บทบาท Prime Mover กับการขับเคลื่อนวาระคุณภาพอากาศ

02

01
03

04
05

06

07

..

08

.

บทำบ�ทำ
Prime Mover

กัับกัารขัับเคลื่�่อน
วาระคุณภาพอากัาศ

ISBN 9786165850025 พิิ สู้จัน์อัักษร
พิิ มพิ์ ครั้้�งแรั้ก พิฤศจิิกายน 2564 คอมม่อนบ�ุคสุ

คณะผู้�้จััดทำำ� ปกและร้ปเล่ม
ผศ. ดรั้.รั้ณบรั้รั้จิบ อภิิรั้ติิกุล กนกพิรั้ ลออวิไล
รั้ศ. ดรั้.ธั้นวดี สุุขสุาโรั้จิน์
ผศ. ดรั้.กฤษฎากรั้ ว่องวุฒิิกุล จััดพิิ มพิ์ โดย
ดรั้.ปิิยศ้กดิ� มานะสุ้นติ์ สุำาน้กงานกองทุนสุน้บสุนุนการั้สุรั้้างเสุรั้ิม
ผศ. ดรั้.นิอรั้ สุิรั้ิมงคลเลิศกุล สุุขภิาพิ (สุสุสุ.)
ผศ. ดรั้.รัุ้จิิกาญจิน์ นาสุนิท อาคารั้ศูนย์เรั้ียนรัู้้สุุขภิาวะ เลขที� 99/8
พิญ.นวรั้้ติน์ อภิิรั้้กษ์กิติติิกุล ซอยงามดูพิลี แขวงทุ่งมหาเมฆ เขติสุาทรั้
กรัุ้งเทพิฯ 10120
บรรณ�ธิิก�รบริห�ร โทรั้ศ้พิท์ 02-343-1500 โทรั้สุารั้ 02-343-1551
ศ. ดรั้.ศิว้ช พิงษ์เพิี ยจิ้นทรั้์ อีเมล esaraban@thaihealth.or.th
เว็บไซติ์ https://www.thaihealth.or.th
บรรณ�ธิิก�รต้�นฉบับ
ชญานี ขุนก้น พิิ มพิ์ ทำ่� บจิก. เอเธันสุ์ พิ้ บลิชช�ิง
โทรั้ศ้พิท์ 02-252-0841, 02-503-8693

2

สู�รบัญ

คำานำา 4
บทีนำา 6
Prime Mover 8

เวทีีเสวนา 12

12 01 บทบาทของ Prime Mover 90 04 PM2.5 กับร่างกฎหมายอากาศ
ในการสร้างความตระหนักร้ สะอาด้ในบริบทของประเทศไทย
ด้้านมลพิิษทางอากาศ
108 05 ถอด้บทเร่ยนการรับมือ
38 02 มองไปข้างหน้า โควิด้-19 ส้่การบริหารจััด้การ
หาฟ้า้ ใสไร้หมอกควัน มลพิิษทางอากาศอย่างยั�งยืน

66 03 บทบาทของพิรรคการเมือง 126 06 PM2.5 บทบาทของสตร่
ท่�ม่ต่อการยกระด้ับคุณภาพิ ต่อการบริหารจััด้การมลพิิษ
อากาศสําหรับประเทศไทย ทางอากาศ

บทีส่งที้าย: หน่�งปีี Prime Mover 140

142 ศ. ด้ร.ศิวัช พิงษ์เพิ่ยจัันทร์ 158 ด้ร.ปิยศักด้ิ� มานะสันต์
147 ผศ. ด้ร.รณบรรจับ อภิรติกุล 162 ผศ. ด้ร.นิอร สิริมงคลเลิศกุล
150 รศ. ด้ร.ธัันวด้่ สุขสาโรจัน์ 166 ผศ. ด้ร.รุจัิกาญจัน์ นาสนิท
154 ผศ. ด้ร.กฤษฎากร ว่องวุฒิิกุล 171 พิญ.นวรัตน์ อภิรักษ์กิตติกุล

ภาคผนวกั 174

3

คำ�นำ�

มลพิษิ ทางอากาศเป็น็ ความทา้ ทายทส�่ ่ง่ ผลกระทบต่อ่ ส่ขุ ภาวะของคนไทยมาอยา่ งยาวนาน
และป็ัญหามลพิิษทางอากาศนับเป็็นต่้นเหตุ่ส่าำ คัญในการกระตุ่้นให้เส่�่ยงต่่อการเกิดโรค
ไมต่ ่ดิ ต่อ่ เรอ�้ รงั ต่า่ งๆ ซึ่ง�่ คดิ เป็น็ 3 ใน 4 ของการเส่ย่ ชีว่ ติ ่ของคนไทย ส่อดคลอ้ งกบั ทป�่ ็ระชีมุ
ส่มชั ีชีาส่หป็ระชีาชีาต่ิ ครง�ั ท�่ 73 ป็ี พิ.ศ. 2561 ทป�่ ็ระกาศใหม้ ลพิษิ ทางอากาศเป็น็ ป็จั จยั
ความเส่ย�่ ง 1 ใน 5 รว่ มกบั พิฤต่กิ รรมการรบั ป็ระทานอาหารทไ�่ มถ่ ูกู หลกั โภชีนาการ การส่บู
บหุ ร�่ การดม�้ เครอ�้ งดม�้ แอลกอฮอล์ และการไมม่ ก่ จิ กรรมทางกาย
ส่ถูานการณ์์ในภาพิรวมคุณ์ภาพิอากาศของป็ระเทศไทย ป็ี 2563 ด่ข�่นกว่าป็ีท�่ผ่านมา
ป็ระกอบกับส่ถูานการณ์์การแพิร่ระบาดของโรคต่ิดเชี�อ้ ไวรัส่โคโรนา (COVID-19) ทาำ ให้
กจิ กรรมอนั กอ่ ใหเ้ กดิ มลพิษิ ทางอากาศลดลงในทกุ ภาคส่ว่ น โดยเฉพิาะในภาคการจราจร
ขนส่ง่ การใชีน้ า�ำ มนั ส่าำ เรจ็ รปู ็ลดลงรอ้ ยละ 12 การใชีพ้ ิลงั งานไฟฟา้ ลดลงรอ้ ยละ 3 การเผา
ในท�โ่ ล่งลดลง (จุดความร้อนลดลงร้อยละ 7) ภาคอุต่ส่าหกรรมลดกาำ ลังการผลิต่และป็ิด
กจิ การเพิม�ิ ขน�่ จากส่ภาพิเศรษฐกจิ ของโลกทข�่ ยายต่วั ลดลง อยา่ งไรกต็ ่าม มลพิษิ ทางอากาศ
ไยมงั เ่คกงนิ เก1นิ 0คา่ไมมคาตร่อรฐนาน(PMได1แ้0)กก่ ฝา๊ ุ่ซน�ุึ่โลอะโอซึ่อนง(ขOน3า)ดแไลมะเ่ กส่นิารอ2นิ.5ทไรมย่ คร์ ระอเหนยง(Pา่ Mย2(.V5)OฝุC่น�ุ sล)ะอองขนาด
พิน�้ ทก�่ รงุ เทพิมหานครและป็รมิ ณ์ฑล พิบวา่ ป็ี 2563 อยใู่ นชีว่ ง 20-25 มคก./ลบ.ม. คา่ เฉลย�่
ทง�ั 6 จงั หวดั (กรงุ เทพิมหานคร นนทบรุ ่ ส่มทุ รป็ราการ นครป็ฐม ป็ทมุ ธาน่ และส่มทุ รส่าคร)
23 มคก./ลบ.ม. (ลดลงจากป็ี 2562 รอ้ ยละ 12) ในขณ์ะทพ�่ ิน�้ ทภ�่ าคเหนอ้ พิบวา่ ป็ี 2563
จาำ นวนวนั ทฝ�่ ุ่น�ุ ละอองเกนิ คา่ มาต่รฐาน 112 วนั (เทา่ กบั ป็ี 2562) จดุ ความรอ้ นส่ะส่ม 88,855
จดุ (ลดลงจากป็ี 2562 รอ้ ยละ 2) ป็รมิ าณ์ฝุ่น�ุ ละอองขนาดเลก็ เฉลย�่ 24 ชีว�ั โมงส่งู ส่ดุ 366
มคก./ลบ.ม. (เพิม�ิ ขน�่ จากป็ี 2562 รอ้ ยละ 4) จากขอ้ มลู เหลา่ น�่ เหน็ ไดช้ ีดั วา่ ทกุ ภาคส่ว่ น
ยงั ต่อ้ งเรง่ ทาำ งานเพิอ�้ ป็อ้ งกนั และแกไ้ ขป็ญั หาอยา่ งเขม้ ขน้
ส่าำ นกั งานกองทนุ ส่นบั ส่นนุ การส่รา้ งเส่รมิ ส่ขุ ภาพิ (ส่ส่ส่.) ต่ระหนกั และใหค้ วามส่าำ คญั ถูง่ ผล
จกง่รมะงุ่ทขบบั ต่เอ่คสล่ขุอ�้ ภนากพาิจรทากาำ มงาลนพิตษิ่ง�ั ทแาต่งร่ อะาดกบั าพศิน�้โดทยไ�่ เปฉ็จพินาถะูง่ฝุร่น�ุ ะลดะบั อนอโงยขบนาายดเเพลิอ�้ก็ เรหง่ รแอ้กไ้ PขMป็ญั2.5ทหเ�่ากอดิ ยขา่ น�่ ง
เรง่ ดว่ นโดยใชีก้ รอบเป็า้ หมายเชีงิ ยทุ ธศาส่ต่รข์ องส่ส่ส่. ทป�่ ็ระกอบไป็ดว้ ย ส่นบั ส่นนุ การพิฒั นา
นวตั ่กรรม งานวชิ ีาการและความรู้ เนน้ พิฒั นาศกั ยภาพิบคุ คล ชีมุ ชีนและองคก์ ร ส่านพิลงั
ภาคแ่ ละเครอ้ ขา่ ย พิฒั นากลไกนโยบายส่งั คม ส่ถูาบนั และส่อ�้ ส่าร จดุ ป็ระกาย ชีแ�่ นะส่งั คม

4

บทเรย่ นความส่าำ เรจ็ ในการทาำ งานส่รา้ งเส่รมิ ส่ขุ ภาวะของส่ส่ส่.องคป์ ็ระกอบหนง�่ คอ้ การ
ส่นบั ส่นนุ ผนู้ าำ เพิอ�้ ส่รา้ งความเป็ลย�่ นแป็ลง หรอ้ ทเ�่ รย่ กกนั ในชีอ�้ เลน่ วา่ Prime Mover ซึ่ง�่
กค็ อ้ คนทม�่ ่ Passion ในป็ระเดน็ เฉพิาะ เกาะต่ดิ กดั ไมป่ ็ลอ่ ย ยด่ มน�ั ในความถูกู ต่อ้ ง พิรอ้ ม
เป็น็ ป็ากเป็น็ เส่ย่ งของส่งั คม รวมทง�ั ส่อ�้ ส่ารเพิอ�้ ส่รา้ งความรอบรกู้ บั ทกุ ภาคส่ว่ น โดยเฉพิาะ
ในบริบทการจัดการคุณ์ภาพิอากาศส่าำ หรับป็ระเทศไทยท�่เป็็นความจาำ เป็็นอย่างเร่งด่วน
โครงการนเ�่ ป็น็ องคป์ ็ระกอบรว่ มทส�่ ่าำ คญั ในการดาำ เนนิ งานส่รา้ งเส่รมิ ส่ขุ ภาวะอยา่ งมงุ่ เป็า้
ท้ายน�่ ส่ส่ส่.ยังคงย้นยนั ท�จ่ ะส่นบั ส่นุนอย่างเข้มข้นในการทาำ งานเพิ�อ้ ลด ป็้องกัน รวมท�งั
แกไ้ ขป็ญั หามลพิษิ จากส่ง�ิ แวดลอ้ ม เพิอ�้ ใหท้ กุ คนบนผน้ แผน่ ดนิ ไทยใชีช้ ีว่ ติ ่อยา่ งมส่ ่ขุ ภาวะ
นายชาติิวุฒุ ิิ วุังวุล
ผู้�อ้ ำำานวุยการสำำานักสำนบั สำนุนการควุบคมุ ปัจั จยั เสำ�่ยงทางสำุขภาพ
สำาำ นกั งานกอำงทนุ สำนับสำนนุ การสำรา� งเสำริมสำขุ ภาพ (สำสำสำ.)

5

บทำนำ�

มทล�ส่ ่พังิคิษมทไาทงยอเารก�ิมาต่ศรโะดหยนเฉักพริู้ถาูะ่งพฝุิ่�นุษิ ลภะยั อออันงตข่รนาายดในเลวก็ งกPวM้าง2.ม5 าหกรขอ้ �น่ ฝุใุ่�นนพชิีษิ่วงจหิ�วลเาปย็น็ ป็ปีม็ราานก่� ฏอกยาา่ รงณไร์์
ก็ต่าม ความทม�่ ่แหลง่ กำาเนิดท่�หลากหลายและเกย�่ วพินั อยา่ งยิง� กับกิจกรรมทางเศรษฐกิจ
สแ่ลาำ เะรก็จาลรุลใช่วี้ชงีไว่ ดิต่้โปด็รยะเรจ็วาำ เวพนั ิรกาะารจแาำ กเปไ้็ข็นปต็่ัญ้องหอาาPศMัย2ค.5วจาง่มมรค่่ววมามม้อซึจ่ับาซกึ่อ้ ทนุกแภลาะคยสา่่วกนจะคผวลาักมดทัน่�ผใหล้
แกนระวททบางรกา้ ายรแแรกงไ้ไมข่ไป็ดัญ้เกหิดาขยน�่ังคในงเทป็ัน็นทล่ ักอษ่กทณ์ง�ั ะคตว่ั�งารมับรมบั ารกู้ทกว่� วา่ ่าPแMก้ไ2ข.5ทเป่�ต็่น็้นฤเหดตกู ุ่าทลงั� ยทงั �่ปม็จัส่ ่จ่วุบนันทงาำ าใหน้
วิจัยจากทั�วโลกท่�ทยอยถููกเผยแพิร่ออกมาอย่างต่่อเน�้องได้ให้ข้อมูลอันน่าต่ระหนกมาก
ข่�นๆ ถู่งผลกระทบต่่อสุ่ขภาพิและส่ิ�งแวดล้อม ไม่ว่าจะเป็็นความเชี�้อมโยงต่่อการเกิดโรค
หลายโรคท�่มนุษย์เราคาดไม่ถู่งมากอ่ น อยา่ งเบาหวาน อัลไซึ่เมอร์ หรอ้ แม้แต่โ่ ควิด-19 ท�่
นงาับนอว่กิจดัย้วหยลวา่ายปช็ีริน� าไกดฏบ้ ก่งาชีร�ไ่ ณป็์ท์กค�่ารวเาปม็ลส่่�ยัมนพิแนั ปธ็ล์เชงีิงส่บภวากพิขภอูมงิอPาMกา2.5ศท(�่มcต่l่imอ่ อaตั t่eรากcาhรaเnส่gย่ eชี)ว่ ติท่�่ทไม�ัว่
โลกกำาลังเผชีิญอยู่เวลาน�่ ได้เข้ามาเป็็นต่ัวแป็รส่ำาคัญท่�กระทาำ ซึ่ำ�าเต่ิมให้ป็ัญหา PM2.5 ยิ�ง
ทวค่ วามรุนแรงมากข่น� ไป็อก่ อยา่ งหล่กเลย�่ งไมไ่ ด้

ดวาว้ รยะคเรวง่าดมว่ต่นระ“หโคนรกั งแกลาะรใสห่รค้า้ วงพาิมลสเ่มำาอ้คงญั ส่กรบัา้ งป็ส่ญั รรหคา์ม(AลcพิtษิivทeาCงiอtiาzกeาnศ)โแดลยะเผฉนู้พิำาาเะพิPอ�้ Mส่2ร.5า้ ซงึ่คง่� เวปา็น็ม
เป็ล�ย่ นแป็ลง (Prime Mover) ในบริบทการจัดการคณุ ์ภาพิอากาศส่ำาหรับป็ระเทศไทย”
โดยส่าำ นักงานกองทุนส่นับส่นุนการส่ร้างเส่ริมสุ่ขภาพิ หร้อ ส่ส่ส่. จ่งเกิดข�่น เพิ�้ออาศัย
กลไกนวัต่กรรมทางความคิดท�่เร่ยกว่า “Prime Mover” ซึ่่�งเป็็นบทเร่ยนความส่าำ เร็จท�่
ผ่านมาของส่ส่ส่.ในการทำางานส่ร้างเส่ริมสุ่ขภาวะในการส่นับส่นุนการขับเคล�้อนวาระ
คุณ์ภาพิอากาศ โดยการส่านพิลังผเู้ ชีย่� วชีาญจากหลากหลายส่าขารวม 8 คน ในการผลัก
คดนัรอกบารคสล่อ้�ุมสใ่นารทแกุ ลมะิตจ่ิ ดุ แปล็ระะทกุการยะสด่งั บั คตม่ั�งใแหตเ้ ่ก่ป็ดิ รคะวชีาามชีรนคู้ ผวาู้ป็มฏเขิบา้ตั ่ใงิจาถนูง่ ปผ็ญัา่ นหกาาPรMจัด2.5ทอาำ ยส่า่�อ้ งชกีดัารเจใหน้
ขอ้ มลู ผ่านส่�อ้ ในชี่องทางต่่างๆ การจัดเวทเ่ ส่วนา ไป็จนถู่งระดับนโยบายภาครัฐ ผ่านการ
จัดทำาข้อเส่นอแนะและแนวทางการแก้ไขป็ัญหามลพิิษทางอากาศอย่างเป็็นระบบ อัน
ป็ระกอบไป็ด้วย ศ. ดร.ศวิ ชั ี พิงษ์เพิย่ จันทร์ ผศ. ดร.รณ์บรรจบ อภิรต่ิกุล รศ. ดร.ธนั วด่
สุ่ขส่าโรจน์ ผศ. ดร.กฤษฎากร ว่องวฒุ ิกุล ดร.ป็ิยศักดิ� มานะส่ันต่์ ผศ. ดร.นอิ ร ส่ิรมิ งคล-
เลิศกุล ผศ. ดร.รุจิกาญจน์ นาส่นทิ ร่วมดว้ ย พิญ.นวรัต่น์ อภริ กั ษก์ ิต่ต่ิกลุ

