สื่อการเรียนรู้รายวิชาทักษะประสบการณ์การแสดง

298

ภำพท่ี 86
เนือเพลง : งามภวู นาทนัง่ ดารงทรง
อธิบำยทำ่ รำ
ตวั พระ : เอียงศรี ษะขวามือขวาท้าวเอว ยกขาซา้ ยข้นึ แล้ววางมอื ซ้ายทหี่ นา้ ขาซา้ ย
ตวั นำง : เอยี งศีรษะขวามือขวาบวั ชูฝัก มือซ้ายตง้ั วงแขนตึงระดบั ไหล่ นั่งกระดกหลงั เทา้ ขวา

299

ภำพท่ี 87
เนอื เพลง : ดงั องค์พรหมเมศ
อธบิ ำยท่ำรำ
ตวั พระ : เอยี งศรี ษะขวามอื ทงั้ สองทาท่าพรมสหี่ น้า ยกขาซา้ ยข้ึน
ตัวนำง : เอียงศีรษะขวามือขวาบวั ชูฝัก มือซา้ ยต้งั วงแขนตึงระดบั ไหล่ นงั่ กระดกหลงั เท้าขวา

300

ภำพท่ี 88
เนือเพลง : ฤทธี
อธิบำยทำ่ รำ
ตวั พระ : เอียงศรี ษะขวามือขวาบัวชฝู ัก มอื ซ้ายตง้ั วงระดบั ชายพกยกขาซา้ ยข้นึ
ตัวนำง : เอียงศีรษะขวามือขวาบวั ชูฝัก มือซ้ายตงั้ วงแขนตึงระดับไหล่ นั่งกระดกหลงั เทา้ ขวา

301

ภำพท่ี 89
เนือเพลง : รอ้ งเอื้อน
อธบิ ำยทำ่ รำ
ตัวพระ : เอยี งศีรษะขวา มือขวาจบี สง่ หลัง มอื ซ้ายจบั หลังตวั นาง วางส้นเทา้ ซา้ ยลง
ตวั นำง : เอยี งศีรษะขวา มอื ซ้ายตงั้ วงระดบั ไหลง่ อแขนเลก็ น้อย มือขวาจบั หลงั ตวั นาง วางสน้ เท้าซ้ายลง

302

ภำพที่ 90
เนอื เพลง : ดน้ั หมอกออกเมฆมาไวไว
อธิบำยท่ำรำ
ตวั พระ : เอียงศรี ษะขวา มือขวาตั้งวงระดับแงศ่ รี ษะ มือซา้ ยจับหลงั ตัวนาง ยกเทา้ ซ้ายขนึ้ แลว้ ก้าวเท้าลง แลว้
จีบส่งหลงั สลบั ข้นึ ลงตามจังหวะ
ตัวนำง : เอียงศีรษะขวา มอื ขวาจบั หลังตวั พระ มอื ซา้ ยตง้ั วงระดบั แง่ศรี ษะ ยกเท้าซ้ายขึ้นแล้วกา้ วเทา้ ลงแล้ว
ตงั้ วงสลับขึ้นลงตามจงั หวะ

303

ภำพที่ 91
เนือเพลง : เทเวศอวยชยั
อธิบำยท่ำรำ
ตวั พระ : เอียงขวา มอื ซ้ายจบั หลังตัวนาง มือขวาตั้งวงแทงลงระดบั เอว แล้วโกยมอื ขึน้ ตามจงั หวะ
ตวั นำง : เอยี งขวา มอื ขวาจบั หลังตัวพระ มือซา้ ยตง้ั วงแทงลงระดบั เอว แล้วโกยมือขึน้ ตามจังหวะ

304

ภำพท่ี 92
เนอื เพลง : องึ ม่ี
อธิบำยทำ่ รำ
ตัวพระ : สะดดุ เท้าซ้าย เอยี งศรี ษะขวา มอื ขวาจีบส่งหลัง มือซ้ายจับหลังตวั นาง
ตัวนำง : สะดุดเท้าซา้ ย เอียงศีรษะขวา มือขวาจับหลังตวั พระ มือซ้ายจบั เข้าหาตวั แลว้ ปล่อยเปน็ ต้งั วงระดบั
ไหล่

305

ภำพท่ี 93
เนือเพลง : รอ้ งเอื้อน
อธบิ ำยทำ่ รำ
ตัวพระ : เอยี งศีรษะขวา มือขวาจบี สง่ หลัง มอื ซ้ายจบั หลังตวั นาง วางส้นเทา้ ซา้ ยลง
ตวั นำง : เอยี งศีรษะขวา มอื ซ้ายตงั้ วงระดบั ไหลง่ อแขนเลก็ น้อย มือขวาจบั หลงั ตวั นาง วางสน้ เท้าซ้ายลง

306

ภำพที่ 94
เนือเพลง : รีบเร่งเรว็ มาในราตรี
อธิบำยทำ่ รำ
ตัวพระ : ยนื พระยอ่ เขา่ เล็กน้อย
ตัวนำง : กา้ วไขว้หนา้ เทา้ ซ้าย มอื ทง้ั สองจับเอวตัวพระ เอียงศรี ษะขวา

