Buku Teks Pendidikan Seni Tingkatan 1

LcAtihcw vTorvnattf

1. Apakah yang dimaksudkan dengan tajuk dan m esej?
2. Nyatakan tujuan tajuk dan m esej dalam pem bentukan karya seni visual.
3. Apakah tiga kom ponen penting yang perlu ada dalam sesebuah karya?
4. Bagaim anakah anda dapat mem bezakan tajuk dan mesej dalam sesebuah karya?

Eksplorasi Seni Standard

Anda telah m em aham i tajuk dan m esej sangat penting dalam Selepas mempelajari subtaju- n
penghasilan sesebuah karya. Pengkarya yang kreatif boleh murid dapat:
menyampaikan tajuk dan m esejnya dalam bentuk seni visual • Meneroka kaedah penjanaa'
yang berm akna. Lakukan aktiviti di bawah untuk lebih
m em aham i tajuk dan mesej dalam karya seni. tajuk dan mesej
• Menghuraikan secara visual
D alam aktiviti ini, guru akan m em berikan beberapa objek
atau visual objek berkenaan kepada setiap kumpulan. A hli-ahli bertulis atau lisan bagi
dalam setiap kumpulan dikehendaki m em bincangkan tajuk mempamerkan pemahamar
dan m esej yang digunakan dalam penghasilan karya tersebut. terhadap tajuk dan mesej
• Mencerakinkan proses
❖ Komponen tajuk dan mess

Tujuan: M engaplikasikan pengetahuan dan kefahaman untuk m em buat eksperim entasi serta
penerokaan aplikasi tajuk dan m esej dalam proses pem bentukan karya melalui
penggunaan media, proses dan teknik.

Langkah:

1. Bahagikan m urid kepada beberapa kumpulan.

2. Kaji dan lengkapkan m aklum at tentang tajuk, m esej dan teknik berpandukan objek ata_
visual objek berkenaan yang diberi oleh guru dalam jadual berikut:

Jadual 15.1 Lembaran kerja i

Karya Tajuk Mesej Teknik
Area

Poster

Tepak sirih J)
V

3. Tulis hasil dapatan perbincangan anda dalam buku nota seni.

157

Tajuk The Storm Raiders.
Area ukiran kayu ini bertemakan
figura manusia yang dihasilkan oleh
Mad Anuar pada tahun 1991.

Mesej Membawa mesej kekaguman terhadap
sikap, semangat dan usaha gigih tanpa
mengenai putus asa.

T

Tajuk Hero.
Poster ini bertemakan sains fiksyen
antara realiti dan fantasi pengkarya.

Mesej Membawa mesej tentang kemajuan
teknologi yang boleh memberikan
manfaat atau sebaliknya kepada
masyarakat dunia.

Tepak sirih.
Tepak sirih ini bertemakan warisan
bangsa yang sering digunakan semasa
adat meminang dalam budaya Melayu.
Membawa mesej kita perlu
mengekalkan warisan yang menjadi
kebanggaan budaya dan bangsa.

Rajah 15.4 Contoh perbincangan tentang tajuk dan mesej

158

Dalam bahagian Eksplorasi Seni, anda telah m em aham i Selepas mempelajari subtajuk ini,
kepentingan dan kaitan antara tajuk dengan mesej agar murid dapat:
kom unikasi visual dapat disampaikan dengan jelas dan tepat. • Mengaplikasikan pemahaman
Lakukan aktiviti di bawah untuk lebih m em aham i konsep tajuk
dan m esej dalam sesuatu karya. tentang tajuk dan mesej dalam
karya
D alam aktiviti ini, anda perlu m em ilih satu karya yang Menjana tugasan berkaitan
mempunyai tajuk tertentu. Kaji karya tersebut dari aspek hal aplikasi tajuk dan mesej
benda, bentuk dan kandungannya. Tuliskan hasil dapatan ❖ Tajuk - aplikasi tajuk dan
anda dan rakan-rakan dalam bentuk peta pem ikiran untuk
dipersembahkan dalam Tumpu Galeri. mesej
❖ Komponen tajuk dan mesej

1. M enganalisis dan m em anipulasi hasil eksperim entasi aplikasi tajuk dan m esej dalam
proses pem bentukan karya melalui penerokaan media, proses dan teknik dalam
penghasilan karya.

2. M enzahirkan idea secara kreatif dan inovatif hasil daripada eksperim entasi dan
penerokaan aplikasi tajuk dan m esej dalam proses pem bentukan karya.

Langkah:
1. Bahagikan m urid kepada beberapa kumpulan.
2. Pilih satu karya yang mempunyai tajuk tertentu.
3. Bincangkan tentang tiga kom ponen yang telah dipelajari dan aplikasikan dalam karya
yang dipilih.
4. Tulis dan lakarkan hasil dapatan perbincangan anda dalam bentuk peta pem ikiran dalam
buku nota.

Hasil perbincangan:

Mohamed Hoessein Enas,
Pertempuran Pasir Panjang, 1981,
Cat minyak

Rajah 15 .5 Contoh perbincangan yang berfokuskan patriotisme

159

Apresiasi Seni Standard

Anda telah m em pelajari tajuk dan m esej dalam pem bentukan Selepas mempelajari subtajuk ini,
karya seni visual. Dalam sesi Apresiasi Seni ini, setiap hasil murid dapat:
perbincangan akan diperagakan dan anda akan m em bentangkan • Mempamerkan hasil karya
hasil dapatan m asing-m asing dalam Tumpu Galeri. Semasa • Menghayati hasil karya
pem bentangan, anda boleh menyatakan:
sendiri dan rakan dengan
(a) Apakah tajuk karya yang dipilih? menumpukan pada aspek
(b) M engapakah anda dan kumpulan m em ilih karya tersebut? teori dan pemahaman tentang
(c) Bagaim anakah anda menganalisis karya tersebut?' tajuk dan mesej
(d) Apakah faedah hasil analisis anda itu? • Menjelaskan pengalaman
sendiri dalam penghasilan
karya

Galeri

Tujuan: M em buat apresiasi hasil karya berpandukan unsur seni dan prinsip rekaan.
Langkah:

1. Pilih tiga bahan pam eran terbaik yang dihasilkan oleh setiap kumpulan.

2. Lekatkan bahan tersebut di papan tulis kelas.

3. Wakil kumpulan perlu m em bentangkan hasil dapatan karya dengan jelas selama lima
m init di hadapan kelas.

4. Laporan hasil pem bentangan anda m esti menggunakan unsur seni dan prinsip rekaan
yang berkaitan tajuk dan mesej dengan betul.

