ปูนปั้นล้านนา งานช่างและสล่าศิลป์ ถิ่นศรัทธา

ภาพที� 135
�
ั
ิ
่
้
ั
่
ั
้
�
2.5.10 ลายปันปันปัรู้ะดบีกทายวหารู้วดปัาแดง ล้ายปููนปูนปูรัะดบจัรัะนา
�
้
ั
ำ
ำ
ี
ื
ั
หลวง อาเภอเมอง จัังหวดเชุยงใหม ่ กูทายวหารัวดปูาแดงหล้วง
ิ
ั
่
้
่
ึ
ำ
็
ั
่
ั
ิ
้
้
ื
่
ิ
้
ั
�
วหารู้วดปัาแดงหลวง สรัางเมอ สาหรับหองทายวหารัเปูนผู้นงกอทบ
่
่
์
ื
�
ู
ี
�
็
ี
ิ
พ.ศิ.2361 แผู้นผู้ังของวหารัเปูนรัปูสเหล้ยมผู้นผู้า แล้ะเจัาะช่องเพ�อทะล้ถิ่ึงองคมณ์ฑปูปูรัาสาท
66
ื
้
่
ั
้
�
้
ี
้
ั
ิ
ื
้
�
ี
ั
ั
ิ
ั
�
ั
ั
ั
ั
์
ี
�
สมพนธกบหล้งคาทม 2 ช่น ล้กษณ์ะต่ววหารั ทสรัางทายวหารั ซึ่มแล้ะผู้นงหองเช่อม ปูรัะดบ
ู
�
่
้
้
ื
็
เปูนอาคารัเครั�องไม้ขนาดกว้าง 3 หอง ยาว 6 หอง ต่กแต่งด้วยเทคนิคงานปูนปู้น ล้วดล้ายพรัรัณ์
่
ิ
์
์
ั
็
้
ี
ั
ิ
หนหนาไปูทางทศิต่ะวนออก มล้กษณ์ะเปูนวหารั พฤกษาแล้ะสต่วปูาหมพานต่ แล้ะล้วดล้าย
ั
ิ
ั
ั
ึ
็
ี
�
ี
ิ
ึ
็
แบบปูดโดยมการั กออฐฉาบปูนเปูนผู้นงทบ ปูรัะแจัจัน ซึ่งเปูนล้ายมงคล้ในวฒนธรัรัมจัน
ิ
ั
่
ี
ู
้
็
้
่
ั
ิ
่
ี
่
ั
รัอบต่วอาคารั มการัเจัาะช่องหน้าต่างรัะหว่าง ทารัก ทาช่าดแล้วปูดทองภายในซึ่มเปูน
ี
ิ
�
ู
่
ำ
ำ
ั
ิ
หองวหารัท่กหอง ต่ามสภาพในปู้จัจั่บนไดรัับการั ทปูรัะดษฐานของพรัะพทธรัปูสารัด พรัะสาคญ
ั
้
้
้
ิ
ั
่
ำ
ั
ู
ั
์
บรัณ์ะปูฏิสงขรัณ์ครั�งสาคญเมอ พ.ศิ. 2523 ของวดปูาแดงหล้วง
�
ื
ั
เช่่น การักอผู้นงแล้ะหนาต่่างใหม การัม่งหล้งคา
้
ั
่
ั
่
่
ื
ิ
้
ดวยกรัะเบ�อง แต่ในส่วนศิล้ปูกรัรัมต่ามสภาพเดิม 67
�
้
ึ
ู
้
่
ซึ่งรัวมไปูถิ่ึงล้วดล้ายปูนปู้นปูรัะดบกหองทาย
�
ั
ู
ี
วิหารั (มณ์ฑปูปูรัาสาทภายในวิหารั) มล้ักษณ์ะ
่
คอนขางสมบรัณ์ หนาบนวหารัปูรัะดบดวย
ั
้
์
ู
ิ
ั
้
้
่
ล้วดล้ายปูนปูนรัปูสต่วปูาหมพานต่ เช่นสงห กเล้น
์
่
์
ิ
ู
ั
ิ
�
์
้
ู
ิ
์
้
ิ
ี
ั
นกหสดล้งค เปูนต่น แล้ะล้วดล้ายเครัอพรัรัณ์
ื
็
�
่
ึ
่
็
พฤกษานานาช่นด ซึ่งสวนใหญเปูนล้ายปูรัะดษฐ ์
ิ
ิ
96

ภาพที� 136 - 138
ั
้
้
�
ล้ายปููนปูนปูรัะดบผู้นงดานหนา กูทายวหารัวดปูาแดงหล้วง
ั
้
ั
่
ิ
่
้



























ภาพที 139
�
ั
ั
้
ล้ายปููนปูนปูรัะดบผู้นงดานหนา กูทายวหารัวดปูาแดงหล้วง
�
้
้
ั
่
ิ
่
้
97

�
ภาพที 140
ั
ำ
ี
ั
วดหางดง อาเภอหางดง จัังหวดเช่ยงใหม ่

ั
ั
ำ
้
ั
2.5.11 ลายปันปันปัรู้ะดบีวหารู้วดหางดง อาเภอหางดง
�
ิ
ั
ี
จัังหวดเชุยงใหม ่
ั
ั
ี
�
้
่
ิ
ั
ิ
ั
วหารัวดหางดงไมปูรัากฏหล้กฐานเกยวกบปูรัะวต่การัสรัาง
แต่จัากล้กษณ์ะของแผู้นผู้งแล้ะโครังสรัาง วหารัทคล้ายกบวหารั
ี
ั
่
ั
ิ
ั
้
ิ
้
�
วดต่นเกวน แล้ะเมอพจัารัณ์าจัากหล้กฐานเอกสารัพบวา วดหางดง
ั
ั
่
�
ื
๋
ั
้
ิ
�
�
ั
้
ั
ี
ื
้
้
หรัอทช่าวบานเรัยกกนโดยทวไปูวาวดบานดงนนมมาแล้ว อย่างนอย
ี
ั
้
ั
่
�
ี
68
้
่
�
ั
้
ต่งแต่รัาวพ.ศิ.2440 กนาจัะสนบสนนถิ่งรัะยะเวล้าการัสรัางดวย
ั
็
่
่
ึ
ี
�
อกปูรัะการัหนึง
98

้
็
ิ
วหารัเปูนสถิ่าปูต่ยกรัรัมแบบล้านนา
้
�
ี
ี
�
ทมความงดงามมากแห่งหนง รัปูแบบทรัวดทรัง
ู
ึ
ิ
้
๋
ั
ั
้
ี
ั
ของวหารัมล้กษณ์ะคล้ายคล้ึงกบวดต่นเกวน
อาเภอหางดง ซึ่ึงอยห่างกนไมมากนัก ต่ล้อดจัน
ู
่
ำ
่
ั
�
ิ
้
ี
�
ั
กรัรัมวธการัปูนแล้ะล้วดล้ายปููนปูนทีปูรัะดบ กเปูน
็
็
้
�
�
ี
ั
็
ฝมอกล้มช่างเดยวกนดวย ดงนนอาจัเปูนไปูไดวา
่
้
ั
้
�
ั
่
่
่
ี
ื
ึ
เปู็นล้ายปููนปู�นท�สรั้างข�นรัาวพทธศิต่วรัรัษท� 25
ี
่
ี
้
ั
้
�
ึ
้
็
เขาใจัวาวดหางดงกคงจัะสรัางขนในรัะยะเวล้าใกล้ ้
่
ี
เคยงกน วหารัมแผู้นผู้งทมขยนออกดานขาง ซึ่งควรั
ื
ึ
้
ั
�
้
�
�
ี
ี
ั
่
ิ
เปูนแผู้นผู้ังของวิหารัรัาวต่้นพทธศิต่วรัรัษท� 25
ี
็
่
�
้
ิ
ั
ิ
ี
ทหนาแหนบวหารัแล้ะเสาภายในวหารัปูรัะดบ
ื
�
�
ั
ี
ี
ดวยล้ายปููนปูนทีมฝมอเปูนเอกล้กษณ์์
้
็
้
ล้วดล้ายปูนปู้นปูรัากฎการัใช่ปูรัะดบหนา
ู
�
้
้
ั
ิ
ั
�
ี
ั
ี
�
็
้
้
ั
บนวหารั เปูนปูรัะดบต่าผู้ารัปูสเหล้ยมซึ่อนสล้บ
ู
ี
�
้
้
ิ
กนของโครังรัางมาต่่างไหม มทังรัปูเทพพนม กนรั ี
ั
ู
ิ
ั
แล้ะกนนรั ปูนปูนปูรัะดบล้ายต่กแต่งดวยกรัะจัก
้
ู
่
�
้
้
ั
จันสต่างๆ แล้วทารักปูิดทอง รัวมไปูถิ่งโกงคว
ึ
ิ
�
ี
่
ื
่
ิ
็
้
ล้ายปูนเครัอเถิ่า เสาภายในวหารัเปูนเสากล้ม
�
ื
�
ั
ปูรัะดบล้วดล้ายปูนปูนล้ายต่างๆภายในช่องท � ี
้
่
่
ู
กาหนด เช่น รัปูนาค กนรั กนนรั สงห เปูนต่น
ำ
ิ
ี
ิ
ิ
็
้
ู
่
์
ื
้
่
กอนจัะทารัก ทาช่าดแล้วปูิดทอง ถิ่อไดวาวหารั
่
้
ิ
ั
ั
ำ
วดหางดง เปูนวหารัอกหนงหล้งของอาเภอหางดง
�
ั
ึ
็
ี
ิ
้
็
ภาพที 141 - 143 ทีมความงดงามดานศิิล้ปูะการัปูนปููน อนเปูนงาน
ั
้
�
�
�
ี
ั
ิ
้
�
ั
ปููนปูนปูรัะดบเสาวหารัวดหางดง ช่างเฉพาะถิ่นในเขต่อาเภอหางดง ทเกดขนในช่วง
่
ิ
ำ
่
�
ี
ิ
�
�
ึ
�
พ่ทธศิต่วรัรัษที 25
99

�
ภาพที 144
ั
ั
ิ
้
ั
�
�
๋
วหารัวดต่นเกวน 2.5.12 ลายปันปันปัรู้ะดบีวหารู้วดตนเกวน
ั
ิ
๋
้
ำ
ี
ั
อาเภอหางดง จัังหวดเชุยงใหม ่
ั
วดต่นเกวันไมพบปูรัะวัต่การัสรั้าง
่
ิ
้
�
ู
่
ี
�
่
ี
แต่คาดวารัาวปู พ.ศิ.2348 นนคงมวดนอยแล้ว
ี
้
ั
ั
่
ิ
ี
้
ี
�
ิ
เพรัาะเปูนปูท พรัะเจัากาวล้ะอญเช่ญพรัะบรัมธาต่ ่
ั
็
จัากวัดพรัะธาต่่ศิรัจัอมทอง เข้ามาในเมืองเช่ียงใหม ่
ี
ั
้
่
่
ี
่
ี
่
ื
้
จัดสดทายทพกแรัม สดทายกอนเขาเมองเช่ยงใหม ่
้
�
่
ำ
คือวัดต่้นเกว๋น แต่สาหรัับวิหารัวัดต่้นเกว๋นน�น
69
ั
้
ิ
ึ
�
่
้
ี
ื
ึ
้
มจัารักใต่เพดานดานทศิเหนอวา สรัางขนในปู ี
70
ิ
พ.ศิ.2401 ต่รังกบสมยพรัะเจัากาวโล้รัสส่รัวงศิ ์
้
ั
ั
ิ
ั
ู
�
ี
�
้
ล้วดล้ายปูนปู้นทปูรัะดบหนาแหนบวิหารั
ี
็
ั
�
ั
ิ
หล้งนใช่เทคนคการัปูนทเปูนเฉพาะต่ว แล้ะม ี
ี
�
้
�
้
ั
้
ั
ล้กษณ์ะเช่่นเดยวกนกบงานปููนปูนวหารัวดหางดง
�
ิ
ั
ี
ั
ื
่
ี
�
่
ื
ซึ่งงานช่างทต่อเนองมาจัากกล้มช่างฝมอทปูนล้าย
�
่
ี
�
ี
้
�
่
ึ
่
�
่
้
ำ
่
บนซึ่มโขงวิหารัล้ายคา แต่มความนิยมปูรัะดับ
ี
�
กรัะจักจัืนมากข�น ซึ่งนบวาเปูนเทคนิครัวมสมัย
ึ
่
่
็
ึ
ั
ในช่่วงต่นพ่ทธศิต่วรัรัษที 25
้
�
100

ู
้
�
้
ล้วดล้ายปูนปูนปูรัากฎการัใช่ปูรัะดบหนา
้
ั
ี
ี
ู
บันวิหารั เปู็นปูรัะดับต่าผู้้ารัปูส�เหล้�ยมซึ่้อนสล้ับกัน
้
ของโครังรัางมาต่่างไหม ปูรัะดบล้ายต่กแต่ง
่
ั
้
ื
้
ี
ดวยกรัะจักจันสต่่างๆ แล้้วทารัักปูดทอง ล้กษณ์ะ
ิ
ั
�
�
ู
้
ของล้วดล้ายปูนปูนล้าย เปูนการัปูนล้ายพรัรัณ์
็
้
็
ี
ู
ิ
์
ึ
พฤกษา ซึ่งเปูนรัปูแบบดอกปูรัะดษฐ มล้ายเมฆ์
�
ี
ำ
ไหล้ ล้ายกรัะจัังแล้ะดอกปูรัะจัายาม ท�ได้รัับ
ิ
ั
อทธพล้จัากศิล้ปูะจันแล้ะศิล้ปูะรัต่นโกสนทรั ์
ิ
ิ
ี
ิ
ิ
เขามามบทบาทกบงานช่างมากขน ถิ่อไดวาเปูน
็
่
้
่
ื
�
ึ
ั
้
ี
ื
ี
ึ
�
ี
ั
วหารัอกหนงหล้งทมความโดดเด่นมากในเรัอง
�
ี
�
ิ
ั
่
่
ั
ิ
�
ภาพที 145 - 147 ของการัปูรัะดบศิล้ปูกรัรัม ของวดกล้มหางดง
ึ
ี
่
ิ
ล้ายปููนปูนปูรัะดบหนาบนวหารัวดต่นเกวน อันเปู็นงานช่างเฉพาะถิ่�นท�เกิดข�นในช่่วง
�
ั
ิ
๋
้
ั
ั
้
้
พ่ทธศิต่วรัรัษที 25
�
101

�
ภาพที 148
้
ั
ิ
้
�
ั
ั
งานปููนปูนปูรัะดบหนาบนวหารัวดข่นคง
ุ
ำ
ั
ั
่
ั
�
ิ
2.5.13 ลายปั้นปัันปัรู้ะดบีก้ท�ายวหารู้วดข่นค์ง อาเภอหางดง จัังหวด
ี
เชุยงใหม ่
่
ึ
่
ต่งอยบานขนคงซึ่งในอดต่คอช่มช่นรัาง ต่อมาในยคพรัะเจัา-
ู
ื
่
่
้
้
ั
้
ี
่
�
�
ู
ิ
้
์
ำ
่
กาวล้ะ พรัะองคไดนาพวกล้ะวาจัากสนปูาต่องมาอยในหมบานแหงน � ี
่
่
้
ั
้
่
ู
�
ี
็
ั
่
้
ั
้
ำ
ั
ื
ู
้
ำ
้
�
โดยผู้นาในครังนนมยศิเปูนขนช่อคง พรัอมกนนนปูขนคงไดนาช่าวบาน
่
่
ู
�
ั
�
ั
ื
�
่
่
ั
ี
่
�
้
ึ
ู
ู
้
มาพฒนาสรัางหมบานขน พรัอมบรัณ์ะวดแหงน จังไดช่อวาวดขนคงหล้วง
้
ึ
�
้
ั
แล้ะเปูนหมบานข่นคงจันถิ่งปู้จัจั่บน
้
ู
ั
็
ึ
�
ี
ำ
�
ิ
ื
ิ
สาหรับสงทนาสนใจัภายในวดขนคง คอวหารัโบรัาณ์ศิล้ปูะ
ั
ั
่
ิ
่
�
้
ี
ล้้านนายคฟื้นฟืู้ ต่ัวอาคารัเปู็นรัปูส�เหล้�ยมผู้ืนผู้้า มีการัยกเกจัของผู้ัง
ู
ี
็
่
ล้ักษณ์ะโครังสรั้างของอาคารัโครังสรั้างก่ออิฐฉาบปููน แล้ะเครั�องบน
ื
็
้
เปูนโครังสรั้างไม หล้งคาสรั้างดวยโครังสรั้างไมในรัะบบเสาแล้ะคาน
้
้
ั
ั
ั
หล้ังคาเปู็นทรังจั�วมีการัซึ่้อนช่�นของหล้ังคาด้านหน้าสามช่�นด้านหล้ัง
ั
สองช่ัน สมพนธกบการัยกเกจัของผู้งอาคารั
ั
์
�
็
ั
ั
ั
102

