as combining
a petrol or diesel engine and an electric motor.
Fuel drives the electric generator.

Berkongsi kereta/Car pooling

AKTIVITI HANDS-ON

Pembelajaran Berasaskan Projek (PBP) 2: Teknologi Hijau dalam kehidupan (rujuk silang m.s. 160)
Project-Based Learning (PBL) 2: Green Technology in life (cross reference p. 161)

35

4SPM PRAKTIS PENGUKUHAN

Kertas 1

Arahan: Setiap soalan diikuti oleh empat pilihan jawapan, A, B, C dan D. Pilih jawapan yang terbaik.
Instructions: Each question is followed by four options A, B, C and D. Choose the best answer.

1 Antara yang berikut, yang 3 Antara yang berikut, yang 5 Bagaimanakah sisa pertanian

manakah bukan tonggak manakah merupakan tenaga dapat diuruskan dengan baik?

kelestarian dalam Teknologi hijau? How can agricultural waste be

Hijau?/Which of the following Which of the following is a green managed well?

BAB is not a pillar of sustainability energy? I Ditanam/Bury it
in Green Technology? A Arang batu/Coal II Dijadikan baja kompos
A Mempromosikan kecekapan B Nuklear/Nuclear
C Petroleum/Petroleum Make into compost fertiliser
tenaga D Biojisim/Biomass III Menjana tenaga bio
Promote energy efficiency
B Mengurangkan kes jenayah 4 Apakah kelebihan pengasingan Generate bio energy
Reduce criminal cases sisa pepejal isi rumah dalam IV Dibakar/bury it
pengurusan sisa? A I dan IV/I and IV
4 C Meningkatkan ekonomi What are the advantages of B II dan III/II and III
separating solid household waste C II, III dan IV/II, III and IV
negara in waste management? D I, II, III dan IV
A Memudahkan proses kitar
IIncrease the national economy semula I, II, III and IV
Facilitate the recycling process
D Meningkatkan kualiti hidup B Memudahkan pereputan 6 Aktiviti manusia yang manakah
Improve the quality of life sisa pepejal
Facilitate the decay of solid dilakukan untuk memelihara
D2 Apakah sektor dalam Teknologi waste
Hijau? C Mengurangkan ruang dalam dan memulihara hutan?
What are the sectors in Green lori sampah
Technology? Reduces space in trash trucks Which of the following human
AI Tenaga/Energy D Memudahkan bahan sisa
II Pengangkutan diguna semula activities is carried out to preserve
Transportation Facilitate waste materials to
III Perindustrian/Industrial be used again and conserve forests?
BIV Astronomi/Astronomy
A I dan II/I and II A Menanam semula/ Replanting
B I, II dan III/I, II and III
C II, III dan IV/II, III and IV B Menyembur racun serangga
SD I, II, III dan IV
I, II, III and IV Spraying insecticides
AKertas 2
Bahagian B/Section B C Menghentikan semua

SArahan: Jawab semua soalan. aktiviti pembalakan

Stopping all logging activities

D Mengurangkan pembalakan

haram

Reducing illegal logging

Instruction: Answer all the questions.

1 Rajah 1 menunjukkan sebuah kereta hibrid.
Diagram 1 shows a hybrid car.

Bateri Motor
Battery Motor

Tangki minyak Enjin
Fuel tank Engine

Rajah 1/Diagram 1

36

(a) Mengapakah kereta hibrid dikatakan suatu ciptaan Teknologi Hijau? TP2
Why is a hybrid car called a Green Technology invention?
Kereta hibrid kurang membebaskan gas rumah hijau./A hybrid car releases less greenhouse gases.

[1 markah/1 mark]

(b) Pembakaran bahan api kereta hibrid masih membebaskan kuantiti kecil gas rumah hijau berbanding
kereta biasa. TP1
The combustion of hybrid car fuel still releases a small quantity of greenhouse gas compared to a normal car.
(i) Apakah gas rumah hijau tersebut?/What is the greenhouse gas?
Karbon dioksida/Carbon dioxide

[1 markah/1 mark]

(ii) Bulatkan dua unsur yang membentuk gas rumah hijau di 1(b)(i). TP1

Circle two elements that form the greenhouse gas in 1(b)(i).
[2 markah/2 marks]
Nitrogen/Nitrogen Oksigen/Oxygen Karbon/Carbon
(iii) Nyatakan dua fenomena yang disebabkan oleh gas rumah hijau di 1(b)(i). TP1
State two phenomena caused by greenhouse gases in 1(b)(i). BAB
Kesan rumah hijau/Pemanasan global dan perubahan iklim.