Gambar foto 15.1 Contoh hasil bahan perbincangan
160

L

Definisi Tajuk ialah judul dan fokus sesuatu karya untuk
m enggam barkan m esej yang ingin disampaikan.
M esej ialah m akna atau maksud yang tersurat dan
tersirat yang terkandung dalam sesebuah karya seni.

Tujuan M ampu m em beri mesej seperti pengajaran dan
maklumat tertentu.
M enjadikan karya itu lebih berm akna.
Mempunyai nilai keindahan.

Tajuk dan mesej Hal benda ialah im ej yang dipilih untuk mewakili tema.
Bentuk m erujuk kepada unsur seni dan prinsip rekaan
Kaedah < yang digunakan dalam penghasilan karya.
Kandungan m erujuk kepada persoalan m akna dan
lam bang kebudayaan, sosiologi, politik, sejarah dan
nilai estetik.

Teknik Konvensional, iaitu teknik yang terikat dengan proses
atau cara tradisi seperti penggunaan media.
Kontem porari, iaitu teknik yang tidak terikat dengan
kaedah tradisi, lebih kreatif dan inovatif.

I ! Sudul Kjilerla Kejayaan > Terdapat tiga kom ponen utam a dalam
proses pem bentukan karya seni, iaitu hal
Dalam tajuk ini, saya telah m em aham i: benda, bentuk dan kandungan.

> Tajuk dan mesej saling berkaitan dalam Tajuk dan mesej amat penting kerana
proses pem bentukan karya seni. elemen ini m enjadikan sebuah karya
seni itu berm akna dan berkesan dari segi
> Tajuk ialah judul dan fokus sesuatu karya kom unikasi visual.
untuk m enggambarkan mesej yang ingin
disam p aik an . > Terdapat dua teknik dalam penghasilan
karya, iaitu teknik konvensional dan
> M esej ialah m akna atau maksud tersurat teknik kontemporari.
dan tersirat yang terkandung dalam
sesebuah karya seni. Teknik konvensional terikat dengan
proses atau cara tradisi.
> Tujuan tajuk dan m esej adalah agar hasil
karya tersebut m enjadi lebih berm akna Teknik kontem porari pula tidak terikat
dan mempunyai nilai estetik. dengan kaedah tradisi, nam un lebih
kreatif dan inovatif.
> Tajuk m esti sesuai dengan tem a agar
pengajaran dan maklumat dapat
disampaikan dengan tepat.

161

Latihan

Soalan Objektif Soalan Subjektif

1. Apakah aspek utama dalam definisi 1. G am bar foto di bawah m erupakan hasil
tajuk? karya pelukis tempatan. *
A Tema
B Mesej
C Figura
D Hal benda

2. Apakah fokus utama dalam definisi Mohamed Hoessein Enas,
m e sej? Silat, 1991, Cat minyak
A Ketepatan tajuk
B Pemilihan teknik Gambar foto 1
C Hal benda yang relevan
D Maksud tersurat dan tersirat (a) Apakah taju k lain yang sesuai untuk

3. Mengapakah pem ilihan tajuk dan mesej karya di atas?
m esti jelas dalam sesebuah karya? (b) Nyatakan mesej yang hendak
A Karya seni akan disukai
B Keberkesanan untuk menghayati disampaikan oleh pelukis ini.
karya
C M emudahkan proses pembentukan (c) Nyatakan dua hal benda yang
karya
D M em bantu menyampaikan berkaitan dengan karya ini.
maklum at dengan tepat
2. Gam bar foto di bawah merupakan
4. Apakah tiga kom ponen dalam proses produk kraf suku kaum Bajau di Kota
pem bentukan karya seni visual?
A Hal benda, bentuk dan kandungan
B Hal benda, kandungan dan teknik
C Bentuk, teknik dan kandungan
D Hal benda, bentuk dan teknik

5. Kom ponen bentuk dalam karya seni Gambar foto 2
m eru ju k k e p a d a _________________
A unsur seni dan prinsip rekaan (a) Apakah tajuk yang sesuai untuk
B persoalan m akna dan lambang produk ini?
C hal benda yang m enjadi fokus
penting (b) Apakah fungsi gunaan produk ini?
D m edia yang digunakan dalam
penghasilan karya

162

MOTIF, IDEA DAN

T ah u k ah anda bahawa setiap karya yang dihasilkan
mempunyai m otif, idea dan konsep tertentu? Seorang
pelukis, pereka atau pandai k raf akan m em ikirkan
m otif tersurat dan tersirat, idea untuk mengem bangkan
m otif tersebut dan konsep yang akan
digunakan dalam karya yang dihasilkan.
Gabungan ketiga-tiga elemen ini akan
menghasilkan satu karya yang berkualiti
dan bermakna.

