Buku Teks Pendidikan Seni Tingkatan 1

[ PENDAHULUAN v - vi J Aktiviti Seni 28 TAJUK 6 RUANG 63
Aktiviti Seni 30
[ BIDANG: SEJARAH DAN 11 Rumusan 31 Definisi Ruang 64
I APRESIASI SENI VISUAL Sudut Kriteria Kejayaan 31
32 Jenis Ruang 64

33 Fungsi Ruang 66
34
TAJUK 1 PERKEMBANGAN Latihan Sumatif 34 Perkaitan Ruang dan
35
SENI VISUAL TAJUK 3 RUPA 36 Perspektif 66
37
DI MALAYSIA 2 Definisi Rupa 38 Teknik Penghasilan Ruang 67
39
Seni Halus 3 Jenis Rupa 41 Latihan Formatif 68
41
Sejarah dan Fungsi Rupa 42 Aktiviti Seni 69
42
Perkembangan 3 Teknik Penghasilan Rupa Aktiviti Seni 70
43
Tokoh dan Karya 3 Latihan Formatif 44 | Aktiviti Seni 72
44
Pertubuhan Aktiviti Seni 45 Rumusan 73

dan Persatuan 6 Aktiviti Seni 46 Sudut Kriteria Kejayaan 73
47
Institusi Seni 7 i Aktiviti Seni 48 Latihan Sumatif 74
49
Seni Reka 7 Rumusan 50 TAJUK 7 WARNA 75
51
Sejarah dan Sudut Kriteria Kejayaan 51 Definisi Warna 76
52 Jenis Warna 76
Perkembangan 7 Latihan Sumatif Fungsi Warna 78
53 Latihan Formatif 79
Tokoh dan Karya 8 TAJUK 4 BENTUK 54 Aktiviti Seni 80
Pertubuhan dan 54 Aktiviti Seni 82
Persatuan Definisi Bentuk 55 I Aktiviti Seni 84
Institusi Seni 9 Jenis Bentuk
Seni Kraf 9 Fungsi Bentuk 56
Sejarah dan 10 Teknik Penghasilan 57
Perkembangan 58
Bidang Bentuk 59 Rumusan 85
Adiguru dan Produk 10 Latihan Formatif 61 Sudut Kriteria Kejayaan 85
Institusi 10 Aktiviti Seni 61 Latihan Sumatif 86
Latihan Formatif 62
Aktiviti Seni 10 Aktiviti Seni 62 TAJUK 8 HARMONI 87
Aktiviti Seni 12 Aktiviti Seni
Aktiviti Seni 13 Rumusan Definisi Harmoni 88
Rumusan
Sudut Kriteria Kejayaan 14 Sudut Kriteria Kejayaan Ciri-ciri Harmoni 88
Latihan Sumatif 15 Latihan Sumatif Fungsi Harmoni 89
18 Teknik Penghasilan
BIDANG: BAHASA 19 TAJUK 5 JALINAN Harmoni 89
Latihan Formatif 90
SENI VISUAL 19 Definisi Jalinan Aktiviti Seni 91
20 Jenis Jalinan : Aktiviti Seni 92
Fungsi Jalinan 94
J Aktiviti Seni 95
1■ Teknik Penghasilan 95
Jalinan Rumusan
22 Latihan Formatif Sudut Kriteria Kejayaan
TAJUK 2 GARISAN
23 i Aktiviti Seni Latihan Sumatif 96
Definisi Garisan
Jenis Garisan 23 J Aktiviti Seni TAJUK 9 KONTRA 97
Fungsi Garisan 25 | Aktiviti Seni
Teknik Penghasilan Definisi Kontra 98
Garisan Rumusan Ciri-ciri Kontra 98
Latihan Formatif Fungsi Kontra 99
25 Sudut Kriteria Kejayaan Teknik Penghasilan
26 Latihan Sumatif Kontra 99
Latihan Formatif 100
Aktiviti Seni 27

Persepsi Seni WB Eksplorasi Seni Ekspresi Seni BBB Apresiasi Seni

iii

Aktiviti Seni 101 Rumusan 133 Teknik Konvensional dan
Aktiviti Seni 102 Sudut Kriteria Kejayaan 134
| Aktiviti Seni 104 Latihan Sumatif 134 Teknik Kontemporari 156
Rumusan 104 157
Sudut Kriteria Kejayaan 105 ILatihan Formatif
Latihan Sumatif 105 TAJUK 13 KESATUAN 135
136
TAJUK 10 PENEGASAN 106 Definisi Kesatuan 136 Aktiviti Seni 157
107 Ciri-ciri Kesatuan 137 Aktiviti Seni 159
Definisi Penegasan 107 Fungsi Kesatuan Aktiviti Seni 160
Ciri-ciri Penegasan 108 Teknik Penghasilan 137 Rumusan 161
Fungsi Penegasan Kesatuan 138 Sudut Kriteria Kejayaan 161
Teknik Penghasilan 108 Latihan Formatif 139 Latihan Sumatif 162
Penegasan 109 Aktiviti Seni 140
Latihan Formatif 110 Aktiviti Seni 141 TAJUK 16 M OTIF, IDEA DAN
Aktiviti Seni 110 1 Aktiviti Seni 141
Aktiviti Seni 112 Rumusan 142 KONSEP 163
j Aktiviti Seni 113 Sudut Kriteria Kejayaan 142
Rumusan 113 Latihan Sumatif Definisi Motif, Idea dan
Sudut Kriteria Kejayaan 114
Latihan Sumatif Konsep 164

TAJUK 14 IRAMA DAN Tujuan Aplikasi Motif, Idea

PERGERAKAN 143 dan Konsep 164

Definisi Irama dan Kaedah Pembentukan dan
Pergerakan
TAJUK 11 KEPELBAGAIAN Ciri-ciri Irama dan 144 Proses Perkembangan
Pergerakan 144 Motif, Idea dan Konsep 165
115 Fungsi Irama dan 145
Pergerakan Latihan Formatif 167
Definisi Kepelbagaian 116 Teknik Penghasilan Aktiviti Seni 167
Aktiviti Seni 169
Ciri-ciri Kepelbagaian 116 j Aktiviti Seni 171
Rumusan 172
Fungsi Kepelbagaian 117 Sudut Kriteria Kejayaan 172
Latihan Sumatif 173
Teknik Penghasilan

Kepelbagaian 117 Irama dan Pergerakan 145
Latihan Formatif 118 Latihan Formatif 146
Aktiviti Seni 147
Aktiviti Seni 119 Aktiviti Seni 148 TAJUK 17 DESIGNOMIC 174
Aktiviti Seni 120 I Aktiviti Seni 150
Aktiviti Seni 122 Rumusan 151 Definisi Designomic 175
Rumusan 122 Sudut Kriteria Kejayaan 151
Latihan Sumatif 152 Tujuan Aplikasi

Sudut Kriteria Kejayaan 123 Designomic 175

Latihan Sumatif 123 Kaedah Pembentukan dan

lJU K 12 IM BANGAN 124 BIDANG: PEMIKIRAN Proses Perkembangan
125 SENI VISUAL
Definisi Imbangan 125 Designomic 175
Ciri-ciri Imbangan 125
Jenis Imbangan 128 Latihan Formatif 177
Fungsi Imbangan
Teknik Penghasilan 128 TAJUK 15 TAJUK DAN Aktiviti Seni 178
Imbangan 129
Latihan Formatif 130 MESEJ 154 Aktiviti Seni 180
Aktiviti Seni 131
Aktiviti Seni 133 Definisi Tajuk dan Mesej 155 Aktiviti Seni 182
Aktiviti Seni
Tujuan Aplikasi Tajuk Rumusan 183

dan Mesej 155 Sudut Kriteria Kejayaan 183

Kaedah Pembentukan dan Latihan Sumatif 184

Proses Perkembangan Tajuk Glosari 185

dan Mesej 155

Indeks 186

Panduan Penggunaan Buku Teks

Buku ini disusun secara sistematik dan dilengkapi ciri-ciri m enarik yang diwakili oleh
ikon-ikon berikut.

M ultimedia
Penggunaan bahan multimedia dalam aktiviti.

r\ n -jQ Aktiviti yang dilakukan oleh murid secara individu, berpasangan
atau berkumpulan.

E£2j£!iS Menghasilkan karya seni yang kreatif dan inovatif.

Ki-ttrmi \m ;n

Membawa murid mengeksplorasi seni dalam persekitaran.

Tumpu Galeri

Aktiviti persembahan dan peragaan hasil karya seni.

Maklumat tambahan kepada murid yang berkait dengan seni.

Lamanisesawangi
Membekalkan maklumat tambahan yang diperoleh daripada laman
sesawang. QR Code dibekalkan untuk memudahkan akses.

Elemen yang diterapkan untuk mengukuhkan kemahiran dan
ketrampilan.

Meningkatkan pengetahuan murid melalui kemahiran berfikir.

Sudut Kriteria Kejayaan

Senarai semak perkara yang telah dipelajari daripada tajuk.

Meningkatkan ilmu pengetahuan melalui kemahiran berfikir aras
tinggi (KBAT).

BIDANr~~i G:

SEMRAHDAN AIRESI \SI
- y —:_!
SENI VISUAL
Pengetahuan tentang Sejarah dan Apresiasi Seni Visual mampu membentuk kesedaran
dan penghargaan terhadap hasil seni dan juga produk hebat daripada tokoh-tokoh serta
pereka dalam bidang seni halus, seni reka dan seni kraf. Pengetahuan dan pemahaman
ini akan meningkatkan penghargaan dan kecintaan kita untuk menilai serta menghargai
bukan sahaja hasil karya tetapi juga keintelektualan tokoh dan perekanya.

1

PERKEiyiBAMQAJMJ §IN_L

M M M ©I M M M W k

IV

P erkem bangan seni visual di Malaysia Selepas m empelajari tajuk ini, anda akan:
berlaku secara berperingkat-peringkat
dan berkait rapat dengan seni halus, • memahami Perkembangan Seni Visual di Malaysia
seni reka dan seni kraf. Kita harus • mengeksplorasi maklumat daripada pelbagai
mengenali tokoh pelukis, pereka dan
tokoh kraf hebat tanah air supaya dapat sumber bagi mengukuhkan pemahaman terhadap
menghargai sumbangan mereka dalam Perkembangan Seni Visual di Malaysia
bentuk hasil seni visual, rekaan produk • menzahirkan idea dan konsep melalui pelbagai
dan kraf. Pengetahuan kita terhadap sumber dan teknologi dalam penjanaan tugasan
seni visual akan dapat m enerapkan jati • menghayati hasil karya Seni Visual
diri dan kecintaan kita terhadap karya
seni visual dan kraf yang dihasilkan oleh
tokoh-tokoh tempatan.