Greenhouse effect/Global warming and climate change.

I[2 markah/2 marks]
Bahagian C/Section C 4
Arahan: Jawab semua soalan.

DInstruction: Answer all the questions.
ANowadays, various electrical appliances sold in electrical shops have applied environmentally friendly Green
SBKenderaan hibrid

Hybrid vehicles
2 (a) Kini, pelbagai alat elektrik yang dijual di kedai elektrik telah mengaplikasikan Teknologi Hijau yang

mesra alam sekitar. Nyatakan empat ciri peralatan elektrik tersebut. TP2

Technology. State four characteristics of the electrical appliances. [4 markah/4 marks]

(b) Rajah 2 menunjukkan tiga contoh Teknologi Hijau dalam pengangkutan. TP4/KBAT

Diagram 2 shows three examples of Green Technology in transportation.
A Rajah 2/Diagram 2
SKaji maklumat pada Rajah 2 dan bina konsep Teknologi Hijau dalam pengangkutan. Jawapan andaTeknologi Hijau dalamBerkongsi kereta
pengangkutan Car pooling

Green Technology in Basikal elektrik
transportation Electric bicycles

hendaklah berdasarkan aspek-aspek berikut:

Study the information in Diagram 2 and construct the concept of Green Technology in transportation. Your

answer should be based on the following aspects:

(i) Tuliskan maklumat daripada Rajah 2.

Write down the information from Diagram 2. [1 markah/1 mark]

(ii) Kenal pasti dua ciri sepunya/Identify two common characteristics. [2 markah/2 marks]

(iii) Berikan satu contoh lain bagi Teknologi Hijau dalam pengangkutan.

Give one other example of Green Technology in transportation. [1 markah/1 mark]

(iv) Berikan satu bukan contoh bagi Teknologi Hijau dalam pengangkutan.

Give one non-example of Green Technology in transportation. [1 markah/1 mark]

(v) Hubung kait ciri-ciri sepunya untuk membina konsep sebenar Teknologi Hijau dalam pengangkutan.

Relate the common characteristics to construct the actual concept of Green Technology in transportation.

[1 markah/1 mark]

37

TEMA 2 : Penyenggaraan dan Kesinambungan Hidup

Bidang Pembelajaran Genetik

5BAB Genetics

Konsep PENTING
IMPORTANT Concepts

Jenis variasi iaituKromosom dan
variasi selanjarciri-cirinya
dan tak selanjar
Chromosomes and
5 ITypes of variations,their characteristics
i.e. continuous and
discontinuous
variations
BAB DJenis mutasi iaitu Peringkat mitosis
dan kepentingannya
mutasi gen dan
Stages of mitosis
Akromosom and its importance

Types of mutations, Peringkat meiosis
i.e. gene and dan kepentingannya
chromosome Stages of meiosis
and its importance
Bmutations
SMekanisme GENETIK
GENETICS
penentuan seks anak
The sex determinationMekanisme Alel dominan
pewarisan sifat dan alel resesif
Amechanism of The inheritance Dominant and
Soffspring recessive alleles

mechanism of traits

APAKAH ITU KETURUNAN DAN VARIASI?
WHAT ARE HEREDITY AND VARIATION?
Keturunan ialah pemindahan maklumat genetik daripada ibu bapa kepada anak mereka. Variasi ialah
perbezaan ciri yang wujud antara individu dalam spesies yang sama. Tahukah anda perbezaan rupa antara
adik-beradik adalah disebabkan oleh keturunan dan variasi?
Heredity is the transfer of genetic information from parents to their offspring. Variation is the differences
in characteristics which exists among individuals of the same species. Did you know that the difference of
appearance between siblings is caused by heredity and variation?