I

Selepas m em pelajari tajuk ini, anda akan:
•-memahami teori m otif, idea dan konsep dalam proses

pembentukan karya
• mengeksplorasi dan mengaplikasi kaedah

pembentukan dan perkem bangan m otif, idea
dan konsep
• menzahirkan m otif, idea dan konsep m elalui pelbagai
sumber dan teknologi dalam penjanaan tugasan
• menghayati hasil karya Seni Visual berpandukan
teori dan pemahaman tentang m otif, idea dan konsep

Persepsi Seni Standard ra-rrtMffirem

Definisi Motif, Idea dan Konsep Selepas mempelajari subtajuk ini,
murid dapat menjelaskan melalui

M o tif secara um um nya berm aksud sebab atau tujuan yang perbincangan tentang:
m endorong pereka menghasilkan sesuatu karya. Namun, m otif • Definisi motif, idea dan konsep
dalam tajuk ini m enjurus kepada hal benda yang diaplikasikan • Tujuan aplikasi motif, idea
oleh pelukis, pereka atau pandai kraf dalam penghasilan seni.
Idea ialah buah fikiran yang tercetus hasil rangsangan seperti dan konsep dalam proses
pem erhatian dengan kesedaran atau perbincangan. Konsep pembentukan karya
pula ialah idea yang terbentuk hasil daripada gabungan • Kaedah pembentukan dan
pelbagai nilai yang dihayati daripada alam sekeliling dalam proses perkembangan motif,
idea dan konsep

penghasilan seni. Oleh itu, peranan m otif, idea dan konsep

meliputi dasar panduan, tujuan ataupun m atlam at yang dijadikan

asas dalam penghasilan karya.

Tujuan Aplikasi Motif, Idea dan Konsep Motif atau tujuan seni
secara umum adalah:
M otif dalam seni halus dan seni reka dipanggil sebagai hal benda. • untuk menzahirkan
Hal benda yang dipilih oleh pelukis atau pereka bertujuan untuk
disesuaikan dengan idea dan konsep karya mereka. perasaan
• berkongsi identiti
Area M oyang Tenong Jerat H arim au ini
mengambil idea dan konsep harimau pelukis
sebagai pahlawan rimba bagi masyarakat • menzahirkan
kaum asli Mah Meri.
kepercayaan
Peon anak Bumbong, • penciptaan sesuatu
M oyang Tenong Jerat Harimau, 1996, Kayu
Koleksi LPSVN yang baharu
• menyampaikan

maklumat

Rajah 16.1 M otif dalam seni halus Gambar foto 16.1 Contoh m otif pada
kain songket
M otif dalam seni k raf m erujuk kepada unsur alam
yang dibentuk sam a ada dengan gaya organik atau
gaya geometri. M otif m enjadi unsur paling asas dalam
sesuatu gubahan atau tatarias. Aplikasi m otif dalam
seni kraf sebagai fungsi hiasan yang melengkapi fungsi
gunaan sesuatu produk.

Tujuan penjanaan idea oleh pengkarya adalah
untuk memudahkan mereka m enetapkan objektif, tujuan
dan m enentukan sesuatu tem a dalam penghasilan karya.
Aplikasi konsep pada karya pula boleh m em beri gambaran
pem ikiran atau luahan perasaan pengkarya terhadap sesuatu
idea yang ingin diketengahkan.

16 4

Kaedah Pembentukan dan Proses Perkembangan Motif, idea grnzm ?
dan Konsep Persepsi optikal
ialah pemerhatian
Pem bentukan m otif, idea dan konsep dalam seni halus, seni reka terhadap sifat fizikal
dan seni kraf boleh menggunakan empat kaedah. Kaedah tersebut sesuatu objek. Persepsi
ialah pem erhatian, penerokaan, persepsi dan pertim bangan estetik konseptual pula ialah
serta analisis. pemerhatian yang
bersifat imaginasi
P em erhatian Persepsi Pertimbangan estetik terhadap sesuatu
I dan analisis objek.

figgEI L M^ T TT V B r
I

Penerokaan

Rajah 16.2 Kaedah pembentukan motif, idea dan konsep

Kaedah gubahan m otif seni kraf diilham kan m enerusi pem erhatian terhadap alam sekeliling
yang m enjadi sum ber inspirasi. Rajah 16.3 m enunjukkan antara contoh m otif daripada pelbagai
sum ber inspirasi.

Sumber inspirasi motif

r\ Kosmos

Flora

V ww y

Rajah 16.3 Contoh-contoh motif

Proses perkem bangan m otif, idea dan konsep boleh m enggunakan sum ber-sum ber
seperti guru, Internet, pem erhatian dan buku rujukan. Rajah 16.4 m enggam barkan proses
perkembangan tersebut.

Guru Internet

alam semula Membuat
lawatan
jadi ' Idea \
dberkarya J

Melawat lapangan
galeri seni
atau muzium Mengkaji
karya seni

Pemerhatian Buku rujukan

Rajah 16.4 Penjanaan motif, idea dan konsep
dengan peta pemikiran i-THINK

165

Kaedah pem bentukan sesuatu konsep dipengaruhi oleh faktor-faktor kontekstual seperti
pengalaman, pendidikan, perkembangan semasa dunia seni dan persekitaran. Konsep ini akan
berubah-ubah bergantung pada keperluan dan pendekatan dalam penghasilan sesebuah karya.

M M K lM a Ahmad Shukri Mohamed, Contoh konsep dalam
U tM a ta iM iM K l Insect Diskette II, 1997, seni visual seperti
He- * Media campuran konsep hibrid, iaitu
pendekatan teknik
m,-JS'Wafme ae.* ' wara.HuAmONxf.coa4- Area karya Ahmad Shukri Mohamed yang menggabungkan
tm-sn•> mm me.-ssx? ini menggunakan konsep kontemporari. sama ada alat atau
Beliau tidak terikat dengan cara atau pelbagai bahan dalam
kaedah konvensional seperti luakan atau proses pembentukan
tuangan. Sebaliknya, motif dan idea beliau sebuah karya seni
dipersembahkan menerusi media campuran visual. (Fishpool, 2009 &
dan objek harian hingga menghasilkan satu Coldwell, 2010)
karya instalasi yang menarik.

R ajah 16.5 Contoh konsep kontemporari dalam karya seni visual

)m m -------

Tujuan:
1. M engidentifikasikan m otif, idea dan konsep dalam proses pem bentukan karya.
2. M enginterpretasikan m otif, idea dan konsep dalam proses pem bentukan karya.

Langkah:
1. Bahagikan m urid kepada tiga kumpulan, iaitu Kumpulan A - M otif, Kumpulan B - Idea
dan Kumpulan C - Konsep.
2. Bincangkan kategori m asing-m asing bersam a-sam a ahli kumpulan.
3. Perbincangan anda m esti mengandungi definisi, tujuan, kaedah dan contoh.
4. Anda boleh m enggunakan kaedah Nota Berperekat atau A rtist B oo k dalam
perbincangan tersebut.
5. Bentangkan hasil perbincangan kum pulan anda di hadapan kelas.

