วิหารล้านนา มรดกภูมิปัญญา พุทธสถาปัตยกรรม

�
ภูาพุที 39
่
�
้
้
ั
่
้
ุ
้
่
�
ั
แสดงโครงสรางชีดขอมาทีปัรบใชีกบโครงสรางตางไหม แล้ะตางโย
ั
่
ี
ำ
ิ
ท�มาของภูาพุ : ปัรับปัรุงจัาก ธวิชีชีัย ทาทอง, มอกวิิหาร : วิธีการกาหนดระเบียบสัดสวินในการออกแบบ
ำ
ิ
วิหารในภูาคเหนอของไทย, บทควิามวิชีาการ วิารสารหน้าจัวิ คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์
�
่
ิ
ั
ั
มหาวิิทยาล้ยศล้ปัากร, ฉบบที 32 มกราคม – ธนวิาคม 2560.
ั
�
ิ
ั
ั
�
ั
ระบบ “ขอมา” น สามารถรองรบชีดโครงสรางทเปันแบบ “ตางไหม”
�
ี
็
ุ
่
้
้
�
่
ี
้
้
่
็
็
ั
ั
่
หร่อ “ตางโย” กได โครงสรางแบบตางไหม จัะมล้กษณะเปันไมแนวินอนวิางรองรบ
ี
้
�
ึ
ั
ี
ไม้แนวิต�งเรียกซึ่้อนล้ดหล้�นกันไปัในสัณฐ์านสามเหล้�ยม ซึ่�งปัรากฏในโครงหน้าจัวิ
ั
ั
ึ
็
หล้ัก แล้ะสวินปัีกนกของวิิหาร แต่ในล้้านนากมีระบบโครงหล้ังคาอีกแบบหน�ง
่
ทีเรยกวิา “ตางโย” “ตังโย” “โย” หร่อ “ขาโย” ซึ่งหมายถง หมายถง องคปัระกอบ
�
์
ึ
�
�
ึ
่
่
่
ึ
ี
ี
ั
�
่
�
�
ึ
ั
ทางสถาปัตยกรรมโครงสร้างหล้งคาทวิางตวิทแยงซึ่งพุาดจัากอกไก่มายังขอ
ั
ี
้
็
ึ
ั
�
�
ตงขนเปันโครงเพุ่อวิางแปั กล้อน แล้ะไม้ระแนง หรอเปันแบบ“โครงท�ไมในแนวิทแยง
�
็
่
�
่
ั
ู
ิ
ุ
็
้
�
่
็
้
้
ั
มมจับอยบนขอ (Tied beam)” ล้กษณะเปันโครงไมสองชีนปัระกบกน เปันดานขาง
ึ
ั
้
่
ิ
ของรปัสามเหล้ยมของโครงหล้งคา ปัล้ายบนปัระกอบเขายดตดกบดง สวินปัล้ายล้าง
ี
ั
ู
�
�
ั
่
่
�
ั
�
ี
่
ู
่
้
�
วิางตงบนขอเพุอถายนาหนกจัากหล้งคาล้งสขอเชีนเดยวิกบจัวิ ล้กษณะคล้ายกบ
ั
�
ำ
่
ั
�
่
ั
ั
�
ั
ั
ั
ั
ั
ั
จันทนในภูาคกล้าง แต่แตกต่างกบจันทันในปัจัจับน เพุราะต่างโยเปั็นการยันกน
ั
ั
ุ
ั
�
�
ี
็
ี
ึ
�
็
ั
ั
ุ
่
่
ั
ระหวิางดงกบขอ ล้กษณะแรงเปันแรงดงทแตกตางจัากปัจัจับนทเปันแรงกด
ั
�
ั
่
่
่
่
ุ
�
ั
ั
ึ
ั
์
ิ
มกพุบใชีในเรอนพุกอาศย กฏสงฆ์ แตกพุบในอโบสถ แล้ะวิหารด้วิยเชีนกน ซึ่งระบบ
็
้
ั
ุ
ิ
�
ี
ั
�
ั
ั
้
�
้
่
้
้
้
้
็
่
่
ขอมาน กสามารถใชีรอบรบโครงสรางตางโยไดดวิยเชีนกน อกทงสามารถใชีการ
ี
่
้
ี
่
�
้
คานวิณโครงสรางไดแบบเดยวิกบโครงสรางขอมา-ตางไหม
้
้
ั
ำ
96

้
็
�
ิ
ั
�
่
ั
�
ี
ื
�
ิ
โค์รู้งสรู้างแบีบีข่�อมา-ต่างไหม นสนนษฐ์านวิาเปันโครงสรางดงเดม
�
ั
ี
่
้
่
ี
่
�
ั
มาแตสมยพุญามงราย ปัรากฏหล้กฐ์านทมการกล้าวิถง “ขอมา-ตางไหม”
ั
่
ึ
ิ
ั
ี
่
ั
ำ
�
่
ิ
่
้
ี
ำ
�
ี
ั
ี
นในตานานพุนเมองเชียงใหม ดงทพุญามงรายมดารสรางวิหารวิดกานโถม
�
ี
ในเวิยงกมกาม ควิามวิา
ุ
่
�
้
่
่
้
ี
ึ
็
่
่
่
้
“...ชางกานโถมเมอัอัยเชยงแสน แลวจ้งต่ด้เค์รอังวหาร เปนต่นวา แปอัาย
ู
้
่
่
่
ี
่
้
ี
�
้
้
่
แปย ขัอัมาต่่างไหมแต่่เชยงแสน ห่�อัเอัามาใสว่หารกานโถมอันปกเสาใสขัอัไวบูทั้้นแลว
�
้
�
่
้
เมอันน ค์อัมพอัค์ุมชอันบูค์้บูบูหลมหนแล ลวด้ปรากฏิได้้ชอัวาว้ด้กานโถม...”
่
่
ุ
้
�
่
่
่
้
�
�
96
�
้
่
จัากขอควิามขางตน จัะเหนวิา ชีางกานโถมตดเครองวิหารจัาก
้
็
ิ
่
่
�
้
้
ั
่
ี
ำ
้
�
ี
ึ
ี
่
ุ
ั
ี
ี
้
เมองเชียงแสน แล้วิจังนามาสรางไวิทเวิยงกมกามทหล้ง ล้กษณะนเรยกวิา
�
่
ั
ี
้
ิ
�
้
่
ั
่
้
็
่
่
ุ
“คม” ถ่อวิาเปันล้กษณะพุเศษของโครงสรางแบบขอมา-ตางไหม เนองจัาก
�
้
สามารถตดไมทจัะใชีปัระกอบกนใหไดขนาด ล้องปัรงวิหาร หรอการปัระกอบ
่
ั
้
ั
้
้
ิ
ุ
�
ี
่
�
้
�
ี
ึ
�
้
โครงสรางทงหมดกอนแล้วิสามารถเคล้่อนย้ายไปัสร้างในอกทหนงได ้
ี
ั
�
ี
ขอดอกปัระการของโครงสรางน คอ สามารถวิางไมกล้อนรบกระเบอง
�
่
้
�
ี
่
ั
้
้
ี
้
ำ
ั
�
่
�
่
้
้
้
ไดแนวิเสนทีออนสล้วิยทีดดไดไมจัากดควิามโคง
ั
ุ
้
่
จัะเหนไดวิาระบบ “ขอมา-ตางไหม” นนสบทอดมาจันถงปัจัจับน
่
่
ั
�
้
ั
ั
ึ
่�
็
่
ี
ั
ิ
้
ี
ั
ั
�
ู
อกทงยงพุฒนารปัแบบโครงสรางแล้ะวิหารตอไปัในอกหล้ายล้กษณะ
ั
่
่
ี
ั
�
่
ั
�
กล้าวิคอ โครงสรางแบบนนอกจัากจัะเปันตวิโครงของจัวิแตล้ะชีด
้
ุ
็
ั
ั
ั
์
่
้
ั
ุ
็
ั
ั
แล้วิควิามสมพุนธของโครงจั�วิแตล้ะชีดยงเปันตวิสรางล้กษณะเฉพุาะ
้
่
้
�
ิ
้
้
97
ของวิหารล้านนาในแตล้ะทองถนดวิย ทีอาจัเรียกได้วิ่าเปั็นล้ักษณะ
�
ิ
่
ุ
“สกล้ชีาง” นันเอง
�
�
ี
ำ
ึ
�
่
้
ั
่
ตาราวิธการ “คม” (ออกเสียงวิา กม) นน ตองขนขอปัระธาน
ุ
ุ
�
ิ
(ข�อหล้วิง) พุาดล้งบนปัล้ายเสาท�งสองข้างก่อน ร่นระยะเข้าไปั 1 ใน 3
่
ั
๊
ี
�
�
่
�
ตังตุกตา (เสาปัอก) แล้้วิพุาดขอมาย� ทาอยางเดยวิกนอกชีันหนึงเปันขอมา
�
ี
ำ
้
ี
่
้
็
ั
�
่
�
�
่
�
็
้
�
3 ชีวิง ยอดมดังเล้กๆ ตังกล้างขอมาสามนั�นอกครั�งหนึ�ง โดยข่อหล้วิงจัะ
ี
่
�
ี
98
ยาวิเกินจัากระยะเสาหล้วิงออกมาเปั็นระยะพุอสมควิรมากน้อยเท่าใด
้
ิ
ั
ี
้
�
่
ี
แล้วิแต่ล้กษณะของแต่ล้ะทองถน สวินทยาวิเกินออกมาน�จัะรองรับดวิย
้
�
ี
ึ
�
�
�
ู
่
คอกบ ซึ่งตังอยบนแปัล้ินหาน แล้ะเสาสะโก๋นอีกทีหนึ�ง เสาสะโก๋นแล้ะข่อ
�
99
�
ั
มาจัะพุาดอยบนผู้นงดานขางจัะเชีอมกบแปัหล้งมาทาหนาทรองรบขอมาย� ี
้
้
่
้
ี
ั
�
ู
่
้
ั
้
�
้
ำ
ั
่
็
ั
้
�
่
ั
ี
�
ขอมาสาม แล้ะตวิตุกตาทังหมดอนเปันโครงสรางในสวินชีายคาปักนก
้
�
่
97

่
้
่
�
ู
ควิามแตกตางของ “ฮิาง” หร่อรปัรางของวิิหารล้้านนาในแตล้ะทองถิ�นนัน
่
่
่
เชีน วิิหารในเชีียงใหม เปันแบบ “ฮิางแม” ค่อ มล้กษณะของเสนหล้งคาที�ออนชีอย
้
ั
้
่
ั
่
ี
่
็
่
ิ
ู
ู
่
ั
้
่
่
่
ี
ู
รปัทรงสงโปัรง แล้ะมีฐ์านสง ล้กษณะออนชีอยเหมอนสตร สวินวิหารในล้ำาปัาง
�
ั
ี
�
่
็
ั
ุ
่
มล้กษณะผู้ึงผู้าย สนหล้งคาตรง ดแขงแกรงเหม่อนบรษ จังเรยกกนวิา “ฮิางปัู” นัน
ุ
ึ
ั
ู
้
ั
ี
่
�
้
่
ึ
ี
�
ั
ึ
ั
ี
์
สวินหนงเกดขนจัากการตควิามเกยวิกบระเบยบควิามสมพุนธระหวิางโครงสราง
ิ
ี
�
ั
่
่
�
่
่
้
ชีดเดยวิกน ค่อ ขอหล้วิง แปัหล้วิง คอกบ เสาสะโกน แล้ะขอมา ของชีางในแตล้ะ
ี
ุ
ี
ั
�
่
๋
่
ิ
ี
้
้
ั
ทองถน หรอเปันการใชีโครงสรางชีดเดยวิกนในวิธทแตกตางกนของชีางนนเอง
ี
่
ุ
้
�
ี
ั
ิ
ั
่
�
�
็
ตวิอยางเชีน สดสวินขอหล้วิงของล้าปัางจัะยาวิกวิาเชียงใหม สงเกตไดจัากชีวิงระยะ
ี
ั
่
�
ำ
่
่
้
ั
่
ั
่
่
่
้
ี
่
เสากล้างจัะกวิ้างกวิาทาใหมผู้ล้ตอการกาหนดสดสวินของโครงสร้างอนๆ ตามไปัด้วิย
�
่
่
ั
่
ำ
ำ
�
ู
ี
้
ิ
ำ
่
ั
่
ี
ิ
�
แล้ะทาใหรปัทรงของวิหารล้าปัางกวิางแล้ะผู้ายกวิาของเชียงใหม อกทงนยมตงเสา
ำ
ั
้
ั
ั
้
่
้
ั
๋
็
�
�
สะโกนทีรบแปัตวิบนของหล้งคาตบที 2 หางออกจัากตวิเสาเล้กนอย มผู้ล้ทาใหผู้่น
ำ
ั
ี
ั
่
ุ
ั
ี
�
ำ
หล้งคาล้าดเอยง แล้ะคล้มตามากกวิาของเชีียงใหม ่ 100
่
ู
ั
้
ในการกาหนดขนาดสัดสวินของวิิหารล้านนาแต่โบราณน�น ปัรากฏในรปั
ำ
�
ี
�
ของเอกสารทีเรยกวิา “ล้กขณะวิิหาร” ซึ่งแตล้ะฉบบมควิามคล้้ายคล้งแล้ะแตกตาง
่
ึ
ั
ี
่
ั
่
ึ
้
ิ
่
ั
่
้
่
ี
ี
ำ
ู
กนไปัในรายล้ะเอยดอนมผู้ล้ทาใหรปัรางของวิหารล้านนาแตกตางกนไปัในแตล้ะทอง
ั
้
ั
�
ิ
่
ี
ิ
ุ
ำ
ั
�
ั
ิ
ี
�
ี
้
่
ถน ควิามนยมแล้ะอายสมยทมการกอสรางวิหารตามตารานนๆ จัะกล้าวิโดยล้ะเอยด
ในหวิขอตอไปั
ั
่
้
�
ั
่
�
้
้
ั
่
ตามหล้กการสรางงานสถาปัตยกรรมเครองไมนบแตโบราณกาล้นน
ั
ั
ำ
มักกาหนดให้ไมทุกตวิทนามาปัระกอบกันโครงสร้าง จัะต้องเปั็นไมท่อนเดียวิกัน
ำ
้
้
ั
�
ี
ี
ี
่
�
้
�
้
ี
้
ำ
โดยตล้อด แล้ะหล้กเล้ยงการนาไมมาตอกนเพุอใหมควิามยาวิตามตองการ
่
ั
่
่
ำ
ำ
ั
่
็
ุ
โดยเดดขาด นอกเสยจัากเพุอการซึ่อมแซึ่มบารงรกษา เพุราะการตอไมทาให ้
ี
้
�
็
่
โครงสรางไมแขงแรง ตวิอยางเชีนท วิหารล้ายคา วิดพุระสงหวิรมหาวิหาร
์
ั
่
ี
ั
่
ิ
้
ิ
�
ำ
ิ
ำ
ี
ั
ี
ั
ั
จังหวิดเชียงใหม่ พุบวิาไมทใชีในการก่อสรางวิหาร มขนาดไม่เทากน มตาหน ิ
่
้
้
ี
่
ี
้
ิ
�
ี
่
้
ำ
้
ั
ำ
�
�
ู
ั
ี
้
ั
ั
่
์
แล้ะใชีไมเกาหรอนาไมไมสมบรณมาใชี อกทงมล้กษณะการตดไมไมสมาเสมอกน
้
้
่
่
ึ
ั
�
ี
�
ี
�
ี
่
้
่
้
ี
ั
ั
ั
�
มการตดปัล้ายไมทปัล้ายแปัหล้วิง อกทงยงมการตอไมทแปับางตวิซึ่งยาวิไมพุอ
ี
�
ี
�
ซึ่งเปันมาจัากการซึ่อมแซึ่มวิหารอยหล้ายครง อยางไรกตามแมวิาจัะมการเปัล้ยน
ึ
่
ิ
�
็
่
้
ั
่
็
ี
่
ู
้
็
่
่
ั
ั
�
ั
ิ
่
ี
ั
�
ี
�
โครงหล้งคามาแล้วิหล้ายครง แตพุบวิาแปัหล้วิงยงคงเปันไมชีนเดมทยงมรองรอย
ิ
้
ี
ู
่
ของรทีเจัาะเพุอเสยบกล้อน
�
�
101
98