3838

NOTA BESTARI

Kromosom, DNA dan Gen Chromosomes, DNA and Genes

1. Manusia mempunyai 46 kromosom iaitu 22 pasang 1. Humans have 46 chromosomes i.e. 22 pairs of

autosom dan sepasang kromosom seks. Set kromosom autosomes and one pair of sex chromosomes. The

yang lengkap ini disebut kariotip. complete set of chromosomes is called karyotype.

2. Kromosom terdiri daripada DNA (asid 2. Chromosomes are made up of DNA (deoxyribonucleic

deoksiribonukleik) dan protein. acid) and protein.

3. DNA terdiri daripada unit-unit nukleotida yang 3. DNA consists of nucleotide units which are arranged

tersusun dalam bentuk heliks ganda dua. in double helix form.

4. Gen ialah bahan baka yang terdapat pada DNA yang 4. Genes are hereditary materials found in the DNA that BAB
membentuk kromosom. form chromosomes. 5

5. Alel dominan dapat menunjukkan sifat yang dikawalnya 5. Dominant alleles show the characteristics that they
apabila berpasangan dengan gen dominan atau gen control when paired with another dominant gene or
resesif. a recessive gene.

6. Alel resesif hanya dapat menunjukkan sifat yang 6. Recessive alleles show the characteristics that they
dikawalnya apabila gen berkenaan berpasangan control when these genes are paired with another
dengan gen resesif. recessive gene.

IPembahagian Sel secara Mitosis and Meiosis Cell Division by Mitosis and Meiosis
1. Mitosis is a process of cell division which takes place
1. Mitosis ialah proses pembahagian sel yang berlaku di
dalam sel soma manusia (sel badan) dan di hujung in the somatic cells (body cells) of humans and at the
akar dan pucuk. tips of roots and shoots.
2. Mitosis forms new cells for growth and to replace
D2. Mitosis membentuk sel-sel baharu untuk proses damaged cells.
pertumbuhan dan menggantikan sel-sel rosak. 3. Meiosis is the process of cell division that produces
3. Meiosis ialah proses pembahagian sel untuk gametes and only occurs in the reproductive organs.
4. Meiosis in humans takes place in the male's testes and
menghasilkan gamet dan hanya berlaku di dalam organ the female's ovary. While meiosis in plants takes place
in the anter and the ovary.
Apembiakan.
Mechanism of Trait Inheritance
4. Meiosis dalam manusia berlaku dalam testis lelaki dan 1. Mendel’s experiments explain the trait inheritance in
ovari perempuan. Manakala meiosis pada tumbuhan
berlaku dalam anter dan ovari. human beings.
2. Genotype refers to the genetic information in
BMekanisme Pewarisan Sifat
an organism. Phenotype refers to the physical
1. Eksperimen Mendel menerangkan pewarisan sifat characteristics in an organism.
dalam manusia.
Mutation
S2. Genotip merujuk kepada maklumat genetik dalam 1. Mutation is a spontaneous change in the structure of
suatu organisma. Fenotip merujuk kepada ciri-ciri
fizikal pada satu organisma. genes or chromosomes of an organism.
2. Gene mutations involve changes in the structure of a
AMutasi

1. Mutasi ialah perubahan yang berlaku secara spontan
kepada struktur gen atau kromosom suatu organisma.

S2. Mutasi gen melibatkan perubahan dalam struktur
satu gen. Contoh: buta warna. gene. Example: colour blindness.

3. Mutasi kromosom melibatkan perubahan dalam 3. Chromosome mutations involve changes in the

bilangan kromosom atau urutan gen dalam suatu number of chromosomes or arrangement of genes in

kromosom. Contoh: sindrom Down. the chromosomes. Example: Down syndrome.

Variasi dalam Kalangan Hidupan Variation among Living Things

1. Variasi selanjar adalah ciri yang tidak menunjukkan 1. Continuous variations are characteristics which do
perbezaan yang ketara dan jelas. Contoh: ketinggian. not show distinct or obvious differences. Example:
height.
2. Variasi tak selanjar adalah ciri yang menunjukkan
perbezaan yang ketara atau jelas. Contoh: cap jari. 2. Discontinuous variations are
characteristics which show distinct or
obvious differences. Example: fingerprints.