Hasil perbincangan:

Nota Berperekat J Artist Book

Rajah 16 .6 Contoh perbincangan menggunakan strategi Nota Berperekat dan Artist Book
166

LatC hcuv fo rv n a tu f

1. Isi tempat kosong dengan jawapan yang betul.

pem erhatian m enjana hal benda nilai estetik

(a) M o tif ialah (_ _______ J yang diaplikasikan oleh pelukis, pereka atau pandai kraf.

(b) Tujuan m otif dalam seni kraf adalah untuk

(c) Pem bentukan m otif, idea dan konsep boleh dijana melalui kaedah ( ).

(d) Pem bentukan dan perkem bangan idea dilakukan melalui proses ) idea.
2. Apakah tujuan m otif dalam karya seni?
3. Apakah yang dimaksudkan dengan konsep?
4. Bagaim anakah kaedah pem bentukan m otif, idea dan konsep dihasilkan?

Standard

Anda telah belajar tentang m otif, idea dan konsep dalam Selepas mempelajari subtajuk ini,
bahagian Persepsi Seni. M otif dan idea yang kreatif dapat murid dapat:
m enjadikan sesebuah gubahan itu unik dan m enarik. • Meneroka kaedah penjanaan
Kreativiti m ereka m enerusi m otif dan idea dijelm akan dalam
pelbagai konsep. motif, idea dan konsep
• Menghuraikan secara visual,
Sekarang, m ari kita lakukan aktiviti berikut untuk
m em bincangkan kaedah penjanaan m otif, idea dan konsep. bertulis atau lisan bagi
G unakan strategi ‘Saya lihat, saya fikir dan saya tanya’ dalam mempamerkan pemahaman
perbincangan ini. Strategi ini berm aksud, anda dikehendaki motif, idea dan konsep
m enyenaraikan objek atau gam bar yang dilihat secara visual. • Mencerakinkan proses
❖ Komponen motif, idea

dan konsep

Kemudian, nyatakan pendapat anda tentang objek tersebut.

Akhir sekali, kem ukakan beberapa soalan tentang objek tersebut.

Strategi ini akan m enjadi panduan untuk mendapatkan jawapan.

Tujuan: Mengaplikasikan pengetahuan dan kefaham an untuk m em buat penerokaan aplikasi
m otif, idea dan konsep dalam proses pem bentukan karya melalui penggunaan
media, proses dan teknik.

Langkah:
1. Lakukan aktiviti ini secara berkumpulan.
2. Pilih satu jenis karya yang hendak dibincangkan.
3. G unakan strategi ‘Saya lihat, saya fikir dan saya tanya dalam p erbincangan anda.

167

4. Catatkan perbincangan kumpulan anda dalam buku nota dan beri penerangan terhadap
karya yang dibincangkan.

Hasil perbincangan:

Jadual 16.1 Contoh dapatan hasil perbincangan

Saya Pelbagai jenis motif pada tikar mengkuang.
lihat

Saya fikir Bagaimanakah m otif dihasilkan?

1. Siapakah yang mengusahakannya? Banyak diusahakan oleh masyarakat Melayu
di Kelantan, Terengganu dan etnik di Sarawak.

2. Bagaimanakah bahan ini diproses? Helaian mengkuang dipotong dengan saiz
seragam menggunakan alat khas, iaitu jangka.

3. Apakah kegunaan kraf ini? Digunakan sebagai hamparan tempat duduk.

Saya 4. Dari manakah idea ini diperoleh? Idea diperoleh melalui pemerhatian pelbagai
tanya motif yang terdapat pada tikar mengkuang.
5. Apakah sumber inspirasi yang
menghasilkan motif ini? Menggunakan sumber alam semula jadi.

6. Bagaimanakah teknik pembuatannya? Teknik anyaman yang menggunakan pelbagai
corak seperti corak serong, selang seli atau
tapak catur.

7. Adakah hanya konsep konvensional „ Menjadi produk dimensi baru seperti beg
atau boleh berubah menjadi satu tangan, bakul, selipar, bekas tisu dan
konsep baharu? bekas pensel.

168

Anda telah m em bincangkan m otif, idea dan konsep serta S ta n d a r d Etarrtraffirem
teknik menghasilkan karya seni. Aplikasikan pemahaman
anda ini dalam aktiviti berikut untuk m engetahui lebih lanjut Selepas mempelajari subtajuk ini,
tentang m otif, idea dan konsep. M elalui aktiviti ini, anda perlu murid dapat:
m em ilih satu jenis karya yang hendak dibincangkan. Gunakan • Mengaplikasikan pemahaman
dua karya daripada jenis yang sama untuk mem bandingkan
m otif, idea dan kon sep yang digunakan. A nda boleh tentang motif, idea dan konsep
menggunakan peta pem ikiran i-TH IN K yang sesuai untuk dalam karya
m em bandingkan m otif, idea dan konsep karya yang dipilih. • Menjana tugasan berkaitan
Persem bahkan hasil perbincangan anda menggunakan kaedah aplikasi motif, idea dan konsep
m ultim edia atau A rtist B ook. ❖ Tajuk - aplikasi motif, idea

dan konsep

konsep

M enganalisis dan m em anipulasi hasil eksperim entasi aplikasi m otif, idea dan konsep

dalam proses pem bentukan karya melalui penerokaan media, proses dan teknik dalam
penghasilan karya.

.2 M enzahirkan idea secara k reatif dan in ov atif hasil daripada eksperim entasi dan

penerokaan aplikasi m otif, idea dan konsep dalam proses pem bentukan karya.