Persepsi Seni Standard

Seni Halus Selepas mempelajari subtajuk ini,
murid dapat:
Sejarah dan Perkem bangan • Menggalurkan Perkembangan Seni

Sejarah seni visual negara kita berm ula pada tahun Visual di Malaysia:
1920-an dengan penubuhan Penang Impressionist Society. ❖ Seni Halus
Ahlinya ialah isteri-isteri golongan ekspatriat. Puan Lim
Cheng Kung sebagai penaja dan Abdullah Ariff sebagai ♦ Sejarah dan perkembangan
guru seni lukis. Pada tahun 1930-an, m uncul sekumpulan ♦ Tokoh dan karya
pelukis yang dikenali sebagai 12 pelukis perintis di Pulau ♦ Pertubuhan dan persatuan
Pinang, antaranya ialah Abdullah Ariff dan Yong M un ♦ Institusi Seni
Sen. M ereka m enjadikan landskap sebagai tem a karya cat ❖ Seni Reka
air mereka. ♦ Sejarah dan perkembangan
♦ Tokoh dan karya
Pada tahun 1950-an, m uncul pula pelukis seperti ♦ Pertubuhan dan persatuan
Chuah Thean Teng dan Khalil Ibrahim yang m enggunakan ♦ Institusi Seni
su'bjek tem patan sebagai tem a dalam karya catan mereka. ❖ Seni Kraf
Penubuhan Wednesday A rt Group m elahirkan para pelukis ♦ Bidang
yang m enampilkan karya catan gaya naturalisme. Karya ♦ Adiguru dan produk
mereka bertem akan subjek yang m encerminkan warisan ♦ Institusi:

- Kraftangan Malaysia
- Institut Kraf Negara

sosiobudaya m asyarakat Malaysia.

Selepas merdeka, landskap seni visual negara terus berubah. Kepulangan pelukis-pelukis
seperti Jolly Koh dan Ibrahim Hussein ke tanah air telah m enam pilkan catan gaya ekspresionisme
dan ekspresionisme abstrak hasil pengaruh gaya seni Barat. Perkembangan seni visual semakin
rancak dengan penubuhan Angkatan Pelukis SeMalaysia dan Persatuan Pelukis Malaysia.
Penubuhan institusi seperti Institut Teknologi MARA dan institusi seni swasta yang menawarkan
pelbagai kursus seni menyem arakkan bidang seni visual ini di negara kita.

Tokoh dan Karya

Sepanjang perkembangan seni visual, terdapat tokoh-tokoh yang lahir dan bertanggungjawab
kepada perkem bangan seni visual tanah air. C ontoh tokoh-tokoh terkem uka tanah air adalah
seperti yang berikut:

Lukisan/Catan JArea Cetakan
J
_J_ :.- rrr x
X Anthony Lau Long Thien Shih
Zakaria Awang Ahmad Khalid Yusof
Abdullah Ariff Ramlan Abdullah Chew Teng Beng
Yong Mun Sen Raja Shahriman Raja Ismail Zain
Mohamed Hoessein Enas Aziddin Ponirin Amin
Ibrahim Hussein Mad Anuar Ismail Lee Joor For
Dzulkifli Buyong Zulkifli Yusoff Juhari Said
Chuah Thean Teng Rosli Zakaria Ilse Noor
Syed Ahmad Jamal
Abdul Latiff Mohidin

R ajah 1.1 Tokoh-tokoh seni halus tem patan

3

Jadual 1.1 Tokoh-tokoh seni halus

Tokoh Karya Tokoh

Abdullah Ariff Butni YangBahagia-Lombong Chuah Thean Teng Mother and Child,
• Lahir pada tahun 1905 Bijih Malaya, 1960, Cat air • Lahir pada tahun 1912 1991, Batik
Koleksi LPSVN
di Pulau Pinang. di China.
• Pelukis didikan sendiri Coconut Plantation, • Pelopor kepada catan
1950, Cat air
atau self-taught artist batik.
aliran impresionisme. • Catan batiknya
• Menjadi guru seni
kepada kumpulan merupakan suatu
ekspatriat Eropah dan medium pengucapan
Penang Impressionist seni yang baharu dan
Society di Pulau Pinang. unik di persada seni
• Karyanya lebih antarabangsa.
keeropahan dari segi
komposisi, pendekatan Tell You a Secret,
dan lebih terperinci. 1989, Batik

.r

Tokoh Karya Tokoh Karya

Mohamed Hoessein Enas Self-Potrait, 1954, Pastel Anthony Lau Rimba, 1967, Besi
• Lahir pada tahun 1924 Koleksi LPSVN • Lahir pada tahun 1933 Koleksi LPSVN

di Indonesia. Pengantin Perempuan di Johor.
• Pelukis aliran realisme Iban, 1963, Cat minyak • Bekas pensyarah
Koleksi LPSVN
dan khusus dalam seni Specialist Teacher's
potret. Training Institute,
Mengasaskan Angkatan Kuala Lumpur.
Pelukis Semenanjung • Menggunakan bahan
(APS) pada tahun 1956. besi, logam dan kayu.
Dianugerahkan gelaran • Meminati tema figuratif
‘Pelukis Potret Diraja dan representasi.
oleh Sultan Selangor
pada Mac 1990.

Ayam Jantan, 1963,
Besi
Koleksi LPSVN

Tokoh Karya Tokoh Karya

Redza Piyadasa Mi Zulkifli Yusoff Bunga Raya, 2010,
• Lahir pada tahun 1939 The Haji Family, 1990, • Dilahirkan pada tahun Gurisan asid dan
Bahan campuran dakwat cetak
di Pahang. 1962 di Kedah. atas besi
• Pelukis aliran .YUT WORKS XBVKJl I1XBT • Pengarca prolifik
I.\ H M I . n i l A ILYMJ The Power II, 1991,
konstruktivisme dan "ra n n Y po iptis' dengan tema politik Media campuran
minimalis. dan kemasyarakatan
• Pelukis dan pengkritik Entry Points, 1978, seperti The Power II,
seni. Media campuran 1991.
• Menghasilkan karya Koleksi LPSVN • Memenangi banyak
terkenal, iaitu Entry anugerah, antaranya
Points dan The Haji Hadiah Utama, Bakat
Family. Muda Sezaman
• Pameran penting beliau 1988 dan Anugerah
seperti New Scene Akademik Negara
1969, Experimentasi 2007 bagi kategori
1970, “Dokumentasi” Anugerah Seni dan
1972 dan Toward A Kreativiti.
Mystical Reality pada
tahun 1974.

Ibrahim Hussein My Father and The Juhari Said Baju Kurung dan
• Dilahirkan pada tahun Astronaut, 1969, • Dilahirkan pada tahun Secawan Kopi, 1991,
Bahan campuran Cetakan lino
1939 di Kedah. 1961 di Perak.
Karya awal bertemakan Paul, 1968, Cat akrilik • Pelukis cetak prolifik Katak Nak Jadi
ngura realistik dan printage atas kanvas Lembu II, 1999,
menerusi karya seperti dalam teknik cetakan Cetakan potongan
My Father and The kayu, lino dan gurisan kayu
Astronaut, 1969 di asid dengan pelbagai gaya Koleksi LPSVN
samping pengaruh seperti ekspresionisme
aliran ekspresionisme dan surelisme.
abstrak menerusi karya • Antara karya terkenal
>iri Dance of Life, 1982. ialah Baju Kurung dan
Mempelopori Secawan Kopi dan Katak
teknik Printage yang Nak Jadi Lembu.
menggabungkan teknik • Pernah menerima
rercetakan dengan biasiswa Japan Foundation
kolaj. untuk mempelajari
cetakan kayu tradisional.

5

Pertubuhan dan Persatuan

Perkembangan seni visual disemarakkan lagi dengan penubuhan beberapa pertubuhan dan
persatuan. W alaupun pertubuhan dan persatuan ini ditubuhkan pada era yang berbeza serta
dianggotai oleh individu yang berlainan, nam un pertubuhan dan persatuan ini menjadi faktor
perkem bangan seni visual di Malaysia.

Jadual 1.2 Pertubuhan dan persatuan seni sebelum dan selepas merdeka

Sebelum m erdeka Selepas m erdeka

Penang Impressionist Society Angkatan Pelukis SeMalaysia

• Ditubuhkan pada tahun 1920-an. Ditubuhkan pada 15 April 1958.
• Ahlinya terdiri daripada isteri-isteri Nama asal pertubuhan ini ialah Angkatan
Pelukis Semenanjung.
golongan ekspatriat. Pengasasnya ialah Mohamed Hoessein Enas.
• Abdullah Ariff ialah tenaga pengajar dan Antara ahlinya ialah Yaacob Latif, Habibah
Manan, Mohd. Sallehuddin, Zakariah Noor
Puan Lim Cheng Kung sebagai penaja. dan Syed Ahmad Jamal.
Tujuannya untuk
menyatupadukan pelukis
Melayu dengan
memperkenalkan gaya
naturalisme.

Abdullah Ariff Zakariah Noor

Wednesday A rt Group Persatuan Pelukis Malaysia

Ditubuhkan pada tahun 1952. • Ditubuhkan pada tahun 1979.
Pengasasnya ialah Peter Harris. • Presidennya ialah Syed Ahmad Jamal.
Ahlinya terdiri daripada berbilang bangsa seperti • Antara ahlinya ialah Sulaiman Othman, Yeoh
Patrick Ng Kah Onn, Cheong Lai Tong, Dzulkifli
Buyong, Syed Ahmad Jamal, Ismail Mustam dan Jin Leng, Mazli Mat Som, Ahmad Khalid Yusof
Grace Selvanayagam. dan Redza Piyadasa.
Tujuannya untuk memperkenalkan estetik dan • Tujuannya untuk menyatupadukan pelukis
teknik seni menerusi gagasan “seni sebagai wadah tanah air di bawah satu payung.
ekspresi diri”.

Peter Harris Dzulkifli Buyong Syed Ahmad Jamal Ahmad Khalid Yusof

Institusi Seni

Usaha m emperkembangkan seni visual dilakukan dengan penubuhan beberapa institusi yang
m enaw arkan pelbagai kursus dalam bidang kesenian. A ntaranya ialah Sultan Idris Training College,
Specialist Teacher's Training Institute, Institut Teknologi MARA, Universiti Sains Malaysia dan
institusi seni swasta.

Institusi: Sultan Idris Training College Institusi: Specialist Teachers Training _
(SITC) Institute (STTI)

Tahun penubuhan: 29 November 1922 Tahun penubuhan: 1960
Tujuan: Melatih guru-guru Melayu Tujuan: Melatih guru-guru dalam mata
Kursus: Seni Lukis dan Pertukangan
pelajaran seni
Tangan seperti anyaman dan Kursus: Sejarah dan Apresiasi Seni,
kerja kayu
Idea Moden dalam Pendidikan
Moden dan Rekaan Kreatif

r

R ajah 1.2 Institusi yang menggalakkan perkembangan seni visual

Seni Reka
Sejarah dan Perkembangan
Sejarah perkem bangan seni reka negara kita agak m uda berbanding dengan perkem bangan seni
halus dan seni kraf. Seni reka terbahagi kepada komunikasi visual, reka bentuk teknologi dan
reka bentuk persekitaran. Kewujudan kursus seni reka secara formal m enerusi Institut Teknologi
MARA (kini UiTM), Universiti Sains Malaysia, Universiti Malaysia Sarawak dan institusi swasta
misalnya, m erupakan titik tolak transform asi terhadap bentuk-bentuk rekaan dua dimensi (2D)
dan tiga dimensi (3D) sejajar dengan perkem bangan sains dan teknologi.