�
ภูาพุที 40
้
�
ี
ู
ั
รปัทรงหล้งคาที�มการซึ่อนชีัน แล้ะล้ดระดบหล้งคา “ซึ่ด”
ั
ั
ำ
์
ั
ั
ิ
ของวิิหารล้ายคา วิดพุระสงหวิรมหาวิิหาร จัังหวิดเชีียงใหม ่
ิ
ในการก่อสรางวิหารโดยเฉพุาะในส่วิน
้
ั
�
ั
ี
็
ของหล้งคานนมการตดไมแบงออกเปันหล้ายสวิน
ั
้
่
่
ั
้
่
แล้ะหล้ายตวิ เนองจัากโครงสรางสวินหล้งคานนมนา
ั
่
�
ั
�
�
ำ
ี
ั
็
้
หนกมาก แล้ะมการล้ดชีั�นยกเกจั หร่อ “ซึ่ด” จังทาใหม ี
ึ
ี
ำ
่
ี
�
่
ั
่
องคปัระกอบของเครองหล้งคาหล้ายสวิน อกทังยงชีวิย
์
�
ั
ในเรองการล้ดขนาดไมแล้ะสามารถหาไมตามขนาดได ้
�
่
้
้
ึ
�
ง่ายข�น เพุราะโครงสร้างทล้ดทอนล้งมาชีวิยให้ขนาด
ี
่
ุ
ของโครงสรางแล้ะวิสดล้ดล้ง
ั
้
99

ั
็
์
ื
�
ี
ำ
ั
�
�
ั
องค์ปัรู้ะกอบีเค์รู้องบีนข่องโค์รู้งสรู้างหลงค์าทเปันสวนหลก และมกพิบีในตารู้า
่
ิ
ลกษ์ณะวหารู้ ได�แก ่
ั
(1) ข่ือหลวง : เปั็นข่อที�ใหญ่ทีสุดที�พุาด (7) แปัหลงม�า : ค่อแปัที�วิางพุาดอยบน
ู
�
�
�
่
ั
ู
่
อยบนเสาหล้วิง 2 ตน โดยปักต ิ ขอมา
่
้
้
�
ั
�
่
ึ
เอกสารโบราณมกกล้าวิถงขอหล้วิง
่
ของ “หล้งหล้วิง” กอนแล้วิจังกล้าวิ (8) แปัลิ�นหาน : ค่อแปัที�ตังอยบนเสา
ั
่
่
�
ึ
่
ู
้
ถง “หล้งซึ่ด” แล้ะการวิดระยะของ สะโกนใตคอกบ
้
ั
ี
๋
ั
ึ
ี
�
�
่
้
ั
ขอหล้วิงจัะวิดทรอยตดดานนอก
ั
ของแปัทีพุาดอยบนขอ เชีน ....รมอ (9) เสาสะโก๋น : บางแห่งเรียกเสาปั๊อก
่
ู
ิ
่
�
่
�
องทางนอก...” หร่อ “...รมอองแปั ๋ หรอเสาแนบ หมายถึงเสาท�แนบ
ี
ิ
่
็
้
้
ทางนอก...” เปันตน ดานนอกเสาหล้วิง
(2) ข่ือยี ข่ือสาม : หมายถึง ข่อตัวิที 2 (10) เสาดังหลวง : หมายถึงเสาดังที�ตัง �
�
�
�
�
�
�
�
ั
ั
�
่
ู
่
�
ั
ั
่
�
่
�
ุ
่
�
�
ตงอยเหนอขอหล้วิง แล้ะสนกวิาขอ บนขอตวิบนสดของโครงจัวิ
่
�
ึ
�
�
่
�
่
�
หล้วิง ถดจัากขอยขนไปัเปันขอสาม อาจัเปันขอย หร่อขอสาม
่
่
ี
�
ี
็
ั
�
็
(3) ข่ือม�า : เปั็นข่อที�ปัล้ายข้างหนึง (11) เสาตัง เสาตังบีน : ที�หน้าทีรับข่�อยี�
�
�
�
�
�
�
เสยบเขาไปัในเสาหล้วิง ปัล้ายอก ขอสามขึ�นไปัเปันสวินปัระกอบของ
ี
�
็
้
ี
่
่
�
ี
้
�
�
ขางหนึงพุาดบนหล้งเสาระเบยง โครงจััวิ คล้้ายกบเสาตุกตาของทาง
ั
ั
ี
่
่
ภูาคกล้าง บางแหงเรยกตางไหม
(4) ข่ือม�ายี ข่ือม�าสาม : ค่อข่�อทีอยู่ หร่อเสาสะโกน 102
�
�
๋
�
�
้
เหน่อขอมาขึนไปัตามล้าดบ
�
่
�
ั
ำ
(12) ค์อกีบี : หมายถึงส่วินคอสองในงาน
(5) ข่ือซด (ข่ื�อหลวงหลังซด) : เปั็นการ สถาปัตยกรรมภูาคกล้าง มระยะ
ั
ี
�
ุ
�
ิ
�
บอกขนาดของข่อชีดโครงหล้งคาชีด จัากใตแปัหล้วิง จันถงหล้งแปัล้น
ึ
ั
ุ
ั
้
้
�
่
้
ั
�
ั
ึ
เล้กทีซึ่อนเขากบชีดใหญ ่ หาน ซึ่งเปันชีวิงแบงตบหล้งคา
็
ุ
ั
็
่
ั
ี
คอกบในชีวิงหนาหร่อหล้งสด จัะม ี
ุ
่
้
(6) แปัอ�าย (แปัหลวง) : มีหน้าทีรับ ไมแกะสล้กทเรยกวิา “ปัากแล้” อย ่ ู
ั
�
ี
�
้
่
ี
�
กล้อนพุาด แล้ะเปันแปัทพุาดอยบน
็
่
ู
ี
ขอหล้วิง
่
�
100

�
ภูาพุที 41
ี
์
่
�
่
แสดงโครงสรางของวิิหารล้้านนา แล้ะชีอเรยกองคปัระกอบสวินตางๆ
่
้
ั
ภูาพุวิาดโดย สนตภูาพุ ฤทธิฤาชีย
ิ
ั
�









101

�
ภูาพุที 42
ั
�
ั
ำ
้
่
่
�
้
้
แสดงโครงสรางหล้งคา แล้ะโครงสรางรบนาหนกระบบขอมา-ตางไหม
ั
ั
ั
ของวิดตนเกวิน อาเภูอหางดง จัังหวิดเชีียงใหม ่
๋
ำ
้
102

ภูาพุที 43
�
้
ั
แสดงโครงสรางหล้งคา
�
่
่
้
ั
้
�
ั
แล้ะโครงสรางรบนาหนกระบบขอมา-ตางไหม
ำ
้
ของวิดตนเกวิน แล้ะวิดทุงออหล้วิง
้
๋
ั
่
ั
103

ั
ิ
ลกษณะพุเศษขีองโคำรงสร�าง
ขีอม�า-ตางไหมขีองวหารล�านำนำา
่
ิ
่
�
ี
ำ
�
้
ั
นอกจัากเปั็นโครงสร้างทสามารถตัดแล้ะเตรียมไม้ทใชีสาหรบ
ี
�
ั
ี
�
ั
�
ุ
็
ั
ิ
้
ปัระกอบอาคารก่อนปัรงตวิวิหารแล้วินน ยงเปันโครงสร้างทสามารถ
ึ
่
�
�
้
�
ล้ดทอนขนาดล้งได เพุอใหพุนทหล้งคาแตล้ะผู้นล้ดล้ง ซึ่งจัะชีวิยให ้
่
่
้
่
ี
่
ั
�
็
ั
่
้
ี
่
่
ิ
ตวิโครงสรางดเสมอนมควิามโปัรงเบากวิาเดม ไมเปันผู้นใหญเกนไปั
ิ
่
ู
่
่
่
ิ
่
ั
ำ
ตวิโครงสรางไมนยมกรชีองวิางแล้วิทาดาวิเพุดานปัระดบหากแตเปัดโล้ง
ุ
ิ
่
้
้
่
ั
่
ั
้
้
่�
่
ี
่
่
้
ั
เพุอใหอากาศถายเทไดสะดวิก แล้ะการล้ดชี�นหล้งคาชีวิยใหมชีองแสง
่
สวิางมากขน นอกจัากนี�ชี่างยังนิยมปัระดับล้ายทองภูายในโครงสร้าง
�
ึ
103
้
ั
�
�
้
ึ
่
้
ิ
ั
ทังหมดเพุอใหเกดควิามรูสกศกดิ�สทธิ แล้ะสรางบรรยากาศมล้งเมล้่อง
�
ิ
ั
่
ี
ทามกล้างควิามสล้ัวิรางภูายในวิหารท�ชีวิยขบเนนจัดรวิมสายตาไปัยัง
้
่
ิ
ุ
่
พุระปัระธานของพุระวิหาร การปัระดับตกแต่งศล้ปักรรมดังกล้าวิ
ิ
ิ
้
�
ชีวิยล้ดควิามแขงกระดางแล้ะควิามอดอดของโครงสราง ทงยังกอใหเกด
้
ิ
่
ั
็
่
้
ึ
ั
ิ
การล้วิงทางสายตาให้เกดควิามรสึกโปัร่งเบา เน่องจัากล้ายทองท�ปัระดบ
ู
ี
้
ั
�
ั
�
์
้
ิ
่
ทงโครงสราง ตล้อดจันองคปัระกอบทางศล้ปักรรมอนๆชีวิยล้ะล้าย
่
�
ึ
่
้
บรรยากาศใหเปันหนึงเดยวิ ไมรูสกถงการกดทบของโครงสรางดานบน
ึ
้
ั
้
็
�
ี
้
ภูาพุที 44
�
ภูายในวิิหารทีปัระดบดวิยงานศล้ปักรรมชีวิยสรางบรรยากาศ
้
ั
้
่
�
ิ
่
ั
ิ
้
�
่
แหงควิามศกดิ�สทธิ แล้ะโปัรงเบาของโครงสราง
ั
ภูายในวิิหารวิดหางดง อาเภูอเม่อง จัังหวิดเชีียงใหม ่
ำ
ั
104

105

�
ภูาพุที 45 - 46
้
�
ั
ิ
่
้
�
ั
ิ
่
ภูายในวิิหารทีปัระดบดวิยงานศล้ปักรรมชีวิยสรางบรรยากาศแหงควิามศกดิสทธิ �
ำ
ั
ั
่
แล้ะโปัรงเบาของโครงสราง ภูายในวิิหารวิดหางดง อาเภูอเม่อง จัังหวิดเชีียงใหม ่
้
์
ิ
(ภูาพุบน แล้ะล้างซึ่าย) ภูายในวิิหารล้ายคา วิดพุระสงหวิรมหาวิิหาร อาเภูอเม่อง
ำ
่
ั
ำ
้
่
จัังหวิดเชีียงใหม (ภูาพุล้างขวิา)
่
ั
106

�
ภูาพุที 47 - 48
ี
เสาหล้วิง แล้ะเสาระเบยง (ภูาพุซึ่าย)
้
แล้ะหวิสะตวิง (ภูาพุขวิา)
ั


ิ
( 2) เสาวหาร
้
ี
่
้
ี
ั
วิหารล้านนามการใชีเสาในสวินโครงสรางโดยหล้ก ม 2 รปัแบบ
้
ิ
ู
้
ั
ี
่
ำ
สาคญ ไดแก เสาหล้วิง แล้ะเสาระเบง (เสาระเบยง) ดงนี �
ั
ี
่
ึ
�
ู
่
ิ
่
�
ี
ุ
เสาหลวง หมายถงเสาทใหญทสด หรอเสาคกล้างวิหาร
�
ั
ี
ี
ั
ำ
่
ั
้
ั
่
�
ทาหนาทรบขอหล้วิง มการสร้างบวิหวิเสา หรอ หวิสะตวิง,
สะตวิง ปัระกอบอยดวิย เสาภูายในวิหารมกเปั็นเสากล้ม
ิ
่
ู
ั
้
ู
ั
่
ิ
่
็
้
ั
ิ
แตเสาคหนาแรกทางด้านทศตะวินออกของวิหาร มกเปัน
ำ
�
�
เสาแปัดเหล้ียม ปัระดบล้วิดล้ายรดนาปัดทอง หร่อขดล้าย
ั
ิ
ู
้
ิ
�
็
ี
่
เสารู้ะเบีง เปันเสาแถวินอกหรอเสารวิมนอกทสรางตดกบผู้นง
ั
่
ั
วิหาร มหนาทรบนาหนกโครงสรางปักนกทง 2 ขางวิหาร
ิ
ิ
้
ั
ำ
้
ี
�
ี
�
ั
้
ี
�
ั
่
�
ี
�
ิ
รวิมถงแบงหองวิหาร โดยมากเสาระเบียงมกเปันสเหล้ยมเสมอ
้
ึ
ี
ั
็
�
้
เพุอควิามสะดวิกในการกอสราง
่
่
107

( 3) ผู้นำงวหาร
ิ
ั
่
้
ิ
่
ั
ิ
ั
่
การกอผู้นงวิหารในล้านนา สนนษฐ์านวิามกจัะกอ
ั
้
ุ
่
ิ
้
่
ี
ในสวินของหองทายวิหารทมการกอแทนแกวิ หรอฐ์านชีกชี ี
่
้
่
ี
�
่
ิ
่
�
�
่
่
ู
ี
้
เพุอปัระดษฐ์านพุระปัระธาน แตหองอนๆ ทอยในสวินหนา
่
�
้
่
ี
่
�
้
่
ี
ั
่
ี
ิ
ี
ไมมการกอผู้นง หรอทเรยกวิา วิหารโถง แต่อาจัจัะมฝายอย
่
ี
ั
�
้
ั
หร่อฝาหยาบทีเสยบปัระกอบเขากบเสาระเบง การกอผู้นง
ิ
ึ
ี
่
วิหารจัะปัรากฏในวิหารแบบทบ หรอวิหารทมปัาง
ิ
ิ
๋
ี
�
้
๋
ั
ั
่
หมายถงผู้นง โดยผู้นงดานสกด จัะเรยกวิา “ปัางเอก”
ั
ึ
ี
๋
่
สวินผู้นังด้านข้าง เรียกวิ่า “ปัางฝา” แต่โดยปักติ
104
ทวิไปัแล้วิ มกจัะเรยกผู้นงทกดานวิา “ปัางเอก”
๋
ั
ุ
้
่
�
ั
ั
ี
้
้
การปัดล้อมอาคารวิหารดวิยผู้นงปันในล้านนาพุบโดยมาก
ั
ิ
้
ู
้
ิ
ู
่
ั
ำ
ู
ั
จัานวิน 3 รปัแบบ ไดแก ผู้นงปัน, ผู้นงปันผู้สมไม ้
ู
้
ิ
่
ั
ั
แล้ะผู้นงรวิมเสา มล้กษณะเปันผู้นงกออฐ์ถอปัน กอเปัน
ั
ู
่
่
ี
็
็
่
ั
ี
แนวิเดยวิกบเสาไม ้
รู้้ปัแบีบีการู้กอผู้นงด�านสกด มี 4 รู้้ปัแบีบี ได�แก่
่
ั
ั
105
ู
�
่
้
(1) ผู้นงกอปันจันถงระดบขอหล้วิงของโครงสราง
่
ั
ึ
ั
�
�
่
ี
้
ี
�
จััวิแล้ะขอยของโครงสรางปักนก
(2) ผู้นงกออฐ์ถอปัน เปันระดบเดยวิกบขอย � ี
ิ
ั
่
่
�
ั
่
ั
ี
ู
็
้
ี
้
็
ของโครงสรางปักนก หร่อตากวิาเล้กนอย
่
ำ
�
ั
ิ
�
ู
�
(3) ผู้นงกออฐ์ถ่อปันตังพุ่นจันถงอกไก หร่อที�เรยก
่
ึ
่
ี
ั
้
วิา “ผู้นงหุมกล้อง”
่
ึ
(4) ผู้นงรปัแบบกออฐ์ถอปันตงแตพุนทบขนไปั
ู
่
�
�
่
ู
ั
่
ึ
ิ
่
ั
�
�
้
�
่
จันถงขอหล้วิงของโครงสรางจััวิ
ึ
108