Nota Grafik

39

5.1 PAEKRTBIIVNICTAI NGAN Standard Kandungan Tarikh:
5.1 Pembahagian Sel
PBD
Gen, DNA dan kromosom Masteri

Genes, DNA dan chromosomes

1 Kaji rajah yang diberikan. Kemudian, lengkapkan ruang dengan maklumat yang sesuai. TP2
Study the given diagram. Then, complete the spaces with the correct information.

Autosom Protein Kromosom seks DNA Gen Nukleotida
Autosome Protein Sex chromosome DNA Gene Nucleotide

Nukleus Kariotip lelaki Kariotip perempuan
Nucleus Male karyotype Female karyotype
Kromosom
homolog
Sel manusia Homologous
Human cell chromosomes

5 IDaripada ayah
From father
ada
atau
or

has

DKromosom/Chromosome
BAB (a) P: Kromosom seks
Sex chromosome
(1 pasang/pair)

(b) Q: Autosom
Autosome
(22 pasang/pairs)
BAdibina daripadaDaripada ibu
From mother
are built from
S(c) DNA terdiri daripada gen AT
made up of gene AT
SAManusia mempunyai 46 kromosom iaitu 22 pasang TA
CG (e) Gen
GC Genes
AT
dan protein GC
TA
AT
CG

dalam bentuk heliks ganda dua. (d) Unit-unit nukleotida
DNA and protein Nucleotide units
in
double helix form.

autosom dan sepasang

kromosom seks . Set kromosom yang lengkap ini disebut kariotip . Kromosom

yang berbentuk bebenang halus dalam nukleus sel terdiri daripada DNA (asid

deoksiribonukleik) dan protein . DNA terdiri daripada unit-unit nukleotida yang tersusun

dalam bentuk heliks ganda dua. Gen ialah bahan baka yang terdapat pada DNA.
autosomes
Humans have 46 chromosomes i.e. 22 pairs of and one pair of
sex chromosomes . The complete set of chromosomes is called karyotype . The chromosomes
DNA
shaped like fine threads in the nucleus of the cell are made up of (deoxyribonucleic
protein
acid) and . DNA consists of nucleotide units which are arranged in double helix
Genes
form. are hereditary materials found in the DNA.

40

5.2 APEKRTBIIVNICTAI NGAN Pembahagian sel secara mitosis Tarikh:

Cell division by mitosis PBD
Konstruktivisme

1 Lengkapkan ruang yang disediakan tentang peringkat-peringkat mitosis dalam peta alir di bawah.
Complete the blank spaces provided on the stages of mitosis in the flow map below. TP2

Replikasi Berpisah Gentian gelendong Memendek Dua Sentromer Menebal
Replication Separate Spindle fibres Shorten Two Centromeres Thicken

(a) Profasa/Prophase (b) Metafasa/Metaphase

(i) Kromosom Membran (ii) Kromatid Satah Gentian
Chromosome nukleus khatulistiwa gelendong
Nuclear Chromatid Equatorial Spindle
Sel induk membrane plane fibre
Parent cell Sentromer Sentriol
Centromere Centriole

Replikasi berlaku.
Dua kromatid terikat
pada sentromer .

Replication occurs.
Two chromatids are bonded
at the centromeres .
Iand thicken .
Kromosom dalam nukleus Gentian gelendong terbentuk.
memendek dan Kromosom tersusun di tengah sel.

Sentromer mula membahagi.
Spindle fibre form. Chromosomes
arrange at the centre of the cell. The
centromeres start to divide.
(c) Anafasa/Anaphasemenebal .
Chromosomes in the
DGentian gelendong menarik kromatid-shorten
nucleus BAB
kromatid supaya berpisah dan
bergerak ke hujung kutub sel yang (d) Telofasa/Telophase 5
Dua sel anak
Abertentangan. Pada masa yang sama, sel
yang sama terbentuk.
mula membahagi. Two identical
Spindle fibres pull the chromatids so that they separate
and move to the opposite poles of the cell. At the same time, the daughter cells are formed.