307

ภำพที่ 95
เนอื เพลง : หมายมุ่งบรุ ี
อธบิ ำยท่ำรำ
ตวั พระ : เอียงศีรษะขวา มอื ขวาทา้ วเอว มือซา้ ยวางมอื ไวท้ ห่ี นา้ ขาซา้ ย ยกเทา้ ซ้ายข้ึน
ตวั นำง : เอียงศรี ษะขวา มือขวาจบั หลังตัวพระ มอื ซ้ายวางมอื ไวท้ ีห่ น้าขาซา้ ย ยกเท้าซา้ ยขนึ้

308

ภำพท่ี 96
เนอื เพลง : รตั นา
อธบิ ำยท่ำรำ
ตวั พระ : เอยี งศีรษะขวา มือขวาจีบส่งหลงั กระดกหลงั เทา้ ขวา มอื ซา้ ยจบั หลงั ตวั นาง
ตวั นำง : เอยี งศีรษะขวา มอื ขวาจบั หลังตวั พระ มอื ซ้ายชไี ปขา้ งหนา้ กระดกเทา้ ขวา

309

ภำพท่ี 97
เนอื เพลง : เพลงเชดิ
อธบิ ำยทำ่ รำ
ตวั พระ : เอียงศรี ษะขวา มือขวาจีบสง่ หลงั มอื ซา้ ยจบั หลังตวั นาง วางสน้ เทา้ ซา้ ยลง
ตวั นำง : เอียงศรี ษะขวา มือซา้ ยตั้งวงระดบั ไหลง่ อแขนเลก็ น้อย มือขวาจบั หลงั ตวั นาง วางสน้ เท้าซ้ายลง

310

ภำพที่ 98
เนอื เพลง : เพลงเชิด
อธบิ ำยทำ่ รำ
ตัวพระ : เอียงศีรษะซ้าย มอื ซ้ายจีบที่ชายพก มือขวาจับหลังตวั นาง ก้าวข้างเท้าขวา
ตัวนำง : เอียงศีรษะซ้าย มอื ซา้ ยจบั หลังตัวพระ มือขวาต้งั วงระดบั ศีรษะ กา้ วข้างเท้าขวา

311

ภำพที่ 99
เนือเพลง : เพลงเชิด
อธิบำยท่ำรำ
ตัวพระ : มือขวาบัวชูฝัง มือซา้ ยจับหลังตัวนาง เอียงศีรษะซ้าย ยกเท้าซ้ายขึ้น แล้วใช้ตัว 6 จังหวะ แล้วก้าว
เทา้ ซา้ ยลง เอียงศีรษะขวา
ตวั นำง : มือซ้ายตง้ั วงแขนตงึ มอื ขวาจบั หลังตัวพระ เอียงศรี ษะซ้าย ยกเท้าซ้ายข้นึ แลว้ ใชต้ ัว 6 จงั หวะ แล้ว
ก้าวเท้าซา้ ยลง เอยี งศีรษะขวา

312

ภำพที่ 100
เนอื เพลง : เพลงเชดิ
อธบิ ำยท่ำรำ
ตัวพระ : มือขวาบัวชูฝัง มือซ้ายจับหลงั ตัวนาง เอียงศีรษะซ้าย ยกเท้าซ้ายขึ้น แล้วสไลด์ แล้วก้าวเท้าซา้ ยลง
เอียงศีรษะขวา
ตัวนำง : มอื ซ้ายตงั้ วงแขนตงึ มือขวาจบั หลังตวั พระ เอยี งศรี ษะซ้าย ยกเทา้ ซ้ายขึน้ แล้วสไลด์ แลว้ กา้ วเท้าซ้าย
ลง เอียงศรี ษะขวา

313

ภำพท่ี 101
เนือเพลง : เพลงเชดิ
อธิบำยทำ่ รำ
ตวั พระ : มือขวาบวั ชูฝงั มือซ้ายจบั หลงั ตัวนาง เอียงศีรษะซา้ ย แล้ววง่ิ เป็นวงกลม 1 รอบ แลว้ วงิ่ ออก
ตวั นำง : มือซา้ ยตัง้ วงแขนตงึ มือขวาจับหลงั ตวั พระ เอียงศรี ษะซ้าย แล้ววง่ิ เปน็ วงกลม 1 รอบ แลว้ ว่ิงออก

314

ประวตั เิ พลงสุวรรณหงส์ชมถำ

การแสดงละครนอกเรือ่ ง สวุ รรณหงส์ ตอน สุวรรณหงส์ชมถา้ มขี ้ันตอนในการแสดงดงั นี้

โหมโรงดนตรปี พี่ ำทย์

การบรรเลงโหมโรงก่อนที่จะมีการแสดงโดยมีจุดประสงค์สองประการ คือ เพ่ือบูชาสิ่งศักด์ิสิทธ์ิใน
สถานท่ีแสดง และ เพ่ือเปน็ การประชาสัมพันธ์ให้ผู้ชมทราบว่าจะเริ่มมีการแสดงละครแล้ว ขอเชิญชวนกันมา
ชมการแสดง

สาหรับเพลงโหมโรงทใ่ี ช้บรรเลงก่อนการแสดงละครนอก นามาจากเพลงโหมโรงชุดโหมโรงเยน็ ทีใ่ ชใ้ น
งานพิธีกรรมเปน็ มงคล อันประกอบดว้ ยเพลงสาธุการ ตระโหมโรง เพลงรวั สามลา เพลงต้นเข้าม่าน เพลงตัว
เข้ามา่ น เพลงปฐม เพลงลา เพลงเสมอ เพลงเชิดกลอง เพลงกลม เพลงกราวใน เพลงชานาญและเพลงลา(พัช
ราวรรณ ทับเกตุ, 2544 : 53)

