STRATEGI A+ SAINS Tingkatan 3

AKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BALMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMUB

Nota Ekspres N1 – N16 Aktiviti Pembelajaran Abad ke-21 P1 – P3 Rekod Prestasi Murid R1 – R5 Bab 1 Rangsangan dan Gerak Balas 1 – 18 Bab 2 Respirasi 19 – 27 Ujian Bulanan 1 (Bab 1 – Bab 2) 28 – 33 Bab 3 Pengangkutan 34 – 47 Bab 4 Kereaktifan Logam 48 – 57 Bab 5 Termokimia 58 – 62 Pentaksiran Pertengahan Tahun 63 – 75 Bab 6 Elektrik dan Kemagnetan 76 – 91 Bab 7 Tenaga dan Kuasa 92 – 103 Ujian Bulanan 2 (Bab 6 – Bab 7) 104 – 108 Bab 8 Keradioaktifan 109 – 115 Bab 9 Cuaca Angkasa Lepas 116 – 118 Bab 10 Penerokaan Angkasa Lepas 119 – 122 Ujian Akhir Sesi Akademik 123 – 134 Kandungan Strategi A+ Sains Tkt 3-Kandg TE 3rd.indd 2 17/10/2023 3:45:39 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

N1 Bab 1 Rangsangan dan Gerak Balas 1.1 Sistem Saraf Manusia 1 Unit asas bagi sistem saraf ialah sel saraf atau dikenali sebagai neuron. The basic unit of the nervous system is the nerve cell known as neurone. 2 Sistem saraf manusia terdiri daripada sistem saraf pusat dan sistem saraf periferi. The human nervous system consists of the central nervous system and the peripheral nervous system. 3 Sistem saraf pusat terdiri daripada otak dan saraf tunjang. The central nervous system consists of the brain and the spinal cord. 4 Sistem saraf periferi terdiri daripada 12 pasang saraf kranium yang keluar dari otak dan 31 pasang saraf spina yang keluar dari saraf tunjang. The peripheral nervous system consists of 12 pairs of cranium nerves that come out from the brain and 31 pairs of spinal nerves that come out from the spinal cord. 5 Sistem saraf berfungsi mengawal koordinasi badan dan ia melibatkan tiga bahagian sistem saraf yang mempunyai tiga fungsi utama, iaitu: The nervous system controls body coordination and it involves three parts of the nervous system that have three main functions: Bahagian yang terlibat Parts involved Fungsi Function (a) Afektor (reseptor) Affector (receptor) Mengesan dan menerima perubahan persekitaran yang dikenali sebagai rangsangan dan menukarkan maklumat yang diterima kepada impuls saraf. Detects and receives environmental changes known as stimuli and converts the information received to nerve impulses. (b) Sel saraf atau neuron The nerve cells or neurones (i) Neuron deria Sensory neurones (ii) Neuron motor Motor neurones Membawa maklumat dalam bentuk impuls saraf dari reseptor ke sistem saraf pusat untuk ditafsirkan. Carry information in the form of nerve impulses from the receptors to the central nervous system to be interpreted. Membawa impuls saraf dari sistem saraf pusat ke organ efektor. Carry nerve impulses from the central nervous system to the effector organs. (c) Efektor / Effector Contoh: otot dan kelenjar Examples: muscles and glands Impuls saraf diterima oleh efektor. Efektor menghasilkan gerak balas yang sepadan dengan rangsangan. Nerve impulses are received by the effector. The effector produces a response corresponding to the stimulus. 6 Laluan impuls dalam sistem saraf manusia: The pathway of impulses in the human nervous system: Rangsangan Stimulus Afektor (Reseptor) Affector (Receptor) Efektor Effector Gerak balas Response Sistem saraf pusat Central nervous system Neuron deria Sensory neurone Neuron motor Motor neurone 7 Laluan impuls dalam tindakan terkawal: The pathway of impulses in a voluntary action: Gerak balas Response Neuron deria Sensory neurone Neuron motor Rangsangan Motor neurone Stimulus Afektor (Reseptor) Affector (Receptor) Efektor Effector Serebrum Cerebrum 8 Laluan impuls dalam tindakan luar kawal: The pathway of impulses in an involuntary action: Neuron deria Sensory neurone Neuron motor Afektor (Reseptor) Motor neurone Affector (Receptor) Rangsangan Stimulus Efektor Effector Gerak balas Response Medula oblongata Medulla oblongata 9 Tindakan luar kawal ialah tindakan yang tidak disedari yang dikawal oleh medula oblongata. Involuntary actions are actions not under conscious mind which are controlled by the medulla oblongata. 10 Tindakan refleks ialah tindakan luar kawal yang berlaku secara automatik dan melibatkan saraf tunjang. Reflex actions are involuntary actions that occurs automatically which involved the spinal cord. NOTA EKSPRES Strategi A+ Sains Tg3(Dwi) Nota Eksp 4th.indd 1 17/10/2023 2:57:20 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

N2 1.2 Rangsangan dan Gerak Balas dalam Manusia HEBAT SAINS MODUL 11 1 Manusia mempunyai lima organ deria yang dapat mengesan perubahan persekitaran atau rangsangan. Human beings have five sensory organs that are able to detect changes in the environment or stimuli. Rangsangan / Stimulus Organ deria / Sensory organ Jenis deria / Types of senses Cahaya Light Mata Eyes Penglihatan Sight Bahan kimia Chemicals Lidah Tongue Rasa Taste Haba (panas, sejuk), sentuhan, tekanan, kesakitan Heat (hot, cold), touch, pressure, pain Kulit Skin Sentuhan Touch Bahan kimia Chemicals Hidung Nose Bau Smell Bunyi Sound Telinga Ears Pendengaran Hearing 2 Kulit/Skin Rambut/Hair Reseptor sentuhan (Mengesan sentuhan ringan pada kulit) Touch receptor (To detect light touch on the skin) Reseptor tekanan (Mengesan tekanan yang kuat pada kulit) Pressure receptor Reseptor sejuk (To detect pressure on the skin) (Mengesan kesejukan) Cold receptor (To detect cold) Kelenjar peluh Sweat gland Reseptor haba (Mengesan haba atau keadaan panas) Heat receptor (To detect heat) Tisu lemak Fat tissues Epidermis Reseptor sakit (Mengesan rasa sakit pada kulit) Pain receptor (To detect pain) Dermis Rajah 1 Keratan rentas kulit manusia Diagram 1 Cross-section of the human skin Kepekaan kulit pada bahagian tubuh badan yang berlainan adalah berbeza. Kepekaan kulit bergantung pada ketebalan epidermis dan bilangan reseptor yang terdapat pada kulit. The sensitivity of the skin in different parts of the body is different. Skin sensitivity depends on the thickness of the epidermis and the number of receptors found in the skin. 3 Lidah/Tongue (a) Permukaan lidah diliputi tunas rasa. Tunas rasa mengandungi reseptor-reseptor rasa. The surface of the tongue is covered by taste buds. Taste buds contain taste receptors. (b) Tunas rasa dapat mengesan rasa manis, masin, masam, pahit dan umami. Taste buds can detect sweet, salty, sour, bitter and umami tastes. Permukaan lidah The surface of the tongue Tunas rasa Taste buds Reseptor rasa Taste receptor Saraf Nerve Rajah 2 Tunas rasa Diagram 2 Taste buds Umami Umami Masam Sour Masin Salty Manis Sweet Pahit Bitter Masam Sour Masin Salty Rajah 3 Bahagian lidah yang berbeza peka kepada rasa yang berbeza Diagram 3 Different parts of the tongue sensitive to different tastes 4 Mata/Eyes (a) Retina mata mengandungi sel-sel yang bergerak balas terhadap cahaya. Sel-sel ini disebut fotoreseptor. Terdapat dua jenis fotoreseptor, iaitu sel rod dan sel kon. Retina of the eye contains cells that respond to light. These cells are called photoreceptors. There are two types of photoreceptors, which are the rod cells and the cone cells. (b) Sel rod peka kepada keamatan cahaya dan mengandungi hanya satu jenis pigmen yang peka cahaya. Rod cells are sensitive to intensity of light and contain only one type of light sensitive pigment. Strategi A+ Sains Tg3(Dwi) Nota Eksp 4th.indd 2 17/10/2023 2:57:22 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

N3 Sklera Sclera Ligamen penggantung Suspensory ligament Konjunktiva Conjunctiva Iris Koroid Choroid Retina Bintik kuning Yellow spot Bintik buta Blind spot Anak mata Pupil Kanta Lens Kornea Cornea Gelemair Aqueous humor Otot silium Ciliary body Gelemaca Vitreous humor Saraf optik Optic nerve Rajah 4 Keratan rentas mata manusia Diagram 4 Cross-section of the human eye (c) Sel kon peka kepada warna. Sel kon menghantar isyarat ke otak, dan otak menafsirkannya kepada warna. Sel kon bekerja hanya dalam keadaan terang. Cone cells are sensitive to colours. Cone cells send signals to the brain, which translates it into perception of colour. Cone cells work only in bright light. Kon Cone Rod Rod Fotoreseptor Photoreceptors Epitelium pigmen retina Retinal pigment epithelium Sklera Sclera Koroid Choroid Lapisan dalam Inner layer Lapisan tengah Middle layer Lapisan luar Outer layer Sel bipolar Bipolar cells Sel ganglion Ganglion cells Akson saraf optik Axons of optic nerve Cahaya Light Rajah 5 Sel kon dan sel rod Diagram 5 Cone cells and rod cells 5 Telinga Ears (a) Bahagian telinga yang mengesan getaran dan menukarkannya kepada impuls ialah koklea. Koklea mengandungi reseptor yang peka kepada getaran. The part of the ear that detects vibrations and changes them to nerve impulses is the cochlea. The cochlea contains receptors that are sensitive to vibrations. (b) Saraf auditori menghubungkan reseptor dalam koklea dengan otak. Impuls saraf dari reseptor dihantar ke otak oleh saraf auditori. Auditory nerves connect the receptors in the cochlea to the brain. Nerve impulses from the receptors are sent to the brain by auditory nerves. Cuping telinga Pinna Salur telinga Ear canal Gegendang telinga Eardrum Tiub Eustachio Eustachian tube Koklea Cochlea Saraf auditori Auditory nerve Salur separuh bulat Semicircular canal Jendela bujur Oval window Tulang osikel Ossicles Rajah 6 Struktur telinga manusia Diagram 6 The structure of the human ear Untuk tujuan pembelajaran Imbas kod QR atau layari https://www.youtube.com/ watch?v=m_9SqIQ0BQQ untuk menonton video tentang mekanisme pendengaran. Video 1.3 Gerak Balas dalam Tumbuhan 1 Gerak balas tumbuhan terhadap rangsangan adalah perlahan. Terdapat dua jenis gerak balas tumbuhan, iaitu tropisme dan gerak balas nastik. Responses of plants towards stimuli are slow. There are two types of plants responses, namely tropism and nastic response. Tropisme/Tropism Gerak balas nastik/Nastic response Gerak balas terarah pertumbuhan tumbuhan yang dipengaruhi oleh arah rangsangan. The directional growth responses of plants that is dependent on the direction of the stimulus. Tropisme positif – pertumbuhan ke arah rangsangan Positive tropism – growth towards the stimulus Tropisme negatif – pertumbuhan menjauhi rangsangan Negative tropism – growth away from the stimulus Gerak balas tumbuhan terhadap rangsangan yang tidak bergantung pada arah rangsangan. Plant response towards the stimulus that are not dependent on the direction of the stimulus. Hanya bahagian tumbuhan yang menerima rangsangan menunjukkan gerak balas nastik. Only parts of the plant that receive the stimulus show nastic response. Rangsangan: graviti, air, cahaya dan sentuhan. Stimuli: gravity, water, light and touch. Rangsangan: sentuhan, suhu, cahaya Stimuli: touch, temperature, light Lambat dan tidak berbalik / Slow and irreversible Lebih cepat dan berbalik / Faster and reversible Jenis tropisme/Type of tropism Geotropisme – gerak balas terhadap tarikan graviti Geotropism – response towards the gravitational pull Hidrotropisme – gerak balas terhadap air Hydrotropism – response towards water Fototropisme – gerak balas terhadap cahaya Phototropism – response towards light Jenis gerak balas nastik/Type of nastic response Seismonastik – gerak balas nastik terhadap rangsangan sentuhan Seismonastic – nastic response towards touch stimuli Fotonastik – gerak balas nastik terhadap rangsangan keamatan cahaya Photonastic – nastic response towards light intensity stimuli Video Strategi A+ Sains Tg3(Dwi) Nota Eksp 4th.indd 3 17/10/2023 2:57:24 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

N4 Tropisme/Tropism Gerak balas nastik/Nastic response Tigmotropisme – gerak balas terhadap sentuhan dengan objek pejal untuk sokongan Thigmotropism – response to touch or contact with solid objects for support Termonastik – gerak balas nastik terhadap rangsangan suhu Thermonastic – nastic response towards temperature stimuli 2 Gerak balas bahagian tumbuhan yang berbeza terhadap rangsangan Responses of different parts of the plant Gerak balas Response Bahagian tumbuhan Part of plant Arah pertumbuhan Direction of growth Kebaikan Advantage Fototropisme positif Positive phototropism Hujung batang/pucuk Stem tip/shoot Ke arah cahaya Towards light Untuk mendapatkan cahaya maksimum bagi fotosintesis To get maximum light for photosynthesis Fototropisme negatif Negative phototropism Hujung akar Root tip Menjauhi cahaya Away from light Kurang peluang menjadi kering Less chance of drying out Geotropisme positif Positive geotropism Hujung akar Root tip Mengikut arah graviti Towards gravity Lebih peluang mendapat kelembapan More chance of getting moisture Geotropisme negatif Negative geotropism Hujung batang/pucuk Stem tip/shoot Menjauhi arah graviti Away from gravity Lebih peluang untuk mendapatkan cahaya More chance of getting light Bab 2 Respirasi 2.1 Sistem Respirasi Manusia Struktur sistem respirasi Structure of respiratory system Lubang hidung Nostril Otot interkostal Intercostal muscles Bronkiol Bronchiole Alveolus Alveolus Rongga hidung Nasal cavity Trakea Trachea Bronkus Bronchus Rusuk Rib Diafragma Diaphragm Rajah 7 Sistem respirasi manusia Diagram 7 Human respiratory system Mekanisme pernafasan Breathing mechanism 1 Pernafasan terdiri daripada dua proses fizikal, iaitu menarik nafas dan menghembus nafas. Breathing consists of two physical processes, i.e inhalation and exhalation. 2 Pernafasan melibatkan tindakan diafragma dan otot interkostal, pergerakan sangkar rusuk dan perubahan isi padu serta tekanan udara rongga toraks. Breathing involves the action of diaphragm and intercostal muscles, the movement of the rib cage and the changes in the volume and air pressure of thoracic cavity. 3 Mekanisme pernafasan semasa hembusan nafas Breathing mechanism during exhalation (a) Otot interkostal luar mengendur dan otot interkostal dalam mengecut. External intercostal muscles relax and internal intercostal muscles contract. (b) Sangkar tulang rusuk bergerak ke bawah dan ke dalam. The rib cage moves downwards and inwards. (c) Otot diafragma mengendur dan melengkung ke atas. The diaphragm muscle relaxes and curves upwards. (d) Isi padu rongga toraks berkurangan. The volume of the thoracic cavity decreases. (e) Tekanan udara dalam rongga toraks meningkat. Air pressure in the thoracic cavity increases. (f) Udara dalam peparu ditolak keluar. Air in the lungs is pushed out. 4 Mekanisme pernafasan semasa menarik nafas Breathing mechanism during inhalation (a) Otot interkostal luar mengecut dan otot interkostal dalam mengendur. External intercostal muscles contract and internal intercostal muscles relax. (b) Sangkar tulang rusuk bergerak ke atas dan keluar. The rib cage moves upwards and outwards. (c) Otot diafragma mengecut dan menjadi rata. The diaphragm muscle contracts and flattens. (d) Isi padu rongga toraks bertambah. The volume of thoracic cavity increases. (e) Tekanan udara dalam rongga toraks menurun. Air pressure in the thoracic cavity decreases. (f) Udara dari persekitaran masuk ke dalam peparu. Surrounding air enters the lungs. Strategi A+ Sains Tg3(Dwi) Nota Eksp 4th.indd 4 17/10/2023 2:57:24 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