Bcells begin to divide.
SPucuk Soma
APembahagian sel yang menghasilkan sel-sel yang
2 Lengkapkan ruang tentang mitosis./Complete the spaces on mitosis. TP2
SThe cell division that produces genetically identical cells.
Baharu Sama Kromosom Pertumbuhan Rosak Akar Sama
Shoots Somatic New Same Chromosomes Growth Damaged Roots Identical

Maksud mitosis/Meaning of mitosis
sama
dari segi genetik.

Tempat berlaku/Places of occurrence

Jantung/Heart ⎧ (a) sel soma (b) hujung pucuk
Kulit/Skin ⎨ somatic cells tips of shoots
⎩
Manusia/Human (c) hujung akar Tumbuhan
tips of roots Plant

Kepentingan mitosis/Importance of mitosis
• Untuk menghasilkan sel baharu untuk pertumbuhan dan untuk menggantikan sel rosak
new growth and to replace damaged cells
To produce cells for
• Untuk memastikan bilangan kromosom pada sel anak dan sel induk adalah sama

To ensure that the number of chromosomes in the daughter cells is the same as that in the

parent cells

41

5.3 PAEKRTBIIVNICTAI NGAN Pembahagian sel secara meiosis Tarikh:

Cell division by meiosis PBD
Konstruktivisme

2007 BHG. B, S6

1 Lengkapkan ruang yang disediakan tentang peringkat-peringkat mitosis dalam peta alir di bawah.
Complete the spaces provided on the stages of mitosis in the flow map below. TP2

Membahagi Berpisah Gentian gelendong Empat Dua Pindah silang Menebal
Divide Separate Spindle fibres Four Two Crossing over Thicken

Meiosis I/Meiosis I

(a) Profasa I/Prophase I (b) Metafasa I/Metaphase I

(i) Membran nukleus (ii)

Nuclear membrane Kromatid
Chromatid
Sel induk/Parent cell

Kromosom dalam nukleus
memendek dan menebal

5 IChromosomes in the nucleus
shorten and thicken .
Kromosom Gentian
Chromosome gelendong
Spindle fibre

Gentian gelendong terbentuk.
Kromosom homolog tersusun di
tengah sel. Sentromer tidak
membahagi./ Spindle fibres
form. Homologous chromosomes
arrange at the centre of the cell.
The centromeres do not divide.
D(c) Anafasa I/Anaphase I Replikasi dan
pindah silang

BAB . berlaku pada kromatid.
Replication and
Asupaya crossing over takes
place at the chromatids.

BSpindle fibres pull the chromosomes so that they separate (d) Telofasa I/Telophase I

Gentian gelendong menarik kromosom
berpisahSMeiosis II/Meosis II
dan bergerak ke
hujung kutub sel yang bertentangan. Pada
masa yang sama, sel mula membahagi .
AKromosom dalam Dua sel anak

and move to the opposite poles of the cell. At the same time, thenukleus memendekterbentuk./ Two

cells begin to divide . daughter cells are formed.

SChromosomes in the nucleus shorten and
(e) Anafasa II/Anaphase II (f) Metafasa II/Metaphase II

dan menebal . Gentian gelendong
terbentuk. Kromosom
khatulistiwa sel./ tersusun di satah

Spindle fibres

thicken . form. Chromosomes arrange at the
equatorial plane of the cell.

(g) Anafasa II/Anaphase (II) (h) Telofasa II/Telophase (II)

Kromatid-kromatid berpisah dan Empat sel anak terhasil.
sel mula membahagi ./Chromatids Four daughter cells are produced.

separate and the cells start to
divide .

42

2 Lengkapkan ruang tentang meiosis./Complete the spaces on meiosis. TP2

Testis Pembiakan Ovari Variasi Gamet Separuh Anter
Testis Reproductive Ovary Variation Gametes Half Anther

Maksud meiosis/Meaning of meiosis separuh
Pembahagian sel yang menghasilkan gamet dengan bilangan kromosom of the number of
daripada sel induk./A cell division that produces gametes with half

chromosomes of the parent cell.