�
ู
การัปูรัะดับงานปูนปู้น จัะปูรัากฏ
ั
ิ
ื
็
่
้
ู
้
ใหเหนอย 3 จั่ด ภายในวหารั คอ หนาบน
ู
ู
้
่
ซึ่มปูรัะต่โขงแล้ะกพรัะเจัาภายในวหารั
ิ
่
้
้
หองสดทาย ซึ่งวธการัปูนแล้ะล้วดล้าย
�
ี
่
ึ
ิ
�
้
้
�
้
่
�
ี
ี
ั
็
่
ปูนปูนทปูรัะดบกเปูนฝมอกล้มช่างเดยวกน
ั
ื
่
ี
ู
็
ั
ี
่
�
ำ
ั
ั
กบวดหางดง วดทาวคาวง ซึ่งมอายอย ่ ู
ึ
้
ั
็
ี
ึ
�
่
ื
ในรัาวพทธศิต่วรัรัษท 25 ซึ่งถิ่อเปูน
�
�
ี
ื
็
ี
ี
้
�
ั
ล้ายปูนปูนทมฝมอเปูนเอกล้กษณ์ ์
ู
่
่
ของช่่างในกล้มนี �
้
ู
ั
ั
้
�
ล้วดล้ายปูนปูนปูรัะดบหนาบน
ั
ิ
้
วหารั เทคนิคการัปูนแปูะแต่อาจัจัะใช่วสด ่
�
่
้
ในการัปูนทต่างไปู คอเปูนการัใช่รักสมก
่
่
็
ื
�
้
ี
�
ั
้
ู
ู
�
ปูนแทนปูนสด ปูนปูรัะดบต่าผู้ารัปูสเหล้ยม
้
ี
ั
้
�
ี
�
�
้
่
้
ั
ซึ่อนสล้บกนของโครังสรั้างมาต่างไหม
้
ั
เปูนล้ายพรัรัณ์พฤกษาปูรัะดบล้าย
็
ั
ต่กแต่่งดวยกรัะจักจันสต่่างๆ ซึ่งสวนใหญ ่
ึ
�
ื
่
้
ี
็
่
ี
์
�
ิ
�
ิ
เปูนล้ายดอกปูรัะดษฐทเรัมนยมในช่วง
ิ
่
พทธศิต่วรัรัษท 25 โดยสภาพปูจัจับน
่
ั
้
�
ี
หล้่ดรัอนไปูบางแล้้ว
้
่
้
้
่
จัดท 2 คอซึ่มปูรัะตู่โขงทางเขาหนาวหารั
้
ี
ื
ิ
�
่
ั
�
่
ซึ่งรัปูแบบดังกล้าวนาจัะสรั้างขนพรัอมกบวหารัรัาว
ิ
่
ึ
ู
�
้
ึ
่
่
้
�
�
ี
ี
่
ู
ึ
ต่นพทธศิต่วรัรัษท� 25 ซึ่งมรัปูแบบทต่างไปูจัากซึ่มปูรัะต่ ู
ี
้
้
ู
ั
ิ
�
้
ั
้
่
่
โขงทางเขาหนาวหารัยคกอนหนานน ทงรัปูแบบการัซึ่อน
�
้
�
ื
ี
�
ช่นปูรัาสาท รัายล้ะเอยดของเครัองปูรัะดบซึ่ม
ั
ั
้
่
ี
็
แล้ะเทคนคการัปูนล้ายทเปูนการัปูนแปูะใหเต่มพนท � ี
�
็
ื
้
�
้
้
�
�
ิ
ื
็
ล้วดล้ายปูรัะดบซึ่มโขงมล้ายเครัอดอกออกล้ายเต่มพนท ี �
�
ื
่
ี
้
ั
ู
ี
้
ั
�
้
ั
มต่วมอมสอดแทรัก ทงสองขางของเสาซึ่ม มรัปูปูน
่
ี
้
�
่
ื
ื
เทวดายืนถิ่ออาวธ ซึ่�งมแนวความคิดเหมอนกับซึ่มโขง
ี
้
ึ
่
่
ิ
์
ั
่
์
้
ี
อโบสถิ่สองสงฆ์ วดพรัะสงห (สรัางปู พ.ศิ.2355) อยางไรั
�
ภาพที 149 - 150 กต่ามล้กษณ์ะของล้ายปูรัะเภทอนพบวามความแต่กต่าง
่
็
ี
ื
่
�
ั
้
ู
ิ
ู
้
ซึ่มปูรัะต่โขงทางเขาวหารั แล้ะงานปูนปูน
้
�
่
ู
ู
ปูรัะดบเสาซึ่่มปูรัะต่โขงรัปูเทวดา วดข่นคง
ั
ั
้
103

ภาพที� 151 - 154
้
�
ั
้
ิ
มณ์ฑปูพรัะเจัาภายในวหารั แล้ะงานปููนปูนปูรัะดบมณ์ฑปู
พรัะเจัาภายในวหารัวดข่นคง
ิ
้
ั
ี
่
ำ
็
้
ู
ั
�
�
จัดท 3 ล้วดล้ายปูนปู้นปูรัะดบโขง ปูล้ายซึ่มทาเปูนล้ายมกรัคายนาค 3 เศิยรั
ี
่
�
ี
ี
ิ
ิ
พรัะพทธรัปูทปูรัะดษฐานภายในวหารั มล้วดล้ายปูนปูนต่กแต่งต่ามสวนต่างๆ สวนเรัอน
�
้
ู
่
่
่
่
ื
่
ู
่
ี
้
่
�
ี
่
ั
้
ู
ิ
ทมล้กษณ์ะเปูนอบมงภายในวหารัหองสดทาย ธาต่่ต่กแต่่งดวย ล้ายกาบบน กาบล้าง สวนกาบ
่
็
้
ู
ั
ู
่
เปูนอาคารักออฐถิ่อปูน หล้งคาจัวดาดปูน บนแล้ะกาบล้่าง มล้วดล้ายแล้ะเทคนิคเช่นเดียว
ิ
ี
ั
ื
�
็
่
้
้
ู
ิ
็
ื
้
ั
ั
้
่
ำ
้
้
ดานหนาปูรัะดบซึ่มโคงจัรัะนา ล้กษณ์ะคล้ายกบ กบปูรัะต่โขงหนาวหารั เปูนล้ายเครัอล้านนา
ั
้
ั
่
ี
้
ิ
้
ั
ี
ซึ่มปูรัะตู่โขงหน้าวหารั แต่ไม่มยอดปูรัาสาท ล้ายดอก แล้ะกานใบปูรัะเภทเดยวกน เทคนค
่
ิ
ี
็
ั
ี
่
�
้
่
ั
ำ
แต่เปูนล้กษณ์ะของซึ่มจัรัะนาซึ่อนกน 2 ต่กแต่ง ปู�นปูนแปูะเปู็นล้ายปูรัะดิษฐ์ ทมล้ักษณ์ะ
่
้
้
ู
็
้
ี
�
ึ
้
์
ั
่
ซึ่มดวยล้ายพนธพฤกษาเปู็นล้ายเครัือมหงส ์ ของการัเล้ียนแบบธรัรัมช่าต่ิ ซึ่งเปูนล้กษณ์ะงาน
ั
เกาะเปูนเเถิ่วในซึ่มช่นล้าง ปูล้ายซึ่มเปูนหงส ์ ในช่่วงพ่ทธศิต่วรัรัษที 25
่
็
�
่
้
่
็
้
ั
�
ทงสองขาง สวนซึ่มช่นบนเปูนหางนาคเก�ยว
ั
็
ี
�
้
ั
�
่
้
่
104

้
ั
ั
ิ
�
่
�
้
2.5.14 ลายปันปันปัรู้ะดบีกทายวหารู้วดรู้อง
�
ั
่
ั
ำ
ี
แหยง อาเภอหางดง จัังหวดเชุยงใหม ่
ล้วดล้ายปูนปู้นปูรัะดับโขงพรัะพทธรัูปู
่
ู
�
ทมล้กษณ์ะเปู็นอบมงภายในวิหารัหองสดทาย
ู
ี
ี
�
ั
้
่
่
้
�
็
ั
ั
ื
ู
ิ
ู
่
เปูนอาคารักออฐถิ่อปูน หล้งคาจัวดาดปูน
ั
่
่
ี
ั
ั
่
�
ซึ่งมล้กษณ์ะคล้ายแล้ะมกล้มช่างเดยวกนกบก ่ ู
ี
้
ึ
ี
้
ั
่
ื
่
้
ทายวหารัวดขนคง กล้าวคอ ดานหนาปูรัะดบ
ิ
้
ั
้
้
ำ
้
้
่
ั
�
้
ซึ่มโคงจัรัะนาซึ่อนช่น ต่เสนกรัอบล้ายดวย
ี
ั
้
่
่
่
้
เสนล้วดแล้ะไขปูล้า ต่กแต่งซึ่มดวยล้ายพนธ ์
้
์
พฤกษาเปูนล้ายเครัอมหงสเกาะเปูนเเถิ่วในซึ่ม
็
ื
็
้
่
ี
�
ช่นล้าง ปูล้ายซึ่มเปูนล้ายหางวนพรัรัณ์พฤกษา
็
่
ั
ั
่
้
ี
ทงสองขาง สวนซึ่มช่นบนเปูนหางนาคเกยว
้
�
ั
�
่
็
่
้
ั
�
้
็
่
ำ
ี
ปูล้ายซึ่มทาเปูนล้ายมกรัคายนาค 3 เศิยรั
่
มล้วดล้ายปูนปูนต่กแต่งต่ามสวนต่างๆ สวนเรัอน
่
่
�
ี
ื
ู
่
้
ธาต่่ต่กแต่่งดวย ล้ายกาบบน กาบล้าง สวนกาบ
่
้
่
้
่
บนแล้ะกาบล้างมล้วดล้าย ใช่เทคนคการัปูนแปูะ
ิ
้
ี
�
้
เปูนล้ายเครัอล้านนาล้ายดอกแล้ะกานใบเปูนล้าย
็
็
ื
้
ั
�
ี
ปูรัะดิษฐทมล้กษณ์ะของการัเล้ียนแบบธรัรัมช่าต่ิ
์
ี
่
มการัต่กแต่งด้วยกรัะจักจัืน ทารัก ทาช่าด
ี
ั
ิ
ี
้
่
�
่
ั
แล้วปูดทอง ซึ่ึงล้กษณ์ะงานช่างแบบน� พบในช่วง
่
ิ
พทธศิต่วรัรัษท� 24 แล้วนยมกนมากในช่วง
่
้
ั
ี
็
ั
พ่ทธศิต่วรัรัษที 25 ซึ่งกูทายวหารัทีเปูนล้กษณ์ะ
้
ิ
่
�
�
ึ
�
ของคนธกฎเช่นน พบจัานวนหล้ายแหงในพนท � ี
ื
่
�
�
่
ั
ี
ี
่
ำ
อาเภอหางดง
ำ
ภาพที 155 - 157
�
้
้
�
�
้
ำ
งานปููนปูนปูรัะดบซึ่่มจัรัะนาซึ่อนช่ัน
ั
ซึ่่มปูรัาสาททายวหารัวดรัองแหยง ่
้
้
ิ
้
ั
105

�
้
การัปูนล้ายพรัรัณ์พฤกษาภายในกรัอบเส้นล้วด
ื
�
แล้ะขาปูล้าเต่มพนท ดานขางของเสาซึ่มมงาน
็
้
้
ี
่
�
้
ี
ปูนปูนรัปูเทวดาพนมมือยืนบนดอกบัวปูรัะดับ
ู
ู
้
�
่
ี
ื
้
้
ั
้
ทงสองขางของทางเขา มซึ่มล้ดเพ�อวางจัรัะนา
�
ำ
้
้
ั
�
ซึ่งเปูนล้กษณ์ะของซึ่่มจัรัะนาซึ่อนกน 2 ต่กแต่่ง
ึ
ำ
็
ั
้
่
็
้
ั
้
้
่
ซึ่มเปูนซึ่มหยก เดนขอบดวยเสนล้วดแล้ะขาปูล้า
ิ
�
ภายในกรัอบโคงหยกปูนล้ายล้ายพนธพฤกษา
้
ั
์
้
ั
ื
่
เปูนล้ายเครัอ มหงสเกาะเปูนเเถิ่วในซึ่มช่นล้าง
์
ี
็
�
้
่
็
ั
�
ปูล้ายซึ่่มเปูนหงสทังสองขาง สวนซึ่่มช่ันบนเปูน
้
่
็
์
็
�
้
้
�
้
หางนาคเกียว ปูล้ายซึ่่มทำาเปูนล้ายมกรัคายนาค
็
่
ี
ี
3 เศิยรั มล้วดล้ายปูนปูนต่กแต่งต่ามสวนต่างๆ
�
้
่
่
ู
ี
�
รัวมไปูถิ่ึงยอดปูรัาสาททปู�นแปูะเปู็นรัปูดอกล้อย
ู
้
�
ี
้
ั
นอกจัากนปูรัะดบซึ่มปูรัาสาทมขหนาบน
ั
่
้
่
มการัต่กแต่งด้วยกรัะจักจัืน แล้ะทาสีสนต่างๆ
ี
่
ั
่
ื
้
็
ี
ิ
ี
เช่น สนาเงนจัากครัาม สเหล้อจัากรัง เปูนต่น
่
�
ำ
�
ึ
่
ี
ั
่
ซึ่งล้กษณ์ะงานช่างแบบนพบในช่วงพทธศิต่วรัรัษ
่
�
ที 24 แล้้วนยมกนมากในช่่วงพ่ทธศิต่วรัรัษที 25
�
ั
ิ
�
ี
ึ
ซึ่งพบมากในพืนทีจัังหวดเช่ยงใหม ่
ั
�
�
�
ุ
ั
้
ุ
ั
�
�
2.5.15 ลายปันปันปัรู้ะดบีซุ้มปัรู้าสาทมข่
ุ
หนาบีนอโบีสถวดบีานเปัยง อาเภอหางดง
ี
�
ั
�
ั
ำ
ั
จัังหวด
ี
เชุยงใหม ่
ี
้
้
�
ั
อ่โบสถิ่วดบานเปูยง ปูรัากฏงานปููนปูน
้
บรัเวณ์ซึ่มปูรัาสาทมขหนาบนทางเขาหนาอโบสถิ่
ิ
้
่
่
่
้
ั
้
ี
มรัปูแบบโครังสรัางปูรัาสาทต่ามแบบซึ่ม
้
่
้
ู
ี
ปูรัะต่โขง มการัปูรัะดับล้วดล้ายปูนปู้นต่าม
ู
ู
�
ช่ันฐาน ถิ่งช่ันหล้งคาทรังปูรัาสาทซึ่อนกน 3 ช่ัน
�
ั
ั
�
ึ
�
้
่
โดยเฉพาะในส่วนเรัอนธาต่จัะต่กแต่งในส่วน
่
ื
่
กาบบน กาบล้าง แล้ะปูรัะจัำายามอก รัวมไปูถิ่ง
ึ
ภาพที� 158 - 159
ั
้
้
ี
ซึ่่มปูรัาสาทม่ขหนาบนอ่โบสถิ่วดบานเปูยง
้
ั
ี
อาเภอหางดง จัังหวดเช่ยงใหม ่
ั
ำ
106

ภาพที 160 - 162
�
้
ำ
้
�
ั
งานปููนปูนปูรัะดบซึ่่มจัรัะนาปูรัาสาทม่ขหนา ้
ี
้
ั
บนอ่โบสถิ่วดบานเปูยง
ั
107

ภาพที� 163
่
ั
วหารัวดปูาจัี� อาเภอเมอง
ิ
ำ
ื
จัังหวดเช่ยงใหม ่
ั
ี
ี
่
ั
ำ
�
้
�
ี
ิ
2.5.16 ลายปันปันปัรู้ะดับีวหารู้วัดปัาจั อาเภอเมือง จังหวัดเชุยงใหม่
ั
่
ั
ี
ื
ึ
ี
�
ั
ี
ี
�
วดปูาจั�หรัอวดปู่าช่ หน�งในวดเกาแกทมความสาคญของ
ั
ำ
่
่
ั
71
ิ
�
ั
ิ
ี
้
�
ำ
ั
ต่าบล้แมเหยะ ต่ามปูรัะวต่วดสรัางขึนเมือปู พ.ศิ.2125 สาหรัับวหารั
ี
่
ำ
ี
้
่
่
่
้
้
้
ั
ึ
�
ื
่
ั
�
ั
หล้งปูจัจั่บนไมพบหล้กฐานแนช่ดวาสรัางขนเมอไหรั ซึ่งปูจัจับนไดมการั
ั
่
�
ั
ึ
ู
บรัณ์ะแล้้ว
้
ื
่
�
�
้
ี
้
วหารัวดปูาจั ถิ่อเปูนงานสถิ่าปูต่ยกรัรัมล้านนายคฟื้นฟื้ ู
ั
่
ิ
็
�
�
้
้
้
�
ี
ั
ั
อกหนึงหล้ง ทียงคงล้กษณ์ะโครังสรัางหล้งคาดานหนา 3 ช่ัน ดานหล้ง ั
้
ั
ั
ซึ่อนกน 2 ช่น ต่วอาคารัเปูนรัปูสเหล้ยมผู้นผู้าต่งอยบนพนยกสง
ื
ู
้
่
�
ู
�
็
ื
�
ั
ั
ี
้
ู
ั
�
ั
�
ี
ปูรัะมาณ์ครั�งเมต่รัแล้ะมีการัยกเกจัของผู้ัง ล้ักษณ์ะโครังสรั้างของอาคารั
ึ
็
�
ิ
โครังสรัางกออฐฉาบปูนแล้ะเครัองบนเปูนโครังสรัางไม หล้งคาสรัาง
้
ื
้
้
้
ู
่
ั
็
้
้
้
ดวยโครังสรัางไมในรัะบบเสาแล้ะคาน
108

ภาพที� 164 - 166
ั
ิ
ั
ล้ายปููนปูนปูรัะดบหนาบนวหารัวดปูาจัี �
�
ั
้
้
่
้
ู
�
ั
การัปูรัะดบงานปูนปูน
้
ั
ิ
้
จัะปูรัากฏใหเหนบรัเวณ์หนาบน
็
วหารั ดวยล้วดล้ายพรัรัณ์พฤกษา
้
ิ
ั
่
์
ั
สอดแทรักสต่วต่างๆโดยเฉพาะต่ว
่
ื
�
็
ั
ั
�
มอมทกาล้งวงไล้กน ปูรัะดบเต่มพนท ี �
ำ
ั
ี
�
ิ
ในส่วนของต่าผู้้าบนหน้าบัน
นอกจัากนยงมการัปูนล้ายดอก
้
�
ี
�
ั
ี
ิ
์
็
ปูรัะดษฐเปูนดอกล้อยทเหนช่ดเจัน
ั
�
็
ี
ั
มากขึน เช่่นดอกบวผู้ด (ทานต่ะวน)
ั
ั
�
ดอกต่าสบปูะรัด เปูนต่น โดยมอาย่
้
ั
็
ี
่
�
อยในช่่วงพ่ทธศิต่วรัรัษที 25
ู
109