6

ดังเชี่น บทบาท Prime Mover กัับกัารขัับเคลื่�่อนวาระคุณภาพอากัาศ ท่�เป็็นส่่วนหน่�ง
ของการทาำ งานส่อ้� ส่ารของ Prime Mover ซึ่ง�่ จัดทาำ ข�น่ เพิ�อ้ รวบรวมบทบาทของ Prime
Mover หรอ้ ผนู้ าำ เพิอ�้ ส่ร้างความเป็ลย่� นแป็ลงในบรบิ ทการจดั การคุณ์ภาพิอากาศส่าำ หรบั
ป็ระเทศไทย ในชี่วงเวลาต่ลอดหนง่� ป็นี บั ต่ั�งแต่่เป็ดิ ต่ัวโครงการเมอ้� วนั ท�่ 11 พิฤศจกิ ายน
ป็ี 2563 เน้�อหาหลักของหนังส่้อป็ระกอบด้วยการถูอดเร่ยบเร่ยงเน�้อหาจากกิจกรรม
เวท่เส่วนารวม 6 คร�ัง ป็ิดท้ายด้วยบทส่ัมภาษณ์์บทเร่ยนการทำางานในโครงการของ
Prime Mover แต่่ละคน โดยกิจกรรมครง�ั ท่� 01: “บทบาทของ Prime Mover ในการ
ส่ร้างความต่ระหนักรู้ด้านมลพิิษทางอากาศ” เป็็นการเป็ิดต่ัวและแนะนาำ โครงการและ
คณ์ะทาำ งาน ครงั� ท�่ 02: “มองไป็ขา้ งหนา้ หาฟา้ ใส่ไรห้ มอกควนั ” พิดู คยุ ถูง่ การบรหิ ารจดั การ
ชีว่ มวลในพิน้� ทภ่� าคเหนอ้ ต่อนบนของป็ระเทศไทย ครง�ั ท�่ 03: “บทบาทของพิรรคการเมอ้ ง
ท�่ม่ต่่อการยกระดับคุณ์ภาพิอากาศส่ำาหรับป็ระเทศไทย” อัพิเดทการทาำ งานของส่ภา
กผแู้ับทร่านงรกาฎษหฎมรใานยผอลากักดานัศวส่าะรอะาคดณุ ใ์นภบาพริิบอทากขาอศงแป็ลระะกเทฎศหไมทายย”อาชกีวาศนสถู่ะกอถูา่งดกาครรรง�ั ับทม�่ 0้อ4ภ: “ัยPพิMิบ2ัต.5่ิ
ฉุกเฉินอันเน�้องจากเหตุ่ระเบิดโรงงานเม็ดพิลาส่ต่ิกในซึ่อยกิ�งแก้ว เพิ�้อมุ่งสู่่การป็ฏิรูป็
การจัดการกฎหมายส่�ิงแวดล้อมอย่างเป็็นรูป็ธรรม คร�ังท�่ 05: “ถูอดบทเร่ยนการรับม้อ
โควิด-19 สู่่การบริหารจัดการมลพิิษทางอากาศอย่างย�ังย้น” กล่าวถู่งการป็รับใชี้กลไก
การรับม้อภัยพิิบัต่ิเร่งด่วน กรณ์่โควิด-19 ท่�เป็็นวาระแห่งชีาต่ิ เพิ้�อการรับม้อกับป็ัญหา
กPาMรบ2.5รทหิ �่เาปร็น็จดวั ากราะรแมหลง่พิชษีิ าทต่าเิ ชงี่นอากกันาศแล”ะซึค่ง่� รเป�งั ็สน็ ุ่ดกทารา้ สย่ะคทรอ้ ง�ั นทบ่� 0ท6บ: า“ทPผMหู้ 2.5ญบงิ ททบท�่ าำาทงาขนอเงกสย�่่ตว่รขต่ อ้่่อง
กบั ป็ระเด็นมลพิษิ ทางอากาศ/PM2.5 ในมติ ่ขิ องส่ขุ ภาพิและส่�งิ แวดลอ้ ม
ในฐานะคณ์ะผู้จัดทาำ , Prime Mover มุ่งหวังว่าหนังส่้อเล่มน่�จะทาำ หน้าท�่เป็็น “คู่ม้อ”
ทใค�่ส่รรก้า็ตง่าคมวตา่ม้อตง่อ้�นารศู้ใหัยอ้กาับกส่าังศคเมดส่ย่าำ วหกรันับเพปิ็้�อัญกหาารทห�่ราอยไใมจ่ไดแ้อลยะ่ากงารPหMา2ย.5ใจเพอิารกาะาศในส่เะมอ้�อาไดมค่ว้อ่า
ส่ิทธิข�ันพิ้�นฐานนับต่�ังแต่่ท�่มนุษย์เราเกิดมา การขับเคล�้อนวาระคุณ์ภาพิอากาศจ่งเป็็น
หน้าทข่� องเราทั�งส่ังคมในการม่ส่ว่ นรว่ ม

7

ผู้้�นำำ�เพื่�่ อสร้��งคว�มเปลี่่�ยนำแปลี่ง
ในำบร้ิบทก�ร้จััดก�ร้คุณภ�พื่อ�ก�ศ
สำ�หร้ับปร้ะเทศไทย

8

ศ. ดร.
ศิวััช
พงษ์์เพี ยจัันทร์

หัวหน้าคณ์ะทาำ งาน
Prime Mover
ผอู้ าำ นวยศนู ย์วิจยั และ
พิฒั นาการป็้องกันและ
จดั การภยั พิิบตั ่ิ
คณ์ะพิฒั นาส่ังคมและ
ส่�งิ แวดลอ้ ม ส่ถูาบนั บัณ์ฑิต่
พิฒั นบริหารศาส่ต่ร์ (นิด้า)

ผศ. ดร.
รณบรรจับ

อภิิรติิกุุล

อาจารยป์ ็ระจำาส่าขาวชิ ีาวิทยาศาส่ต่ร์
และเทคโนโลย่ส่ิง� แวดลอ้ ม

คณ์ะวิทยาศาส่ต่รแ์ ละเทคโนโลย่
มหาวิทยาลัยราชีภฏั ส่วนส่นุ ันทา

9

รศั. ดร.
ธัันว่ดี
สัุขสัาโรจน์

อำ�จั�รย์ประจั�ำ กลุม� ส�ข�วิช�พัฒน�สขุ ภ�พ
สถ�บันพัฒน�สุขภ�พอำ�เซีียน
มห�วทิ ุย�ลยั มหดิ ล

ผศั. ดร.
กฤษฎากร
ว่่องวุ่ฒิ์กุล

อำ�จั�รยป์ ระจั�ำ คณิะนิติศิ �สติร์
สถ�บนั บณั ิฑิติ ิพฒั นบรหิ �รศ�สติร์

(นดิ �� )

ดร.ปิิยศัักด�์
มานะสัันต์์

ผู้�อ้ ำำ�นวยก�รอำ�วุโส ฝ่่�ยวิจััยก�รลงทุนุ
บริษัทั ุ หลักทุรัพย์ไทุยพ�ณิชิ ย์ จั�ำ กดั

10

ผศ. ดร.นิอร
สัิริมงคลเลิศกุุล

อาจารยป์ ็ระจาำ ส่าขาวิศวกรรมโยธา
และส่ิ�งแวดล้อม คณ์ะวศิ วกรรมศาส่ต่ร์
มหาวทิ ยาลัยเทคโนโลย่ราชีมงคลลา้ นนา

ผศ. ดร.
รุจัิกุาญจัน์
นาสันิท

อาจารยป์ ็ระจาำ ภาควชิ ีาเทคโนโลยช่ ี่วภาพิ
คณ์ะวิศวกรรมศาส่ต่รแ์ ละเทคโนโลย่
อตุ ่ส่าหกรรม มหาวทิ ยาลยั ศลิ ป็ากร

ร่วมด้้วย

พญ.นวัรัติน์
อภิิรักุษ์์กุิติติิกุุล

แพิทย์เฉพิาะทางโส่ต่ศอนาส่กิ
มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล

11

กัิจกัรรมคร�ังที่�่

บทำบ�ทำขอัง
Prime Mover
ในก�รสูร��ง
คว�มต้ระหนักร้�
ด��นมลพิิ ษทำ�ง
อั�ก�ศ

12

จััดโดย ผู้้ร� ว่ มเสูวน�

ส�ำ นำักง�นำกองทุนำ — ศ. ดร้.ศวิ ชั ั้
สนำบั สนำนุ ำก�ร้สร้��ง พื่งษ์์เพื่่ยจันั ำทร้์
เสร้มิ สขุ ภ�พื่ (สสส.)
ร้่วมกับ — ผู้ศ. ดร้.ร้ณบร้ร้จับ
สถ�บนั ำบัณฑิิต อภริ ้ติกุลี่
พื่ัฒนำบร้หิ �ร้ศ�สตร้์
(นำิด��) — ร้ศ. ดร้.ธันั ำวด่
สุขส�โร้จันำ์
สูถ�นทำ �่
— ผู้ศ. ดร้.กฤษ์ฎ�กร้
ห�อง 413 ชั้นั� ำ 4 อ�ค�ร้ วอ่ งวฒุ ิกลุ ี่
ศ้นำยเ์ ร้่ยนำร้ส�้ ุขภ�วะ
สำ�นำักง�นำกองทนุ ำ — ดร้.ปยิ ศกั ดิ�
สนำับสนำุนำก�ร้สร้�� ง ม�นำะสนั ำต์
เสร้ิมสุขภ�พื่ (สสส.)
— ผู้ศ. ดร้.นำิอร้
สริ ้มิ งคลี่เลี่ศิ กลุ ี่

— ผู้ศ. ดร้.ร้จุ ักิ �ญจันำ์
นำ�สนำิท

— ร้่วมดว� ย
ชั้�ติวุฒิ วังวลี่

วนั ทำ�่ ดำ�เนินร�ยก�รโดย

11 พื่ฤศจัิก�ยนำ 2563 — ธันำ�ค�ร้
เวลี่� 09:00-12:00 นำ. ชั้นำ�เก่ยร้ติภิญโญ

— ภคั นำนั ำท์ ธันำ�ศร้ม

13

กุารแถลงเปิิดติัวั “โครงกุารพลเมืองสัร้างสัรรค์
(Active Citizen) และผ้นำาเพ�ื อสัร้างควัาม
เปิล�ียนแปิลง (Prime Mover) ในบริบท
กุารจััดกุารคุณภิาพอากุาศสัำาหรับปิระเทศไทย
ภิายใติ้หัวัข้อ “บทบาทของ Prime Mover ใน
กุารสัร้างควัามติระหนักุร้ด้านมลพิ ษ์ทางอากุาศ”

กจิ กรรมครง�ั แรกคอื ำการแถลงเปัดิ ติวั ุ “โครงการพลเมอื ำงสำรา� งสำรรค์ (Active Citizen)
และผู้�น้ าำ เพ�อื ำสำร�างควุามเปัล�ย่ นแปัลง (Prime Mover) ในบริบทการจัดการคุณภาพ
อำากาศสำาำ หรบั ปัระเทศไทย” พรอ� ำมแนะนาำ คณะทาำ งาน Prime Mover ซึ่ง�่ เปัน็ การรวุมติวั ุ
ขอำงผู้เ�้ ชย�่ วุชาญสำหสำาขา 7 คน ทถ�่ ก้ คดั เลอื ำกจากสำาำ นกั งานกอำงทนุ สำนบั สำนนุ การสำรา� ง
เสำริมสำุขภาพ (สำสำสำ.) เพ�ือำขับเคล�ือำนสำังคมในปัระเด็นมลพิษทางอำากาศโดยเฉพาะ
กฝุ่น�ุารลพะอัฒำิอำนงาขสนำังาคดมเลแก็ ละPสMำ�ิง2แ.5วุอดำยลา่�อำงมครนอำิตบิิศคาลสมุ ำตทิรกุ ์มเติศิิ รทษง�ั ฐวุศทิ ายสาำตศิารส์ ำแติรล์ ะกวุาิศรวพุกฒั รินรมาสศำขุ าภสำาติพร์
และเทคโนโลย่ ปัระกอำบด�วุย ศ. ดร.ศิวุัช พงษ์เพ่ยจันทร์ หัวุหน�าคณะทาำ งาน
ผู้ศ. ดร.รณบรรจบ อำภริ ติิกุล รศ. ดร.ธันั วุด่ สำขุ สำาโรจน์ ผู้ศ. ดร.กฤษฎากร วุอ่ ำงวุฒุ ิกิ ุล
ดร.ปัยิ ศกั ดิ� มานะสำันติ์ ผู้ศ. ดร.นิอำร สำิรมิ งคลเลิศกลุ และ ผู้ศ. ดร.รุจกิ าญจน์ นาสำนทิ
ชาติิวุุฒิิ วุังวุล ผู้�อ้ ำาำ นวุยการสำาำ นักสำนับสำนุนการควุบคุมปััจจัยเสำ�ย่ งทางสำุขภาพ สำสำสำ.
กลา่ วุถง่ ควุามสำาำ เรจ็ ทผ�่ ู้า่ นมาขอำงการใชก� ลไก Prime Mover หรอื ำผู้น�้ าำ เพอ�ื ำสำรา� งควุาม
เปัล�ย่ นแปัลง ในการขับเคล�อื ำนวุาระการสำรา� งเสำริมสำุขภาพ จ่งเปั็นท�ม่ าขอำงการจัดทาำ
“โครงการพลเมอื ำงสำรา� งสำรรค์ (Active Citizen) และผู้น�้ าำ เพอ�ื ำสำรา� งควุามเปัลย�่ นแปัลง
(Prime Mover) ในบริบทการจัดการคุณภาพอำากาศสำาำ หรับปัระเทศไทย” เพ�อื ำเปั็น
คเควุรา�ือมำงซมึ่ับือำซใึ่น�อำกนาแรลแะกน�ไับขวปุัันัญยห�ิงารมุนลแพรงิษมทาากงขอ�่นำาๆกาพศรร�อวำุมมทท�ั�งังกฝุ่�ลุน่าวPุใMห2�ก.5าำ ลซึ่ัง�่งใเจปัค็นณปััะญทหาำ างทาน�่ม่
PเวุrลimานeานMพoรvอ�eำมrยทาำ� �ังวุ่า7สำสำคสำน.เซอึำ่�่งงเกปจ็ั็นะผผูู้้�้ทล�่ตักิด่อำันสำ�้กสำับนมบั หสำนันนุติโภคัยรฝุง่�ุนกาPรอMำย2่า.5งอำจยร่าิงงจจงั รเชิงจน่ ังกมันาเปั็น
ในฐานะหวั ุหนา� คณะทาำ งาน ศ. ดร.ศวิ ุชั กลา่ วุวุา่ กลไก Prime Mover ในบรบิ ทการ
จัดการคุณภาพอำากาศสำาำ หรับปัระเทศไทย จะสำามารถช่วุยรัฐบาลในการแก�ปััญหา
มลพษิ ทางอำากาศได� โดยเปั็นผู้�น้ าำ ในการสำรา� งควุามเปัล�ย่ นแปัลงในการจัดการภาครัฐ
(public sector managerial change)