Langkah:

1. Bahagikan m urid kepada beberapa kumpulan.

2. Kemudian, pilih satu jenis karya yang hendak dibincangkan sama ada:

(a) Seni halus

(b) Seni reka ________

(c) Seni kraf Layari laman sesawang
berikut untuk menghasilkan|
3. Gunakan strategi peta pem ikiran i-TH IN K yang sesuai persembahan secara
untuk m em bandingkan m otif, idea dan konsep karya atau multimedia:
produk yang anda bincangkan.

4. Pilih satu kaedah berikut untuk m em persem bahkan hasil https://goo.gl/
perbincangan kumpulan anda. | xWFVTq
(a) Persembahan Multimedia
(b) Artist B ook

5. Lakarkan semula peta pem ikiran i-T H IN K anda dalam
buku nota.

169

H asil: M otif atau hal benda
gabungan figura dan imej
Lee Kok Yew, R E & E E K e A rah P em bangu nan M apan, berkaitan sumber-sumber
2000, Warna air tenaga seperti tenaga suria.
Sumber: Koleksi Poster RE & EE 2000 Konsep konvensional dari
segi idea dan gaya realistik
bertemakan RE & EE ke arah
pembangunan mapan.
Menggunakan teknik-teknik
konvensional poster yang
jelas.
Poster ini telah memenangi
hadiah pertama peringkat
kebangsaan kerana ketepatan
pemilihan hal benda, idea
dan konsep dengan tema
pertandingan.

M otif daripada objek-objek Jalaini Abu Hassan, P erio k -p e rio k K ecil,
lumrah seperti periuk, mangkuk, 2000, Bahan campuran
bubu dan sarang burung tempua. Sumber: Katalog Gerak Rasa
Idea karya bertemakan alam
benda dan memori masa silam
pelukis ketika zaman kanak-kanak.
Mengaplikasikan proses hibrid,
iaitu gabungan pendekatan teknik
catan dan lukisan, penggunaan
media kering dan basah serta
konsep konvensional dan bukan
konvensional seperti huruf abjad
daripada teknik stensilan.

Rajah 16 .7 Contoh hasil perbincangan
170

Apresiasi Seni Standard

Ancr :i_ir - : motif, idea dan konsep dalam Setelah mempelajari subtajuk ini,
murid dapat:
pem benO & ai karya seni halus, seni reka dan seni kraf. • Mempamerkan hasil karya
• Menghayati hasil karya
Dalam sesi Apresiasi Seni ini, anda dikehendaki memperaga
sendiri dan rakan dengan
dan m em bincangkan hasil dapatan m asing-m asing sem asa menumpukan pada aspek teori
dan pemahaman tentang motif,
Tumpu Galeri. idea dan konsep
• Menjelaskan pengalaman sendiri
Setiap kum pulan perlu m elekatkan atau menyusun dalam penghasilan karya

bahan-bahan mereka di sudut yang berasingan. Pastikan

susunan bahan-bahan tersebut kemas, jelas dan mudah

difahami oleh m urid-m urid lain. Anda boleh menyusun

bahan-bahan tersebut di atas m eja atau dilekatkan pada

papan di belakang kelas.

Tumpu Galeri

Tujuan: M em buat apresiasi hasil karya berpandukan unsur seni dan prinsip rekaan.

Langkah:
1. Peragakan hasil perbincangan setiap kumpulan.
2. M urid dan guru akan bergerak dari satu tempat ke satu tempat. Terangkan dengan jelas,
padat dan ringkas hasil perbincangan kumpulan anda selama dua hingga tiga minit.
3. Ulangi kaedah tersebut sehingga kesem ua bahan pam eran telah dilihat dan dijelaskan.
4. Laporan hasil pem bentangan anda m esti berkaitan m otif, idea dan konsep dengan betul.

G am bar foto 16.2 Contoh hasil bahan perbincangan dilekatkan
pada dinding

171

Motif, idea Definisi Motif - hal benda yang diaplikasikan oleh pelukis, pereka
dan konsep Tujuan atau pandai kraf dalam penghasilan seni. M otif juga pada
Kaedah umumnya, berm aksud sebab atau tujuan penghasilan seni.
Idea - buah fikiran yang tercetus hasil rangsangan seperti
pemerhatian, pengalaman, perkembangan semasa dunia seni
dan perbincangan.
Konsep - idea yang terbentu k hasil gabungan pelbagai nilai
yang dihayati daripada alam sekeliling.

Motif - dalam seni halus dan seni reka untuk disesuaikan
dengan idea dan konsep. M otif dalam seni kraf untuk
fungsi hiasan.
Idea - m em udahkan penetapan objektif, tujuan dan tema.
Konsep - m em beri gam baran pem ikiran dan luahan
perasaan yang ingin diketengahkan.

Motif, idea dan konsep - berkait rapat antara satu
sama lain. Kaedah yang digunakan ialah pem erhatian,
penerokaan, persepsi dan pertim bangan estetik serta
analisis. Kaedah gubahan m otif seni kraf diilhamkan
melalui pem erhatian alam sekeliling.

SUdUt Kliteria Kejayaan > Kaedah pem bentukan sesuatu konsep
dipengaruhi oleh faktor pengalaman,
Dalam tajuk ini, saya telah m em aham i: pendidikan, perkembangan semasa dan
persekitaran.
> M otif ialah hal benda yang diaplikasikan
oleh pelukis, pereka dan pandai kraf > Pembentukan m otif berkait rapat dengan
dalam m enghasilkan sesuatu karya. idea dan konsep.

> Idea ialah buah fikiran yang tercetus > Terdapat empat kaedah pembentukan
hasil rangsangan seperti pemerhatian, m otif, idea dan konsep, iaitu pem erhatian,
pengalaman perkem bangan semasa dunia penerokaan, persepsi dan pertimbangan
seni dan perbincangan. estetik serta analisis.

> Konsep ialah idea yang terbentuk hasil 'P- G ubahan m o tif diilham kan m enerusi
gabungan pelbagai nilai yang dihayati. pemerhatian alam sekeliling.

> Penjanaan idea m em udahkan penetapan > Penjanaan idea boleh menggunakan
objektif, tujuan dan tema. sumber-sum ber seperti guru, Internet,
pemerhatian dan buku rujukan.
> Tujuan aplikasi m o tif dalam seni halus
dan seni reka untuk disesuaikan dengan
idea dan konsep. M otif dalam kraf untuk
fungsi hiasan.