N5 2.2 Pergerakan dan Pertukaran Gas dalam Badan Manusia Pengangkutan oksigen dan karbon dioksida dalam darah Transport of oxygen and carbon dioxide in the blood 1 Sel darah merah mengandungi pigmen berwarna merah yang disebut hemoglobin. Oksigen diangkut oleh darah ke sel-sel badan dalam bentuk oksihemoglobin. Oksigen bergabung dengan hemoglobin membentuk sebatian oksihemoglobin yang tak stabil dan mudah terurai untuk membebaskan semula oksigen ke sel-sel badan yang mempunyai kepekatan oksigen lebih rendah. Red blood cells contain red-coloured pigment called haemoglobin. Oxygen is transported by blood to body cells in the form of oxyhaemoglobin. Oxygen combines with haemoglobin to form oxyhaemoglobin, which is unstable and easily dissociate to release oxygen back to body cells with lower oxygen concentration. 2 Pengangkutan karbon dioksida dalam darah berlaku melalui tiga cara: The transport of carbon dioxide in the blood occurs in three ways: (a) Meresap terus ke dalam plasma darah. Diffuses directly into the blood plasma. (b) Mengikat dengan molekul hemoglobin dalam sel darah merah untuk membentuk sebatian karbaminohemoglobin. Binds with haemoglobin molecules in the red blood cells to form compound of carbaminohaemoglobin. (c) Kebanyakan karbon dioksida diangkut dalam bentuk ion bikarbonat. Karbon dioksida mudah larut dalam air di dalam plasma darah untuk membentuk asid karbonik yang tak stabil yang akan terurai kepada ion bikarbonat. Most carbon dioxide is transported in the form of bicarbonate ions. Carbon dioxide dissolves easily in the water in the blood plasma to form an unstable carbonic acid which will dissociate into bicarbonate ions. 3 Ciri-ciri khas alveolus yang meningkatkan kecekapan pertukaran gas di alveolus: Special features of the alveolus that increase the efficiency of gaseous exchange: (a) Dinding alveolus sangat nipis. The wall of the alveolus is very thin. (b) Permukaan alveolus sentiasa lembap. The surface of the alveolus is always moist. (c) Alveolus dikelilingi oleh jaringan kapilari darah yang banyak. The alveolus is surrounded by a large network of blood capillaries. (d) Bilangan alveolus yang sangat banyak menghasilkan nisbah luas permukaan per isi padu yang besar. Large number of alveolus, forming a large surface area to volume ratio. 2.5 Pertukaran Gas dalam Tumbuhan 1 Pertukaran gas dalam tumbuhan berlaku terutamanya pada liang stoma yang terdapat di epidermis daun melalui proses resapan. The exchange of gases in plants takes place mostly at the stomatal pores found in the epidermis of the leaves through the process of diffusion. 2 Pembukaan dan penutupan liang stoma dipengaruhi oleh kesegahan sel-sel pengawal. The opening and closing of the stomatal pores are influenced by the turgidity of the guard cells. 3 Apabila sel pengawal segah, liang stoma akan terbuka dan apabila sel pengawal flasid liang stoma akan tertutup. When the guard cells turgid, the stomatal pores will open and when the guard cells flaccid, the stomatal pores will close. Sel pengawal Guard cells Nukleus Nucleus Sel epidermis Epidermis cell Kloroplas Chloroplast Liang stoma Stomatal pore Rajah 8 Stoma Diagram 8 Stoma Bab 3 Pengangkutan 3.1 Sistem Pengangkutan dalam Organisma 1 Sistem pengangkutan dalam haiwan boleh dikategorikan kepada dua: The transport system in animals can be categorised into two: (a) Resapan ringkas melalui membran sel atau permukaan badan organisma ringkas. Simple diffusion through the cell membrane or body surface of the simple organisms. (b) Sistem peredaran darah bagi organisma kompleks. Blood circulation system for complex organisms. 2 Fungsi sistem pengangkutan organisma hidup: The function of the transport system of living organisms: (a) Mengangkut oksigen dan nutrien ke sel-sel badan. Transports oxygen and nutrients to body cells. (b) Mengangkut bahan kumuh seperti karbon dioksida dan air berlebihan untuk disingkirkan. Transports waste products such as carbon dioxide and excess water to be expelled. (c) Membolehkan pertukaran bahan antara persekitaran luar dan sel-sel badan. Enables the exchange of substances between the external environment and body cells. 3.2 Sistem Peredaran Darah 1 Sistem peredaran darah haiwan terdiri daripada jaringan salur-salur darah. Terdapat organ yang mengepam darah, iaitu jantung untuk memastikan darah mengalir dan injap untuk memastikan pengaliran darah adalah sehala. The animal blood circulation system consists of network of blood vessels. There is a blood pumping organ, which is the heart to keep blood flowing and valves to ensure blood flows in one direction. 2 Darah berfungsi mengangkut bahan-bahan penting terutamanya nutrien, oksigen, hormon dan antibodi ke sel-sel badan. Darah juga Strategi A+ Sains Tg3(Dwi) Nota Eksp 4th.indd 5 17/10/2023 2:57:24 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

N6 membawa bahan kumuh seperti karbon dioksida, air berlebihan dan haba untuk disingkirkan keluar daripada badan. Blood functions to transport essential substances, especially nutrients, oxygen, hormones, and antibodies to body cells. Blood also carries waste materials such as carbon dioxide, excess water and heat to be removed from the body. 3 Sistem peredaran darah manusia terdiri daripada dua peredaran darah berasingan: The human blood circulatory system consists of two separate blood circulation: (a) Peredaran pulmonari: lintasan pengaliran darah dari jantung → peparu → jantung Pulmonary circulation: the blood flows from the heart → the lungs → the heart (b) Peredaran sistemik: lintasan pengaliran darah dari jantung → ke seluruh badan (kecuali peparu) → jantung Systemic circulation: the blood flows from the heart → to all parts of the body (except the lungs) → the heart Jantung The heart 1 Jantung ialah organ berotot yang berfungsi mengepam darah ke seluruh badan. The heart is a muscular organ that functions to pump blood to all over the body. 2 Tiga jenis salur darah manusia, iaitu arteri, vena dan kapilari. Three types of human blood vessels, namely arteries, veins and capillaries. 3 Jantung manusia terdiri daripada empat ruang, iaitu ventrikel kiri, ventrikel kanan, atrium kiri dan atrium kanan. The human heart consists of four chambers, the left ventricle, the right ventricle, the left atrium and the right atrium. Atrium kiri Left atrium Injap bikuspid Bicuspid valves Ventrikel kiri Left ventricle Septum Septum Injap sabit Semilunar valves Atrium kanan Right atrium Injap trikuspid Tricuspid valves Ventrikel kanan Right ventricle Vena kava superior Superior vena cava (mengangkut darah ke jantung dari seluruh tubuh) (carries blood to the heart from all body parts) Arteri pulmonari Pulmonary artery (mengangkut darah ke peparu) (carries blood to the lungs) Vena pulmonari Pulmonary vein (mengangkut darah dari peparu ke jantung) (carries blood to the heart from the lungs) Darah beroksigen / Oxygenated blood Darah terdeoksigen / Deoxygenated blood Aorta / Aorta (mengangkut darah ke seluruh tubuh) (carries blood to the whole body) Rajah 9 Struktur jantung Diagram 9 Structure of the heart (a) Dinding ventrikel kiri lebih tebal dan berotot daripada ventrikel kanan. Ini disebabkan ventrikel kiri perlu mengepam darah ke seluruh badan, manakala ventrikel kanan hanya mengepam darah ke peparu. The walls of left ventricle are thicker and more muscular than the right ventricle. This is because the left ventricle needs to pump blood to the whole body whereas the right ventricle only pumps blood to the lungs. (b) Atrium kanan menerima darah terdeoksigen dari seluruh badan melalui salur darah disebut vena kava. The right atrium receives deoxygenated blood from the entire body through the blood vessel called vena cava. 4 Satu denyutan nadi ialah satu kitaran pengecutan dan pengenduran otot jantung yang mengambil masa lebih kurang satu saat. A heartbeat is a cycle of contraction and relaxation of the heart muscles that takes about one second. 5 Satu kitaran lengkap pengecutan dan pengenduran otot jantung menghasilkan bunyi ‘lub dub’, iaitu: A complete cycle of contraction and relaxation of the heart muscles produces a ‘lub dub’ sound whereby: (a) bunyi ‘lub’ disebabkan penutupan injap bikuspid dan injap trikuspid semasa pengecutan ventrikel dikenali sebagai sistol. the ‘lub’ sound is due to the closure of the bicuspid and tricuspid valves during contraction of ventricle is called systole. (b) Bunyi ‘dub’ disebabkan penutupan injap sabit semasa pengenduran ventrikel dikenali sebagai diastol. The ‘dub’ sound is due to closure of the semilunar valves during relaxation of ventricles is called diastole. 3.3 Darah Manusia 1 Empat jenis kumpulan darah utama manusia ialah A, B, AB dan O. The four major types of human blood groups are A, B, AB and O. 2 Setiap jenis kumpulan darah mempunyai antigen di permukaan sel darah dan antibodi bagi jenis darah dalam plasma darahnya. Each type of blood group has antigens on the surface of the blood cell and antibody for the blood type in its blood plasma. 3 Percampuran dua jenis kumpulan darah yang tak serasi akan menyebabkan penggumpalan darah kerana tindak balas antara darah dan antibodi yang tak sepadan dengan darah. The mixing of two types of blood which are incompatible will cause agglutination of blood due to the reaction between blood and antibodies that do not match the blood. (a) Penderma universal ialah individu yang boleh mendermakan darahnya kepada penerima dari semua jenis kumpulan darah ABO. Universal donor is an individual who can donate blood to recipients of all types of ABO blood group. (b) Penerima universal ialah individu yang boleh menerima darah daripada penderma dari semua jenis kumpulan darah ABO. Universal recipient is an individual who can receive blood from donors of all types of ABO blood group. 3.4 Pengangkutan dalam Tumbuhan 1 Sistem pengangkutan tumbuhan terdiri daripada tisu-tisu vaskular, iaitu xilem dan floem. The plant transport system consists of vascular tissues, namely xylem and phloem. Strategi A+ Sains Tg3(Dwi) Nota Eksp 4th.indd 6 17/10/2023 2:57:24 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

N7 (a) Tisu xilem terbina daripada sel-sel mati yang berfungsi mengangkut air dan garam mineral terlarut daripada akar ke seluruh bahagian tumbuhan. Xylem tissue is made up of dead cells that functions to transport water and dissolved mineral salts from the roots to all parts of the plant. (b) Floem berfungsi mengangkut makanan (glukosa) dari daun ke seluruh bahagian tumbuhan. Phloem functions to transport food (glucose) from the leaves to all parts of the plant. Pit/Pith Floem Phloem Xilem Xylem Kambium Cambium Korteks/Cortex Epidermis Epidermis Berkas vaskular Vascular bundle Epidermis/Epidermis Endodermis/Endodermis Floem Phloem Xilem Xylem Berkas vaskular Vascular bundle Akar rambut/Root hair Korteks/Cortex Rajah 10 Keratan rentas akar Diagram 10 Cross-section of the root Pit/Pith Floem Phloem Xilem Xylem Kambium Cambium Korteks/Cortex Epidermis Epidermis Berkas vaskular Vascular bundle Epidermis/Epidermis Endodermis/Endodermis Floem Phloem Xilem Xylem Berkas vaskular Vascular bundle Akar rambut/Root hair Korteks/Cortex Rajah 11 Keratan rentas batang Diagram 11 Cross-section of the stem 2 Perbezaan antara transpirasi dengan gutasi. Differences between transpiration and guttation. (a) Transpirasi/Transpiration (i) Transpirasi ialah kehilangan air dalam bentuk wap air. Transpiration is loss of water in the form of water vapour. (ii) Transpirasi berlaku melalui liang stoma pada daun dan lentisel pada batang. Transpiration occurs through the stomatal pores on the leaves and lenticels on the stem. (iii) Transpirasi berlaku pada siang hari, biasanya pada hari yang panas. Transpiration occurs during daytime, usually on hot days. (iv) Transpirasi berlebihan menyebabkan kelayuan. Excessive transpiration causes wilting. (b) Gutasi (Pelembakan)/Guttation (i) Pelembakan ialah kehilangan air dalam bentuk cecair. Guttation is loss of water in the form of liquid. (ii) Pelembakan terjadi melalui hidatod pada pinggir daun. Guttation occurs through the hydathodes at the edges of the leaves. (iii) Pelembakan berlaku pada waktu malam apabila keadaan sejuk dan lembap. Guttation occurs at night when it is cold and humid. (iv) Pelembakan tidak menyebabkan kelayuan. Guttation does not cause wilting. Bab 4 Kereaktifan Logam 4.1 Kepelbagaian Mineral 1 Mineral ialah pepejal tak organik yang wujud secara semula jadi dalam kerak Bumi dalam bentuk unsur atau sebatian. Minerals are inorganic solids found naturally in the Earth’s crust in the form of elements or compounds. 2 Mineral boleh wujud sebagai unsur-unsur semula jadi atau sebatian semula jadi. Minerals can exist as natural elements or natural compounds. 3 Mineral yang tidak reaktif didapati sebagai unsur semula jadi yang tidak bergabung dengan unsur lain. Contohnya, emas dan perak. Minerals that are non-reactive are found as natural elements, which do not combine with other elements. For example, gold and silver. 4 Kebanyakan mineral wujud dalam bentuk sebatian semula jadi seperti oksida, sulfida, karbonat dan silikat. Most minerals exist in the form of natural compounds such as oxides, sulphides, carbonates and silicates. 5 Sebatian semula jadi terdiri daripada logam yang bergabung secara kimia dengan satu atau lebih bukan logam. A natural compound consists of a metal combined chemically with one or more non-metals. 4.2 Siri Kereaktifan Logam 1 Siri kereaktifan logam ialah satu senarai logam mengikut susunan kereaktifan. Logam paling reaktif diletakkan pada kedudukan teratas, manakala logam paling tidak reaktif diletakkan pada kedudukan paling bawah dalam susunan siri. The metal reactivity series is a list of metals in the order of reactivity. The most reactive metal is placed at the top and the least reactive metal is placed at the bottom in the series arrangement. 2 Siri kereaktifan logam dengan kedudukan karbon dan hidrogen dalam siri ditunjukkan di bawah. The metal reactivity series with the position of carbon and hydrogen in the series is shown below. Sangat reaktif Kalium / Potassium K Most reactive Natrium / Sodium Na Kalsium / Calcium Ca Magnesium / Magnesium Mg Aluminium / Aluminium Al KARBON / CARBON C Zink / Zinc Zn HIDROGEN / HYDROGEN H Besi / Iron Fe Timah / Stanum Sn Plumbum / Plumbum Pb Kuprum / Copper Cu Merkuri / Mercury Hg Perak / Argentum Ag Emas / Aurum Au Sangat tidak reaktif Least reactive HIDROGEN HYDROGEN Strategi A+ Sains Tg3(Dwi) Nota Eksp 4th.indd 7 17/10/2023 2:57:24 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

N8 3 Siri kereaktifan logam dapat dibina dengan mengkaji kereaktifan tindak balas antara logam dengan oksigen. The reactivity series of metals can be constructed by studying the reactivity reaction between metals and oxygen. 4 Kedudukan karbon dalam siri kereaktifan logam. The position of carbon in the reactivity series of metals. Kedudukan karbon dalam siri kereaktifan logam dapat ditentukan dengan dua cara: The position of carbon in the reactivity series of metals can be determined in two ways: (a) Membandingkan keupayaan logam untuk menyingkirkan oksigen daripada karbon dioksida. Pembentukan oksida logam menunjukkan karbon adalah lebih reaktif daripada logam dan sebaliknya. By comparing the ability of a metal to remove oxygen from carbon dioxide. The formation of metal oxide shows that carbon is more reactive than the metal and vice versa. Kaedah: Penurunan gas karbon dioksida oleh logam Method: Reduction of carbon dioxide gas by metals Tindak balas antara logam yang telah dipanaskan dengan gas karbon dioksida. The reaction between a heated metal and carbon dioxide gas. Logam + karbon dioksida → oksida logam + karbon Metal + carbon dioxide → metal oxide + carbon (b) Membandingkan keupayaan karbon untuk menyingkirkan oksigen daripada oksida logam. Pembentukan logam tulen menunjukkan karbon adalah lebih reaktif daripada logam dan sebaliknya. By comparing the ability of carbon to remove oxygen from metal oxide. The formation of pure metal indicates that carbon is more reactive than the metal and vice versa. Kaedah: Penurunan oksida logam dengan cara memanaskan oksida logam dengan karbon Method: Reduction of metal oxide by heating the metal oxide with carbon Oksida logam + karbon → logam + karbon dioksida Metal oxide + carbon → metal + carbon dioxide 5 Kedudukan hidrogen dalam siri kereaktifan logam. The position of hydrogen in the reactivity series of metals. (a) Kedudukan hidrogen dalam siri kereaktifan logam dapat ditentukan berdasarkan keupayaan hidrogen menyingkirkan oksigen daripada oksida logam. Tindak balas ini dilakukan melalui pemanasan oksida logam dalam kehadiran gas hidrogen. The position of hydrogen in the reactivity series of metals can be determined based on the ability of hydrogen to remove oxygen from metal oxides. This reaction is carried out by heating metal oxides in the presence of hydrogen gas. (b) Hidrogen adalah lebih reaktif daripada sesuatu logam apabila tindak balas di antara gas hidrogen dengan oksida logam membentuk logam dan air, iaitu hidrogen oksida. Hydrogen is more reactive than metal when the reaction between hydrogen gas and metal oxide, forming metal and water, namely hydrogen oxide. Hidrogen + oksida logam → logam + air Hydrogen + metal oxide → metal + water 4.3 Pengekstrakan Logam Tulen daripada Bijihnya 1 Pengekstrakan logam ialah proses mendapatkan logam tulen daripada bijih logamnya. Metal extraction is the process of obtaining pure metal from its metal ore. Bijih besi, arang kok dan batu kapur Iron ore, coke and limestone Gas sisa panas Hot waste gases Keluli dilapisi bata yang tahan haba Steel lined with heat-resistant bricks Udara panas Hot air blast 400 ˚C Lubang untuk sanga keluar Tap hole for slag Gas sisa panas Hot waste gases Udara panas Hot air blast Lubang untuk besi keluar Tap hole for iron Sanga lebur Molten slag Besi lebur Molten iron 1 800 ˚C 1 800 ˚C Rajah 12 Pengekstrakan besi di dalam relau bagas Diagram 12 Extraction of iron in a blast furnace 2 Dalam industri pengekstrakan logam seperti pengekstrakan bijih timah dan besi di Malaysia, karbon dalam bentuk arang kok digunakan sebagai agen penurunan kerana karbon lebih reaktif daripada timah atau besi, dan harganya juga murah serta ia mudah didapati dengan banyak di persekitaran. In metal extraction industries such as extraction of tin and iron ores in Malaysia, carbon in the form of coke is used as a reduction agent because carbon is more reactive than tin or iron, and it is also cheap and can be found abundantly in the environment. 3 Timah tulen diekstrak daripada sebatian timah(IV) oksida yang terdapat dalam kasiterit atau bijih timah. Pure tin is extracted from tin(IV) oxide compound that is found in the cassiterite or tin ore. 4 Besi tulen diekstrak daripada sebatian besi(III) oksida yang terdapat dalam hematit atau bijih besi. Pure iron is extracted from iron(III) oxide compound that is found in hematite or iron ore. 5 Batu kapur ditambah supaya bertindak balas dengan bendasing di dalam bijih logam seperti pasir, tanah, sulfur, karbon, dan minyak untuk membentuk sanga. Selepas tindak balas, sanga lebur terasing daripada logam tulen lebur kerana ia terapung di atas logam tulen lebur yang lebih tumpat itu. Limestone is added to react with impurities in the metal ore such as sand, soil, sulphur, carbon and oil to form slag. After the reaction, molten slag is separated from molten pure metal as it floats on the denser molten pure metal. Strategi A+ Sains Tg3(Dwi) Nota Eksp 4th.indd 8 17/10/2023 2:57:24 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