�
ภูาพุที 49 - 50
ำ
้
ั
ั
ั
ผู้นงวิิหารของวิดหางดง วิดทาวิคาวิง
ั
ำ
ั
แล้ะวิดตนเกวิน อาเภูอหางดง จัังหวิดเชีียงใหม ่
ั
้
๋
( 4) ฐานำวหาร
ิ
ิ
้
ุ
่
วิหารล้านนา โดยเฉพุาะอยางย�งในเขตล้ม
่
ิ
ี
�
ิ
้
นาปัง-วิง ไมนยมสรางตดพุ่นดน จัะตองมการสราง
ั
้
ิ
�
ำ
้
ิ
่
ิ
่
�
้
ำ
็
ิ
ึ
ฐ์านวิหารใหสงขนจัากพุนราวิ 1 เมตร โดยทาเปัน
ู
�
ั
์
ุ
็
่
ฐ์านเขยง 3 ชีน รองรบดวิยชีดฐ์านปัทม แตกพุบ
ี
�
ั
้
ั
�
ั
ำ
ู
่
ั
ฐ์านรองรบรปัแบบอนๆ ดวิย เชีน ฐ์านบวิควิา
�
่
้
ู
ฐ์านบวิล้กแกวิอกไก แล้ะฐ์านเขยง ตามสมัยนิยม
ั
่
ี
้
106
ทีแตกตางกนไปั
่
ั
�
109

�
ภูาพุที 51
้
่
�
ั
องคปัระกอบเครองไมสวินบนของหล้งคา
์
่
้
้
ไดแก ชีอฟื้า ปัานล้ม แล้ะหางหงส ์
่
้
่
110

(3.2)


์
องคำปัระกอบ
ิ
ิ
ที่างศลปักรรมขีองวหาร
้
ั
่
สามารถแบงไดตามล้กษณะของวิัสด ุ
�
ิ
่
่
้
�
ู
�
ปัระกอบดวิยเครองไม เครองปัน เครองปัันดนเผู้า
้
�
่
แล้ะเครองโล้หะ
107
�
่
้
้
่
(1) องค์์ปัรู้ะกอบีเค์รู้ืองไม� ไดแก ชีอฟื้า ปัานล้ม
่
�
้
หางหงส เชีงชีาย แผู้งแล้ ปัากแล้ โก่งควิ บาง
่
์
�
ิ
ิ
์
ั
้
นาคทนต แล้ะหนาบน
ั
็
่
่
�
ู
�
(1.1) ชุอฟ้้า เปันสวินทีสงสดตังอยเหน่อ
ู
่
ุ
ั
ู
ั
็
ิ
�
จัวิของวิหาร มกนยมแกะสล้ักเปันรปัพุญานาค
ิ
ำ
้
หร่อบางครั�งทาเปันปันปัั�น พุบล้กษณะของชีอฟื้า
ู
่
็
ั
้
ู
ั
มอย 3 รปัแบบดวิยกน ไดแก ่
ี
ู
่
้
- ชีอฟื้าแบบพุ่นเม่อง: มล้กษณะเปันแทง
ั
ี
�
้
่
็
่
ู
่
็
ั
ี
ตรงอกเปันสนนน มการตกแตงล้วิดล้ายบรเวิณอก
ิ
�
ั
ี
่
ชีอฟื้า เรยกวิา “กปัปัะยองปัี”
่
้
108
็
�
้
่
่
- ชีอฟื้าแบบปัากครฑ: เปันชีอฟื้าทีไดรบ
้
ุ
ั
้
ิ
อทธพุล้จัากภูาคกล้าง
ิ
ิ
ิ
ั
้
้
- ชีอฟื้าแบบปัากปัล้า: ไดรบอทธพุล้จัาก
่
ี
ั
ุ
ภูาคกล้างเชีนเดยวิกบ แบบปัากครฑ
่
ี
ั
่
็
้
(1.2) ปัานลม หรอพุานล้ม มล้กษณะเปัน
้
ี
ไมแผู้นเรยบวิางตามแนวิล้าดเอยงของหล้งคา
ั
่
ี
ล้านนานยมใชีเพุอปัดหวิแปั ม 2 รปัแบบ ได้แก ่
�
ี
้
ั
ิ
่
ิ
ู
้
ู
้
ั
ปัล้ายหางวิัน มล้ักษณะเปั็นรปัตวิเหงามวินกล้ม
ี
้
ึ
ิ
แล้ะปัล้ายกระหนก ซึ่�งไดรับอิทธพุล้จัากภูาคกล้าง
111

�
ภูาพุที 52 - 53
ั
องคปัระกอบเครองไมสวินบนของหล้งคา
์
่
้
�
่
่
้
้
้
ไดแก ชีอฟื้า ปัานล้ม แล้ะหางหงส ์
่
้
่
ิ
้
ำ
�
�
่
(1.3) หางหงส เปันเครองไมทอย ่ ู (1.4) เชุงชุาย หรอแปันนายอย
�
์
็
้
ี
ู
้
ปัล้ายปัานล้ม มกทาเปันรปัพุญานาค สวินล้้าน เปันแผู้นไมยาวิตดอย่ดานล้างของโครงหล้ังคา
็
่
้
้
ั
่
็
ำ
ิ
่
ู
่
�
ั
็
ั
ู
ำ
ำ
ิ
้
ั
่
ั
ั
นานยมทาเปันรปัตวิเหงา หร่อ “หางวิน” ใชีปัดแนวิไมจันทนหรอกล้อน แล้ะชีวิยกนนา
้
ิ
ทไหล้จัากผู้นหล้งคาล้งมาท�ขอบชีายไม่ใหไหล้
ี
่
ี
ั
้
�
ำ
�
ึ
ั
้
็
้
้
้
ยอนเขาใตผู้นหล้งคา ซึ่งจัะทาใหนากระเดนเขา
�
่
้
ำ
ุ
�
สูพุ่นทีภูายใน ในอดตไมมการฉล้ล้าย แตตังแต ่
ี
ี
�
่
�
่
่
้
ี
ิ
ั
่
�
ั
ั
ี
สมยรชีกาล้ท 5 ล้งมา ล้านนามการตดตอกบ
้
ิ
ิ
ั
ิ
ั
ิ
ึ
ชีาตตะวินตกจังไดรบอทธพุล้ของศล้ปัะ
สถาปััตยกรรมแบบวิิคตอเรีย ทนิยมฉล้ล้าย
�
ี
ุ
โครงสร้างอาคารแล้ะส่วินปัระกอบต่างๆ
ิ
จันกล้ายเปันควิามนยมนามาปัระยกตใชี ้
ำ
็
์
ุ
ในอาคารต่างๆ เรมจัากคมเจัาผู้ครองนคร
้
ุ
้
้
ิ
ู
�
กฏสงฆ์ หอไตร หอเด็ง (หอระฆ์ัง) หอพุระ วิหาร
ิ
ิ
์
ุ
ู
ั
้
ึ
้
เปันตน แล้วิจังแพุร่หล้ายล้งสปัระชีาชีนท�วิไปั
็
่
109
112

�
ภูาพุที 54
ั
้
แผู้งแล้ แล้ะปัากแล้ ของวิิหารวิดตนเกวิน
๋
อาเภูอหางดง จัังหวิดเชีียงใหม ่
ำ
ั
่
�
(1.5) แผู้งแล เปั็นชีอระหวิ่างแปัรับกล้อนหล้ังคา
้
ั
ี
ั
�
่
้
ั
ั
กบคอสอง รบปักนกดานขางที�ยนออกมาจัากตวิอาคารมารบผู้่น
่
ิ
ู
ไขราหล้งคา โดยจัะตดเปันคขนานกนซึ่งพุบในสถาปัตยกรรม
ั
ึ
�
็
ั
ั
่
่
ั
ี
ั
ุ
้
�
่
่
ำ
ั
�
้
้
ล้านนาเทานน ทาดวิยแผู้นไมฉล้เพุอรบแสงแล้ะแบงระดบเอยง
ู
ของระนาบหล้ังคาให้แยกกัน พุบ 2 รปัแบบ คอ แบบแผู้่นไม้เรียบ
่
ั
ั
ธรรมดา กบแบบแกะสล้กล้วิดล้าย
์
้
(1.6) ปัากแล เปันองคปัระกอบท�พุบเฉพุาะในล้านนา
็
ี
้
เทานน อยในตาแหนงสวินหนาของชีองแผู้งแล้ ทยนพุนตวิอาคาร
่
�
้
่
ี
่
�
ำ
่
่
ู
่
ั
�
ั
้
ั
ู
็
ั
ออกมารบผู้นไขราหล้งคา แกะสล้กเปันรปัทรงของปัากนกแกวิ
่
ั
ิ
ี
ี
นยมปัระดับแผู้งแล้ชีัดเจันในวิหารท�มอายุชีวิง พุทธศตวิรรษท� 24
่
ุ
ี
ิ
113

�
ภูาพุที 55
�
ั
่
โกงคิวิ วิิหารวิดปัราสาท แล้ะโกงคิ�วิปักนก ของวิิหารล้ายคา ำ
ี
่
ำ
ั
วิดพุระสงหวิรมหาวิิหาร อาเภูอเม่อง เชีียงใหม ่
์
ิ







114

ั
�
่
ิ
็
(1.7) โกงค์ว เปันแผู้งไมปัระดบตด
้
ิ
�
่
ุ
้
้
ั
ำ
�
ั
ิ
ี
ขอมขดานสกดของวิหาร ทาหนาทปัระดบ
่
ี
เชีนเดยวิกบสาหรายรวิงผู้งของภูาคกล้าง
ึ
ั
่
�
่
ู
่
้
้
ั
ี
้
ั
มกอยในตำาแหนงใตหนาบน มแผู้งไมปัระดับ
่
�
่
ล้วิดล้ายคันอย เรยกวิา “คอกด”
ี
ู
ี
์
่
1.8) บีางข่าง เปันองคปัระกอบ
�
็
�
ี
ทมล้กษณะเปันสามเหล้ยมชีายธงอยทางดาน
ั
ี
้
ี
่
�
ู
็
้
้
่
ซึ่ายแล้ะขวิาของหนาขอ หรอชีวิงคอสอง
่
่
�
ั
์
้
็
้
ำ
ิ
�
ี
ของวิหาร ทาหนาทคล้ายนาคทนตขนาดเล้ก
�
ำ
�
่
ั
รบนาหนกจัากหล้ังคา แต่เนองจัากตำาแหนง
่
ั
�
ั
่
่
ของบางขางอยสง วิหารบางหล้งทชีายคายน
ี
�
่
้
ู
ิ
ู
ำ
็
ล้งมามากอาจับดบัง ทาใหมองเหนยาก
้
ั
ิ
จังไมเปันทสงเกต แล้ะนยมแกะสล้กล้วิดล้าย
ึ
ี
�
็
่
ั
่
้
้
เชีน ล้วิดล้ายดอกไมใบไม ล้ายกระหนก
็
เปันตน
้
115

�
ภูาพุที 56 - 57
้
จัากซึ่ายไปัขวิา นาคทนต ์
ั
๋
ของวิิหารวิดตนเกวิน
้
ั
ั
วิิหารวิดหางดง




�
ื
์
้
ื
ั
ั
(1.9) นาค์ทนต หรู้อหชุาง หรู้อค์นทวย
ี
็
ั
�
ุ
เปันแผู้นไมสามเหล้ยมมมฉากชีวิยรบนาหนกเครองบน
่
�
ั
้
่
ำ
�
่
้
่
�
่
�
ั
้
ั
ของหล้งคารองรบปัล้ายเตาเพุอกนปัล้ายไมเครองบนม ิ
ั
�
ุ
้
ำ
ใหทรดตก แล้ะรับนาหนักโครงสร้างสวินชีายคาล้งมา
่
้
้
�
์
ทเสาดานขางของวิหาร แบ่งองคปัระกอบของนาคทัณฑ ์
ี
ิ
่
ำ
็
เปัน 3 สวิน คอ สวินบน มกทาเปันล้ายแถวิหนากระดาน
้
่
่
็
ั
�
็
้
่
ี
่
ิ
ี
แนวินอน สวินกล้าง เปันบรเวิณทมการตกแตงดวิย
่
ล้วิดล้ายมากทสด แล้ะสวินล้างเปันสวินรปัสามเหล้ยม
็
่
�
่
ี
ู
�
ี
ุ
ขนาดเล้ก
็
116

�
ภูาพุที 58
่
่
ี
ี
ั
ั
ำ
ั
ั
้
ิ
หนาบนวิหาร วิดปัราสาท อาเภูอเมองเชียงใหม จังหวิดเชียงใหม ่
�
้
ุ
(1.10) หนาบีน เปันชีดของแผู้งไมปัดสวินโครงสรางหล้งคา
็
ั
ั
่
้
ิ
ิ
ำ
ี
้
ิ
ดานหนาของวิหาร มการทาโครงสรางเล้ยนแบบโครงสรางวิหาร
ี
้
้
้
ิ
้
ู
่
ี
�
ิ
่
ั
้
ู
หนาบนจัะตดตงบรเวิณสามเหล้ยมเหนอปัระตทางเขาของเสาคกล้าง
�
ั
้
ู
่
ี
แล้ะสามเหล้ยมเหนอขอเสาคนอก ในกรณของโครงสรางมาตางไหม
้
่
ี
�
่
่
�
�
่
่
้
ุ
จัะมการกรแผู้นไมระหวิางชีองวิางของขอ แล้ะเสาสะโกน (เสาตุกตา)
่
่
ี
๋
�
่
้
้
้
่
ี
้
ี
่
ไวิเรยกวิา “ดอกคอหนาแหนบ” ในสวินของปักนกดานขางของวิิหาร
กมีการทาหน้าบันเชี่นเดียวิกัน เรียกวิ่า หน้าบันปัีกนก หรอ แหนบ
็
่
ำ
ปักนก
ี
117

�
ภูาพุที 59
ั
ิ
่
่
้
ั
ุ
ำ
�
ำ
้
ี
�
่
์
ชีอเรยกแล้ะองคปัระกอบสวินตางๆ ของหนาบนวิหารนาแตม วิดพุระธาตล้าปัางหล้วิง
ำ
ำ
อาเภูอเกาะคา ล้าปัาง
ทีมาของภูาพุ : ล้ายเสนโดย เจัษฎา สภูาศร. อางแล้้วิ, หนา 119.
้
ี
ุ
้
�
้
118