Bidang seni reka di negara ini terus berkem bang dengan penubuhan Majlis Rekabentuk
Malaysia dan Majlis Inovasi Negara. Beberapa buah institusi seperti Institut Teknologi MARA dan
institusi swasta telah berjaya m elahirkan ramai pereka yang berkaliber.

7

Tokoh dan Karya
Perkem bangan seni reka telah m elahirkan ram ai tokoh dalam pelbagai bidang. Jadual 1.3
menyenaraikan tokoh-tokoh seni reka terkenal.

Jadual 1.3 Tokoh seni reka terkenal di Malaysia

Tokoh M aklum at

Tokoh reka bentuk teknologi: Zulkifli Haron
• Lahir pada tahun 1959 di Kelantan.
• Mendapat pendidikan di Institut Kemahiran MARA Johor Bahru.
• Pereka cipta peralatan berteknologi dalam pelbagai sektor.
• Pernah menerima anugerah Guinness Effort Award 1989 dan Anugerah Belia

Selangor Darul Ehsan 1996.

Tokoh seni reka grafik: Haji Hashim Hassan
• Lahir pada tahun 1938 di Johor.
• Mendapat pendidikan di Canterbury College of Art, England dan University

Ohio, USA.
• Memenangi pertandingan mencipta logo Hari Kebangsaan, iaitu pada tahun

1980, 1981, 1983, 1984, 1985, 1986, 1987 dan 1991.
• Dikenali sebagai ‘Bapa Logo Hari Kebangsaan’.

Tokoh reka bentuk fesyen: Jimmy Choo
• Lahir pada tahun 1961 di Pulau Pinang.
• Mendapat pendidikan di London College of Fashion.
• Menerima anugerah gelaran ‘Profesor’ dari University of the Arts, London atas

sumbangannya dalam bidang fesyen.
• Mendapat anugerah Order of the British Empire (Knighthood) daripada Queen

Elizabeth II, England pada tahun 2002.

Tokoh seni reka animasi: Hassan Abdul Muthalib
• Lahir pada tahun 1945 di Kedah.
• Mendapat pendidikan sehingga SPM tetapi meminati bidang animasi.
• Pengerusi Persatuan Animasi Malaysia.
• Dianugerahkan ‘Anugerah Sri Angkasa’ bagi kategori ‘Idea Terbaik’ dan ‘Treler

Terbaik’ untuk animasi pendek, iaitu ‘Sang Kancil dan Buaya’ dan ‘Sang Kancil
dan Monyet’.

Tokoh komunikasi visual: Ahmad Haji Zainuddin
• Lahir pada tahun 1950 di Pahang.
• Mendapat Ijazah Kedoktoran dari Manchester Metropolitan University, England.
• Profesor di UCSI University, Malaysia.
• Pengerusi Majlis Rekabentuk Malaysia (MRM), Ahli Majlis Profesor Negara dan

pakar seni grafik dalam kluster industri dan inovasi.
• Tokoh yang mempelopori kepimpinan reka bentuk.

Tokoh reka bentuk teknologi kreatif: Lim Kok Wing
• Lahir pada tahun 1946 di Kuala Lumpur.
• Pelopor dan juga presiden Limkokwing University of Creative Technology.
• Menerima banyak penghargaan seperti anugerah Father of Innovation in Africa

dalam The Bizz Awards 2014 di Texas, USA.

Pertubuhan dan Persatuan Layari laman sesawang
berikut untuk maklumat
Perkembangan seni reka digiatkan dengan penubuhan Majlis lanjut tentang Majlis
Rekabentuk Malaysia (MRM) dan Majlis Inovasi Negara. Rekabentuk Malaysia:

http://www.mrm.gov.my/

Majlis R ekabentuk M alaysia j M ajlis Inovasi N egara

Ditubuhkan pada tahun 1993. Ditubuhkan pada tahun 2007. |

Terletak bawah pengawasan Terletak bawah pengawasan Hijjaz Kasturi adalah
Kementerian Sains, Teknologi Kementerian Sains, Teknologi pengarah Hijjaz Kasturi
dan Inovasi. dan Inovasi. Association yang telah
membangunkan Rimbun
Tujuannya untuk membuka Tujuannya untuk membentuk Dahan sebagai residensi
masa depan inovasi dan reka dan melaksanakan agenda pelukis dan penulis. Sila
bentuk di Malaysia. inovasi negara yang lebih layari laman sesawang
mantap. berikut untuk maklumat
lanjut.
R ajah 1.3 Majlis Rekabentuk Malaysia dan Majlis Inovasi Negara http://www.rimbundahan.

Institusi Seni org

Institusi awam dan swasta juga bertanggungjawab dalam
m engembangkan bidang seni reka di Malaysia. Institusi berikut
m em berikan pendidikan formal dalam bidang seni reka:

Institut Teknologi MARA (sekarang dikenali Tokoh reka bentuk industri,
sebagai Universiti Teknologi MARA (UiTM))
dengan kewujudan Jabatan Seni Lukis dan Seni Zulkifli Haron telah
Reka pada tah u n 1967.
mencipta banyak produk
Universiti awam lain seperti Universiti Sains
Malaysia, Universiti Malaysia Kelantan, Universiti untuk kemudahan Industri
Putra Malaysia, Universiti Tun Hussein O nn dan
Universiti Malaysia Sarawak. Kecil dan Sederhana (IKS)

Institusi Pendidikan Tinggi Swasta seperti Centre seperti mesin membuat
fo r Advanced Design, Malaysian Institute o f A rt
dan Lim kokw ing University o f Creative Technology. pau, mesin menggaul

tepung untuk membuat

mi dan pelbagai mesin

untuk menghasilkan kuih

tradisional.

\ .......... Ill II \t£ .

9

Seni Kraf

Sejarah dan Perkembangan
Sejarah seni kraf Malaysia boleh dikaitkan dengan kerja tangan yang diusahakan oleh masyarakat
Melayu di Kelantan, Terengganu dan Pahang sekitar tahun 1780-an. Contoh hasil rekaan
m ereka ialah keris, perahu payang, wau dan gasing. Seni kraf tradisi m engandungi unsur-unsur
kebudayaan penciptanya yang berupa hiasan. Kedatangan imigrasi luar seperti kaum Cina dan
India telah m em pengaruhi rekaan tempatan. Proses asimilasi budaya ini terlihat pada rekaan
seperti ukiran kayu, sulaman dan barang kemas.

Bidang

Seni kraf m erupakan bidang yang m em erlukan daya cipta dan kem ahiran m enggunakan tangan.
Bidang kraf ini boleh dibahagikan kepada dua, iaitu seni kraf tradisional dan seni kraf moden.

1 1
T ra d isio n a l M oden

“ I— • tenunan • seni kertas • kraf lilin
• anyaman • kraf sabun • kraf tali
• batik • tekatan • kraf manik
• tembikar
• ukiran kayu

Tekatan ------------------J Quilling ................ ■ J

R ajah 1.4 Jenis-jenis seni kraf Anda boleh mengetahui
tokoh-tokoh adiguru kraf
Adiguru dan Produk dengan melayari laman
sesawang berikut:
Seseorang yang pakar dan m ahir dalam m enghasilkan sesuatu
kraf dikenali sebagai adiguru. Sumbangan m ereka sangat penting http://goo.gl/7hjIkf
bagi m em pertahankan seni warisan negara. Justeru, sebagai https:llgoo.gll
menghargai sumbangan mereka, kerajaan telah mewujudkan 7hjlkf
anugerah Tokoh K raf Negara dan A diguru Kraf. D alam bidang
kraf, terdapat beberapa orang adiguru yang terkenal, antaranya
ialah tokoh-tokoh seperti yang berikut:

Jadual 1.4 Tokoh-tokoh kraf tempatan
Tembikar

Tokoh: Yusoff Haji Abdullah Tokoh: Zamari @ Zamri Pandak
Lahir pada tahun 1928 di Kelantan. Lahir pada tahun 1942 di Perak.
Pernah mengikuti kursus seni kreatif (Seni Halus) Memperoleh kemahiran daripada datuknya.
di Universiti Sains Malaysia. Berpengetahuan luas dalam teknik penghasilan tembikar.
Rekaannya menampilkan budaya masyarakat Menjadi pakar rujuk dan khidmat nasihat kepada pelajar
Pantai Timur. dan orang perseorangan.
Mengadakan Pameran Lukisan Batik . Menerima anugerah Seal o f Excellence
di Moscow pada tahun 1978. daripada UNESCO-AHPADA 2002.
Menjadi penceramah di pusat Dianugerahi sebagai Adiguru
pengajian tinggi di dalam dan Kraf Labu Sayong pada
luar negara. tahun 2007.

10

Ukiran kayu

Tokoh: Haji Abd. Rahman Long Tokoh: Norhaiza Noordin
Lahir pada tahun 1943 di Terengganu. Lahir pada tahun 1963 di Terengganu.
Mewarisi kemahiran seni ukiran daripada ayah Mengikuti latihan ukiran kayu dengan empat orang
dan datuknya. tokoh pengukir tersohor negara seperti Wan Su
Pakar dalam ukiran kayu tradisional dan penghasilan Othman dan Tengku Ibrahim Tengku Wok.
sarung serta hulu untuk senjata Melayu seperti keris. Menjadi ahli panel dan penceramah yang
Hasil karyanya menghiasi Bank dikendalikan oleh jabatan kerajaan dan swasta.
Negara dan Istana Negara. Pernah menerima Anugerah Seni
Dianugerahi Pingat Jasa Negeri Terengganu pada tahun 2005
Kebaktian (PJK) oleh Sultan dan Anugerah Usahawan Kraf 2010.
Perlis pada tahun 1986. Dianugerahi sebagai Adiguru Kraf
Ukiran Seni Halus pada tahun 2011.

Tenunan

Tokoh: Hajah Habibah Zikri Tokoh: Hajah Natipah @ Nortipah Abd. Kadir
Lahir pada tahun 1948 di Kedah. Lahir pada tahun 1944 di Pahang.
Mendapat pendidikan di Institut Teknologi MARA Mewarisi kemahiran menenun daripada keluarganya.
dalam Jurusan Tekstil. Membangunkan dan memajukan kegiatan. menenun
Memberi nafas baharu kepada kain songket agar boleh dalam kalangan masyarakat tempatan.
dimiliki dan diterima pakai oleh semua masyarakat. Mahir dalam menenun kain
Melatih dan membimbing penenun muda sehingga limar dan seni tekat gubah.
menjadi penenun yang mahir. Dianugerahi sebagai Adiguru
Karya kreatifnya dijadikan Kraf Tenun Pahang Diraja
hiasan di Istana Negara, pada tahun 2006.
Istana Johor, hotel dan rfsort.
Dianugerahi sebagai Adiguru
Kraf Songket dan juga
dinobatkan sebagai
Tokoh Kraf Negara
pada tahun 2007.