N9 Bab 5 Termokimia 5.1 Tindak Balas Endotermik dan Tindak Balas Eksotermik 1 Termokimia ialah kajian tentang perubahan haba dalam tindak balas kimia. Thermochemistry is a study about the changes in heat in chemical reactions. 2 Semasa tindak balas kimia, tenaga kimia yang terkandung dalam bahan tindak balas ditukarkan kepada bentuk lain, lazimnya tenaga haba. During a chemical reaction, chemical energy contained in the reactants is changed to other forms, normally heat energy. 3 Terdapat dua jenis tindak balas kimia: There are two types of chemical reactions: (a) tindak balas endotermik endothermic reaction (b) tindak balas eksotermik exothermic reaction Membanding dan membezakan tindak balas endotermik dengan eksotermik Compare and contrast endothermic and exothermic reactions Tindak balas endotermik / Endothermic reaction Tindak balas eksotermik / Exothermic reaction Tindak balas kimia yang menyerap tenaga haba daripada persekitaran. Chemical reactions that absorb heat energy from the surroundings. Tindak balas kimia yang membebaskan tenaga haba ke persekitaran. Chemical reactions that release heat energy to the surroundings. Hasil tindak balas lebih sejuk daripada bahan tindak balas asal. The product is colder than the reactants. Hasil tindak balas lebih panas daripada bahan tindak balas asal. The product is warmer than the reactants. Contoh/Examples: (a) Melarutkan garam ammonium klorida atau ammonium sulfat dalam air. Dissolving ammonium chloride or ammonium sulphate in water. (b) Fotosintesis / Photosynthesis (c) Pendidihan / Boiling (d) Memasak / Cooking (e) Membakar kek / Baking cakes (f) Peleburan lilin / Melting of wax (g) Penyejatan / Evaporation Contoh/Examples: (a) Melarutkan kalsium klorida dalam air Dissolving calcium chloride in water (b) Melarutkan hablur natrium hidroksida dalam air Dissolving sodium hydroxide crystals in water (c) Tindak balas peneutralan Neutralisation reaction (d) Pembentukan ammonia dalam ‘Proses haber’ di industri Formation of ammonia in ‘Haber Process’ in the industry (e) Pengaratan / Rusting (f) Pereputan / Decomposition (g) Pembakaran / Combustion (h) Respirasi / Respiration (i) Kondensasi / Condensation (j) Pembekuan / Freezing Bab 6 Elektrik dan Kemagnetan 6.1 Penjanaan Tenaga Elektrik 1 Penjana ialah sebuah mesin yang menukarkan tenaga mekanikal kepada tenaga elektrik. Generator is a machine that converts mechanical energy to electricity. 2 Jenis-jenis penjana tenaga elektrik ialah penjana elektrik terma, penjana hidroelektrik, penjana elektrik turbin gas, penjana elektrik diesel dan penjana elektrik nuklear. Types of electric generators, namely thermal generator, hydroelectric generator, gas turbine generator, diesel electric generator and nuclear power generator. 3 Sumber tenaga alternatif ialah tenaga hidro, tenaga biojisim, tenaga angin, tenaga solar, tenaga ombak, tenaga geoterma dan tenaga pasang surut. Alternative energy sources, namely hydro energy, biomass energy, wind energy, solar energy, wave energy, geothermal energy and tidal energy. 6.2 Transformer 1 Transformer ialah alat yang digunakan untuk meningkatkan atau menurunkan voltan arus ulang-alik. Transformer is a device used to increase or decrease the voltage of alternating current. 2 Transformer mengandungi gegelung primer, gegelung sekunder, teras besi lembut, voltan input dan voltan output. The transformer contains primary coil, secondary coil, soft iron core, input voltage and output voltage. 3 Apabila arus ulang-alik melalui gegelung primer, ia menghasilkan medan elektromagnet. When an alternating current flows through the primary coil, it produces an electromagnetic field. 4 Perubahan arah arus menyebabkan perubahan arah medan magnet. Medan magnet yang dipotong oleh gegelung sekunder menyebabkan terbentuknya aruhan magnet di dalam gegelung sekunder. The change in the direction of current causes a change in the direction of magnetic field. The magnetic field that is cut by the secondary coils causes the formation of magnetic induction in the secondary coils. Strategi A+ Sains Tg3(Dwi) Nota Eksp 4th.indd 9 17/10/2023 2:57:25 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

N10 5 Terdapat dua jenis transformer, iaitu transformer injak naik dan transformer injak turun. There are two types of transformers, namely the step-up transformer and step-down transformer. 6 Transformer injak naik menaikkan voltan output, manakala transformer injak turun menurunkan voltan output. The step-up transformer increases the output voltage while the step-down transformer decreases the output voltage. 7 Gegelung sekunder transformer injak naik mempunyai lebih banyak lilitan daripada gegelung primer. Voltan outputnya lebih besar daripada voltan input. The secondary coil of the step-up transformer has more turns than the primary coil. The output voltage is greater than the input voltage. 8 Gegelung sekunder transformer injak turun mempunyai kurang lilitan daripada gegelung primer. Voltan outputnya lebih kecil daripada voltan input. The secondary coil of the step-down transformer has fewer turns than the primary coil. The output voltage is lower than the input voltage. Untuk tujuan pembelajaran Imbas kod QR atau layari https://www.youtube.com/ watch?v=20Vb6hlLQSg untuk menonton video tentang penjanaan dan pengagihan tenaga elektrik. Video 6.4 Pengiraan Kos Penggunaan Elektrik 1 Kuasa ialah kadar perubahan tenaga daripada satu bentuk kepada bentuk yang lain. Power is the rate of energy change from one form to another. 2 Unit S.I bagi kuasa ialah watt atau joule per saat. The S.I unit for power is watts or joules per second. 3 Jumlah tenaga elektrik yang digunakan oleh peralatan elektrik bergantung pada kuasa alat elektrik dan masa penggunaan alat elektrik tersebut. The amount of electricity used by electrical appliances depends on the power of the appliance and the time of use of the electrical appliance. Tenaga elektrik (kWj) = Kuasa (kW) × Masa (j) Electrical energy (kWh) = Power (kW) × Time (h) 4 1 unit tenaga bersamaan 1 kWj. 1 unit of energy equal to 1 kWh. 5 Perhubungan antara kuasa, voltan dan arus ditunjukkan oleh formula berikut: The relationship between power, voltage and current is shown by the following formula: Kuasa (P) = Voltan (V) × Arus (I) Power (P) = Voltage (V) × Current (I) 6 Formula untuk mengira penggunaan kos elektrik: The formula to calculate the cost of electricity: Kos penggunaan elektrik = Kuasa (kW) × Masa (j) × Kos per unit Cost of electrical energy used = Power (kW) × Time (h) × Cost per unit Bab 7 Tenaga dan Kuasa 7.1 Kerja, Tenaga dan Kuasa 1 Kerja didefinisikan sebagai hasil darab daya dan sesaran (jarak dilalui) pada arah yang sama dengan daya. Work is defined as the product of force and displacement (distance travelled) in the same direction of the force. 2 Tenaga ialah keupayaan untuk melakukan kerja. Energy is the ability to do work. 3 Kerja tidak dilakukan jika daya dan sesaran adalah sifar. Work is not done if force and displacement are zero. Kerja = Daya × Sesaran Work = Force × Displacement W = F (N) × s (m) = N m = J 4 Unit S.I bagi kerja ialah Joule (J). The S.I unit for work is Joule (J). 5 Apabila daya 1 Newton digunakan untuk menggerakkan objek sejauh 1 meter dalam arah daya, tenaga sebanyak 1 J telah digunakan. When the force of 1 Newton is used to move an object through a distance of 1 meter in the direction of the force, the energy of 1 J has been used. Kuasa = Kerja Masa Power = Work Time 7 Kuasa didefinisikan sebagai kadar melakukan kerja. Power is defined as the rate of doing work. 8 Unit S.I. bagi kuasa ialah Watt. The S.I. unit for power is Watt. 9 Apabila kerja 1 Joule dilakukan dalam masa 1 saat, kuasa sebanyak 1 Watt telah digunakan. When 1 Joule of work is done within 1 second, power of 1 Watt is used. 1 J s–1 = 1 W Untuk tujuan pembelajaran Imbas kod QR atau layari https://justenergy.com/blog/ potential-and-kinetic-energy-explained/ untuk mengetahui tentang perbezaan tenaga keupayaan dan tenaga kinetik. Laman Web 7.2 Tenaga Keupayaan dan Tenaga Kinetik 1 Tenaga keupayaan graviti ialah tenaga yang tersimpan dalam objek disebabkan ketinggiannya dari permukaan Bumi. Gravitational potential energy is the energy stored in objects due to their heights from the surface of the Earth. 2 Tenaga keupayaan graviti ialah kerja yang dilakukan untuk mengangkat sesuatu objek ke suatu ketinggian, h dari permukaan Bumi. Gravitational potential energy is the work done to lift an object through a height, h from the surface of the Earth. Video Laman Web Strategi A+ Sains Tg3(Dwi) Nota Eksp 4th.indd 10 17/10/2023 2:57:25 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

N11 Tenaga keupayaan graviti = jisim (m) × pecutan graviti (g) × ketinggian (h) Gravitational potential energy = mass (m) × acceleration due to gravity (g) × height (h) Berat (W) = jisim (m) × pecutan graviti (g) Weight (W) = mass (m) × acceleration of gravity (g) 3 Pecutan graviti di Bumi dianggarkan sebagai 10 m s–2 atau N kg–1. The acceleration of gravity on Earth is estimated as 10 m s–2 or N kg–1. 4 Tenaga keupayaan kenyal ialah tenaga yang tersimpan di dalam objek kenyal akibat daripada mampatan atau regangan objek itu. Elastic potential energy is the energy stored in elastic objects due to the compression or stretching of the objects. 5 Kerja yang dilakukan untuk meregang atau memampatkan suatu spring adalah sama dengan tenaga keupayaan kenyal yang tersimpan dalam spring itu. The work done to stretch or compress a spring is equal to the elastic potential energy stored in the spring. 6 Tenaga keupayaan kenyal ialah hasil darab daya untuk memampat atau meregang suatu spring dengan sesaran x dari kedudukan keseimbangan. Elastic potential energy is the product of force to compress or stretch a spring with distance x from the equilibrium position. Tenaga keupayaan kenyal (Ep) = 1 2Fx Elastic potential energy (Ep) = 1 2Fx 7 Daya untuk meregang spring bertambah secara seragam dengan regangan spring tersebut. Oleh itu, untuk mengira kerja untuk meregang spring, kita menggunakan nilai purata daya, iaitu: Daya purata = (0 + F) 2 = 1 2F The force required to stretch the spring increases uniformly with the stretching of the spring. Therefore, to calculate the work to stretch the spring, we use the average force, which is Average force = (0 + F) 2 = 1 2 F 8 Tenaga kinetik ialah tenaga yang diperoleh objek yang bergerak. Kinetic energy is the energy obtained by moving objects. Tenaga kinetik = 1 2 mv2 / Kinetic energy = 1 2 mv 2 m = jisim in kg / mass in kg v = halaju dalam m s–1 / velocity in m s–1 7.3 Prinsip Keabadian Tenaga 1 Prinsip keabadian tenaga menyatakan bahawa tenaga tidak boleh dicipta atau dimusnahkan tetapi boleh berubah daripada suatu bentuk ke bentuk yang lain. Oleh itu, jumlah tenaga adalah abadi (tetap). The principle of conservation of energy states that energy cannot be created or destroyed but may change from one form to another. Thus, the amount of energy is constant (fixed). 2 Apabila kerja dilakukan, perubahan tenaga juga berlaku. When work is done, energy changes also occur. mgh = 1 2 mv2 1 2 Fx = mgh 1 2 Fx = 1 2 mv2 Untuk tujuan pembelajaran Imbas kod QR atau layari https://www.youtube.com/ watch?v=KT6y1kn_xeU untuk menonton video tentang prinsip keabadian tenaga. Video Bab 8 Keradioaktifan 8.1 Sejarah Penemuan Keradioaktifan 1 Penemuan keradioaktifan oleh Henri Becquerel berlaku pada tahun 1896. The discovery of radioactivity by Henry Becquerel took place in 1896. 2 Penemuan ini dimulakan oleh penemuan sinar-X oleh Wilhelm Conrad Roentgen pada tahun 1895. Sinar-X (sinar roentgen) ialah sinaran elektromagnet yang terhasil daripada pelanggaran elektron berkelajuan tinggi (sinar katod) dengan bahan (anod). The discovery was initiated by Wilhelm Conrad Roentgen’s X-ray discovery in 1895. X-rays (roentgen rays) are electromagnetic radiation arising from high-speed violation of electrons (cathode rays) with material (anode). 3 Bahan radioaktif yang pertama ditemui ialah uranium. The first radioactive substance found is uranium. 4 Marie dan Pierre Curie merupakan pasangan yang menemui dan mengasingkan dua elemen baharu yang terbentuk daripada pereputan uranium, iaitu polonium dan radium. Kedua-dua elemen tersebut adalah radioaktif. Marie and Pierre Curie are couples who discover and isolate two new elements that are formed from the decay of uranium, namely polonium and radium. The two elements are radioactive. 5 Sinaran radioaktif boleh dikesan menggunakan kebuk awan. Radioactive radiation can be detected using the cloud chamber. 6 Kebuk awan boleh mengesan ketiga-tiga jenis sinaran radioaktif, iaitu sinar alfa, sinar beta dan sinar gama. Cloud chambers can detect the three types of radioactive radiation, i.e alpha rays, beta rays and gamma rays. 7 Runut yang terhasil oleh ketiga-tiga sinaran radioaktif mempunyai bentuk yang berbeza. The tracks produced by the three radioactive radiations are of different shapes. 8 Bahan radioaktif ialah bahan yang mempunyai nukleus yang tidak stabil. Radioactive substance is a substance with unstable nucleus. 9 Keradioaktifan ialah pereputan secara spontan nukleus bahan radioaktif dengan memancarkan sinaran yang dikenali sebagai sinaran radioaktif. Radioactivity is a spontaneous decomposition of nucleus of radioactive substance by emitting radiation known as radioactive radiation. Video Strategi A+ Sains Tg3(Dwi) Nota Eksp 4th.indd 11 17/10/2023 2:57:25 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

N12 10 Contoh bahan radioaktif ialah Carbon-14, (C-14), Radon-222 (Rn-222), Thorium-232 (Th-232), Uranium-235 (U-235). Examples of radioactive substances are Carbon-14, (C-14), Radon-222 (Rn-222), Thorium-232 (Th-232), Uranium-235 (U-235). 11 Keradioaktifan diukur dalam unit Becquerel (Bq) dan Curie (Ci). Radioactivity is measured in Becquerel (Bq) and Curie (Ci) units. 12 Unit asal untuk mengukur jumlah radioaktiviti adalah curie (Ci). 1 curie = 3.7 × 1010 pereputan radioaktif per saat The original unit to measure the amount of radioactivity is curie (Ci). 1 curie = 3.7 × 1010 radioactive decay per second 13 Dalam Sistem Unit Antarabangsa (SI), curie telah digantikan oleh becquerel (Bq), iaitu, 1 becquerel = 1 pereputan radioaktif per saat = 2.703 × 10–11 Ci. In the International System of units (SI), curie has been replaced by becquerel (Bq), where, 1 becquerel = 1 radioactive decay per second = 2.703 × 10–11 Ci. 8.2 Atom dan Nukleus 1 Menurut Teori Atom Dalton, atom ialah zarah terkecil. According to the Dalton’s Atomic Theory, atom is the smallest particle. 2 Atom mengandungi zarah-zarah subatom iaitu, proton, elektron dan neutron. Atom contains subatomic particles, which are proton, electron and neutron. 3 Nukleus suatu atom terdiri daripada nukleonnukleon. The nucleus of an atom consists of nucleons. 4 Nukleon terdiri daripada proton yang bercas positif dan neutron tidak bercas. The nucleon is made up of positively charged protons and neutrons with no electrostatic charge. 5 Elektron bergerak dengan kelajuan tinggi mengelilingi nukleus mengikut orbit tertentu. Elektron bercas negatif. The electron moves at high speed around the nucleus in a particular orbit. Electrons are negatively charged. 6 Atom yang neutral mempunyai bilangan proton dan bilangan elektron yang sama. Neutral atom has the same number of protons and number of electrons. 7 Ion ialah zarah bercas yang terbentuk apabila atom kehilangan atau menerima elektron. Ion is a charged particle formed when an atom loses or receives an electron. 8 Atom logam kehilangan elektron dan menjadi ion bercas positif. A metal atom loses electrons and becomes positively charged ion. 9 Atom bukan logam menerima elektron dan menjadi ion bercas negatif. A non-metallic atom receives electrons and becomes negatively charged ions. 10 Daya tarikan elektrostatik yang kuat di antara ionion yang bertentangan disebut ikatan ionik. The strong electrostatic force between the opposite ions is called the ionic bond. 11 Sebatian ionik mempunyai takat lebur dan takat didih yang tinggi. Ionic compounds have high melting and boiling points. 8.3 Sinaran Mengion dan Sinaran Tidak Mengion 1 Sinaran elektromagnet boleh dikelaskan kepada dua jenis, iaitu sinaran mengion dan sinaran tak mengion. Electromagnetic radiation can be divided into two types, namely ionising and non-ionising radiations. Sinaran elektromagnet Electromagnetic radiation Sinaran mengion Ionising radiation Sinaran tidak mengion Non-ionising radiation Contoh: sinar alfa, sinar beta, sinar gama, sinar X dan sinar neutron Examples: alpha rays, beta rays, gamma rays, x-rays and neutron rays. Contoh: gelombang radio, gelombang mikro, sinar infra merah, cahaya nampak Examples: radio waves, microwaves, infrared, visible light Rajah 13 Sinaran elektromagnet Diagram 13 Electromagnetic radiation Jenis sinaran Types of radiation Alfa Alpha (α) Beta Beta (β) Gama Gamma (ϒ) Cas Charge Positif Positive (+2e) Negatif Negative (–1e) Neutral Neutral Kuasa pengionan Ionisation power Tinggi/kuat (menghasilkan banyak ion) High/strong (produces a lot of ions) Sederhana (bilangan ion yang dihasilkan sederhana) Moderate (the number of ions produced is moderate) Rendah/ lemah (bilangan ion dihasilkan paling sedikit) Low/weak (the number of ions produced is the smallest) Laju Speed Perlahan/Slow 0.1 (10%) halaju cahaya speed of light Laju/Fast 0.9 (90%) halaju cahaya speed of light Sama dengan halaju cahaya (3 × 108 ms–1) Same as the speed of light (3 × 108 ms–1) Kuasa penembusan Penetration power Paling rendah, dapat dihalang oleh sekeping kertas Tinggi, boleh dihalang oleh kepingan Sangat tinggi, hanya boleh dihalang oleh Strategi A+ Sains Tg3(Dwi) Nota Eksp 4th.indd 12 17/10/2023 2:57:25 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