ึ
่
ี
�
�
ี
หนาบีันวิหารู้ลานนา มการศกษาอยางล้ะเอยด
์
ั
้
โดย วิรล้ญจัก บณยสรตน (2535) หนาบนจัะมล้กษณะเปันรปัทรง
ุ
ุ
์
ั
็
ั
ี
ู
ั
ั
�
ี
็
สามเหล้ยมตามล้กษณะทรงหล้งคา แล้ะเปันสวินปัระกอบของอาคาร
่
ั
้
่
ั
ิ
ิ
้
ั
ึ
ั
�
ทเหนไดอย่างเดนชีด จังมกไดรบการตกแต่งปัระดับปัระดาอย่างวิจัตร
ี
็
ั
ิ
�
้
ั
งดงาม การวิางรูปัหนาบนทงหมดของชีาวิล้านนา มล้กษณะพุเศษ
ี
้
ั
้
่
ี
ั
ั
ู
มควิามใกล้เคยงกบการเขาไมแบบล้กฟื้กหนาจัวิของเรอนแบบภูาคกล้าง
้
�
ั
้
ี
้
�
้
ั
ู
ั
็
ั
้
ิ
โดยมากแล้วิจัะวิางรปัหนาบนทงหมดเปันล้กษณะหนาบนไมเขาล้น
้
้
�
ั
้
ิ
ู
่
�
ู
็
ั
้
ล้กปัะกน แล้ะกรอบไม้ ควิสวินใหญใชีไมสกเปันแบบล้กฟื้กเขาล้นอด
ิ
�
่
้
ั
้
ั
วิางสล้บแล้ะเรยงซึ่อนกนสามชีัน
ั
ี
ั
้
�
110
ำ
เทคนิคการทาหน้าบัน สามารถแบ่งออกได้เปั็น 2 ล้ักษณะ
�
ี
�
ั
่
ี
�
ื
�
�
ค่อ หนาบีนทแสดงโค์รู้งสรู้างข่อมาตางไหม และหนาบีนทไมแสดง
ั
�
�
่
�
ั
�
ี
�
ำ
โค์รู้งสรู้างสาหรู้บีหนาบีันท�แสดงโค์รู้งสรู้าง จัะมีการทำาแผู้่นไม้ให้อยใน
111
ู
่
ี
้
�
่
ล้ักษณะทปัระกอบเข้าไปัในโครงสร้าง แล้วิจัึงตรึงดวิยตะปัูหรอใชี้ยางรัก
้
ี
ึ
ิ
้
้
ั
ั
�
ิ
ำ
่
ปัระสาน จัะมการทาเทคนคตน – ล้ก ในการสรางมตใหกบหนาบน
้
ิ
่
โดยการใชีปันปันมาปัระกอบเปันล้วิดล้ายโดยทโครงสรางสวินม้าต่างไหม
็
�
้
้
ู
ี
�
ั
่
ู
ุ
่
�
ุ
จัะอยูระดบบนสด สวินของกรอบต่างๆ ทบรรจัล้งไปัจัะอยตำาล้งไปัปัระมาณ
่
�
ี
ั
่
็
ิ
้
่
ี
ี
่
้
�
ำ
้
�
1-2 นวิ สวินหนาบนทไมแสดงโครงสรางนน จัะเปันการนาแผู้นไมเรยบ
�
ั
ั
ี
ั
้
้
ู
้
ั
่
็
�
หล้ายแผู้นมาเพุล้าะเขาดวิยกนเปันรปัสามเหล้ยมของหนาบน
้
ั
�
จัากน�นยึดแผู้่นไมกับโครงสร้าง มีการแกะสล้ักไม้ตามล้วิดล้ายทต้องการ
ี
ั
ั
้
่
แล้วินามาตรงกบไมสวินทเปันพุนอกครง แล้วินาขนไปัปัระกอบกบหนาบน
ี
้
�
ี
ึ
�
็
ำ
้
ั
�
ึ
�
่
ั
้
ำ
้
ั
แล้วิจังปัระดบตกแตง หนาบนของวิหารในล้านนามพุฒนาการแล้ะการ
่
ึ
ั
้
ิ
้
ั
ี
ุ
ั
�
่
ี
เปัล้ียนแปัล้งไปัตามยคสมยเชีนเดยวิกบตวิวิิหาร
ั
ั
119

้
ั
ั
ุ
ุ
ุ
้
์
ู
วิรล้ญจัก บณยสรตน (2535) ไดสรปัพุฒนาการวิา รปัแบบหนาบนวิิหาร
ั
ั
์
่
้
ั
�
่
่
ื
ุ
่
่
้
้
ล้านนานน สามารถศึกษาสบคนไปัไดในชีวิงแรกสด ค์อในชุวงกอนการู้
ี
�
ั
เปัลยนแปัลงการู้ปักค์รู้องมณฑลพิายพิ (พิ.ศิ. 2350-2426) ชุวงการู้
่
็
ั
�
ี
่
เปัลยนแปัลงเปันมณฑลพิายพิ (พิ.ศิ. 2427-2486) และชุวงหลงการู้
ั
ั
ุ
ั
ั
เปัลยนแปัลงมณฑลพิายพิ (พิ.ศิ. 2487 – ปัจัจับีน) โดยในชี่วิงแรก
�
ี
ี
่
ี
้
ิ
ล้กษณะหนาบนมรปัแบบทแสดงโครงสรางมาตางไหม มเทคนคการ
ั
้
ี
�
ั
ู
้
ิ
�
ี
่
�
�
ำ
ี
ั
ั
ำ
้
ั
ทาล้วิดล้ายปันนามนทเรยกวิา “สะตายจัน” ปันตดตวิไมปัดทองปัระดบ
ั
ิ
ิ
ู
ั
ั
ี
้
กระจัก ล้วิดล้ายตางๆทปัรากฏมกจัะเกยวิของกบพุทธศาสนา แล้ะการ
�
ี
�
ุ
่
่
์
ู
ั
คุมครองพุุทธสถาน เชีน เทพุเทวิดา รปัสตวิหมพุานต แล้ะการเคยเสวิยพุ
้
ิ
์
ั
่
�
็
์
ระชีาตของพุระพุุทธเจัาทีเปันสตวิปัระเภูทตางๆ ตล้อดจันล้วิดล้ายทีไดรบ
ิ
้
�
ั
้
่
้
อทธพุล้จัากศล้ปัะจัน ตวิอยางหนาบนวิหารในชีวิงแรกน เชีน หนาบนวิหาร
ิ
ั
่
ิ
้
ิ
ั
่
ั
ี
ี
�
ิ
ิ
้
วิดหางดง หนาบนวิหารวิดตนเกวิน หนาบนวิหารวิดปัราสาท หนาบนวิหาร
๋
้
ั
ิ
ิ
ั
ั
้
ั
ั
ิ
ั
้
ั
่
ุ
ิ
ั
่
ิ
้
้
ั
ั
วิดปัาแดงหล้วิง หนาบนวิหารวิดบพุพุาราม แล้ะหนาบนวิหารวิดทงออหล้วิง
ั
้
ุ
เปันตน
้
็
ตอมาเปันชีวิงเวิล้าทมควิามผู้นผู้วินทางการเมอง ปัระกอบกบมคน
ี
�
่
ั
ี
่
่
ี
ั
็
ี
ต่างถ�นเข้ามาอยอาศัยในล้านนามากข�น เชี่น ชีาวิพุม่า ไทใหญท�มาพุร้อม
ู
้
่
ิ
ึ
่
ุ
กบการทำาธรกจัปัาไมสก ปัระกอบกับเกดควิามเคล้่อนไหวิทางการเมอง
้
ั
�
่
ิ
ั
ิ
่
ำ
ี
็
่
่
ั
่
ู
ั
�
ี
ั
ำ
ทีพุระสงฆ์์มบทบาทสาคญ เชีน ครบาศรวิิชีย อนเปันชีวิงเปัล้ียนผู้านสาคญ
ั
�
ั
ของงานศิล้ปัะสถาปัตยกรรมทางพุทธศาสนาในล้านนา ปัรากฏรูปัแบบ
้
ุ
่
�
ั
�
ั
่
ี
ั
ี
ั
ิ
ั
�
ี
หนาบนแบบครูบาศรีวิชีย ทมล้กษณะเรยบงายเปันโครงสร้างหน้าจัวิเทานน
็
้
ั
็
�
ี
ทการปัรบรปัแบบหนาบนกมควิามสอดคล้องกับตวิวิหาร แล้ะโครงสร้าง
้
ู
ั
ิ
ั
้
ี
้
ิ
่
�
�
ของวิหารทไดรบอทธพุล้จัากภูาคกล้างในชีวิงเวิล้าน หนาบนของวิหาร
ี
ิ
ี
ิ
ั
ั
้
ิ
้
้
ในระยะนีจัะไมแสดงโครงสรางของมาตางไหมอกตอไปั
�
่
ี
่
่
120

�
ภูาพุที 60 - 61
้
�
�
่
้
่
ั
้
หนาบนทีแสดงโครงสรางขอมาตางไหม
แล้ะหนาบนทีไมแสดงโครงสราง
้
้
่
�
ั

























121

ิ
้
ิ
ี
�
ั
็
ิ
�
ั
ั
็
่
ขณะเดยวิกนกไดรบอทธพุล้จัากพุมาทเปันแบบกรอบหนาจัวิพุเศษ
ี
้
้
�
ั
ั
ั
้
่
ี
่
หรอคล้ายหนาบนชีนล้ดแบบภูาคกล้าง สวินการตกแตงปัระดบล้วิดล้ายมควิาม
่
ี
�
ู
ึ
เปัล้�ยนแปัล้งจัากเดิม เชีน ควิามนิยมใชีล้ายกานขดมากข�น การนำาเอารปั “ปัเปัง”
่
้
ิ
ี
้
่
่
้
็
ั
์
ำ
่
�
อนเปันสญล้กษณของเจัาศรทธา ผู้นาในการก่อสราง หรอสล้ามาใชี ซึ่งไมเคย
้
ึ
ู
ั
ั
้
้
ั
ุ
�
่
ี
้
ั
่
ี
่
้
�
ั
่
�
่
�
ึ
ปัรากฏอย่างเดนชีดมากอนในหนาบนชีวิงแรกทมงเนนทจัะสอถงเรองราวิ
่
่
้
ี
ั
ำ
ั
ี
�
ี
�
ี
�
�
่
ั
้
้
ทเกยวิกบพุระพุทธเจัา มาเปันการทาล้วิดล้ายทมล้กษณะเพุอตวิผู้กอสรางเอง
ุ
็
ู
ิ
ใหไดรบอานสงสไปัภูายหน้า ตวิอย่างหนาบนวิหาร ได้แก หนาบนวิหาร
ั
ิ
้
ั
ั
์
้
ิ
้
้
ั
่
้
ั
ั
็
ั
ั
้
ุ
ี
วิดเชีียงมั�น หนาบนวิิหารวิดดวิงด หนาบนวิิหารวิดบพุพุาราม เปันตน
้
ั
ี
ี
�
�
ั
่
็
่
ชีวิงทสามเปันชีวิงหล้งการเปัล้ยนแปัล้งการปักครองเปั็นมณฑล้พุายัพุ
ี
ำ
ั
(พุ.ศ.2487- ปััจัจับน) ปัรากฏหนาบนแบบพุเศษ ค่อ มการทาคอสองขนาดใหญ ่
ิ
ุ
ั
้
�
่
ี
มากแล้ะโดยมากจัะเปันวิดทเจัาศรทธาเปันชีาวิพุมา หรอนบถอนกายมาน
่
ิ
่
ั
ั
็
็
้
่
ั
ั
้
ั
ี
ั
โครงสรางโดยรวิมล้กษณะคล้ายกบกรอบหนาบนแตมล้วิดล้ายล้ะเอยดกวิา
่
้
้
ี
่
ี
์
ุ
้
�
ั
่
ล้วิดล้ายทปัรากฏในชี่วิงน� เชีน ล้ายพุนธพุฤกษาปัระเภูทเครอเถากานขด แล้ะรูปั
่
ี
้
ิ
ั
์
ิ
สตวิโดยเฉพุาะวิานร แตไมปัรากฏรปัของเทพุเทวิา ขณะเดยวิกนกไดรบอทธพุล้
ั
ั
่
็
ี
ู
่
ุ
ิ
�
้
ของภูาคกล้างเขามาผู้สมผู้สานมากขน เชีน หนาบนวิหารวิดอโมงค หนาบนวิหาร
ึ
ั
์
้
ั
ั
ิ
่
้
วิดปัานปัง เปันตน
ิ
้
้
ั
็
ภูาพุที 62
�
ั
วิิหารวิดหางดง อาเภูอหางดง จัังหวิดเชีียงใหม ่
ั
ำ
122

123

124

�
ภูาพุที 63 - 64
ั
ู
ั
หนาบนแล้ะล้วิดล้ายปันปัั�นวิิหารวิดหางดง
้
อาเภูอหางดง จัังหวิดเชีียงใหม ่
ำ
ั




125

ื
์
�
้
่
(2) องค์ปัรู้ะกอบีเค์รู้�องปัน ไดแก ปัราสาทเฟื้อง
้
้
ู
ุ
้
่
้
่
ปัระตโขง ฐ์านชีกชีี หร่อแทนแกวิ กูพุระเจัา หร่อโขงพุระเจัา
้
่
แล้ะแทนวิางดอกไม ้
(2.1) ปัรู้าสาทเฟ้�อง หรอฟื้าชีอยองปัล้ ี
้
้
่
่
ั
้
�
็
�
ำ
(อานวิา จัอฟื้าญองปัี�) เปันชีิ�นสวินสาคญทีตังปัระดบอยกล้าง
่
่
ู
ั
่
้
่
ั
ั
สนหล้งคาวิหารเฉพุาะสวินหล้งหล้วิง (หล้งบนสด) โดยสราง
่
้
ั
ั
ิ
ุ
็
�
ี
ั
ั
ู
็
่
ั
่
เปันรปัปัราสาทปัระดบฉตรทสวินยอด หรออาจัเปันล้กษณะ
็
ั
�
�
ั
่
ั
่
ู
ู
�
ี
แทงสงล้ดหล้นกนทมปัราสาทขนาดเล้กตงไวิทสวินยอด รปัทรง
้
ี
ี
�
ุ
ุ
ิ
ั
์
�
ี
่
ั
ั
�
ั
ั
ดงกล้าวิสอสญล้กษณเกยวิกบเขาพุระสเมรตามคตจักรวิาล้
่
ี
ในพุทธศาสนา ทมปัราสาทของเทพุหรอเทวิดาในชีนสวิรรค ์
�
ั
ุ
ี
่
�
้
่
มาไวิเหนอวิหารเพุอสถตอยแล้ะดแล้ปักปักรกษาศาสนสถาน
ั
ู
ู
ิ
ั
�
่
่
ิ
�
นันเอง 112
126

�
ภูาพุที 65 - 66
ั
�
ำ
ำ
ั
่
ปัราสาทเฟื้้อง ของวิิหารวิดนาคตหล้วิง อาเภูอแมทะ จัังหวิดล้าปัาง
�
่
ทีมาของภูาพุ : เชีียงใหมเพุรส. [ออนไล้น], http://chiangmaipress.com
์
ส่บคนเมอวินที 7 พุฤษภูาคม 2564
�
่
ั
้
�



