�
ั
2.5.17 ลายปันปันปัรู้ะดบีอโบีสถ วดอโบีสถ
้
ั
ุ
ั
ุ
ื
ำ
ี
อาเภอเมอง จัังหวดเชุยงใหม ่
ั
้
ี
ึ
ื
�
ั
�
วดอโบสถิ่ สรัางขนเมอปู พ.ศิ.2135
่
72
ั
ไดรับพรัะรัาช่ทานวสงคามสมา เมอปู พ.ศิ.2210
ื
ี
ี
้
ิ
่
�
ิ
่
ภายในวัดปูรัากฏอโบสถิ่โบรัาณ์ เปู็นอาคารัก่ออฐ
ั
ู
่
้
ั
ื
ื
ถิ่อปูน สวนบนปูรัะดบดวยเครัองไม หล้งคา
้
�
ซึ่อนกน 2 ช่น มงดวยกรัะเบองดนขอ ซึ่งจัาก
ึ
�
ั
ื
�
�
ั
่
้
้
ิ
จัารักบนแผู้นไมภายในอโบสถิ่ ทาใหทรัาบวา
้
่
้
่
ึ
ำ
่
73
้
ั
ั
อ่โบสถิ่หล้งดงกล้าวสรัางขึ�นในปู พ.ศิ.2390
่
ี
่
ในสวนของการัปูรัะดับต่กแต่ล้ายปูนปู้น
�
ู
่
ภาพที 167
�
�
้
ี
ั
็
้
ิ
ั
้
ำ
ั
ี
ื
ั
อ่โบสถิ่ วดอ่โบสถิ่ อาเภอเมอง จัังหวดเช่ยงใหม ่ ปูรัากฏใหเหนบรัเวณ์หนาบนทปูรัะดบดวยล้าย
่
้
�
ื
ู
้
ปูนปูนพรัรัณ์พฤกษาต่กแต่งดวยกรัะจักจัน
้
ี
่
้
สต่างๆ ภายในกรัอบต่าผู้าของโครังสรัางมา
้
้
ต่างไหม รัวมไปูถิ่งเสาวหารั ซึ่งเทคนคปูนปูน
่
�
ึ
ิ
ิ
ู
ึ
�
้
็
�
่
ิ
ดงกล้าวเปูนการัปูนแปูะต่ดกบโครังสรั้างไม ้
ั
ั
�
่
แต่นาเสยดายทอโบสถิ่หล้ังนปูจัจับนอยในสภาพ
ี
่
่
ี
้
�
่
่
ี
ั
ู
ทีคอนขางทรั่ดโทรัม
้
่
�
110

72




































ภาพที 169 - 170
�
ั
ั
้
้
งานปููนปูนปูรัะดบหนาบนอ่โบสถิ่ วดอ่โบสถิ่
ั
�
111

�
ภาพที 171
ั
ำ
ั
้
�
ั
ล้ายปููนปูนปูรัะดบหนาบนวหารัวดทาวคาวง ั
ิ
้
้
�
ั
�
ั
ั
้
ิ
ำ
ั
ั
ั
ำ
2.5.18 ลายปันปันปัรู้ะดบีวหารู้วดทาวค์าวง อาเภอหางดง จังหวดเชุยงใหม ่
ี
ู
ั
ำ
้
็
ิ
่
้
ั
�
ั
วหารัวดทาวคาวง เปูนวหารัทรังล้านนายคฟื้นฟื้ ต่วอาคารั
ิ
้
�
�
ี
็
เปูนรัปูสเหล้ยมผู้นผู้า มการัยกเก็จัของผู้ัง ล้กษณ์ะโครังสรั้างของอาคารั
ู
ื
ั
ี
้
ี
็
้
้
ั
้
้
่
ิ
ู
้
ื
โครังสรัางกออฐฉาบปูนแล้ะเครัองบนเปูนโครังสรัางไม หล้งคาสรัางดวย
�
ั
โครังสรัางไมในรัะบบเสาแล้ะคาน หล้งคาเปูนทรังจัวมการัซึ่อนช่นของหล้งคา
ี
�
้
ั
ั
็
้
้
ั
�
ั
ั
้
ั
�
�
้
้
็
ั
ั
์
ดานหนาสามช่ันดานหล้งสองช่ัน สมพนธกบการัยกเกจัของผู้งอาคารั
112

�
ภาพที 172
ั
้
�
้
้
ำ
ั
ั
ิ
ล้ายปููนปูนปูรัะดบหนาบนวหารัวดทาวคาวง ั


ิ
�
ล้วดล้ายปูนปู้นปูรัะดับหนาบนวหารั เทคนิคการัปู้นแปูะ
�
้
ู
ั
�
ี
ั
้
ู
�
แบบกดแบน ปูนปูรัะดบต่าผู้ารัปูสเหล้ยมของโครังสรัางมา
ี
�
้
้
้
็
ี
่
่
ั
ต่างไหม เปูนล้ายพรัรัณ์พฤกษาปูรัะดบดวยกรัะจักจันสต่างๆ
ื
้
้
ซึ่�งส่วนใหญ่เปูนล้ายดอกปูรัะดษฐแล้ะล้ายเครัือล้านนา
ิ
ึ
์
็
�
�
ั
�
ิ
หรัอ ล้ายใบเทศิ ทีเรัิมนยมในช่่วงครัึงหล้งของพ่ทธศิต่วรัรัษที 25
�
ื
ู
่
่
ั
ึ
้
็
โดยสภาพปูจัจับนหล้ดรัอนไปูบาง แต่ยงคงแสดงใหเหนถิ่งรัปูแบบ
้
ั
่
้
่
โครังสรัางของล้วดล้ายทีเกดขึนในยคนีอยางช่ดเจัน
้
ิ
�
�
�
ั
่
่
113

2.6


�
ลวดลายปั้นปัันปัลายพิทธศิตวรู้รู้ษ์ที 25
ุ
�
ิ
ิ
ั
ิ
ิ
ิ
่
ยค์อทธพิลพิมาค์�าไม�และอทธพิลรู้ตนโกสนทรู้ ์
ุ
ั
ื
�
่
�
ี
่
ึ
ในช่วงเวล้าครังหล้งของพทธศิต่วรัรัษท 25 สภาพบานเมอง
้
ำ
ี
�
ี
ในรัาช่อาณ์าจัักรัไทยเกิดการัเปูล้�ยนแปูล้งครั�งสาคัญทส่งผู้ล้ให้เกิด
ั
ื
ี
รัปูแบบการัสรั้างงานศิล้ปูกรัรัมท�ไดเกยวเน�องจัากแนวทางการัเมืองการั
ิ
�
ี
้
ู
ิ
ู
ิ
ิ
็
ปูกครัอง จัากสมบรัณ์าญาสทธรัาช่มาเปูนแบบปูรัะช่าธปูไต่ยใน
ั
้
ี
ี
ั
พ.ศิ.2475 ได้สงผู้ล้ให้สงคมแล้ะวัฒนธรัรัมล้านนาได้มการัปูรับเปูล้�ยน
่
ี
รัปูแบบ ซึ่งรัปูแบบงานศิล้ปูกรัรัมก็ไดรับผู้ล้กรัะทบน�ดวยเช่นเดยวกน
ิ
ู
้
้
ี
ั
ั
ู
ึ
่
�
ี
ั
ิ
ิ
�
ิ
ิ
ั
ั
ิ
ดงจัะพบรัูปูแบบท�รับอทธพล้รัฐนยมมาปูรัากฏในงานศิล้ปูกรัรัมท้องถิ่น
้
่
้
์
่
้
ั
ั
่
เช่น ล้วดล้ายหนาบนปูรัะดบดวยครัฑ นารัายณ์ทรังครัฑ แล้ะช่าง
ี
�
ี
็
ู
สามเศิยรั เปูนต่น ทผู้กล้วดล้ายดวยล้ายกนกแบบศิล้ปูะภาคกล้าง
้
้
ิ
ิ
ี
สะท้อนความนิยมของศิล้ปูะจัากส่วนกล้าง ท�เรั�มมีความนิยมในช่่วง
ิ
้
�
ิ
้
ั
กอนหนานี โดยการัสนบสน่นจัากเจัานายในทองถิ่นมาบางแล้้ว
�
้
่
้
ื
่
ึ
็
ในสวนของล้ายเครัอเถิ่า ซึ่งปูรัากฏใหเหนในการัปูรัะดบหนา
ั
้
�
้
ี
่
ี
บันวิหารัแล้ะอโบสถิ่ล้้านนา จัะเปู็นล้ายท�โดดเด่นในช่่วงเวล้าน� คือมล้าย
ี
�
่
้
ขนาดใหญแล้ะเต่มพนทกรัอบสามเหล้ยมจัวหนาบนโครังสรัางงาน
�
ี
ั
ั
็
�
ี
�
้
ื
่
็
่
่
้
่
่
�
สถิ่าปูต่ยกรัรัม ซึ่งสามารัถิ่แบงออกเปูน 3 กล้มใหญ คอ กล้มแรักล้วดล้าย
่
ึ
ื
ิ
่
ี
�
พรัรัณ์พฤกษาศิล้ปูะแบบต่ะวันต่ก เปู็นล้ายเครัือเถิ่าหรัือทเรัยกวา
ี
ล้ายเครัอฝรััง กล้มทีสองล้วดล้ายกนกไทยในศิิล้ปูะรััต่นโกสนทรั แล้ะ
์
ิ
่
ื
่
�
�
�
่
่
่
�
ื
ั
กล้มทีสามผู้สมรัะหวางล้ายเครัอฝรัังกบล้ายกนกไทย 74
็
ั
ั
ิ
็
้
ี
�
ในขณ์ะเดยวกน กยงปูรัากฏความนยมในการัสรัางงานทเปูน
ี
้
้
ิ
ิ
�
ึ
�
เอกล้กษณ์ทองถิ่นล้านนาอกกรัะแสหนง โดยสะทอนคต่นยมในเรัอง
์
ิ
�
ั
้
ื
ี
ความสมพนธรัะหวางคน พรัะธาต่ แล้ะปูนกษต่รัไดอยางนาสนใจั
้
่
ั
ั
่
ั
ี
่
่
์
ั
่
ิ
่
้
ู
้
�
้
ี
ั
ั
ั
ั
ทไดรัจักกนดในสงคมแล้ะวฒนธรัรัมล้านนาคอ “คต่ช่ธาต่”
ื
ี
75
แล้ะ “ปูเปูง” ซึ่งจัะเปูนการัผู้กล้ายพรัรัณ์พฤกษาเขากบล้ายสต่วปูรัะจัา
�
ิ
ู
�
ึ
็
ำ
ั
์
้
ั
ี
ั
ี
ำ
ั
้
ปูเกดของบคคล้สาคญๆ ในการันำามาปูรัะดับหนาบนอาคารัทาง
่
ิ
พ่ทธศิาสนา
114

ิ
ั
2.6.1 ลายปั้นปัั�นปัรู้ะดบีวหารู้วดแสนฝาง
ั
ื
อาเภอเมอง จัังหวดเชุยงใหม ่
ำ
ั
ี
ิ
้
ั
ี
�
็
ิ
วหารัวดแสนฝางเปูนวหารัทพรัะเจัา-
ี
ิ
์
ิ
้
้
่
อนทวช่ยานนท เจัาผู้ครัองนครัเช่ยงใหม (รัาช่วงศิ ์
ู
้
็
ิ
พรัะเจัาเจัดต่น) องคท 7 แล้ะเจัาทพเกสรัรัาช่เทว ี
ี
์
้
�
ิ
�
ภาพที 173 - 174 (พรัะรัาช่บดา แล้ะพรัะรัาช่มารัดาในพรัะรัาช่ช่ายา-
ี
ำ
ั
้
้
ื
�
ั
ิ
ั
วหารัวดแสนฝาง เจัาดารัารัศิม) โปูรัดให้รัอพรัะต่าหนกของพรัะเจัา-
ั
อาเภอเมอง จัังหวดเช่ยงใหม ่ กาวโล้รัสสรัยวงษ เจัาผู้ครัองนครัเช่ยงใหมองคท 6
ื
ำ
ี
ู
้
้
�
่
ิ
ี
ี
่
์
์
ิ
�
่
ื
ล้ง แล้วนามาถิ่วายวดเมอ พ.ศิ.2420 โดยให้ปูรับปูรัง
ำ
ั
ั
้
�
ั
่
้
็
ิ
ั
้
ั
ดดแปูล้งสรัางเปูนวหารัปูดทองล้องช่าดทงหล้ง เมอแล้ว
�
ิ
ื
76
ึ
็
เสรัจัจังโปูรัดใหฉล้องสมโภช่พรัะวหารัในปู พ.ศิ. 2421
ี
้
ิ
ซึ่�งต่รังกับจัารัึกในต่านานล้านนาไทยว่า “...จั่ล้ศิักรัาช่
ำ
ึ
ั
1239 (พ.ศิ.2420) ปูฉล้นพศิก ปูกวหารัวดแสนฝาง
ี
ิ
ู
ข้างปูรัะต่ท่าแพช่�นนอก ข้างในเจั้าอินทวิไช่ยานนท ์
ู
ั
ิ
ี
่
เจัานครัเช่ยงใหมใหรัอเอาโรังพรัะเจัากาวโรัรัสไปู
้
ื
้
้
�
77
สรัาง…”
้
115

ี
ั
ิ
�
ู
้
้
วหารัหล้งนสรัางดวยรัปูแบบ
้
้
่
่
สถิ่าปูต่ยกรัรัมล้านนาแบบใหม่ ช่วงพทธศิต่วรัรัษ
ำ
ื
ท 25 ทาใหเกดรัปูแบบผู้งสเหล้ยมผู้นผู้า
ู
้
�
ิ
ี
ี
�
�
ี
้
ำ
�
ี
ั
หล้ังคาเต่�ยแล้ะล้าดต่า โดยล้ดช่�นหล้ังคาด้านหน้า
ั
้
2 ซึ่ด แผู้นหล้งคาดานขางออกมา 2 ต่บ เปูนรัปู
้
ู
็
่
ั
้
ิ
้
�
่
่
ั
ี
แบบทเกดขนกบวหารัล้านนายคใหม หนาบน
ึ
ิ
�
ั
ิ
้
ั
�
้
ั
วหารัปูรัะดบดวยล้วดล้ายไมแกะสล้ก แล้ะปููนปูน
้
ปูดทอง ผู้นงดานนอกวหารัปูรัะดบล้วดล้ายปูนปูน
ิ
้
�
ู
้
ั
ิ
ั
ิ
ั
์
ิ
เปูนรัปูสต่วหมพานต่สล้บกบล้ายกานขด เทคนค
็
ู
ั
้
์
ั
การัปูนแปูะ ผู้ล้งานของครัูบาโสภา (เถิ่�ม) โสภโณ์
ิ
้
�
ภาพที� 175 - 179
่
�
ู
ั
์
ิ
งานปููนปูนรัปูสต่วปูาหมพานต่ ์
้
ั
ิ
ั
ปูรัะดบผู้นงดานนอกวหารัวดแสนฝาง
้
ั
116

ภาพที� 180
้
งานปููนปูน ปูรัะดบซึ่่มปูรัะต่ ู
�
้
ั
ทางหล้งวหารัวดแสนฝาง
ิ
ั
ั
ู
็
�
ิ
ี
ครับาเถิ่ม บรัรัพช่าเปูนสามเณ์รัปู พ.ศิ.2418
ี
�
็
อปูสมบทเปูนพรัะภกษปู พ.ศิ.2427 ทวดแสนฝาง
ี
่
ิ
่
ั
็
่
แล้ะดารังต่าแหนงเปูนเจัาอาวาสวัดแสนฝางในเวล้า
ำ
้
ำ
่
ี
ี
ต่่อมา แล้ะมรัณ์ภาพในปู พ.ศิ.2478 ขณ์ะทีมอาย 70 ปู ี
�
ี
่
้
่
เปูนภกษผู้มความสามารัถิ่ในทางสล้า คอเปูนช่างกอสรัาง
็
ู
ิ
่
็
้
่
ื
ิ
ี
ั
�
ศิาสนสถิ่าน ทงยงมความแต่กฉานในวช่าโหรัาศิาสต่รั ์
ั
ำ
สามารัถิ่พยากรัณ์เหต่การัณ์ต่างๆไดถิ่กต่องแมนยา
้
ู
่
่
่
์
์
้
้
ั
ำ
้
ำ
ี
่
่
จังทาใหช่วงรัะยะเวล้าท�ทานดารังต่าแหนงเจัาอาวาสวด
่
ึ
ำ
มการัสรั้างถิ่าวรัวัต่ถิ่หล้ายหล้ัง หน�งในน�นคอการัปู้นปูน
ี
ึ
�
ื
ั
่
ู
ปูรัะดบวหารัหล้งนี �
ั
ั
ิ
117

ภาพที� 181
�
ั
ั
่
้
งานปููนปูนปูรัะดบอ่โบสถิ่วดปูาเปูา ้
ี
ั
่
ุ
ื
2.6.2 ลายปันปันปัรู้ะดบีอโบีสถวดปัาเปัา อาเภอเมอง จังหวดเชุยงใหม ่
ั
ำ
ั
้
้
ั
ั
�
่
ี
�
ั
ี
วดปูาเปูาสถิ่านทนเคยเปูนคมเกา(วงเกา) ของพญากอนา-
�
่
้
ั
้
่
่
ื
็
ื
ี
่
ู
ั
ิ
้
้
�
ั
ธรัรัมมการัาช่ เจัาผู้ครัองนครัเช่ยงใหมสมยนน ภายหล้งพญากอนา
ั
ี
ั
่
้
�
็
้
้
่
่
ี
ิ
้
ไดสวรัรัคต่ล้ง ไดทาพธสงสการัพรัะศิพเสรัจัแล้วสถิ่านทดงกล้าวไมไดรับ
ั
ำ
ั
ิ
�
้
่
ำ
ื
การัดแล้ เพรัาะค่มต่ังอยนอกกาแพงเมองแล้ะช่่วงเวล้าดงกล้าวต่ดพนอย่ ู
่
ู
ั
ู
ั
กบสงครัามด้านหล้ายดาน จังเปูนอนช่ารัดทรัดโทรัมแล้ะกล้ายเปู็นทรักรั้าง
ำ
�
่
ี
ั
ึ
้
็
่
ิ
็
้
ในช่่วงเวล้าต่่อมา ทาใหเกดเปูนปูาต่นเปูาในบรัเวณ์นี
ำ
่
ิ
78
�
้
้
118