14

ศ. ดร.ศิวัช พิงษ์เพิ่ ยจัันทำร์

“บทบาทของ Prime Mover”
ศ. ดร.ศิวัชีเริ�มจากท่�มาท่�ไป็และทางออกท�่เป็็นไป็ได้ส่าำ หรับการแก้ป็ัญหามลพิิษทาง
กอาากรหาศ้ามซึ่ง่�ส่ไูบมบไ่ ดุหม้ รเ่่�ใพนิย่ทง�่สแ่าคธ่ าPรMณ์2.ะ5วซา่ ึ่ป�่ง็นระับเวท่าศกไ้าทวยหมนต่ ่้าวั กอวย่าา่ป็งรขะอเงทวศาทระ�่พิทัฒท่� นาำ าส่แำาลเร้วจ็ อตย่วั่างอญยา่�่ป็งุ�นเชใีน่น
ชโทีค่วม่� วงาดิเหว-ลร1อ้า9แเดทห่ย่ช� ลีวดั ง่ กเกจันาำ นเนใอนดิยเทร่า�้องค่� ไงอ่ รขนกอข็ต่งา้าแงมหหลลป็ง่าัญทก่ม�หหาลาขฝาุ่อยุ�นงอกPก่ าMทรแ2ง�ั .ย5พิงั รเไป่รร็ะพ้็นิบปร็ามัญดแหดขานณท์เะ่�มพิท่ครฝ�่วาุ่�ุนาะมแPซมึM่ับว้ า่2ซึ.ป่5้อ็นรนะ�นั เมทต่แ่่าศงหไกทลับย่ง
ไเพมิ่ป�้อ็นล่อบย้าฝนุ่�ุนในPฐMา2น.5ะนแตัก่่เวริทายอาาศจยาสัง่สต่่ารม์ทา�่เชรีถ�่ยูปว็ชรีะาญส่บดก้าับนปส็่าัญรหกา่อนม�่ตะ่่อเรไ็งป็แอลันะเสน่า้�อรงกจ่อากกปา็รรกะลเทาศย
พนิับันธต่์ุ�ังโแดตย่่จเฉบพิปา็ระิญฝุ่น�ุญาPเMอกจเนป็ถ็นูง่ เฝวุ่น�ุลาPส่Mิบ2ห.5้าแป็ลี ะจท่งำาเหงา็นนวใ่านปเ็รัญอ�้ หงคาณุด์ังภกาลพิ่าอวาไกมา่ใศชี่มแาคโ่ปด็ัญยตห่ลาอในด
ด้านวทิ ยาศาส่ต่ร์เพิย่ งอยา่ งเดย่ ว
ยอ้ นกลบั มาทฝ่� ุ่นุ� ละอองขนาดเลก็ และมลพิษิ ทางอากาศในพิน้� ทก�่ รงุ เทพิฯ อา้ งองิ จากงาน
ปว็จิรัยะกขออบงศท.างดเรค.มศ่ิวรชัวีมทท�เ่งั� คจยาจกดังาทนาำ วในจิ ยัเรขอ�้ องงกนากั รวต่ชิ รีาวกจาวรัดอคก่ า่ หฝุ่ล�ุนายPคMน2พ.5ิบแวลา่ ะแกหาลรง่ วกิเคาำ เรนาดิ ะสห่ำา์อคงญั ค์
คอ้ ไอเส่ย่ จากยานพิาหนะถูง่ 70% รว่ มกบั ภาคอตุ ่ส่าหกรรม และวกิ ฤต่หมอกควนั โดยใน
ส่ว่ นของหมอกควนั พิบวา่ เกดิ ขน่� ในชีว่ งส่องป็ที ผ่� า่ นมาจากการเผาออ้ ยในพิน�้ ทป�่ ็รมิ ณ์ฑล
โดยรอบ และจากหมอกควันข้ามพิรมแดนจากป็ระเทศเพิ้�อนบ้านซึ่�่งเป็็นอ่กป็ัจจัยท�่ซึ่าำ�
เต่ิมให้ส่ถูานการณ์ย์ �ิงเลวร้ายลง แส่ดงให้เห็นว่าการทาำ งานของภาคส่่วนนักวิทยาศาส่ต่ร์
หท�ใ่าหก้ขส่อ้ังคเทมจ็ ไจมร่รงิ่วเมกเย�่ ป็วลก�่ยบั นภแัยปข็ลองงดฝุ่้วน�ุ ยPสM่�ิง2ท.5�่นเ่าพิสย่่นงอใจยค่า้องเผดลย่ งวาอนาตจ่่พไิมิมช่ พีิ่ว์หยลใหาย้ป็ชัญีิ�นหใานบชีร่วรงเปท็ีหาลลังง
ยนง�ิก่ ตไ่มอถ่กูง่ยำ�าอถาูง่ทอิ โันรตค่รเบายาขหอวงาฝนุุ่�นโรPคMไต2่.5โรโคดตย่บัเกโ่ย� รวคขอ้อลั งไกซึ่บัเมคอวรา์ มเปเ็สน็ ่�่ยทงม�่ ต่าอ่ ขโอรคงกอาก่ รมราวกมมต่าวั ยกทนั ผ�่ ขคู้ อนง
ผู้เชี่ย� วชีาญในแต่่ละส่าขาวิชีาภายใต่้คณ์ะทำางาน Prime Mover ท�ม่ อ่ ุดมการณ์เ์ ด่ยวกนั
ในการขับเคล้�อนวาระอากาศบริสุ่ทธ�ิส่าำ หรับป็ระเทศไทย ซึ่่�งถู้อเป็็นวาระท�่ส่าำ คัญและ
เร่งดว่ น

15

ศ. ดร.ศิวชั ี กล่าวแนะนำาคณ์ะทำางาน ป็ระกอบด้วย
ผศ. ดร.รณ์บรรจบ อภิรต่ิกุล อาจารย์ป็ระจาำ ส่าขาวิชีาวิทยาศาส่ต่ร์และเทคโนโลย่ส่�ิง
แวดลอ้ ม คณ์ะวทิ ยาศาส่ต่รแ์ ละเทคโนโลย่ มหาวทิ ยาลยั ราชีภฏั ส่วนส่นุ นั ทา ผเู้ ชีย�่ วชีาญ
ดา้ นการวเิ คราะหโ์ ลหะหนกั เชีน่ ป็รอท แคดเมย่ ม
รศ. ดร.ธันวด่ สุ่ขส่าโรจน์ อาจารย์ป็ระจำากลุ่มส่าขาวิชีาพิัฒนาสุ่ขภาพิ ส่ถูาบันพิัฒนา
สุ่ขภาพิอาเซึ่่ยน มหาวทิ ยาลัยมหิดล ผเู้ ชีย�่ วชีาญด้านส่าธารณ์สุ่ข ม่ป็ระส่บการณ์ใ์ นการ
ทาำ งานด้านการขับเคล�้อนระบบสุ่ขภาพิร่วมกับอส่ม. (อาส่าส่มัครส่าธารณ์สุ่ขป็ระจำา
หมู่บ้าน) ซึ่�่งเป็็นต่ัวอย่างของกลไกท�่ป็ระส่บความส่าำ เร็จในการจัดการกับโควิด-19 ของ
ป็ระเทศไทยจนเป็น็ ทย�่ อมรบั ในระดบั นานาชีาต่ิ จง่ เป็น็ ความทา้ ทายของ Prime Mover
หากส่ามารถูหยบิ ยม้ กลไกของอส่ม.มาใชีใ้ นการจดั การกบั ฝุ่น�ุ PM2.5
ผศ. ดร.กฤษฎากร ว่องวุฒิกุล อาจารย์ป็ระจาำ คณ์ะนิต่ิศาส่ต่ร์ ส่ถูาบันบัณ์ฑิต่พิัฒน-
บริหารศาส่ต่ร์ (นิด้า) ผู้เชี�่ยวชีาญด้านกฎหมายส่ิทธิมนุษยชีน ผู้ซึ่่�งยำ�าเต่้อนว่าอากาศ
บรสิ ่ทุ ธใ�ิ นการหายใจเป็็นส่ิทธิข�นั พิ้น� ฐานทส่� ุ่ดท�่ต่ิดต่ัวมนุษย์เรานับต่ง�ั แต่่เกดิ
ผศ. ดร.นิอร ส่ิริมงคลเลิศกุล อาจารย์ป็ระจาำ ส่าขาวิศวกรรมโยธาและส่�ิงแวดล้อม
คณ์ะวิศวกรรมศาส่ต่ร์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลย่ราชีมงคลล้านนา ผ้เู ชี�ย่ วชีาญด้านพิ�น้ ท�ม่ ่
ป็ระส่บการณ์์ในการจัดการไฟป็�า กรณ์่พิ�้นท�่เชี่ยงรายซึ่�่งเป็็นพิ�้นท�่ท�่พิบจุดความร้อนใน
ป็รมิ าณ์ส่งู มาก โดยการนาำ เอาองคค์ วามรใู้ นการป็ระส่านหนว่ ยงานภาค่ ทง�ั ภาครฐั ภาค
ป็ระชีาชีน ภาคเอกชีน องคก์ รพิฒั นา ทหาร นกั วชิ ีาการ เขา้ มาบรู ณ์าการทาำ งานรว่ มกนั
ผศ. ดร.รจุ กิ าญจน์ นาส่นทิ อาจารยป์ ็ระจาำ ภาควชิ ีาเทคโนโลยช่ ีว่ ภาพิ คณ์ะวศิ วกรรมศาส่ต่ร์
และเทคโนโลยอ่ ตุ ่ส่าหกรรม มหาวทิ ยาลยั ศลิ ป็ากร ผเู้ ชีย�่ วชีาญดา้ นจลุ นิ ทรย่ ใ์ นส่ง�ิ แวดลอ้ ม
มป่ ็ระส่บการณ์ใ์ นการวเิ คราะหเ์ ชีอ�้ จลุ นิ ทรย่ ใ์ น PM10 ในกรงุ เทพิฯ
ดร.ป็ิยศักด�ิ มานะส่ันต่์ ผู้อาำ นวยการอาวุโส่ ฝุ่�ายวิจัยการลงทุน บริษัท หลักทรัพิย์ไทย
พิาณ์ชิ ีย์ จาำ กดั ผเู้ ชีย�่ วชีาญดา้ นเศรษฐศาส่ต่ร์ ซึ่ง�่ จะชีว่ ยส่นบั ส่นนุ บทบาททางวชิ ีาการใน
การป็ระเมินความเส่่ยหายทางเศรษฐกิจจากมลพิิษทางอากาศท�ค่ นไทยต่้องสู่ดรับ ท�งั ใน
มิต่ิของสุ่ขภาพิและภาพิลักษณ์์ของป็ระเทศในส่ายต่าป็ระชีาคมโลก ซึ่�ง่ ส่่งผลกระทบกับ
การทอ่ งเทย�่ ว และการลงทนุ ของต่า่ งชีาต่ิ

16

รศ. ดร.ธิันวด่ สูขุ สู�โรจัน์

“ฝุุ่�น PM2.5 กับการจััด้การสุขภาพิเชิงระบบ”

รศ. ดร.ธันวด่กล่าวเส่ริมงานวิจัยเก่�ยวกับผลกระทบต่่อสุ่ขภาพิท�่ศ. ดร.ศิวัชี อ้างถู่ง ว่า
ได้รับการย้นยันในทุกระดับจนถู่งระดับองค์กรนานาชีาต่ิอย่างองค์การอนามัยโลก หร้อ
WHO (World Health Organization) โดยเฉพิาะในเร้�องโรคท�่น่กไม่ถู่ง เชี่น โรค
ด่เมนเทย่ หรอ้ โรคหลงล้มก่อนวัยอนั ควร

HUMAN HAIR PM2.5
50-70 ΜM
Combustion particles, organic
(microns) in diameter compounds, metals, etc.

< 2.5 µm (microns) in diameter

PM10

Dust, pollen, mold, etc.
< 10 µm (microns)
in diameter

90 µm (microns) in diameter ท่ม� าภาพ: https://www.epa.gov/sites/
production/files/2016-09/pm2.5_
FINE BEACH SAND scale_graphic-color_2.jpg

ภาพ 1 ขนาดขอำงฝุุ่น� ละอำอำงขนาดเลก็

แส่ดงถู่งขนาดฝุุ่น� ละอองขนาดเลก็ ท�่เล็กกว่าเส่น้ ผมของมนุษย์

17

PM Superior Airways

Pharynx Coarse particles:
PM < 10 µm
Trachea
Bronchi Larynx
Broncholes
Inferior Airways

Fine particles:
PM < 2.5 µm

Ultrafine particles:
PM < 1 µm

PM < 0.1 µm

ทม่� าภาพ: https://www.researchgate. ภาพ 2 การเขา� สำร่้ า่ งกายขอำงฝุุ่น� ละอำอำงขนาดเล็ก
net/publication/321993233_Hu- แส่ดงถู่งความส่ามารถูในการเข้าสู่่ร่างกายของฝุ่�ุนละออง
man_exposure_assessment_re- พขินบาวด่าเสล่า็กมการรณถ์ูเฝ่ ุด่�นุ ินPทMางไทป�่ข็กนับาดเมเล็ด็กเลม้อากดไเปช็ี่นต่าเมลอ็กกวัยว่าวะPสM่่ว1น.0
lated_to_all_activities_in_ecua- ต่่างๆ ได้ เชี่น ต่บั ไต่ ซึ่�ง่ ยน้ ยันว่าทำาให้มนษุ ยม์ ค่ วามเส่�ย่ งต่อ่
dor_from_the_air_quality_monitor- โรคไมต่ ่ิดต่อ่ ทกุ โรค
ing_to_the_study_of_metallic_con-
taminants_transfer_in_the_soil-
plant_continuum/figures?lo=1

งานวิจัยในเกาหล่ใต่้ยังพิบอัต่ราผู้ป็�วยด้วยโรคเบาหวานและโรคมะเร็งในพิ้�นท�่ท่�รับส่ัมผัส่
ฝุุ่น� ป็ริมาณ์มาก นอกจากน่� ACF (American Cancer Fund) ของส่หรัฐอเมริกา กล่าววา่
การสู่ดดมกล�นิ คอ้ ส่าเหต่ใุ ห้คนอเมรกิ นั ในบางรฐั เป็็นมะเรง็ ถูง่ 70%
รศ. ดร.ธนั วดเ่ ลา่ ถูง่ การทาำ งานในชีว่ งหลงั ทค่� ลกุ คลก่ บั ป็ระเดน็ เรอ้� งระบบส่ขุ ภาพิ จากการ
ไดเ้ ขา้ รว่ มการพิดู คยุ กนั ระหวา่ งคณ์ะแพิทยศาส่ต่ร์ 4 แหง่ ของไทย โดยคณ์ะแพิทยศาส่ต่ร์
ศริ ริ าชีพิยาบาลไดก้ ลา่ วถูง่ ส่ถูติ ่กิ ารเส่ย่ ชีว่ ติ ่ของคนไทยทท่� กุ ๆ ชีวั� โมงจะมผ่ เู้ ส่ย่ ชีว่ ติ ่จากโรค
มะเรง็ 8 คน มะเรง็ อันดับต่้นๆ คอ้ มะเรง็ ป็อด มะเรง็ ถูุงนาำ� ด่ และมะเร็งต่บั ซึ่�่งในความ
รับรู้ท�ัวไป็ของส่ังคม ส่ิ�งท่�ควรป็ฏิบัต่ิหากต่้องการหล่กเล่�ยงโรคมะเร็งค้อการรับป็ระทาน
อาหารสุ่ขภาพิ แต่่ในความเป็็นจริงแม้จะดูแลอาหารการกินอย่างด่แล้วอัต่ราการเป็็นโรค
มะเร็งก็ยังคงสู่งอยู่ แส่ดงถู่งการท่�คนส่่วนใหญ่ล้มน่กถู่งป็ัจจัยทางส่ิ�งแวดล้อมซึ่�่งทาำ ให้ท�่
ผ่านมาไม่อาจหาคาำ ต่อบได้ว่าเหตุ่ใดการแก้ไขป็ัญหาในการจัดการกับโรคไม่ต่ิดต่่อจ่งยัง
ไม่ส่ำาเร็จ แล้วป็ัญหาสุ่ขภาพิก็ผูกพิ่วงกันกับป็ัญหาอ�้นท่�ต่ามมาเป็็นองคาพิยพิท�ังป็ัญหา
เศรษฐกิจและส่งั คม

18

ก�รต้อับสูนอังต้อ่ ัสูมั ผู้ัสู
DOSE RESPONSE

Non carcinogenic risks Carcinogenic risks

Response
Response

log[Dose] Dose

ภาพ 3 กราฟ 2 กราฟ เปัรย่ บเทย่ บการติอำบสำนอำงติ่อำสำมั ผู้สั ำ

แส่ดงถูง่ ความเส่ย่� งของมะเรง็ ทเ่� รม�ิ ต่น้ ต่งั� แต่เ่ มอ้� รบั ส่ารพิษิ ทนั ท่ เมอ�้
รบั ส่มั ผัส่มากข�น่ ความเส่�ย่ งกม็ ากข�่น

กอ่ นอน�้ ต่อ้ งเขา้ ใจวา่ อากาศทเ่� ราหายใจเขา้ ไป็ ไมม่ อ่ ากาศทบ่� รสิ ่ทุ ธแ�ิ บบ 100% แต่โ่ ชีครา้ ย
คคอ้วามมก่ เาส่ร่�ยยง้นแยบนั บวา่ wฝุ่hุ�นoPleM2l.i5feเtปi็m็นตe่วั นหาำรพ้อิคาสว่าารมกเส่อ่่�ยมงะตเ่รล็งอดฉชะี่วนิตัน�่ ตเ่ม่าง้�อกรับบั สฝุ่่าุน� รทP�่ไMม่ใ2.ช5ี่ส่เารรากรับ่อ
มะเร็ง
ฉะนน�ั ในชีว่ งทป�่ ็ญั หายงั ดำาเนนิ อยู่ ป็ระชีาชีนกจ็ ำาเป็น็ ต่อ้ งดแู ลส่ขุ ภาพิของต่วั เอง แนวคดิ
ของการขับเคล�้อนระบบสุ่ขภาพิท�ัวโลกในป็ัจจุบันใชี้คำาอย่างง่ายว่า “ป็ระชีาชีนเป็็น
นศนูั�นยค์ก้อลเปา็็นง”ภาเรวาะอฉาุกจเมฉอนิ งกเชาีน่รทจัดศ�่ ก. าดรรป็.ศญั ิวหัชีาไฝดุุ่�น้เกPริน�Mแ2ล.5ว้ ไถดูง่้แรบะบบเบดสย่ ุ่ขวภกับาพกิทาร�่ใหจัด้ป็กราะรชีโาคชวีนดิ เ-ป1็น็9
ฐาน และป็ฏิญญาท่�มป่ ็ระส่ิทธิภาพิท�ส่ ุ่ดอย่างป็ฏิญญาแอส่ต่านา (Astana Declaration)
ได้ระบุถู่งระบบสุ่ขภาพิท่�ป็ระชีาชีนดูแลต่ัวเองได้ ซึ่่ง� ต่อ้ งยอมรบั วา่ คนแต่่ละคนมเ่ ง้อ� นไข
ไมเ่ หมอ้ นกัน ฉะนน�ั หากคนคนหน่�งไมอ่ าจดแู ลต่ัวเองได้คาำ ถูามคอ้ ใครค้อผูท้ �่จะดูแลเขา
ป็ัจจุบันเราม่แอป็พิลิเคชีั�นท่�หลายคนต่ิดต่ั�งในโทรศัพิท์ ส่ามารถูจะต่รวจส่อบค่าได้ทันท่
เพิอ�้ การรบั มอ้ และดแู ลต่วั เอง ชีมุ ชีนกส็ ่ามารถูมบ่ ทบาทในการจะใชีแ้ อป็ฯ นเ�่ พิอ�้ การดแู ล
กันเองได้ เพิราะระบบสุ่ขภาพิของป็ระเทศไทยป็ัจจุบันไดเ้ คล�้อนไป็ส่กู่ ารด่งชีุมชีนเข้ามา
ม่ส่่วนร่วมในการแก้ไขป็ัญหา ชีุมชีนเป็็นผู้คิดป็ระเด็นสุ่ขภาพิด้วยต่ัวเองและแส่วงหาวิธ่
จดั การด้วยกนั โดยด้านส่าธารณ์สุ่ขและกฎหมายของภาครัฐทำาหนา้ ทส�่ ่นบั ส่นนุ (ภาพิ 4)