N13 Jenis sinaran Types of radiation Alfa Alpha (α) Beta Beta (β) Gama Gamma (ϒ) Weakest, can be blocked by a piece of paper aluminium setebal 5 mm High, can be blocked by a block of aluminium with a thickness of 5 mm bongkah plumbum setebal 10 cm Highest, can be blocked by a block of lead with a thickness of 10 cm Julat pancaran di udara Range of radiation in the air Beberapa sentimeter A few centimetres Beberapa meter A few metres Beberapa ratus meter A few hundred metres 2 Sinaran mengion boleh berlaku secara semula jadi atau melalui buatan manusia. The ionising radiation can occur naturally or through human creation. 3 Contoh sinaran mengion yang dihasilkan secara semula jadi ialah sinar gama dan beta yang terbentuk apabila sinaran Matahari bertindak balas dengan ozon Bumi. Unsur-unsur nadir Bumi juga menghasilkan sinaran mengion alfa, beta atau gama secara semula jadi seperti Plutonium, Lanthanum dan Thorium. Examples of naturally generated ionising radiations are gamma and beta rays which are formed when the Sun’s radiation reacts with the Earth’s ozone. Rare-earth elements also generate alpha, beta or gamma radiations such as Plutonium, Lanthanum and Thorium. 8.4 Kegunaan Sinaran Radioaktif 1 Sinaran radioaktif berguna di dalam pelbagai bidang. Radioactive radiation is useful in many fields. 2 Contoh kegunaan sinaran radioaktif: Examples of the use of radioactive radiation: (a) Bidang perubatan/Medical field (i) Sinar gama daripada cobalt-60 digunakan untuk membunuh sel kanser. Gamma rays from cobalt-60 are used to kill cancer cells. (ii) Zarah beta fosforus-32 dan strontium-90 dapat merawat kanser kulit. Beta-phosphorus-32 and strontium-90 particles can treat skin cancer. (b) Bidang pertanian/Agricultural field (i) Sinaran gama digunakan untuk memandulkan populasi serangga perosak jantan. Gamma radiation is used to sterilise male population of insect pests. (ii) Isotop fosforus-32 ditambah ke dalam baja untuk mengkaji penyerapan baja oleh tumbuhan. Phosphorus-32 isotope is added to fertilisers to study the absorption of fertilisers by plants. (c) Perindustrian/Industries (i) Isotop natrium-24 digunakan untuk mengesan kebocoran paip bawah tanah. Sodium-24 isotope is used to detect leakages of underground pipes. (ii) Sinaran radioaktif digunakan untuk mengawal ketebalan bahan seperti kertas, logam dan plastik semasa proses perkilangan. Radioactive radiation is used to control the thickness of materials such as paper, metal and plastic during the process of manufacturing. (d) Pengawetan makanan/Food preservation Sinar gama boleh digunakan untuk membunuh mikroorganisma seperti bakteria dan spora kulat yang terperangkap dalam makanan supaya tempoh penyimpanan makanan dalam bungkusan dan tin dapat dilanjutkan. Gamma rays can be used to kill microorganisms such as bacteria and fungal spores which are trapped in the food so that the shelf life of canned and packaged food can be prolonged. (e) Arkeologi / Archeology Isotop karbon-14 digunakan untuk menganggar usia artifak purba. Carbon-14 isotope is used to estimate the age of ancient artifacts. (f) Geokronologi / Geochronology Plumbum-210 digunakan untuk menentukan usia batu, fosil dan endapan. Lead-210 is used to determine the age of rocks, fossils and sediments. (g) Pertahanan / Defence (i) Strontium-90 digunakan untuk pemantauan ketenteraan. Strontium-90 is used for military monitoring. (ii) Uranium dan plutonium digunakan untuk membuat bom atom. Uranium and plutonium are used to make atomic bombs. Bab 9 Cuaca Angkasa Lepas 9.1 Aktiviti Matahari yang Memberi Kesan kepada Bumi 1 Matahari ialah sebuah bintang, bebola panas bercahaya di pusat Sistem Suria. The Sun is a star, a hot ball of glowing gases at the centre of the Solar System. 2 Tanpa tenaga cahaya dan haba daripada Matahari, tidak akan ada nyawa di Bumi. Without the light and heat energies from the Sun, there would be no life on Earth. Strategi A+ Sains Tg3(Dwi) Nota Eksp 4th.indd 13 17/10/2023 2:57:25 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

N14 Teras/Core Zon radiasi Radiation zone Zon perolakan Convection zone Fotosfera Photosphere Kromosfera Chromosphere Korona Corona Rajah 14 Lapisan-lapisan Matahari Diagram 14 Layers of the Sun 3 Matahari mempunyai enam lapisan. Tiga lapisan luar ialah korona, kromosfera, dan fotosfera, yang membentuk atmosfera Matahari. Tiga lapisan dalam ialah zon perolakan, zon radiasi, dan teras. The Sun has six layers. The three outer layers are the corona, chromosphere, and photosphere, which form the Sun’s atmosphere. The three inner layers are the convection zone, radiation zone and the core. 4 Terdapat beberapa fenomena yang berlaku di permukaan Matahari seperti granul, semarak suria, nyalaan suria, kitaran suria, tompok matahari, lentingan jisim korona dan angin suria. There are a few phenomena occurring at the surface of the Sun such as granules, solar prominence, solar flares, solar cycles, sunspots, coronal mass ejection and solar winds. 5 Magnetosfera ialah ruang angkasa yang mengelilingi objek astronomi di mana zarah-zarah bercas dimanipulasi atau dipengaruhi oleh medan magnet objek itu. A magnetosphere is the region of space surrounding an astronomical object in which charged particles are manipulated or affected by that object’s magnetic field. 6 Jika Bumi kehilangan magnetosfera If the Earth loses the magnetosphere: (a) Kompas tidak boleh berfungsi Compasses cannot function (b) Burung tidak boleh bermigrasi untuk musim sejuk Birds couldn’t migrate for the winter (c) Aurora tidak akan sama seperti sebelumnya The aurora wouldn’t be the same like before (d) Sinar kosmik dapat tiba ke permukaan Bumi Cosmic rays could reach the Earth’s surface (e) Masalah pada satelit dan jentera lain Problems in satellites and other machinery (f) Merosakkan DNA hidupan Could damage DNA of living things (g) Atmosfera Bumi boleh terhapus The Earth’s atmosphere could be destroyed 9.2 Cuaca Angkasa 1 Cuaca angkasa ialah perubahan keadaan alam sekitar di ruang berhampiran Bumi atau ruang dari atmosfera Matahari hingga ke atmosfera Bumi. The space weather is a change in the environment of the space near the Earth or the space from the Sun’s atmosphere up to the Earth’s atmosphere. 2 Cuaca angkasa terhasil akibat ribut suria daripada Matahari yang bergerak merentasi angkasa dan menghentam atmosfera Bumi. Space weather occurs as a result of a solar storm from the Sun that moves across the space and strikes the Earth’s atmosphere. 3 Aktiviti seperti ribut suria, limpahan zarah-zarah elektromagnetik dan radiasi memberi impak yang besar kepada hidupan dan juga teknologi. Activities such as solar storms, overflows of electromagnetic and radiation particles can give a great impact on living things as well as technology. 4 Cuaca angkasa boleh menyebabkan kerosakan pada satelit, mengganggu sistem komunikasi dan navigasi, sistem grid kuasa, hakisan saluran paip bawah tanah, kapal angkasa dan juga membahayakan nyawa angkasawan. Space weather can cause damage to satellites, disturbing communication and navigation systems, power grid systems, underground pipeline erosion, spacecraft and also endangered astronauts. 5 Lapisan magnetosfera akan menghalang zarahzarah bercas ini daripada melepasinya dan terhasilnya satu fenomena yang digelar aurora yang hanya berlaku di kutub utara dan kutub selatan Bumi. The magnetosphere layer will block the charged particles from passing through it and a phenomenon called aurora is formed that only occurs at the north pole and the south pole of the Earth. 6 Kesan buruk lentingan jisim korona kepada Bumi termasuk gangguan bekalan elektrik, gangguan kepada sistem telekomunikasi radio dan satelit, kerosakan elektronik pada kapal angkasa yang mengelilingi dunia, mengganggu kesan tindak balas biologi manusia (mental, emosi dan fizikal). Adverse effects of coronal mass ejection on the Earth include interruptions to power supply, disruptions to radio and satellite telecommunications systems, electronic damage to spacecraft that surrounds the globe, interfering with human biological reactions (mental, emotional and physical). Untuk tujuan pembelajaran Imbas kod QR atau layari https://www.youtube.com/ watch?v=HJfy8acFaOg untuk menonton video tentang cuaca angkasa dan aurora Bumi. Video Bab 10 Penerokaan Angkasa Lepas 10.1 Perkembangan dalam Astronomi 1 Astronomi ialah kajian sains mengenai Alam Semesta dan jasad di dalamnya termasuk galaksi, bintang, planet, komet, asteroid dan fenomenanya. Astronomy is a scientific study of the Universe and the bodies in it including the galaxies, stars, planets, comets, asteroids and phenomena. 2 Kajian dalam bidang astronomi telah bermula sejak beribu tahun dahulu. Ahli-ahli astronomi terawal adalah berbangsa Yunani yang mengisytiharkan Bumi berbentuk sfera dan planet beredar mengikut orbit berbentuk bulatan. Video Strategi A+ Sains Tg3(Dwi) Nota Eksp 4th.indd 14 17/10/2023 2:57:25 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

N15 The studies in astronomy have begun thousands of years ago. The earliest astronomers are from the Greeks who proclaimed that the Earth in the shape of sphere and planets circulated in circular orbits. 3 Saintis Islam membuat kajian mengenai putaran Bumi, gerhana Matahari dan gerhana Bulan. Ahli astronomi Islam yang terkenal termasuk AlBattani, al-Sufi, al-Biruni dan Ibn Yunus. Islamic scientists studied the rotation of the Earth and the eclipses of the Sun and the Moon. The names of well-known Islamic astronomers include Al-Battani, al-Sufi, al-Biruni and Ibn Yunus. 4 Pada masa dahulu, saintis membuat kajian berdasarkan ramalan dengan murujuk kedudukan bintang dan planet di langit. Mereka juga menggunakan bintang dan buruj sebagai rujukan untuk pelayaran. In ancient times, scientists made a prediction based on the position of the stars and planets in the sky. They also used stars and constellations as references for navigation. 5 Berikut ialah beberapa perkembangan teori serta sumbangan ahli astronomi pada masa dahulu. Here are some developments in theories and contributions of astronomers in the past. Ahli astronomi Astronomers Teori / Sumbangan Theory / Contribution Pythagoras (580 – 500 B.C) Menyatakan Bumi berbentuk sfera. Stated that the Earth was a sphere. Claudius Ptolemy (100 – 170 A.D) Mengeluarkan teori ‘geocentric’, iaitu Bumi merupakan pusat Alam Semesta dan Matahari, bulan, bintang serta planet lain berputar mengelilingi Bumi yang tidak bergerak. Suggested the ‘geocentric’ theory, i.e. the Earth is the center of the Universe and the Sun, the moon, the stars and other planets revolved around the Earth, which does not move. Nicolaus Copernicus (1473 – 1543) Menyatakan bahawa Bumi berputar pada paksinya sambil berputar mengelilingi Matahari. Stated that the Earth rotated on its axis while revolved around the Sun. Johannes Kepler (1571 – 1630) Membuktikan planet mengorbit Matahari dalam bentuk elips. Proved that planets orbited the Sun in an elliptical form. Galileo Galilei (1564 – 1642) Mencipta teleskop untuk memerhati angkasa lepas. Menyokong teori Johannes Kepler. Created a telescope to observe the space. Supported Johannes Kepler’s theory. Sir Isaac Newton (1642 – 1727) Menggunakan Hukum Pergerakan dan Hukum Graviti untuk membuktikan Hukum Kepler. Hukum Graviti digunakan sehingga sekarang untuk mengukur orbit kapal angkasa manakala Hukum Newton digunakan untuk melancarkan roket ke angkasa lepas. Used the Law of Motion and the Law of Gravity to prove Kepler’s law. The law of gravity was used until now to measure the orbit of spacecraft whereas Newton’s Law was used to launch a rocket into space. 10.2 Perkembangan dan Teknologi dalam Penerokaan Angkasa Lepas 1 Penerokaan angkasa lepas bermula sejak tahun 1950. Ia bermula apabila alat-alat penerokaan dicipta dan dihantar ke angkasa untuk membuat pemerhatian dengan lebih dekat. Space exploration began in 1950. It began when exploration tools were created and sent into space to make close observations. 2 Perkembangan dan aplikasi teknologi penerokaan angkasa lepas: Developments and applications of technology of space exploration: Tahun Year Perkembangan teknologi penerokaan angkasa lepas Developments of technology of space exploration 1950 – 1960 Teleskop radio dan teleskop angkasa digunakan untuk memerhati objek jauh di angkasa. Radio telescopes and space telescopes were used to observe distant objects in space. 1957 Satelit pertama, Sputnik 1 dilancarkan oleh Rusia. The first satellite, Sputnik 1 was launched by the Russian. 1957 Sputnik 2 dilancarkan dan mengorbit Bumi. Sputnik 2 was launched and orbited the Earth. 1961 Yuri Gargarin menjadi orang yang pertama ke angkasa lepas. Yuri Gargarin became the first person to go to space. 1962 Prob angkasa yang pertama dihantar ke planet Zuhrah. The first space probe was sent to Venus. 1966 Kapal angkasa Rusia, Lunar 9 mendarat di Bulan. The Russian spacecraft, Lunar 9 landed on the Moon. 1969 Neil Armstrong menjadi orang yang pertama menjejakkan kaki ke Bulan dengan kapal angkasa Apollo II. Neil Armstrong became the first person to set foot on the Moon from the Apollo II spacecraft. Strategi A+ Sains Tg3(Dwi) Nota Eksp 4th.indd 15 17/10/2023 2:57:25 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

N16 Tahun Year Perkembangan teknologi penerokaan angkasa lepas Developments of technology of space exploration 1971 Stesen angkasa lepas pertama, Salyut 1 dilancarkan oleh Rusia. The first space station, Salyut 1, was launched by the Russian. 1972 Prob angkasa US, Pioneer 10 dilancarkan ke planet Musytari. The US space probe, Pioneer 10 was launched to the Jupiter. 1973 Prob angkasa US Pioneer 10 dilancarkan ke planet Zuhal. Prob angkasa Robotik Mariner 10 dilancarkan ke planet Zuhrah dan Utarid. Stesen angkasa Skylab dilancarkan untuk mengorbit Bumi. The US space probe, Pioneer 10 was launched to the Saturn planet. The space probe Mariner 10 Robotic was launched to Venus and Mercury. The space station, Skylab was launched to orbit the Earth. 1976 Prob angkasa, Viking 1 dan Viking 2 mendarat di planet Marikh. The space probes, Viking 1 and Viking 2 landed on Mars. 1981 Kapal angkasa pertama U.S, Columbia dilancarkan. The first U.S. spacecraft, Columbia was launched. 1984 Prob angkasa, Voyager 2 bergerak melintasi planet Uranus. The space probe, Voyager 2 travelled across Uranus. 1989 Prob angkasa, Voyager 2 bergerak melintasi Pluto. The space probe, Voyager 2 travelled across Pluto. 1990 Kapal angkasa, Discovery melancarkan Teleskop Angkasa Hubble ke angkasa. The space ship, Discovery launched the Hubble Space Telescope into space. 1992 Kapal angkasa, Mars Observer mengorbit planet Marikh. The spacecraft, Mars Observer, orbited Mars. 1996 Malaysia melancarkan dua satelit, Measat 1 dan Measat 2. Malaysia launched two satellites, Measat 1 and Measat 2. 2000 Malaysia melancarkan satelit-mikro yang pertama, TiungSAT-1. Malaysia launched the first micro-satellite, TiungSAT-1. 2007 Angkasawan Malaysia pertama, Sheikh Muszaphar Shukor bin Sheikh Mustapha berlepas ke angkasa dengan kapal angkasa Soyuz TMA-11. The first Malaysian astronomer, Sheikh Muszaphar Shukor bin Sheikh Mustapha was launched into space with the Soyuz TMA-11 spacecraft. 2009 Satelit RazakSAT dilancarkan untuk mengorbit Bumi. RazakSAT satellite was launched to orbit the Earth. 3 Teknologi penderiaan jauh (remote sensing) melibatkan kajian mengenai keadaan Bumi dari angkasa lepas. Data direkodkan oleh satelit penderiaan jauh dan imejnya dipaparkan di skrin komputer. Remote sensing technology involves a study of the state of the Earth from outer space. Data is recorded by remote sensing satellites and their images are displayed on the computer screen. 4 Terdapat dua jenis penderiaan jauh, iaitu penderiaan jauh aktif (satelit menghantar isyarat ke Bumi dan jumlah pantulan isyarat diukur) dan penderiaan jauh pasif (satelit merekodkan pantulan sinaran Matahari oleh pelbagai permukaan di Bumi). There are two types of remote sensing i.e. active remote sensing (satellite sends signal to the Earth and the total number of signal reflection is measured) and passive remote sensing (satellite records the reflection of sunlight by various surfaces on Earth). 5 Teknologi penderiaan jauh digunakan dalam pertanian, geologi, pengurusan bencana, pertahanan dan sebagainya. Remote sensing technology is used in agriculture, geology, disaster management, defence and etc. 6 Agensi Remote Sensing Malaysia (ARSM) bertanggungjawab bagi segala aktiviti penderiaan jauh di Malaysia. Malaysian Remote Sensing Agency (MRSA) is responsible for all remote sensing activities in Malaysia. 7 (ARSM) menyimpan data penyelidikan mengenai penderiaan jauh dan kajian berkaitan Sistem Kedudukan Global (GPS), marin, bentuk muka bumi dan pengurusan ekosistem dan bencana alam. MRSA stores research data on remote sensing and studies on Global Positioning System (GPS), marine, terrain and management of ecosystem and natural disasters. Untuk tujuan pembelajaran Imbas kod QR atau layari https://www.youtube.com/ watch?v=sBI3MIbzIBA untuk menonton video tentang penderiaan jauh (remote sensing). Video Video Strategi A+ Sains Tg3(Dwi) Nota Eksp 4th.indd 16 17/10/2023 2:57:26 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