172

Soalan Objektif Soalan Subjektif
1. Gam bar foto 1 berikut m erupakan satu
1. Buah fikiran yang tercetus hasil
rangsangan seperti pemerhatian, hasil kraf terkenal.
pengalaman dan perbincangan
pengkarya sebelum menghasilkan Gambar foto 1
karya seni visual ia la h ____________ (a) Apakah m otif pada gubahan corak
A Idea
B Tema kraf batik tersebut?
C M otif (b) Bincangkan konsep yang ditonjolkan
D Konsep
m enerusi produk k raf ini.
2. Idea yang terbentuk hasil gabungan 2. Gam bar foto 2 ialah karya cetakan kayu
pelbagai nilai yang dihayati daripada
alam sekeliling dikenali sebagai Ponirin Amin, Pohon Beringin II, 1995.

A m otif Gambar foto 2
B tujuan
C konsep (a) Apakah teknik yang digunakan
D gagasan
untuk menghasilkan karya cetakan
3. Contoh kaedah yang digunakan untuk kayu di atas?
pem bentukan m otif, idea dan konsep (b) Bincangkan m otif yang dipaparkan
ia la h ________________ oleh pelukis.
A gaya
B ciptaan (c) Apakah pendapat anda tentang idea
C kreativiti
D penerokaan dan konsep karya ini?

4. M otif dalam seni halus dan seni reka
dikenali se b a g a i________________
A idea
B aliran
C konsep
D hal benda

5. ialah unsur paling asas
dalam sesuatu gubahan pada seni kraf.
A Gaya
B M otif
C Tujuan
D Konsep

173

P ern a h k a h anda m elihat daun getah? Pada
asasnya, daun ini tiada nilai dan tidak menarik.
Namun, tahukah anda bahawa daun getah ini
boleh ditransform asi m enjadi suatu produk yang
m enarik, unik dan bernilai? Perubahan sesuatu
bahan daripada kegunaan biasa kepada kegunaan
kreatif, unik dan baharu dinamakan designom ic,
iaitu sesuatu yang mempunyai nilai kebolehgunaan
dan kebolehpasaran.

Selepas m em pelajari tajuk ini, anda akan:
• memahami teori d esig n o m ic dalam proses

pembentukan karya
• mengeksplorasi dan mengaplikasi kaedah

pembentukan dan perkembangan d esig n om ic
• menzahirkan idea dan konsep m elalui pelbagai

sumber dan teknologi dalam penjanaan tugasan
designom ic
• menghayati hasil karya Seni Visual berpandukan
teori dan pemahaman tentang d esig n om ic

174

Definisi Designomic Selepas mempelajari subtajuk ini,
murid dapat menjelaskan melalui
D esignom ic ialah gabungan perkataan design (seni reka) dan perbincangan tentang:
econom ic (ekonomi) yang mempunyai ciri-ciri kebolehgunaan • Definisi designomic
dan kebolehpasaran pada rekaan sesuatu produk atau karya • Tujuan aplikasi designomic
seni visual. Pereka, pelukis atau pandai kraf berkongsi satu
bentuk pemikiran, perasaan, pengalaman dan visi yang baharu dalam proses pembentukan
dalam proses rekaan. karya
• Kaedah pembentukan dan
Tujuan Aplikasi Designomic proses perkembangan
designomic

D esignom ic sesuatu rekaan mem perlihatkan daya tarikan yang
tinggi melalui ciri-ciri keunikan dan kelainan pada rekaan yang
dihasilkan bagi tujuan keusahawanan. Dalam keunikan tersebut,
terdapat daya tarikan dan fungsi yang tersendiri. Misalnya, rekaan
dalam gam bar foto 17.1 yang m enunjukkan rekaan kerusi yang
unik dan berfungsi.

Layari laman sesawang
berikut untuk mengetahui
lebih lanjut tentang
prinsip Universal Design:

https-JIgoo.
gl/85bCmi

Gambar foto 17.1 Contoh rekaan kerusi yang mempunyai
ciri-ciri designomic

Kaedah Pembentukan dan Proses Perkembangan

Designomic

Kaedah designom ic adalah berbeza-beza antara seni halus, seni

reka dan seni kraf. Kaedah ini terkandung dalam Teori Reka

Bentuk Sejagat ( Universal Design T heory) yang menggariskan

tujuh prinsip utama. Prinsip-prinsip tersebut adalah m ampu guna,

fleksibel, penggunaan mudah dan intuitif, daya penyampaian

m aklum at m udah, kesilapan m inim um , rendah keupayaan

fizikal dan kesesuaian dan kecukupan saiz serta ruang.

D esignom ic dalam karya seni halus m erujuk kepada

kem ahiran, keunikan dan aplikasi unsur seni reka dalam hasil

karya mereka. Contohnya, seni decou page yang mengaplikasikan

teknik catan dan kolaj sebagai hiasan yang biasanya dihasilkan

pada kertas atau kanvas. Hasil karya yang sem purna mampu

m ening° katkan d esi*g n o m ic sesebuah hasil kary' a seni. G„ am,bar rfo^to 17.2 S„em. d,ecoupage

Dalam bidang seni reka, G am bar foto 17.3 Contoh karya Kedai Satu Daerah Satu
kaedah pembentukan produk seni digital Industri menghimpunkan
rekaan dari pelbagai bidang produk kraf hasil usahawan
berteraskan gabungan di bawah program
kecanggihan teknologi terkini Kraftangan Malaysia Satu
dengan pem ikiran baharu. Daerah Satu Industri.
Gabungan ini menam pilkan Produk tersebut boleh
rekaan-rekaan yang mempunyai dibeli terus dengan harga
ciri-ciri designom ic. yang berpatutan pada kualiti
yang terbaik.
1
B5B— ■

Gam bar foto 17.4 Contoh-contoh rekaan designomic

D esignom ic dalam seni kraf tempatan memfokuskan kraf dim ensi baru. Transform asi
terhadap kraf tem patan kepada rekaan bercirikan designom ic telah menam pilkan rekaan kraf
yang kreatif dan menarik.