19

ก�รเฝ้�้ ระวังฝ้น�ุ
= ก�รเฝ้�้ ระวังสูุขภ�พิ

กลมุ่ เสูย่� ง ชุมชนสูร��ง
= กล่มุ เด่ยวกนั ม�ต้รฐ�นจััดก�รฝ้น�ุ

ฝุ่งั และเช�อื ม = กอังทำุนต้�ำ บล
ประเด้็นฝุ่น�ุ ในระบบ ซื้่�อัเครอ่� ังฉ่ดพิ่ น

สขุ ภาพิชุมชน ยงุ ล�ย

(ประเด้็นสขุ ภาพิฉุกุ เฉุนิ )

เช�่อัมขอ� ัม้ลสูิง� เสูริมพิลงั
แวดลอ� ัมเข�� กบั อั�ำ น�จัชุมชน
ต้ำ�บลเป็นศ้นยก์ ล�ง
ระบบสูุขภ�พิ
ก�รเฝ้�้ ระวงั
ภาพ 4 “Plug In” กลุ่มเสู่ย� ง
(Embed & Intergration) = ก�รเฝ้�้ ระวัง
ก�รระบ�ดขอังโรค

ฝุ่นุ� เป็น็ ป็ญั หาทจ่� ดั การไดย้ าก แต่ไ่ มใ่ ชีห่ นา้ ทร�่ ฐั เพิย่ งอยา่ งเดย่ ว ยกต่วั อยา่ งโควดิ -19 ทผ�่ า่ น
มาป็ระเทศไทยป็ระส่บความส่าำ เร็จในการควบคุมการระบาดจนเป็็นท�่ยกย่องจาก WHO
ความส่าำ เร็จน�่มาจากอะไร คาำ ต่อบค้อมาจากการท�่ป็ระชีาชีนดูแลกันและกัน โดยท่�อส่ม.
เป็็นกลไกส่่วนหน่�ง และอส่ม.ก็ค้อป็ระชีาชีนแต่่ถููกมอบหมายหน้าท�่ในเร้�องการส่นับส่นุน
การดแู ลส่ขุ ภาพิในชีมุ ชีน อส่ม.มจ่ ดุ แขง็ ในการมข่ อ้ มลู วา่ ใครทเ�่ ป็น็ คนแป็ลกหนา้ หรอ้ บา้ น
หลังใดท่�ม่ความเส่่�ยง เราจะนาำ ระบบของอส่ม.ท่�ม่ข้อมูลของบ้านทุกบ้านในชีุมชีนเข้ามา
กทาด�่ รแู จลดั ต่กัวาเรอรงบัไดมจ้ ้อะฝุท่�ุนาำ อPยM่า2ง.5ไรอใยหา่ ้เงขไารส่จาะมเาขรา้ ถไูเปข็ช้าีว่ถูย่งขกอ้ลมุ่มูลเปซ็ึ่รง�่ าจะะบชีาว่ งยใลนดแอตุ่ป่ล็สะ่รบรา้ คนอเชยีน่า่ งไกราครนม่
เสข่ถาู้าถูนง่ ่ตแ่รอวป็จฯวดัไดค้า่ แฝุลุ่�นะชPีว่Mย2ก.5รอะยจูไ่ ามย่กข�่แ้อหมง่ ูลในในป็ชรีุมะชเีทนศไดแ้ ตเ่ป่ป็็็นรตะ่น้ชีาชีนจำานวนหน�่งมโ่ ทรศัพิท์ซึ่่�ง

20

ผู้ศ. ดร.กฤษฎ�กร ว่อังวุฒิิกุล

“สิทธัิท่�จัะหายใจัอากาศสะอาด้”

ผศ. ดร.กฤษฎากรกล่าวว่าก่อนอ�้นต่้องทำาความเข้าใจว่ามุมมองท�่ต่นเองเส่นอเป็็น
มุมมองทางด้านส่ิทธิมนุษยชีน เหตุ่ท�่ต่้องพิิจารณ์าป็ัญหามลพิิษด้านฝุ่�ุนละอองจาก
มุมมองกฎหมายส่ทิ ธิมนษุ ยชีนนัน� มเ่ หต่ผุ ลอยู่ส่องป็ระการ ป็ระการแรก ส่ทิ ธิมนษุ ยชีนม่
ผลส่ะเท้อนค่อนข้างสู่งเพิราะกระทบส่ิทธิของผู้คนและชีุมชีน มนุษย์เราต่้องอยู่ในส่ภาพิ
แวดลอ้ มทเ�่ ออ�้ ต่อ่ การดาำ รงชีว่ ติ ่ อก่ ป็ระการคอ้ การคา้ ระหวา่ งป็ระเทศ ยกต่วั อยา่ งครงั� หนง่�
ท่�ส่ินค้าป็ระมงของป็ระเทศไทยถููกห้ามการนาำ เข้าด้วยป็ระเด็นการละเมิดส่ิทธิมนุษยชีน
ทางด้านแรงงาน เชี่นเด่ยวกันจ่งม่ความเป็็นไป็ได้ท่�ในอนาคต่ผู้ผลิต่ส่ินค้าและบริการท่�
อล้อะยเมซิดึ่�่งสเ่กิทย�่ธวิมขน้อุษงชกีับนกโดายรเกผาารป็ป�า็ลเ่อผยาเมศลษพวิิษสั ่ดหุเรห้อลฝุ้อ่�ุนใชีท้PาMง2ก.5ารหเกร้ษอใต่ชรี้วกัต่็อถูาุดจิบจอะยถู่ากู งหขา้ ้ามวหโพริด้อ
ป็ัจจุบันท่�เร�้องของส่ิทธิไม่ได้อยู่ท่�เพิ่ยงส่ิทธิมนุษยชีนแล้วหากแต่่ไป็ถู่งส่ิทธิของส่ัต่ว์ด้วย
เชี่น นำา� กะททิ �่ม่ป็ระเด็นการใชี้แรงงานทารุณ์กรรมส่ัต่ว์ ฉะน�นั กำาแพิงทางส่ทิ ธมิ นุษยชีน
ในการควบคมุ ส่นิ คา้ นนั� ส่งู ขน่� เรอ้� ยๆ เวลานส�่ ่หรฐั ฯ กำาลงั มป่ ็ระธานาธบิ ดค่ นใหมท่ ม่� ค่ วาม
โนม้ เอย่ งไป็ในทางการป็กป็อ้ งส่ทิ ธมิ นษุ ยชีนโลก จง่ นา่ ต่ดิ ต่ามวา่ ต่อ่ ไป็วา่ ส่นิ คา้ ของเราจะ
ผกู โยงไป็กบั ป็ระเด็นส่ิทธิมนุษยชีนอย่างไร
ส่ทิ ธิในการหายใจอยใู่ นหลายส่ทิ ธทิ ่เ� ราควรจะม่ เชี่น ส่ทิ ธิท�่จะมอ่ ากาศป็ลอดภยั ส่ทิ ธทิ �่
จะม่ความหลากหลายทางชี่วภาพิท�่เอ้�ออาำ นวยต่่อการดำารงชี่พิ โดยอ้างอิงจากพิระราชี-
บญั ญัต่สิ ุ่ขภาพิแหง่ ชีาต่ิ พิ.ศ. 2550 มาต่รา 5 ระบไุ วว้ า่ “บุคคลม่ส่ทิ ธใิ นการดาำ รงชีว่ ติ ่ใน
ส่�ิงแวดล้อมและส่ภาพิแวดล้อมท�่เอ�้อต่่อสุ่ขภาพิ” ส่่วนในรัฐธรรมนูญแห่งราชีอาณ์าจักร
ไทย พิ.ศ. 2560 ก็ม่ระบไุ ว้ในมาต่รา 57 (2) ว่ารัฐต่้อง “อำนรุ กั ษ์ คุ�มครอำง บาำ รุงรักษา
ฟ้�นฟ้ บริหารจัดการ และใชี้หร้อจัดให้ม่การใชี้ป็ระโยชีน์จากทรัพิยากรธรรมชีาต่ิ สำิ�ง
แวุดลอ� ำม และความหลากหลายทางชี่วภาพิ ให้เกิดป็ระโยชีนอ์ ย่างส่มดุลและย�งั ยน้ โดย
ต่อ้ งใหป้ ็ระชีาชีนและชีมุ ชีนในทอ้ งถูนิ� ทเ�่ กย่� วขอ้ งมส่ ่ว่ นรว่ มดำาเนนิ การและไดร้ บั ป็ระโยชีน์
จากการดำาเนินการดงั กล่าวด้วยต่ามท�ก่ ฎหมายบัญญัต่ิ (เน้นขอ้ ความโดยวทิ ยากร)
อากาศส่ะอาดยงั เป็น็ ป็ระเดน็ ทพ่� ิดู คยุ กนั ในระดบั นานาชีาต่ิ โดยเฉพิาะในชีว่ งส่องป็ที ผ�่ า่ น
มาทส่� ่หป็ระชีาชีาต่ผิ ลกั ดนั เรอ�้ งส่ทิ ธใิ นการหายใจอากาศบรสิ ่ทุ ธขิ� องป็ระชีาชีน โดยจดั ต่ง�ั
ผรู้ ายงานพิเิ ศษเพิอ�้ เป็น็ กลไกส่าำ คญั อนั หนง่� ทม�่ ข่ อ้ เส่นอเกย่� วกบั หลกั การส่ทิ ธมิ นษุ ยชีน ซึ่ง�่
ในป็ี ค.ศ. 2019 ส่หป็ระชีาชีาต่ิก็ได้เผยแพิร่รายงานฉบับหนง�่ วา่ ดว้ ยข�ันต่อน 7 ป็ระการ
ในการทำาให้ส่ิทธิในการหายใจอากาศบริสุ่ทธ�ิเป็็นจริง (ภาพิ 5) ม่รายละเอ่ยดมากมาย
แต่่หยิบยกต่ัวอย่างในขั�นต่อนท่� 1 ว่าด้วย “การต่รวจต่ราเฝุ่้าระวังคุณ์ภาพิอากาศและ

21

ผลกระทบต่่อสุ่ขภาพิ” ซึ่�่งเป็็นเร�อ้ งของขอ้ มูล ป็ระเด็นแรกค้อการได้มาซึ่่ง� ขอ้ มูลเก�่ยวกบั
คุณ์ภาพิอากาศ และข้อมูลค้อจุดเร�ิมต่้นไม่ว่าจะเป็็นการออกฎหร้อกฎหมาย กำาหนด
นโยบาย รวมถูง่ กำาหนดภาวะฉกุ เฉนิ ภยั พิบิ ตั ่ติ ่า่ งๆ นอกจากนป�่ ็ระเดน็ ต่อ่ มา จะต่อ้ งมก่ าร
ทบทวนว่าข้อมลู ทไ�่ ดม้ าน่น� ่าเชี�้อถู้อและมค่ วามส่อดคล้องกันของข้อมลู มากนอ้ ยเพิ่ยงใด

ขั�นต้อัน 7 ประก�ร ในก�รทำ�ำ ใหส� ูทิ ำธิใิ นก�รห�ยใจัอั�ก�ศบริสูทุ ำธิเ�ิ ป็นจัริง

_1 _2 _3

ตรวจัตราเฝุ่้าระวงั ประเมนิ แหล่งกําเนดิ ้ รายงานต่อ
คณุ ภาพิอากาศและ มลพิิ ษทางอากาศ สาธัารณชนเกย่� วกับ
ผลกระทบตอ่ สุขภาพิ (Assessing the คณุ ภาพิอากาศ
(Monitoring air sources of air pol- (Public reporting
quality and health lution) on air quality)
effects)
_5 _6
_4
ม่แผนปฏิบิ ตั กิ ารด้้าน ใชแ้ ละบังคับการ
มก่ ฎหมาย กฎระเบย่ บ ใหเ้ ปน็ ไปกฎเกณฑิ์
และมาตรฐานเกย�่ วกบั คณุ ภาพิอากาศ (Air ด้า้ นคณุ ภาพิอากาศ
คณุ ภาพิอากาศ (Implementing
(Establishing air quality action plans) and enforcing air
quality legislation, quality rules)
regulation and
standards)

_7 ภาพ 5 ขน�ั ติอำน 7 ปัระการ ในการทำาใหส� ำทิ ธัิใน
การหายใจอำากาศบรสิ ำุทธัิ�เปั็นจริง
ประเมินและทบทวน ทม่� า: Human Rights Council, Issue of Human Rights
มาตรฐานและแผนปฏิบิ ตั ิ Obligations Relating to the Enjoyment of a Safe,
การด้้านคุณภาพิอากาศ Clean, Healthy and Sustainable Environment,
(Evaluating and Report of the Special Rapporteur, 8 January 2019,
revising air A/HRC/40/55
quality standards
and plans)

22

ยกต่ัวอย่าง กฎหมายในป็ระเทศไทยท�่เก่�ยวข้องกับอากาศป็ัจจุบันม่อยู่ส่องฉบับ ค้อ
ป็ระกาศกรมควบคุมมลพิษิ เร้อ� งดัชีนค่ ณุ ์ภาพิอากาศของป็ระเทศไทย (พิ.ศ. 2561) และ
ป็ระกาศคณ์ะกรรมการส่งิ� แวดลอ้ มแหง่ ชีาต่ิ ฉบบั ท�่ 36 (พิ.ศ. 2553) เรอ�้ ง กำาหนดมาต่รฐาน
ฝุ่�นุ ละอองขนาดไม่เกนิ 2.5 ไมครอน ในบรรยากาศทวั� ไป็

ภาพ 6 ภาพคัดลอำกราชกิจจานเุ บกษา

23

จากตารางในภาพ 6 ค่า่ ดัชั นคี ่ณุ ภาพอากาศระหว่า่ ง 101-200 ที่ร�ี ะบุุ ถ�มต้อับ
ว่า่ เร�่มมีผลกระที่บุต่อสุุขภาพ กฎหมายกำาหนดัว่่าให้ใช้เกณฑ์ข์ ้อ 3 และแลกเปล�ย่ น
ซึ่ง�่ เป็น็ ว่ธ่ ีวี ่ดั ัค่า่ เฉลย�ี ขององค่ก์ รพท่ ี่กั ษ์ส์ ุง่� แว่ดัลอ้ มแหง่ สุหรฐั อเมรก่ า
หรือ EPA (Environmental Protection Agency) และระบุุถึง่ ผ้ กรณ่ฝุ่�่นทำ่�ม่ค่�ข้�นลง
ที่ตี� อ้ งดั้แลสุขุ ภาพเป็น็ พเ่ ศษ์ ไดั้แก่ เดั็ก ผ้สุง้ อายุ ผ้มีโรค่ป็ระจำาตวั ่ ฉับพิลัน ก�รประก�ศ
ที่งั� หมดัลว้ ่นเป็น็ ขอ้ มล้ ค่าำ ถึามค่อื ขอ้ มล้ ดังั กลา่ ว่ไดัม้ าอยา่ งไร ถึก้ เผย สู�ธิ�รณภััยในทำ�ง
แพร่สุ่้สุังค่มมากน้อยเพียงใดั ค่่าฝุุ่�นละอองนี�น่าเชื�อถึือและมีค่ว่าม ปฏิิบัต้ิในแง่ก�ร
สุอดัค่ล้องกนั ของข้อมล้ เพียงใดั เชน่ แอป็ฯ ที่ีม� อี ย่้หลายแอป็ฯ ให้ ใช้�กฎหม�ยจัะเป็น
ค่่าที่�ีไม่ตรงกัน ซึ่่�งอาจสุร้างค่ว่ามสุับุสุนในการป็ฏิ่บุัต่ตัว่เพ�ือการ อัย่�งไร
ดั้แลตัว่เองของเรา
อีกกฎหมายที่�ีสุำาค่ัญเพราะเกี�ยว่ข้องกับุการป็้องกันและบุรรเที่า ผศ. ดร.กฤษฎากร: สุาธีารณภยั
ค่ือ พ.ร.บุ.ป็้องกันและบุรรเที่าสุาธีารณภัย พ.ศ. 2550 การที่ี�เรา จากมลพ่ษ์ที่างอากาศเป็น็ การ
จะพ่จารณาว่่าสุถึานการณ์อย่้ในขั�นที่ี�จะป็ระกาศเป็็นสุาธีารณภัย ป็ระเม่นล่ว่งหน้าจากแหล่งกาำ เน่ดั
หรือไม่จะต้องพ่จารณาจากกฎหมายฉบุับุน�ี ซึ่�่งน่ยามค่ำาว่่า มลพษ่ ์ที่างอากาศ สุหป็ระชาชาตก่ ็
สุาธีารณภยั ไว่อ้ ยา่ งชดั ัเจน หมายค่ว่ามถึง่ “อคั ่ค่ภี ยั ว่าตภยั อทุ ี่กภยั พยายามกระตนุ้ ให้เรามรี ะบุบุค่าดั
ภยั แลง้ โรค่ระบุาดัในมนษุ ์ย์ โรค่ระบุาดัสุตั ว่์ โรค่ระบุาดัสุตั ว่น์ า�ำ การ การณล์ ่ว่งหนา้ แตส่ ุ�ง่ นีจ� ะไมไ่ ดั้ระบุุ
ระบุาดัของศตั รพ้ ชื ตลอดัจนภยั อนื� ๆ อนั มผี ลกระที่บุตอ่ สุาธีารณชน ค่่าที่ี�แนน่ อน แต่ที่าำ หนา้ ที่�พี ยากรณ์
ไมว่ ่า่ เกด่ ัจากธีรรมชาต่ มีผท้ ี่ำาใหเ้ ก่ดัขน�่ อบุ ุตั ่เหตุ หรอื เหตอุ น�ื ใดั ซึ่ง�่ เช่นเดัียว่กบั ุการพยากรณอ์ ากาศ
กอ่ ใหเ้ กด่ ัอนั ตรายแกช่ วี ่ต่ รา่ งกายของป็ระชาชน หรอื ค่ว่ามเสุยี หาย ค่ด่ ัว่่าเป็น็ ว่่สุยั ของกฎหมายที่ี�ที่าำ ไดั้
แก่ที่รัพย์สุ่นของป็ระชาชน หรือของรัฐ และให้หมายค่ว่ามรว่มถึ่ง แต่ไมท่ ี่ราบุว่า่ ในที่างว่่ที่ยาศาสุตร์
ภัยที่างอากาศ และการก่อว่่นาศกรรมดั้ว่ย” ฉะนั�นแล้ว่ หากกลับุ ป็ระเมน่ ค่่าเฉลยี� ที่ก�ี ี�ว่ัน
ไป็ดั้ที่�ีกฎหมายก่อนหน้าที่�ีระบุุค่่า 101-200 ว่่าเร�่มมีผลกระที่บุต่อ
สุุขภาพของป็ระชาชน ค่าำ ถึามค่ือจะสุามารถึป็ระกาศสุถึานการณ์ ศ. ดร.ศวิ ััช: การป็ระเมน่ ค่า่ เฉล�ยี
สุาธีารณภยั ไดั้หรอื ไม่ เป็น็ ป็ระเดัน็ ที่ห�ี น่ว่ยงานรฐั ตอ้ งมคี ่ว่ามกล้าที่ี� ใช้ค่่าเฉล�ียสุามว่ัน แต่เป็น็ ระยะ
จะนำากฎหมายเหล่านมี� าบุงั ค่ับุใช้ พจ่ ารณาถึง่ เกณฑ์์ที่�มี วี ่า่ เพียงพอ เว่ลาสุามว่ันภายใต้เงือ� นไข กล่าว่
หรือไม่ที่จี� ะดัำาเน่นการใหเ้ ขม้ ข้นข�น่ ค่ือ มลพ่ษ์ที่างอากาศเก�ยี ว่ข้องกบั ุ
กค่าำว่เานม่ดเัขเทม้ี่่าขเ้นดั่ม(มแว่ลต/่ปป็็รรม่ ่มาตาร)ตหรเาปก็ลแ�ยีหนล่ง
เช่น หากแหลง่ กาำ เน่ดัป็ลดัป็ล่อย
ฝุุ่�นเที่่าเดั่มแตป่ ็รม่ าตรอากาศกดั
ที่บั ุลง ค่ว่ามเข้มข้นก็จะเพ�่มข่�น
หรอื หากแหลง่ ป็ลดัป็ล่อยเที่า่ เดั่ม
แตป่ ็รม่ าตรอากาศพองตวั ่ข่น�
ค่ว่ามเข้มข้นกจ็ ะลดัลง ฉะน�นั สุ�ง่ ที่�ี
นกั ว่่ที่ยาศาสุตร์สุามารถึที่ำานายไดั้
ค่ือการกดัที่บั ุหรอื การพองตวั ่ของ
ป็ร่มาตรอากาศในชน�ั บุรรยากาศ
ซึ่่�งอาจมปี ็ัจจยั อน�ื รว่ ่มดั้ว่ย เชน่
สุภาพอากาศที่�ีมีลมพายุเขา้ ซึ่ง�่ จะ
ชะให้ฝุุ่น� หายไป็ เป็น็ ต้น อย่างไร