P1 Aktiviti 1 Who am I? Tajuk/Title Ciri-ciri dan jenis tropisme Characteristics and types of tropism Topik berkaitan/Related topic Rangsangan dan gerak balas Stimuli and response Pernyataan masalah/Problem statement Apakah jenis-jenis rangsangan dan gerak balas tumbuhan? What are the types of stimuli and responses in plants? Arahan/Instructions 1 Bentukkan kumpulan yang terdiri daripada lima hingga enam orang ahli. Form a group of five to six members. 2 Setiap murid dalam kumpulan diberikan satu identiti dengan menampalkan Kad Identiti pada belakang bajunya. Pastikan murid tidak mengetahui identiti mereka sendiri. Each student is given an identity by pasting the Identity Card on his back. Make sure that the student do not know their own identities. Contoh/Example: (a) Murid/Student A – Fototropisme/Phototropism (b) Murid/Student B – Hidrotropisme/Hydrotropism (c) Murid/Student C – Geotropisme/Geotropism (d) Murid/Student D – Tigmotropisme/Thigmotropism 3 Setiap murid diberikan tiga kali peluang (tiga soalan) sahaja untuk bertanya kepada ahli kumpulan untuk mengenal pasti identiti masing-masing. Each student is given only three chances (three questions) to ask group members in order to identify his own identity. Contoh soalan/Examples of questions: (a) Adakah saya bergerak balas terhadap cahaya? Do I respond towards light? (b) Adakah saya bergerak balas terhadap air? Do I respond towards water? (c) Adakah saya bergerak balas terhadap sentuhan? Do I respond towards touch? 4 Ahli kumpulan hanya boleh menjawab “Ya” atau “Tidak”. Group members can only answer “Yes” or “No”. 5 Apabila identiti diri sendiri dikenal pasti daripada pembayang jawapan yang diberikan oleh ahli lain, individu tersebut boleh menjadi ‘pakar rujuk’ kepada rakan yang belum kenal identiti sendiri. Once the identity of the person is identified from the answer hint given by other members, the individual may become a ‘referral expert’ to the friend who does not know his own identity. Aktiviti Pembelajaran Abad ke-21 PAK-21 Strategi A+ Sains Tkt 3-PAK 3rd.indd 1 17/10/2023 2:59:22 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

P2 Aktiviti 2 Same-Different Tajuk/Title Perbandingan antara dua penjana elektrik Comparison between two electric generators Topik berkaitan/Related topic Elektrik dan kemagnetan Electricity and magnetism Pernyataan masalah/Problem statement Adakah semua penjana elektrik berfungsi dengan mekanisme yang sama? Do all electric generators function with the same mechanism? Arahan/Instructions 1 Bentukkan kumpulan yang terdiri daripada dua orang ahli. Form a group of two members. 2 Setiap ahli diberikan gambar penjana elektrik yang berbeza oleh guru. Each member is given a different picture of the electric generator by the teacher. 3 Kedua-dua ahli memberi persamaan dan perbezaan bagi kedua-dua penjana elektrik dalam gambar termasuk mewajarkan penggunaan kedua-dua jenis penjana elektrik tersebut. Both members give the similarities and differences for both electric generators in the picture including justifying the use of both types of electric generators. 4 Setelah selesai, tukar pasangan dalam kumpulan dan ulang langkah 2 dan 3. When done, switch pairs in groups and repeat steps 2 and 3. Contoh/Example: Empangan Dam Takungan air Reservoir Tenaga kinetik air memutarkan turbin Kinetic energy of water rotates the turbine Dinamo Dynamo Air mengalir melalui terowong Water flows through the tunnel Turbin memutarkan dinamo Turbine rotates the dynamo Menara elektrik Pylon Salur dandang Boiler tube Dandang Boiler Bahan api Fuel Air Water Pam Pump Air/Water Kondenser Condenser Air laut/Sea water Stim Steam Turbin Turbine Dinamo Dynamo Menara elektrik Pylon Strategi A+ Sains Tkt 3-PAK 3rd.indd 2 17/10/2023 2:59:22 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

P3 Aktiviti 3 Gallery Walk Tajuk/Title Kerja, tenaga dan kuasa Work, energy and power Topik berkaitan/Related topic Tenaga dan kuasa Energy and power Pernyataan masalah/Problem statement Hitung kerja dan kuasa. Calculate work and power. Arahan/Instructions Peringatan: Aktiviti ini perlu dijalankan dengan memakai pakaian yang bersesuaian. Reminder: This activity should be carried out in appropriate attire. 1 Bentukkan kumpulan yang terdiri daripada lima orang ahli. Form a group of five members. 2 Ahli 1 mengukur dan mencatat jisim badan setiap ahli kumpulan. Member 1 measures and records the body mass of each member. 3 Ahli 2 mengukur masa larian setiap ahli yang lain dengan menggunakan jam randik. Member 2 measures the running time of other members using the stopwatch. 4 Ahli 3, 4 dan 5 diminta berlari sejauh 25 meter. Jarak 25 meter diukur dan ditanda oleh murid dengan bantuan guru. Members 3, 4 and 5 are asked to run for a distance of 25 metres. The distance of 25 metres is measured and marked by students with the help of the teacher. 5 Semua ahli kumpulan berbincang dan mengira kerja dan kuasa yang dijana oleh ahli 3, 4 dan 5. All members of the group discuss and calculate the work and power generated by members 3, 4 and 5. 6 Hasil perbincangan ditulis dalam bentuk poster dan ditampal di dinding kelas untuk dilihat oleh murid lain. Murid kumpulan lain memberi komen dengan menampal nota pada poster tersebut. The results of the discussion are written in the form of poster and pasted on the classroom wall for other students to see. Students from other groups will give their comments by posting notes on the posters. Strategi A+ Sains Tkt 3-PAK 3rd.indd 3 17/10/2023 2:59:22 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

R1 NAMA MURID : KELAS : NAMA GURU : Standard Kandungan Standard Pembelajaran Halaman Tahap Penguasaan Penguasaan (✓) Menguasai (✗) Belum Menguasai Tema 1: Penyenggaraan dan Kesinambungan Hidup Bab 1: Rangsangan dan Gerak Balas 1.1 Sistem saraf manusia 1.1.1 Memerihalkan dengan lakaran struktur dan fungsi sistem saraf manusia. 1 1 1.1.2 Membuat urutan aliran impuls dalam tindakan terkawal dan luar kawal. 2 2 3 3 1.2 Rangsangan dan gerak balas dalam manusia 1.2.1 Melakar struktur organ deria dan menerangkan fungsi serta kepekaannya terhadap rangsangan. 4 2 5 – 6 2, 3 7 2 8 – 9 1, 2 1.2.2 Menerangkan mekanisme pendengaran dan penglihatan dengan lakaran. 10 – 11 3 1.2.3 Menghubungkaitkan organ deria manusia dengan kepekaan terhadap pelbagai kombinasi rangsangan. 12 1, 2, 3 1.2.4 Menjelaskan melalui contoh bagaimana had deria, kecacatan organ deria dan proses penuaan mempengaruhi pendengaran dan penglihatan manusia. 13 2, 3 1.2.5 Mewajarkan bagaimana inovasi dan teknologi boleh meningkatkan keupayaan organ deria. 14 2, 3 1.3 Rangsangan dan gerak balas dalam tumbuhan 1.3.1 Memerihalkan bahagian tumbuhan yang peka terhadap rangsangan. 1.3.2 Mewajarkan bagaimana gerak balas tumbuhan dalam menjamin kelestarian dan kemandirian tumbuhan tersebut. 15 – 16 1, 2, 3 1.4 Kepentingan gerak balas terhadap rangsangan dalam haiwan lain 1.4.1 Menjelaskan dengan contoh jenis penglihatan dan pendengaran haiwan lain. 17 – 18 1, 2, 3, 5 Bab 2: Respirasi 2.1 Sistem respirasi 2.1.1 Melakar dan melabelkan struktur dalam sistem respirasi manusia serta memerihalkan mekanisme pernafasan. 19 – 20 1, 3 2.2 Pergerakan dan pertukaran gas dalam badan manusia 2.2.1 Memerihalkan pergerakan dan pertukaran gas oksigen dan karbon dioksida dalam badan manusia. 2.2.2 Mewajarkan kepentingan adaptasi struktur alveolus untuk meningkatkan kecekapan pertukaran gas dalam badan manusia. 21 1, 2, 4 Rekod Prestasi Murid Sains KSSM Tingkatan 3 Strategi A+ Sains Tkt 3-Rekod 3rd.indd 1 17/10/2023 3:58:23 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

R2 Standard Kandungan Standard Pembelajaran Halaman Tahap Penguasaan Penguasaan (✓) Menguasai (✗) Belum Menguasai 2.3 Kesihatan sistem respirasi manusia 2.3.1 Berkomunikasi dengan contoh bahan yang boleh memudaratkan sistem respirasi beserta simptom dan penyakit yang terlibat. 22 – 23 1, 3, 4 2.4 Adaptasi dalam sistem respirasi 2.4.1 Mewajarkan bagaimana sistem respirasi beradaptasi dalam situasi berbeza. 24 – 25 1, 2, 3, 4, 5 2.5 Pertukaran gas dalam tumbuhan 2.5.1 Merumuskan mekanisme pertukaran gas dalam tumbuhan. 2.5.2 Berkomunikasi bagi mewajarkan kepentingan persekitaran yang tidak tercemar untuk tumbesaran dan kemandirian tumbuhan. 26 – 27 2, 3, 4, 5 Bab 3: Pengangkutan 3.1 Sistem pengangkutan dalam organisma 3.1.1 Memerihalkan fungsi sistem pengangkutan dalam organisma kompleks dan organisma ringkas. 34 2, 3 3.1.2 Membanding dan membezakan fungsi sistem pengangkutan dalam organisma kompleks dan organisma ringkas. 35 3, 4 3.1.3 Mewajarkan kepentingan fungsi sistem pengangkutan dalam organisma. 36 3, 4 3.2 Sistem peredaran darah 3.2.1 Mengitlak maksud sistem peredaran darah bagi haiwan. 37 2, 3 3.2.2 Berkomunikasi untuk menerangkan struktur dan fungsi jantung serta salur darah dalam sistem peredaran darah manusia. 38 3 3.2.3 Menjalankan eksperimen untuk mengkaji faktor yang mempengaruhi kadar denyutan nadi. 39 2, 3, 4 3.2.4 Merancang dan melaksanakan program kesedaran mengenai kepentingan menjaga kesihatan jantung. 40 5 3.3 Darah manusia 3.3.1 Mencerakinkan komponen dan kandungan darah manusia. 3.3.2 Membuat kajian mengenai kumpulan darah serta kesan menerima darah yang tidak sepadan. 41 1, 4 3.3.2 Membuat kajian mengenai kumpulan darah serta kesan menerima darah yang tidak sepadan. 42 2, 3 3.3.3 Berkomunikasi bagi mewajarkan kepentingan menderma darah dalam konteks kehidupan harian. 43 3 3.4 Pengangkutan dalam tumbuhan 3.4.1 Memerihalkan transpirasi dalam tumbuhan. 44 2, 3 3.4.2 Menjalankan eksperimen untuk mengkaji faktor yang mempengaruhi kadar transpirasi. 45 1, 3, 4 3.4.3 Membezakan struktur dan fungsi komponen dalam berkas vaskular pada tumbuhan serta kepentingannya 46 1, 2, 3 Strategi A+ Sains Tkt 3-Rekod 3rd.indd 2 17/10/2023 3:58:23 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

R3 Standard Kandungan Standard Pembelajaran Halaman Tahap Penguasaan Penguasaan (✓) Menguasai (✗) Belum Menguasai 3.5 Sistem peredaran darah haiwan dan sistem pengangkutan dalam tumbuhan 3.5.1 Membandingkan sistem peredaran darah dalam haiwan dengan sistem pengangkutan dalam tumbuhan. 47 3 Bab 4: Kereaktifan Logam 4.1 Kepelbagaian mineral 4.1.1 Menjelaskan dengan contoh kepelbagaian bentuk mineral dalam kerak bumi. 48 1, 2 4.1.2 Mengenal pasti unsur yang terdapat dalam sebatian semula jadi. 49 2 4.1.3 Menjelaskan dengan contoh ciri mineral semula jadi dengan kegunaan dalam kehidupan harian. 50 2, 3 51 4 4.2 Siri kereaktifan logam 4.2.1 Membina siri kereaktifan logam berdasarkan tindak balas logam terhadap oksigen serta menulis persamaan perkataan bagi tindak balas tersebut. 52 2, 3 4.2.2 Menentukan kedudukan karbon dan hidrogen dalam siri kereaktifan logam. 53 2, 3 54 3, 4 4.3 Pengekstrakan logam daripada bijihnya 4.3.1 Berkomunikasi untuk menerangkan bagaimana logam diekstrak dalam sektor perlombongan dengan lakaran. 55 – 56 1, 2, 3, 5 4.3.2 Menjana idea untuk menyelesaikan masalah kesan buruk daripada aktiviti perlombongan yang tidak dirancang dengan baik kepada semua hidupan di Bumi. 57 4, 5 Bab 5: Termokimia 5.1 Tindak balas endotermik dan eksotermik 5.1.1 Mendefinisikan tindak balas endotermik dan tindak balas eksotermik. 58 – 59 1, 2, 3 5.1.2 Menghubungkait perubahan kimia yang melibatkan haba dengan tindak balas endotermik dan tindak balas eksotermik. 60 3, 4 5.1.3 Menjalankan eksperimen untuk membanding dan membeza tindak balas eksotermik dengan tindak balas endotermik. 61 4 5.1.4 Menjelaskan dengan contoh dan mewajarkan tindak balas eksotermik dan tindak balas endotermik. 62 4, 5 Tema 3: Tenaga dan Kelestarian Hidup Bab 6: Elektrik dan Kemagnetan 6.1 Penjanaan tenaga elektrik 6.1.1 Memerihalkan sumber tenaga kepada tenaga boleh baharu dan tenaga tidak boleh baharu. 6.1.2 Menerangkan dengan contoh proses penjanaan tenaga elektrik daripada pelbagai sumber tenaga. 76 – 77 1, 2, 3 6.1.3 Membezakan antara arus terus dan arus ulang alik. 78 1, 3, 4 Strategi A+ Sains Tkt 3-Rekod 3rd.indd 3 17/10/2023 3:58:23 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

R4 Standard Kandungan Standard Pembelajaran Halaman Tahap Penguasaan Penguasaan (✓) Menguasai (✗) Belum Menguasai 6.1.4 Menyelesaikan masalah berkaitan bekalan tenaga elektrik dalam kehidupan 79 4, 6 6.2 Transformer 6.2.2 Berkomunikasi mengenai transformer dan fungsi transformer dalam penggunaan peralatan elektrik di rumah. 80 2, 3, 4 6.2.3 Menyelesaikan masalah berkaitan transformer dalam kehidupan menggunakan rumus. 81 5 6.3 Penghantaran dan pengagihan tenaga elektrik 6.3.1 Menerangkan fungsi komponen dalam sistem penghantaran dan pengagihan tenaga elektrik dengan lakaran visual. 82 – 83 1, 2, 5 6.3.2 Menerangkan dengan contoh pembekalan elektrik dan sistem pendawaian elektrik di rumah. 84 – 85 1, 2, 3 6.3.3 Membezakan komponen keselamatan dalam sistem pendawaian di rumah. 86 1, 2, 3 6.3.4 Berkomunikasi mengenai keselamatan dalam sistem penghantaran dan pengagihan tenaga elektrik dan penggunaan peralatan elektrik. 87 1, 2 6.4 Pengiraan kos penggunaan elektrik 6.4.1 Mendefinisikan maksud kecekapan tenaga. 6.4.2 Menyenaraikan contoh teknologi yang berkonsepkan kecekapan tenaga. 88 1, 2 6.4.3 Menentukan jumlah penggunaan tenaga elektrik dalam peralatan elektrik. 6.4.4 Menghubungkaitkan penggunaan tenaga elektrik, kuasa dan masa dengan mengira kos penggunaan tenaga elektrik peralatan elektrik. 89 – 90 3, 4, 5 6.4.6 Berkomunkasi mengenai kaedah penjimatan penggunaan tenaga elektrik. 91 2, 6 Bab 7: Tenaga dan Kuasa 7.1 Kerja, tenaga dan kuasa 7.1.1 Mendefinisikan kerja dan menyelesaikan masalah berkaitan tenaga dalam konteks kehidupan harian. 92 – 93 1, 2, 3 7.1.2 Menghubungkaitkan kuasa dengan berat dan menyelesaikan masalah dalam konteks kehidupan harian. 94 – 95 1, 3, 4 7.2 Tenaga keupayaan dan tenaga kinetik 7.2.1 Menerangkan dengan contoh tenaga keupayaan graviti dan menyelesaikan masalah dalam konteks kehidupan harian. 96 – 97 1, 2, 3, 4 7.2.2 Mengirakan tenaga keupayaan kenyal dalam konteks kehidupan harian. 98 3 7.2.3 Menjelaskan dengan contoh tenaga kinetik dalam konteks kehidupan harian. 99 2, 3 7.3 Prinsip keabadian tenaga 7.3.1 Menerangkan dengan contoh Prinsip Keabadian Tenaga. 100 – 101 1, 2, 3 7.3.2 Menyelesaikan masalah kualitatif dan kuantitatif yang melibatkan perubahan tenaga kinetik dan tenaga keupayaan bagi suatu sistem tertutup. 102 – 103 3, 4, 5 Strategi A+ Sains Tkt 3-Rekod 3rd.indd 4 17/10/2023 3:58:23 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