Anyaman

Tokoh: Aminah Haji Amat Tokoh: Ishak Kassim
Lahir pada tahun 1928 di Melaka. Dilahirkan pada tahun 1959 di Melaka.
Mewarisi kemahiran menganyam daripada keluarganya. Mengikuti latihan jangka pendek anyaman rotan
Mengajar orang perseorangan dan pelajar sekitar anjuran Kraftangan Malaysia.
Melaka tentang anyaman rombong. Menjadi tenaga pengajar dalam
Menghasilkan teknik pemprosesan latihan industri yang dikelolakan
bahan mentah dan anyaman oleh jabatan kerajaan.
yang lebih mudah. Menjadi Naib Johan Kategori
Dianugerahi sebagai Adiguru Bidang Kraf Rotan anjuran
Kraf Anyaman Rombong UNESCO pada tahun 2003.
pada tahun 1988. Dianugerahi sebagai
Adiguru Kraf Anyaman
Rotan pada tahun 2011.

11

Tekatan

Tokoh: Hajah Azizah Mohd. Yusof Tokoh: Ainatishah Bilal Din
Lahir pada tahun 1938 di Perak. Dilahirkan pada tahun 1914 di Perak.
Mewarisi kemahiran daripada ibunya. Mempelajari seni tekat daripada ibu dan neneknya.
Memajukan kegiatan menekat dengan membuka Produk kreatifnya mendapat tempahan
bengkel dan ruang pameran. daripada masyarakat setempat, kerabat
Kreatif memilih dan mengubah reka corak diraja dan pembesar istana.
berunsurkan motif flora. Dianugerahi sebagai Adiguru Kraf
Sering diundang menjadi pengajar Tekatan pada tahun 1987.
dalam pelbagai program yang
diadakan di dalam dan luar negara.
Dianugerahi sebagai
Adiguru Kraf Tekatan
pada tahun 1995.

Institusi

Kepelbagaian bidang kraf di Malaysia turut menggalakkan penubuhan beberapa institusi bagi
mengembangkan industri kraf ini. Antara institusi tersebut ialah Perbadanan Kemajuan Kraftangan
Malaysia dan Institut Kraf Negara.

Gambar foto 1.1 Perbadanan Kemajuan Kraftangan Malaysia a

Perbadanan Kemajuan Kraftangan Malaysia (PKKM) Seni Peribumi merujuk
Ditubuhkan pada 1 Oktober 1979. kepada seni kraf
yang dihasiikan oleh
Peranan:
Memelihara dan melindungi warisan kraf negara sebagai satu masyarakat Orang Asli.
industri yang berdaya maju dan mantap dalam pasaran tempatan Hasil kraf mereka
dan antarabangsa. memperlihatkan aspek

budaya, estetik dan
fungsinya.

Gambar foto 1.2 Institut Kraf Negara http://www.kraftangan.gov.my/

Institut Kraf Negara (IKN)
Ditubuhkan pada bulan Ogos 2001.

Peranan:
Bertanggungjawab melahirkan modal insan yang berkemahiran, berilmu
pengetahuan, menguasai teknologi dan peka terhadap warisan kraf.

12

Lakukan aktiviti berikut untuk m encari m aklum at berkaitan sejarah perkem bangan seni visual
di negara kita.

1. M engidentifikasikan sejarah perkem bangan, tokoh dan sum bangan serta peranan Institusi
Seni Visual di Malaysia.

2. M enginterpretasikan sejarah perkembangan, tokoh dan sumbangan serta peranan Institusi
Seni Visual di Malaysia.

Langkah:
Bahagikan m urid kepada beberapa kumpulan.
Setiap perbincangan, anda boleh m enggunakan pilihan strategi berikut:

Foto • Video • Tayangan slaid Lembaran kerja

3. Perbincangan anda mencakupi perkara-perkara berikut:
• Sejarah dan perkem bangan seni halus atau seni reka
• Sumbangan tokoh seni halus, seni reka atau seni kraf
• Peranan pertubuhan, persatuan dan institusi seni halus, seni reka atau seni kraf

4. Dapatkan m aklum at daripada bahan bacaan atau carian di laman sesawang dan catatkan
dalam buku nota anda.

Jadual 1.5 Contoh hasil perbincangan

5. Persem bahkan hasil perbincangan m enggunakan kertas m ahjung atau m em buat
persem bahan m ultim edia di hadapan kelas anda.

Latthuxn/ fo rvn a tu f1

1. Isi tem pat kosong dengan jaw apan yang betul.

(a) M oham ed Hoessein Enas ialah pelukis khusus dalam seni

(b) Komunikasi visual m erupakan satu bidang yang terdapat dalam

(c) Tokoh digelar “Bapa Logo Hari Kebangsaan”.

2. Berikan tiga bidang seni kraf tradisional.

3. Apakah tujuan penubuhan Persatuan Pelukis Malaysia pada tahun 1978?

4. Apakah peranan adiguru dalam seni kraf Malaysia?

5. Nam akan dua tokoh dalam kraf anyam an yang anda tahu.

13

ffSEEiffeSQm S Standard

Maklumat tentang tokoh dan karya boleh diperoleh menerusi Selepas mempelajari subtajuk ir
kajian secara inkuiri penem uan m enggunakan nota catatan. murid dapat:
Anda perlu membina pengetahuan sendiri berasaskan • Mengenal pasti tokoh dan
pengetahuan semasa yang diperoleh. Dalam aktiviti ini, anda
dikehendaki mengumpulkan maklumat daripada sumber yang karya
terdapat di sekeliling anda. ❖ Seni Halus
❖ Seni Reka
❖ Seni Kraf

jm

Tujuan: M engaplikasikan pengetahuan dan kefaham an untuk m em buat eksperimentasi
serta penerokaan menghasilkan dokum entasi perkem bangan seni visual di Malaysia
melalui penggunaan media, proses dan teknik.

Langkah:

1. Bahagikan m urid kepada tiga kum pulan. Kaedah stesen atau
stesen pembelajaran
2. Melalui pendekatan kaedah stesen: ialah sudut atau kawasan
• Kumpulkan sum ber m aklum at dalam bentuk m edia cetak di dalam bilik darjah.
seperti buku teks, buku rujukan, majalah, ensiklopedia, Murid perlu bergerak
brosur pam eran seni, keratan akhbar, kamus, bahan dari satu stesen ke
cetakan dari sum ber Internet dan sebagainya. stesen lain mengikut
• Letakkan secara berasingan bahan-bahan tadi mengikut jadual yang telah
bidang, iaitu bidang seni halus, seni reka dan seni kraf ditetapkan. Sekumpulan
di satu sudut atau kawasan di dalam bilik darjah anda. murid akan melakukan
• Setiap kum pulan akan bergerak dari satu stesen ke stesen tugas tertentu mengikut
berikutnya mengikut masa yang ditetapkan. Catatkan masa yang telah
pemerhatian anda. ditetapkan.
• Dapatkan maklumat berkaitan dengan tokoh dan karya.

3. Tuliskan hasil perbincangan anda dalam buku nota seperti
contoh di bawah.

Jadual 1.6 Contoh hasil perbincangan

Subbidang Tokoh dan karya Persatuan/Pertubuhan Institusi

Seni Catan Contoh: • Wednesday Art Group Syed Ahmad Jamal
Halus Syed Ahmad Jamal - di Kuala Lumpur pada menjadi tenaga
Umpan, 1958, tahun 1952. pengajar di STTI
Cat minyak bersama-sama Yeoh
• Presiden Persatuan Jin Ling. Tujuan asal
Pelukis Malaysia tahun STTI (1960) untuk
1979. melatih guru-guru
dalam mata pelajaran
seni seperti sejarah
dan apresiasi seni.

\ / \ / \ r \ A A A / *\ / \ / \ / \ / \ / \ >

14

Standard [sfanfWMf-niETfi

Dalam Persepsi Seni dan Eksplorasi Seni, anda telah m em aham i Selepas mempelajari subtajuk ini,
sejarah dan perkem bangan seni visual di Malaysia. Berdasarkan murid dapat:
kefahaman itu, hasilkan sebuah karya atau produk seni dan • Menjana idea dalam tugasan
diiringi penerangan tentang hasil kreatif anda itu.
perkembangan seni visual di
Malaysia

Tujuan:

1. Menganalisis dan memanipulasi hasil eksperimentasi daripada dokumentasi perkembangan seni
visual di Malaysia melalui penerokaan media, proses dan teknik dalam penghasilan karya.

2. M enzahirkan idea secara kreatif dan inovatif hasil daripada eksperimentasi dan penerokaan
dokumentasi perkembangan seni visual di Malaysia dalam penghasilan karya.

Alat/Bahan: Pilihan dokum entasi seperti berikut: Peta pem ikiran
• Lembaran kerja Artist Book
• Persembahan multimedia
• Poster

Langkah:

1. Lakukan aktiviti ini secara berpasangan.

2. Pem ilihan tajuk adalah bebas tetapi bertem akan sejarah perkem bangan seni visual
di Malaysia. C ontoh tajuk ialah “Karya dan Tokoh” dan “Pereka Terkenal di Malaysia”.

3. Buat laporan hasil projek dokum entasi m engikut strategi yang anda pilih.

Berikut adalah beberapa contoh dokum entasi yang boleh dijadikan panduan oleh m urid
dalam aktiviti Ekspresi Seni.

Lembaran kerja menggunakan Pendekatan Kritikan Seni

Karya Tokoh Penerangan

Penerangan: Pendekatan Kritikan
Pelukis Wednesday Art Group Seni merupakan proses
yang mengangkat tema penelitian sesuatu
kebudayaan negeri Kelantan karya berdasarkan
khususnya wayang kulit empat komponen,
sebagai hal benda karya. iaitu deskripsi, analisis,
interpretasi dan
Contoh: pertimbangan. Misalnya
Pendekatan Feldman.
Nik Zainal Abidin Nik Salleh,

Puja Pantai, 1958, Cat air

Koleksi LPSVN J

Rajah 1,5 Contoh lembaran kerja kritikan seni

15

Standard

Dalam Persepsi Seni dan Eksplorasi Seni, anda telah m em aham i Selepas mempelajari subtajuk ini,
sejarah dan perkem bangan seni visual di Malaysia. Berdasarkan murid dapat:
kefahaman itu, hasilkan sebuah karya atau produk seni dan • Menjana idea dalam tugasan
diiringi penerangan tentang hasil kreatif anda itu.
perkembangan seni visual di
Malaysia

Tujuan:

1. Menganalisis dan memanipulasi hasil eksperimentasi daripada dokumentasi perkembangan seni
visual di Malaysia melalui penerokaan media, proses dan teknik dalam penghasilan karya.

2. M enzahirkan idea secara kreatif dan inovatif hasil daripada eksperimentasi dan penerokaan
dokumentasi perkembangan seni visual di Malaysia dalam penghasilan karya.