127

ื
้
้
�
2.2) ปัรู้ะตโข่ง หรู้อซมปัรู้ะตโข่ง เปันซึ่มปัระตทสราง
ุ
้
ุ
ี
ู
�
้
็
้
ติดกับผู้นังด้านหน้าของวิิหาร นิยมปัระดับดวิยล้วิดล้ายปัูนปั�นแบบ
ั
ั
้
่
�
้
ุ
็
ี
ั
ล้านนา มล้กษณะคล้ายปัราสาทซึ่อนชีน สวินบนสดเปันยอดแหล้ม
้
่
่
ั
ั
ี
ั
่
ั
หรอยอดดอกบวิตม โดยเหนอชีนหล้งคาบวิถล้าจัะมแทนบวิยอ
่
�
ั
ู
ั
ึ
�
่
็
ั
�
�
ิ
่
�
สวินซึ่อนขนไปัเปันชีนๆ แตล้ะชีนจัะมซึ่มปัองปัวิปัระดบ หรอ
้
้
่
ุ
ี
่
ั
ู
์
็
ั
ุ
ุ
่
�
ั
�
่
กฑ (Kudu) อนเปันสญล้กษณของทีอยเทวิดาในชีันตางๆ
ั
113
ิ
ี
ั
ซึ่มปัระตโขงมควิามหมายในเชีงสญล้กษณทสอถงการ
ู
ั
�
�
่
ึ
ุ
์
ี
้
ุ
เปันปัระตเขาสูเขตพุ่�นที�ของเขาพุระสเมรแล้ะปัาหมพุานต โดยมบนได
่
์
ี
ู
่
ิ
็
ุ
้
ั
�
์
้
ี
ั
์
ำ
นาคอนเปันสะพุาน เชีอมระหวิางสวิรรคกบโล้กมนษยทาหนาทเปันทาง
�
่
ุ
็
่
ั
็
ู
ิ
่
ุ
่
�
ขนสเขาพุระสเมร ผู้านซึ่มปัระตโขงอนหมายถงปัาหมพุานต ์
ู
ึ
่
ุ
้
ั
ึ
ุ
�
�
ิ
ั
่
ึ
�
�
ุ
ุ
ั
่
ิ
เพุอเดนทางตอไปัยงเขาพุระสเมร ซึ่งค่อพุ่นทีภูายในบรเวิณวิด
้
์
ู
องคปัระกอบของซึ่มปัระตโขงปัระกอบดวิย
ุ
้
็
ฐ์านสเหล้ยมรบฐ์านปััทมยกเกจั ตวิเรอนธาตรปัสเหล้ยมยกเกจัตามสวิน
�
ุ
ี
์
ี
�
ี
่
�
ี
�
็
ั
ู
ั
่
ู
ของฐ์าน มีการเจัาะชี่องทะลุ้เปั็นทางเข้าส่ภูายในเขตพุทธาวิาส
ุ
่
่
่
ในชีวิงฐ์านแล้ะตวิเรอนธาตุ ซึ่มทางเข้าเปั็นซึ่มวิงโค้ง สวินยอด
้
ุ
้
ั
ุ
ั
�
ึ
ั
ั
ั
ุ
ั
เปันหล้งคาบวิถล้า แล้ะตอดวิยชีนบวิล้ดหล้นกนขนไปัยอดบนสด
้
�
็
ั
่
�
ู
็
มกเปันรปัดอกบวิตม รปัแบบของซึ่มปัระตโขงทยงคงสมบรณทสด
ั
ี
์
�
ี
ู
ั
�
ุ
้
ุ
ู
ั
ู
ู
�
ึ
ี
คอ ซึ่มปัระตโขง วิดพุระธาตล้าปัางหล้วิง ซึ่งมล้กษณะเชีนเดยวิกน
่
ำ
ุ
ู
ี
ั
ั
่
ุ
้
ั
้
�
้
ู
ิ
ั
กบโขงพุระเจัาทีสรางไวิปัระดษฐ์านพุระพุุทธรปัภูายในวิิหาร
้
114

128

�
ภูาพุที 67
ุ
ั
ำ
ปัระตโขง วิิหารวิดขนคง อาเภูอหางดง จัังหวิดเชีียงใหม ่
ู
ั




129

์
ิ
ั
ั
่
ำ
ุ
ิ
ั
คาวิา “โข่ง” พุจันานกรมศพุทศล้ปักรรม ฉบบราชีบณฑตยสถาน
ึ
ู
�
ี
้
อธบายคาวิาโขงใชีเรยกโคงครงวิงกล้มแล้ะสวินปัระกอบเมอเปันปัระตวิด
ิ
้
ั
่
�
่
ำ
็
่
ุ
้
ู
ุ
้
ิ
�
ุ
่
ู
้
�
ี
เรยกทงซึ่มปัระตวิา ซึ่มปัระตโขง ในพุจันานกรมภูาษาถนไทยล้านนา
ั
้
้
ำ
ึ
โดยมณ พุยอมยงค ไดใหคานยามไวิ 2 ควิามหมาย ควิามหมายแรก หมายถง
ิ
้
์
ี
ี
�
่
่
้
ึ
ั
ู
้
ุ
�
ซึ่มปัระตวิด สวินควิามหมายท 2 หมายถง อาณาเขต เชีน ทวิโขงเขตของ
ั
�
ิ
ค่อ ทัวิอาณาบรเวิณ อีกข้อสันนิษฐ์านของคำาวิ่า “โขง” น่าจัะมาจัากรากศัพุท์
115
เดยวิกบคาวิา คาน-ล้ะวิา ในภูาษามอญแล้ะคานวิา ในภูาษาพุม่าทแปัล้วิา
�
ั
ี
ำ
่
่
ี
�
�
ี
�
ทอยอาศย แล้ะคำาวิา “คาน” ในภูาษาพุม่าทแปัล้วิาหอง สอดคล้องกับสงกอสราง
้
้
ิ
่
ู
่
้
่
่
ี
ั
ี
ำ
ของพุม่าปัระเภูทหน�ง ท�เรียกวิ่า “พิญาค์าน” ทาหน้าท�คล้้ายกับ โขงพุระเจั้า
ึ
ี
�
�
ในล้านนา ซึ่ึงควิามหมายร่วิม ค่อ การบ่งบอกขอบเขตพุ่นทีทีมีล้ักษณะปัิดล้้อม
�
116
้
�
ึ
�
่
์
ู
่
้
ั
่
่
�
้
ี
เพุอการใชีสอยปัระโยชีน หร่อเพุออยอาศย เมอมการใชีในพุุทธศาสนา จังกล้าย
�
่
�
�
ั
�
เปันการกาหนดเขตพุ่�นทีศกดิสทธิสงวินไวิแดพุระพุุทธองค หร่อพุระสงฆ์์เทานัน
็
ำ
้
่
์
ิ
�
130

�
ภูาพุที 68 - 69
(ภูาพุขวิา) ปัระตโขงวิิหารวิดบานแงก
ั
ู
้
้
ี
้
ู
(ภูาพุซึ่าย) แล้ะปัระตโขงวิิหารไตหล้อย เวิยงโบราณสามตาวิ
ิ
เขตปักครองพุเศษที 4 เม่องล้า รฐ์ฉาน ปัระเทศพุมา ่
ั
�
131

้
�
่
�
ภูาพุที 70 - 71 (2.3) กพิรู้ะเจัา หร่อ
ี
้
่
กูพุระเจัา หร่อโขงพุระเจัาในวิิหารหล้วิง โขงพุระเจั้า มล้ักษณะเปั็นมณฑปัปัราสาท
้
ั
วิดเชีียงมัน อาเภูอเม่อง จัังหวิดเชีียงใหม ่ ใชีสาหรบปัระดษฐ์านพุระปัระธานสาคญ
ำ
�
ั
ำ
ั
้
ั
ิ
ำ
ิ
ี
่
ำ
ั
�
ภูายในวิหารมตาแหนงทตงชีดเจัน
ั
�
ี
ิ
ู
่
ั
่
่
่
ู
คออยภูายในวิหาร มกอยตรงห้องเกอบ
ุ
่
�
้
�
้
ี
ทายสดของวิหาร เวินพุนท 1 หองเสา
้
ิ
ใหสามารถเดินไดโดยรอบเพุ่อให ้
้
�
้
ิ
ั
ู
พุทธศาสนกชีนเขามาสกการบชีา
ุ
้
ั
ู
่
่
็
ี
่
�
ึ
จัะมขนาดเล้ก หรอใหญขนอยกบขนาด
�
ของพุระปัระธาน ทจัะปัระดิษฐ์านภูายใน
ี
้
โขงพุระเจัานัน
�
132

ภูาพุที 72
�
�
�
ิ
ั
�
ั
การแยกพุ่นทีศกดิสทธิออกจัากตวิเร่อนของชีาวิไทใหญ ่
�
้
้
ี
ั
่
้
ึ
โข่งพิรู้ะเจัา สะทอนถงการ หมูบานสวินหล้วิง เม่องสปัอ รฐ์ฉานเหน่อ ปัระเทศพุมา ่
�
�
ิ
่
ิ
ิ
ั
�
�
แบงแยกปัริมณฑล้พุ�นทศกดสทธภูายในวิหาร
ิ
่
ี
้
่
ั
�
ทมการใชีงานปันกนระหวิางพุระภูกษสงฆ์ ์ นอกออกจัากแนวิผู้นงเรอน หรอบางเรอน
ิ
ี
ุ
ี
ั
่
่
่
ึ
่
็
ุ
�
ุ
กบฆ์ราวิาสซึ่งเปันปัถชีนทวิไปั หรอระหวิาง อาจัปักเสาหงพุระแยกเดดขาดออกจัากเรอน
่
ั
�
ั
ิ
่
็
ั
�
117
ั
พุนทโล้กตระกบพุนทโล้กยะ ดงนน ในกรณของชีาวิไทใหญ ทังในรฐ์ฉาน ปัระเทศ
�
่
ี
ี
�
ุ
ี
�
�
ั
ั
�
่
ี
ั
�
่
ี
�
“โขงพุระเจัา” จังเปันการแยกพุนทล้กษณะ พุมา แล้ะรฐ์อสสม ปัระเทศอนเดยจัะเหน
ั
่
ึ
็
�
้
ั
ั
ั
ี
ิ
่
็
ั
ึ
�
หนงดงเชีนมณฑปัทายวิหาร หรอหองคหา ไดอยางชีดเจันของการแยกพุนทศกดสทธ � ิ
ู
ิ
้
้
่
่
�
ิ
ั
ิ
ี
ั
่
้
่
�
�
ี
ี
ี
�
้
้
ิ
่
ุ
่
ทายวิหาร แทนแกวิหรอฐ์านชีกชีทมไวิ ้ ของการพุนทอยอาศย โดยมการสราง
่
�
ั
ี
ี
ู
้
่
�
�
ู
ิ
่
เพุอปัระดษฐ์านพุระพุุทธรปัเทานัน “เขงพุรา” ทมล้กษณะย่นแยกออกจัากผู้นัง
�
่
่
�
ี
ี
ฺ
ั
�
ควิามคดในการแยกพุนท � ี เรอนอยางชีดเจัน บางแหงสรางเปันอาคาร
ิ
�
่
่
่
่
็
ั
้
ี
�
ิ
ี
�
่
่
ิ
ระหวิ่างพุ�นทศักดสิทธ� กับพุ�นท�ทางโล้กปัรากฏ ขนาดเล้กอยใกล้กบตวิเรอนทมทางเดน
่
ี
ี
ู
ิ
ั
็
ั
�
้
่
ชีัดเจัน ผู้่านการจััดวิางพุ�นท�ใชี้สอย แล้ะองค ์ เชีอมถงกน สรางเปันเรอนขนาดยอมมหล้งคา
่
ี
ี
�
่
ั
่
็
ั
้
่
ึ
�
ปัระกอบทางสถาปััตยกรรมทังในวิด แล้ะเร่อน ซึ่อนชีนยกคอสองสงแล้ะมสนหล้งคาสงกวิา
ั
ั
ั
�
่
ี
ั
ู
ู
้
่
ของกลุ้มคนไท ทังยวิน ล้่อ เขน ไต (ไทใหญ) ตวิเร่อน เชีน ในเร่อนพุ่นถินไทใหญ เม่องสปัอ
ิ
�
่
�
�
�
้
ั
่
่
ี
่
�
ในเรอนชีาวิไทยวิน มกจัะมหงพุระท�ปัระดษฐ์าน รฐ์ฉาน แล้ะเร่อนของชีาวิไทอายตอน ในแควิน
ั
ี
ิ
ี
ิ
้
้
ั
ู
่
่
ั
่
ุ
�
พุระพุทธรปัหรอเครองรางของขล้งตางๆ โกล้ากต รฐ์อสสม อนเดย แตจัะการแยกพุ่นที �
�
ั
ั
่
ั
ี
ิ
ั
บรเวิณชีานหนาเร่อนทางทศตะวินออก หร่อที � ล้กษณะดงกล้าวิจัะพุราเล้อนไปัในหมเรอน
ิ
้
ิ
ั
่
่
่
ู
่
ั
่
ั
ิ
่
เรียกวิ่า “เต�น” แล้ะห�งพุระจัะย�นผู้ายไปัด้าน ของกลุ้มคนไทล้่อ ในจัน
ิ
�
ี
่
133

้
ั
้
ั
โขงพุระเจัาในล้านนาอาจัไดรบแรงบนดาล้ใจัจัาก
้
็
ิ
ุ
้
ู
ึ
ู
“มณฑปั” ซึ่งเปันหองคหาปัระดษฐ์านพุระพุทธรปัทแยกจัากวิหาร
ิ
�
ี
�
ู
่
้
�
้
ิ
�
่
ั
ู
้
ทีสรางไวิ เพุอใหปัระดษฐ์านพุระพุุทธรปัแล้ะพุระสถปัรวิมกน ค่อตอนล้าง
่
ี
เปันทปัระดษฐ์านพุระพุทธรูปัทสามารถเดินเขาไปัได สวินตอนบน
ิ
้
�
ี
�
็
ุ
้
ี
ั
่
ู
็
่
เปันพุระสถปั ตวิอยางเชีน อาศรมมหาฤษ (Ashram Maha Rosei)
ในปัระเทศกัมพุชีา หากแต่ในล้้านนาปัรับขนาดสัดส่วินแล้ะส่วินยอดนิยม
ู
118
ั
�
้
่
ั
็
็
ั
�
ทาเปันหล้งคาซึ่อนชีนบนฐ์านปัทม์เปันทรงปัราสาท แล้ะมีพุนทวิางแคบๆ
่
ำ
�
ี
ิ
้
�
ไวิปัระดษฐ์านพุระพุุทธรปัทีตังไวิเปันปัระธานภูายในวิิหาร
�
ู
้
็
็
้
่
้
่
้
อาจักล้าวิไดวิา โขงพุระเจัา เปันการสรางสรรคงาน
์
้
�
ี
์
ั
ั
สถาปัตยกรรมทปัรากฏในเขตวิฒนธรรมล้านนาทมเอกล้กษณเฉพุาะตน
ี
ั
�
ี
ท�สอดคล้้องกับควิามนิยมสร้างพุระพุุทธรปัล้้านนาทมักสร้างดวิยวิัตถมค่า
้
ุ
ี
�
ี
ี
ู
หายาก แล้ะมขนาดเล้ก จังตองมการออกแบบทปัระดษฐ์านพุระพุทธรปั
ึ
�
ู
้
ี
ิ
ี
ี
ุ
็
ุ
�
้
ั
็
ี
ั
ขนาดเล้็กใหเหมาะสม อกทงเปันการเน้นยำาควิามสำาคญของพุระพุทธรูปั
�
�
้
ั
�
�
ิ
ิ
�
แล้ะสรางปัรมณฑล้ควิามศกดิสทธิ�ขึนภูายในพุ่นทีวิิหาร
้
็
ิ
ี
(2.4) ฐานชุุกชุ หร่อแทนแกวิ เปันฐ์านที�ปัระดษฐ์านพุระปัระธาน
่
ุ
่
้
ิ
้
ั
ี
่
้
มกตงอยในหองวิหารห้องสดทาย หรอหองกอนสดทาย คาวิา “ชีกชี”
ำ
ั
�
่
ู
ุ
่
้
ุ
หรอ “จักชี” สนนษฐ์านวิาเปันคามาจัากภูาษาเปัอรเซึ่ย แปัล้วิา สถานท � ี
ิ
ุ
็
ั
์
ี
่
่
ี
่
ำ
ี
ั
ู
ู
ั
ุ
�
�
�
่
้
ู
่
็
้
119
หรอ ทตงของรปัปันของพุระผู้เปันเจัา หรอพุระพุทธรปั ในล้้านนา
เรยกวิา แทนแกวิ
่
้
ี
่
้
้
้
ั
็
้
่
�
(2.5) แทนวางดอกไม เปันแทนทมกสรางไวิทางดานขาง
่
�
ี
่
้
ำ
ำ
ั
ี
�
ี
ึ
ำ
หร่อหล้งของวิิหาร มจัานวินไมจัากด บางครังมจัานวินถง 5 แทนหนาวิิหาร
ั
่
้
่
แตในยคหล้งไมปัรากฏการสรางแทนวิางดอกไมแล้วิ เนองจัากปัระเพุณ ี
ุ
่
ั
่
้
้
�
่
้
้
ทีตองมการนาดอกไมมาวิางบชีายงแทนดอกไมนีไดล้บเล้่อนไปัแล้้วิ
�
ี
้
ู
ั
่
�
ำ
้
134