R5 Standard Kandungan Standard Pembelajaran Halaman Tahap Penguasaan Penguasaan (✓) Menguasai (✗) Belum Menguasai Bab 8: Keradioaktifan 8.1 Sejarah penemuan keradioaktifan 8.1.1 Memerihalkan sejarah penemuan keradioaktifan. 8.1.2 Menerangkan dengan contoh maksud bahan radioaktif, keradioaktifan dan konsep separuh hayat pereputan radioaktif. 109 – 110 1, 2, 6 8.2 Atom dan nukleus 8.2.1 Melakar struktur atom yang menunjukkan keadaan stabil. 111 1, 2 8.2.2 Menerangkan pembentukan ion positif dan ion negatif. 112 2, 4 8.3 Sinaran mengion dan sinaran tidak mengion 8.3.1 Memerihalkan sinaran mengion dan sinaran tidak mengion. 8.3.2 Membezakan ketiga-tiga jenis sinaran mengion. 113 1, 2, 3 8.3.3 Menjelaskan dengan contoh sumber sinaran mengion dalam alam sekitar iaitu sumber semula jadi dan sumber buatan manusia. 8.3.4 Menyelesaikan masalah mengenai risiko terdedah kepada sinaran mengion semula jadi. 114 1, 2, 5 8.4 Kegunaan sinaran radioaktif 8.4.1 Berkomunikasi tentang kegunaan sinaran radioaktif untuk kesejahteraan hidup manusia. 115 2, 3 Tema 4: Penerokaan Bumi dan Angkasa Lepas Bab 9: Cuaca Angkasa Lepas 9.1 Aktiviti Matahari yang memberi kesan kepada Bumi 9.1.1 Menerangkan dengan lakaran mengenai struktur dan fenomena yang berlaku di permukaan Matahari. 116 2 9.1.2 Mewajarkan kewujudan magnetosfera Bumi serta kepentingannya. 117 1, 2, 3 9.2 Cuaca angkasa 9.2.1 Berkomunikasi mengenai cuaca angkasa lepas dan kesannya terhadap Bumi. 118 4, 5 Bab 10: Penerokaan Angkasa Lepas 10.1 Perkembangan dalam astronomi 10.1.1 Menerangkan dengan lakaran mengenai perkembangan sejarah model Sistem Suria. 119 1, 2 10.2 Perkembangan dan teknologi dalam penerokaan angkasa lepas 10.2.1 Berkomunikasi mengenai perkembangan dan aplikasi teknologi dalam penerokaan angkasa lepas serta kepentingannya. 120 – 121 1, 2, 3, 5 10.2 Perkembangan dan teknologi dalam penerokaan angkasa lepas 10.2.1 Berkomunikasi mengenai perkembangan dan aplikasi teknologi dalam penerokaan angkasa lepas serta kepentingannya. 10.2.2 Berkomunikasi mengenai kewajaran meneruskan penerokaan angkasa lepas. 122 2, 3 Strategi A+ Sains Tkt 3-Rekod 3rd.indd 5 17/10/2023 3:58:23 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

1 Jawab soalan-soalan berikut. SP 1.1.1 Answer the following questions. 1 Garis perkataan yang betul dalam pernyataan berikut. TP 1 Underline the correct words in the following statement. Sistem saraf berfungsi untuk ( menyelaras / membantu ) pelbagai organ dan bahagian badan supaya badan dapat berfungsi sebagai satu sistem yang dapat berintegrasi dengan baik dengan menghasilkan ( gerak balas / pengesanan ) yang betul terhadap perubahan persekitaran atau dikenali sebagai ( rangsangan / deria ). The nervous system works to ( coordinate / assist ) the various organs and body parts so that the body can function as a system that can integrate well by producing the correct ( response / detection ) to the changes in the surrounding or known as ( stimuli / sense ). 2 Lengkapkan peta pokok di bawah. TP 1 HEBAT SAINS MODUL 11 Complete the tree map below. 3 Labelkan bahagian-bahagian utama dalam sistem saraf manusia. TP 1 Label main parts of the human nervous system. Sistem saraf Nervous system Sistem saraf pusat Central nervous system Sistem saraf periferi Peripheral nervous system Saraf tunjang Spinal cord Otak Brain Saraf kranium Cranial nerves Saraf spina Spinal nerves Otak Brain Saraf tunjang Spinal cord Sistem saraf pusat Central nervous system Sistem saraf periferi Peripheral nervous system Saraf kranium Cranial nerves Saraf spina Spinal nerves Bab 1 Rangsangan dan Gerak Balas Stimuli and Responses Tema 1: Penyelenggaraan dan Kesinambungan Hidup Buku Teks: Halaman 2 – 43 Buku Teks: Halaman 4 – 5 Sistem Saraf Manusia 1.1 i-THINK Peta Pokok Untuk tujuan pembelajaran Imbas kod QR atau layari https://www. youtube.com/watch?v=4M82WwFACLg untuk menonton video tentang sistem saraf manusia. Video Video 1.1 Belum Menguasai : TP 1 Menguasai : TP 1 Strategi A+ Sains Tkt 3-Bab 1 4th.indd 1 17/10/2023 4:00:22 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

2 Jawab soalan-soalan berikut. SP 1.1.2 Answer the following questions. 1 Isi tempat kosong dengan pilihan jawapan yang betul. TP 2 Fill in the blanks with the correct answer choice. Afektor Affector Efektor Effector Impuls saraf Nerve impulse (a) Sistem saraf menghantar maklumat dalam bentuk impuls saraf . The nervous system sends information in the form of nerve impulse . (b) Afektor berfungsi mengesan dan menerima rangsangan. The affector function is to detect and receive stimuli. (c) Efektor menghasilkan gerak balas sebaik sahaja menerima impuls saraf. The effector produces response upon receiving nerve impulse. 2 Lengkapkan urutan aliran impuls saraf bagi tindakan yang berikut. TP 2 Complete the pathway of nerve impulses for the following actions. Afektor/Reseptor Affector/Receptor Gerak balas Response Efektor Effector Otak Brain Saraf tunjang Spinal cord Medula oblongata Medulla oblongata Rangsangan Stimulus (a) Tindakan terkawal Voluntary actions (i) (ii) (iii) Rangsangan Stimulus Efektor Effector Afektor/Reseptor Affector/Receptor Otak Brain Gerak balas Response (b) Tindakan luar kawal Involuntary actions (i) (ii) (iii) Rangsangan Stimulus Efektor Effector Afektor Affector Medula oblongata Medulla oblongata Gerak balas Response (c) Tindakan refleks Reflex actions (i) (ii) (iii) Rangsangan Stimulus Efektor Effector Afektor/Reseptor Affector/Receptor Saraf tunjang Spinal cord Gerak balas Response Buku Teks: Halaman 6 – 8 Sistem Saraf Manusia 1.1 1.1 Belum Menguasai : TP 2 Menguasai : TP 2 Strategi A+ Sains Tkt 3-Bab 1 4th.indd 2 17/10/2023 4:00:22 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

3 Jawab soalan-soalan berikut. SP 1.1.2 Answer the following questions. 1 Padankan jenis tindakan dengan penerangannya dan bahagian sistem saraf yang mengawalnya. TP 3 Match the type of action with its explanation and part of the nervous system that controls the action. 2 Nyatakan jenis tindakan dan bahagian badan yang mengawal tindakan tersebut. TP 3 State the type of action and the body part or organ that controls the action. Contoh tindakan Example of actions Jenis tindakan Type of action Dikawal oleh … Controlled by… (a) Bersin Sneezing (i) Tindakan refleks Reflex action (ii) Saraf tunjang Spinal cord (b) Membaca Reading (i) Tindakan terkawal Voluntary actions (ii) Otak/Serebrum Brain/Cerebrum (c) Peristalsis Peristalsis (i) Tindakan luar kawal Involuntary action (ii) Medula oblongata Medulla oblongata (d) Mengangkat kaki apabila terpijak objek tajam Raising the leg when tripping over a sharp object (i) Tindakan refleks Reflex actions (ii) Saraf tunjang Spinal cord (e) Berfikir Thinking (i) Tindakan terkawal Voluntary actions (ii) Otak/Serebrum Brain/Cerebrum (f) Menarik tangan apabila terpegang objek panas Pulling hand away after accidentally touching a hot object (i) Tindakan refleks Reflex action (ii) Saraf tunjang Spinal cord (g) Denyutan jantung Heartbeat (i) Tindakan luar kawal Involuntary actions (ii) Medula oblongata Medulla oblongata Jenis tindakan Types of action Tindakan terkawal Voluntary action Tindakan luar kawal Involuntary action Tindakan refleks Reflex action Tindakan serta-merta atau gerak balas automatik untuk mengelakkan kecederaan lebih serius. An instant action or automatic response to prevent serious injuries. Penerangan Explanation Dikawal oleh Controlled by Tindakan serta-merta yang berlaku tanpa disedari atau difikirkan terlebih dahulu. An instant action occurs without conscious mind control or prior thoughts. Tindakan yang berlaku mengikut kehendak seseorang dan secara disedari. An action occurs by one’s will and under conscious mind. Medula oblongata Medulla oblongata Saraf tunjang Spinal cord Otak/Serebrum Brain/Cerebrum Buku Teks: Halaman 6 – 8 Sistem Saraf Manusia 1.1 1.1 Belum Menguasai : TP 3 Menguasai : TP 3 Strategi A+ Sains Tkt 3-Bab 1 4th.indd 3 17/10/2023 4:00:22 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

4 Jawab soalan-soalan berikut. SP 1.2.1 Answer the following questions. 1 Labelkan bahagian-bahagian telinga dalam rajah di bawah. TP 2 HEBAT SAINS MODUL 11 Label parts of the ear in the diagram below. 2 Namakan bahagian telinga yang menjalankan fungsi berikut. TP 2 Name parts of the ear that perform the following functions. Fungsi Function Bahagian telinga Part of ear (a) Mengesan getaran bunyi dan menukarkannya kepada impuls saraf Detects and converts sound vibration into nerve impulses Koklea Cochlea (b) Mengimbangkan tekanan udara di kedua-dua belah gegendang Balances the air pressure on both sides of the eardrum Tiub Eustachio Eustachian tube (c) Menerima gelombang bunyi dan menghasilkan getaran Receives sound wave and produces vibration Gegendang telinga Eardrum (d) Menguatkan getaran bunyi Amplify sound vibrations Osikel Ossicles (e) Mengesan kedudukan kepala dan mengawal keseimbangan badan Detect the position of the head and helps to balance the body Salur separuh bulat Semicircular canals (f) Menghantar impuls saraf ke otak Sends nerve impulses to brain Saraf auditori Auditory nerve Salur separuh bulat Semicircular canal Osikel Ossicles Saraf auditori Auditory nerve Koklea Cochlea Jendela bujur Oval window Tiub Eustachio Eustachian tube Telinga luar Outer ear Telinga tengah Middle ear Telinga dalam Inner ear Salur telinga Ear canal Cuping telinga Earlobe Gegendang telinga Eardrum (l) (k) (j) (i) (h) (g) (f) (e) (d) (c) (a) (b) Buku Teks: Halaman 11 – 29 Rangsangan dan Gerak Balas dalam Manusia 1.2 1.2 Belum Menguasai : TP 2 Menguasai : TP 2 Strategi A+ Sains Tkt 3-Bab 1 4th.indd 4 17/10/2023 4:00:22 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

5 Jawab soalan-soalan berikut. SP 1.2.1 Answer the following questions. 1 Namakan bahagian mata yang dilabelkan 1 hingga 14 dalam rajah di bawah. Name parts of the eye labelled 1 to 14 in the diagram below. TP 2 HEBAT SAINS MODUL 11 2 Garis perkataan yang tepat mengenai fungsi dan ciri-ciri bahagian mata. TP 2 Underline the correct words about the function and characteristics of the eye parts. (a) Cahaya masuk ke mata apabila sinar cahaya ( dibiaskan / dipantulkan ) dari objek ke mata. Light enters the eye when light ray is ( refracted / reflected ) from an object to the eye. (b) Kanta mata ialah sejenis kanta ( cembung / cekung ) yang berfungsi ( memantulkan / memfokuskan ) cahaya ke retina. Eye len is a type of ( convex / concave ) lens that ( reflects / focuses ) light onto the retina. Buku Teks: Halaman 11 – 12 Rangsangan dan Gerak Balas dalam Manusia 1.2 1 Saraf optik Optic nerve 5 Sklera Sclera 9 Kornea Cornea 13 Ligamen penggantung Suspensory ligaments 2 Bintik buta Blind spot 6 Koroid Choroid 10 Pupil Pupil 3 Bintik kuning Yellow spot 7 Otot silia Ciliary muscle 11 Gelemair Aqueous humour 14 Gelemaca Vitreous humour 4 Retina Retina 8 Kanta mata Eye lens 12 Iris Iris 10 9 8 7 11 12 13 14 1 2 3 4 5 6 Strategi A+ Sains Tkt 3-Bab 1 4th.indd 5 17/10/2023 4:00:23 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

6 1 Jalankan aktiviti ini secara berpasangan. Carry out this activity in pairs. 2 Perhatikan mata rakan anda dan kenal pasti bahagian mata seperti iris, pupil dan sklera. Observe your friend’s eye and determine parts of the eye such as iris, pupil and sclera. 3 Bincangkan mengenai bahagian konjunktiva dan kornea. Discuss about the conjunctiva and cornea. 4 Lukis rajah berlabel pandangan hadapan bahagian mata dalam ruang di bawah. Draw and label the front view eye parts in the space below. (c) Pupil mengawal ( kelajuan / kuantiti ) cahaya yang masuk ke dalam mata, manakala iris mengawal ( saiz / ketebalan ) pupil. Pupil controls the ( velocity / quantity ) of light entering the eye, while iris controls the ( size / opening ) of the pupil. (d) Selain kanta mata, bahagian mata yang lain seperti kornea, gelemair dan gelemaca juga bersifat ( lut sinar / lut cahaya ) dan berfungsi untuk memfokuskan cahaya ke atas ( kanta mata / retina ). Beside the eye lens, other ( transparent / translucent ) parts of the eye such as cornea, aqueous humour and vitreous humour also works to focus light onto the ( eye lens / retina ). (e) ( Koroid / Sklera ) ialah lapisan hitam yang mencegah pantulan cahaya dalam mata dan membekalkan oksigen dan nutrien kepada mata. ( Choroid / Sclera ) is a black layer that prevent reflection of light in the eyes and supplies oxygen and nutrients to the eye. (f) Fotoreseptor ialah sel peka cahaya pada retina yang berfungsi ( mengesan / mentafsir ) rangsangan cahaya. Fotoreceptor is a light sensitive cell on the retina that functions to ( detects / interprets ) light stimuli. (g) Saraf optik membawa impuls saraf ke otak untuk ( bergerak balas / ditafsirkan ) Optic nerves carry nerve impulse to the brain to be ( responded / interpreted ) (h) Bintik buta ialah kawasan di retina yang ( kurang / tidak ) peka kepada rangsangan cahaya kerana tiada fotoreseptor. Blind spot is an area in the retina that is ( less / not ) sensitive to light stimuli as there are no photoreceptors. Sklera Sclera Pupil Pupil Iris Iris Aktiviti PAK-21 Aktiviti Projek Kumpulan PAK-21 PdPc TP 3 KBAT Mengaplikasi 1.2 Belum Menguasai : TP 2 TP 3 Menguasai : TP 2 TP 3 Strategi A+ Sains Tkt 3-Bab 1 4th.indd 6 17/10/2023 4:00:23 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

7 Berdasarkan rajah di bawah jawab soalan-soalan berikut. SP 1.2.1 HEBAT SAINS MODUL 11 Based on the diagram below, answer the following questions. 1 Rajah di bawah menunjukkan keratan rentas kulit manusia. The diagram below shows the cross-section of the human skin. T: Reseptor tekanan Pressure receptor P: Reseptor haba Heat receptor S: Reseptor sejuk Cold receptor Q: Reseptor sentuhan Touch receptor R: Reseptor sakit Pain receptor (a) Labelkan struktur P, Q, R, S dan T dalam rajah di atas. TP 2 Label structures P, Q, R, S and T in the digaram above. (b) Lengkapkan pernyataan berikut tentang kulit manusia. TP 2 Complete the following statements about human skin. (i) Kulit ialah organ deria paling besar dalam badan manusia. Skin is the largest organ in the human body. (ii) Empat jenis rangsangan yang dapat dikesan oleh kulit ialah haba , sentuhan, kesakitan dan tekanan. Four types of stimuli that can be detected by skin are heat , touch, pain and pressure. (iii) Kepekaan kulit terhadap rangsangan dipengaruhi oleh dua faktor, iaitu ketebalan epidermis dan bilangan reseptor . The sensitivity of the skin depends on two factors which are the thickness of the epidermis and the number of receptors . 1.2 Belum Menguasai : TP 2 Menguasai : TP 2 Buku Teks: Halaman 11 – 29 Rangsangan dan Gerak Balas dalam Manusia 1.2 Strategi A+ Sains Tkt 3-Bab 1 4th.indd 7 17/10/2023 4:00:23 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

8 Jawab soalan-soalan berikut. SP 1.2.1 Answer the following questions. 1 Labelkan bahagian-bahagian bagi setiap organ deria dalam rajah di bawah. TP 1 Label the parts of each of the sensory organs in the diagrams below. 2 Lengkapkan jadual berikut berpandukan rajah di atas. TP 1 Complete the following table based on the above diagrams. Rajah Diagram Jenis deria Type of senses Organ deria Sensory organ A (i) Deria bau Sense of smell (ii) Hidung Nose B (iii) Deria rasa Sense of taste (iv) Lidah Tongue 3 Isi tempat kosong dengan jawapan yang betul. TP 2 Fill in the blanks with the correct words. (a) Sel deria bau diselaputi dengan lapisan (i) mukus yang mengesan rangsangan dalam bentuk (ii) bahan kimia . Sensory cell for smell is covered with a layer of (i) mucus which detects stimuli in the form of (ii) chemical substances . (b) Sejenis deria yang berkait rapat dengan fungsi deria bau ialah deria rasa . A type of sense that is closely related to the sense of smell is sense of taste . Reseptor rasa Taste receptor (d) Sel penyokong Supporting cell (e) Saraf Nerves (f) Saraf Nerves (a) Sel deria bau Sensory cells for smell (b) Mukus Mucus (c) Rajah A / Diagram A Rajah B / Diagram B Buku Teks: Halaman 14 – 16 Rangsangan dan Gerak Balas dalam Manusia 1.2 1.2 Belum Menguasai : TP 1 TP 2 Menguasai : TP 1 TP 2 Strategi A+ Sains Tkt 3-Bab 1 4th.indd 8 17/10/2023 4:00:23 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