Alat/Bahan: Pilihan dokum entasi seperti berikut: Peta pem ikiran
• Lembaran kerja Artist Book
• Persembahan multimedia
• Poster

Langkah:

1. Lakukan aktiviti ini secara berpasangan.

2. Pem ilihan tajuk adalah bebas tetapi bertem akan sejarah perkem bangan seni visual
di Malaysia. C ontoh tajuk ialah “Karya dan Tokoh” dan “Pereka Terkenal di Malaysia”.

3. Buat laporan hasil projek dokum entasi m engikut strategi yang anda pilih.

Berikut adalah beberapa contoh dokumentasi yang boleh dijadikan panduan oleh m urid
dalam aktiviti Ekspresi Seni.

Lembaran kerja menggunakan Pendekatan Kritikan Seni

Karya Tokoh Penerangan

Penerangan: Pendekatan Kritikan
Pelukis Wednesday Art Group Seni merupakan proses
yang mengangkat tema penelitian sesuatu
kebudayaan negeri Kelantan karya berdasarkan
khususnya wayang kulit empat komponen,
sebagai hal benda karya. iaitu deskripsi, analisis,
interpretasi dan
C o ntoh: pertimbangan. Misalnya
Nik Zainal Abidin Nik Salleh, Pendekatan Feldman.
Puja Pantai, 1958, Cat air
Koleksi LPSVN

________________________ J
Rajah 1.5 Contoh lembaran kerja kritikan seni

15

1rtist Book Persembahan Multimedia

Gambar foto 1.3 Artist Book Gambar foto 1.4 Multimedia

Poster

Gambar foto 1.5 Poster
Peta Pemikiran

I I

Mohamed Hoessein Enas % Zakariah Noor
I ...........
---------- ----- . - I - .............. /

Admonition, 1959, Flower Stall in Kampung, Kapal Korek Bijih Timah,
Cat minyak 1993, Cat minyak 1959, Cat air
Ihsan: Keluarga Zakariah
Gadis Korea, 1960, Noor
Cat minyak
Koleksi LPSVN

Rajah 1.6 Contoh dokumentasi menggunakan peta pemikiran

a:
43
^43

Tujuan:
1. Menganalisis dan memanipulasi hasil eksperimentasi daripada dokumentasi perkembangan seni
visual di Malaysia melalui penerokaan media, proses dan teknik dalam penghasilan karya.
2. M enzahirkan idea secara kreatif dan inovatif hasil daripada eksperim entasi dan
penerokaan dokumentasi perkembangan seni visual di Malaysia dalam penghasilan karya.

Pendekatan Im itasi ------------------------------------------------------

Langkah:
1. Pilih satu sahaja karya tokoh terkenal. M urid-m urid dibahagikan kepada tiga kum pulan
m engikut kategori seni visual, iaitu seni halus, seni reka atau seni kraf.
2. Aplikasikan asas seni reka untuk ketiga-tiga kategori seni visual tersebut. Misalnya,
imitasi terhadap karya tokoh terkenal menggunakan pelbagai m edia seperti pensel warna,
krayon, cat air dan pastel.
3. Berikut ialah contoh pendekatan imitasi seperti yang disarankan.

Karya Asal

Yong Mun Sen, Pendekatan Imitasi
Kampung di Tepi Laut, merupakan peniruan
1952, Cat air menerusi tanggapan
dan pengamatan pelukis
terhadap objek-objek
yang wujud di dunia ini,
contohnya Pendekatan
Mimesis (Peniruan).

Hasil Lakaran Karya Siap

Rajah 1.7 Contoh hasil meniru karya tokoh menggunakan Pendekatan Imitasi
17

Apresiasi Seni Standard famriMfegrem

M enerusi sesi Apresiasi Seni ini, setiap hasil perbincangan Selepas mempelajari subtajuk ini,
dan aktiviti anda dalam Ekspresi Seni akan dipam er dan murid dapat:
diperjelaskan melalui Tumpu Galeri. G unakan kaedah tiga • Mempamerkan hasil karya
stesen untuk m elakukan apresiasi karya ini. • Menghayati hasil karya

Dalam Tumpu Galeri ini, hanya karya-karya terbaik yang sendiri dan rakan dengan
akan dipam er dan dibincangkan. Bahan-bahan tersebut perlu menumpukan pada aspek
diletakkan di atas meja berasingan mengikut kategori. Bahasa Seni Visual
• Menjelaskan pengalaman
sendiri dalam penghasilan
karya

Tumpu Galeri

Tujuan: M em buat apresiasi karya seni visual berpandukan unsur seni dan prinsip rekaan.
Langkah:

1. G uru m em ilih tiga karya terbaik u n tu k setiap kategori.
2. Susun karya di atas meja m engikut tiga stesen seperti dalam rajah berikut.

R ajah 1.8 Contoh stesen berdasarkan kategori
3. M urid dan guru akan bergerak dari satu karya ke satu karya.
4. Wakil kum pulan akan diberikan masa dua hingga tiga m init untuk m em buat apresiasi

tentang hasil karya.
5. Ulangi proses seterusnya sehingga ke semua stesen selesai dilawati.
6. Catatkan perbincangan dalam buku nota anda.

18

Seni Halus ■Tokoh - A bdullah Ariff, C huah Thean Teng, A nthony Lau,
Redza Piyadasa, M ad A nuar Ismail, Ismail Zain
' Pertubuhan/Persatuan —Penang Im pressionist Society,
Wednesday A rt Group, Angkatan Pelukis SeMalaysia, Angkatan
Pelukis Malaysia
• Institusi - Sultan Idris Training College, Specialist Teacher’s
Training Institute, Institut Teknologi MARA, Universiti
Sains Malaysia

Perkembangan Tokoh - Zulkifli Haron, Jimmy Choo, Haji Hashim Hassan,
Seni Visual Hassan Abdul Muthalib, Ahm ad Haji Zainuddin
di Malaysia Pertubuhan - Majlis Rekabentuk Malaysia,
Majlis Inovasi Negara
Seni Reka Institusi - Institut Teknologi MARA, Universiti Sains M alaysia

• Tokoh - Azizah Ismail, Am inah Haji Amat, Norhaiza Noordin,
Seni Kraf - Haji Abd. R ahm an Long, Ishak Kassim, A inatishah Bilal Din

• Institusi - Perbadanan Kraftangan Malaysia, Institut K raf Negara

y= Sudut Kriteria Kejayaan > Contoh tokoh bidang seni reka adalah
Zulkifli Haron, Haji Hashim Hassan,
Dalam tajuk ini, saya telah memahami: Jimmy Choo dan Hassan Abdul Muthalib.

> Bidang seni halus m erujuk kepada > Majlis Rekabentuk Malaysia dan Majlis
lukisan, catan, cetakan dan area. Inovasi Negara bertanggungjawab
m emperkembangkan seni reka negara.
> Sejarah seni visual berm ula dari tahun
1920-an dan terus berkembang hingga > Seni kraf m erangkumi kraf tradisional dan
ke hari ini. kraf moden.

y Contoh tokoh terkenal bidang seni > Adiguru ialah orang yang m ahir dan pakar
halus adalah Abdullah Ariff, M oham ed dalam penghasilan sesuatu kraf.
Hoessein Enas, C huah Thean Teng,
Anthony Lau dan Zakaria Awang. > C ontoh adiguru terkenal negara ialah
Yusoff Haji Abdullah, Haji Abd. Rahman
> Pertubuhan yang menyemarakkan Long, Hajah Habibah Zikri, A m inah Haji
bidang seni ialah Penang Impressionist Am at dan Ishak Kassim.
Society, Wednesday A rt Group, Angkatan
Pelukis SeMalaysia dan Persatuan Pelukis > Dua institusi yang bertanggungjawab
Malaysia. memperkembangkan bidang kraf ialah
Perbadanan Kemajuan Kraftangan
> Institusi yang menawarkan kursus seni Malaysia dan Institut Kraf Negara.
pula ialah Sultan Idris Training College
dan Institut Teknologi MARA.

19

Soalan Objektif 5. Siapakah yang diberi gelaran sebagai
“Bapa Logo Hari Kebangsaan”?
1. A bdullah Ariff, A bdul Latiff M ohidin A Anthony Lau
B Zulkifli Haron
dan Dzulkifli Buyong terkenal dalam C Haji Hashim Hassan
D Ahm ad Haji Zainuddin
bidang :_______
6. Jimmy Choo terkenal dalam bidang reka
A area b e n tu k _______________
A grafik
B catan B fesyen
C animasi
C cetakan D kom unikasi visual

D seni reka Soalan Subjektif
1. P uan A m inah Haji A m at terkenal dalam
2. M ohamed Hoessein Enas ialah pelukis
a lira n _______________ penghasilan k r a f_______________
A realisme 2. Hajah Habibah Zikri pernah dianugerahi
B naturalisme
C ekspresionisme sebagai A diguru K ra f______________
D impresionisme pada tahun 2007.
3. Apakah peranan penubuhan Majlis
3. Nam akan tokoh seperti dalam gambar Inovasi Negara?
foto di bawah. 4. Nyatakan tiga contoh kraf tradisional
dan kraf moden.
Gambar foto 1 5. Apakah peranan Institut Kraf Negara?
6. Nam akan tokoh yang m enghasilkan
A Abdullah Ariff karya seperti dalam gambar foto berikut:
B Redza Piyadasa
C Syed A hm ad Jamal Ayam Jantan, 1963, Besi,
D M ohamed Hoessein Enas Koleksi LPSVN

4. Siapakah antara berikut adalah pengasas Gambar foto 2
Angkatan Pelukis SeMalaysia?
A Peter Harris
B Zakariah Noor
C Syed A hm ad Jamal
D Mohamed Hoessein Enas

BIDANG:

BAHASftSENi tlS.UAil,

Bahasa Seni Visual terbahagi kepada dua, iaitu unsur seni dan prinsip rekaan. Elemen
yang terdapat dalam unsur seni ialah garisan, rupa, bentuk, jalinan, ruang dan wama.
Prinsip rekaan pula terdiri daripada harmoni, kontra, penegasan, kepelbagaian,
imbangan, kesatuan serta irama dan pergerakan. Penggunaan Bahasa Seni Visual yang
tepat mampu menghasilkan karya seni visual yang menarik, mempunyai nilai estetik
yang tinggi dan nilai komersial serta dapat menghayati seni dengan lebih mendalam.

Koleksi LPSVN

C u b a anda lihat di sekeliling anda.
Dapatkah anda melihat garisan? Sudah
pasti banyak garisan di sekeliling anda
yang dapat dilihat dengan jelas seperti
dawai dan daun. Bolehkah anda nyatakan
jenis-jenis garisan tersebut? Garisan
terdapat pada alam semula jadi, objek
buatan manusia dan karya seni. Garisan
dapat menghasilkan pelbagai jenis rupa,
jalinan, bentuk dan ruang. Unsur garisan
pada karya seni menghasilkan perasaan
yang berbeza.

Koleksi LPSVN

Selepas mempelajari tajuk ini, anda dapat:
• memahami unsur garisan
• mengeksplorasi dan mengaplikasi unsur garisan

bagi mengukuhkan pemahaman terhadap Bahasa
Seni Visual
• menzahirkan idea dan konsep melalui pelbagai
sumber dan teknologi dalam penjanaan tugasan
• menghayati hasil karya Seni Visual

'it*,. .