24

กต็ าม มสี ุง่� หนง่� ที่�ีนกั ว่่ที่ยาศาสุตร์ ดร.ปิยศกั ด� ิ ม�นะสูนั ต้์
ไมส่ ุามารถึค่าดัเดัาหรอื พยากรณ์
ไดัแ้ ละเป็น็ ค่ว่ามที่้าที่ายมาก กค็ ่ือ “ผู้ลี่กร้ะทบของวิกฤต PM2.5
พฤตก่ รรมมนษุ ์ย์ เช่น ในภาค่เหนอื ในำเชั้ิงเศร้ษ์ฐกิจั แลี่ะแนำวท�งก�ร้
จะเผาเมือ� ใดั ถึ้าจำากันไดั้เม�ือตน้ ป็ี แก�ไข ข�อเสนำอของนำักเศร้ษ์ฐศ�สตร้์”
2563 เราป็ระสุบุว่ก่ ฤตฝุ่นุ� หนกั
หน่ว่งมาก ซึ่่ง� ป็รากฏิว่า่ เก่ดัการเผา ดัร.ป็ยิ ศกั ดัก่� ลา่ ว่เสุรม่ ในเบุอื� งตน้ ถึง่ การว่เ่ ค่ราะหเ์ กยี� ว่กบั ุผลกระที่บุ
ในพื�นที่�ที ี่ี�ค่าดัไมถ่ ึง่ ว่า่ จะมกี ารเผา จากฝุ่นุ� ตอ่ ภาค่เศรษ์ฐกจ่ กรณยี โุ รป็ซึ่ง�่ เมอ�ื สุบ่ ุป็กี อ่ นมผี ลกระที่บุตอ่
เชน่ ใกล้กับุหม่้บุา้ นป็�าแหว่่ง หรือ GDP ราว่ 4% (ตาราง 1) แต่ป็จั จบุ ุันลดัลงเหลือ 0.9% เมอ�ื ศก่ ษ์า
ดัอยสุเุ ที่พ ซึ่ง�่ อาจจะเป็็นการเผา ว่่าเก่ดัอะไรข่�นก็พบุว่่ายุโรป็มีการบุร่หารจัดัการกับุรถึยนต์ซึ่่�งเป็็น
ที่างการเมอื ง เป็น็ ป็ระเดัน็ ที่น�ี อก แหล่งกาำ เนด่ ัหลกั เชน่ การค่ว่บุค่มุ เค่รอ�ื งยนต์ดัีเซึ่ล การจำากัดัการ
เหนอื ไป็จากเร�อื งเศรษ์ฐกจ่ ป็าก ใชร้ ถึยนตใ์ นเมอื ง เชน่ ในองั กฤษ์ที่มี� ี congestion charge หรอื การ
ที่อ้ ง เกบ็ ุค่า่ ธีรรมเนยี มค่ว่ามแออดั ั หรอื ฝุ่รงั� เศสุที่ม�ี กี ารเกบ็ ุค่า่ จอดัรถึ จง่
ผศ. ดร.กฤษฎากร: รายงาน อยากเสุนอแนะแนว่ที่างที่ี�ค่่อนข้างเป็็นกำาป็�ันเหล็ก เช่น มาตรการ
หลายฉบุบั ุระบุุว่่าการเผาในพื�นที่ี� ที่างภาษ์สี ุรรพสุามต่ มาตรการ congestion charge เมอ�ื ขบั ุรถึยนต์
ภาค่เหนอื เป็น็ การเผาในพน�ื ที่�ีป็า� เข้าเมืองจะต้องถึ้กเก็บุเง่น มาตรการการเก็บุภาษ์ีที่�ีดั่นและสุ่�งป็ล้ก
สุงว่นหรืออทุ ี่ยานแห่งชาตเ่ ป็น็ สุร้างที่�ีมีที่ี�จอดัรถึ รว่มถึ่งมาตรการการข่�นภาษ์ีสุรรพสุาม่ตน�ำามัน
จำานว่นมาก ค่ำาถึามค่ือเป็็นไป็ไดั้ ดัเี ซึ่ล เหลา่ นเ�ี ป็น็ การลดัแรงจง้ ใจในการขบั ุรถึยนตต์ ามขอ้ มล้ ที่ยี� นื ยนั
อย่างไรที่�เี ก่ดัการเผาเพราะเป็็น ว่่ารถึยนต์เป็็นตัว่การหลักในการป็ล่อยมลพ่ษ์ที่างอากาศในพื�นที่�ี
พ�นื ที่�ีป็า� สุงว่น ในพ.ร.บุ.ป็�าสุงว่น กรงุ เที่พฯ รว่มถึง่ โรงงานตา่ งๆ เองกต็ อ้ งมมี าตรการการค่ว่บุค่มุ ดัว้ ่ย
ก็ระบุไุ ว่้อยา่ งชัดัเจนว่า่ หา้ มเผา
เป็็นเรือ� งที่�นี า่ เค่ลอื บุแค่ลงมากว่า่ ตาราง 1 Impact of air pollution to Chinese and European
เรามีกฎหมายแต่เราป็ล่อยให้เก่ดั Economies
ขน�่ ไดัอ้ ย่างไร เหตใุ ดัการบุงั ค่ับุใช้
จ่งออ่ นแอ ซึ่ง�่ ตอ้ งค่่ดักันใหม่ว่่า IMPACT OF AIR POLLUTION TO
หากเราต้องการใชข้ ้าว่โพดัเป็น็ CHINESE AND EUROPEAN ECONOMIES
อาหารสุัตว่์ หรอื ออ้ ยเพอ�ื ผล่ต
นาำ� ตาล เราอาจจะตอ้ งมมี าตรการ Impact of pollution to public health and economy
ที่างกฎหมายที่เี� ขม้ ข้นขน�่ หรอื ไม่
เชน่ ไมร่ บั ุซึ่ือ� ข้าว่โพดัหรอื ออ้ ยที่�ี Public health and economic cost China Europe
เกีย� ว่ขอ้ งกับุการเผา ภาค่ธีรุ ก่จ Lost of life (Persons) 1.1 mn 0.5 mn
กต็ ้องไม่สุนับุสุนุนสุ่งเสุรม่ แต่ Lost of life (% of total population) 0.08% 0.07%
อย่างที่�ีที่ราบุว่่าสุน่ ค่า้ ข้าว่โพดั Economic Cost (Local currency) CNY267bn EUR800bn
และอ้อยมปี ็ระเดัน็ ที่ีอ� ่อนไหว่และ Economic Cost (% of GDP)
เป็น็ ป็ระเดั็นที่างการเมอื ง นกั การ 0.7% 4.6%
เมืองไมว่ ่่ายุค่สุมัยใดัจะไมม่ ุ่งป็ราบุ
ป็รามเพราะจะกระที่บุฐานเสุียง ที่่ม� า: WHO, SCMP
สุอดัค่ลอ้ งกบั ุที่ศี� . ดัร.ศ่ว่ัช

25

ตาราง 1 Impact of air pollution to Chinese and European กล่าว่ว่า่ เป็น็ โจที่ย์ที่ยี� ากสุาำ หรับุ
Economies (ต่อ) นกั ว่ท่ ี่ยาศาสุตร์ รว่มที่ัง� นัก
กฎหมายเช่นกนั เพราะป็ระเดัน็
Impact of pollution to EU economy ที่างการเมืองอยน่้ อกกรอบุของการ
Lancet paper from WHO (Nov 2019): Impact of PM2.5 to Economy ค่าดัเดัา ฉะนั�น ค่ว่ามเป็ลีย� นแป็ลง
ตอ้ งอาศัยป็ระชาชน ตอ้ งเรม�่ ที่ี�
Country Cost (Euro bn) GDP (Euro bn/ % GDP) (EU: 0.81%) ป็ระชาชนที่ี�ค่ว่รจะสุนบั ุสุนุนให้
1,812 (1.1%) ดัำาเน่นมาตรการตา่ งๆ ที่่านอืน�
Italy 20 3,435 (0.5%) ค่งจะเสุรม่ ต่อไป็เรือ� งของชุมชน
2,416 (0.8%) เขม้ แขง็ และกฎหมายกจ็ ะเข้าไป็
Germany 19 2,509 (0.4%) สุนบั ุสุนนุ ค่ว่ามเข้มแข็งดังั กล่าว่น�ี
1,235 (0.6%)
France 20.5

UK 10

Spain 8

ที่ม�่ า: The Lancet, FT

มาตรการภาษ์ีที่�ีเสุนออาจจะถึ้กมองว่่าที่าำ ให้เก่ดัค่ว่ามเหลื�อมล�าำ ฝุ่�่น PM2.5 ยังสูร��ง
เพราะค่นที่ี�มกี าำ ลังจ่ายก็จา่ ยไดั้ แตจ่ ำาเป็น็ ตอ้ งเลือกการแกไ้ ขว่ก่ ฤต คว�มขัดแย�งในสูังคม
ฝุ่�ุนเป็็นอันดัับุแรก เพราะว่่กฤตฝุุ่�นสุ่งผลกระที่บุให้เศรษ์ฐก่จแย่ลง ด�วย ประเด็นน่�เร�ควร
ไป็ดัว้ ่ย อยา่ งไรกต็ าม ป็ระเดัน็ นขี� น�่ อยก่้ บั ุการป็ระเม่นของแตล่ ะค่น จััดก�รอัย่�งไร
หากฝุุ่�นหายไป็เศรษ์ฐกจ่ จะดัีข�่นไดั้ถึ่ง 3% สุรุป็ว่่านอกจากจะช่ว่ย
เรอ�ื งสุขุ ภาพยงั ชว่ ่ยเรอ�ื งเศรษ์ฐกจ่ ในระยะยาว่ หากมาตรการนส�ี ุง่ ผล ศ. ดัร.ศว่ ่ชั : อย่างแรกต้องยด่ ัหลัก
กระที่บุต่อค่นสุ่ว่นใหญ่ เขาอาจจะหันไป็ใช้ขนสุ่งมว่ลชนแที่นซึ่�่ง ค่่ดัที่างว่่ที่ยาศาสุตร์ มีกรณหี น�่ง
ต้องผลักดัันให้เก่ดัการพัฒนาเพื�อเป็็นที่างเลือก รว่มถึ่งการเป็ล�ียน ที่เี� ป็็นป็มป็ญั หาและเกยี� ว่โยงกับุ
จากการใช้เค่ร�ืองยนต์สุันดัาป็ไป็เป็็นรถึยนต์ไฟฟ้า เหล่านี�เช�ือมโยง หลักค่ด่ ัที่างว่ท่ ี่ยาศาสุตร์ นนั� ค่อื
กนั ที่ง�ั หมดั หากแต่กอ่ นอื�นสุังค่มต้องเขา้ ใจ ใหพ้ ื�นที่สี� ุำาหรับุรถึยนต์ ป็า� เองกป็ ็ล่อยมลพ่ษ์ที่างอากาศ
ที่ี�จาำ เป็็นที่�ีจะต้องใช้ถึนนเป็็นหลัก เช่น รถึโดัยสุารป็ระจาำ ที่าง รถึ เพราะตน้ ไม้จะมีการป็ล่อยสุาร
พยาบุาล สุ่ว่นพว่กเราก็ต้องตระหนักและยอมรับุถึ่งป็ัญหาแบุบุที่ี� เค่มีตวั ่หน�ง่ ค่อื BVOCs (Biogenic
ป็ระเที่ศพัฒนาแล้ว่ที่ำาสุาำ เรจ็ มาแลว้ ่ Volatile Organic Compounds)
หรอื สุารอ่นที่รียร์ ะเหยงา่ ยที่ม�ี าจาก
ตน้ ไม้ ตัว่อยา่ งเช่น ไอโซึ่พรนี สุาร
พว่กนเ�ี ป็น็ สุารตง�ั ต้นที่�ที ี่าำ ให้เก่ดั
ป็หฏิลก่ า่รย่ยค่านกคล่งาเยค่เยป็ส็นุงั เPกMตว2่.่า5ใในนพที่�นืส�ี ุุดทีั่�ี
ที่ะเลที่รายมีเมฆแต่เหตใุ ดัฝุ่นไม่
ตก สุาเหตุหน่�งกเ็ พราะไมม่ ีป็�าไม่มี
ต้นไม้ จง่ ไม่มกี ารป็ล่อยสุารเค่มี
เหล่านี�ซึ่่ง� เป็็นตัว่การกลัน� เมฆตร่ง