กำรดำเนนิ เรอื่ ง

การดาเนินเรอื่ งหลงั จากจบการบรรเลงเพลงโหมโรงและเพลงวาแล้วจึงจะมีเรื่องโดยเริ่มจาก เปิดฉาก
ด้วยการแสดงการไร่รามของอัญมณีท้ัง 9 เม็ด คือ ระบานพรัตน์ แล้วเปิดฉากออกด้วยพระสุวรรณหงสช์ วน
พราหมณ์เกศสรุ ยิ ง และพราหมณ์โตเข้ามาชมถ้าเพชรพลอย พระสุวรรณหงสเ์ กี้ยวเกศสรุ ยิ ง และช่ืนชมเพชร
พลอยภายในถ้า พระสุวรรณหงสเ์ กบ็ มุกดาให้กับพราหมณ์เกศสุรยิ ง แต่นางกลับปฏิเสธทาเป็นไม่ชอบใจเพ่ือ
ไม่ให้พระสุวรรณหงสร์ ู้ตัวตนทแี่ ท้จรงิ ว่าตนคือ เกศสรุ ิยง(พัชราวรรณ ทบั เกตุ, 2544 : 54)

ปพ่ี ำทยล์ ำโรง
ป่พี าทย์ลาโรงเป็นการจบการแสดง

จากข้อมูลท่ีกล่าวมาเป็นขั้นตอนการแสดงละครนอก เรื่อง สุวรรณหงส์ ตอน สุวรรณหงส์ชมถ้า
โดยเฉพาะในส่วนการดาเนนิ เร่อื งทก่ี ล่าวขา้ งตน้ ทาใหท้ ราบถึงกระบวนทา่ ราของพราหมณ์เกศสุรยิ งทีป่ ลอมตวั
มาเป็นพราหมณ์ และ พระสุวรรณหงส์ชวนชมถ้าเพชรพลอย เพื่อดูท่าทีของพราหมณ์เกดสุริยงว่านางมี
ลักษณะกริ ยิ าเป็นผหู้ ญงิ และนางก็บิดเบอื นเพอื่ ไม่ให้รู้ความจรงิ ว่าปลอมตัวมา

องคป์ ระกอบของกำรแสดง

ผ้แู สดง
สวุ รรณหงส์ : ใชผ้ แู้ สดงตวั พระท่ีมรี ูปรางสูงโปรง่ สงา่ ใบหนา้ รูปไข่
เกศสรุ ิยง : ใชผ้ ู้แสดงทเี่ ปน็ ตวั นาง ใบหนา้ กลมแป้น สรรี ะดนู มิ่ นวลออ่ นหวาน (ในการแสดงตอน

สวุ รรณหงสช์ มถา้ นี้ ผู้แสดงพราหมณเ์ กศสรุ ยิ งจะมีกระบวนทา่ ราทก่ี ง่ึ ตวั พระ เนอ่ื งจากบทบาทของตวั ละคร
เป็นการปลอมเป็นพราหมณข์ องตัวนางเกศสรุ ยิ ง)
วงดนตรี

วงดนตรีที่ใชป้ ระกอบการแสดง ใช้วงปี่พาทย์เครอื่ งหา้ วงปีพาทยเ์ คร่อื งคู่ หรือวงปี่พาทยเ์ ครอ่ื งใหญ่
แตน่ ยิ มใชว้ งปีพาทย์เครอ่ื งห้าหรือเคร่อื งคู่ ซง่ึ ประกอบด้วย ปี่ใน ระนาดเอก ฆอ้ งวงใหญ่ ตะโพนกลองทัด ฉิง่

วงป่ีพาทย์เครื่องคู่ประกอบด้วย ป่ีใน ปี่นอก ระนาดเอก ระนาดเอกทุ้ม ฆ้องวงษ์ใหญ่ ฆ้องวงเล็ก
ตะโพน กลองทัด ฉิง่ ฉาบเล็กและโหมง่ (พชั ราวรรณ ทับเกตุ, 2544 : 105)