Standard

Definisi Garisan Selepas mempelajari subtajuk ini,
murid dapat menjelaskan melalui
Garisan adalah kesan titik yang bergerak dihasilkan dengan perbincangan tentang:

menggunakan sesuatu alat atau media yang bermula • Definisi garisan

daripada satu titik permulaan merentasi sesuatu kawasan. • Jenis garisan pada:
❖ Alam semula jadi

Jenis Garisan ❖ Objek buatan manusia
❖ Karya seni visual

Garisan mempunyai pelbagai jenis sifat dan identiti yang • Fungsi garisan

tersendiri serta memberi pengertian yang berbeza-beza.

Jenis-jenis garisan ini merujuk kepada sifat-sifat fizikal sesuatu garisan itu seperti kasar, halus,

panjang, pendek, lurus, bengkok, terang, gelap, tebal, putus-putus dan sebagainya.

Rajah 2.1 Contoh-contoh garisan
Kita dapat melihat garisan-garisan ini pada alam semula jadi, objek buatan manusia dan
karya seni visual. Garisan-garisan ini wujud dengan jelas di sekeliling kita. Garisan pada alam
semula jadi ialah gambaran visual seolah-olah garisan sebenar kerana garisan ini berkontra
dengan persekitarannya.
Garisan pada alam semula jadi

■ " ..--I:',-

23

Garisan pada objek buatan manusia

Garisan pada karya seni visual

Ismail Abdul Latiff,
Night Bird Paradise 2001,
Akrilik atas kanvas

Rajah 2.2 Contoh-contoh garisan di sekeliling kita

Garisan boleh dihasilkan menggunakan pelbagai alat dan media. Alat dan media ini akan
memberi kesan garisan yang berlainan.

Kesan garisan Kesan garisan Kesan garisan u
daripada pensel daripada arang daripada pen
Alat dan media untuk
ar menghasilkan garisan
ialah pensel, arang,
Kesan garisan Kesan garisan Kesan garisan pen, marker pen, berus,
daripada marker pen daripada berus daripada krayon krayon dan sebagainya.
Garisan boleh
menimbulkan pelbagai
kesan perasaan:
❖ Garisan tegak •

menimbulkan rasa
tegas dan stabil.
❖ Garisan melintang
menimbulkan
rasa tenang dan
tenteram.

Rajah 2.3 Pelbagai kesan garisan daripada alat- dan media yang berbeza

24

Fungsi Garisan

Garisan yang dihasilkan dalam karya seni mempunyai pelbagai fungsi. Garisan dapat menghasilkan
rupa, ruang, jalinan, bentuk dan ton. Lihat contoh-contoh fungsi garisan di bawah:

2m m

Bentuk dalam karya dua

dimensi juga dikenali

sebagai bentuk ilusi

Garisan menghasilkan Garisan menghasilkan Garisan mewujudkan kerana tidak mempunyai
rupa jalinan ruang
isi padu.

Garisan menghasilkan Struktur garisan Tahukah anda bahawa
bentuk mewujudkan bentuk garisan pada ibu jari atau
cap jari setiap individu
adalah berbeza?

Rajah 2.4 Fungsi-fungsi garisan

Teknik Penghasilan Garisan

Garisan boleh dihasilkan dengan pelbagai teknik. Setiap teknik ini akan menghasilkan garisan
yang berbeza. Lihat contoh-contoh teknik di bawah:

Teknik capan Teknik canting Teknik titik

Teknik kolaj Teknik jahitan Teknik anyaman
Rajah 2.5 Teknik-teknik menghasilkan garisan

25

Garisan pada objek buatan manusia

Garisan pada karya seni visual

Ismail Abdul Latiff,
Night Bird Paradise 2001,
Akrilik atas kanvas

Rajah 2.2 Contoh-contoh garisan di sekeliling kita

Garisan boleh dihasilkan menggunakan pelbagai alat dan media. Alat dan media ini akan
memberi kesan garisan yang berlainan.

Kesan garisan Kesan garisan Kesan garisan £
daripada pensel daripada arang daripada pen
Alat dan media untuk
a r menghasilkan garisan
ialah pensel, arang,
Kesan garisan Kesan garisan daripada krayon pen, marker pen, berus
daripada marker pen daripada berus krayon dan sebagainya
Garisan boleh
menimbulkan pelbagai
kesan perasaan:
❖ Garisan tegak

menimbulkan rasa
tegas dan stabil.
❖ Garisan melintang
menimbulkan
rasa tenang dan
tenteram.

Rajah 2.3 Pelbagai kesan garisan daripada alat dan m edia yang berbeza

24

Fungsi Garisan

Garisan yang dihasilkan dalam karya seni mempunyai pelbagai fungsi. Garisan dapat menghasilkan
rupa, ruang, jalinan, bentuk dan ton. Lihat contoh-contoh fungsi garisan di bawah:

Garisan menghasilkan Garisan menghasilkan Garisan mewujudkan Bentuk dalam karya dua
rupa jalinan ruang dimensi juga dikenali
sebagai bentuk ilusi
kerana tidak mempunyai
Isi padu.

/V garisan pada ibu jari atau
cap jari setiap individu
Garisan menghasilkan Garisan menghasilkan Struktur garisan adalah berbeza?
bentuk ton mewujudkan bentuk

Rajah 2.4 Fungsi-fungsi garisan

Teknik Pengliasilan Garisan

Garisan boleh dihasilkan dengan pelbagai teknik. Setiap teknik ini akan menghasilkan garisan
yang berbeza. Lihat contoh-contoh teknik di bawah:

Teknik capan Teknik canting Teknik titik

Teknik kolaj Teknik jahitan Teknik anyaman
Rajah 2.5 Teknik-teknik menghasilkan garisan

25

Tujuan:

1. Mengidentifikasikan unsur garisan pada alam semula jadi, objek buatan manusia dan
karya seni.

2. Menginterpretasikan jenis dan fungsi garisan pada alam semula jadi, objek buatan
manusia dan karya seni.

Langkah:
1. Guru memaparkan slaid objek-objek yang terdapat di sekeliling kita.

2. Catatkan jenis-jenis garisan yang terdapat pada objek-objek tersebut dalam buku
nota anda.
Jadual 2.1 Jenis-jenis garisan pada objek di sekeliling kita

Objek Jenis garisan

• Tiang bendera • Garisan lurus
• Payung • . Garisan berpancar

3. Persembahkan hasil pemerhatian anda dalam bentuk peta
pemikiran i-THINK.

4. Bandingkan hasil pemerhatian anda dengan rakan-rakan
yang lain.

Soalan: Apakah garisan yang paling banyak dipaparkan?

/ L a tih a w fo rm a tZ f
1. Nyatakan sifat-sifat garisan berikut.

(d)

2. Kesan perasaan tegas boleh ditimbulkan menggunakan garisan ________ j.

3. Fungsi garisan yang mewujudkan ruang menyebabkan objek jauh kelihatan 3

4. Hujan ialah contoh garisan f pada alam semula jadi.

5. Apakah empat alat atau media yang boleh digunakan untuk menghasilkan garisan?

6. Nyatakan tiga media yang boleh menghasilkan kesan garisan kasar.

26

Standard

Garisan sangat mudah didapati sama ada pada alam semula Selepas mempelajari subtajuk ini,
jadi atau objek buatan manusia. Cuba lihat di sekeliling anda. murid dapat:
Bolehkah anda kenal pasti jenis garisan yang wujud? Mari kita • Membuat eksperimentasi dan
lakukan Kembara Visual berikut.
penerokaan unsur garisan
pada alam semula jadi dengan
pelbagai teknik.

^ im im m v m m .

Lokasi: Kawasan sekolah
Tujuan: Mengaplikasikan pengetahuan dan kefahaman untuk membuat eksperimentasi serta

penerokaan unsur garisan pada alam semula jadi, objek buatan manusia dan karya seni
melalui penggunaan media, proses dan teknik.
Langkah:
1. Bahagikan murid kepada beberapa kumpulan.
2. Murid dibawa ke luar kelas untuk membuat pemerhatian terhadap objek yang terdapat
di sekitar kawasan sekolah.
3. Nyatakan jenis-jenis garisan yang terdapat pada objek-objek tersebut.
4. Kemudian, lakarkan jenis garisan yang terdapat pada objek-objek tersebut.

5. Persembahkan hasil lakaran setiap kumpulan di hadapan kelas. Lihat contoh di bawah:

Jadual 2.2 Hasil lakaran daripada objek-objek di sekitar sekolah

Soalan: Bagaimanakah garisan yang beralun dapat diterjemah dalam bentuk seni visual?
27

IB Selepas mempelajari subtajuk ini,
murid dapat:
Berdasarkan pemerhatian anda semasa melakukan • Menterjemah hasil daripada
aktiviti dalam Kembara Visual, hasilkan karya seni
menggunakan unsur garisan mengikut kreativiti anda. eksperimentasi dan
Gunakan pengetahuan, imaginasi dan kreativiti anda dalam penerokaan unsur garisan
penghasilan karya tersebut. Hasilkan karya seni daripada untuk menghasilkan karya
unsur garisan yang menarik dan mempunyai nilai estetik. dengan menggunakan imaginasi
dan idea secara kreatif.

Tujuan:
1. Menganalisis dan memanipulasi hasil eksperimentasi unsur garisan melalui penerokaan
media, proses dan teknik dalam penghasilan karya seni.

2. Menzahirkan idea secara kreatif dan inovatif hasil daripada eksperimentasi dan
penerokaan unsur seni dalam penghasilan karya.

Langkah am:
1. Bahagikan murid kepada beberapa kumpulan.
2. Berdasarkan pemerhatian di sekeliling sekolah yang telah anda buat, hasilkan satu
karya seni unsur garisan mengikut kreativiti anda.

3. Pamerkan hasil karya seni anda semasa Tumpu Galeri di akhir tajuk ini.

Aktiviti A Lukisan aWHPRHM

Alat/Bahan: Arang atau pensel dan kertas lukisan.

Langkah:

Hasilkan lakaran Lorek pada Beri tumpuan Proses menghalusi
kasar objek. bahagian-bahagian terhadap penimbulan unsur garisan,
yang terlindung bentuk, ruang bentuk,
V oleh cahaya untuk dan cahaya. pencahayaan
menimbulkan dan bayang.
bentuk mengikut V
ton terang ke
ton gelap.

28

Aktiviti B Doodle Art

Alat/Bahan: Marker pen/pen/pensel/pensel warna dan kertas lukisan.
Langkah:

Sediakan alat dan bahan yang Mulakan lakaran doodle dengan satu
sesuai. motif pilihan.