26

ละอองไอนำ�าค่ว่บุแนน่ ตกลงมาเป็น็ ผู้ศ. ดร.นิอัร สูริ ิมงคลเลิศกล่
ฝุ่น ป็ระเดั็นค่อื เมือ� เราดั้ค่่า
ไมวP่ด่าMอีั้สทะีุ2่นง�ั.ไ5รหใจเมรแหาดลัรดวะั่อืแ้่าฝุทตไ่ี�ุน่มร่ฝุ่ด่า�ุนPับี MุซึPว่่่�ง2่าM.อ5ในนั2ถ.ึ5ฝท้กุี่่โุ�นจ�ีเดหัรยPมง่ ทMแีา่�ีไลร2มว.ว้5่่่ม “ห�องเร้่ยนำส�้ฝุุ่�นำ”
BPMVO2.5Cทsี่�ีดซัึ่กี่�งผ็มลี อต่ ยโอ่างโซปึ็่นา� ททีี่่ี�มพ�ี สีัฒุานราไป็
จเปะ็น็ถึฝกุ้่�นุป็ลPอ่ Mย2อ.5อฉกะมนาัน�อยส่แุ้าลร้วโ่อตโาซึม่น ผศ. ดัร.นอ่ รเลา่ ถึง่ ที่ม�ี าของโค่รงการหอ้ งเรยี นสุฝ้ ุ่น�ุ จากเดัม่ ที่ท�ี ี่ำางาน
ธีรรมชาต่ และโอโซึ่นในป็ร่มาณที่�ี ตด่ ัตามการเผาโดัยภาพถึา่ ยดัาว่เที่ยี มจดุ ัค่ว่ามรอ้ นของนาซึ่า่ (NASA)
เหมาะสุมน�นั มีป็ระโยชนก์ บั ุเราใน ซึ่�่งในภาค่เหนือป็ัจจุบุันเป็็นที่ี�ยอมรับุว่่าเป็็นภัยป็ระจาำ ถึ่�นและเป็็น
การช่ว่ยฆา่ เชื�อ สุมยั กอ่ นว่ธ่ ีรี กั ษ์า ภัยตามฤดั้กาลแล้ว่ เร�่มตั�งแต่เดัือนมกราค่มเป็็นต้นไป็ หากแต่พอ
ผ้ป็�ว่ยอย่างหน่ง� ค่ือการนาำ ไป็อยใ่้ น ศ่กษ์ากว่้างข่�นเรื�อยๆ ก็พบุว่่าเร่�มตั�งแต่ตุลาค่มในพ�ืนที่�ีภาค่กลาง
ป็า� ที่�มี ีตน้ ไมบ้ ุางป็ระเภที่ที่ม�ี สี ุาร อย่างเชน่ ณ ตอนน�จี ุดัค่ว่ามรอ้ นรว่มกันอย้่ที่�ภี าค่กลาง เมื�อลมพัดั
BVOCs ที่ี�สุร้างโอโซึ่นขน�่ มา ข�น่ มาจะพักอย้่ที่ีก� รงุ เที่พฯ ที่ำาใหฟ้ ้าเรม�่ เป็น็ สุเี ที่าจากฝุุ่�น
กลบั ุมาที่ีป� ็ระเดัน็ ของเรา ป็�าใน
ปป็็รระม่ เาทีณ่ศเไทีท่ีา่่ยใปดั็ยลงัอ่ ไยม่มPีใMค่2ร.5ที่ราบุ ว่่ธีี ภาพ 7 ค่ือภาพถึ่ายดัาว่เที่ียมที่�ีไดั้จากนาซึ่่า ซึ่่�งเราดัาว่น์โหลดัมา
อยา่ งหน�่งที่�ที ี่ำาเพ�อื ว่ัดัค่า่ ค่ือการ เพื�อที่ำาแผนที่ี�จุดัค่ว่ามร้อน ต่ดัตามไดั้ที่ี� Smoke Watch โดัยมี
สุร้างหอขน�่ มาเพ�อื ว่ดั ัค่่าสุารไอโซึ่- การจัดัที่าำ เป็็นรายว่ัน รายสุัป็ดัาห์ ซึ่�่งที่าำ ให้พบุว่่าจุดัค่ว่ามร้อนเร�่ม
พรนี ตา่ งป็ระเที่ศมีการที่าำ กนั มาก จากภาค่กลางที่�ีเก่ดัการเผาไร่นา ไร่อ้อย จากน�ันจ่งค่่อยเค่ล�ือน
ที่ี�บุราซึ่่ล และป็ระเที่ศในแอฟร่กา ไป็ที่ี�ภาค่เหนือ สุ�่งที่�ีน่าสุนใจค่ือจังหว่ัดัเชียงรายมีจุดัค่ว่ามร้อน
ป็ระเที่ศไที่ยยังไมม่ ีและเช�อื ว่่าหาก น้อยที่�ีสุุดั แต่รายงานของกรมค่ว่บุคุ่มมลพ่ษ์ระบุุว่่าเป็็นจังหว่ัดัที่�ี
ที่ำาออกมาข้อม้ลกจ็ ะไม่เหมอื นที่�ี ตค่่ารงPพM�ืน2ท.ี5่ี�นสุ�ัน้งที่ปี�ส็ุรุดัะในกอป็บรุะกเับทุี่คศ่วไ่ทาี่มยกเดพัอราากะฝาุ่ศุ�นสุP้งMจา2.ก5 ปถ็ึร้กะพเัดทีั่ไศป็จกีนอทีง่�ีแอผย่้่
อน�ื เพราะค่ว่ามหลากหลายที่าง ลงมา รว่มที่ง�ั การเผาจากป็ระเที่ศเพอ�ื นบุา้ น สุง่� นคี� ่อื ฤดัก้ าล นบั ุเป็น็
ชีว่ภาพของเราสุง้ ค่ว่ามน่าสุนใจที่�ีแม้ว่่าจะมีการพยากรณ์ เตรียมพร้อมรับุมือกับุภัย
กลับุมาที่ค�ี ่าำ ถึาม กอ่ นจะมาถึง่ ตรว่า่มงๆที่ั�งแชต่ว่ง่ไฟเว่ปล็�าาหแมตอก่ กลค่ับวุ่แันก้ไฝุข่�ุนป็ัญPหMา2ไ.5มไ่เดปั็้็นฉภะัยนเัน�ดัียใวน่ทีว่่ี�ทงัี่วร่นาบขุสอุางเกหาตรุ
ตรงนภ�ี าพใหญ่ในเช่งว่ช่ าการต้องมี ศก่ ษ์าว่จ่ ยั ที่างว่ท่ ี่ยาศาสุตร์ รว่มที่ง�ั ออกนโยบุายมากมาย จะเป็น็ การ
ขอ้ มล้ โดัยละเอยี ดั งานว่จ่ ยั ของผม ดัีกว่่าหรือไม่หากสุร้างภ้ม่คุ่้มกันไม่ให้เก่ดัป็ัญหา โดัยเฉพาะกับุเดั็ก
ใทีน่�ีเคแ่ยหตลีพง่ กม่ าำ พเนไ์ ดด่ัั้ศตก่ า่ ษง์ๆาปย็รกม่ เวา่ณน้ จPากMป2็.�า5 และเยาว่ชนค่นรนุ่ ใหม่ ที่ำาอยา่ งไรใหเ้ ขาที่ราบุว่า่ “ป็อดัของหนก้ ำาลงั
ในพื�นที่เ�ี ชยี งใหม่ตลอดัที่ง�ั ป็ีเกอื บุ แย่อย่างที่�ีแม่กำาลังเป็็น” เดั็กนักเรียนต้องอย้่ที่ี�โรงเรียนว่ันละแป็ดั
50% เป็น็ ไอเสุียจากยานพาหนะ ชวั� ่โมง ค่รจ้ ะตอ้ งที่ราบุว่า่ ค่ณุ ภาพอากาศเป็น็ อยา่ งไร เลว่รา้ ยอยา่ งไร
และข�น่ สุง้ ในช่ว่งสุามเดัือนที่ม�ี ีการ สุามารถึออกมาเค่ารพธีงชาต่หรอื ออกกำาลงั กายไดัห้ รอื ไม่ กรงุ เที่พฯ
เผา แต่หากนบั ุ 365 ว่ัน แหลง่ ปเใก็หร่น้ปะ็สิด5ุับโ0ุรภงไยัเมรจโียาค่นกรโฝกุด่น�ุัรยมั Pคต่Mำา่อส2ุล.�ัง5ก้ขมบอาุางแศผลก้อว้ ่เ์ำาสมุนอตวง่รปย็เกีปก็าน็รระเโวท่รีล่งราเวรเ่งกียศน่ นก่ กไษดว์่ัาา่้หธทีีาก่่�ีกกาำาคร่หป่า็นรPะดักMเาร2ศา.5
กสุง้าำ สเุนุดัด่ ไัมที่ใ่ป�ี ช็ล่ก่อายรเผPาMแ2ต.5เ่ ป็น็ ไอเสุยี เองก็กลบั ุมาค่่ดัว่่าแลว้ ่ภาค่เหนอื ค่ว่รที่าำ อยา่ งไร เพราะค่า่ PM2.5 ใน
พืน� ที่�สี ุง้ ถึ่ง 300 ไมโค่รกรมั ตอ่ ล้กบุาศกเ์ มตร
27

จากยานพาหนะ สุ่ว่นการเผาอย่้
อนั ดัับุสุอง กรุงเที่พฯ ก็เช่นกัน แต่
การเผากเ็ พม�่ สุดั ัสุ่ว่นขน�่ มามากข�น่
ภ้เก็ตกเ็ ช่นกันโดัยผสุมกับุมลพษ่ ์
ขา้ มพรมแดันในบุางชว่ ่ง ฉะนน�ั
จะแกไ้ ขป็ัญหาต้องเร่�มจากหลักค่่ดั
ที่างว่ท่ ี่ยาศาสุตร์ จากน�นั ค่่อยนำา
ขอ้ เที่จ็ จรง่ มาตแี ผ่ แลว้ ่จ่งค่่อยหา
แนว่ที่างไป็สุก้่ ารแกไ้ ขป็ญั หา การ
แกไ้ ขป็ญั หาเป็็นศาสุตรแ์ ละศล่ ป็์
ป็ญั หาเดัียว่กนั แตบ่ ุร่บุที่เป็ล�ยี น
ว่่ธีกี ารกเ็ ป็ล�ยี น เชน่ การสุอื� สุาร
ตรงไป็ตรงมาแบุบุฝุ่รง�ั ก็อาจจะไม่
เหมาะกับุป็ระเที่ศไที่ยที่คี� ่้นุ เค่ย
กบั ุการค่อ่ ยๆ พด้ ั หรือหากใน
พน�ื ที่ี�มีค่นชาต่พนั ธีุก์ ็ตอ้ งใช้ภาษ์า
สุือ� สุารที่ี�เขาจะเข้าใจหรือรบั ุฟงั เรา
จำาเป็็นตอ้ งมีนักภาษ์าศาสุตรห์ รอื
นกั สุ�ือสุารที่ี�จะมาช่ว่ยสุอ�ื สุาร นำา
ข้อม้ลที่างว่่ที่ยาศาสุตรม์ าเผยแพร่
ป็ระชาสุมั พนั ธี์ใหป้ ็ระชาชนไดั้
รบั ุร้ และพร้อมรว่ ่มมือในการแก้ไข
ป็ญั หาไป็ดั้ว่ยกนั นีค� ่อื สุ่�งสุำาค่ญั

ภาพ 7 แผนที่่�จุุดควัามร้อนจุากภาพถ่่ายดาวัเที่่ยม
ของนาซ่่า (NASA)

กระที่ง�ั นาำ มาสุก่้ ารจัดัที่าำ โค่รงการห้องเรยี นสุ้ฝุ่�นุ สุนับุสุนุนโดัยสุสุสุ.
ใเพนอ�ืโรสุงรเา้รงียค่นว่ทาี่ม�ีเปต็็นระพห�ืนนทีกั่�ีเรสุแ้�ียกงเ่ ยจาาว่กชกนาในรดปั็้จรุดะัเคด่ัวน็่าฝุม่น�ุ ร้อPนMก2็พ.5บุโวด่ั่ายมเรีพม�่ �ืนที่ทาำี่�ี
นา่ สุนใจอยส่้ ุามจงั หว่ดั ั ค่อื เชยี งราย แมฮ่ ่อ่ งสุอน และแพร่

28

ภาพ 8 ห้อ้ งเรื่ยี ันสู้้ฝุ่่�น
ที่ม�่ าภาพ: https://www.youtube.com/watch?v=Dy5vBkgzjXw

ต่่อมาเป็็นโครงการระดมทุุนจากหลายภาคส่่วนเพื่�่อต่ิดต่�้งเคร่�องว้ดค่าฝุุ่�น “ย้กษ์์ขาว”
(ภาพื่ 9) ในโรงเรียน โดยส่ามารถป็ักหมุดเล่อกได้ว่าต่้องการให้ต่ิดต่�้งทุี�โรงเรียนใด ส่�ิงทุี�
เห็นได้ชั้ดค่อการเกิดข�้นของการข้บเคล�่อนวาระทุ้องถิ�นเพื่่�อให้ลูกหลานของเราป็ลอดภ้ย
เดก็ ๆ จะรบ้ รู้ไดว้ า่ คา่ ฝุุ่�นป็ระจาำ ว้นเป็็นเทุ่าใด จะมกี ารดูแลต่ว้ เองอยา่ งไร ทุ�ง้ หมดเรมิ� ต่น้
ทุีโ� รงเรยี น เราป็ระมวลผลและฝุ่งั ขอ้ มูลไวก้ บ้ คนรนุ่ ใหมเ่ พื่อ่� ทุีว� ้นหน้�งเขาจะเป็็นเกษ์ต่รกร
ทุี�ไม่เผา เต่บิ โต่เป็็นผใู้ หญ่ท่ ุี�มีสุ่ขภาพื่ดีไดใ้ นอนาคต่

ภาพ 9 เครื่�อ่ งวัดั คา่ ฝุ่่น� “ยัักษ์์ขาวั”
ที่่�มาภาพ: https://www.thaihealth.or.th/Content/53361-
ห้อ้ งเรี่ยนสู้้ฝุ่่น� +พลังั ห้นน่ พลัเมืองตื่ื�นรี้.html

29

ผู้ศ. ดร.รณบรรจับ อัภิรต้ิกลุ

“การป้องกันการปลด้ปล่อยมลพิิ ษทางอากาศ”

ผศ. ดร.รณ์บรรจบกล่าวถู่งแนวทางการแก้ไขป็ัญหามลพิิษทางอากาศว่าม่หลักการส่อง
อย่างค้อการแก้ไขป็ัญหาท่�ต่้นเหตุ่ และการแก้ไขป็ัญหาท่�ป็ลายเหตุ่ การแก้ไขป็ัญหาท�่
ต่้นเหตุ่ค้อทาำ อย่างไรท่�จะไม่ทำาให้เกิดมลพิิษข�่นมา เชี่น การใชี้วัต่ถูุดิบท่�ส่ะอาด โดยยก
ต่ัวอย่างโครงการทท�่ ำารว่ มกบั องคก์ ารพิัฒนาอุต่ส่าหกรรมแห่งส่หป็ระชีาชีาต่ิ หรอ้ ยูนิโด
(United Nations Industrial Development Organization - UNIDO) มุ่งเป็า้ ไป็ท่ก� าร
ลดการป็ลอ่ ยมลพิษิ ในโรงงานรไ่ ซึ่เคิลเศษโลหะ อาทิ การทาำ ความส่ะอาดเศษโลหะก่อน
เขา้ ส่กู่ ารร่ไซึ่เคิล เชี่น การนาำ นาำ� มนั ออกกอ่ นทจ�่ ะถูลงุ หลงั จากนั�นหากมม่ ลพิิษถููกป็ล่อย
ออกมาก็อาศยั อุป็กรณ์ด์ กั จับต่่างๆ ท�งั การดักจบั ฝุุ่�นและก๊าซึ่

AQI PM2.5 PM10 O3 CO NO2 SO2
(ppb) (µg/m3) (µg/m3) (ppb) (ppm) (ppb)

0-25 คา่ เฉล�่ย 24 ชีว�ั โมง ค่าเฉลย่� 8 ชีัว� โมง ค่าเฉลย�่ 1 ชีว�ั โมง
5220150--15000
101-200 0-25 0-50 0-35 0-4.4 0-60 0-100
>200
26-37 51-80 36-50 4.5-6.4 61-106 101-

38-50 81-120 51-70 6.5-9.0 107-170 201-300

51-90 121-180 71-120 9.1-30.0 171-340 301-400

>90 >180 >120 >30.0 >340 >400

ติาราง 2 ดัชนค่ ุณภาพอำากาศ (Air Quality Index
- AQI)

เแขส้า่ดมงาใใหนเ้ ดหัชน็ ีนวา่่คมุณ์ลภพิาษิ พิทอาางกอาาศกาแศตไ่ม่รไ่วดมม้ ถูเ่ ่งพิส่ย่ างรแพคิิษฝ่ ุ่อนุ� ้�นPๆMเ2ช.5ี่นซึ่ง่� เโพอิงิ�โซจึ่นะถูซกู ึ่่�งบหรารกจุ
ม่ป็ริมาณ์มากเกินไป็จะถู้อเป็็นส่ารพิิษ หลักการของดัชีน่คุณ์ภาพิอากาศ
ก็ค้อการกำากับค่ากลางของส่ารพิิษทั�งหมดรวมกัน เพิราะส่ารพิิษแต่่ละ
ชีนิดจะม่ค่าความเข้มข้นท�่ทำาอันต่รายกับมนุษย์ไม่เท่ากัน แบ่งเป็็นระดับ
จากป็ลอดภัยไป็จนถู่งเร�ิมเป็็นอันต่รายท�่ม่ผลกระทบต่่อร่างกาย หากค่าใด
เกินระดับความป็ลอดภัยข่�นมาก็จะม่การเต่้อน โดยป็ัจจุบันค่าท�่เกินของ
ป็ระเทศไทยมักจะเป็็นค่า PM2.5

30

AQI ควุามหมาย สำท่ �ใ่ ช� ข�อำควุามแจง�
0-25 คณุ ์ภาพิอากาศด่มาก เหมาะส่ำาหรบั กิจกรรมกลางเเจง้ เเละ
25-50 คุณ์ภาพิอากาศ ฟา้ การทอ่ งเท�ย่ ว
ดม่ าก เขย่ ว คุณ์ภาพิอากาศด่ ส่ามารถูทาำ กิจกรรมกลางเเจง้ เเละการทอ่ งเท่ย� ว
51-100 คุณ์ภาพิ ได้ต่ามป็กต่ิ
อากาศด่ ป็ระชีาชีนทั�วไป็ : ส่ามารถูทำากิจกรรมกลางเเจง้ ไดต้ ่ามป็กต่ิ
ผ้ทู ต�่ ่อ้ งดเู เลสุ่ขภาพิเป็็นพิิเศษ : หากมอ่ าการเบอ�้ งต่้น เชี่น ไอ หายใจ
ป็านกลาง เหล้อง ลาำ บาก ระคายเค้องต่า ควรลดระยะเวลาการทำากิจกรรมกลางเเจง้
ป็ระชีาชีาทั�วไป็ : ควรเฝุ่้าระวงั สุ่ขภาพิ ถูา้ ม่อาการเบ้�องต่น้ เชีน่ ไอ
101-200 เรมิ� ม่ ส่้ม หายใจลำาบาก ระคายเค้องต่า ควรลดระยะเวลาทำากิจกรรมกลางเเจง้
ผลกระทบ หรอ้ ใชี้อุป็กรณ์ป์ ็อ้ งกันต่นเองหากมค่ วามจำาเป็็น
ต่อ่ สุ่ขภาพิ ผ้ทู ต่� ่้องดูเเลสุ่ขภาพิเป็น็ พิิเศษ : ควรลดระยะเวลาการทาำ กจิ กรรมกลาง
เเจง้ หร้อใชี้อปุ ็กรณ์ป์ ็้องกนั ต่นเองหากมค่ วามจาำ เป็น็ ถู้าม่อาการทาง
>200 มผ่ ลกระทบ แดง สุ่ขภาพิ เชี่น ไอ หายใจลาำ บาก ต่าอกั เส่บ เเนน่ น่าอก ป็วดศร่ ษะ หัวมจ
ต่อ่ ส่ขุ ภาพิ เต่น้ ไม่เป็น็ ป็กต่ิ คลน�้ ไส่้ ออ่ นเพิลย่ ควรป็รก่ ษาเเพิทย์
ทกุ คนควรหล่กเล�่ยงกจิ กรรมกลางเเจง้ ทกุ หลก่ เลย�่ งพิ้�นทท�่ ่�มม่ ลพิษิ อากาศ
สู่งหรอ้ ใชี้อุป็กรณ์์ป็้องกนั ต่นเองหากมค่ วามจาำ เป็็น หากม่อาการทาง
สุ่ขภาพิควรป็ร่กษาเเพิทย์