315

บทละครเรอื่ งสวุ รรณหงส์ ตอนชมถำ

- ปพ่ี ำทย์ทำเพลงนพรตั น์-

- รอ้ งเพลงนพรตั น-์

รตั นคูหากายสทิ ธ์ิ ลว้ นวจิ ติ รเนาวรัตนจ์ รสั ฉาย

แสงมณสี ีวาอรา่ มพราย เปน็ เล่ือมลายแลสลบั ระยับตา

อนั เพชรดีสขี าวรุง้ พราวเพริด สุดประเสรฐิ แสงศรีวเิ ลขา

ใครประดบั เพชรดมี รี าคา เรอื งเดชานุภาพดว้ ยดวงมณี

ทบั ทมิ แท้แลดูแดงอรา่ ม แสงแวววาวแจม่ จรัสรัศมี

กาจัดปวงโรคาพญาคี พนู ทวสี นิ ทรัพยน์ ับอนนั ต์

มรกตสดขจสี ีเขยี วขา แสงงามลา้ เลอเลศิ ประเสรฐิ สรรพ์

ประดบั กันเข้ียวงาสารพัน ค้มุ ภยนั ตรายถ้วนมวลพารา

อญั มณสี ีเหลอื งเรืองวริ ุจ น่ีคือบษุ ราคัมเลศิ ลา้ ค่า

เป็นอาภรณพ์ นู สวัสดวิ์ ฒั นา ชนมพ์ รรษายนื ดารงคงนริ ันดร์

แกว้ โกเมนแดงก่าน้าใสสด แสนงสมงดรจู แี สงสสี รรพ์

ผปู้ ระดับรบั เคารพอภวิ นั ท์ ประชานันท์นับถอื เรอ่ื งลอื นาม

นลิ กาฬน้าเงินก่าลา้ หมอกเมฆ รจุ เิ รขรุง่ โรจนโ์ ชติอรา่ ม

อานวยสนั สขุ ารมยอ์ ภิราม ส่งิ ดีงามหลามหล่งั สะพร่ังมา

316

สขี าวหม่นหมองมัวสลัวแสง บอกแสดงมุกดาหารตระการสง่า

ดลขจดั สตั ว์รา้ ยพา่ ยเดชา อสรพิษนานาล่าหลีกไกล

แกว้ เพทายพรายแสงสแี ดงเร่ือ พรรณอะเคอ้ื ลายองผดุ ผอ่ งใส

นาสิรมิ งคลดลโชคชัย กาจัดภยั ของอุบาทว์ให้คลาดคลาย

แก้วไพฑูรยข์ ่นุ ฉวีสไี มไ้ ผ่ สงั วาลไหมสาแหรกผ่านประสานสาย

บันดาลชัยชนะหมู่ศตั รูรา้ ย แผ่กาจายเสนห่ ต์ ดิ จบั จติ เลย

-รอ้ งเพลงสรุ นิ ทรำหู-

สีขาวผอ่ ง เพชรดี

ทบั ทิมสี มณีแดง

เขียวใสแสง มรกต

เหลอื งใสสด บุษราคมั

แดงแกก่ า่ โกเมนเอก

สีหมอกเมฆ นลิ กาฬ

มุกดาหาร หมอกมวั

แดงสลัว เพทาย

สงั วาลย์สาย ไพฑูรย์

จดจารูญ นพรตั น์

อวยสวสั ด์ิ ดิภาพล้น

ปวงวบิ ัติ ขจัดพน้

ผ่านรา้ ย กลาย

-ปพ่ี ำทย์ทำเพลงเรว็ ทำ้ ยสมเด็จกรำย-

-ปพี่ ำทย์ทำเพลงพญำเดนิ -

-ร้องเพลงสระบหุ รง่ -

พระตรสั ชวนพราหมณ์ชีลีลามาศ เทย่ี วประพาสพศิ ดคู หู า

แตล่ ว้ นของดีๆมีราคา ปรารถนาส่ิงใดพ่ีให้พราหมณ์

นั่นโกเมนเดน่ แดงแสงสาย โนน่ เพทายนเ่ี พชรเท่าเม็ดมะขาม

ท่หี นิ ยอ้ ยพรอ้ ยแพรวแกว้ พกุ าม จงเลือกตามแต่ประกอบชอบวญิ ญาณ์

317

-ร้องเพลงพรำหมณเ์ กบ็ หวั แหวน-

เจ้าพราหมณพ์ ิศพลอยงามแสงวาววับ เดน่ ประดบั กับแผ่นภา

มรกตสดแสงน้าแตงกวา เพชรนิลจนิ ดาค่าควรเมอื ง

พระเคียงพราหมณ์ตามบอกหยอกหยดุ จงชมบษุ ราคัมน้าเหลือง

ทับทมิ ไพฑรู ย์จารูญเรือง เจ้าพราหมณ์เยื้องหยดุ ไม่จรลี

เห็นพระเมนิ เดินเลอื กเอาเกอื กเหยียบ แล้วค่อยเรยี บเล้ียวเมียงเลี่ยงหลกี หนี

ใหก้ มุ ภณฑเ์ ก็บไว้ใหด้ ีดี แล้วทาเฉยเลยรี่ลลี ามา

พระโฉมยงทรงเกบ็ มกุ ดาหาร สง่ ประทานให้พราหมณ์งามหนกั หนา

เจา้ พราหมณ์แสรง้ แกลง้ ทาไมน่ าพา บอกว่าข้านี้ไมช่ อบใจ

-เจรจำ-
เจา้ พราหมณอ์ ยากไดส้ ิ่งใดกเ็ กบ็ ไดต้ ามปรารถนาเถิดนะ
ไมเ่ ปน็ ไรพระพทุ ธเจา้ ค่ะ ขา้ มิใชส่ ตรีจงึ ไมช่ อบเพชรพลอย พระเจา้ ค่ะ

-ร้องเพลงรำ่ ย-

เม่อื น้ัน พระสุวรรณหงส์ยิง่ สงสัย
ชวนพราหมณช์ ลี ลี าคลาไคล กลบั ไปนเิ วศวงั จันทร์

-ปพ่ี ำทย์ทำเพลงเรว็ -
-จบกำรแสดง-

318

เครอื่ งแต่งกำย – กำรแต่ง
สุวรรณหงส์ : แตง่ กายยืนเครือ่ ง และมีเครอ่ื งประกอบการแต่งกาย ไดแ้ ก่ กาไลเทา้ , สนับเพลา, ผา้ นงุ่