่
�
�
่
ี
ี
ั
�
ต่อมาช่าวเงยว (ไทใหญ) ทเขามาต่ง
้
ี
ิ
�
่
้
ั
่
ถิ่นฐานในนครัเช่ยงใหม ไดรัวมกนขออนญาต่
ั
ั
้
้
ู
้
�
่
ต่อเจัาผู้ครัองนครัในสมยนนขอสรัางวด
ั
้
่
ี
้
้
้
่
่
ึ
้
่
จังอนญาต่ใหไปูแพวถิ่างปูาไมเปูาทคมเกา
�
(วังเก่า) นอกกาแพงเมือง ทาการัสรั้างวัด
ำ
ำ
ิ
็
้
เปูนสถิ่าปูต่ยกรัรัมแบบศิล้ปูะของช่าวเง�ยว
ี
้
ื
�
ั
่
็
ี
ั
(ไทยใหญ่) หล้งคาซึ่อนกนเปูนช่นๆ เรัยกช่อวา
ั
�
เช่ต่วนวหารับาง เวฬุวนวหารับาง มการับรัณ์ะ
ิ
ี
้
ู
ั
ิ
้
ั
่
ซึ่อมแซึ่มมาหล้ายครััง
่
�
ิ
ิ
จันถิ่งสมยเจัาอนทรัวช่ยานนท ์
้
ึ
ั
ี
้
เจั้าผู้ครัองนครัเช่ียงใหม่องคท� 7 (พ.ศิ.2413 -
์
ู
ั
่
2440) แมหมอมบวไหล้ (ช่ายาช่าวไทใหญ)
่
่
ี
่
ำ
ั
รัวมกบช่าวเง�ยว (ไทใหญ่) ทาการัขออนญาต่ ภาพที� 182 - 184
้
ู
้
�
ู
่
้
่
�
ั
่
ั
บรัณ์ะซึ่อมแซึ่มวดปูาเปูาครังใหญในปู พ.ศิ.2426 งานปููนปูน ล้ายหมอบรัณ์ฆ์ฏะ
ี
ั
่
ั
ิ
้
ิ
ี
แล้ะในปู พ.ศิ.2434 เจัาอนทรัวช่ยานนท ์ ปูรัะดบอ่โบสถิ่วดปูาเปูา ้
้
ั
่
่
เปูนปูรัะธานรัวมกบแมหมอมบวไหล้ ไดสรัาง
็
ั
่
้
พรัะเจัดย์แล้ะวิหารัไม้ ทมีสถิ่าปู้ต่ยกรัรัมแบบ
ี
�
ี
่
ไทใหญ”
119

�
ภาพที 185
ี
ื
ั
ู
้
ซึ่่มปูรัะต่โขงแล้ะอ่โบสถิ่วดเช่ยงยน
ี
ำ
ั
อาเภอเมอง จัังหวดเช่ยงใหม ่
ื
้
ั
้
ุ
�
ุ
ั
ี
�
ั
2.6.3 ลายปันปันปัรู้ะดบีซุ้มปัรู้ะตโข่งและอโบีสถวดเชุยงยน
ื
ี
ำ
อาเภอเมอง จัังหวดเชุยงใหม ่
ื
ั
ู
่
ั
�
ี
้
้
�
ซึ่มปูรัะต่โขงแล้ะอโบสถิ่แปูดเหล้ยม โครังสรัางทงหมด
่
เปูนการัก่ออฐถิ่อปูน มการัปูรัะดับงานปูนปู้นปูรัะดับบรัเวณ์
ู
ี
ู
�
ิ
ิ
ื
็
่
ู
้
้
ซึ่มปูรัะต่หนาต่างของอโบสถิ่ ดวยล้วดล้ายพรัรัณ์พฤกษา
่
่
้
ั
ั
่
ั
่
แล้ะล้ายสต่วต่างๆ เช่น นกยูง กรัะต่าย อนสญล้กษณ์ ์
์
่
ั
ิ
ำ
พรัะอาทต่ย์ พรัะจัันทรั์ ทช่าวพม่า-ไทใหญ่ให้ความสาคัญ
�
ี
ี
ิ
้
เปูนต่น โดยล้วดล้ายปูนปู้นดงกล้าวมเทคนคปูนแกะ
้
็
ู
ั
่
�
�
็
ิ
ึ
ซึ่งเปูนเทคนคทีนยมกนในช่่างพมา-ไทใหญ ่
�
ั
่
�
ิ
120

่
้
้
่
ั
ซึ่มปูรัะตู่โขง เปู็นซึ่มปูรัะตู่ 4 ช่�น บนซึ่ม
้
่
ั
�
ู
ั
์
้
้
ช่นแรักปูรัากฏงานปูนล้อยต่วปูนรัปูเทวดาองคท 1 นง � ั
�
�
ี
�
�
ี
ื
ื
ั
ขดสมาดมือถิ่ออาวธ แล้ะองค์ท 2 มอถิ่อสมด
่
ื
่
ั
ึ
ี
้
่
็
แล้ะดนสอจัดบนทกความด แล้ะมมของซึ่มเปูนรัปู
ู
ิ
่
�
ั
ี
่
ู
้
หมอบรัณ์ฆ์ฏะ แล้ะมล้ายกาบต่งแบบพมา-ไทใหญ ่
้
สล้บกบปูรัะดบดอกแปูดกล้ีบ ซึ่อนช่นขนไปูต่ามช่น
ั
�
ั
ั
ั
ึ
ั
�
�
�
ั
้
ู
ั
ปูรัาสาท หวเสาปูนปูนปูรัะดบกาบบนเปูนล้าย
็
ั
็
�
้
พรัรัณ์พฤกษา ถิ่อเปูนอกหนึ�งต่วอย่างของงานปููนปูน
ี
ื
แบบพมา-ไทใหญ ทปูนปูรัะดบสถิ่าปูต่ยกรัรัม
้
ี
่
่
�
้
ั
�
ี
ทีมความงดงาม
�
�
ภาพที 186 - 190
ู
่
ล้ายปูนปูนปูรัะดบซึ่มปูรัะต่โขงวดเช่ยงยน
ี
้
ู
ื
้
ั
�
ั
ี
ำ
ื
อาเภอเมอง จัังหวดเช่ยงใหม ่
ั
121

�
ั
ั
ั
้
่
2.6.4 ลายปันปันปัรู้ะดบีหอธรู้รู้ม วดปัาซุ้างงาม ภาพที� 191 - 193
้
ั
�
ั
ำ
่
ำ
อาเภอปัาซุ้าง จัังหวดลาพิ้น ล้ายปููนปูนปูรัะดบหอธรัรัม
วดปูาซึ่างงาม อาเภอปูาซึ่าง จัังหวดล้าพน
ั
่
่
ำ
ำ
ู
ั
่
หอธรัรัมหรัือหอไต่รัวัดปูาซึ่างงาม
�
่
ื
ั
ู
สรัางเมอ พ.ศิ. 2451 โดยครับานนทาธดงค ์
้
ึ
มาจัากเมองยอง เปูนผู้ทาการับรัณ์ะกอสรัางขน
ื
ำ
�
้
ู
้
ู
็
่
ซึ่งมล้กษณ์ะทางสถิ่าปูต่ยกรัรัมผู้สมผู้สานกัน
�
้
ึ
ี
ั
่
้
ั
ั
รัะหวางสถิ่าปูต่ยกรัรัมต่ะวนต่กแล้ะเอกล้กษณ์ ์
แบบล้านนา อาคารักออฐถิ่อปูนหนาทบสองช่น
ู
ิ
่
ั
ึ
�
้
ื
่
้
้
�
ั
ั
ั
แบบต่ะวนต่ก แต่โครังสรัางหล้งคาซึ่อนช่น
่
์
ั
้
ั
�
้
ั
ล้ดหล้นกนต่ามเอกล้กษณ์ล้านนา มงดวย
ื
้
่
�
กรัะเบอง หนาบนแล้ะนาคสะดงปูรัะดบดวย
ั
ั
้
้
ู
ล้วดล้ายปูนปูนพรัรัณ์พฤกษา ล้ายใบเทศิ ต่กแต่ง ่
�
้
ี
่
ื
ดวยกรัะจักจันสต่างๆสวยสดงดงาม ต่วอาคารั
้
ั
่
ั
ปูรัะดบดวยล้ายปูนปูนเทวดาศิล้ปูะแบบพมา
ิ
ู
�
้
้
ี
ื
็
ื
�
ี
�
ั
�
้
ึ
�
ซึ่งพบเหนไดทวไปูในพนทบรัเวณ์น เหนอกรัอบ
ิ
�
บานหน้าต่างปูรัะดับล้ายปูนปู้นล้ายหม้อ-
�
ู
่
ู
ึ
บรัณ์ฆ์ฏะ ซึ่งงานปูนปูนปูรัะดบหอธรัรัมน ี � ภาพที� 191 - 192 ้ ู
�
ู
�
้
ั
้
�
งานปููนปูนล้ายหมอบรัณ์ฆ์ฏะ
เปูนล้กษณ์ะงานปู้นแกะ เทคนิคแบบงานช่าง ปูรัะดบหอธรัรัมวดปูาซึ่างงาม
็
ั
�
่
ั
่
ั
พมา-ไทใหญดงที�เคยเสนอต่วอยางไวขางต่น
้
ั
่
้
่
้
่
ั
122

ภาพที� 194 - 196
�
้
งานปููนปูนล้ายเทวดา
่
ั
ปูรัะดบหอธรัรัมวดปูาซึ่างงาม
ั
123

ภาพที� 197
ิ
ั
ี
ื
วหารัวดสวนดอก อาเภอเมอง จัังหวดเช่ยงใหม ่
ำ
ั
�
2.6.5 ลายปั้นปัันปัรู้ะดบีวหารู้วดสวนดอก อาเภอเมอง จัังหวดเชุยงใหม ่
ั
ื
ำ
ี
ั
ั
ิ
ี
ี
ิ
วิหารัหล้วงหล้ังน� สรั้างโดยครัูบาเจั้าศิรัวช่ัย แล้ะเจั้าแก้วนวรััฐ
็
�
็
ั
ิ
ี
ี
เมือ พ.ศิ.2474 - 2475 เปูนอาคารัโครังสรัางคอนกรัต่เสรัมเหล้ก โดยมล้กษณ์ะ
้
79
ี
้
้
้
ั
ี
ี
่
ื
ิ
้
็
ิ
พเศิษคอเปูนวหารัโถิ่งไมมฝาผู้นงมแต่่รัะเบยงโดยรัอบ เจัาแกวนวรััฐ เจัาผู้ครัอง
ู
ั
์
นครัเช่ียงใหม่องคสดท้ายแล้ะพรัะรัาช่ช่ายาเจั้าดารัารัศิมี ได้กรัาบอารัาธนา
่
ิ
ั
ิ
ั
์
้
ี
่
ี
้
ู
์
่
ิ
็
ครับาศิรัวช่ยมาเปูนปูรัะธานกอสรัางปูฏสงขรัณ์พรัะวหารั พรัะเจัดย ซึ่มปูรัะต่ ู
ำ
กาแพง ต่ามรัาช่ศิรัทธาของเจัาแกวนวรัฐแล้ะพรัะรัาช่ช่ายาดารัารัศิม ี
ั
้
้
ั
ั
ื
ต่ล้อดศิรััทธาช่าวเมองเช่ยงใหมทังหล้าย ในวนแรัม 10 คา เดอน 8 (เดอน 10
�
�
ำ
่
ื
ื
ี
ั
ั
ั
เหนอ) จั.ศิ.1293 (ต่รังกบวนพฤหสบด ที 9 กรักฎาคม พ.ศิ.2474) ไดเรัิมล้งมอ
ื
�
�
ื
้
ั
ี
่
้
ำ
ั
ี
ั
์
์
ขดรัากฐานวิหารั วดสวนดอก แล้ะได้ปูฏสงขรัณ์พรัะเจัดยบรัณ์ะกาแพงซึ่มปูรัะตู่
ิ
ู
่
ู
้
พรัอมกนไปูดวย การับรัณ์ะวดสวนดอกครัังนีเปูนการับรัณ์ะทียงใหญ ่
้
ั
ั
�
ู
ิ
�
�
�
็
124

�
ภาพที 198 - 199
้
�
้
ั
ิ
ั
ล้ายปููนปูนหนาบนวหารัวดสวนดอก
�
ื
ล้วดล้ายปูนปูนปูรัะดบหนาบนทงสองดาน เปูนล้ายเครัอเถิ่า
ั
้
ั
ั
้
้
็
ู
�
ิ
แบบศิิล้ปูะล้้านนาผู้สมกบรััต่นโกสนทรั เช่่นล้ายกานขด ล้ายกรัะจััง
ั
์
้
์
ู
ั
ใบเทศิ ล้ายเทพพนม ล้ายเทวดา รัวมถิ่อการัสอนแทรักรัปูสต่วต่่างๆ
ื
่
ู
ั
้
่
�
้
ู
เขาไปูในงานปูนปู้นแฝงไวกบแมกไม้หมมวล้พฤกษา เช่น นกแก้ว
ั
ื
้
ั
็
ี
แขกเต่า พญานาค แล้ะเสออนเปูนสญล้กษณ์ปูนกษต่รัของ
ั
ั
์
ั
ิ
ู
ี
ั
้
ครับาศิรัวช่ย ปูรัะดบดวยกรัะจักจัน ทารัักแล้้วปูดทอง ถิ่อเปูนงาน
ื
็
ื
ั
ิ
ั
ื
ปูนปูนล้านนายคหล้งสดทมพฒนาการัท�เปูล้ยนไปู ถิ่อเปูนต่วอย่าง
ู
็
ี
�
้
ั
ี
่
�
ี
่
ั
้
ี
�
�
ั
�
�
้
�
งานปููนปูน ในช่่วงปูล้ายพ่ทธศิต่วรัรัษที 25 ทีช่ดเจันทีส่ด
125

�
ภาพที 200
ิ
ั
้
ู
้
ั
ี
ซึ่่มปูรัะต่ทางเขาวหารัวดช่ยพรัะเกยรัต่ ิ
�
ั
ุ
ั
้
ั
2.6.6 ลายปันปั�นปัรู้ะดบีซุ้�มพิรู้ะเจัาในวิหารู้วัดชุยพิรู้ะเกียรู้ต ิ
ี
ื
อาเภอเมอง จัังหวดเชุยงใหม ่
ำ
ั
ิ
ิ
ี
ั
วดช่ยพรัะเกยรัต่ เดมช่อวดช่ยผู้าเกยรัต่ เปูนพรัะอารัาม
ี
ิ
็
ั
ื
�
ั
ั
ั
่
ี
ิ
้
ั
ิ
่
ของนครัเช่ยงใหมมาแต่โบรัาณ์ ในรัช่สมยของพรัะเจัาเมกฏ วสทธวงศิ ์
่
่
ิ
้
่
้
เจัาผู้ครัองนครัเช่ยงใหม่ สวนการัสรั้างวดแล้ะพรัะปูรัะธานในวิหารั
ั
ี
ู
์
พรัะมหาเทวีจัรัะปูรัะภา ทรังสรั้างเพ�อเปูนอนสาวรัียถิ่วายแด่ สมเด็จั-
่
ื
็
ิ
่
ึ
�
ู
ิ
์
ิ
่
ิ
ี
พรัะช่ยรัาช่าธรัาช่ กษต่รัยในวงศิสวรัรัณ์ภม ซึ่งปูกครัองกรังศิรัอยธยา
ั
์
ั
่
่
ู
ำ
่
่
ี
รัะหวางปู พ.ศิ.2081 ถิ่งปู พ.ศิ.2088 นาหนกทหล้อพรัะพทธรัปูองคน ี �
์
ึ
ี
�
�
ี
ั
ี
่
ั
ู
�
มอย่ 5 ต่ือ ต่ือ 1 เทากบ 10 โกฏ นาหนกทอง 5 ต่ือ เทากบ 50 โกฏ ิ
�
ิ
่
�
ั
ำ
�
ั
ั
้
ี
ี
�
ื
�
จังเรัยกพรัะนามว่า “พรัะเจัา 5 ต่อ” ต่ามหล้กฐานจัารัึกทฐานพรัะ
ึ
80
วาสรัางเมื�อจั่ล้ศิกรัาช่ 920 ต่รังกบ พ.ศิ.2101
ั
้
่
ั
126

่
ั
็
ิ
ั
้
้
�
ึ
ิ
ี
�
วหารัหล้งปูจัจับนเปูนวหารัทสรัางขนมา
�
ื
็
�
ี
ื
ิ
ั
้
ทดแทนของเดมทผู้พงไปู เปูนทรังพนเมองหนาบน
่
ั
้
่
ั
ั
์
็
้
ทาเปูนล้ายพนธพฤกษา ปูรัะดบดวยช่อฟื้า ใบรัะกา
่
ำ
์
ู
ิ
้
็
ู
ำ
แล้ะหางหงสทาเปูนรัปูพญานาค ปูรัะต่ทางเขาวหารั
่
ึ
�
ทาเปูนซึ่มปูรัะต่ยคใหมทสรัางขนในปู พ.ศิ.2495
ี
�
่
้
ี
ำ
ู
่
็
้
่
�
่
ี
ู
้
ึ
ู
ู
ั
ดงจัารักทปูรัากฏใต่ซึ่มปูรัะต่ ซึ่มปูรัะต่ในรัปูแบบน � ี
้
้
ไดต่ดล้ดความหนาของเสา ต่ดทอนรัายล้ะเอียด ภาพที� 201 - 203
ั
ั
้
�
ี
้
ำ
ี
ของยอดปูรัาสาทใหสงเรัยวแล้ะจัรัะนาทเรัยบบาง ซึ่่มพรัะเจัาในวหารัวดช่ยพรัะเกยรัต่ ิ
ี
ู
ี
ั
ั
ิ
้
้
ำ
ี
ั
ื
ื
ิ
ู
้
์
ิ
ซึ่งคงไดรัับอทธพล้จัากศิิล้ปูะรััต่นโกสนทรั ถิ่อเปูนรัปู อาเภอเมอง จัังหวดเช่ยงใหม ่
ึ
ิ
็
�
�
แบบใหม่ทเกดขนในช่วงปูล้ายพทธศิต่วรัรัษท� 25
ึ
่
ี
ี
่
�
ิ
ี
ั
ื
�
ี
�
็
ดงปูรัากฏใหเหนหล้ายวดในพนทจังหวดเช่ยงใหม ่
ั
้
ั
ั
ี
่
ู
้
ั
่
้
เช่น ซึ่มปูรัะต่วหารัวดเช่ยงมน ซึ่มปูรัะต่วหารั
�
ิ
ู
่
ิ
ั
้
็
ิ
ั
์
วดพรัะสงห เปูนต่น
127