ื
์
ิ
ั
�
(3) องค์ปัรู้ะกอบีเค์รู้องปันดนเผู้า
�
ี
ั
ั
ู
์
้
ั
่
ไดแก รปัสตวิปัระดบอาคาร มกมการสราง
้
ั
็
ู
รปัสตวิเปันรปัหงส หรอนกฮิกปัระดบวิหาร
ู
่
์
์
ู
ิ
ั
ึ
้
ล้านนา มควิามคล้ายคล้งกบการปัระดบวิหาร
ั
ิ
้
ั
ี
ิ
�
ของชีาวิไทล้่อในเขตสบสองปัันนา
�
์
(4) องค์ปัรู้ะกอบีเค์รู้องโลหะ
ื
็
�
่
ู
�
ี
้
ไดแก ฉตร เปันเครองสงชีนดหนงทมล้กษณะ
ั
ี
่
ั
ิ
�
ึ
�
�
่
�
้
คล้้ายรมซึ่อนชีันล้ดหล้ันการขึนไปั ชีาวิล้้านนา
ิ
นยมนาฉตรมาปัระดบเจัดยแล้ะวิหาร เพุอแสดง
ั
ี
์
ั
�
่
ำ
ิ
่
ั
ถงควิามสาคญของพุนท ในสวินวิหารจัะปัระดบ
ิ
ึ
ั
ำ
�
ี
�
่
้
ฉตรไวิตรงกล้างสันหล้งคา โดยอาจัทำาเปัน
ั
ั
็
ั
ิ
่
รปัทรงปัราสาท หรอรปัหงสเทนฉตรไวิ ้
์
ู
ู
�
ั
ั
้
ี
ฉตรแบบล้านนาจัะมการล้ดหล้นแล้ะฉล้ ุ
้
ล้วิดล้ายอยางล้านนา สวินฉตรทไดรบอทธพุล้
ั
่
ิ
�
ี
ั
ิ
่
้
่
�
ึ
ี
่
ั
พุมาจัะมควิามออนชีอยขนโดยยกสะบด
้
ปัล้ายทีขอบฉตรดานล้างสด
่
ั
้
�
ุ
ภูาพุที 73 - 74
�
่
ั
ั
ฉตรปัระดบสนหล้งคาวิิหารวิดปัาแดง
ั
ั
ั
ั
มหาวิิหาร (บน) แล้ะฉตรแบบพุมา ่
ุ
ั
วิดบพุพุาราม จัังหวิดเชีียงใหม ่
ั
135

(3.3)



์
ิ
ั
ั
ลวดลาย สญลกษณและคำตคำวามเชื่่�อ
ี
ิ
�
ที่ปัรากฏในำวหารล�านำนำา
้
ิ
ี
้
�
ึ
ำ
้
ิ
้
ิ
่
ั
วิหารล้านนามการใชีศล้ปักรรมปัระดบตกเตงวิหาร ซึ่งล้วินทาหนาท ี �
์
่
�
ในเชีงสญล้กษณเพุอรวิมแสดงควิามหมายวิหาร เนองจัากวิหารเปันสถานท � ี
็
ั
ั
ิ
ิ
่
�
่
ิ
์
่
�
ิ
ำ
ี
ั
่
ี
ปัระกอบพุธกรรมรวิมกนระหวิางพุระสงฆ์แล้ะฆ์ราวิาสทอานวิยปัระโยชีน ์
ตอการกระทาบญกรยา โดยพุระพุทธองคมไดปัระสงคใหเพุยงแคภูกษสงฆ์ ์
์
ี
์
ุ
ิ
ิ
้
ำ
้
ิ
่
ุ
่
ุ
ิ
่
ั
�
ิ
็
้
่
ี
ิ
�
เทานนทจัะพุบนพุพุาน หากแตฆ์ราวิาสกมโอกาสไดพุบกบสภูาวิะทพุย ์
ั
ี
้
่
ไดเชีนกน
ั
120
ั
ิ
ิ
่
์
วิหารล้านนามองคปัระกอบทางศล้ปักรรมทผู้สานกล้มกล้นกนแทบ
ี
�
ี
้
่
่
้
ั
จัะแยกออกจัากกนไดยากทรวิบรวิมรปัทรงสวินยอยตางๆ เชีน ผู้นหล้งคา
่
ู
�
ี
ั
่
่
ั
ั
้
่
้
้
ซึ่อนชีน ชีอฟื้า ปัานล้ม หนาบน คนทวิย ตางๆ เขามาเปันรปัทรงอาคารเดยวิกน
้
ู
ี
ั
้
�
ั
็
่
้
ทกล้าวิไดวิา “งานสถาปัตยกรู้รู้มเปันอาค์ารู้รู้ปัลกษ์ณปัรู้ะตมากรู้รู้มรู้วม
่
็
ิ
ี
ั
�
ั
้
์
่
�
์
องค์ปัรู้ะกอบี” ทีเปั็นการแสดงบูรณาการทางโครงสร้างสัญล้ักษณ์อันมี
121
์
ั
็
้
ควิามหมายหล้ากหล้าย เชีน องคปัระกอบโครงสราง เสา คาน ผู้นง เปันตน
้
่
่
ุ
่
�
ี
ล้วิดล้ายทปัรากฏต่างๆ ไม่วิาการแสดงเน�อหาของการบำาเพุ็ญบญ หรอล้วิดล้าย
่
�
พุนธุ พุฤกษา เคร่อเถาล้้านนาทีมควิามเชีอมโยงกบปัาหมพุานต หร่อล้วิดล้าย
่
ั
่
ิ
�
์
ี
ั
์
ั
ิ
ั
�
่
�
ุ
ั
ู
ิ
ี
ี
ั
ดอกบวิทแสดงถึงพุทธปัญญา ตล้อดจันเรองราวิเก�ยวิกบ “ภูมจักรวิาล้”
้
่
�
ุ
�
ุ
ในพุทธศาสนา เปั็นไปัเพุ่อสอแล้ะสรรค์สรางสภูาวิะแห่งการเขาถงพุทธะ
ึ
้
่
์
้
ทีชีาง หร่อสล้าสรางสรรคขึนมาอยางแยบยล้
�
่
่
�
์
่
�
ั
ำ
ั
การสร้างสรรคศล้ปักรรมเนองในพุทธศาสนาน�น มกจัะนารปัแบบ
ิ
ุ
ู
�
้
ั
ั
ั
ู
ึ
�
�
ี
�
ี
่
ั
่
�
์
�
ซึ่งไดรบแรงบนดาล้ใจัจัากเรองราวิทีมอยในคมภูรทังหล้าย ทีมเน่อหาอนเกี�ยวิ
ี
่
ุ
เนองกบหล้กการของพุทธศาสนามาปัรับเปัล้ยนใหเปันรปัธรรม โดยสอดแทรก
ั
ี
็
�
�
ั
ู
้
�
่
ิ
เรองราวิทางศาสนา ควิามคิด คตควิามเชีอตางๆ ไปับนองค์ปัระกอบทาง
่
่
�
ิ
ั
ี
�
ี
�
ิ
่
ศล้ปักรรมแล้ะล้วิดล้ายทใชีปัระดบตกแตง ล้วิดล้ายทปัรากฏในศล้ปักรรมวิหาร
้
ิ
้
่
ุ
้
ั
ล้านนา วิรล้ญจัก บณยสรตน (2543) ไดแยกปัระเภูทของล้วิดล้ายตางๆ
์
์
ั
ุ
ออกเปัน 5 กลุ้ม ไดแก ่
่
้
็
136

ภูาพุที 75
�
ปัระตมากรรมรปัเทพุพุนม
ิ
ู
ุ
ั
้
หนาบนวิิหารหล้งเล้กวิดบพุพุาราม จัังหวิดเชีียงใหม ่
ั
็
ั
ั
(1) ลวดลายปัรู้ะเภทเทพิเทวา มกเปัน ชีาวิล้านนามีควิามเชีอเกยวิกบทาวิ
ี
้
้
ั
็
ั
�
�
่
ั
ุ
ั
รปัแบบของล้วิดล้ายปัูนปั�น “ปัระติมากรรม จัตโล้กบาล้มาก ดงจัะเหนไดจัากเมอจัะมการทา
ำ
ู
้
่
�
ี
็
่
่
ี
ั
ี
ำ
้
ึ
ิ
ิ
ี
�
ี
่
�
ู
รปัเทวิดา” ทนามาใชีตกแตงสวินทเรยกวิา “เสา พุธีกรรมใดๆ จัะต้องมพุธีการ “ข�นท้าวิท�ง 4”
�
ิ
่
็
ี
่
ู
ั
�
่
สะโกน” รปัแบบสวินใหญมล้กษณะเปันเทพุพุนม เพุอเชีญทาวิจัตโล้กบาล้มารบเครองสงเวิย
ั
้
๋
ั
ุ
่
ั
ี
้
่
่
�
่
้
�
ั
ยนบนดอกบวิทรองรบการแตงกายแบบเครองทรง แล้ะขอการอารักขาจัากท่านใหคมครองปั้องกัน
ุ
์
ิ
ั
้
ิ
่
ั
ั
กษตรยหรอเทพุชีนสง ควิามหมายในเชีงสญล้กษณ ์ บานเร่อนแล้ะครอบครวิใหอยเยนเปันสข
�
ู
่
ู
็
ุ
็
ั
้
ั
็
ิ
ั
ู
ั
ของรปัปัระตมากรรมเทวิดา นันใชีเปันสญล้กษณ ์
�
้
่
ุ
คมครองศาสนสถาน แล้ะเปันเครองเฉล้ม พุบควิามนิยมในการนามาตกแต่งหน้าบัน
�
ำ
็
้
ิ
ู
่
พุุทธบารมของพุระมหากษตรย แล้ะอาจัสอควิาม ทีอยในชีวิงราวิพุุทธศตวิรรษที 22-23 ในชีวิงกอน
์
�
่
ิ
ั
่
ี
�
�
่
่
หมายถง การจัาล้องสรวิงสวิรรค์ชีนตางๆ หรอ แพุรหล้ายของรปัแบบจัากภูาคกล้าง แล้ะชีวิงการ
่
ู
ำ
่
�
ั
่
่
ึ
ั
่
ิ
ั
ี
ั
ู
ี
ั
ู
ั
ภูมิเทวิดาท�ง 6 ชี�น ท�โดยมากมักปัรากฏในชี�น เปัล้ยนแปัล้งสมยครบาศรวิชีย เชีน หนาบน
้
�
ี
ั
ั
ั
ี
ำ
้
ุ
ั
ั
ุ
ิ
ำ
“จัาตมหาราชีกา” อนมทาวิจัตโล้กบาล้ปักครอง วิดหางดง ตาบล้หวิดง อาเภูอหางดง จังหวิัด
่
้
๋
�
ู
�
่
ุ
อย ซึ่งสถานทีๆ ทาวิจัตโล้กบาล้ปักครองนันตังอย ่ ู เชียงใหม หนาบนวิดตนเกวิน ตาบล้หนองควิาย
�
ี
้
�
ึ
ั
ั
้
ำ
ุ
ั
่
ตอนกล้างของภูเขาสเนรเสมอกนกบเขายคนธร อาเภูอหางดง จัังหวิดเชีียงใหม แล้ะหนาบนวิิหาร
ิ
้
ุ
ู
ั
ำ
ั
ั
ั
ู
็
่
ี
ั
ั
ิ
ั
ั
่
�
ุ
่
ำ
ี
ึ
ล้งมาจันถงแผู้นดนทมนษย์อาศยอย แล้ะบรเวิณ หล้งเล้กวิดบพุพุาราม อาเภูอเมอง จังหวิดเชียงใหม ่
ั
ุ
ิ
ี
ั
ทเสมอกันกบยอดเขายคนธรนน มอาณาเขตแผู้่น
ั
ั
ี
�
ุ
�
ั
ู
ั
ไปัในอากาศของจักรวิาล้แล้ะภูเขาสตตบรรพุตล้อด
�
ุ
ทัวิมหาสมทรทังหมด
�
137