ในวรรณคดี เรียกวา่ ภูษา หรือพระภษู า, ห้อยข้าง หรอื เจียระบาด หรือชายแครง, ฉลององค์แขนยาวสีเหลือง
ขริบแดง, รัดสะเอว หรือรัดองค์,. ห้อยหน้า หรือชายไหว, สุวรรณกระถอบ, เข็มขัด หรือป้ันเหน่ง, กรองคอ
หรือ นวมคอ ในวรรณคดีเรียกว่า กรองศอ, ตาบหน้า หรือ ตาบทับ ในวรรณคดีเรยี กว่า ทับทรวง, อินทรธนู,
พาหุรัด, สังวาล, ตาบทิศ, ชฎา, ดอกไม้เพชร(ซ้าย), จอนหู ในวรรณคดีเรียกว่า กรรเจียก หรือกรรเจียกจร,
ดอกไม้ทัด(ขวา), อุบะ หรือพวงดอกไม(้ ขวา), ธามรงค์, แหวนรอบ,ปะวะหลา่ , กาไลแผง ในวรรณคดีเรียกว่า
ทองกร

ภาพท่ี 4 การแต่งกายของสวุ รรณหงส์
(ทม่ี า : https://www.bloggang.com)

319

ภาพท่ี 5 การแตง่ กายของพราหมณเ์ กศสุรยิ ง
(ทม่ี า : https://www.bloggang.com)

พรำหมณเ์ กศสรุ ิยง : : แตง่ กายยืนเครื่องพระ และมเี ครือ่ งประกอบการแตง่ กาย ไดแ้ ก่ กาไล
เท้า, สนับเพลา, ผ้านุ่ง ในวรรณคดี เรียกว่า ภูษา หรือพระภูษา, ห้อยข้าง หรือเจียระบาด หรือ
ชายแครง, ฉลององค์แขนสั้นสีขาวขริบแดง, รัดสะเอว หรือรัดองค์, ห้อยหน้า หรือชายไหว,
สุวรรณกระถอบ, เขม็ ขัด หรือป้นั เหน่ง, กรองคอ หรอื นวมคอ ในวรรณคดเี รยี กว่า กรองศอ, ตาบ
หน้า หรอื ตาบทับ ในวรรณคดีเรียกว่า ทับทรวง, พาหรุ ัด, สงั วาล, ตาบทิศ, กระบงั หนา้ , ดอกไม้
เพชร(ซ้าย), จอนหู ในวรรณคดีเรียกว่า กรรเจียก หรือกรรเจียกจร, ดอกไม้ทัด(ขวา), อุบะ หรือ
พวงดอกไม้(ขวา), ธามรงค์, แหวนรอบ,ปะวะหล่า, กาไลแผง ในวรรณคดีเรียกว่า ทองกร

320

ทำ่ รำเพลงสุวรรณหงสช์ มถำ

ภำพท่ี 1

เนือเพลง : ทานองเพลง
อธิบำยท่ำรำ : ยนื พระ ทิศดา้ นหน้า

321

ภำพที่ 2
เนอื เพลง : ทานองเพลง
อธบิ ำยท่ำรำ : หนั ไปทศิ ขวา เอยี งศรี ษะฝงั่ ซ้าย มือซ้ายจบี คว่า มอื ขวาแทงลงงอแขน ข้างลาตวั ระดับ
เอว ประเทา้ ขวา

322

ภำพท่ี 3
เนือเพลง : ทานองเพลง
อธิบำยท่ำรำ : เอยี งศรี ษะฝั่งขวา มือซ้ายสอดสงู มอื ขวา ต้งั วงแขนตงึ ระดับไหล่ ก้าวหน้าเทา้ ขวา
กระทงุ้ เทา้ ซ้ายแล้วก้าวขา้ ง กลบั เอียงซ้าย กระทงุ้ เท้าขวาแล้วก้าวหนา้ กลบั เอียงขวา

323

ภำพท่ี 4
เนือเพลง : ทานองเพลง
อธบิ ำยทำ่ รำ : ถัดเท้าซา้ ย พรอ้ มกบั ลักคอตามจงั หวะ แลว้ เดนิ เปน็ วงกลม 8 จังหวะ จังหวะท่ี 9-10
เปลี่ยนเป็นมือขวาจบี ควา่ มือซา้ ยแทงลงงอแขน ข้างลาตัวระดับเอว เอียงขวา แลว้ กลบั เอยี งซา้ ย มอื
ขวาสอดสูง มอื ซา้ ยตง้ั วงแขนตึง กา้ วหน้าเทา้ ซา้ ย แลว้ ถัดเทา้ ขวาเดินเปน็ วงกลมอีก 8 จังหวะ

324

ภำพที่ 5
เนอื เพลง : ทานองเพลง
อธิบำยท่ำรำ : จงั หวะท่ี 9-10 เปลี่ยนเป็นมือขวาจบี ปรกขา้ ง มือซ้ายต้งั วงพระ เอียงซ้าย แลว้ กลับ
เอียงขวา มอื ขวาต้งั วงพระ มอื ซา้ ยแทงลงงอแขน ขา้ งลาตัว (ท่าผาลา) ก้าวหนา้ เท้าขวา แล้วถัดเทา้
ซ้ายเดินเปน็ วงกลม8จงั หวะ

325

ภำพที่ 6
เนอื เพลง : ทานองเพลง
อธิบำยทำ่ รำ : จงั หวะที่ 9-10 เปลย่ี นเป็นมือซ้ายจบี ปรกข้าง มอื ขวาตงั้ วงพระ เอียงขวา แลว้ กลบั
เอยี งซ้าย มอื ซา้ ยตั้งวงพระ มอื ขวาแทงลงงอแขน ขา้ งลาตัว (ทา่ ผาลา) ก้าวหนา้ เทา้ ซ้าย