Tempat berlaku/Places of occurrence

(a) Perempuan: (c) Jantan/Male:
Female Anter/Anther
Ovari/Ovary (d) Betina/Female:

Ovari/Ovary Tumbuhan/Plant
ITo produce gametes or reproductive cells for reproduction(b) Lelaki:(e) Organ pembiakan
Male Reproductive

organs

Testis/Testis
Manusia/HumanD3 Proses mitosis dan meiosis adalah berbeza. Bandingkan proses mitosis dan meiosis. TP2
The processes of mitosis and meiosis are different. Compare the processes of mitosis and meiosis.
Kepentingan meiosis/Importance of meiosis
gamet atau sel pembiakan untuk pembiakan
• Menghasilkan BAB
AEmpat
5
Four
Dua
Two/Twice
• Membolehkan berlakunya variasi genetik di kalangan spesies yang sama
To enable the occurrence of genetic variation among the same species
BMitosis
Berbeza Sel pembiakan Satu Sama Tiada
Mitosis Different Reproductive cells Once The same None
Separuh Sel soma Sama Ada
SSel soma Half Somatic cells Identical Yes

Somatic cells Meiosis
Satu kali Meiosis
Sel pembiakan
AOnce Reproductive cells
Dua kali
Dua Twice

STwice Empat
Perbezaan Four
Differences
(a) Tempat berlaku
Places where it occurs
(b) Bilangan pembahagian sel
Number of times cell division occurs

(c) Bilangan sel anak yang terhasil
Number of daughter cells produced

Sama (d) Bilangan kromosom dalam sel anak Separuh
The same berbanding sel induk Half
The number of chromosomes in the
daughter cells compared to the parent cell

Tiada (e) Pindah silang Ada
None Crossing over Yes

Sama (f) Kandungan gen sel anak berbanding Berbeza Video
Identical sel induk Different
Tiada Genetic content of daughter cells Ada
None compared to parent cells Yes

(g) Variasi
Variation

43

5.4 PAEKRTBIIVNICTAI NGAN Standard Kandungan Tarikh:
5.2 Pewarisan
PBD
Alel dominan dan alel resesif Kontekstual

Dominant and recessive alleles

1 Berikan maksud alel dominan dan alel resesif./Give the meanings of dominant and recessive alleles.
(a) Alel dominan/Dominant allele TP2
Alel yang dapat menunjukkan ciri apabila berpasangan dengan alel dominan atau alel
resesif .
Alleles which show the characteristic when paired with a dominant allele or a recessive
allele.

(b) Alel resesif/Recessive alleles
Alel yang hanya dapat menunjukkan ciri apabila berpasangan dengan alel resesif yang lain.
5 I(a) (b)
Alleles which only show the characteristic when paired with another recessive allele.

2 Trait dominan dikawal oleh alel dominan manakala trait resesif dikawal oleh alel resesif. Berdasarkan

pernyataan tersebut, nyatakan jenis alel yang mengawal trait pada manusia di bawah. TP1

Dominat traits are controlled by dominant alleles while recessive traits are controlled by recessive alleles.
Based on the statement, state the types of allele that control the human traits below.
DBoleh menggulung
BAB Alel dominan/Dominant allele Alel resesif/Recessive allele
lidah
Tidak boleh
AAble to roll tongue menggulung lidah
Alel dominan Unable to roll tongue
Dominant allele
Alel resesif
B(c) Recessive allele
ASCuping telinga Rambut kerinting Rambut lurus
Curly hair Straight hair
melekap
Alel dominan Alel resesif
SAttached ear lobe Dominant allele Recessive allele

(d)

Cuping telinga Kerdil/Dwarf Tinggi/Tall
bebas
Free ear lobe

Alel resesif Alel dominan Alel resesif Alel dominan
Recessive allele Dominant allele Recessive allele Dominant allele

(e) (f)

Berlesung pipit Tidak berlesung pipit Bulu mata pendek Bulu mata panjang
Dimples No dimples Short eye lashes Long eye lashes

Alel dominan Alel resesif Alel resesif Alel dominan
Dominant allele Recessive allele Recessive allele Dominant allele

44