เช่งอรรถตอนำที 2
�
ิ






�
ิ
่
ี
�
่
�
ิ
ั
ั
ั
่
ี
้
ิ
ิ
ิ
ู
ี
�
้
�
ู
1 ม.ล้, สรัสวสด สขสวสด, เทยววดเทยววา ดล้ายปูนปูนล้านนา (เช่ยงใหม: คณ์ะวจัต่รัศิล้ปู ์
ิ
มหาวทยาล้ยเช่ยงใหม,2544), หนา 27.
ั
้
่
ี
2
วช่ย ต่นกต่ต่กรั, เจัดยเช่ยงยัน อกแงมมหนงของการัพจัารัณ์าทางรัปูแบบ (เมองโบรัาณ์.
่
ิ
ี
ู
ิ
ั
์
ิ
ื
่
ี
ิ
ั
ี
�
ึ
ิ
้
17, 2 (เมษายน – มถิ่่นายน 2534), หนา 48 – 53.
ู
่
ิ
์
่
3 ฐาปูกรัณ์ เครัอรัะยา, พรัรัณ์พฤกษาล้านนา:จัากพนธกรัรัมพช่ สล้วดล้ายในศิล้ปูกรัรัม (เช่ยงใหม ่
ื
ื
้
ั
ี
่
้
้
: อพ.สธ.-แมโจั, 2563), หนา 43.
�
4 ม.ล้, สรัสวสด สขสวสด, เทยววดเทยววา ดล้ายปูนปูนล้านนา (เช่ยงใหม: คณ์ะวจัต่รัศิล้ปู ์
ี
่
ิ
้
ิ
ู
�
่
ั
�
ี
่
ิ
้
ั
ั
ู
�
ิ
ี
�
ิ
่
มหาวทยาล้ยเช่ยงใหม,2544), หนา 29.
้
ิ
ั
ี
5
่
ั
ื
่
่
ิ
ั
ิ
้
ำ
ิ
็
สนต่ เล้กสขม, ศิล้ปูะภาคเหนือ: หรัิภญช่ย-ล้านนา, (กรังเทพฯ: สานกพมพเมองโบรัาณ์, 2538)
่
ั
์
้
หนา 149.
ี
�
ั
ี
6 สนต่ เล้กส่ข่ม “ เจัดยแปูดเหล้ียมวดสะดอเมอง เมองเช่ยงใหม ” ศิิล้ปูวฒนธรัรัม ปูที 16 ฉบบ
�
ั
ั
ื
่
ี
์
ั
ิ
็
ื
ื
�
ที 4 (ก่มภาพนธ 2538) : 36 - 37.
์
ั
ิ
ื
ั
็
ิ
ั
7 สนต่ เล้กส่ข่ม , ศิิล้ปูะภาคเหนอ: หรัภ่ญช่ย - ล้้านนา (กรั่งเทพฯ: สำานกพมพเมองโบรัาณ์ ,
ั
์
ิ
ื
้
์
2538) หน้า 161 . แล้ะการัศิึกษาเปูรัียบเทียบล้ักษณ์ะองคปูรัะกอบทางสถิ่าปูต่ยกรัรัมต่ล้อดจันล้ายปูรัะดับ
่
่
ื
บางสวนไดสรั่ปูวา นาจัะสรัางรัาวต่นพ่ทธศิต่วรัรัษที 20 ดรัายล้ะเอยดใน จัรัศิกดิ เดช่วงศิญา , เจัดยเมอง
ี
�
์
ั
�
ู
ิ
ี
์
้
้
้
่
์
ี
ั
่
ิ
์
เช่ยงใหม, (กรั่งเทพฯ: สำานกพมพวรัรัณ์รัักษ , 2541) หนา 47 .
้
ิ
ั
็
์
ั
ั
8 สนต่ เล้กส่ข่ม, ศิิล้ปูะภาคเหนอ: หรัภ่ญช่ย - ล้้านนา, (กรั่งเทพฯ : สำานกพมพเมองโบรัาณ์ ,
ิ
ื
ิ
ื
้
2538) หนา 183.
ิ
์
้
ั
์
ี
9 อรั่ณ์รััต่น วเช่ยรัเขยว แล้ะ ส่รัพล้ ดำารัหก่ล้, วดรัางในเวยงเช่ยงใหม , (เช่ยงใหม : สำานกพมพ ์
ี
ี
่
ิ
ิ
ั
่
ี
ี
ิ
ต่รััสวน . 2539) หนา 76.
้
ี
่
�
้
ั
10 จัรัาวรัรัณ์ แสงเพช่รั, ล้ายปููนปูนล้้านนารัะยะแรักทีวดอ่มโอ จั.เช่ยงใหม ใน รัวมบทความ ทาง
ี
�
้
่
์
็
ิ
�
ิ
ิ
่
�
่
ิ
่
ั
วช่าการั 72 พรัรัษาท่านอาจัารัย์ หมอมเจัาสภทรัดศิ ดศิกล้, (กรังเทพฯ: พฆ์เณ์ศิ พรันต่ง เซึ่นเต่อรั , 2538)
้
ิ
ิ
้
หนา 151.
11
่
จัรัศิกดิ เดช่วงศิญา, พรัะเจัดยเมองเช่ยงใหม, (เช่ยงใหม: วรัรัณ์รัักษ , 2541), หนา 95 - 101.
ี
์
ื
์
์
ั
�
้
่
ิ
ี
ี
ั
่
่
็
ิ
่
12 สนต่ เล้กสขม, ศิล้ปูะภาคเหนือ : หรัิภญช่ย-ล้านนา, (กรังเทพ: เมืองโบรัาณ์, 2561), หน้า 197.
ิ
ั
้
่
ิ
์
ิ
13 มารั่ต่ อมรัานนท. อทธพล้ศิิล้ปูะจันทีมต่่อล้วดล้ายล้้านนา, (ในวารัสารั มหาวทยาล้ยศิิล้ปูากรั,
ั
�
ี
ี
ิ
ั
�
ปูที 3 ฉบบที� 1 ก.ค.-ธ.ค. 2522), หนา 120-130.
้
ี
ิ
้
ื
ิ
ำ
ู
ั
14 ศิกดช่ย สายสงห. คมอนาช่มศิล้ปูกรัรัมโบรัาณ์ล้านนา, (กรังเทพ: เมองโบรัาณ์, 2563),
ื
ิ
์
่
ั
่
�
หนา 87.
้
ั
ิ
ื
็
ั
ิ
่
่
่
ิ
้
่
15 สนต่ เล้กสขม, ศิล้ปูะภาคเหนอ: หรัภญช่ย-ล้านนา, (กรังเทพ: เมองโบรัาณ์, 2561),
ื
หนา 137.
้
้
16 เสนอ นล้เดช่, ศิิล้ปูะสถิ่าปู้ต่ยกรัรัมล้้านนา, (ดานส่ทธการัพมพ:กรั่งเทพฯ,2544) หนา 70
ิ
่
ิ
์
้
ิ
ั
ั
ิ
17 ม.ล้, สรัสวสด สขสวสด, เทยววดเทยววา ดล้ายปูนปูนล้านนา, (เช่ยงใหม: คณ์ะวจัต่รัศิล้ปู ์
ิ
ี
�
้
�
ิ
�
่
ี
ิ
�
ั
ี
่
ู
ู
่
�
ี
ั
ิ
้
่
มหาวทยาล้ยเช่ยงใหม,2544), หนา 56.
128

ิ
ิ
ั
่
ิ
ั
็
ื
่
่
18 สนต่ เล้กสขม, ศิล้ปูะภาคเหนอ : หรัภญช่ย-ล้านนา. (กรังเทพ: เมองโบรัาณ์, 2561),
่
ื
้
หนา 109
้
ี
ั
ั
่
ิ
�
ี
19 สานกโบรัาณ์คดีแล้ะพิพธภณ์ฑสถิ่านแห่งช่าต่ิท 6 เช่ยงใหม่. รัายงานการัขดต่รัวจัศิึกษาเนิน
ำ
่
ี
ี
ื
ั
ั
เจัดยรัางวดปูาแดงหล้วง ต่.ส่เทพ อ.เมอง จั.เช่ยงใหม. (เอกสารัอดสาเนา), 2540.
่
้
์
ำ
20 พรัะรัต่นเถิ่รัะปูญญา , ช่ินกาล้มาล้ปูกรัณ์์ , รั.ต่.ท. แสง มนวทรั (แปูล้) , พิมพ์ครั�งท� 5 (กรังเทพฯ
ู
ั
ั
่
ี
ี
้
ิ
้
:กรัมศิิล้ปูากรั , 2518) หนา 123.
่
ำ
์
์
ี
ิ
ั
�
็
�
ี
่
21 สมเดจัพรัะเจัาบรัมวงศิเธอ กรัมพรัะยาดารังรัาช่านภาพ, ต่านานพทธเจัดย, พมพครังท 7
ำ
้
่
ั
้
(พรัะนครั หางห่นสวนจัำากดศิิวพรั, 2510) หนา 101 - 102. Reginald Le May, The Culture of
้
้
SouthEast Asia : The Heritage of India, 3rd ed. (London: Novello, 1964) p.168.
ี
�
่
ิ
ิ
ิ
�
่
ั
่
ิ
22 หมอมเจัาสภทรัดศิ ดศิกล้, มหาวหารัโพธทพทธคยาแล้ะการัจัาล้องแบบ, วารัสารัมหาวทยาล้ย
ิ
ั
ำ
้
่
ี
ั
ึ
ศิิล้ปูากรั, ฉบบปูล้ายภาคการัศิกษา ปูการัศิกษา 2529: 20 - 37
ึ
ิ
23 ยอรัซึ่ เซึ่เดส แล้ะ บวสเซึ่ล้เย, ปูรัะวต่ศิิล้ปูะในปูรัะเทศิไทย, หมอมเจัาส่ภทรัดศิ ดศิก่ล้ แปูล้.
ั
่
ี
์
้
ั
์
ิ
่
ิ
์
์
์
ี
ั
(พรัะนครั: มหาวทยาล้ยธรัรัมศิาสต่รั, 2508) หนา 20. พเศิษ เจัยจัันทรัพงษ, ปู้ญหาวดเจัดยอด, วารัสารั
็
ั
ิ
ิ
้
ำ
�
โบรัาณ์คด, ปูที 1 ฉบบที 2 (ต่่ล้าคม - ธนวาคม 2510): 3 - 97 แล้ะ น. ณ์.ปูากนา, ศิิล้ปูะแหงอาณ์าจัักรั
่
ั
�
ั
ี
ี
�
ี
ไทยโบรัาณ์ (พรัะนครั: โอเดยนสโต่รั, 2520) หนา 101 - 102.
้
์
ั
ั
ั
่
็
ั
ิ
่
ู
ิ
์
ู
้
�
้
์
ั
ิ
24 ฉต่รัแกว สมารักษ, ปูรัะต่มากรัรัมปูนปูนรัปูเทพช่มนมปูรัะดบฝาผู้นงวหารัวดเจัดยอด
ี
ิ
ั
ั
ิ
ิ
์
ิ
ิ
่
(มหาโพธารัาม) จัังหวดเช่ยงใหม (วทยานพนธปูรัญญาศิิล้ปูะศิาสต่รัมหาบณ์ฑต่ สาขาวช่าปูรัะวต่ศิาสต่รั ์
ิ
ั
์
้
ิ
ั
ั
ิ
ิ
ศิิล้ปูะบณ์ฑต่วทยาล้ย มหาวทยาล้ยศิิล้ปูากรั, 2541) หนา 43-44.
ั
้
้
�
่
ั
ี
�
�
ิ
ู
ู
�
ี
ั
25 ม.ล้, สรัสวสด สขสวสด, เทยววดเทยววา ดล้ายปูนปูนล้านนา, (เช่ยงใหม: คณ์ะวจัต่รัศิล้ปู ์
ี
ิ
่
ิ
ิ
่
�
ั
ิ
มหาวทยาล้ยเช่ยงใหม, 2544), หนา 61.
้
ี
ั
่
ิ
26 ม.ล้, สรัสวสด สขสวสด, เทยววดเทยววา ดล้ายปูนปูนล้านนา, (เช่ยงใหม: คณ์ะวจัต่รัศิล้ปู ์
ี
ิ
ิ
ิ
�
่
�
ี
ิ
�
ั
ู
ี
ั
่
�
ิ
้
ั
้
ู
�
่
่
้
ิ
ั
ี
มหาวทยาล้ยเช่ยงใหม, 2544), หนา 61.
่
ิ
�
ื
่
27 จัรัศิกดิ เดช่วงศิญา, พรัะเจัดยเมองเช่ยงใหม, (เช่ยงใหม: วรัรัณ์รัักษ, 2541), หนา 130.
ี
ี
้
์
ั
์
ี
์
ู
ี
�
ี
่
่
�
ี
ั
ู
ิ
�
ั
้
�
้
่
28 ม.ล้, สรัสวสด สขสวสด, เทยววดเทยววา ดล้ายปูนปูนล้านนา, (เช่ยงใหม: คณ์ะวจัต่รัศิล้ปู ์
ิ
ิ
ิ
�
ิ
ั
ั
่
ิ
้
มหาวทยาล้ยเช่ยงใหม,2544), หนา 65.
ี
ู
ั
่
ึ
ิ
่
์
ั
่
่
ั
29 วเศิษ เพช่รัปูรัะดบ แล้ะ วงศิฉต่รั ฉต่รักล้ ณ์.อยธยา, รัายงานการัขดแต่งศิกษาแล้ะบรัณ์ะ
้
ิ
ิ
ี
์
ำ
�
ี
ี
เจัดยวดหนองหล้ม (รัาง) แล้ะเจัดยวดปูาต่าล้, (หน่วยศิล้ปูากรัท 4, กรัมศิล้ปูากรั, เอกสารัอัดสาเนา,
ั
์
ั
่
่
2528) หนา 15.
้
ั
ิ
่
ำ
่
ั
30 จัรัศิกดิ เดช่วงศิญา, จัรัะนำาเจัดยล้้านนากอนพ่ทธศิต่วรัรัษ ที 22, (เช่ยงใหม: สานกพมพวรัรัณ์
์
์
ี
�
�
ิ
ี
์
้
์
รัักษ, 2541), หนา 167.
ิ
ั
�
ี
ิ
�
ิ
้
ั
ี
�
31 ม.ล้, สรัสวสด สขสวสด, เทยววดเทยววา ดล้ายปูนปูนล้านนา, (เช่ยงใหม: คณ์ะวจัต่รัศิล้ปู ์
่
ั
่
่
ิ
ี
้
�
ู
ู
ิ
�
ี
่
ั
้
ิ
มหาวทยาล้ยเช่ยงใหม,2544), หนา 68.
ั
ี
32 ปูายขอมล้วด, วดหมืนสารั อ.เมอง จั.เช่ยงใหม, วนที 10 เมษายน 2564.
ั
ั
่
�
ื
�
ู
้
้
ิ
ู
ิ
ั
33 ต่านานมล้ศิาสนา, อน่สรัณ์์งานพรัะรัาช่ทานเพล้งศิพ ม.ล้. เดช่ สนทวงศิ, 1 ธนวาคม 2518.,
ำ
์
้
หนา 218.
ั
่
34 ต่านานพรัะศิิล้าวดช่ยงมัน, (เช่ยงใหม: มปูพ, 2525). หนา 18.
้
ี
ำ
ั
�
�
ู
่
ู
�
ี
ั
่
�
ิ
ิ
ิ
ิ
ิ
่
้
ั
ั
ี
�
้
35 ม.ล้, สรัสวสด สขสวสด, เทยววดเทยววา ดล้ายปูนปูนล้านนา, (เช่ยงใหม: คณ์ะวจัต่รัศิล้ปู ์
ี
�
้
่
มหาวทยาล้ยเช่ยงใหม,2544), หนา 100.
ิ
ี
ั
้
ื
ั
์
ิ
36 ส่รัพล้ ดารัหก่ล้, ปูรัะวต่ศิาสต่รัแล้ะศิิล้ปูะล้้านนา, (กรั่งเทพ: เมองโบรัาณ์, 2561), หนา 239.
ำ
ิ
�
้
ิ
ิ
ิ
ิ
ี
�
�
ั
�
ั
37 ม.ล้, สรัสวสด สขสวสด, เทยววดเทยววา ดล้ายปูนปูนล้านนา, (เช่ยงใหม: คณ์ะวจัต่รัศิล้ปู ์
ี
่
ู
่
่
ี
ิ
�
้
ู
ั
ิ
ั
ี
มหาวทยาล้ยเช่ยงใหม,2544), หนา 116.
้
่
129