326

ภำพที่ 7
เนอื เพลง : ทานองเพลง
อธบิ ำยท่ำรำ : หันมาทศิ หนา้ มือท้ังสองทาท่าผาลา ลกั คอตามจังหวะ ถดั เท้าขวาตามจงั หวะ

327

ภำพที่ 8
เนือเพลง : ทานองเพลง
อธบิ ำยท่ำรำ : ทาท่าราร่าย เอยี งขวา มอื ซา้ ยตง้ั วงระดบั ปาก มือขวาตง้ั วงพระ เหลอ่ื มเท้าขวา

328

ภำพที่ 9
เนอื เพลง : ทานองเพลง
อธบิ ำยท่ำรำ : ทาทา่ รารา่ ย เอยี งซา้ ย มอื ซ้ายจบี สง่ หลงั มือขวาตัง้ วงพระ วางสน้ เท้าเทา้ ซา้ ย

329

ภำพท่ี 10
เนือเพลง : ทานองเพลง
อธิบำยทำ่ รำ : เอยี งซ้าย มอื ขวาต้งั วงระดบั ไหล่ มอื ซ้ายแทงลงงอแขนขา้ งลาตวั ประเท้าขวา

330

ภำพท่ี 11
เนือเพลง : ทานองเพลง
อธบิ ำยทำ่ รำ : เอียงขวา มือขวาจีบสง่ หลงั มือซ้ายปอ้ งหน้า ก้าวข้าวเทา้ ขวา

331

ภำพท่ี 12

เนอื เพลง : ทานองเพลง
อธบิ ำยท่ำรำ : ยนื พระ

332

ภำพท่ี 13
เนือเพลง : พระตรัสชวนพราหมณ์ชีลีลาศ
อธิบำยท่ำรำ :
ตัวพระ : ทาท่าเรียก (ตวั นาง) มองหน้าตวั นาง แลว้ เอยี งขวา มอื ขวาต้ังวงพระ มอื ซา้ ยตง้ั วง
ลา่ งระดับหัวเข็มขัด ก้าวหน้าเทา้ ขวา
ตัวนำง : ประนมมอื ไว้ทห่ี นา้ อก เอียงขวา มองหน้าตวั พระ ก้าวขา้ งขาซ้าย เอยี งขวา มอื ขวา
ตงั้ วงพระ มอื ซา้ ยตง้ั วงลา่ งระดบั หัวเขม็ ขดั กา้ วหน้าเท้าขวา

333

ภำพที่ 14
เนือเพลง : เท่ยี วประพาสพศิ ดคู หู า
อธบิ ำยทำ่ รำ : หนั ไปทิศขวา เอียงขวา มอื ซา้ ยป้องหนา้ มอื ขวาแทงลงงอแขน กา้ วหนา้ เทา้ ขวาแลว้
กา้ วขา้ วขาซ้าย วงิ่ หมนุ รอบตวั เอง หนั มาทศิ หนา้ ลกั คอซา้ ย มอื ซา้ ยตั้งวง มอื ขวาแทงลงแขนตึง
กระดกเทา้ ซา้ ย

334

ภำพที่ 15
เนอื เพลง : ทานองเพลง
อธบิ ำยท่ำรำ : ทาท่าโบก หันไปทศิ ขวา เอยี งขวา มือซ้ายตงั้ วง มือขวาจบี สง่ หลงั วางส้นเท้าทาซา้ ยไว้
ข้างหน้า

335

ภำพท่ี 16
เนือเพลง : แตล่ ้วนของดๆี มรี าคา
อธบิ ำยท่ำรำ :
ตวั พระ : ก้าวขา้ งเทา้ ซ้าย เอียงขวา มือซา้ ยผายมอื ออก มอื ขวาท้าวสะเอว แลว้ แตะจมูกเทา้ ขวา
ขา้ งหน้า มอื ซ้ายสอดสงู มอื ขวาตัง้ วงระดบั ปาก (ท่าสวย)
ตวั นำง : หันไปทศิ ซา้ ย เอียงขวา มอื ซ้ายจบี ที่หวั เข็มขัด มือขวาจีบส่งหลัง ก้าวขา้ งเทา้ ขวา แล้วหนั ไป
ทศิ ขวา กลบั เอยี งซ้าย มือขวาจบี ทีห่ วั เขม็ ขัด มอื ซ้ายจบี ส่งหลัง กา้ วขา้ งเทา้ ซ้าย (ท่ามอง)

336

ภำพที่ 17
เนอื เพลง : ปรารถนาสง่ิ ใดพใี่ หพ้ ราหมณ์
อธิบำยท่ำรำ :
ตัวพระ : เอยี งซ้ายมองหนา้ ตวั นาง มอื ขวาตั้งวง มือซ้ายทา้ วสะเอว (ทา่ เรียก) ผสมเท้าซ้าย
แล้วเอยี งขวา มอื ขวาท้าวสะเอว มือซา้ ยชี้น้วิ ช้ี 3 คร้งั กา้ วข้างเทา้ ซ้าย กลบั เอียงซา้ ย มือซา้ ย
จีบเข้าอก มือขวาท้าวสะเอว แตะจมูกเทา้ ขวา แล้วเขา้ มาหาตัวนางกา้ วข้างเท้าซ้าย เอียงขวา
มองตวั นาง มอื ซา้ ยท้าวสะเอว มอื ขวาจะจบั ตัวนาง
ตวั นำง : เอียงขวามองตัวพระ มอื ขวาท้าวสะเอว มอื ซา้ ยวางไว้หนา้ ขาซา้ ย ก้าวขา้ งเทา้ ซา้ ย
แล้วยนื พระ แล้วเอยี งซ้ายมองตัวพระ กา้ วหนา้ เทา้ ซา้ ย มือทั้งสองสะบัดมือตัวพระ