�
ภูาพุที 76 - 77
ั
ล้วิดล้ายจัตรกรรมฝาผู้นงพุระอดตพุุทธเจัา
ิ
้
ี
ั
�
ั
ำ
ั
(2) ลวดลายพิรู้ะอดตพิทธเจั�า พุระอดต ทีผู้นงวิิหารวิดเชีียงมั�น อาเภูอเม่อง จัังหวิดเชีียงใหม ่
ี
ุ
ี
ุ
้
้
ู
ั
�
ี
้
ึ
พุทธเจัา หมายถง พุระพุทธเจัาทตรสรในโล้กมนษย์
ุ
ุ
ุ
็
้
้
ี
่
ุ
ุ
ั
ั
้
์
่
กอนพุระศากยโคดมหรอพุระพุทธเจัาองคปัจัจับน การใชีภูาพุอดตพุทธเจัาเปันการปัระดับ
้
ุ
ิ
ี
ี
ิ
ุ
ี
�
ตามแนวิคดในพุทธศาสนาทวิา ในอดตกาล้ ตกแต่งวิหารท�พุบในชี่วิงตนพุทธศตวิรรษท� 21
ี
่
�
ี
ี
ี
ี
�
ุ
้
ั
้
้
็
ู
ำ
ั
ี
ุ
็
้
ไดมพุระพุทธเจัาเสดจัมาตรสรเปันจัานวินมากมาย ทอาจัมเกยวิของกบพุทธศาสนาล้ังกาวิงศ์สายสหล้
ุ
�
ี
ิ
้
�
ี
้
่
ู
ั
ุ
็
ิ
ุ
ดงเมดทรายในมหาสมทร คตเกยวิกบพุระพุทธเจัา ทเขามาสล้านนา ปัรากฏทวิหารพุระพุทธ
ั
้
ี
�
ำ
ำ
ั
ั
ี
ี
ุ
ในอดตมทงในพุทธศาสนานิกายมหายาน วิดพุระธาตุล้าปัางหล้วิง จังหวิัดล้าปัาง เปั็นภูาพุ
�
ั
ั
ิ
แล้ะหนยาน แตจัานวินมากนอยแตกตางกน พุระอดีตพุุทธเจั้าท่าปัระทับน�งปัางมารวิชีัย
้
่
ิ
ำ
่
ั
ู
้
ั
่
ิ
ู
แต่ในคติเถรวิาทมีเพุียงพุระอดีตพุุทธเจั้า อยบรเวิณกรอบล้กฟื้กของแหนาแหนบแล้ะแผู้ง
ู
ำ
ี
ิ
์
็
�
ี
บางพุระองคเทานนทมควิามสาคญเปันพุเศษ คอสอง มจัานวิน 27 พุระองค์ รวิมกับพุระพุุทธรปั
ี
�
ั
ั
่
ำ
�
ั
์
ี
ำ
�
่
์
ั
ี
ั
ึ
�
ั
ซึ่งมควิามสมพุนธเชีอมโยงกบพุระศากยโคดม ปัระธานจัะมจัานวิน 28 พุระองค จันกระทงใน
ิ
�
ุ
ี
ไดแก พุระพุุทธเจัาในชีดปััญจัพุทธ คอ พุระกก- ปัล้ายพุทธศตวิรรษท 22-23 ปัรากฏในวิหาร
่
่
้
ุ
้
ุ
ุ
้
ั
ี
ั
�
ี
ำ
สนโธ พุระโกนาคม พุระกสสปัะ พุระศากยมน ี วิดเวิยง วิิหารนาแตม แล้ะวิิหารจัามเทวิ จัังหวิด
ั
ุ
ั
่
่
ิ
�
ำ
ั
แล้ะพุระศรีอารยเมตไตรย ซึ่ึ�งเสดจัอบตรวิม ล้าปัาง ตอมาในชีวิงพุุทธศตวิรรษที 24 ควิามนยม
็
ิ
ุ
่
ี
�
ั
ั
ั
่
ึ
�
ี
�
่
่
ภูทรกปัเดยวิกน หรอจัานวินพุระพุทธเจัาใน ยงคงสบเนองปัรากฏทวิดคะตกเชียงมน
ุ
ี
้
ั
ำ
ั
ั
่
ี
ึ
�
ั
ิ
ั
ั
ำ
์
สารมณฑกปัจัานวิน 28 พุระองค หร่อเริมนบจัาก แล้ะวิดปัราสาท ซึ่งวิหารวิดปัราสาท เมองเชียงใหม ่
ั
�
ั
้
ุ
์
ั
�
ำ
้
ี
่
ั
พุระพุุทธเจัาทปัังกรแหงสารมณฑกปั จัานวิน 24 พุบทงภูาพุอดีตพุทธเจัา แล้ะแผู้งพุระพุิมพุ ปัระดับ
ั
่
ุ
้
�
็
ึ
่
พุระองค ์ เหนอซึ่มโขง แสดงให้เหนถงควิามนิยมในเรอง
ั
่
ุ
ุ
อนนตพุทธ หรอพุระพุทธเจัาทเสดจัมาตรสร ู ้
ั
�
ี
็
้
ำ
จัานวินมากมายเหมอนเมดทรายในมหาสมุทร
่
็
�
นันเอง
138

่
์
(3) ลวดลายปัรู้ะเภทสัตวตางๆ
ี
�
ั
ิ
ั
็
ำ
เปันล้วิดล้ายทนยมนามาปัระกอบกบล้วิดล้ายพุนธ ์ ุ
ู
ู
่
ั
้
พุฤกษา หรออยในกรอบล้กฟื้กแบบเครองถวิย
่
่
�
ี
ของจันสมยราชีวิงศหยวิน (พุ.ศ.1803-1911)
ั
์
แล้ะราชีวิงศเหมง (พุ.ศ. 1911-2187) มล้วิดล้าย
ี
็
์
์
่
้
ี
ี
ั
�
�
ั
ทสาคญเชีน ล้ายดอกโบตน หงสจัน นกยูง นกแกวิ
ำ
แล้ะล้ายเมฆ์ เปันตน ซึ่ึงส่งอิทธิพุล้มายังดินแดน
�
้
็
122
ั
้
่
�
แถบน พุบตามสถาปัตยกรรมท�กอสรางตงแต ่ ภูาพุที 78 - 79
ั
ี
ี
�
�
ั
ิ
ี
ิ
ั
้
ั
ุ
รชีกาล้พุระเจัาแสนภู ปัล้ายพุทธศตวิรรษท 20 ล้วิดล้ายกนรปัระดบบรเวิณหนาบนวิิหารวิดหางดง
ู
้
ั
�
ี
้
�
ั
ิ
์
ั
้
�
จันถงพุระเม่องแกวิ ปัล้ายพุุทธศตวิรรษที 22 แล้ะล้วิดล้ายสงหทีหนาบนวิิหารวิดปัราสาท เชีียงใหม ่
ึ
์
้
ิ
็
้
ั
ั
ิ
ั
ล้วิดล้ายสตวิมกจัะใชีในล้กษณะของ สงห มอม พุญานาค พุญาล้วิง เปันตน แตรปักนนร
์
ู
่
สญล้กษณแทนคาสงใดสงหนง หรอเปันผู้พุทกษ ์ กนนรของวิหารล้านนาจัะพุบได้นอยมาก พุบเพุียง
ั
ั
ิ
ู
้
็
ั
้
�
ึ
้
ิ
�
ิ
�
ิ
์
่
่
ี
ิ
�
่
ี
ุ
ี
ิ
่
์
ั
�
่
ี
ี
ม 2 ล้กษณะ ไดแก สตวทีมอย้จัรู้งในธรู้รู้มชุาต ิ 2 แหงคอ ทภูาพุปัระดับฐ์านชีกชีของวิหาร
ั
่
้
ิ
้
่
ู
เชีน นกแกวิ เส่อ นกฮิก วิานร ตล้อดจันปัรากฏ วิดไหล้หน แล้ะภูาพุล้ายทองของวิหารวิดเวิยงเถน
ั
ิ
่
ิ
ี
ั
ิ
ั
ั
่
ี
่
ั
ู
รปัสตวิ ในปันกษตรดวิย เชีน เสอ กระตาย จังหวิดล้าปัาง แล้ะวิิหารวิัดหางดง อำาเภูอหางดง
์
ั
้
ำ
่
ั
123
ี
ิ
ั
ั
ั
์
์
ชี้างแล้ะม้า เปั็นต้น แล้ะสตวในปัาหมพิานต์ที � จังหวิดเชียงใหม นอกจัากนยงม หงส นกหสด ี
ั
่
ี
ี
่
ั
�
124
ิ
ปัระดษฐ์ขนมาจัากจันตนาการ เชีน กนนร กนร ี ล้งค แล้ะนาค อกดวิย
ี
่
ิ
ิ
ิ
ึ
์
�
้
์
ิ
139

ุ
์
ิ
ุ
ั
ั
ั
(4) ลวดลายปัรู้ะเภทพินธพิฤกษ์า ดอกทานตะวิน ดอกตาสบปัะรด ดอกพุกล้
�
่
็
�
่
ิ
้
้
ี
่
ี
่
ี
ุ
เปันล้วิดล้ายทมการใชีอยางแพุรหล้ายมากทสด ตนศรมหาโพุธ เปันตน สวินล้ายเครอเถา
้
�
็
ี
้
์
้
็
่
่
ั
โดยเฉพุาะในงานหนาบนแล้ะนาคทนต เปันการ เชีน ล้วิดล้ายเครอเถากานขด เปันล้กษณะคล้าย
้
็
ั
ั
่
้
ี
�
ปัระดิษฐ์ล้วิดล้ายทมพุนฐ์านจัากธรรมชีาติ เถาวิล้ยของพุชีมวินกล้ม เครอเถาเงาะหัวิขอด
ี
�
่
์
์
่
ั
ิ
�
ึ
ิ
ิ
ิ
์
แล้ะปัระยุกตดดแปัล้งเพุ�มเตม ซึ่งอาจัได้รบอทธพุล้ แล้ะเคร่อเถาผู้สม
ั
ั
์
จัากปัระเทศจันผู้านการคาในสมยราชีวิงศหยวิน
ั
ี
่
้
�
ั
ี
ี
ี
�
ี
�
ั
ั
(พุ.ศ.1823-1911) ปัรากฏการพุบหล้กฐ์าน นอกจัากนยงมล้วิดล้ายปัระเภูททเกยวิกบ
้
ิ
รวิมสมยคอ เครองปันดนเผู้าทมล้วิดล้ายปัระดบ ธรรมชีาต เชีน ล้ายเมฆ์ ทมกพุบบรเวิณขอมา
ั
่
ิ
�
่
่
ั
�
่
ี
�
ั
ิ
ี
ั
่
ี
�
�
่
�
่
ี
�
ิ
ี
ำ
่
่
ั
�
ทโบราณสถานเวิยงทากาน อาเภูอสนปัาตอง ตางไหม คอกดโกงควิ มควิามหมายเชีอมโยง
ี
ี
่
ั
ั
�
่
ั
์
์
่
จัังหวิดเชีียงใหม ล้วิดล้ายพุนธุพุฤกษาแบงออกได ้ ไปัยงทองฟื้า สวิรรค แล้ะฝน พุบที วิิหารล้ายคา
้
ำ
้
้
่
้
้
ำ
ิ
่
ิ
์
เปันล้วิดล้ายตนไม-ใบไม แล้ะล้วิดล้ายเครอเถา วิดพุระสงหวิรมหาวิหาร อาเภูอเมองเชียงใหม่
ั
ี
็
ั
ุ
่
ำ
ั
้
เชีน ล้ายดอกพุดตาน-ใบพุดตาน หรอดอกฝหยง จังหวิดเชียงใหม วิหารวิดทาวิคาวิง วิหาร
ิ
ั
ั
ุ
่
่
ิ
ู
ี
ี
ำ
�
ั
ั
่
ของจันซึ่งล้านนานยมแทรกอยกบล้ายทองหรอ วิดทงออหล้วิง อาเภูอหางดง จังหวิดเชียงใหม ่
ี
้
ั
้
ุ
ิ
่
ึ
่
ู
ั
์
ั
แกะสล้กทนาคทนต ดอกก๋าดอก ดอกบัวิ เปันตน
้
ั
�
็
ี
140

ภูาพุที 80 - 81
�
ั
้
้
่
ั
ั
ล้วิดล้ายดอกทานตะวิน แล้ะเมฆ์บนหนาบนวิิหารวิดทุงออหล้วิง
้
แล้ะล้วิดล้ายพุนธุพุฤกษาบนหนาบนวิิหารวิดทาวิคาวิง อาเภูอหางดง จัังหวิดเชีียงใหม ่
ั
ั
ำ
ำ
้
ั
ั
ั
์
ี
(5) ลวดลายปัรู้ะเภทสิรู้มงค์ล ล้วิดล้ายตางๆ ขางตนทปัรากฏในวิหาร
ิ
่
ิ
�
้
้
้
ั
้
ั
้
�
ิ
่
่
ิ
นยมมาปัระกอบในสวินของแผู้งแล้ หนาบน ล้านนานน เกดจัากการสรรคสรางโดยสล้าชีาง
์
่
์
�
ั
ั
นาคทนตของวิหาร มกเปันล้วิดล้ายสรมงคล้ ทไดรบแรงบนดาล้ใจัผู้สมผู้สานกบจันตนาการ
ั
ี
ิ
็
ั
ั
้
ิ
ิ
ิ
ี
�
ี
่
่
้
ของจัน ไดแก ล้ายชีองกระจักแล้ะเงอน แล้ะล้าย ทมรากฐ์านขององค์ควิามรทางพุทธศาสนา
ี
้
ู
�
ุ
่
่
ิ
่
�
ู
้
่
ั
หมอดอก หรอปัรณฆ์ฏะ หรอนอกจัากนยงม ี ตล้อดจันการหยิบยมงานศล้ปักรรมจัากภูายนอก
ี
ี
ิ
ั
้
ำ
ั
ล้วิดล้ายปัล้อบตนชีาง ล้ายปัระจัายามหล้งเตา เขามาผู้สมผู้สานจันเกดควิามงดงามล้งตวิ
่
้
ิ
ั
ั
ั
ั
ี
้
�
ั
ี
�
�
ิ
�
ึ
รวิมทงล้วิดล้ายทไดรบอทธพุล้จัากภูาคกล้าง อกทงยังแฝงฝงไวิซึ่งควิามหมายในเชีงสญล้กษณ ์
้
ิ
ั
ิ
้
้
ิ
ี
เปันตน แล้ะควิามเปั็นสรมงคล้ทล้วินส่งผู้ล้ใหวิหารล้านนา
�
้
็
ิ
้
ั
ั
่
ั
ุ
�
ี
็
ี
เปันสถาปัตยกรรมททรงคณคา แล้ะมฐ์านนดรศกด � ิ
เปันพุ่นทีศกดิสทธิ�ทางพุุทธศาสนา
�
�
ิ
ั
�
็
141

ี
�
่
เชื่งอรรถที่�ายสวนำที่ 3
ิ

์
ุ
ั
์
์
ั
์
ุ
้
ิ
ิ
ั
1 สชีล้ มล้ล้กะมาล้ย, ระบบโครงสราง 10 ชียยศ อษฎวิรพุนธุ แล้ะภูาณพุงษ เล้า
�
ั
ั
ั
ำ
ั
ิ
หล้งคา “ตงโย” ในงานสถาปัตยกรรมในภูมภูาค หสม, วิหารล้ายคา วิัดพุระสิงห สถาปัตยกรรมแล้ะ
ู
ิ
์
ิ
ล้้านนา, บทควิามวิชีาการ ในวิารสารหน้าจัวิ จัตรกรรมฝาผู้นัง, (กรุงเทพุฯ: โอ.เอส.พุร�นตง
ิ
�
ิ
�
ิ
ั
ิ
ั
คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาล้ัยศล้ปัากร, เฮิาส, 2543), หนา 23-24.
ิ
์
้
้
ั
้
ั
ฉบบที 29 (มกราคม-ธนวิาคม 2558), หนา 37. 11 วิรล้ัญจัก์ บุณยสรัตน์, วิิหารล้้านนา,
�
ุ
ิ
2 วิรล้ญกจั บณยสรตน, วิหารล้านนา, (กรงเทพุฯ : เม่องโบราณ, 2544), หนา 34.
ุ
ั
้
ั
ุ
ุ
์
์
้
(กรงเทพุฯ: เม่องโบราณ, 2544) , หนา 30. 12 วิรล้ญจัก บณยสรตน, เรองเดม,
้
�
่
์
ั
ุ
ิ
ั
ุ
ุ
์
3 วิรล้ญจัก บณยสรตน, การศกษาหนาบน หนา 276-277.
ุ
ั
้
ั
ุ
์
์
ึ
้
ั
์
ิ
ิ
วิิหารล้้านนาในจัังหวิัดเชีียงใหม่, วิิทยานพุนธศล้ปั 12 วิรล้ญจัก บณยสรตน, การศกษาหนา
ั
ึ
้
์
์
ุ
ุ
ั
ิ
ั
ี
ิ
ิ
ั
้
ศาสตรมหาบัณฑต ภูาควิชีาศล้ปัสถาปัตยกรรม บนวิหารล้านนาในจังหวิัดเชียงใหม, วิทยานพุนธ ์
ิ
ั
ิ
ิ
่
ั
มหาวิทยาล้ยศล้ปัากร, ปัการศกษา 2535, ศล้ปัศาสตรมหาบณฑต ภูาควิชีาศล้ปั
ิ
ิ
ิ
ึ
ิ
ิ
ี
ั
ิ
้
ิ
ึ
ั
ั
ี
ิ
หนา 65. สถาปัตยกรรม มหาวิทยาล้ยศล้ปัากร, ปัการศกษา
์
ุ
ิ
4 วิรล้ญจัก บณยสรตน, เรองเดม, 2535, หนา 57.
้
ุ
�
์
่
ั
ั
้
หนา 55. 13 พุระนนท นนทขวิาง, เรองเดม,
�
ั
ั
์
้
ี
่
ิ
5 อรณรตน วิิเชีียรเขยวิ แล้ะเดวิิด เค.วิย หนา 430-431.
์
ุ
้
ี
ั
ั
ั
้
่
ั
์
ี
�
่
่
ำ
่
่
�
ี
ิ
ี
อาจั, ตานานพุนเมองเชียงใหม, (เชียงใหม: 14 พุระนนท นนทขวิาง, เรองเดม,
้
้
ซึ่ล้คเวิอรม, 2543), หนา 39. หนา 446-447.
์
์
ิ
ั
์
้
ิ
ิ
ุ
ั
6 ชียยศ อษฎวิรพุนธ แล้ะภูาณพุงษ ์ 15 วิรวิญจัก บณยสรตน, วิหารล้านนา,
ุ
์
์
ั
ั
์
ุ
ุ
�
่
้
ิ
เล้าหสม, เรองเดม, หนา 7-8. (กรงเทพุฯ : เม่องโบราณ, 2544), หนา 36-41.
้
ุ
ั
ิ
้
�
ิ
่
�
์
ิ
ั
7 วิรล้ญจัก บณยสรตน, เรองเดม, 16 วิรศกด ของเดม, วิหารนอย:
ุ
ั
ิ
ุ
ี
์
ุ
์
ิ
้
์
หนา 55. ควิามศรทธาผู้านพุทธศล้ปั, [ออนไล้น]. ไมทราบปั ี
่
ั
่
่
8 หมายถง แปัทตงอยบนเสาสะโกนใต ้ ทีจััดทา. แหล้งที�มา: http://www.culture.lpru.
๋
ั
ี
ู
ึ
�
ำ
่
�
�
่
คอกบ ac.th/Web_culture/, สบคนเมอวินท 29
�
ั
่
้
�
ี
ี
ึ
ิ
ั
9 อมพุร มาล้ย, การศกษาวิหารล้้านนา เมษายน 2564.
ั
ั
ั
ู
�
้
ิ
ั
ิ
็
ในสมยการปักครองของเชี่อสายตระกล้เจัาเจัดตน 17 เชีาวิล้ต สยเจัรญ, สถาปัตยกรรม
ำ
่
ี
์
(พุ.ศ. 2317-2442) ในจังหวิดเชียงใหม ล้าปัาง ล้านนา: แปันนายอย (เอกสารอเล้คทรอนกส),
ิ
ั
ั
�
ำ
้
้
้
ิ
ิ
์
ำ
ล้าพุูน, วิิทยานพุนธศล้ปัศาสตรมหาบัณฑิต สบคนจัาก http://lannaarch.blogspot.com/
ิ
้
่
ิ
�
ภูาควิชีาศล้ปัสถาปัตยกรรม, มหาวิทยาล้ัย เมอวินที 28 เมษายน 2564.
่
ิ
ั
�
ิ
ั
ศล้ปัากร,ปัการศกษา 2540, หนา 289.
ี
ึ
ิ
้
142