ี
ั
้
ู
์
ี
่
่
ิ
38 หนวยศิล้ปูากรัท� 4, รัายงานการัขดแต่งแล้ะบรัณ์ะเจัดยวดปูนสาท, เอกสารัโรัเนยว, 2528.
่
ี
้
หนา 15-19.
่
ิ
่
ิ
ั
ื
้
ั
ิ
39 สนต่ เล้กสขม, ศิล้ปูะภาคเหนอ: หรัภญช่ย-ล้านนา, (กรังเทพ: เมองโบรัาณ์, 2561),
่
็
ื
่
หนา 167.
้
ี
40 จัรัศิกดิ เดช่วงศิญา, พรัะเจัดยเมองเช่ยงใหม, (เช่ยงใหม: วรัรัณ์รัักษ, 2541), หนา 147.
ื
์
่
ี
่
์
�
ั
ิ
์
้
ี
ี
ั
ี
�
41 ม.ล้, สรัสวสด สขสวสด, เทยววดเทยววา ดล้ายปูนปูนล้านนา, (เช่ยงใหม: คณ์ะวจัต่รัศิล้ปู ์
ู
�
ิ
้
ิ
ั
่
ี
่
่
ิ
ู
�
ั
ิ
้
ิ
�
�
้
ี
มหาวทยาล้ยเช่ยงใหม,2544), หนา 118.
่
ิ
ั
ื
�
ื
่
ู
์
ั
ี
ั
่
42 อนกรัรัมการั...,ต่ำานานพนเมองเช่ยงใหมฉบบ 700 ปู, (ศินยวฒนธรัรัม จังหวัดเช่ยงใหม:
ั
ี
ี
่
�
้
ื
โรังพมพมิงเมอง, 2538), หนา 87.
ิ
์
�
ิ
่
�
ิ
ั
ู
ั
ิ
ิ
ั
�
้
ู
�
้
่
ี
ี
�
ี
ิ
่
43 ม.ล้, สรัสวสด สขสวสด, เทยววดเทยววา ดล้ายปูนปูนล้านนา, (เช่ยงใหม: คณ์ะวจัต่รัศิล้ปู ์
่
มหาวทยาล้ยเช่ยงใหม,2544), หนา 119.
ั
ี
ิ
้
ี
44 เรัืองเดยวกน), หนา 121.
้
ั
�
ู
ั
�
ั
่
ั
่
้
45 ปูายขอมล้วด, วดปูาซึ่างงาม อ.ปูาซึ่าง จั.ล้าพน, วนที 8 เมษายน 2564.
้
ู
ำ
ี
�
ิ
�
ิ
46 เธยรัช่าย อกษรัดษฐ, ล้วดล้ายพืนถิ่นงานพ่ทธศิิล้ปูล้้านนา, ในวารัสารั รัมพยอม, ปูที 21 ฉบบ
์
์
�
ั
ี
ั
่
ที 2 เม.ย.-ก.ย. 2562, หนา 1-17.
้
�
้
ิ
ื
็
ื
ิ
่
ั
่
ั
่
่
ิ
47 สนต่ เล้กสขม, ศิล้ปูะภาคเหนอ: หรัภญช่ย-ล้านนา, (กรังเทพ: เมองโบรัาณ์, 2561),
้
หนา 22.
ิ
้
�
48 เรัืองเดม. หนา 25.
ิ
ื
่
ู
49 ฐาปูกรัณ์์ เครัือรัะยา, พรัรัณ์พฤกษาล้้านนา: จัากพันธกรัรัมพช่ ส่ล้วดล้ายในศิล้ปูกรัรัม
้
(เช่ยงใหม: อพ.สธ.-แมโจั, 2563), หนา 165 .
่
่
้
ี
ื
ิ
ำ
ิ
ั
์
้
50 ส่รัพล้ ดารัหก่ล้, ปูรัะวต่ศิาสต่รัแล้ะศิิล้ปูะล้้านนา, (กรั่งเทพ: เมองโบรัาณ์, 2561), หนา 274.
ิ
ึ
่
์
ั
้
51 ฮัันส เพนธ แล้ะคณ์ะ ปูรัะช่่มจัารักล้้านนา เล้ม 2 จัารักพรัะเจัากาวล้ะ, (เช่ยงใหม: คล้งจัารัก
ี
์
่
ึ
ึ
้
ี
ู
ขอมล้ล้้านนา สถิ่าบนวจััยสงคม มหาวทยาล้ยเช่ยงใหม, 2541) หนา 191.
่
้
ั
ั
ิ
ิ
ั
่
�
ี
�
ั
่
้
์
ี
ื
ิ
ิ
52 จัรัศิกด เดช่วงศิญา, ล้วดล้ายปูนปูน ปูรัะดบโบรัาณ์สถิ่านในเมองเช่ยงใหม, (เช่ยงใหม:
ู
ั
ิ
ั
สถิ่าบนวจััยสงคม, 2545), หนา 24.
้
ั
ื
ี
่
ั
ื
์
ู
ี
่
53 อนกรัรัมการั...,ต่ำานานพนเมองเช่ยงใหมฉบบ 700 ปู, (ศินยวฒนธรัรัม จังหวัดเช่ยงใหม:
ั
ี
่
ั
�
ิ
�
โรังพมพมิงเมอง, 2538), หนา 144.
้
์
ื
ิ
์
ึ
ั
54 ฮัันส เพนธ แล้ะคณ์ะ, ปูรัะช่่มจัารักล้้านนา เล้ม 2 จัารักพรัะเจัากาวล้ะ, (เช่ยงใหม: คล้งจัารัก
้
ึ
์
ึ
่
ี
่
้
้
ขอมล้ล้้านนา สถิ่าบนวจััยสงคม มหาวทยาล้ยเช่ยงใหม, 2541) หนา 191.
ั
ั
ั
ู
่
ิ
ี
ิ
ั
ิ
ั
่
ี
55 บญเสรัม ศิาสต่รัาภย, เสดจัล้านนา 2, พมพครังท 2 (เช่ยงใหม: อกษรัภพฒน, 2532),
ิ
์
ั
่
ั
้
ี
�
�
็
ิ
์
้
หนา 51.
้
ิ
ั
ี
56 สรััสวด อองสก่ล้, ปูรัะวต่ศิาสต่รัล้้านนา, (กรั่งเทพฯ: อมรันทรั, 2544.), หนา 28.
๋
ิ
์
์
57
ิ
ี
่
ั
ู
ั
ำ
ื
่
ำ
ิ
�
สานกศิล้ปูากรัท 8 เช่ยงใหม. โครังการับรัณ์ะวหารัแล้ะอโบสถิ่วดดวงด อาเภอเมอง
ี
ี
ี
้
ั
ั
่
จัังหวดเช่ยงใหม. (เอกสารัอดสาเนา), 2548.หนา 5.
ำ
ื
ั
์
58 วรัล้ญจัก บ่ณ์ยส่รััต่น, วหารัล้้านนา, (กรั่งเทพฯ: เมองโบรัาณ์, 2544.) หนา 206.
้
์
ิ
ิ
59 วรัศิกดิ ของเดม, แปูล้, วนที 15 มกรัาคม 2564.
�
ั
ี
�
ั
์
้
ั
ิ
60 สรััสวด อองสก่ล้, หล้กฐานปูรัะวต่ศิาสต่รั, หนา 27.
ี
ั
๋
ั
ิ
ิ
61 พรัะครัช่นวงศิาน่วต่ วดปูรัาสาท, หนา 15
ู
ั
้
62 พรัะรััต่นเถิ่รัะปู้ญญา, ช่นกาล้มาล้ปูกรัณ์์ , หนา 135.
้
ิ
ี
130

่
ี
ิ
้
ั
้
ั
ำ
ี
ิ
ั
ั
ี
่
ั
่
63 ปูวงคา ต่ยเขยว, ปูรัะวต่วดมหาวน, (เช่ยงใหม: กองทนพธวดมหาวน, 2534) หนา 10.
ั
่
ื
์
ู
ิ
พมพในงานครับ 6 รัอบ พรัะครัมนญธรัรัมาภรัณ์ วดมหาวน ต่.ช่างคล้าน อ.เมอง จั.เช่ยงใหม แล้ะ พรัะครั ู
ั
ี
์
้
ู
ั
ปูรัะจัักษพัฒนค่ณ์, “บันทึกครัูบาโสภาโณ์ (ครัูบาเย�ม)” ปูรัะวต่วัดแสนฝางเช่ียงใหม่, (มปูท, 2537)
ิ
์
ิ
หนา 9 – 13.
้
64 รัายงานโครังการั การัศิกษาความเหมาะสมแล้ะออกแบบรัายล้ะเอยดการัใหแสงสวางโบรัาณ์
้
่
ึ
ี
ื
ี
่
้
่
สถิ่านในต่วเมองเช่ยงใหม การัทองเทียวแหงปูรัะเทศิไทย, หนา123.
่
ั
�
65 ขอความจัากจัารักทีกำาแพงดานหนาวหารัวดสำาเภา
�
้
ิ
ึ
้
ั
้
66
์
ิ
้
ื
ั
์
วรัล้ญจัก บ่ณ์ยส่รััต่น, วหารัล้้านนา. (กรั่งเทพฯ: เมองโบรัาณ์, 2544) หนา 186.
่
ึ
์
ั
่
67 สมโช่ต่ อองสกล้ แล้ะคณ์ะ. โครังการัศิกษาปูรัะวต่ศิาสต่รัพทธศิาสนาเพอการัอนรักษแล้ะพฒนา
ิ
ื
ิ
่
ั
�
์
๋
ั
ั
�
้
่
ื
่
วดปูาแดงมหาวหารัอยางยงยน. (2552). หนา 32.
ิ
ั
์
ิ
้
่
ิ
68 สมหมาย เปูรัมจัต่ต่, รัายช่ือวดแล้ะนกายสงฆ์์โบรัาณ์ในเช่ยงใหม, หนา 16.
ี
ั
�
์
ึ
้
69 ฮัันส เพนธ แล้ะ คณ์ะ, ปูรัะช่่มจัารักล้้านนา..., หนา 151.
์
ั
ั
้
้
ิ
ั
ึ
ี
ิ
70 ปูวงคำา ต่่ยเขยว, ปูรัะวต่วดอนทรัาวาส (ต่นเกวน), (มปูพ., 2527) หนา 3.ที�รัะล้กในงานทอด
้
่
ผู้าปูา เช่ยงใหมสามคคการัก่ศิล้ 2527.
ั
่
้
ี
ี
71 ปูายขอมล้วด, วดปูาจัี อ.เมอง จั.เช่ยงใหม, วนที 2 เมษายน 2564.
ี
ั
ื
้
่
ั
ั
�
้
ู
่
�
่
ั
ื
�
ั
้
้
ู
72 ปูายขอมล้วด, วดอ่โบสถิ่ อ.เมอง จั.เช่ยงใหม, วนที 2 เมษายน 2564.
ั
ี
ี
์
73 ฮัันส เพนธ , ศิรัเล้า เกษพรัหม, ปูรัะช่่มจัารักล้้านนา เล้ม 10 จัารักในจัังหวดเช่ยงใหม ภาค 2.
่
ั
์
ี
ึ
่
ึ
ั
ิ
ี
(สถิ่าบนวจััยสงคม มหาวทยาล้ยช่นงใหม: โรังพมพมิงเมอง). หนา 46.
ื
่
์
�
้
ิ
ิ
ั
ั
้
ื
ิ
ั
์
ิ
74 ส่รัพล้ ดารัหก่ล้, ปูรัะวต่ศิาสต่รัแล้ะศิิล้ปูะล้้านนา, (กรั่งเทพ : เมองโบรัาณ์, 2561), หนา 280.
ำ
์
ั
ี
�
75 เธยรัช่าย อกษรัดษฐ, เรัืองเดยวกน.
ี
ั
ิ
ั
ั
76 สมภาษณ์์, พรัะส่เทพ ปูยธโรั, พรัะวดแสนฝาง, วนที 14 มกรัาคม 2564.
ิ
�
ั
ื
ิ
ี
์
77 สงวน โช่ต่ส่ขรััต่น. “จัดหมายเหต่่เมองเช่ยงใหม,” ใน ปูรัะช่่มต่านานล้านนาไทย.
่
ำ
�
ู
่
้
ื
ี
78 ปูายขอมล้วด, วดปูาเปูา อ.เมอง จั.เช่ยงใหม, วนที 5 เมษายน 2564.
ั
ั
ั
้
่
้
�
ั
79 ศิกดิช่ย สายสงห, คูมอนาช่มศิิล้ปูกรัรัมโบรัาณ์ในล้้านนา. เมองโบรัาณ์: กรั่งเทพฯ, หนา 108.
ื
้
ั
ำ
์
่
ื
ิ
ิ
ึ
80 พนธ่ทพย ธรัะเนต่รั, โครังการัฐานขอมล้จัารักในปูรัะเทศิไทย, ศิมส., 2548, จัาก: ฮัันส เพนธ,
์
ั
ู
์
้
์
ี
์
ั
่
ั
ิ
่
�
“22 วดช่ยพรัะเกยรัต่,” ใน คาจัารักทฐานพรัะพทธรัปูในนครัเช่ยงใหม (กรังเทพฯ: คณ์ะกรัรัมการัจัดพิมพ ์
ู
ึ
ั
ี
ำ
ี
�
่
ี
ำ
ั
ี
์
เอกสารัทางปูรัะวต่ศิาสต่รั สานกนายกรััฐมนต่รั, 2519), 98-102.
ั
ิ
131

ตอนำที 3
�








้
้
่
�
่
วาดั�วยเรองเทคำนำคำงานำปูนำปูนำ
ิ
�
�
และส้ตรปูนำ ตำโบราณที�พับในำพั่นำทีล�านำนำา
�
้
่
่
ี
�
้
้
ี
ำ
ในสวนนจัะกล้าวถิ่งสต่รัปูนต่าทช่างล้านนานำามาใช่ในการั
ู
�
ึ
่
ู
้
ี
่
่
ู
ำ
ี
ทาปูนต่าโบรัาณ์ วามสวนผู้สมอะไรับาน แต่งล้ะสานกมการัสบทอด
ื
ำ
่
ั
ำ
ี
่
ู
ี
�
ี
�
งานช่างมาจัากไหน รัวมไปูถิ่ึงเทคนิคงานปูนปู้นทปูรัากฏว่ามกเทคนิค
�
ในการัสรัางสรัรัคงานในพืนทีจัังหวดเช่ยงใหม ่
ี
้
�
์
�
ั
่
่
�
ู
้
ี
ู
้
จัากการัศิกษาเกบขอมล้ล้วดล้ายปูนปูน พบวาช่างในอดต่
็
ึ
�
ื
ิ
้
้
�
ี
�
ในเขต่พ�นทล้านนาจัะมีเทคนคการัปู้นล้วดล้าย 3 แบบคือ 1) ปูนโกล้น
ึ
่
2) ปู้�นแปูะ 3) ปู้�นแกะ ซึ่�งแต่ล้ะเทคนิคน�นมีความนิยมในช่่วงรัะยะ
ั
ิ
ิ
ั
ั
เวล้าแล้ะยคสมยทต่างกน รัวมถิ่งเทคนคช่างนน ขนอยกบอทธพล้
่
ู
่
�
ั
ั
่
ิ
ึ
ึ
�
�
่
ี
ั
ี
ี
ั
ั
ทางวฒนธรัรัมที�ต่่างกนดวย ดงมรัายล้ะเอยดดงต่่อไปูนี �
ั
้
132