337

ภำพท่ี 18
เนือเพลง : ทานองเพลง
อธิบำยทำ่ รำ : ทาทา่ โบก หนั ไปทิศขวา เอยี งขวา มอื ซา้ ยตั้งวง มือขวาจบี สง่ หลงั วางส้นเท้าทาซา้ ยไว้
ขา้ งหนา้

338

ภำพท่ี 19
เนือเพลง : นัน่ โกเมนเดน่ แดงแสงสาย
อธบิ ำยทำ่ รำ :
ตัวพระ : ก้าวขา้ งเทา้ ซ้าย ชนี้ ้วิ ชี้มือซา้ ย มือขวาเท้าสะเอว เอยี งขวา แลว้ กา้ วหน้าเท้าขวา มือท้งั สอง
จบี ควา่ แล้วปล่อยมือเป็นแทงลงขา้ งหนา้ มือซา้ ยระดับสูงกว่ามือขวา แลว้ ก้าวหนา้ เทา้ ซ้าย มือขวาตง้ั
วง มือซา้ ยจบี สง่ หลัง
ตัวนำง : หนั ไปทศิ ซา้ ย เอียงขวา มอื ซ้ายจบี ทห่ี วั เข็มขดั มอื ขวาจีบสง่ หลัง ก้าวขา้ งเท้าขวา แลว้ หันไป
ทิศขวา กลับเอียงซา้ ย มอื ขวาจบี ท่ีหัวเขม็ ขัด มอื ซ้ายจบี สง่ หลงั กา้ วขา้ งเทา้ ซา้ ย (ทา่ มอง)

339

ภำพที่ 20
เนอื เพลง : โน่นเพทายน่เี พชรเทา่ เม็ดมะขาม
อธิบำยท่ำรำ :
ตัวพระ : วางเทา้ ซา้ ยไวข้ ้างหน้า ช้นี ้วิ ช้มี ือซา้ ย มอื ขวาเท้าสะเอว แล้วแตะจมูกเท้าขวา ชน้ี ้วิ ชีม้ ือขวา
แล้วเขา้ มาหาตัวนางกา้ วข้างเทา้ ซ้าย เอยี งขวามองตัวนาง มอื ซ้ายทา้ วสะเอว มือขวาจะจบั ตัวนาง
ตวั นำง : หนั ไปทิศซ้าย เอียงขวา มอื ซ้ายจบี ท่หี วั เขม็ ขดั มอื ขวาจีบสง่ หลงั กา้ วข้างเทา้ ขวา แลว้ หนั ไป
ทิศหน้า กลบั เอยี งซา้ ย มือขวาจบี ที่หัวเขม็ ขดั มอื ซา้ ยจบี สง่ หลงั กา้ วขา้ งเทา้ ซา้ ย (ท่ามอง) แลว้ เอียง
ซ้ายมองตัวพระ กา้ วหนา้ เท้าซา้ ย มือทงั้ สองสะบัดมือตัวพระ

340

ภำพท่ี 21
เนือเพลง : ทานองเพลง
อธิบำยท่ำรำ : ทาท่าโบก หันไปทิศขวา เอียงขวา มอื ซา้ ยตัง้ วง มือขวาจีบสง่ หลัง วางส้นเท้าทาซ้ายไว้
ขา้ งหนา้

341

ภำพท่ี 22
เนือเพลง : ที่หินย้อยพรอ้ ยแพรวแก้วพกุ าม
อธิบำยทำ่ รำ :
ตัวพระ : กา้ วขา้ งเท้าซา้ ย เอยี งซา้ ย มือซ้ายทา้ วจีบสง่ หลงั มือขวาจบี คว่าระดบั ขา้ งหนา้ แลว้ แตะ
จมูกเทา้ ขวา มอื ขวาล่อแก้วระดบั ขา้ งหน้า มอื ซ้ายทา้ วสะเอว มองล่อแกว้
ตัวนำง : หันไปทิศซา้ ย เอยี งขวา มือซา้ ยจบี ท่ีหัวเขม็ ขัด มือขวาจบี ส่งหลงั กา้ วขา้ งเทา้ ขวา แล้วหนั ไป
ทิศหน้า กลบั เอียงซา้ ย มือขวาจบี ที่หัวเข็มขดั มอื ซา้ ยจบี สง่ หลงั ก้าวขา้ งเทา้ ซ้าย (ทา่ มอง)