Hiasan dinding daripada Pasu daripada kertas
sudu plastik surat khabar

Rajah 17.1 Contoh rekaan kraf dimensi baru
176

T u ju a n :
1. Mengidentifikasikan aplikasi designom ic,dalam proses pem bentukan karya seni visual.
2. M enginterpretasikan aplikasi designom ic dalam proses pem bentukan karya seni visual.

Langkah:
1. Guru m enentukan tajuk perbincangan berkaitan aplikasi designom ic dalam proses
pembentukan karya.
2. M urid-m urid dalam kumpulan kecil m em bincangkan ciri-ciri dan proses designom ic
produk yang dipilih.
3. Gunakan strategi peta pem ikiran dalam perbincangan.
4. Anda boleh m enggunakan kertas m ahjung atau persem bahan m ultim edia dalam
m em persem bahkan hasil dapatan anda.
5. Persem bahkan hasil perbincangan anda di hadapan kelas untuk dinilai oleh guru.

H asil:

Rajah 17.2 Contoh hasil perbincangan tentang designomic produk seni kraf melalui
pelbagai usaha keusahawanan

0

Berdasarkan gambar foto di sebelah, bincangkan bersama-
sama rakan anda:

1. Apakah yang dimaksudkan dengan designom ic?
2. Adakah rekaan bekas tin m inum an itu bercirikan

designom ic? Jelaskan.
3. M engapakah designom ic penting dalam karya seni?
4. Apakah rekaan lain yang boleh dihasilkan daripada

bekas tin minuman?

177

IJS g S S E S S ! Setelah mempelajari subtajuk ini,
murid dapat:
Anda boleh menggunakan konsep designom ic untuk • Meneroka kaedah penjanaan
menghasilkan pelbagai produk menggunakan bahan-bahan
kitar semula. Gunakan kreativiti anda untuk menghasilkan designomic
produk-produk baharu daripada tayar, botol, tin, kertas surat • Menghuraikan secara visual,
khabar dan polistirena. M ari lakukan aktiviti berikut untuk
mengukuhkan pem aham an prinsip designom ic. bertulis atau lisan bagi
mempamerkan pemahaman
designomic
• Mencerakinkan proses
❖ Komponen designomic

G am bar foto 17.5 Bahan kitar semula Kelestarian Alam
Sekitar

Bahan-bahan terbuang yang
digunakan dalam projek
ini dapat menambahkan
kelestarian alam.

http://goo.gl/
sgBOhQ

Tujuan: Mengaplikasikan pengetahuan dan kefahaman untuk mem buat eksperim entasi serta
penerokaan aplikasi designom ic dalam proses pem bentukan karya melalui penggunaan
media, proses dan teknik.

Langkah:

1. Secara berpasangan, kenal pasti bahan-bahan kitar semula yang boleh digunakan untuk
menghasilkan produk seni.

2. Bincangkan bersam a-sam a pasangan anda, cadangan untuk m enjadikan bahan kitar
semula itu boleh ditransform asi m enjadi satu produk yang kreatif dan berfungsi.

3. Hasilkan satu rekaan yang mempunyai ciri-ciri designom ic berdasarkan bahan kitar

sem ula yang dipilih. *

4. Lakarkan proses penghasilan tersebut dalam peta alir yang lengkap.

178

H asil perbincangan: Botol

L—

Tempurung

Bunga hiasan Kerusi Bunga plastik

Beg tangan Burung hiasan Bekas pensel

Tabung Pasu bunga

R ajah 17 .3 Contoh hasil perbincangan tentang konsep designomic

179

Gunakan pengetahuan dan kefahaman anda untuk Standard m m ^
m enghasilkan produk atau karya seni yang berbentuk
designom ic dalam aktiviti berikut. Selepas mempelajari subtajuk ini,
murid dapat:
• Mengaplikasikan pemahaman

tentang designomic dalam
karya
• Menjana tugasan berkaitan
aplikasi designomic dalam
tugasan
❖ Tajuk - aplikasi designomic

dalam tugasan pilihan
❖ Komponen designomic

Gam bar foto 17.6 Contoh karya designomic daripada
bahan kitar semula

Tujuan:
1. M enganalisis dan m em anipulasi hasil eksperim entasi aplikasi designom ic dalam
proses pem bentukan karya melalui penerokaan media, proses dan teknik dalam
penghasilan karya.
2. M enzahirkan idea secara kreatif dan inovatif hasil daripada eksperim entasi dan
penerokaan aplikasi designom ic dalam proses pem bentukan karya.

Bahan: Pilih satu bahan sahaja •Bekas tin minum an/m akanan
•Kertas p a p ie r m a ch e
• F oam board /polistirena •D edaun
• Piring/Pinggan
• Sepit baju

Langkah:
1. Lakukan aktiviti projek ini secara berkumpulan.

2. Hasilkan satu karya sahaja dalam bidang seni halus, seni reka atau seni kraf.
3. Bahan yang dipilih hendaklah dijadikan satu produk atau rekaan yang mempunyai

designom ic yang baik.
4. Terangkan konsep designom ic dan ciri-ciri serta prinsip yang ada pada hasil rekaan

yang anda hasilkan.
5. Anda boleh m em ilih satu strategi penjelasan sahaja sam a ada m enggunakan

persem bahan m ultim edia atau A rtist B ook.