9 2 Namakan jenis rasa yang dapat dikesan di bahagian berlabel K, L, M, N dan X pada lidah. TP 2 Name the types of taste that can be detected in parts labelled K, L, M, N and X on the tongue. HEBAT SAINS MODUL 11 3 Tentukan bahagian lidah yang mana dapat merasa makanan yang berikut. Tulis K, L, M, N atau X. TP 2 Determine which part of the tongue that can taste the following food. Write K, L, M, N or X. Salt Garam (a) (b) (c) (d) (e) K L L M M N X Bahagian lidah Parts of the tongue Jenis rasa Type of taste K (a) L (b) M (c) N (d) X (e) Jawab soalan-soalan berikut. SP 1.2.1 Answer the following questions. 1 Lengkapkan pernyataan berikut tentang deria rasa dengan perkataan yang betul. TP 1 Complete the statements below about sense of taste with the correct words. bahan kimia chemical substances lidah tongue tunas rasa taste buds reseptor rasa taste receptors (a) Organ deria bagi deria rasa ialah (i) lidah yang menerima rangsangan dalam bentuk (ii) bahan kimia . The sensory organ of taste is the (i) tongue that receives stimuli in the form of (ii) chemical substances . (b) Permukaan lidah diliputi oleh (i) tunas rasa yang mempunyai banyak (ii) reseptor rasa yang dapat mengesan beberapa jenis rasa. The surface of the tongue is covered by (i) taste buds that consist of many (ii) taste receptors that can detect different types of taste. Pahit / Bitter Masam / Sour Masin / Salty Manis / Sweet Umami K N L M X Buku Teks: Halaman 15 – 22 Rangsangan dan Gerak Balas dalam Manusia 1.2 1.2 Belum Menguasai : TP 1 TP 2 Menguasai : TP 1 TP 2 Strategi A+ Sains Tkt 3-Bab 1 4th.indd 9 17/10/2023 4:00:24 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

10 (a) Cuping telinga mengumpul dan mengarahkan gelombang bunyi masuk ke dalam (b) salur telinga . The (a) earlobe collects and directs sound waves into the (b) ear canal . Getaran jendela bujur menyebabkan (h) bendalir koklea bergetar dan ini merangsang (i) reseptor dalam koklea untuk menghasilkan (j) impuls saraf . The vibration of the oval window causes the (h) cochlea fluid to vibrate and this stimulates the (i) receptors in the cochlea to produce (j) nerve impulses . Impuls saraf dibawa oleh (k) saraf auditori ke (l) otak . Nerve impulses are carried by the (k) auditory nerves to the (l) brain . Otak (m) mentafsirkan impuls saraf sebagai (n) bunyi . The brain (m) interpretes the nerve impulses as (n) sound . (c) Gegendang telinga menerima gelombang bunyi dan menukarkannya kepada (d) getaran . The (c) eardrum receives sound waves and converts them into (d) vibration . Getaran (e) dikuatkan oleh (f) tulang osikel dan kemudian dihantar ke (g) jendela bujur . Vibrations are (e) amplified by the (f) ossicles and then transmitted to the (g) oval window . Jawab soalan-soalan berikut. SP 1.2.2 Answer the following questions. 1 Lengkapkan peta alir dengan perkataan yang betul bagi menerangkan mekanisme rasa. TP 3 Complete the flow chart with the correct words to explain about mechanism of taste. Impuls saraf Nerve impulses Reseptor rasa Taste receptors Air liur Saliva Rasa makanan Taste of food Bahan kimia Chemical substances Otak The brain 2 Huraikan bagaimana anda boleh mendengar bunyi. Isi tempat kosong dengan jawapan yang betul. Describe how you can hear a sound. Fill in the blanks with the correct answers. TP 3 Rangsangan berupa (a) bahan kimia dalam makanan melarut dalam (b) air liur . The stimulus from the (a) chemical substances dissolve in the (b) saliva . Bahan kimia terlarut merangsang (c) reseptor rasa pada tunas rasa. Dissolved chemicals stimulates (c) taste receptors at the taste buds. Reseptor rasa menghasilkan (d) impuls saraf . Taste receptors produce (d) nerve impulses . Impuls saraf bergerak di sepanjang saraf ke (e) otak . The nerve impulses move along the nerves to (e) the brain . Otak mentafsir dan mengenal pasti (f) rasa makanan . The brain interprets and identifies the (f) taste of food . Buku Teks: Halaman 17 – 23 Rangsangan dan Gerak Balas dalam Manusia 1.2 i-THINK Peta Alir i-THINK Peta Alir Strategi A+ Sains Tkt 3-Bab 1 4th.indd 10 17/10/2023 4:00:24 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

11 Cahaya (a) dipantulkan dari objek ke anak mata. Light is (a) reflected from the object to the pupil. Sinar cahaya memasuki mata dan difokuskan oleh (b) kanta mata . Light rays enter the eyes and are focussed by the (b) eye lens . Imej terbentuk di atas (c) retina . Fotoreseptor dalam retina dirangsang untuk menghasilkan (d) impuls saraf . Image is formed on the (c) retina . The photoreceptor in the retina is stimulated to produce (d) nerve impulses . Impuls saraf dihantar melalui (e) saraf optik ke otak untuk (f) ditafsirkan . Nerve impulses are transmitted through the (e) optic nerve to the brain to be (f) interpreted . 3 Lengkapkan peta alir di bawah tentang mekanisme penglihatan. TP 3 Complete the flow map below about the mechanism of sight. 4 Lengkapkan peta alir di bawah tentang mekanisme bau. TP 3 Complete the flow map below about the mechanism of smell. Sel deria bau Sensory cell for smell Lapisan mukus Mucus layer Otak The brain Bahan kimia Chemical substances Rongga hidung Nasal cavity Impuls saraf Nerve impulses Rangsangan (a) bahan kimia dalam udara. The (a) chemical substances stimulus in the air. (d) Sel-sel deria bau dirangsang untuk menghasilkan impuls saraf. (d) Sensory cell for smell is stimulated to produce nerve impulses. (f) Otak mentafsirkan impuls saraf dan bau dikenal pasti. (f) The brain interprets the nerve impulses and smell is identified. (e) Impuls saraf dihantar ke otak. (e) Nerve impulses are sent to the brain. Bahan kimia memasuki (b) rongga hidung . The chemical substances enters the (b) nasal cavity . Bahan kimia melarut dalam (c) lapisan mukus . The chemical substances dissolve in (c) mucus layer . i-THINK Peta Alir i-THINK Peta Alir 1.2 Belum Menguasai : TP 3 Menguasai : TP 3 Untuk tujuan pembelajaran Imbas Kod QR untuk membuat latihan tambahan Bab 1. E-Soalan E-Soalan Strategi A+ Sains Tkt 3-Bab 1 4th.indd 11 17/10/2023 4:00:24 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

12 Jawab soalan-soalan berikut. SP 1.2.3 Answer the following questions. 1 Padankan setiap organ deria dengan rangsangan dan jenis deria. TP 1 HEBAT SAINS MODUL 11 Match each sensory organ with its stimulus and the type of sense. 2 Nyatakan kombinasi deria yang terlibat dalam aktiviti-aktiviti berikut. TP 2 State the combination of senses involved in the following activities. Aktiviti Activity Bermain biola Playing a violin Menikmati durian Enjoying durian Bermain wau Flying a kite Jenis deria Type of senses (a) (b) (c) 3 Mengapakah deria bau seseorang yang demam selesema menjadi kurang peka? Why does a person with flu have a less sensitive sense of smell? TP 3 KBAT Mengaplikasi Apabila selesema, rongga hidung dipenuhi mukus. Hal ini menghalang reseptor bau daripada menerima rangsangan wap bahan kimia dan menjadi kurang peka. Oleh itu, deria bau kurang berfungsi untuk mengesan bau. When having flu, the nasal cavity is congested with mucus. This prevents the smell receptors from receiving chemical stimulus and become less sensitive. So, the sense of smell is less functional in detecting smell. Rangsangan / Stimulus Organ deria / Sensory organ Jenis deria / Type of sense Cahaya / Light Lidah / Tongue Sentuhan / Touch Bahan kimia Chemical substances Kulit / Skin Rasa / Taste Haba / Heat Telinga / Ear Penglihatan / Sight Bunyi / Sound Mata / Eyes Bau / Smell Hidung / Nose Pendengaran / Hearing Deria sentuhan, penglihatan dan pendengaran Sense of touch, sight and hearing Deria bau dan deria rasa Sense of smell and taste Deria sentuhan dan deria penglihatan Sense of touch and sight Buku Teks: Halaman 11 – 29 Rangsangan dan Gerak Balas dalam Manusia 1.2 1.2 Belum Menguasai : TP 1 TP 2 TP 3 Menguasai : TP 1 TP 2 TP 3 Strategi A+ Sains Tkt 3-Bab 1 4th.indd 12 17/10/2023 4:00:25 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

13 Jawab soalan-soalan berikut. SP 1.2.4 Answer the following questions. 1 Lengkapkan peta bulatan di bawah dengan menyatakan sebab-sebab kecacatan pendengaran. TP 2 Complete the circle map below by stating the causes of hearing defects. 2 Tandakan (✓) bagi pernyataan yang betul dan (✗) bagi pernyataan yang salah. TP 2 Mark (✓) for the correct statements and (✗) for the wrong statements. (a) Gegendang telinga kanak-kanak lebih kenyal daripada gegendang telinga orang tua. Children’s eardrums are more elastic than the elderly’s eardrums. ✓ (b) Gegendang telinga yang pecah tidak akan dapat diperbetulkan. Damaged eardrums cannot be corrected. ✗ (c) Implan koklea boleh dilakukan bagi menggantikan koklea yang rosak. Cochlear implants are used to replace damaged cochlea. ✓ (d) Manusia mempunyai julat pendengaran tanpa had. Human beings have unlimited range of hearing. ✗ 3 Beri penjelasan bagi situasi yang berikut. TP 3 Give explanations for the following situations. Situasi / Situation Penjelasan / Explanation (a) Manusia tidak dapat mendengar bunyi yang sangat perlahan. Humans cannot hear a very soft sound. [Mengapa] Julat pendengaran bagi manusia normal ialah antara 20 Hz dan 20 000 Hz (hertz) sahaja. [Why] The range of hearing for normal people is between 20 Hz and 20 000 Hz (hertz) only. (b) Semakin tua seseorang itu, keupayaan pendengarannya semakin lemah. The older a person is, the weaker his/her ability of hearing. Penuaan menyebabkan gegendang telinga semakin kurang kenyal dan julat pendengaran semakin rendah. Aging causes the eardrums to be less elastic and the range of hearing getting smaller. Guru Teachers Perpustakan Library Buku teks Textbook Internet (a) [Apa] Faktor penuaan [What] Aging factor (b) Terdedah kepada bunyi yang sangat kuat Exposed to a very loud sound (c) Ketumbuhan di dalam telinga Tumour inside the ear (d) Kecederaan gegendang telinga Eardrum injury (e) Jangkitan bakteria Bacterial infection Sebab kecacatan pendengaran Causes of hearing defects i-THINK Peta Bulatan Buku Teks: Halaman 11 – 29 Rangsangan dan Gerak Balas dalam Manusia 1.2 1.2 Belum Menguasai : TP 2 TP 3 Menguasai : TP 2 TP 3 Strategi A+ Sains Tkt 3-Bab 1 4th.indd 13 17/10/2023 4:00:25 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

14 Jawab soalan-soalan berikut. SP 1.2.5 Answer the following questions. 1 Nyatakan jenis kecacatan penglihatan yang ditunjukkan dalam rajah di bawah. TP 2 State the defects of vision shown in the diagrams below. (a) (b) (c) Rabun jauh Short sightedness Rabun dekat Long sightedness Astigmatisme Astigmatism 2 Padankan setiap kecacatan penglihatan dengan sebab dan kaedah pembetulannya. TP 3 Match each vision defect with its cause and method of correction. 3 Padankan had penglihatan berikut dengan alat inovasi teknologi untuk mengatasinya. TP 3 Match the limitations of vision with an innovative technological device to overcome them. Kecacatan penglihatan Vision defects Had penglihatan / Limitations of vision Sebab Cause Kaedah pembetulan Correction method Alat / Device Rabun jauh Short sightedness (a) Melihat fetus dalam kandungan ibu Observing the foetus in the mother’s womb (c) Melihat atas permukaan laut dari dalam kapal selam Looking above the surface of the sea from inside of the submarine (e) Memerhati mikroorganisma seperti bakteria Observing microorganisms like bacteria (b) Melihat tisu dalam badan untuk mengesan penyakit Observing tissues in the body to detect diseases (d) Melihat burung helang terbang Looking at an eagle flying (f) Memerhati buruj di langit Observing a constellation in the sky Astigmatisme Astigmatism Rabun dekat Long sightedness Permukaan lengkungan kornea tak sekata Irregular curvature of the cornea Imej terbentuk di hadapan retina Image is formed in front of the retina Imej terbentuk di belakang retina Image is formed behind the retina Menggunakan kata cembung By using a convex lens Menggunakan kanta cekung By using a concave lens Menggunakan kanta silinder By using a cylindrical lens Buku Teks: Halaman 11 – 29 Rangsangan dan Gerak Balas dalam Manusia 1.2 1.2 Belum Menguasai : TP 2 TP 3 Menguasai : TP 2 TP 3 Alat pengimbas ultrabunyi Ultrasound scanning device Periskop Periscope Mikroskop Microscope Alat pengimejan resonans magnetik (MRI) Magnetic resonance imaging device (MRI) Binokular (teropong) Binoculars Teleskop Telescope Strategi A+ Sains Tkt 3-Bab 1 4th.indd 14 17/10/2023 4:00:26 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

15 Buku Teks: Halaman 30 – 35 Rangsangan dan Gerak Balas dalam Tumbuhan 1.3 Jawab soalan-soalan berikut. SP 1.3.1 SP 1.3.2 Answer the following questions. 1 Lengkapkan peta titi di bawah. TP 1 Complete the bridge map below. 2 Namakan gerak balas tumbuhan yang ditunjukkan dalam rajah di bawah. TP 2 Name the response of plants shown in the diagram below. (a) A B A B (b) CC A : Geotropisme positif / Positive geotropism B : Geotropisme negatif / Negative geotropism C : Fototropisme positif / Positive phototropism (c) Air Water Pasu berliang Porous pot Anak benih Seedling Pasir Sand D (d) E D: Hidrotropisme positif / Positive hydrotropism E : Tigmotropisme positif / Positive thigmotropism (e) F F F : Gerak balas nastik / Nastic movement Gerak balas Response Geotropisme Geotropism Fototropisme Phototropism Hidrotropisme Hydrotropism Tigmotropisme Thigmotropism Rangsangan Stimulus as as as Graviti Gravity Air Water Cahaya Light Sentuhan Touch (a) (b) (c) (d) Peta Titi i-THINK Strategi A+ Sains Tkt 3-Bab 1 4th.indd 15 17/10/2023 4:00:26 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

16 3 Lengkapkan penerangan yang berikut dengan perkataan yang betul. TP 2 Complete the following explanations with the correct words. Gerak balas tumbuhan Plant responses Penerangan Explanation (a) Geotropisme positif Positive geotropism Akar tumbuh dengan bergerak balas ke arah graviti . The roots grow in response to gravity . (b) Geotropisme negatif Negative geotropism Pucuk tumbuh menjauhi graviti. The shoots grow away from gravity. (c) Fototropisme positif Positive phototropism Pucuk tumbuh ke arah cahaya . The shoots grow towards the light . (d) Hidrotropisme positif Positive hydrotropism Akar tumbuh ke arah sumber air . The roots grow towards the water source . (e) Tigmotropisme positif Positive thigmotropism Gerak balas tumbuhan terhadap sentuhan dengan objek pejal untuk sokongan. Growth of plants in response to touch with solid objects for support. (f) Gerak balas nastik Nastic movement Gerak balas bahagian tertentu tumbuhan terhadap rangsangan sentuhan . Response of certain parts of plants to touch stimuli. 4 Lengkapkan jadual di bawah dengan menyatakan kepentingan gerak balas tumbuhan kepada tumbesaran tumbuhan. TP 3 Complete the table below by stating the importance of responses in plant for the growth of plants. Gerak balas Responses Kepentingan Importance (a) Geotropisme Geotropism [Apa] Membolehkan akar mencengkam tanah untuk menyokong tumbuhan [What] Enables the roots to grip the soil to support plants (b) Fototropisme Phototropism Membolehkan tumbuhan tumbuh tegak ke atas bagi mendapatkan cahaya matahari untuk fotosintesis Enables plants to grow upright to obtain sunlight for photosynthesis (c) Hidrotropisme Hydrotropism Membolehkan akar mendapat sumber air dan garam mineral larut untuk nutrien Enables roots to find source of water and dissolved mineral salts for nutrient (d) Tigmotropisme Thigmotropism Membolehkan tumbuhan mendapat sokongan Enables plants to get support 1.3 Belum Menguasai : TP 1 TP 2 TP 3 Menguasai : TP 1 TP 2 TP 3 Strategi A+ Sains Tkt 3-Bab 1 4th.indd 16 17/10/2023 4:00:26 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

17 Jawab soalan-soalan berikut. SP 1.4.1 Answer the following questions. 1 Lukis rajah medan penglihatan bagi kedua-dua jenis penglihatan monokular dan stereoskopik di bawah. TP 3 Draw the field of vision for both monocular and stereoscopic vision below. 2 Nyatakan jenis penglihatan dan sama ada haiwan berikut ialah haiwan pemangsa atau haiwan mangsa. TP 1 State the type of vision, and whether the following animals are prey animals or predator animals. Haiwan Animals Jenis penglihatan haiwan Type of vision (a) Penglihatan stereoskopik Stereoscopic vision (b) Penglihatan monokular Monocular vision (c) Penglihatan stereoskopik Stereoscopic vision (d) Penglihatan monokular Monocular vision Mangsa atau pemangsa Prey or predator (e) Pemangsa Predator (f) Mangsa Prey (g) Pemangsa Predator (h) Mangsa Prey 3 Tandakan (✓) bagi pernyataan yang betul dan (✗) bagi pernyataan yang salah. TP 3 Mark (✓) the correct statements and (✗) for the incorrect statements. Pernyataan Statement (a) Keluasan medan penglihatan monokular adalah lebih besar berbanding dengan medan penglihatan stereoskopik. The area of the monocular field of vision is larger than that of the stereoscopic field of vision. ✓ (b) Manusia mempunyai penglihatan stereoskopik kerana mempunyai sepasang mata di hadapan kepala. Humans have stereoscopic vision because they have a pair of eyes in the front of their heads. ✓ (c) Kebanyakan pengguna primer mempunyai jenis penglihatan stereoskopik. Most primary users have a type of stereoscopic vision. ✗ (a) Penglihatan monokular Monocular vision Arah pandangan Direction of view Arah pandangan Direction of view (b) Penglihatan stereoskopik Stereoscopic vision Buku Teks: Halaman 36 – 39 Kepentingan Gerak Balas Terhadap Rangsangan dalam Haiwan Lain 1.4 Strategi A+ Sains Tkt 3-Bab 1 4th.indd 17 17/10/2023 4:00:27 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