ั
�
ั
�
ึ
ู
ิ
�
�
้
�
ื
ี
ื
ี
1. ปันโกลน การัปูนโกล้น คอการัโกล้น 3. ปันแกะ คออกวธการัหนงในงานปูนปู้น
้
�
ื
ี
ี
�
�
่
้
ั
โครังล้ายใหยกนนขนกอน แล้วคอยปูนล้ายล้ะเอยด ทปูรัากฏในพนทวฒนธรัรัมล้านนา โดยมวธการั
ี
้
ู
้
่
ี
ิ
�
ึ
�
ี
ี
้
ื
ู
ิ
ั
ื
ิ
ั
ของล้วดล้ายทับอีกครั�ง เพ�อการัเพ�มมต่ิให้งาน คอการัพอกปูนใหมความหนาต่ามล้กษณ์ะของ
�
้
้
ิ
ู
ึ
้
ู
�
ิ
ปูนปูนนนล้ก โดยเทคนคการัปูนโกล้นล้ายน � ี ต่วล้าย แล้ะมความกวางยาวใหพอดกบบรัเวณ์
ั
้
ี
ั
ี
�
ี
ี
ี
ื
เปู็นล้ักษณ์ะเด่นท�เกิดข�นในช่่วงพทธศิต่วรัรัษท � ี พนททจัะทาการัสรัางล้วดล้าย ทงไวใหหมาด
�
�
้
้
�
่
ึ
ิ
้
ำ
ั
้
ั
ี
้
่
่
ั
�
ิ
็
20 - 21 อนเปูนยคทองของศิล้ปูะล้านนา จัากนนคอยใช่โล้หะแบนเรัยบต่ดปูาด แล้ะแกะ
้
ั
้
�
ั
�
็
ื
ี
ยกต่วอย่างเช่่น ล้ายปููนปูนวดเจัดยอด ล้ายปููนปูน เปูนล้วดล้าย ต่ามพนปูนทฉาบไว โดยเทคนคน � ี
�
็
ู
ิ
้
�
่
�
ั
ั
วดปูาแดงหล้วง ล้ายปููนปูนวนเกาะกล้าง ล้ายปููน เปูนล้กษณ์ะของงานช่างพมา - ไทใหญ มกจัะใช่ ้
็
ั
ั
้
่
่
่
ิ
้
่
้
ปูนซึ่มปูรัะต่โขง วดพรัะธาต่ล้าปูางหล้วง เปูนต่น ต่กแต่งปูรัะดบบรัเวณ์ซึ่มปูรัะต่ หนาต่าง ของวหารั
�
้
่
้
่
่
ำ
ั
ู
่
็
ิ
ู
้
ั
็
ี
ึ
ู
ี
่
ึ
ั
�
่
ิ
ู
่
�
ึ
ซึ่งกรัณ์ดงนโดยสวนต่วผู้เขยน สนนษฐานวาเปูน ปูนแล้ะอโบสถิ่ปูน รัวมไปูถิ่งเจัดย ซึ่งสวนใหญ ่
ี
์
ี
�
ู
้
ั
่
ั
็
ิ
�
็
้
เทคนคการัปู้นปูนปูรัะดับภายนอกอาคารัของ เปูนล้วดล้ายพรัรัณ์พฤกษา ปูรัากฏใหเหนเทคนค
ู
ิ
ู
ี
่
ี
ั
็
ี
่
ยคสมยน ทมการัปูนใหเกดความนนสงของล้าย นในช่วงปูล้ายพทธศิต่วรัรัษท� 25 เปูนต่นมา
�
้
ิ
ู
�
้
�
�
ี
่
้
ี
ี
้
ำ
ั
�
ิ
้
่
้
ิ
ื
ั
�
้
่
โดยใหมมต่ เพออาศิยแสงเงาทจัะต่กกรัะทบในการั โดยเขามากบการัทาธรักจัคาไมของช่าวพมา -
ี
ิ
่
ทจัะทำาใหเหนล้ายเด่นช่ด (มมต่ทางแสงเงา) ไทใหญในช่่วงรัะยะเวล้าดงกล้าว งานในล้กษณ์ะนี �
่
้
ั
ิ
ั
ี
�
ั
ิ
็
ี
่
ื
�
่
่
ิ
ั
ู
่
้
ิ
่
่
เมอมองดจัากรัะยะไกล้ เพรัาะกล้มต่วอยางสวน คาดวาช่างไทใหญไดรับอทธพล้มาจัากพมา
่
่
ั
ิ
ิ
ี
ั
่
่
้
�
ิ
ั
่
ั
ี
�
ใหญปูรัากฏแต่การัปูนปูรัะดบเทคนคนกบสง แล้ะพมารัับอทธพล้มาจัากองกฤษอกทอดหนึ�ง
�
ิ
์
่
้
ี
ั
่
กอสรัางภายนอกเปู็นสวนใหญ่ ทงเจัดย สถิ่ปู
�
ู
้
ึ
ิ
�
�
้
ู
็
้
ู
่
้
�
่
แล้ะซึ่มปูรัะต่โขง ซึ่งอาจัจัะเปูนการัแกปูญหา นอกจัากเทคนคงานปูนปูนทไดกล้าวไว ้
ี
้
�
ของการักล้นล้ายกล้างแจังของช่่างในยคนนีกได ้ แล้้วในข้างต่้น จัากการัเก็บข้อมล้ในช่่วงเวล้า
้
่
ื
็
ู
ี
ู
ิ
ทผู้านมา พบเทคนคพเศิษอกหล้ายแบบ ทถิ่กคด
ี
�
ี
ิ
่
ิ
�
�
ั
้
ื
�
ี
่
2. ปันแปัะ คอการัปูนล้ายต่ดกบต่ว ขนมา เพอทาใหงานปูนปูนมความนาสนใจั
ู
้
�
ื
ำ
ั
ิ
�
ั
�
ึ
้
ู
้
ู
่
ั
้
ั
ี
้
้
ี
โครังสรัางหล้กเล้ย โดยไมมการัโกล้นล้ายให้นนขน โดยวธการัใช่วสดอนขนโกล้นล้าย แล้วใช่ปูนปูนปูน
่
ึ
�
้
ื
�
�
�
ิ
ึ
�
้
่
่
ิ
่
ั
ิ
ิ
ซึ่งเทคนิคดงกล้าวพบโดยทวไปู แล้ะช่างส่วนมาก ทบต่อ งานในล้ักษณ์ะน�สามารัถิ่เพ�มมต่ของ
ึ
ั
�
ั
�
ี
ู
่
ี
้
ิ
�
ื
�
้
�
่
ิ
้
ึ
ิ
ู
�
จัะนยมเทคนคนเพรัาะไมต่องยงยากในการัเพม ล้วดล้ายใหนนสงขน เพมเนองานปูนปูนใหมรัปูทรัง
�
้
ิ
ู
่
�
ู
ี
ื
้
่
ิ
�
ื
ั
สวนเนอโครังสรัางล้ายเหมอนเทคนคแรัก มากขึน ดงปูรัากฏในเทคนคพเศิษดงนี �
�
ิ
ิ
ั
ี
ิ
ื
็
้
ี
้
ิ
แต่่ขอเสยคอล้ายจัะไมมมต่ โดยเฉพาะถิ่าเปูนการั
่
ปูนล้ายปูรัะดบสงกอสรัางกล้างแจัง เวล้ามองใน
ิ
�
้
้
ั
้
�
่
ู
่
้
็
รัะยะไกล้จัะไมเหนรัปูแบบโครังสรัางของล้วดล้าย
ั
่
ี
เทาไหรั่ โดยเทคนิคนมกไดรับความนิยมในช่วง
้
่
ั
�
้
็
พ่ทธศิต่วรัรัษที 23 - 25 เปูนต่นมา
�
133

�
ภาพที 204
ั
การัโกล้นล้ายดวยหนง (หางหงส) วดปูรัาสาท อ. เมอง จั. เช่ยงใหม ่
ี
์
ื
้
ั

่
�
ิ
�
�
ึ
�
การู้โกลนลายดวยหนัง เทคนคดงกล้าว การู้โกลนลายดวยไม เปูนอกหนงเทคนค
ิ
็
ี
ั
้
้
ั
ื
ำ
ั
ั
่
็
ั
เปูนล้กษณ์ะของการัใช่แผู้นหนงวว หรัอหนงควาย ในงานปููนปู�นล้้านนาทน่าสนใจั โดยการันาเอาไม้ไผู้ ่
ี
�
็
ู
่
ี
�
้
้
็
้
้
้
ั
ั
ี
�
้
่
�
ี
็
ั
้
้
ต่ากแหง แล้วนำามาต่ดเปูนรัปูรัางทต่องการั ทผู้าเปูนซึ่ๆ มาดดเปูนโคงแล้วฝงหวแล้ะทายเขาไปู
ำ
ั
้
ั
้
้
ื
ก่อนนาไปูปูรัะกอบกับโครังสรั้างหล้ักแล้้วปู�น ในต่วโครังสรัางหล้กของงานปูนปูน เพอใหสวนโคง ้
่
�
ู
�
้
ิ
้
ิ
ู
�
่
ู
ั
�
ี
�
ึ
�
ิ
ั
ั
ิ
ู
ล้วดล้ายปูนปูนทบล้งไปู ซึ่งล้กษณ์ะเทคนค ดงกล้าว เกดเปูนรัปูทรังที�นนขึนแล้ะมมต่ จัากนัน
็
�
ั
ี
้
ู
็
่
ั
ู
ำ
ั
ึ
�
�
ี
�
ดงกล้าวจัะเปู็นล้กษณ์ะของล้ายปูนปู้นทต่องอาศิัย นาปูนมาปูนทบเปูนล้วดล้ายอกครัง ซึ่งปูรัากฏ
้
�
ั
�
ำ
้
ี
ำ
ู
ี
้
้
่
�
ล้กษณ์ะของโครังสรัางปูนปูนทบาง เช่นการัใช่ ้ เทคนคนในการัปูรัะดับซึ่มจัรัะนา ทาใหงานมความ
ั
�
ี
้
ิ
่
ึ
็
่
่
ื
์
เปูนโคล้งของหางหงส ปูกนก หรัอเครัองทรัง ล้กแล้ะมความนาสนใจัอยางมากในทางเช่งช่าง
ิ
ื
ี
�
่
ี
ู
ิ
ี
ั
�
้
ู
�
่
ั
้
�
เปูนต่น ซึ่งต่วอยางทีเหนไดช่ดคองานปููนปูนรัปู ทคดแล้ะหาวธในการัเพมมต่ใหกบงานปูนปูน
้
้
ื
ิ
็
ึ
�
ิ
�
ี
ั
ิ
็
ิ
�
้
ำ
้
้
้
่
่
่
่
หงส์ ปูรัะดับซึ่มมณ์ฑปูปูรัาสาทท้ายวิหารัปูรัาสาท ไดอยางนาสนใจั ยกต่วอยางงานปููนปูนซึ่่มจัรัะนา
ั
�
้
ี
ี
้
ำ
อาเภอเมอง จัังหวดเช่ยงใหม ่ วดรัองแหยง อาเภอหางดง จังหวดเช่ยงใหม ่
ื
่
ำ
ั
ั
ั
ั
้
็
เปูนต่น
134

�
ื
การู้โกลนลายดวยโลหะ หรัอ เทคนคการั
ิ
�
้
ั
ู
้
ี
ิ
รัองรับงานปูนปูนดวยโครังโล้หะ เทคนคนพบมากในงาน
�
ี
�
่
่
ิ
้
ู
็
�
ปูนปูนของศิล้ปูะแบบพมา-ไทใหญ ทปูรัากฏใหเหน
้
โดยทวไปูในวดแบบพมา-ไทใหญในช่วงพทธศิต่วรัรัษท � ี
่
ั
่
�
ั
่
่
่
25 เปูนต่นมา โดยการัต่ัดแล้ะดดโล้หะเปู็นรัปูรัาง
ู
็
ั
้
ึ
ต่ามโครังล้ายทีออกไว กอนจัะนาไปูต่ดยดกบโครังสรัาง
่
้
ิ
�
ั
้
ำ
ั
้
่
ิ
้
ั
�
หล้กของงานศิล้ปูกรัรัมนนๆ แล้วคอยทาการัปูนปูน
�
ำ
ู
�
ึ
ิ
ี
ั
�
่
้
่
ดวยล้วดล้ายต่างๆทับไปูบนแผู้นโล้หะอกครัง ซึ่งเทคนค
่
่
้
กงกล้าวพบวาใช่ปูรัะดับแทนแกว เสาวิหารั พรัะพทธรัปู
ู
่
ั
่
้
ี
ดาวเพดาน แล้ะอ�นๆอกมากมาย ยกต่ัวอย่างเช่น
ื
่
้
การัปูรัะดบปูนปูนเสาวหารัมณ์ฑปูปูรัาสาทวดพรัะแกว-
ั
ิ
ั
้
�
ู
ั
้
็
้
ำ
ดอนเต่าส่ช่าดารัาม จัังหวดล้าปูาง เปูนต่น
ภาพที� 205 - 206
ิ
้
�
้
การัโกล้นล้ายดวยไม เทคนคงานปููนปูนซึ่่ม
้
้
้
จัรัะนาวดรัองแหยง ่
ำ
ั
135

ภาพที� 207
ั
้
้
�
การัโกล้นล้ายดวยโล้หะ ปูรัะดบปููนปูนบวหวเสามณ์ฑปู
ั
ั
ั
้
ปูรัาสาทวดพรัะแกวดอนเต่าส่ช่าดารัาม
้






















ภาพที 208
�
้
การัโกล้นล้ายดวยโล้หะ ล้ายเครัอพนธ่์พฤกษา
ั
ื
้
�
ปูรัะดบปููนปูนเสามณ์ฑปูปูรัาสาท วดพรัะแกวดอนเต่าส่ช่าดารัาม
ั
้
้
ั
136

�
ภาพที 209
ิ
้
้
�
ั
การัโกล้นล้ายดวยดนเผู้า ปูรัะดบปููนปูน
ำ
ั
ซึ่่มปูรัะต่โขงวดปูาต่นหล้วง จัังหวดล้าปูาง
้
่
ั
ู
ั
ิ
ี
ี
็
�
ิ
ึ
�
�
่
�
การู้โกลนลายดวยดนเผู้า เปูนอกหนงเทคนคทพบบอยครัง
ั
�
ึ
ิ
้
ในงานปูนปูนล้านนา โดยปูนขนรัปูทรังดวยดน กอนนาไปูเผู้าใหสก
้
ู
้
้
�
่
ำ
้
่
�
ู
ำ
่
็
้
่
ั
ู
่
แล้วคอยนาเอาโครังรัางของรัปูทรังเหล้านนน มาปูรัะกอบเปูนโครังสรัาง
้
�
�
ิ
ึ
�
ั
ี
ั
�
�
แล้้วคอยปูรัะดบล้วดล้ายปููนปูนทบอกครััง ซึ่งเทคนคล้กษณ์ะนี ปูรัากฎ
่
ั
้
้
ั
ู
ในการัสรัางงานปูรัะดบต่กแต่่งซึ่่มปูรัะต่โขงในช่่วง ในช่่วงพ่ทธศิต่วรัรัษ
้
�
ึ
�
้
่
้
้
ี
ำ
ู
ท 24 ล้งมา ทาใหการัทางานปูนปูนรัวดเรัวขน โดยไมต่องรัอใหโครังสรัาง
ำ
้
�
็
้
้
้
�
้
�
ื
ื
่
ู
็
ู
�
ปูนปูนแหงกอนปูรัะดับล้ายปูนปู้น ถิ่อเปูนการัแก้ปูญหาเรัองเวล้า
้
่
ี
�
ั
้
ั
่
่
่
ของช่างไดอยางนาสนใจั ยกต่วอยางดงทพบทซึ่มปูรัะต่โขง
่
ู
ี
�
็
้
วดปูาต่นหล้วง ซึ่่มปูรัะต่โขงวดศิรัหมวดเกล้้า จัังหวดล้าปูาง เปูนต่น
ี
้
ั
ู
ั
่
ั
ำ
ั
137

ภาพที� 210 - 212
ิ
้
ั
�
้
การัโกล้นล้ายดวยดนเผู้า ปูรัะดบปููนปูน
ซึ่่มปูรัะต่โขงวดปูาต่นหล้วง จัังหวดล้าปูาง
ั
ำ
ั
ู
ั
้
่























138

่
่
้
วาดั�วยวสดัทีเปูนำสวนำผู้สมขีองปูนำปูนำ
ุ
ั
็
�
�
้
ั
้
ในดนแดนทเปูนปูรัะเทศิไทยปูจัจับน มนษยรัจักนาปูนมาใช่ในงาน
ิ
่
้
็
ี
่
�
้
ู
ั
ู
ำ
์
้
็
ิ
กอสรัางเปูนเวล้ามากกวาพนปูแล้ว โดยใช่เปูนวสดเช่อมปูรัะสานหน
้
่
ี
ั
็
ั
้
่
�
่
ื
้
่
้
ื
้
ี
ึ
�
ู
ั
ิ
้
�
้
ู
ี
หรัออฐทใช่ในการักอสรัางใหต่ดกน ปูนทใช่คอ “ปูนขาว” (lime) ซึ่งไดจัาก
�
ิ
ื
ี
ี
ั
การัเผู้าวต่ถิ่่ทีมองคปูรัะกอบสวนใหญเปูนแคล้เซึ่ยมคารับอเนต่ (calcium-
็
่
�
์
์
่
carbonate) เช่่น หนปููน หนออน แล้ะเปูล้อกหอย เปูนต่น หากนาปููนขาว
ื
ิ
้
ำ
็
ิ
่
ื
ื
ื
ิ
้
ิ
ำ
ั
�
้
็
่
ื
ไปูใช่เปูนวสดเช่อมยึดหนหรัออฐใหต่ดกนเพอกอเปูนผู้นงกาแพง หรัอเพดาน
�
่
ิ
ั
ั
็
้
่
ี
็
ู
็
ิ
ั
กจัะเรัยกวา “ปูนสอ” (Mortar) แต่ถิ่าใช่เปูนวสดฉาบหน หรัออฐ
ื
้
่
่
ิ
ื
�
้
ำ
็
ั
่
้
ี
้
จัะเรัยกวา “ปููนฉาบ” (plaster) แล้ะถิ่าใช่ทาเปูนล้วดล้ายหรัอปูนปูรัะดบ
ั
ี
้
ต่ามอาคารัจัะเรัียกว่า “ปููนปู�น” (stucco) ท�งน�ในปููนสอแล้ะปููนฉาบ
์
�
ำ
ื
ี
�
�
จัะมองคปูรัะกอบทีสาคญ 2 สวน คอ ปููนขาวแล้ะทรัาย ขณ์ะทีในปููนปูน
่
้
ั
ี
์
่
้
ื
จัะมองคปูรัะกอบ 4 สวน คอ ปููนขาว ทรัาย เสนใย แล้ะกาว

�
่
ี
็
ู
ี
้
�
�
้
ปูนทใช่ในการัปูนเปูนล้วดล้ายปูรัะดับสถิ่าปูต่ยกรัรัมดังทกล้าวมา
้
ื
็
ื
ั
่
้
ั
ิ
ู
แล้วนน จัะเปูนวสดทไดมาจัากหนปูน หรัอเปูล้อกหอยทะเล้เผู้าไฟื้
�
ี
้
�
ี
�
้
่
่
้
�
ึ
ึ
ซึ่งเผู้าไหมแล้วจัะเปูนผู้งสขาว จังมช่อเรัยกอกอยางหนงวา “ปูนขาว”
ู
ี
็
�
ี
ื
ึ
ี
ี
ั
ปูนทจัะนามาปูนเปูนล้วดล้ายปูรัะดบนน จัะต่องไดรับการัเต่รัยมการั
้
ี
ั
้
�
ู
ั
้
�
ำ
�
็
้
ี
�
็
ั
้
ิ
ั
�
่
ื
ใหมคณ์ภาพเหนียวแล้ะจับต่ัวแขงแกรั่ง เม�อภายหล้ังปูนปู้นนนแหงสนท
ู
่
ั
ิ
จังผู้สมนายากบวสดบางช่นดเพอเพมคณ์ภาพ ซึ่งการัเต่รัยมปูนดงกล้าว
�
ื
ึ
�
ึ
�
ั
ำ
ั
่
ู
ี
่
�
ิ
ี
ั
ื
�
ื
ั
่
ิ
มกจัะใช่กรัรัมวธการัต่าหรัอการัโขล้ก เพอใหวต่ถิ่ทผู้สมล้งไปูหรัอสวน
่
ำ
ี
ื
้
�
้
ปูรัะกอบต่่างๆ เหล้านันปูนกนแล้ะเขากนเปูนอยางด ี
็
ั
่
�
่
ั
้
139