ุ
์
ุ
์
ั
ึ
ุ
้
ั
์
18 วิรล้ญจัก บณยสรตน, การศกษาหนา 27 วิรล้ญจัก บณยสรตน, รายงานการวิิจััย
ุ
์
ั
ั
ี
้
ิ
่
ั
ั
่
ิ
ิ
่
ิ
่
บนวิหารล้านนาในจังหวิัดเชียงใหม, วิทยานพุนธ ์ เร�อง แบบแผู้นทางศล้ปักรรมของวิิหารพุ�นเมอง
ั
ศล้ปัศาสตรมหาบณฑต ภูาควิชีาศล้ปั ล้านนา ในระหวิ่างพุทธศตวิรรษท 20-24,
้
ิ
ิ
ุ
�
ิ
ิ
ี
ำ
ิ
ั
ึ
ี
สถาปััตยกรรม มหาวิิทยาล้ยศล้ปัากร ปัการศกษา (เชีียงใหม่ : สานักงานคณะกรรมการวิิจััยแห่งชีาติ,
้
้
2535, หนา 65. 2543), หนา 247.
ั
ุ
ุ
์
ั
ุ
ุ
ิ
ิ
19 วิรล้ญกจั บณยสรตน, เรองเดม, 28 อนวิทย์ เจัรญศภูกล้, แนวิทางการศึกษา
ุ
ิ
์
�
่
์
ิ
ิ
ั
้
หนา 71. แล้ะวิจัยสาขาปัระวิตศาสตรสถาปัตยกรรมใน
ั
ั
�
ิ
ิ
่
ี
ุ
20 สบศกด แสนยาเกยรตคณ, ปัระเทศไทย, บทควิามวิิชีาการใน วิารสารหนาจััวิ
้
�
ั
สถาปััตยกรรมวิิหารในเขตอาเภูอแม่ทา จัังหวิัด ฉบบที 6, 2529, หนา 12.
�
ั
้
ำ
ุ
ี
�
ิ
๋
ิ
�
ำ
�
่
ิ
ิ
�
ล้าปัาง, บทควิามวิชีาการใน มรดกวิัฒนธรรม 29 สมโชีต อองสกล้, “พุนทศกดสทธ”
ั
ิ
ศล้ปักรรมวิัดปังสนก เนองในงานพุระราชีทาน ในวิดอโมงคสวินพุทธธรรม บทควิามใน พุนท ี �
ั
ิ
่
์
ุ
ุ
�
�
ุ
่
ิ
ิ
์
ฺ
�
เพุล้งศพุ พุระครโสภูตขนตยาภูรณ (กาชีย ขนต ิ ศักดสิทธ�บริเวิณวิัดอุโมงค์สวินพุุทธธรรม
ิ
ั
ั
ู
ิ
ิ
ิ
ธมโม), (เชียงใหม่ : วินดาการพุิมพุ์, 2564), ปัระวิตศาสตร ศล้ปักรรม แล้ะวิทยาศาสตร์,
ฺ
ิ
ิ
ี
ั
์
้
์
่
้
หนา 266. (เชีียงใหม: วินดาการพุมพุ, 2561), หนา 21.
ิ
ิ
ุ
ั
ั
์
่
21 ฐ์าปักร เคร่อระยา, โขง ระหวิางพุุทธ 30 วิรล้ญจัก บณยสรตน, รายงานการวิิจััย
ุ
์
ี
�
ศตวิรรษท� 21-25 รปัแบบ เทคนิค แล้ะแนวิคิดของ เรองแบบแผู้นทางศล้ปักรรมของวิหารพุนเมอง
่
่
�
ู
ิ
่
ิ
่
ี
ิ
ุ่
กล้มสกล้ชีางล้าปัาง, บทควิามวิชีาการในวิารสาร ล้้านนาในระหวิ่างพุุทธศตวิรรษท� 20-24,
ำ
ุ
�
้
ั
ิ
้
์
หนาจััวิ คณะสถาปััตยกรรมศาสตร มหาวิิทยาล้ย สานกงานคณะกรรมการวิจัยแหงชีาต, 2543, หนา
ิ
่
ั
ั
ำ
ศล้ปัากร ฉบบที 11, 2557, หนา 67. 256.
�
้
ั
ิ
้
ึ
ั
่
้
�
่
ิ
22 ฐ์าปักร เครอระยา,เรองเดม, หนา 31 __________, การศกษาหนาบนวิิหาร
์
ั
69-70. ล้านนาในจังหวิัดเชียงใหม่, วิทยานพุนธศล้ปั
ี
ิ
ิ
้
ิ
ิ
ิ
22 ฐ์าปักร เคร่อระยา,เรองเดม, หนา 67. ศาสตรมหาบณฑต ภูาควิชีาศล้ปัสถาปัตยกรรม,
�
่
ั
้
ิ
ิ
ั
ึ
ู
ุ
ิ
ิ
ั
ิ
้
23 โชีตมา จัตรวิงศ, วิหารพุระพุทธรปั มหาวิทยาล้ยศล้ปัากร ปัการศกษา 2535, หนา
ี
์
ุ
ิ
ั
สถาปัตยกรรมเปัรียบเทยบไทย เมียนมา แล้ะศรี 225.
ี
�
ุ
ล้งกา, (กรงเทพุฯ : อ.ท พุบล้ชีชีิง, 2563), หนา
ั
ั
ี
ิ
ี
้
144.
์
้
ิ
ิ
ุ
24 โชีตมา จัตรวิงศ, เรองเดม, หนา 139.
�
่
์
่
�
25 โชีตมา จัตรวิงศ, เรองเดม, หนา
ิ
ุ
้
ิ
146-147.
ั
ำ
26 สานกงานราชีบณฑตยสภูา, [ออนไล้น์],
ั
ิ
�
จัาก http://legacy.orst.go.th/ ส่บคนเมอวินที �
ั
้
่
30 เมษายน 2564.
143

�
ี
(ตอนำที่ 4)

่
ศาสตรวาด�วยการออกแบบกอสร�างวหาร
่
ิ
์

ี
้
่
่
้
�
ั
ุ
ั
ในการออกแบบกอสรางสถาปัตยกรรมทกแหงนนล้วินมศาสตร ์
ั
่
ั
่
้
ั
�
หรอหล้กการสาคญในการออกแบบกอสราง เพุอใหสถาปัตยกรรมนน
�
่
ั
้
ำ
์
ครบถวินซึ่งควิามมนคงแขงแรง ควิามงาม แล้ะอรรถปัระโยชีนใชีสอย
�
้
็
้
ึ
�
ั
ั
ุ
้
่
่
�
ิ
ั
่
สถาปัตยกรรมเน่องในพุทธศาสนา เชีน วิหารล้านนาน�น ชีาง หรอสล้า
่
่
้
ั
้
ั
ตองมหล้กในการออกแบบกอสราง หล้กการดงกล้าวิไดรบการถายทอด
ั
้
่
่
ั
ี
้
่
ั
�
่
็
แล้ะสงตอกนมาหล้ายชีวิอายคนจันกล้ายเปันตาราของการกอสราง
ุ
ำ
ั
่
ู
ทมกเกยวิของกบการกำาหนดระเบียบสดสวินของโครงสร้าง การก่อรปั
�
้
ั
ี
�
ั
่
ั
ี
�
่
ี
ิ
ึ
ิ
่
ิ
�
ี
้
ขนทรงของวิหาร เทคนควิทยาการกอสราง หรอแมแตกระทงจัารตพุธกรรม
้
่
ิ
ั
่
่
กอนการสราง ซึ่อมแซึ่ม หร่อร่�อถอน
้
ั
ั
ั
�
ำ
ศาสตรทางสถาปัตยกรรมในตะวินออกนน มกจัะมตาราสาคญ
ั
ำ
์
ี
ั
ั
ุ
่
�
์
ำ
็
ทีเปันตวิกากบหล้ก เชีน คมภูรวิาสตศาสตร หร่อศาสตรแหงสถาปััตยกรรม
ั
่
ั
์
ี
์
ั
้
ของอนเดย ซึ่งเปันระบบการวิางแผู้นทางสถาปััตยกรรมแบบฮิินด ทีวิาดวิย
�
็
ิ
ู
ี
ึ
�
่
้
ั
ิ
อธบายถงหล้กในการออกแบบ โครงสราง การจัดวิางองคปัระกอบ
ั
์
ึ
ี
�
ิ
�
่
่
ิ
ี
่
่
่
ี
ี
ั
การเตรยมพุ�นท การจัดแบ่งพุ�นทโล้ง แล้ะ เรขาคณตเชีงพุนท หรอคัมภูร ์
�
�
ี
�
ั
้
่
�
ี
ในการก่อสรางสถาปัตยกรรมของจัีนทเรยกวิา ยงเจัาฝาซึ่อ (Yingzao Fashi)
ิ
่
ี
่
�
้
(營造法式) ที�เขียนขึ�นในสมัยราชีวิงศ์ซึ่่ง โดย หล้ี�เจัีย (李誡) (พุ.ศ.1608-1653)
ี
็
่
ในดนแดนล้านนากมศาสตรในการกอสรางงานสถาปัตยกรรมดวิยเชีนกน
ั
้
้
ิ
ั
้
์
่
ิ
่
็
ั
ั
�
ำ
่
เชีน ตาราล้กษณะวิหาร หรอล้กขณะวิหาร ซึ่ึงเปันเอกสารโบราณ
ิ
ี
�
้
ี
ทมการจัดจัารสบเนองกนมา แตกระนนตาราของล้านนานนไมไดมฉบบเดยวิ
ั
้
ี
�
ี
ั
่
่
่
ั
่
�
ั
ำ
�
ี
�
ทเปันหล้กแนนอนตายตวิ หากแตมควิามหล้ากหล้ายทขนอยกบรสนยม
ั
ี
ิ
�
ี
่
่
่
ู
ั
�
ึ
็
ั
ั
ู
ควิามงาม ตล้อดจันพุัฒนาการของรปัแบบทางสถาปัตยกรรมในแต่ล้ะ
่
ุ
ั
้
ทองถิน แตล้ะยคสมย
�
144

(4.1)



ลกษณะวหารสถาปััตยกรรมนำพุนำธ ์
ั
ิ
ิ
ั
่
วาด�วยการกำหนำดสดสวนำวหารในำล�านำนำา
่
ิ
ั
�
เอกสารล้กษณะวิิหารนีเปั็นบนทึกขอควิามทีถูกบนทึก
ั
้
ั
�
่
ู
ี
ึ
้
ั
รวิมอยในเอกสารของล้านนาสมัยโบราณท�มกเขยนบนทก
ี
ั
ู
้
ั
ั
ิ
�
ึ
่
�
่
เรองราวิตางๆ ทีผู้บนทกสนใจัในล้กษณะของปักณกะ หร่อรวิม
่
้
ั
่
�
่
ั
หล้ายๆ เรองไวิในเล้มเดยวิ หรอมกเปันพุบสา หรอ “ล้านกอม”
ี
้
่
็
ึ
�
็
ี
่
ทไมปัรากฏชี่วิงเวิล้าในการบันทก มการบันทกไมเปันระบบ
ี
ึ
่
ุ
แล้ะบันทึกในล้ักษณะชีวิยจัาเพุอสอสารกันเฉพุาะในกล้มของ
่
�
�
่
ำ
่
่
สกล้ชี่าง เอกสารล้ักษณะวิิหารดังกล้่าวิมักเปั็นข้อควิาม
ุ
ี
็
้
ั
�
ั
์
ทเกยวิของกบสดสวินองคปัระกอบไม้เปันหล้ก บางคร�งพุบ
�
่
ี
ั
ั
ี
�
เกียวิกบพุธกรรมการตังวิิหาร หร่อถอนวิิหารด้วิยเชี่นกัน
�
ั
ิ
126
�
ำ
ี
ั
ี
ิ
็
้
ึ
ิ
ล้กษณะวิหาร เปันขอควิามทบอกถงวิธการกาหนด
ั
้
่
ั
ิ
่
สดสวินรปัทรงวิหาร หรอสตรการหกไมวิหาร เพุอหาขนาด
่
ู
ู
ิ
�
่
ั
่
�
้
ึ
ั
ของ “ไมมอก” ซึ่งเปันหวิใจัหล้กของการแบงสดสวิน
ั
็
ของอาคาร โดยสูตรการหักไม้วิิหารที�ปัรากฏในตำาราล้ักษณะ
127
ิ
ู
ั
�
ี
ึ
้
ั
ิ
�
ู
วิหารนน มหล้ากหล้ายสตร ซึ่งยงผู้ล้ใหรปัทรงของวิหาร
แตกต่างกันไปัจันกล้ายเปั็นล้ักษณะของสกล้ชี่าง ในการศึกษา
ุ
ั
ั
ของธวิชีชีย ทาทอง (2560) นัน ไดยกตวิอยาง สตรการหกไม ้
ั
ู
่
�
้
ำ
ั
ู
่
ั
้
่
ู
วิิหาร หร่อสตรแมมอก ทีแตกตางกน 3 รปัแบบ ไดแก ่
�
145