Jadikan motif-motif di sekeliling Perincikan lukisan doodle dengan
anda sebagai inspirasi dalam pelbagai jenis garisan.
lukisan doodle.
Lakukan aktiviti
Doodle art yang telah siap. menghasilkan area dan
kraf anyaman yang
menggunakan unsur
garisan dengan meiayari
laman sesawang berikut:

https://plus.google.com/photos/1022176343448

https://goo.gl/
yxOF3p

https://plus.google.com/u/0/102217634344861

https://goo.gll
GQhGGs

29

Apreslasi Seni Selepas mempelajari subtajuk ini,
murid dapat:
Anda telah berjaya menghasilkan pelbagai karya seni yang • Mempamerkan hasil karya
kreatif berdasarkan aktiviti dalam Ekspresi Seni. Pamerkan • Menghayati hasil karya
karya anda dalam Tumpu Galeri di bawah. Nyatakan unsur
garisan yang terdapat dalam karya seni anda. Anda boleh sendiri dan rakan dengan
menyenaraikan media yang digunakan dalam penghasilan menumpukan pada aspek
karya seni tersebut. Bahasa Seni Visual
• Menjelaskan pengalaman
sendiri dalam penghasilan
karya

Tumpu Galeri

Tujuan: Membuat apresiasi berdasarkan hasil karya berpandukan unsur garisan.
Bahan: Hasil karya seni murid dalam aktiviti Ekspresi Seni
Langkah:

1. Wakil setiap kumpulan membawa hasil karya seni terbaik mereka ke hadapan kelas.
2. Wakil kumpulan mempamerkan karya seni dan menceritakan pengalaman mereka

dalam penghasilan karya tersebut berpandukan unsur garisan.
3. Murid-murid lain perlu menganalisis hasil kerja karya seni yang dipamerkan di

hadapan kelas.
4. Catatkan analisis unsur garisan terhadap pelbagai hasil karya seni tersebut dalam

buku nota.

G am bar foto 2.1 Murid membuat persembahan karya seni

30

Kesan titik yang bergerak dihasilkan dengan menggunakan sesuatu alat atau
media yang bermula daripada satu titik permulaan merentasi sesuatu kawasan.

Jenis Fungsi J Teknik Penghasilan

~1 ' • ton • kolaj • resis
• rupa • capan • tiupan
• tebal • ruang • titisan
• nipis • bentuk • jahitan • ukiran
• beralun • jalinan • lukisan • lelehan
• berpancar • lakaran • cakaran
• berlingkar • canting • percikan
• berpenjuru • tekapan • kolagraf
• putus-putus • anyaman • gosokan
• melengkung • renyukan
• pualaman
• guntingan

J

= S u d U l Kriteria K e j a y a a n melintang, garisan berlingkar, garisan
beralun dan garisan berpenjuru.
Dalam tajuk ini, saya telah memahami:
> Garisan ialah kesan titik yang bergerak > Garisan wujud pada alam semula jadi,
objek buatan manusia dan karya
dihasilkan menggunakan sesuatu alat atau seni visual.
media yang bermula daripada satu titik
permulaan merentasi sesuatu kawasan. > Fungsi garisan untuk menghasilkan rupa,
ruang dan jalinan manakala jalinan akan
> Alat dan media yang digunakan untuk menghasilkan bentuk dan ton.
menghasilkan garisan ialah pensel,
pen, arang, berus, pen teknikal dan > Garisan dihasilkan menggunakan pelbagai
sebagainya. teknik antaranya ialah lukisan, anyaman,
canting, jahitan, kolaj dan capan.
> Antara contoh-contoh garisan ialah
garisan tegak, garisan tebal, garisan
putus-putus, garisan berpancar, garisan

31

Soalan Objektif Soalan Subjektif

1. Garisan merupakan unsur seni penting 1. Berikan tiga contoh garisan pada objek
dalam penghasilan______________ buatan manusia.
A rupa dan catan
B warna dan rupa 2. Apakah kesan perasaan yang dapat
C bentuk dan lakaran digambarkan oleh garisan tegak?
D lakaran dan lukisan
3. Apakah teknik-teknik yang digunakan
2. Apakah kesan garisan yang dihasilkan untuk menghasilkan garisan dalam
oleh media arang? gambar foto di bawah?
A Garisan halus
B Garisan kasar
C Garisan putih
D Garisan nipis

3. Apakah fungsi garisan berdasarkan
gambar foto di bawah?

Gambar foto 1 Gam bar foto 2

A Menimbulkan rupa 4. Bezakan kesan garisan daripada beberapa
B Menimbulkan jalinan jenis media.
C Menimbulkan bentuk
D Menimbulkan pergerakan 5. Nyatakan jenis-jenis garisan yang
terdapat pada karya di bawah.

4. Berdasarkan contoh-contoh berikut, yang Rajah 1
manakah garisan pada alam semula jadi?
A Tulang ikan 6. Bagaimanakah garisan dapat
B Kipas tangan menghasilkan bentuk?
C Corak baju batik
D Lingkaran ubat nyamuk

5. Garisan melintang boleh memberikan
kesan perasaan
A stabil
B marah
C tenang
D gembira

32

Wuba lihat di sekeliling anda. Apakah
gambaran dalam pemikiran anda tentang rupa?
Apabila menyebut tentang rupa, pasti kita
akan membayangkan rupa wajah seseorang.
Namun begitu, dalam Bahasa Seni Visual, rupa
bukanlah wajah manusia sebaliknya imej yang
terhasil dalam bentuk dua dimensi (2D), iaitu
rupa hanya dapat dilihat dari sudut hadapan.

Selepas mempelajari tajuk ini, anda akan:
• memahami unsur rupa
• mengeksplorasi dan mengaplikasi unsur rupa bagi

mengukuhkan pemahaman terhadap Bahasa
Seni Visual
• menzahirkan idea dan konsep melalui pelbagai
sumber dan teknologi dalam penjanaan tugasan
• menghayati hasil karya Seni Visual

Persepsi Seni Standard ragnfMfeffnTnn

Definisi Rupa Selepas mempelajari subtajuk ini,
murid dapat menjelaskan melalui
Rupa ialah pertemuan hujung sesuatu garisan dengan perbincangan tentang:
permulaannya. Rupa juga dapat didefinisikan sebagai • Definisi rupa
kawasan dua dimensi (2D) yang dikelilingi ataupun dibatasi • Jenis rupa pada:
oleh garisan luar. Rupa hanya mempunyai panjang dan lebar.
Rupa juga dapat menghasilkan ilusi objek tiga dimensi (3D) ❖ Alam semula jadi
yang kelihatan seperti objek sebenar. ❖ Objek buatan manusia
❖ Karya seni visual
• Fungsi rupa

lenis Rupa

Rupa terdiri daripada dua jenis, iaitu rupa organik dan rupa geometri. Rupa organik ialah rupa
yang bebas tanpa sudut. Lingkaran garis luarnya beralun bebas, tidak mempunyai sempadan dan
terhasil secara spontan. Rupa geometri ialah rupa yang mempunyai sempadan, bersudut, bersifat
statik dan biasanya menggunakan alat geometri untuk menghasilkannya.

Jenis dan Contoh Rupa

Rupa organik jRupa geometri

Rajah 3.1 Jenis dan contoh rupa

Jenis-jenis rupa ini wujud pada alam semula jadi, objek buatan manusia dan karya seni
visual. Lihat contoh-contoh dalam rajah berikut:

Alam semula jadi Objek buatan manusia Karya seni visual
-)>S:SV >S\
s<4v f>if <sr\ts ^^

Rajah 3.2 Rupa di sekeliling kita

Rupa juga boleh dilihat secara rupa positif atau rupa negatif. Lihat rajah di bawah untuk
mengetahui langkah-langkah penghasilan rupa positif dan rupa negatif.

Objek sebenar sebagai Lukiskan garis luar Gelapkan seluruh Gelapkan latar
subjek kajian. subjek kajian. rupa tersebut. belakang yang
Rupa yang terhasil mengelilingi subjek.
ialah rupa positif. Rupa yang terhasil
ialah rupa negatif.

Rajah 3.3 Penghasilan rupa p ositif dan rupa negatif

Fungsi Rupa

Rupa mempunyai pelbagai fungsi. Olahan rupa boleh menghasilkan corak, lambang, logo
dan tipografi. Olahan rupa yang berulang-ulang boleh menghasilkan corak secara tindanan,
penambahan dan pengurangan seperti contoh berikut:

a Tindanan □ (b) Penambahan (c) Pengurangan

***#***# cccccccccccccccc

Corak hasil rupa tindanan Corak hasil rupa penambahan Corak hasil rupa pengurangan

Rajah 3.4 Corak yang terhasil daripada olahan rupa

35

Olahan rupa juga boleh menghasilkan logo atau simbol. n il
Logo atau simbol ialah rupa ringkas sesuatu subjek. Bolehkah
anda kenal pasti logo dan simbol di bawah?

Rajah 3.5 Contoh-contoh logo dan simbol Perhatikan rajah di atas.
Rupa yang dihasilkan
Selain itu, olahan rupa juga boleh menghasilkan tipografi. memaparkan dua imej
Tipografi merupakan antara elemen dalam penghasilan reka yang berbeza. Bolehkah
bentuk logo, poster dan pembungkusan. Tipografi yang paling anda menentukan imej
asas dihasilkan adalah menggunakan garisan grid 3 x 5 . Mari tersebut?
kita lihat contoh berikut:

Rajah 3.6 Contoh tipografi 3 x 5 Semua tipografi huruf
boleh menggunakan
garisan grid 3 x 5
kecuali huruf I, M, Q
dan W .

Teknik Penghasilan Rupa

Rupa geometri dan rupa organik boleh dihasilkan menggunakan beberapa
teknik. Teknik yang biasa digunakan ialah teknik lipatan dan guntingan,
teknik stensilan, teknik cetakan, teknik hard-edge dan lain-lain.

Lipatan dan guntingan Stensilan

Layari laman sesawang
berikut untuk melihat
tipografi lain yang
dihasilkan dengan
olahan rupa.

https:llgoo.gll
SbmWly

Cetakan

Rajah 3.7 Contoh teknik penghasilan rupa

36

Mari lakukan aktiviti berikut untuk mengenali jenis dan fungsi rupa yang wujud
di persekitaran kita.

Muttimec/te

T u ju an :
1. Mengidentifikasikan unsur rupa pada alam semula jadi, objek buatan manusia dan
karya seni.
2. Menginterpretasikan jenis dan fungsi rupa pada alam semula jadi, objek buatan manusia
dan karya seni.

Langkah:
1. Bahagikan murid kepada tiga kumpulan.
(a) Kumpulan A mengkaji rupa pada alam semula jadi
(b) Kumpulan B mengkaji rupa pada objek buatan manusia
(c) Kumpulan C mengkaji rupa pada hasil karya seni
2. Guru memaparkan tayangan slaid pelbagai kategori objek.
3. Berpandukan tayangan slaid tersebut, lakar rupa objek yang dipilih oleh kumpulan anda.
4. Bandingkan hasil lakaran kumpulan anda dengan kumpulan yang lain.
5. Bincangkan fungsi rupa objek yang dipilih.

Soalan:
1. Apakah yang anda perhatikan daripada lakaran rupa yang dihasilkan oleh setiap kumpulan?
2. Bagaimanakah anda mengklasifikasikan rupa yang terhasil?