342

ภำพที่ 23
เนอื เพลง : จงเลือกตามแตป่ ระกอบชอบวิญญาณ์
อธบิ ำยทำ่ รำ :
ตวั พระ : ก้าวหน้าเท้าขวา เอียงขวา มอื ทง้ั สองโกยมือข้ึน แล้วแตะจมูกเท้าซ้าย มอื ท้ังสองประกบกัน
ระดับเอว แลว้ เข้ามาหาตวั นางก้าวขา้ งเท้าซา้ ย เอียงขวามองตวั นาง มอื ซ้ายทา้ วสะเอว มอื ขวาจะจับ
ตัวนาง
ตวั นำง : เอยี งขวามองตัวพระ มือขวาทา้ วสะเอว มอื ซ้ายวางไว้หนา้ ขาซา้ ย กา้ วขา้ งเท้าซ้าย แลว้ ยืน
พระ แลว้ เอยี งซ้ายมองตวั พระ กา้ วหนา้ เทา้ ซา้ ย มอื ทงั้ สองสะบัดมือตวั พระ

343

ภำพท่ี 24
เนือเพลง : ทานองเพลง
อธิบำยท่ำรำ : ทาท่าโบก หันไปทิศขวา เอียงขวา มอื ซา้ ยตัง้ วง มือขวาจีบสง่ หลัง วางส้นเท้าทาซ้ายไว้
ขา้ งหนา้

344

ภำพที่ 25
เนอื เพลง : เจา้ พราหมณ์พิศพลอยงามแสงวามวบั
อธบิ ำยทำ่ รำ :
ตวั พระ : ยืนพระ
ตวั นำง : มอื ทง้ั สองทา้ วสะเอว ก้าวหน้าเทา้ ขวา เทา้ ซ้ายวางหลัง ลกั คอ แลว้ หนั ไปทิศขวา เอยี งขวา
มอื ทง้ั สองจบี ควา่ ขา้ งหน้า จรดเทา้ ซ้ายแลว้ ซอยเทา้ หันมาทศิ หน้า ปล่อยจบี ออกเป็นมือซา้ ยตง้ั วง มอื
ขวาตงั้ วงแขนตึง ก้าวหนา้ เทา้ ขวา กระดกเท้าซา้ ย ลกั คอซ้าย

345

ภำพที่ 26
เนอื เพลง : เด่นประดับกบั แผ่นคหู า
อธิบำยท่ำรำ :
ตัวพระ : เดินพระ หมนุ รอบตัวเอง
ตวั นำง : เฉยี งตวั ไปทางทิศซ้าย มือทง้ั สองวางมอื ลงกดปลายนิ้วข้างหน้า เอยี งซา้ ย แตะจมูกเท้าขวา
คอ่ ยๆหนั มาทิศขวา เอียงขวา ช้นี ิ้วช้ีมอื ซ้าย กดปลายน้วิ แล้วจรดเทา้ ซ้าย มอื ขวาจบี สง่ หลงั ซอยเท้า
หมนุ ไปทศิ ซา้ ย ก้าวหนา้ เทา้ ซ้าย กระดกเท้าขวา ลักคอขวา

346

ภำพท่ี 27
เนอื เพลง : มรกตสดแสงน้าแตงกวา
อธิบำยท่ำรำ :
ตัวพระ : หนั ไปทิศขวา ก้าวขา้ งเท้าขวา เอียงซา้ ย มอื ซ้ายทา้ วสะเอว มอื ขวาช้ีนวิ้ ทาท่าสวยมือซ้าย
เอียงซา้ ย แตะจมูกเทา้ ขวา แลว้ ทาทา่ ยม้ิ มอื ซา้ ย มือขวาท้าวสะเอว
ตวั นำง : หนั ไปทศิ ขวา ก้าวข้างเท้าขวา เอียงซ้าย มอื ซ้ายทา้ วสะเอว มือขวาชน้ี ว้ิ เอยี งขวา มือซา้ ย
จีบคว่าขา้ งหน้างอแขน มอื ขวาจบี สง่ หลัง จรดเทา้ ซา้ ย ซอยเท้าหันมาทศิ หน้า เอียงซา้ ย มือทง้ั สองจบี
คว่าระดับเอว ก้าวหน้าเท้าขวาแลว้ กลบั เอยี งขวา กระดกเทา้ ซ้าย มือท้ังสองจบี หงายงอแขนขา้ งลาตวั

347

ภำพท่ี 28
เนอื เพลง : เพชรนิลจนิ ดาคา่ ควรเมอื ง
อธบิ ำยทำ่ รำ :
ตัวพระ : เดินพระ หมุนรอบตัวเอง แลว้ เขา้ ไปหาตวั นาง มอื ขวาแตะหลังตวั นาง มือซา้ ยจีบคว่างอ
แขนข้างลาตวั เอยี งซ้าย กา้ วเท้าซ้ายไปขา้ งๆแลว้ ก้าวหนา้ เท้าขวา กระดกเทา้ ซา้ ย กลบั เอยี งขวา มือ
ซา้ ยสอดสงู ตงั้ วงแขนตงึ
ตัวนำง : กา้ วข้างเทา้ ซา้ ย เอยี งขวา ชีน้ วิ้ ช้มี อื ซา้ ยข้างๆแล้วกลับเอียงซ้าย กา้ วข้างเทา้ ขวา ชน้ี ิว้ ชมี้ ือ
ขวาขา้ งๆ มือขวาลอ่ แกว้ ข้างหนา้ มอื ซ้ายท้าวสะเอว แตะจมูกเทา้ ขวา มือซ้ายแตะหลงั ตัวพระ มอื ขวา
แทงลงงอแขนข้างลาตวั เอียงซ้าย ก้าวเท้าซา้ ยไปขา้ งๆแล้วกา้ วหนา้ เท้าขวา กระดกเท้าซา้ ย กลบั เอยี ง
ขวา มือขวาตงั้ วงแขนตึง