18 4 Lengkapkan pernyataan berikut dengan perkataan yang betul. TP 2 Complete the following sentences with the correct words. (a) Pendengaran stereofonik ialah pendengaran dengan menggunakan kedua-dua belah telinga . Stereophonic hearing is a hearing using both ears . (b) Telinga yang lebih dekat dengan sumber bunyi akan dapat mengesan bunyi lebih awal daripada telinga yang sebelah lagi. The ear closer to the source of sound will be able to detect the sound earlier than the other ear. 5 Tulis ‘Benar’ bagi pernyataan yang betul dan ‘Palsu’ bagi pernyataan yang salah. TP 2 Write ‘True’ for the correct statements and ‘False’ for the wrong statements. (a) Pendengaran stereofonik penting untuk menentukan arah bunyi. Stereophonic hearing is important to determine the direction of sound. Benar / True (b) Pendengaran stereofonik membolehkan haiwan menganggar kedudukan sumber bunyi. Stereophonic hearing enables animals to estimate position of source of sound. Benar / True (c) Pendengaran stereofonik membolehkan haiwan mengesan bunyi yang sangat perlahan. Stereophonic hearing enables animals to detect very soft sound. Palsu / False (d) Anjing dapat mendengar bunyi yang berfrekuensi lebih tinggi berbanding dengan manusia. Dogs can hear higher frequency sounds compared to humans. Benar / True (d) Medan penglihatan bertindih lebih besar bagi haiwan menunjukkan keupayaan menganggar jarak yang lebih baik. Large overlapping field of vision in animals indicates better ability in estimating distances. ✓ (e) Haiwan dengan penglihatan monokular dapat menganggar jarak dan kedalaman dengan lebih baik daripada haiwan dengan penglihatan stereoskopik. Animals with monocular visions can estimate distance and depth better than animals with stereoscopic visions. ✗ 1 Jalankan aktiviti dalam kumpulan yang terdiri daripada 5 orang murid. Conduct the activity in groups of 5 students. 2 Setiap kumpulan diminta mengumpul maklumat daripada pusat sumber atau Internet tentang Each group is required to collect information from the resource centre and the Internet about (a) pendengaran stereofonik dan frekuensi pendengaran haiwan-haiwan berbeza stereophonic hearing and hearing frequencies of different animals (b) gerak balas organ deria haiwan bagi menjamin kesinambungan hidup haiwan di Bumi responses of animals’ sensory organs for survival of the animals on Earth 3 Persembahkan hasil dapatan anda dalam bentuk penulisan kreatif yang mengandungi aspek-aspek berikut: Present your findings in the form of creative writing which includes the following aspects: (a) Tajuk/Title (b) Objektif/Objective (c) Perbincangan/Discussion (d) Kesimpulan/Conclusion 4 Serahkan hasil kerja anda kepada guru. Submit your work to your teacher. Aktiviti PAK-21 1.4 Belum Menguasai : TP 1 TP 2 TP 3 TP 5 Menguasai : TP 1 TP 2 TP 3 TP 5 Ulasan: ................................................................................................................................................. Tandatangan Guru: ................................................ Tarikh: .................................... TAHAP PENGUASAAN YANG DICAPAI 1 2 3 4 5 6 KBAT Menilai Aktiviti Projek Kumpulan PAK-21 PdPc TP 5 Strategi A+ Sains Tkt 3-Bab 1 4th.indd 18 17/10/2023 4:00:27 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

19 Jawab soalan-soalan berikut. SP 2.1.1 Answer the following questions. 1 Labelkan sistem respirasi manusia di bawah. TP 1 HEBAT SAINS MODUL 11 Label the human respiratory system below. 2 Lengkapkan peta alir di bawah untuk menunjukkan laluan udara masuk ke dalam peparu dalam mekanisme pernafasan. TP 1 Complete the flow map below to show the pathway of air into the lungs in the mechanism of breathing. Rongga hidung Nasal cavity (a) Tulang rusuk Ribs (b) Bronkiol Bronchiole (c) Alveolus Alveolus (d) Farinks Pharynx (e) Trakea Trachea (f) Bronkus Bronchus (g) Diafragma Diaphragm (h) (a) (d) (e) (b) (f) (c) (g) 3 Rajah di bawah menunjukkan proses P dan Q yang berlaku semasa pernafasan. The diagram below shows processes P and Q that take place during breathing. P Peparu Lungs Tulang rusuk Ribs Diafragma Diaphragm Q (a) Namakan proses P dan Q. / Name processes P and Q. TP 1 P : Hembus nafas / Exhalation Q : Tarik nafas / Inhalation Bronkiol Bronchiole Alveolus Alveolus Trakea Trachea Bronkus Bronchus Rongga hidung Nasal cavity Farinks Pharynx Lubang hidung Nostrils Larinks Larynx Bab 2 Respirasi Respiration Tema 1: Penyelenggaraan dan Kesinambungan Hidup Buku Teks: Halaman 44 – 77 Buku Teks: Halaman 46 – 53 Sistem Respirasi Manusia 2.1 i-THINK Peta Alir Strategi A+ Sains Tkt 3-Bab 2 4th.indd 19 17/10/2023 4:03:49 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

20 (b) Lengkapkan mekanisme pernafasan manusia berpandukan rajah. TP 3 Complete the human breathing mechanism based on the diagram. Otot diafragma Diaphragm muscle Sangkar tulang rusuk Rib cage Peparu Lungs Hembus nafas Exhalation Tarik nafas Inhalation 1 Otot diafragma (a) mengecut dan (b) menjadi rata . Diaphragm muscles (a) contract and (b) flatten . 2 Otot interkostal mengecut . Intercostal muscles contract . 3 Sangkar rusuk bergerak (a) ke atas dan (b) ke luar menyebabkan saiz rongga toraks menjadi (c) lebih besar dan tekanan di dalamnya (d) menurun . Rib cage moves (a) upward and (b) outward causing the size of thoracic cavity to become (c) larger and the air pressure inside (d) decreases . 4 Peparu (a) mengembang , isi padu peparu (b) bertambah dan tekanan udara dalam peparu (c) menurun . Lungs (a) inflates , lungs volume (b) increases and air pressure inside the lungs (c) decreases . 5 Udara bergerak (a) masuk ke (b) peparu . Air drawn (a) into the (b) lungs . 1 Otot diafragma (a) mengendur dan (b) melengkung ke atas kembali kepada bentuk asalnya. Diaphragm muscles (a) relaxes and (b) curved returning to its resting position. 2 Otot interkostal mengendur . Intercostal muscles relax . 3 Sangkar rusuk bergerak (a) ke bawah dan (b) ke dalam menyebabkan saiz rongga toraks (c) mengecil dan tekanan di dalamnya (d) meningkat . Rib cage moves (a) downward and (b) inward causing the size of thoracic cavity to become (c) smaller and the pressure inside (d) increases . 4 Peparu (a) mengecut , isi padu peparu (b) menurun dan tekanan udara dalam peparu (c) meningkat Lungs (a) deflate , lungs volume (b) increases and air pressure inside the lungs (c) increases . 5 Udara bergerak keluar dari peparu. Air moves out of the lung. 2.1 Belum Menguasai : TP 1 TP 3 Menguasai : TP 1 TP 3 Strategi A+ Sains Tkt 3-Bab 2 4th.indd 20 17/10/2023 4:03:49 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

21 Jawab soalan-soalan berikut berdasarkan rajah di bawah. SP 2.2.1 HEBAT SAINS MODUL 11 Answer the following questions based on the diagram below. 1 Kenal pasti setiap yang berikut. TP 1 Identify each of the following. (a) Gas M : Oksigen / Oxygen (b) Gas N : Karbon dioksida / Carbon dioxide (c) Struktur / Structure X : Alveolus / Alveolus (d) Struktur / Structure Y : Sel-sel badan / Body cells (e) Sel Q : Sel darah merah / Red blood cell (f) Salur darah P / Blood vessel P : Kapilari darah/Arteri pulmonari // Blood capillary/Pulmonary artery 2 Sel Q mengandungi molekul pembawa bagi gas M. Namakan molekul pembawa tersebut. TP 2 Cell Q contains carrier molecules of gas M. Name the carrier molecule. [Apa] Hemoglobin / [What] Haemoglobin 3 Namakan proses pertukaran gas antara salur darah P dan struktur X. TP 2 Name the process of gaseous exchange between blood vessel P and structure X. [Apa] Resapan ringkas / [What] Simple diffusion 4 Garis jawapan yang betul tentang ciri-ciri khas alveolus yang meningkatkan kecekapan pertukaran gas dalam sistem respirasi manusia. SP 2.2.2 TP 4 Underline the correct answer about the special features of the alveolus that enhance the efficiency of gaseous exchange in the human respiratory system. (a) Dinding alveolus yang sangat ( nipis / tebal ). The wall of the alveolus is very ( thin / thick ). (b) Bilangan alveolus yang sangat ( sedikit / banyak ). ( Small / Large ) number of alveolus. (c) Permukaan alveolus sentiasa ( lembap / kering ). The surface of the alveolus is always ( moist / dry ). (d) Alveolus dikelilingi oleh jaringan kapilari darah yang ( sedikit / banyak ). The alveolus is surrounded by a ( small / large ) network of blood capillaries. (a) Pertukaran gas di peparu Gaseous exchange in the lungs (b) Pertukaran gas di sel-sel badan Gaseous exchange in body cells Gas M Sel Q Cell Q X Salur darah P Blood vessel P Salur darah P Blood vessel P Sel Q Cell Q Gas N Y Bendalir tisu Tissue fiuid 2.2 Belum Menguasai : TP 1 TP 2 TP 4 Menguasai : TP 1 TP 2 TP 4 Buku Teks: Halaman 54 – 56 Pergerakan dan Pertukaran Gas dalam Badan Manusia 2.2 Strategi A+ Sains Tkt 3-Bab 2 4th.indd 21 17/10/2023 4:03:50 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

22 Jawab soalan-soalan berikut. SP 2.3.1 Answer the following questions. 1 Tulis sumber bagi bahan cemar yang dinyatakan dalam peta titi di bawah. TP 3 Write the source of harmful substances stated in the bridge map below. 2 Tulis kesan buruk bahan berikut dengan melengkapkan peta titi di bawah. TP 3 Write the harmful effects of the substances by completing the bridge map below. Bahan Substances Tar tembakau Tobacco tar Jerebu, partikel karbon dan debu Haze, carbon and dust particle Karbon monoksida Carbon monoxide Sulfur dioksida Sulphur dioxide Kesan buruk Harmful effects as as as Menyebabkan kanser Causes cancer Merendahkan kandungan oksigen darah Reduces oxygen content in blood Menyebabkan sesak nafas Causes breathing problem Menyebabkan kanser peparu Causes lung cancer (as = sama seperti) 3 Padankan penyakit respiratori berikut dengan sebab dan gejala penyakit yang betul. TP 3 Match the following respiratory diseases with their correct causes and symptoms. Penyakit respiratori Respiratory diseases Sebab penyakit Causes of diseases Gejala penyakit Symptoms of diseases Buku Teks: Halaman 57 – 63 Kesihatan Sistem Respirasi Manusia 2.3 Peta Titi i-THINK Bahan cemar Harmful substances Tar tembakau Tobacco tar Jerebu, partikel karbon dan debu Haze, carbon and dust particle Karbon monoksida Carbon monoxide Sulfur dioksida Sulphur dioxide Sumber Sources as as as Asap rokok Cigarette smoke Asap kenderaan Vehicle smoke Pembakaran terbuka, kebakaran hutan Open burning, forest burning Pembakaran arang batu di stesen jana kuasa elektrik Combustion of coal in power station (as = sama seperti) Peta Titi i-THINK Asma Asthma (a) Tisu peparu di alveolus yang terlibat dalam pertukaran gas-gas telah musnah. The lung tissue in the alveolus involved in gas exchange has been destroyed. Sesak nafas, semput, batuk semasa cuaca sejuk Shorten of breath, tight chest, coughing during cold weather Bronkitis Bronchitis (b) Trakea dan bronkus mengalami keradangan dan membengkak. Trachea and bronchus have inflammation and swelling. Batuk kuat, batuk berdarah, kehilangan berat badan Strong cough, coughing up blood and weight loss Emfisema Emphysema (c) Pertumbuhan tisu-tisu peparu yang tidak terkawal. Uncontrolled growth of lung tissues. Sesak nafas dan batuk berterusan Shortness of breath, persistent cough Kanser peparu Lungs cancer Laluan udara menjadi sempit, kerana dipenuhi mukus. The air passage becomes narrow, because it is filled with mucus. (d) Sesak nafas, sakit ketika bernafas dan mudah letih Shortness of breath, pain when breathing and easily tired Strategi A+ Sains Tkt 3-Bab 2 4th.indd 22 17/10/2023 4:03:50 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

23 4 Jawab soalan berikut. SP 2.3.1 HEBAT SAINS MODUL 25 PISA/ TIMSS Answer the following questions. Rajah di sebelah menunjukkan penggunaan tampalan nikotin untuk membantu perokok berhenti merokok. Tampalan dilekatkan pada kulit dan nikotin akan dibebaskan ke dalam darah. Ini membantu melegakan ketagihan dan kesan sampingan apabila seseorang berhenti merokok. The diagram on the right shows the application of nicotine patches to aid smokers in quitting. Nicotine is released into the blood after the patches are applied to the skin. When someone stops smoking, this helps to reduce cravings and withdrawal symptoms. (a) Nyatakan kesan buruk nikotin kepada perokok. TP 1 State the harmful effect of nicotine to smokers. [Apa] Menyebabkan ketagihan merokok [What] Causes addiction to smoking. (b) Pada pendapat anda, bolehkah tampalan nikotin digunakan tanpa kawalan atau tidak mengikut dos tertentu? Terangkan. TP 4 KBAT Menganalisis In your opinion, can the nicotine patch be used without control or not following a specific dose? Explain. Tidak, [Mengapa] kerana nikotin dalam tampalan nikotin akan meresap terus ke dalam darah. Oleh itu perlu ada sukatan atau dos yang tertentu yang ditetapkan mengikut tahap ketagihan perokok. No, [Why] because the nicotine in the nicotine patch will diffuse directly into the blood. Therefore, a certain dose or dosage should be set according to the smoker’s level of addiction. (c) Untuk mengkaji keberkesanan tampalan nikotin, sekumpulan 50 perokok yang mahu berhenti merokok dipilih secara rawak. Kumpulan itu perlu dikaji selama dua bulan. Keberkesanan tampalan nikotin diukur dengan mengira berapa ramai orang dalam kumpulan itu tidak terus merokok pada akhir kajian. Reka bentuk eksperimen terbaik adalah separuh dipilih secara rawak untuk menggunakan tampalan nikotin dan separuh lagi tidak menggunakannya. To study the effectiveness of nicotine patches, a group of 50 smokers who want to quit smoking is chosen randomly. The group is to be studied for two months. The effectiveness of the nicotine patches can be measured by calculating how many people in the group have not resumed smoking by the end of the study. The best experimental design is half is chosen randomly to use nicotine patches and the other half not to use them. Beri sebab mengapa hanya separuh daripada perokok menggunakan tampalan nikotin untuk penyiasatan. TP 4 KBAT Menganalisis Give a reason why only half of the smokers use nicotine patches for the experiment. [Mengapa] Separuh yang tidak dipilih untuk menggunakan tampalan nikotin bertindak sebagai eksperimen kawalan. Keberkesanan penggunaan tampalan nikotin untuk tidak meneruskan penagihan merokok dapat diukur lebih tepat dengan membandingkan hasil daripada kedua-dua kumpulan. [Why] The half which is not chosen to use nicotine patches acts as control experiment. The effectiveness of using nicotine patches for not resuming smoking addiction can be measured significantly by comparing the results of the two groups. Laman Web Untuk tujuan pembelajaran Imbas kod QR atau layari http://www.biology-pages. info/P/Pulmonary.html untuk mengetahui lebih lanjut tentang sistem respirasi dan penyakit respiratori. Laman Web 2.3 Belum Menguasai : TP 1 TP 3 TP 4 Menguasai : TP 1 TP 3 TP 4 Strategi A+ Sains Tkt 3-Bab 2 4th.indd 23 17/10/2023 4:03:50 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA

24 Jawab soalan-soalan berikut. SP 2.4.1 Answer the following questions. 1 Lengkapkan peta buih di bawah dengan ciri-ciri struktur sistem respirasi yang meningkatkan kecekapan proses pertukaran gas. TP 2 Complete the bubble map below about the characteristics of respiratory system structure that makes an efficient gas exchange. i-THINK Peta Buih Permukaan yang lembap A moist surface Dinding sel yang nipis Very thin cell structure Luas permukaan yang besar Large surface area Ciri-ciri struktur sistem respirasi Characteristics of respiratory structure system system (a) (c) (b) 2 Rajah P dan Q menunjukkan dua struktur sistem respirasi haiwan. TP 1 Diagrams P and Q show two structures of animal respiration system. Rajah P / Diagram P Rajah Q / Diagram Q Trakea Trachea Kantung udara Air sacs Spirakel Spiracles (i) Lamella insang Gill’s lamella Filamen insang Gill’s filaments (ii) (a) Labelkan struktur respirasi dalam rajah P dan Q. Label the respiratory structures in diagram P and Q. (b) Namakan struktur respirasi P dan Q dan kumpulan haiwan yang terlibat. Name the respiratory structure P and Q and the animals involve. P : [Apa] Trakea bagi serangga / [What] tracheal system in insects Q : Insang bagi ikan / Gills in fishes 3 Tandakan (✓) bagi pernyataan yang betul dan (✗) bagi pernyataan yang salah. TP 3 Tick (✓) for the correct statements and (✗) for the wrong statements. Pernyataan / Statement (a) Amfibia boleh melakukan respirasi melalui kulit luarnya yang lembap dan nipis. Amphibians can carry out respiration through their moist and thin skin. ✓ (b) Arah pengaliran air yang memasuki lamela insang ikan adalah berlawanan dengan arah pengaliran darah. The direction of water flow that enters the gills’ lamella in fishes is opposite the direction of blood flow. ✓ (c) Semua jenis ikan bernafas melalui insang. All type of fishes breathe using gills. ✗ (d) Sistem peredaran dan sistem respirasi serangga terlibat dalam mekanisme respirasi serangga. The circulatory and respiration system in insects involve in the respiration mechanism. ✗ Buku Teks: Halaman 64 – 65 Adaptasi dalam Sistem Respirasi 2.4 Strategi A+ Sains Tkt 3-Bab 2 4th.indd 24 17/10/2023 4:03:50 PM BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTI SDMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BAKTT ILMU BAKTI SDN. BHD. PENERBIT ILMU BA