ติาราง 3 เกณฑ์์ดชั นค่ ณุ ภาพอำากาศขอำงปัระเทศไทย

แส่ดงถู่งแนวทางการป็ฏิบตั ่ิต่ัวต่ามเกณ์ฑ์คา่ มลพิษิ ระดบั ต่า่ งๆ

ภาพิต่อ่ มา (ภาพิ 9) เป็น็ งานวจิ ยั ของอาจารยส์ ่พุ ิฒั น์ หวงั วงศว์ ฒั นา มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาส่ต่ร์
ใอพินดบชต่ีว่ว่ อา่ งฝธุท่บนิ�ุ ม�่ ดPโ่ ก่คMรร2มง.5กคเาวรรม�บิ รสค่ถงููมุ คขมนัน�่ ลแใพนริษิชกีว่ ซแึง่ง�่เตด่ไใ่ดอ้นร้ นเววพบลิฤราศวนมจน�ั กขิ ปอ็า้ ญั ยมนหลู ถแาูงฝ่นุ่มน�ุวน่ โPนาMคม้ มข2.อ5โดงยฝยุงั ่น�ุไส่มงูPเ่ทปM็ส�่ น็่2ดุ .ท5ใตนร�่ ่บัง�ัชีแรว่ ตขู้ง่ปป่อ็็ีีง22ส55่งั 55ค54ม--22555662

PM2.5 เฉ �่ลย 24 �ัชวุโมง (ไมโครก ัรม/ ้ลกบาศ ์กเมติร) 140 ปัี 2554 ปัี 2555 ปัี 2556
ปัี 2557 ปัี 2558 ปัี 2559
120 ปัี 2560 ปัี 2561 ปัี 2562

100

80 คา่ มาติรฐานเฉลย�่ 24 ชว�ั ุโมง = 50มคก./ลบ.ม.
60

40
20

0
ม.ค. ก.พ. ม่.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. สำ.ค. ก.ย. ติ.ค. พ.ย. ธั.ค.

ภในาพพนื� 1ท0่ก� รปัุงรเิมทาพณฯฝุปุ่�นัี ล2ะ5อ5ำอ4ำง-2P5M622.5 เฉล�ย่ 24 ชว�ั ุโมง

31

ทกอนาำัน่� เตาำน่พริดิาาจยส่าขากอรภพงิฝาษุิ ่นุ�คต่อวPั ุตรM่า้ส่2ยา.5ทหไเ�่มกกไ่ราดระอ้มต่ยแดิ เู่ ลมฉะาพิดกาว้าะยรแเเตขผ่ท่า้าสฝ�่ชุ่ี่รู่น�ุ่วา่ เมงทวกา่ ลานยในั�นขทอฝุ่ง่�นโุ� ลเรP่งาMในโด2ภ.5ยาเเปฉค็รพกิย่ าาบะรเฝเุสก่นุ�่มษPอ้ ต่Mนรย2.าซ5ึ่นท่�งมพม�่ ิักาแ่ หจหนะลมะง่ ่
ส่าร PAHs (Polycyclic Aromatic Hydrocarbons) และส่ารมลพิษิ ต่กคา้ งยาวนานอยา่ ง
ไดออกซึ่ิน (dioxin) และฟูแรน (furan) รวมทง�ั โลหะหนักหลายชีนดิ

ภาพิท้องฟ้า (ภาพิ 10) แส่ดงให้เห็นว่าในท้องฟ้าท�่ส่วยงามม่ชี�ันท่�ลักษณ์ะเหม้อนหมอก
แต่่ท่�จริงแล้วค้อฝุ่�ุน ซึ่�่งหากอยู่ในเม้องเราจะมองไม่เห็นเพิราะฝุ่�ุนบังทัศนวิส่ัยของเราอยู่
ในทางวิชีาการเราเร่ยกว่า inversion ส่�ิงน่�ม่ผลกระทบต่่อความเข้มข้นของฝุุ่�น น�ันค้อ
หากอยู่ท�่ระดับต่ำ�าความเข้มข้นของฝุ่�ุนก็จะสู่ง แต่่หากอยู่สู่งข�่นไป็ความเข้มข้นของฝุุ่�นก็
จะนอ้ ยลง นค่� อ้ หลกั ฐานชีดั เจนของฝุ่นุ� PM2.5 จากการเผาซึ่ง่� ยงั รอคาำ ต่อบวา่ เราจะจดั การ
ป็ัญหานอ�่ ย่างไร

ภาพ 11 ชัน� inversion เมอ�ื ำมอำงจากเคร�ือำงบนิ

ผู้ศ. ดร.รุจัิก�ญจัน์ น�สูนิทำ

“ฝุ่�ุนละอองขนาด้เล็กกับเช�ือโรคท�่มากับฝุ่�ุน”

ผศ. ดร.รุจิกาญจน์กล่าวถู่งจุลินทร่ย์ในส่ิ�งแวดล้อมซึ่่�งเป็็นส่ิ�งท�่หลายคนมองข้าม จาก
ป็ระส่บการณ์ท์ �ท่ าำ งานเกย่� วกับความหลากหลายของจลุ ินทร่ยใ์ นส่ง�ิ แวดลอ้ ม จลุ นิ ทรย่ ์ใน
ส่งิ� แวดลอ้ มมอ่ ยทู่ ัว� ไป็ทงั� แบคทเ่ รย่ เชีอ้� รา และไวรสั ่ อยา่ งทเ่� รากาำ ลงั เผชีญิ อยคู่ อ้ โควดิ -19
ซึ่่�งมป่ ็ระเดน็ ดว้ ยวา่ ฝุ่�ุน PM มผ่ ลต่่ออัต่ราการเส่่ยชี่วติ ่จากโควิด-19
ยกต่วั อยา่ งงานวจิ ยั ทป่� ็ระเทศอติ ่าลเ่ มอ�้ กลางป็ี 2563 เป็น็ การศก่ ษากรณ์ก่ ารเส่ย่ ชีว่ ติ ่จาก
โควดิ -19 ท่ส� ่ัมพินั ธก์ ับฝุ่�นุ PM10

32

Reported cases of COVID-19 B) PM2.5 mean levels (2016-2019) C) PM10 mean levels (2016-2019)
(updated April 27)

B) PM2.5 (2016-2019) C) PM10 (2016-2019)

ภาพ 12 ควุามสำมั พันธั์ระหวุา่ งฝุ่�ุน PM10 และการติดิ
เชอ�ื ำโควุิด-19

แกสา่รดเงผใาหไเ้หหม็น้ใถนูง่ โพริง้�นงทาน่�ภแาคลเะหกนาอ้รสข่ันองดอาิตป่็าขลอ่มง่ปเ็ครริม�้อางณย์ฝนุ่�ุนต่์ดP่เซMึ่ล10 สู่งจาก ทม�่ าภาพ: Fattorini and Regoli,
การเส่่ยชี่วิต่จากโควดิ -19 ท่�ส่งู กว่าภมู ิภาคอน�้ ม่อัต่รา 2020

นรา�่ถยููกงเาผนยคแวพาิมรส่อ่มัอพกินัมธาข์มอางกกมาารยเส่ย่ทชั�งีว่จติ า่จกาสก่หโรรคัฐรฯะบเนาดเธกอบั รป์แ็รลมิ นาดณ์์ ฝุส่นุ�่หPรMาช2ี.อ5 าลณกั ์ษาณจ์ักะรเดย่ส่วเปก็นัน
เยอรมน่ ฝุ่รงั� เศส่ แส่ดงใหเ้ หน็ วา่ หากไมม่ โ่ รคระบาดเราอาจไมไ่ ดใ้ หค้ วามส่นใจกบั ฝุ่นุ� PM2.5
นกั เพิราะไม่คิดวา่ ฝุ่น�ุ PM2.5 จะม่อนั ต่ราย

สใ่นูดเหร�้อายงขใจอมงลฝุ่พุ�นิิษPในMอ2.า5กอาาศจเปแ็็นบร่งไะดย้เะป็ย็นาสว่อนงาปน็รอะันเดส่็น้บเนค้�อ้องปม็ราะจเาดก็นปแ็ัญรกหาผฝุล่�ุนกพริิษะททบ�่ม่จมาากอกยา่ารง
ต่อ่ เนอ�้ งทุกป็ีก่อนท่�จะเกิดการระบาดของโรค โดยฝุ่น�ุ ท่ม� ่อนุภาคขนาดละเอ่ยดนส�่ ่ามารถู
เข้าสู่่ระบบทางเดินหายใจส่่วนล่าง และส่่งผลกระทบต่่อระบบทางเดินหายใจ ระบบ
หลอดเลอ้ ด รวมถูง่ ระบบภมู คิ มุ้ กนั และเมอ้� เกดิ โรคระบาดทเ่� กย่� วกบั ระบบทางเดนิ หายใจ
เชี่น ไวรัส่ จ่งส่่งผลให้ระบบการป็้องกันของร่างกายและระบบภูมิคุ้มกันท่�อ่อนแอไม่
ส่ามารถูต่้านทานต่่อเชี้�อโรคท่�เข้ามาในร่างกายได้อย่างม่ป็ระส่ิทธิภาพิ จ่งส่่งผลให้ภาวะ
การต่ิดเชี้�อได้ง่ายข่�น และอาการของโรคอาจรุนแรงข่�น และอาจส่่งผลให้อัต่ราการเส่่ย
ชีว่ ิต่จากการต่ิดเชีอ้� เพิ�ิมส่งู ขน�่

33

ป็ระเดั็นที่ีส� ุอง ฝุุ่น� PM ที่แี� ขว่นลอยอย้ใ่ นอากาศเหลา่ นมี� ขี นาดัเล็ก ถ�มต้อับ
มาก หากแต่จุล่นที่รยี ์มีขนาดัเล็กกว่า่ ฝุ่�ุน ฝุุ่น� จง่ อาจเป็น็ ตัว่กลางให้ และแลกเปลย่� น
เชื�อโรค่ย่ดัเกาะซึ่�่งอาจที่าำ ให้เช�ือโรค่แขว่นลอยอย่้ในอากาศไดั้นาน
ข�่น และเมื�อหายใจเอาฝุ่�ุนเหล่านี�เข้าไป็จ่งเป็็นโอกาสุให้ไว่รัสุเข้าไป็ หน่วยง�นใดทำ�่ควรเป็น
ในร่างกายพร้อมกับุฝุุ่�น งานว่่จัยที่�ีเป็็นหลักฐานช�่นแรกถึ้กเผยแพร่ เจั��ภั�พิหรือัม่อัำ�น�จั
ในเดัือนม่ถึุนายน 2563 เป็็นการนำาตัว่อย่างฝุ่�ุนมาตรว่จสุอบุโดัย หน��ทำ่�สู�ังก�รเร�ือังขอัง
PCR ซึ่่�งพบุสุารพันธีุกรรมของไว่รัสุโค่ว่่ดั-19 พ่สุ้จน์ไดั้ว่่าเช�ือโรค่ ฝุ่�่น PM2.5
เกาะมากับุฝุ่นุ� PM2.5 ไดั้
ผศ. ดร.กฤษฎากร: หนว่ ่ยงานที่�ี
a Gene E รกั ษ์าการอยใ่้ นพ.ร.บุ.สุง่ เสุรม่ และ
รกั ษ์าค่ณุ ภาพสุง�่ แว่ดัลอ้ มแหง่ ชาต่
1200 พ.ศ. 2535 ป็จั จบุ ุนั ค่อื กรมค่ว่บุค่มุ
1000 มลพษ่ ์ แตใ่ นที่างป็ฏิบ่ ุตั ม่ คี ่ว่าม
800 ซึ่บั ุซึ่อ้ นหลายอยา่ งจากกฎหมาย
RFU RFU 600 ที่ม�ี อี ย่้ เนอ�ื งจากกฎหมายกระจาย
400 ไป็ตามแหลง่ กาำ เนด่ ัตา่ งๆ ซึ่ง�่ มอี ย่้
200 มากมาย เชน่ จากโรงงานเป็น็ กรม
0 โรงงานอตุ สุาหกรรมดัแ้ ล จากการ
15 20 25 30 35 40 45 เผาเป็น็ ที่อ้ งถึน�่ ดัแ้ ล เป็น็ ตน้ เมอ�ื ไมม่ ี
Cycles เจา้ ภาพหนง�่ เดัยี ว่ในการดัแ้ ลจง่ เป็น็
b Gene RdRP ค่ว่ามที่า้ ที่ายสุาำ หรบั ุการออกแบุบุ
กฎหมาย โดัยสุว่ ่นตวั ่ค่ด่ ัว่า่ เมอ�ื
3000 ป็ระเที่ศไที่ยมหี นว่ ่ยงานเจา้ ภาพที่�ี
2500 กระจดั ักระจายอยก่้ ม็ ขี อ้ ดัใี นแงท่ ี่�ี
2000 แตล่ ะหนว่ ่ยงานมงี บุป็ระมาณของ
1500 ตวั ่เอง หากแตเ่ มอ�ื นาำ มารว่มศน้ ย์
1000 ขอ้ ดัคี ่อื การบุญั ชาการที่เ�ี ป็น็ single
500 command ซึ่ง�่ หากป็ระเที่ศไที่ยใน
0 ป็จั จบุ ุนั ยงั เป็น็ แบุบุแรก กจ็ ะตอ้ งมา
15 20 25 30 35 40 45 หารอื กนั ถึง่ ค่ว่ามรว่ ่มไมร้ ว่ ่มมอื ที่จ�ี ะ
Cycles ป็ระสุานงานกนั ระหว่า่ งหนว่ ่ยงาน
เชน่ กระที่รว่งสุาธีารณสุขุ กระที่รว่ง
ภาพ 13 SARS-Cov-2RNA found on PM of Bergamo in อตุ สุาหกรรม กระที่รว่งเกษ์ตรและ
Northern Italy: First evidence สุหกรณ์ จง่ เป็น็ ภารกจ่ ที่ใ�ี หญห่ ลว่ง
อยา่ งหนง�่ ในการตอ้ งป็ระนปี ็ระนอม
ที่ม�่ าภาพ: Setti et.al, 2020 ใหห้ นว่ ่ยงานตา่ งๆที่าำ งานรว่ ่มกนั ไดั้
อกี อยา่ งหากเราเป็น็ ผไ้ ดัร้ บั ุผล
รศ. ดัร.ธีนั ว่ดัไี ดัก้ ล่าว่เสุรม่ ผศ. ดัร.รุจ่กาญจน์ เกย�ี ว่กบั ุงานว่จ่ ัยของ กระที่บุ เราอาจมองว่า่ หนว่ ่ย
ตนเองที่ีศ� ก่ ษ์าเรือ� ง nosocomial infection หรอื การต่ดัเช�อื ขณะ งานละเลยตอ่ หนา้ ที่ห�ี รอื ไมซ่ ึ่ง�่ เรา
เข้ารับุการรักษ์าในโรงพยาบุาล ซึ่�่งโรงพยาบุาลในป็ระเที่ศไที่ยรว่ม
ถึ่งในป็ระเที่ศกาำ ลังพัฒนามักจะเป็็นพ�ืนที่ี�ก่�งเป็ิดัโดัยเฉพาะในต่าง 34
จังหว่ัดั เช่น แผนกผ้ป็�ว่ยนอก โดัยการศ่กษ์าฝุ่�ุนในโรงพยาบุาลที่ี�
อาจเป็น็ ป็จั จยั ที่ีเ� กีย� ว่ขอ้ ง โดัยอาศัยเค่รอ�ื งดัักจบั ุฝุ่�นุ ของสุหรัฐฯ ซึ่่�ง
ช่ว่ยแยกพาร์ที่่เค่่ลเป็็นถึาดัตามขนาดั พบุว่่ามีจุล่นที่รีย์อย่ใ้ นถึาดั
ที่กุ ถึาดั ซึ่ง�่ แสุดังใหเ้ หน็ ว่า่ จลุ น่ ที่รยี เ์ กาะกบั ุฝุ่น�ุ ไดัท้ ี่กุ ขนาดั