180

Hasil:
A C ontoh penjelasan m enggunakan gambar

Tajuk *
• Lampu gantung daripada

kertas kotak

Teknik
• Potong, cantum , tampal dan ikat

Ciri-ciri d e sig n o m ic (produk)
• W arna yang minim a
• Konsep kontemporari
• Unsur pergerakan dan im bangan

Prinsip d e sig n o m ic (idea rekaan)
• Ringkas tetapi berfungsi
• Praktikal dan mudah alih

Gam bar foto 17.7 Hasil produk

B Contoh hasil karya seni dan produk yang m enggunakan bahan-bahan yang dicadangkan:

1

Bunga hiasan daripada daun Bunga hiasan daripada Set dram mainan daripada
foam board bekas tin

Pasu bunga daripada Rekaan lampu tidur Piring yang menggunakan
papier mache daripada sepit baju teknik decoupage

Rajah 17 .4 Hasil-hasil karya seni dan produk

181

Apresiasi Seni Standard

D alam sesi Apresiasi Seni ini, setiap hasil perbincangan Selepas mempelajari subtajuk ini,
atau hasil karya akan dipamerkan. Hasil dapatan murid boleh:
m asing-m asing akan diterangkan dalam Tumpu Galeri. • Mempamerkan hasil karya
Anda boleh menggunakan panduan berikut: • Menghayati hasil karya

(a) Apakah produk yang anda hasilkan? sendiri dan rakan dengan
(b) M engapakah anda m enghasilkan produk tersebut? menumpukan pada aspek
(c) Bagaim anakah anda m enghasilkan produk tersebut? teori dan pemahaman tentang
(d) Apakah faedah yang didapati daripada produk tersebut? designomic
• Menjelaskan pengalaman
sendiri dalam penghasilan
karya

Tumpu Galeri

T ujuan: M em buat apresiasi hasil karya berpandukan unsur seni dan prinsip rekaan.
Langkah:

1. Lekatkan m aklum at produk daripada hasil perbincangan pada papan tulis kelas.
2. Pam erkan produk yang telah siap di hadapan kelas.
3. Wakil setiap kumpulan perlu m enerangkan dengan jelas produk yang dipamerkan

dalam masa tiga m init.
4. Lakukan proses ini sehingga kesem ua produk telah dilihat dan diterangkan.
5. Pembentangan anda hendaklah dilakukan secara mudah, ringkas dan tepat.

G am bar foto 17.8 Contoh hasil karya seni atau produk yang dipamerkan

Definisi • Gabungan perkataaan design (seni reka) dan econom ic (ekonomi).
Mempunyai ciri-ciri kebolehgunaan dan kebolehpasaran pada
rekaan produk atau karya.
Berkongsi pem ikiran, perasaan, pengalaman dan visi dalam rekaan.

Tujuan M em perlihatkan daya tarikan yang tinggi.
C iri-ciri keunikan dan kelainan bagi tujuan keusahawanan.
D esignom ic Mempunyai daya tarikan dan fungsi tersendiri.

Kaedah Berbeza-beza antara seni halus, seni reka dan seni kraf.
Terkandung dalam Teori Reka Bentuk Sejagat yang
m engandungi tujuh prinsip utama.
Dalam karya seni halus, kaedah m erujuk kepada kem ahiran,
keunikan dan aplikasi unsur seni dan prinsip rekaan.
Dalam seni reka, kaedah pembentukan berteraskan teknologi
dan pem ikiran baharu.
Dalam seni kraf, lebih fokus kepada kraf dimensi baru.
Karya yang sempurna meningkatkan designom ic.

Sudut Kriteria Kejayaan m erujuk kepada kem ahiran, keunikan
dan aplikasi unsur seni dan prinsip
Dalam tajuk ini, saya telah m em aham i: rekaan dalam karya.
> D esignom ic ialah gabungan perkataan
y Karya yang sempurna meningkatkan
design (seni reka) dan econom ic designom ic.
(ekonom i) yang mempunyai ciri-ciri
kebolehgunaan dan kebolehpasaran y Kaedah pem bentukan seni reka
sesuatu hasil karya atau produk. berteraskan gabungan kecanggihan
teknologi dan pemikiran baharu.
> D esignom ic ialah satu bentuk perkongsian
pem ikiran, perasaan, pengalaman dan , > Kaedah pem bentukan dalam seni kraf
visi dalam rekaan. lebih berfokuskan kraf dimensi baru.

^ D esignom ic m em perlihatkan daya tarikan > Transformasi kraf kepada bercirikan
m elalui ciri-ciri keunikan dan kelainan. designom ic telah menghasilkan rekaan
yang kreatif.
>* Kaedah d esig n o m ic adalah berbeza antara
seni reka halus, seni reka dan seni kraf.

^ D esignom ic dalam karya seni visual

Latihan iSiimatil Soalan Subjektif
1. Lengkapkan rajah di bawah.
Soalan Objektif
_ [ Kaedah Pembentukan Designomic
1. M anakah antara berikut m em enuhi
maksud designom ic? - Seni Reka Seni Kraf
A Rekaan
B Perniagaan r
C Keusahawanan
D Kebolehpasaran Seni Halus

2. Apakah tujuan designom ic dalam produk V __________ V JV J
atau karya seni?
A M em enuhi tuntutan semasa Rajah 1
B Mengaut keuntungan semata-mata
C M emperlihatkan keunikan dan 2. Senaraikan produk yang boleh dibuat
kelainan daripada bahan-bahan kitar sem ula di
D Seiring dengan perkembangan bawah. .
teknologi (a) Kotak

3. Apakah elem en designom ic dalam (b) Botol
penghasilan karya seni visual? (c) Kulit siput
A Gaya ekspresi pelukis
B Kem ahiran dan sikap pelukis 3. Gam bar foto 2 m enunjukkan satu hasil
C Kem ahiran pelukis dan saiz karya seni halus pada kasut.
D Kem ahiran, keunikan dan aplikasi
unsur seni dan prinsip rekaan

5. Berdasarkan gambar foto di bawah,
apakah ciri kehalusan pada kraf tersebut?

Gambar foto 1 Gambar foto 2
A Fungsinya yang pelbagai
B Pemilihan bahan kitar semula (a) Pada pendapat anda, adakah
C Kekemasan dan ketekalan jarak penggunaan cat akrilik pada
permukaan kasut ini dapat
anyaman meningkatkan ciri designom ic?
Aplikasi prinsip rekaan dan unsur
seni yang tepat Adakah hasil seni ini mampu
m em enuhi cita rasa pembeli?
Berikan pandangan anda.