้
�
�
ึ
้
�
ั
ั
ี
ู
ั
�
�
ำ
ื
ี
ั
่
ำ
ู
ดงนนปูนทจัะใช่งานปูนจังมกจัะเรัยกวา “ปูนต่า” ครันเมอนา
�
ู
ำ
้
่
ไปูปูนกเรัยกวา ปูนปูนต่า ปูนปูนโขล้ก แล้ะปูนปูนทม หรัอบางแหง
ี
�
ู
�
�
ิ
ื
้
้
ู
็
่
�
้
้
ี
่
�
้
เรัยกวา “ปููนสด” เพรัาะเมือนาไปูปูน ต่องปูนกนสดๆ จัะใหปููนแหง
ั
้
�
้
�
้
ำ
่
ไมไดต่องใหสดเสมอ
้
้
้
ี
�
้
่
้
ปูนปูน หรัอ ปูนต่าทจัะใช่ในการัปูนไมปูรัากฏวาจัะปูรัากฏ
ู
�
ำ
�
่
ื
ู
้
่
่
ี
ำ
อยในภาคใดๆ ในปูรัะเทศิไทย จัะมสวนผู้สมสาคญอย 4 อยาง คอ
ื
ั
่
่
ู
ู
้
�
ู
ั
ี
ี
ั
้
ำ
้
็
่
ู
1. ปูนขาว (Lime) จัะเปูนวสดหล้ก มหนาททาใหกอนปูน
่
้
ำ
่
�
ิ
มีความแข็งแกรั่ง ปููนขาวทจัะนามาใช่ต่้องบรัสทธ� ไมปูนเปู�อน
ิ
้
ี
ื
�
ำ
หรัอค่ณ์ภาพต่า
ี
ั
้
�
็
่
้
็
ำ
�
2. ทรัาย (Sand) เปูนวสด่ทีมหนาทีทาใหแนนแขงแล้ะทรังต่ว
ั
�
้
่
้
็
�
ทรัายทีจัะนามาใช่ควรัเปูนทรัายนาจัด สะอาด ไมปูนเปูอน แล้ะมความ
ำ
ี
�
ำ
ื
ล้ะเอยด
ี
่
็
3. เสนใย (Fiber) เปูนวสด่ทีจัาเปูนอยางหนึงในการันามาเปูน
ำ
ั
็
�
ำ
็
�
้
ั
�
่
ี
�
ู
ี
�
ำ
ั
ี
้
้
�
้
สวนผู้สมของปูนท�จัะนามาใช่ในงานปูน เสนใยนนจัะทาหนาทเหนยวรัง
�
้
ำ
่
ิ
ั
ู
้
ปูรัะสานภายในก้อนปูน เปู็นสงช่วยเสรัมโครังสรัางในเนอปูน ใหยดกน
ู
้
ื
ิ
ึ
�
�
ั
�
มั�นคงแล้ะช่่วยใหปููนไมแต่กรัาวเมือเกดการัหดหรัอขยายต่ว
ิ
้
ื
่
้
ำ
ี
็
ั
็
�
4. กาว (Gum) เปูนวสด่ทีมบทบาทสาคญในปููนต่า จัะเปูนต่ว
ั
ำ
ั
�
ึ
�
็
็
้
้
้
ื
ู
ยดเนอปูนใหเขาเปูนเนอเดยวกน แล้ะเปูนต่วเรังใหปูนจับต่วแขงเรัว
ื
ั
็
ั
้
่
ู
ั
ั
ี
่
็
ู
�
ิ
้
�
ั
ำ
�
ั
�
ยงขึน อาจัทรังต่วอยไดในขณ์ะทียงทาการัปูนไมแล้้วเสรัจั
้
่
140

�
้
้
ปูระเภุทขีองปูนำปูนำ






�
้
้
ี
ู
�
ื
�
ั
่
ี
�
�
ี
ู
ี
เนอปูนทใช่ในงานปูนทปูรัากฏมอยทงในอดต่
่
ี
แล้ะสืบมาจันถิ่ึงทกวันน� อาจัแบ่งออกได้เปู็นสองปูรัะเภท
้
ั
็
่
ไปูต่ามความแต่กต่่างของวสด่ทีใช่เปูนสวนผู้สม
�

�
้
�
ื
ี
�
้
�
ปูรัะเภทแรัก เนอปูนทจัะใช่ในการัปูนนนใช่นากาว
้
ั
ำ
�
ู
้
่
ั
ี
ั
่
์
เช่่น กาวหนงสต่ว นาออย ฯล้ฯ เปูนสวนผู้สม จัะเรัยกวา
�
ำ
็
ู
ปููนนากาว โดยสวนผู้สมของปูนนากาวมกจัะปูรัะกอบดวย
้
ั
ำ
�
ำ
่
�
ั
ำ
�
�
ำ
่
ปููนขาว ทรัายแมนา กาวหนังสต่ว์ นาอ้อยแล้ะกรัะดาษ
ื
หรัอ ฟื้างหรัอปู่ยนน เปูนต่น
่
ื
็
้
่
ี
ปูรัะเภททสอง เนอปูนทมสวนผู้สมดวยนามน
่
ี
ู
ำ
�
ื
�
�
้
�
ั
ี
�
ำ
ั
่
�
�
�
�
ั
ั
เช่่น นามนต่งอิว นามนยาง ฯล้ฯ นัน จัะเรัยกวา ปููนนามน
ี
ำ
ำ
ั
�
ซึ่งสวนผู้สมมกจัะปูรัะกอบดวย ปูนขาว ช่น นามนต่งอว
้
�
ิ
ั
ั
ำ
ั
ึ
่
ั
�
ู
่
่
ื
แล้ะกรัะดาษหรัอฟื้าง หรัอ ปู่ยนน เปูนต่น
ื
้
็
141

วสดัในำกุารผู้สมปูนำ
้
ุ
ั
81
�
โคำรงสร�างแบบล�านำนำาโบราณทัวไปู

้
้
ื
ื
๋
้
ต่นไมไก หรัอ ไมเมอก (Termstro-
emia gymnanthera Bedd) ใช่สวนเปูล้อก
ื
้
่
่
ำ
้
�
้
ำ
ั
ไมแช่นาปูรัะมาณ์ 15 วนจัะไดนายาง
�
ี
ั
�
ทีมล้กษณ์ะของคล้้ายกาวนาใสๆ หรัออาจันำา
ำ
ื
�
ื
ำ
�
ปูนขาวล้งไปูหมกรัวมนาเปูล้อกไมไก หรัอไม ้
๋
้
ื
ู
ั
�
ี
ิ
ั
ี
้
เมอกไดอกวธหนึงเช่่นกน
ื
ู
ื
ู
ู
ื
ปูนขาว ปูนเผู้าหรัอปูนเปูล้อกหอย
ู
เผู้าหรัอเปูล้อกหอยเผู้าไดจัากการัเอาหนปูน
ื
ิ
ื
้
ี
ู
มาเผู้าไฟื้จัะได้ปูนเผู้าหรัือแคล้เซึ่ยมออกไซึ่ด ์
กบคารับอนไดออกไซึ่ด (แคล้เซึ่ยมคารับอเนต่)
ี
้
์
ั
์
์
หนงควาย ไดจัากสวนที�เปูนหนงเผู้า
่
้
ั
็
ั
้
เอาขนของควายออกใหหมด โดยการันามา
ำ
ั
�
ขดในนาให้สะอาจัอีกครังหนงเพอการัล้ดกล้�น
�
�
ำ
ื
ึ
�
ั
ิ
ั
ี
ึ
ั
จัากนั�นนำาไปูหมกอกปูรัะมาณ์ 15 วน แล้้วจัง
็
นำานาหนงควายเอาไปูเคียวจัน กล้ายเปูนกาว
�
ั
ำ
�
ำ
นาหนงควาย
�
ั
�
ำ
้
นาอ้อย หรัือ นาต่าล้อ้อยที�ไดจัากต่้น
�
ำ
้
ึ
ำ
้
้
�
�
ั
ี
ออยมาคนหนบเอานาออยกอน แล้วจังเอามา
่
ำ
้
้
ี
�
�
ี
เคยวจันนาออยเหนยวหนดไดท แล้ะหยอดล้ง
ี
�
ื
่
่
ี
�
ี
พมพทเต่รัยมไวแบงเปูนกอนๆ เพองายต่อ
ิ
์
้
�
ื
่
้
็
ำ
การันามาใช่ ้
ภาพที� 213 - 214
้
ี
็
การัเผู้าปููนขาวใหแต่กล้ะเอยดแล้ะบดเปูนผู้ง
กอนนาไปูเปูนสวนผู้สมปููนปูน
�
้
ำ
่
่
็
142

ภาพที� 215 - 217

ำ
การัต่าปููนสด




143

ุ
�
่
�
อปูกุรณและเคำรองม่อทีใช่�
์
�
ิ
ในำกุารผู้สมปูนำสะทายจิ้นำ
้


้
้
้
ครักกรัะเดือง หรัอครักมอง ใช่ในการัต่ำาปููนแล้ะวสด่สวนผู้สมต่่างๆใหเขากน
�
ั
ั
่
ื
้
่
่
ั
ั
โอง/บอ ใช่สำาหรัับการัหมกปููนขาว หนงควายแล้ะ
่
ื
เปูล้อกไมทีเปูนสวนผู้สม
็
้
�
กรัะปูอง ใช่ต่วงวสด่สวนผู้สมต่่างๆ ในการัผู้สมปููนต่า
่
ำ
ั
้
๋
่
ั
้
้
ไมพาย ใช่ในการัคนวสด่สวนผู้สม
่
ั
้
ต่ะแกรัง ใช่ในการัรัอนกรัองทรัายแล้ะเศิษวสด่
้
้
ตำราและส้ตรกุารผู้สมปูนำปูนำ
�
ู
�
ั
ี
้
ี
�
ี
้
ู
ำ
งานช่างปูนปูนนน ในอดต่ต่องมการัเต่รัยมปูนปูนเองในการันามา
่
�
้
สรัางสรัรัคงาน ซึ่งวสดสาคญในการัสรัางสรัรัคงานปูรัะเภทนนน คอ ปูนต่าสด
้
ำ
์
้
ั
�
ี
�
์
ู
ื
ั
ำ
�
ึ
่
ั
็
ี
ซึ่งช่างแต่ล้ะพนทกมกจัะมเทคนคแล้ะสวนผู้สมของเน�อปูนทแต่กต่างกัน อาจัจัะ
่
�
่
�
ื
�
ี
ู
ึ
ื
ั
ี
ิ
่
่
�
กล้าวไดวาในอดต่ต่ารัาแล้ะสต่รัการัผู้สมปูนปูนเหล้าน คอนขางทจัะเปูนความล้บ
้
้
�
ี
่
ำ
่
ั
็
่
ู
ี
�
ี
้�
่
ู
่
ึ
ี
�
ี
�
ู
่
ื
�
่
่
ั
่
ำ
่
้
ของกล้มช่างแต่ล้ะพนท สงวนไวเพยงกล้มต่นเทานน ดงนนจังปูรัากฏสต่รัต่าปูน
�
ั
่
ู
ั
ั
้
�
ี
ั
�
ั
ิ
่
ื
่
่
่
ทหล้ากหล้ายในปูจัจับัน โดยมวต่ถิ่ดบเหมอนกน แต่กต่างกันในสวนผู้สมเท่านน
ี
ั
ำ
้
ดงจัะไดนาเสนอต่่อไปู
144

้
ั
้
้
ิ
�
้
้
1. สตรู้การู้ผู้สมปันฉบีบีค์รู้บีาอาโนชุยธรู้รู้ม 2. สตรู้การู้ผู้สมปันฉบีบีค์รู้บีาโสภา (เถม)
้
ั
ั
ั
ั
ื
ิ
ุ
ั
ุ
ี
ั
ี
ั
จันดามน วดปังสนกเหนอ จังหวดลาปัาง โสภโณ วดแสนฝาง จังหวดเชุยงใหม ่
ั
ำ
่
ี
(ชุวงปั พิ.ศิ.2400 - 2454) 82 (ชุวงปั พิ.ศิ.2427 - 2478)
่
ี
ำ
ซึ่ะทายเทก (ปููนกอฉาบ) เอาทรัายกบปููน ครับาเถิ่�ม ดารังต่าแหนงเปูนเจัาอาวาส
้
ำ
ั
ิ
็
่
ิ
ู
่
ั
้
่
ำ
่
ำ
�
เทากน นาออย 1 นาไก 9 นาออยเบี�ยทอดบจัม วดแสนฝาง ช่วงปู พ.ศิ. 2427 แล้ะมรัณ์ภาพใน
ี
�
ำ
ั
่
�
้
้
่
�
็
ำ
้
ู
ี
ี
่
ิ
ื
่
้
ำ
ผู้วานาออยยอยปูกบาง เอานาออย 1 ไก 7 ปู พ.ศิ.2478 เปูนครับาสล้าของเมองเช่ียงใหม ่
�
ิ
่
็
ั
ั
้
�
่
ู
ื
ซึ่ะทายจันฝาก(ปูนกาวปูรัะสาน) ออย 1 คอเปูนช่างกอสรัางศิาสนสถิ่าน ทงยงมีความ
้
่
ำ
่
้
�
ไก 6 ออยยอยปูกบาง ออย 1 ไก 5 นาดูนาแงะเอา แต่กฉานในวิช่าโหรัาศิาสต่รั์ สามารัถิ่พยากรัณ์ ์
้
้
ี
ำ
�
่
ื
เปูล้อกมาเคยว เอาปูนมาแขวดหมายไวคนแหงทก เหต่การัณ์ต่างๆได้ถิ่กต่องแมนยำา จังทาให้ช่วง
่
้
่
ึ
ั
้
ำ
์
ึ
ู
ี
ู
้
่
�
ี
�
้
�
ำ
ปููนหมายไวเอานาเต่ือมแหงพอ 3 เทื�อ เอานาแงะ รัะยะเวล้าททานดารังต่าแหนงเจัาอาวาสวด มการั
่
ั
ี
�
ำ
้
้
ำ
ำ
่
�
ื
้
่
�
ั
นาดใสกบกนหอเปูนผู้อง 1 นามะคาผู้อง 1 นาหนง ั สรัางถิ่าวรัวต่ถิ่่หล้ายหล้ง เช่่น การัปูนปููนปูรัะดบ
้
�
่
ั
ั
่
ำ
�
ู
ั
ำ
�
็
�
ั
ำ
ำ
�
ู
ั
ผู้อง 1 หาหนังบ่ได้คานามะค่ากดี นามันยางต่วง 1 วหารัวดแสนฝาง การัปูนปูนปูรัะดบวดพรัะธาต่ ่
ิ
�
่
้
�
ั
ั
ำ
่
ู
ำ
ู
�
้
ึ
่
ิ
�
่
ปููน 6 ทรัาย 5 คนต่าครักใหญใสกล้้วยคาวหนวย ดอยสเทพ ซึ่งสต่รัในการัผู้สมปูนของครับาเถิ่ม
่
ั
ู
�
็
่
่
ู
�
ำ
ื
่
่
้
่
�
้
1 คนครักหนอยใสเกิงหนวย 1 หาบไดกล้้วยนากด ี สวนผู้สมสต่รันีจัะเปูน 9/5/1 คอปููนขาว 9 สวน
่
ั
ำ
่
ั
ื
�
ั
�
ิ
�
้
ั
่
ี
�
็
�
ำ
ี
�
ั
ื
๊
คนแต่กหอเต่มล้งหอเต่อมนาออยหาเต่อะ อนนจัน ทรัายล้ะเอยด 5 สวน แล้ะนามนต่งอว 1 สวน
ิ
�
ื
�
83
้
ำ
้
้
่
้
ั
ฝากแล้ โดยนามาคล้กเคล้าแล้วต่ำาใหเขากนโดยล้ะเอียด
ิ
้
ิ
�
ิ
ู
ั
ั
�
ู
้
ู
ิ
คนจันบด(ปูนปูน) เอาปูน 7 ทรัาย 5 จันเกดปูฏกรัยาความรัอนรัะหวางปูนกบนามน
่
ำ
ิ
ิ
ั
ำ
�
ี
้
ู
ำ
ี
�
้
ำ
คะย้า 3 นามันยางเปู็นนาฮัักต่ัดดาเมินเท่าใดด ี จัะทาใหเนอปูนต่าทไดเหนยวล้ะเอยด สามารัถิ่
�
ำ
ี
ำ
�
ื
ึ
ี
�
�
้
�
ื
ู
�
ี
�
เทานันแล้ บบนวด ปูนคล้งขนรัปูล้วดล้ายไดโดยทเนอปูน
่
ึ
ู
้
้
ั
่
ิ
้
คนจันฝงแกว(กาวสาหรับใช่ปูรัะสาน ไมแต่ก
้
ำ
ั
ิ
�
ื
ู
้
้
�
ี
ิ
แกวจัน) คะยาทวง 1 ดนจัทวง 1 ปูนเกงทวง
ำ
ำ
�
ั
่
ั
ี
�
1 ฮัักต่าต่ดหือดแล้ สวนการัปูนทาล้วดล้ายบนผู้นงแล้ะอาคารั
้
คนจันฮัอ(ปูนปูนสต่รัจันฮัอ) ปูน 7 สถิ่าปูต่ยกรัรัม ผู้ปูนจัะต่องทาความสะอาดผู้นงเสย
้
้
ิ
ำ
ั
้
ู
ั
ี
้
้
ู
ู
�
�
ี
ู
่
้
ั
ื
่
้
�
่
ิ
�
ี
ั
้
ั
่
่
ำ
๊
ทรัาย 5 นามน 6 นามนมะหงหมดเต่อะดแทแล้ วธ ี กอนแล้วใช่ยางรักทาล้งบนพน ผู้นงดงกล้าว
�
ั
ั
ั
้
ำ
�
�
ื
ั
่
็
ั
้
สม ซึ่ะทายแล้้วเทานีแล้ เพอใหใช่สาหรับเปูนต่วปูรัะสานในการัเกาะต่วของ
ั
ำ
้
�
ล้าย ปูนปูนจังเรัมปูนล้วดล้ายต่ามรัปูแบบงาน
้
�
�
้
ู
ู
ึ
ิ
�
้
ี
่
�
ึ
้
ศิิล้ปูกรัรัม ปููนที�เหล้ออยซึ่งต่องใช่ปูนอกนันใหหอ
ื
ู
่
้
�
้
ิ
เกบไวในภาช่นะทีปูดมดช่ด ซึ่งถิ่าหากต่องการัปูน
�
้
�
็
�
้
ิ
้
้
ิ
ึ
ี
ั
ใหมอกครังนน กนาปูนไปูโขล้กแล้ะเพ�มนามน
ั
่
�
�
ำ
็
ำ
ั
ิ
ู
�
้
็
ี
�
ต่งอิว ล้งไปูอกเล้กนอย
ั
145