W
1. IIssii tempat kosong dengan jawapan yang betul.

(a) ialah pertemuan hujung sesuatu garisan dengan permulaannya.
(b) Rupa b ersifat__________ dimensi.
(c) Olahan rupa yang berulang-ulang akan menghasilkan
2. Nyatakan jenis rupa berikut.

j j j § k (d)C ) wf ) (f)f )

3. Apakah fungsi rupa?
4. Berikan tiga teknik penghasilan rupa.

37

Standard

Anda telah mengetahui jenis, fungsi dan teknik yang Selepas mempelajari subtajuk ini,
digunakan untuk menghasilkan unsur rupa dalam Persepsi murid dapat:
Seni. Lakukan Kembara Visual berikut untuk lebih memahami • Membuat eksperimentasi
rupa yang terdapat di persekitaran anda. Anda akan dapat
melihat unsur rupa dengan lebih jelas. Kumpulkan maklumat dan penerokaan unsur rupa
unsur rupa yang terdapat di persekitaran anda. pada alam semula jadi dengan
pelbagai teknik.

lii; rr r r it r s r ; rr

Lokasi: Kawasan taman sekolah
Tujuan: Mengaplikasikan pengetahuan dan kefahaman untuk membuat eksperimentasi serta

penerokaan unsur rupa pada alam semula jadi, objek buatan manusia dan karya seni
melalui penggunaan media, proses dan teknik.
Langkah:
1. Bahagikan murid kepada beberapa kumpulan.
2. Secara berkumpulan, murid dibawa melihat dan memerhati persekitaran taman sekolah.
3. Setiap kumpulan dikehendaki memilih sekurang-kurangnya tiga subjek kajian.
4. Lakarkan jenis rupa subjek yang dipilih.
Soalan: Apakah jenis rupa pada subjek kajian yang anda pilih?

G am bar foto 3.1 Contoh tam an sekolah
38

Anda telah memahami maksud rupa dan fungsi rupa. Rupa Selepas mempelajari subtajuk ini,
boleh menghasilkan karya seni yang menarik seperti area, kad murid dapat:
ucapan, pembalut hadiah dan poster. • Menterjemah hasil daripada

Berdasarkan teknik penghasilan rupa yang anda pelajari eksperimentasi dan
dan lakaran rupa yang telah anda buat dalam Kembara penerokaan unsur rupa untuk
Visual, hasilkan projek-projek berikut menggunakan idea dan menghasilkan karya dengan
kreativiti anda. Anda boleh juga mengaplikasikan pengetahuan menggunakan imaginasi dan
anda tentang jenis-jenis rupa untuk menghasilkan karya idea secara kreatif.
yang menarik.

Tujuan:
1. Menganalisis dan memanipulasi hasil eksperimentasi unsur rupa melalui penerokaan
media, proses dan teknik dalam penghasilan karya.
2. Menzahirkan idea secara kreatif dan inovatif hasil daripada eksperimentasi dan
penerokaan unsur rupa dalam penghasilan karya.

Langkah am:
1. Bahagikan murid kepada beberapa kumpulan.
2. Berdasarkan lakaran pada Kembara Visual, hasilkan satu karya yang mengaplikasikan
unsur rupa mengikut kreativiti anda.
3. Pamerkan hasil karya seni anda semasa Tumpu Galeri di akhir tajuk ini.

Aktiviti A Pembalut Fail Lama

Alat/Bahan: Gam, gunting, pensel, pensel warna, warna krayon, fail lama, pita pelekat dan
kertas lukisan.

Langkah:

©

Lakar corak secara berulang-ulang pada Warnakan lukisan corak tersebut
beberapa keping kertas lukisan. Gunakan dan kemaskan.
kreativiti anda dalam mencorak.

39

Kemudian, gunakan kertas lukisan Kemaskan balutan fail,
tersebut untuk membalut fail lama.

Aktiviti B Kad Ucapan Pop-up .............. —■—— -------------------------

Alat/Bahan: Pensel warna/cat air, pensel/mar/cer pen, pisau pemotong kertas, kertas lukisan
dan kertas manila.

Langkah:

Lukis gambar latar di atas sekeping Lukis rama-rama di atas kertas
kertas lukisan. Lipat kepada dua lukisan lain dan warnakan. Lipat
bahagian yang seimbang. lukisan tersebut dengan seimbang dan
gunting mengikut bentuk rama-rama.
Tampal unjuran di sebelah kiri dan
kanan rama-rama tersebut.

Tandakan kedudukan rama-rama di Lekatkan kertas latar tadi pada
atas kertas latar. Tebuk bahagian yang kertas manila untuk dijadikan
ditanda itu dan masukkan unjuran kad. Hias kad dengan kreatif
kertas rama-rama. Gamkan unjuran dan tulis ucapan anda.
kertas itu di belakang kertas latar.

40

Dalam sesi Apresiasi Seni ini, anda dan rakan-rakan Standard ,5^ $ ^
dikehendaki mempamerkan hasil karya yang telah siap untuk
dinilai oleh guru dan rakan-rakan. Anda boleh menerangkan Selepas mempelajari subtajuk ini,
perkaitan hasil karya seni anda dengan pengetahuan unsur murid dapat:
rupa yang telah dipelajari. • Mempamerkan hasil karya
• Menghayati hasil karya
Penilaian mestilah menggunakan Bahasa Seni Visual
yang betul dan tepat. Terangkan pengalaman anda semasa sendiri dan rakan dengan
menghasilkan karya seni dan bandingkan proses yang anda menumpukan pada aspek
lalui dengan rakan-rakan anda. Bahasa Seni Visual
• Menjelaskan pengalaman
sendiri dalam penghasilan
karya

Tumpu Galeri

Tujuan: Membuat apresiasi berdasarkan hasil karya berpandukan unsur rupa.
Bahan: Hasil karya seni murid dalam aktiviti Ekspresi Seni
Kaedah:

1. Guru memilih hasil karya terbaik daripada setiap kumpulan untuk dipersembahkan
di hadapan kelas.

2. Wakil kumpulan mempersembahkan karya seninya dengan menceritakan pengalaman
dalam penghasilan karya seni tersebut berpandukan unsur rupa.

3. Kumpulan lain perlu membuat pemerhatian terhadap karya seni yang dipersembahkan.
4. Catatkan pemerhatian dalam buku nota anda.

Jenis Pertemuan penghujung garisan Teknik penghasilan
dengan permulaannya.
T1 1
Fungsi
rupa organik 1 • kolaj
rupa geometri • capan
• menghasilkan corak • cetakan
• menghasilkan simbol • stensilan
• hard-edge
dan logo • lipatan dan guntinganj
• menghasilkan tipografi

41

mmKliteria Kejayaan Rupa juga boleh dilihat dalam bentuk
rupa positif dan rupa negatif.
Dalam tajuk ini, saya telah memahami:
> Rupa ialah pertemuan penghujung Fungsi rupa untuk menghasilkan corak,
simbol, logo dan tipografi.
garisan dengan permulaannya.
Rupa terhasil melalui teknik seperti
> Rupa juga didefinisikan sebagai cetakan, stensilan, lipatan dan guntingan,
kawasan dua dimensi yang dikelilingi hard-edge, kolaj dan capan.
atau dibatasi oleh garisan luar.

> Rupa bersifat dua dimensi.

> Terdapat dua jenis rupa, iaitu rupa
organik dan rupa geometri.

Latihan

Soalan Objektif Soalan Subjektif
1. Apakah yang dimaksudkan dengan rupa
1. Apakah jenis rupa yang bersifat bebas dan
tidak mempunyai sudut? geometri?
A Rupa positif
B Rupa negatif 2. Berikan tiga contoh rupa objek buatan
C Rupa organik manusia.
D Rupa geometri
3. Anda boleh menghasilkan rupa
2. Apakah jenis rupa dalam rajah di bawah? corak dengan cara ___________
dan.

4. Nyatakan tiga teknik penghasilan rupa.

Rajah 1 5. Bagaimanakah corak terhasil?

A Rupa bebas 6. Mengapakah anda perlu tahu tentang
B Rupa organik rupa geometri dan rupa organik?
C Rupa tipografi
D Rupa geometri

3. Huruf yang diolah daripada rupa dikenali
s e b a g a i ______________
A abjad
B tulisan
C tipografi
D rupa positif

42

P ernahkah anda melihat Tugu Negara?
Area pahlawan yang anda lihat itu ialah
unsur bentuk. Bentuk bersifat tiga dimensi
yang mempunyai isi padu ataupun kelihatan
seperti mempunyai isi padu. Bentuk
boleh juga bersifat dua dimensi (2D) yang
dikenali dengan bentuk ilusi ataupun
bentuk tiga dimensi (3D) yang dikenali
dengan bentuk konkrit.

Selepas mempelajari tajuk ini, anda akan:
• memahami unsur bentuk
• mengeksplorasi dan mengaplikasi unsur bentuk

bagi mengukuhkan pemahaman terhadap Bahasa
Seni Visual
• menzahirkan idea dan konsep melalui pelbagai
sumber dan teknologi dalam penjanaan tugasan
• menghayati hasil karya Seni Visual

Standard r n q m ,

Definisi Bentuk Selepas mempelajari subtajuk ini,
murid dapat menjelaskan melalui
Bentuk ialah objek yang mempunyai struktur jisim dan perbincangan tentang:
isi padu. Bentuk juga mempunyai lebih daripada satu • Definisi bentuk
perm ukaan dan boleh dilihat dari segi ketinggian, isi padu • Jenis bentuk pada:
serta kelebarannya. Bentuk pada alam dapat dilihat daripada
pelbagai sudut pandangan. Begitu juga karya area berbentuk ❖ Alam semula jadi
tiga dimensi (3D). Bentuk dalam karya catan atau lukisan pula ❖ O b je k buatan manusia
hanya dapat dilihat dalam bentuk dua dimensi (2D). ❖ Karya seni visual
• Fungsi bentuk

Apakah perbezaan
antara rupa dengan
bentuk?

R ajah 4.1 Bentuk yang bersifat tiga dim ensi (3D)

Jenis Bentuk

Bentuk terdiri daripada dua jenis, iaitu bentuk konkrit dan bentuk ilusi. Bentuk konkrit boleh
dilihat dalam area dan karya seni 3D. Bentuk ilusi pula dihasilkan melalui penggunaan konsep
seperti perspektif untuk m enunjukkan bentuk dalam karya 2D. Jadual di bawah menunjukkan
perbandingan antara bentuk konkrit dengan bentuk ilusi.

Jadual 4.1 Perbandingan antara bentuk konkrit dengan bentuk ilusi

Bentuk konkrit Bentuk ilusi

Bersifat tiga dim ensi (3D). Bersifat dua dim ensi (2D).
Boleh disentuh, dilihat dan dipegang.
W ujud pada objek-objek fizikal seperti kereta, Hanya boleh dilihat tetapi tidak boleh dirasa oleh
bunga dan ukiran kayu. deria sentuh.

D ilihat dalam gam baran hasil lukisan, catan,
cetakan dan foto.

Contoh bentuk konkrit Contoh bentuk ilusi
V.

44