สุามารถึฟอ้ งกบั ุศาลป็กค่รองไดั้ แต่ แนำวท�งในำก�ร้ปอ้ งกนั ำฝุุ่�นำ PM2.5
หนว่ ่ยงานรฐั จะอา้ งว่า่ ที่าำ แลว้ ่แตไ่ ม่
เหน็ ผล เป็น็ ชอ่ งโหว่ท่ ี่างกฎหมายว่า่ ผศ. ดร.รุจุกิ าญจุน์: สุำาหรบั ุจลุ ่นที่รีย์ในอากาศ สุ�่งแรกในการดั้แล
ศาลมอี าำ นาจในการตรว่จสุอบุค่ว่าม ตัว่เองค่ือการสุว่มหนา้ กากอนามยั เมอ�ื เจอภาว่ะของฝุุ่�น กPาMร2ร.5ะสบุุว่า่นย
มปี ็ระสุท่ ี่ธีภ่ าพของมาตรการตา่ งๆ ภายในอาค่ารที่ี�เราต้องอาศัยอย้่เกือบุ 90% ของชีว่่ต
หรอื ไม่ ป็จั จบุ ุนั ศาลอาจพจ่ ารณา อากาศเป็็นสุ่�งสุำาค่ัญมาก ที่�ังในโรงพยาบุาล โรงเรียน โรงงาน
เฉพาะว่า่ หนว่ ่ยงานรฐั ที่าำ แลว้ ่หรอื ไม่ อุตสุาหกรรม เพราะหากมีค่ว่ามช�ืนจุล่นที่รีย์จะสุามารถึเจร่ญ
ฉะนน�ั อกี ชอ่ งที่างหนง�่ สุาำ หรบั ุการ ไดั้ กรณีเชือ� ราบุางชนด่ ักจ็ ะสุรา้ งสุารพ่ษ์ออกมา ในป็ระเที่ศไที่ยยงั
รอ้ งเรยี นค่อื สุาำ นกั งานตรว่จเงน่ ไม่มีหน่ว่ยงานใดักำาหนดัค่่ามาตรฐานคุ่ณภาพอากาศภายในอาค่าร
แผน่ ดัน่ หรอื สุตง. ซึ่ง�่ มอี าำ นาจใน โดัยตรง แต่กม็ ีกฎหมายบุางฉบุับุที่ีเ� กี�ยว่ข้อง ต้องใช้เกณฑ์์ของต่าง
การตรว่จสุอบุตามที่ร�ี ะบุไุ ว่้ โดัย ป็ระเที่ศแที่นซึ่่�งอาจนำามาป็รับุใชใ้ นป็ระเที่ศไที่ยไดั้
เป็น็ การตรว่จสุอบุในเชง่ การใชง้ บุ
ป็ระมาณซึ่ง�่ เขยี นไว่ช้ ดั ัเจนถึง่ ผศ. ดร.กฤษฎากร: สุำาหรบั ุพ.ร.บุ.อากาศสุะอาดั ค่่ดัว่า่ เป็็นแนว่ค่่ดั
“ค่ว่ามมปี ็ระสุท่ ี่ธีภ่ าพ” เป็น็ ชอ่ ง ที่�ีดัีที่ี�จะแก้ไขป็ัญหาการกระจัดักระจายของกฎหมายที่ี�มีหลาย
ที่างหนง�่ ในการตรว่จสุอบุไดั้ ฉบุับุโดัยรว่มเข้ามาไว่้อย่้ในกฎหมายฉบุับุเดัียว่ แต่การเสุนอร่าง
นอกเหนอื จากการใชก้ ลไกศาล ฉกะฎนหั�นมาจย่งใหจำามเ่คป่็่อ็นนตข้อ้างงอใชาศ้เว่ัยลกาลขไณกะที่ท�ีีม่ี�ปีอ็ัญย้่เหดัา่มฝุคุ่�น่ว่บPุคM่้่ไ2ป.็5ดั้วน่ย�ันรฝอุ่าไกมใ่ไหดั้้
พ่จารณากันว่่าที่าำ ไมเรามีกฎหมายมากมายแต่ยังแก้ไขป็ัญหาไม่ไดั้
ศ. ดร.ศวิ ัชั : ณ ตอนนค�ี ่ด่ ัว่า่ ที่กุ ค่น กฎหมายบุางฉบุับุมีโที่ษ์ที่างอาญาดั้ว่ยซึ่ำา� ไป็ หรือเราค่ว่รต้องกลับุ
มงุ่ ไป็ที่ก�ี รมค่ว่บุค่มุ มลพษ่ ์ ซึ่ง�่ ใน มาพจ่ ารณากนั ว่า่ โที่ษ์ตา่ งๆ ที่ก�ี ำาหนดัไว่เ้ หมาะสุมแลว้ ่หรอื ไม่ รว่มที่งั�
ค่ว่ามเป็น็ จรง่ สุง�่ ที่ก�ี รมค่ว่บุค่มุ การบุงั ค่บั ุใชซ้ ึ่ง่� ค่อ่ นขา้ งออ่ นแอ เราค่ว่รตอ้ งเสุรม่ กลไกสุง่ เสุรม่ เขา้ ไป็
มลพษ่ ์สุามารถึที่าำ ไดัค้ ่อื การรายงาน ดัว้ ่ยหรือไม่ เชน่ โรงไฟฟ้าชวี ่มว่ล เรามีกฎหมายแลว้ ่หรือไม่ในการ
สุถึานการณม์ ลพษ่ ์รายว่นั แตไ่ มไ่ ดั้ สุ่งเสุรม่ ให้ภาค่เอกชนนาำ เศษ์ว่สั ุดัเุ หลือใช้มาใชป้ ็ระโยชน์ ที่ง�ั นี� การ
มอี าำ นาจและกฎหมายรองรบั ุให้ ใช้กฎหมายเป็็นศาสุตรแ์ ละศล่ ป็์ เช่น หากคุ่ณใช้กฎหมายกับุแมค่ ่้า
จดั ัการ ซึ่ง�่ นกั ว่ช่ าการหลายค่น ขายไก่ย่างที่ี�ป็ล่อยค่ว่ันคุ่ณอาจจะถึ้กป็ระณามว่่ารังแกป็ระชาชน
เหน็ พอ้ งตอ้ งกนั ว่า่ ถึง่ เว่ลาหรอื ไม่ การใช้กฎหมายลงโที่ษ์จ่งอาจไม่ใช่ค่าำ ตอบุเสุมอไป็ หรือค่ว่รต้อง
ที่ป�ี ็ระเที่ศไที่ยค่ว่รตอ้ งมกี ฎหมาย สุรา้ งกลไกที่ีส� ุง่ เสุร่มที่ส�ี ุรา้ งสุมดัุลของเศรษ์ฐก่จ สุังค่ม เพื�อเก่ดัการ
อากาศสุะอาดั เหนอื สุง�่ อน�ื ใดัค่อื พัฒนาอย่างยง�ั ยนื แที่จ้ รง่
สุาำ นกั พท่ ี่กั ษ์ส์ ุง�่ แว่ดัลอ้ มแหง่ ชาต่
ที่ท�ี ี่าำ หนา้ ที่จ�ี ดั ัการโดัยตรง โดัยขน�่ รศ. ดร.ธัันวัด่: สุ่�งที่�ีต้องการฝุ่ากค่ือ integrity หรือค่ว่ามซึ่ื�อสุัตย์
ตรงตอ่ นายกรฐั มนตรี ค่ลา้ ยกบั ุ ที่�ังในภาค่สุ่ว่นที่ี�เกี�ยว่ข้อง ผ้มีอาำ นาจหน้าที่�ี เชื�อม�ันจร่งหรือไม่ว่่า
สุาำ นกั งานตาำ รว่จแหง่ ชาต่ แตเ่ ป็น็ ฝทกุี่่�ุำานำาหใหนPด้ ดMััีทไี่ว2สี�่.ุ5ท้ ดุี่ั�ี เ2อป5็ย็นไา่ อมงันโทีค่ต่ีศ� รร.กาดรัยรมั ก.ตศับอ่วุ่่ปัชล็ไก้รดะบัุ้กชาลศา่าชกวน่เ์ ไมปต็หแราลขก้ว่ณถเึช่งะื�อคท่ีม่า่ขี� �ันPอกMง็ไจ2ทีะ.่5ยพทอีย่ี�ยWาท่้ ีย่Hี� า5Oม0
บุรบ่ ุที่ที่ท�ี ี่าำ หนา้ ที่จ�ี ดั ัการสุง�่ แว่ดัลอ้ ม ไมโค่รกรมั ตอ่ ลก้ บุาศกเ์ มตร ตอ้ งมี integrity ในการพด้ ัค่ว่ามจรง่ กบั ุ
ป็ญั หาของเราค่อื หนว่ ่ยงานที่�ี ป็ระชาชน นำาข้อม้ลที่างว่่ที่ยาศาสุตร์ไป็แป็ลงเป็็นสุ่�งที่�ีป็ระชาชน
เกย�ี ว่ขอ้ งอยก่้ นั อยา่ งกระจดั ักระจาย
ยกตวั ่อยา่ งเรอ�ื งนา�ำ ที่แ�ี ฝุ่งอยใ่้ นที่กุ
หนว่ ่ยงาน ที่าำ ใหไ้ มส่ ุามารถึรว่ม
ศน้ ยก์ ารบุญั ชาการแบุบุ single
command ไดั้ กระที่รว่งนา�ำ
ไมท่ ี่ราบุว่า่ จะไดัเ้ กด่ ัขน�่ เมอ�ื ใดั เชน่
เดัยี ว่กนั กบั ุมลพษ่ ์ เมอ�ื เกด่ ัการ
ป็นเป็อ�้ นในสุง�่ แว่ดัลอ้ ม ถึามว่า่ ใค่ร

35

รับรู้และเข้าใจำไดู้อย่างถึ่องแทำ้ สนับสนุนให้เขาไดู้เข้าถึึงข้อมู่ลเหล่า ดูแู ล แลว้ การปนเปอ�้ นไม่ไ่ ดูม้ ่แี ค่่
นน�ั ต่่อม่าค่อื integration เม่ือ� ม่คี ่วาม่ซึ่อื� สตั ่ย์ทำี�จำะแกไ้ ขปัญหาแลว้ ในอากาศ แต่ร่ วม่ถึงึ นา�ำ นา�ำ บาดูาล
กร็ วม่เอาทำกุ ค่นม่าทำำางานรว่ ม่กนั ไม่่ทำงิ� ภาระน�ีใหเ้ ป็นของใค่ร ดูนิ กรณีสี หรฐั ฯ EPA กท็ ำาำ หนา้ ทำ�ี
ผศ. ดร.นิิอร: ฝากสองเรื�องใหญ่ ค่ือแหล่งกำาเนิดูทำี�ต่้องจำัดูการให้ พิทิ ำกั ษ์ส์ ง�ิ แวดูลอ้ ม่ทำง�ั หม่ดูหากจำาำ ไดู้
ไดู้ แลว้ ม่ลพิิษ์จำะลดูลงเอง สองค่ือการเต่รียม่รบั ม่อื ภยั กำาลังม่าถึงึ ภายหลงั จำากทำ�ี โดูนลั ดู์ ทำรมั ่ป์ ไดูร้ บั
ประชดิ ูต่วั แลว้ เราจำะทำำาอยา่ งไรกบั การรบั ม่อื ในแต่ล่ ะพินื� ทำห�ี รอื ทำอ้ ง การเลอื กต่ง�ั สง�ิ แรกทำท�ี ำาำ ค่อื เปลย�ี น
ถึ�ินทำม�ี ่ีบริบทำแต่กต่า่ งกัน หน้ากาก N95 ม่ีเพิยี งพิอหรอื ไม่่ เซึ่ฟโซึ่น ผู้อู้ าำ นวยการของ EPA เพิราะจำาก
(พิืน� ทำี�ปลอดูภัย) ม่เี พิยี งพิอหรอื ไม่่ และหากใค่รไม่ช่ ่วยเราเราก็ต่อ้ ง ม่มุ ่ม่องของเขาองค่ก์ รนค�ี ่อ่ นขา้ งขดั ู
ช่วยต่ัวเอง และฝากทำุกค่นช่วยกันส่งเสริม่สนับสนุนให้ห้องเรียน กบั การทำาำ อตุ ่สาหกรรม่หลายอยา่ ง
เรอ�ื งฝนุ่ ในโรงเรยี นกระจำายออกไป และอยา่ งทำร�ี ศ. ดูร.ธันั วดูกี ลา่ ววา่
ผกาศร.แดกร.้ไรขณปบัญรหราจคบ่ือ:กชาว่ รงเแวกล้ไาขนปเี� รัญมิ� ่หเขาา้ ทฤำี�ตดู่้นกู าเหลตขุ่อทงำฝาำ นุ่อยP่าMง2ไ.ร5ใแหน้แวหทำลาง่ง เรากาำ ลงั ทำาำ เวชศาสต่รเ์ ชงิ ค่มุ้ ่กนั จำะ
กาำ เนดิ ูนอ้ ยลง เชน่ จำากยานพิาหนะ เปลย�ี นเค่รอ�ื งยนต่ใ์ หเ้ ปน็ ยโู ร 5, ผู้ลติ ่แพิทำยก์ นั อกี เทำา่ ใดูจำงึ จำะ
ยูโร 6 ใชน้ า�ำ ม่นั เชื�อเพิลงิ ทำ�กี าำ ม่ะถึันต่�าำ ไม่่เกนิ 10 ppm หรือโรงงาน เพิยี งพิอทำจ�ี ำะดูแู ลรกั ษ์าสขุ ภาพิ
อตุ ่สาหกรรม่ ค่วรพิยายาม่ใชแ้ นวค่ดิ ู BAT (Best Available Techn- เหต่ใุ ดูต่อ้ งใชเ้ งนิ ม่หาศาลในการ
niques) และ BEP (Best Environment Practices) ทำีท� ำงั� ช่วยลดู แกไ้ ขปญั หาทำป�ี ลายเหต่แุ ทำนทำจ�ี ำะทำาำ
ม่ลพิิษ์และค่่าใช้จำ่ายทำางพิลังงานไดู้ ภาค่การเกษ์ต่รก็ค่วรพิยายาม่ ทำต�ี ่น้ เหตุ่ ทำต�ี ่น้ นา�ำ วา่ ทำาำ อยา่ งไรเรา
ลดูการเผู้า อีกแนวทำางการแก้ไขปัญหาค่ือการแก้ไขปัญหาทำี�ปลาย จำงึ จำะปว่ ยนอ้ ยทำส�ี ดุ ู ซึ่ง�ึ การปอ้ งกนั
เหตุ่ กรณีีฝุ่นค่ือการใช้หน้ากากอนาม่ัย ต่ิดูต่�ังเค่รื�องกรองอากาศ ค่า่ ใชจ้ ำา่ ยนอ้ ยกวา่ การรกั ษ์า
การทำาำ เซึ่ฟโซึ่นซึ่ึ�งค่วรเป็นหน้าทำี�รัฐเพิราะไม่่ใช่ทำุกค่นจำะลงทำุน ในภาค่เหนอื หากเราทำดูลองทำาำ ให้
เซึ่ฟโซึ่นไดู้เอง เช่น การทำำาห้องค่วาม่ดูันบวกทำี�ผู้ลักดูันอากาศเสีย เศษ์ชวี ม่วลม่คี ่า่ ขน�ึ ม่า ถึาม่วา่ เขา
ออก จำะยงั เผู้าหรอื ไม่่ สม่ม่ต่วิ า่ ภาค่รฐั
ดร.ปิิยศักดิ�: ในอุดูม่ค่ต่ิ หากสาม่ารถึทำาำ ให้ฝุ่นหายไปไดู้เศรษ์ฐกิจำ ยอม่ขาดูทำนุ รบั ซึ่อ�ื ชวี ม่วลในราค่าทำ�ี
จำะดูีขึ�นม่าก แต่่ในค่วาม่เป็นจำริงต่่อให้ประเทำศไทำยทำาำ ไดู้ฝุ่นก็ยัง นา่ ดูงึ ดูดู ู สรา้ งแรงจำงู ใจำใหค้ ่นอยาก
อาจำจำะม่าจำากทำี�อ�ืนไดู้ ในมุ่ม่ม่องของนักเศรษ์ฐศาสต่ร์การจำะไปถึึง ขาย กค็ ่มุ้ ่ค่า่ ทำจ�ี ำะทำาำ จำะนาำ ม่าทำาำ ปย�ุ
จำดุ ูทำีแ� กไ้ ขปัญหาฝุ่นไดู้ม่ตี ่น้ ทำุนของม่นั ต่น้ ทำนุ ค่ือการลดูแรงจำูงใจำใน หม่กั ชวี ภาพิหรอื เชอ�ื เพิลงิ โรงไฟฟา้
หการรอื กใช่อพ้ใิหล้เังกงิดาูนฝุ่นสะPอMาด2ู.5ในแยลุโะรเปพิเ�ิมร่าแเรหงน็จำูงต่ใวั จำอทำยี�จา่ำะงทขำาำอใงหก้เากริดทูำกเ�ี ขาราลลดดููฝฝุุ่่นน ชวี ม่วลกไ็ ดู้ ซึ่ง�ึ แนน่ อนวา่ รฐั จำะบอก
อPMย่า2ง.5ทำไี�ผูด้ศู้โ.ดูยดูอร.ากศฤัยษก์ฎฎาหกมร่ากยล่าโวดูวย่าเตฉ่้อพิงาใะชก้ไมา่้นรคว่วม่บค่คว่บุม่คร่ถู่กึยันนไปต่ด์ ูแ้วยต่่ วา่ ขาดูทำนุ แต่ห่ ากปลอ่ ยใหเ้ ผู้าอยา่ ง
ประเดู็นโรงไฟฟ้าชีวม่วล สาเหตุ่หน�ึงทำ�ีไม่่เกิดูขึ�นเพิราะถึูกม่องว่า กระจำดั ูกระจำายจำนทำาำ ใหค้ ่นทำง�ั เม่อื ง
ไม่ค่ ่มุ้ ่ค่า่ รฐั บาลจำงึ ต่อ้ งเพิม�ิ ่การอดุ ูหนนุ แบบเดูยี วกบั ทำท�ี ำำากบั โรงงาน ต่อ้ งม่าสดู ูดูม่สารกอ่ ม่ะเรง็ โลหะ
ไฟฟ้าแสงอาทำิต่ย์ เพิราะในทำ�ีสุดูจำะกลับม่าเป็นผู้ลดูีกับสุขภาพิ หนกั เขา้ สปู่ อดู ซึ่ง�ึ ระยะยาวไม่่
ทำราบวา่ จำะม่คี ่นเปน็ ม่ะเรง็ ปอดูเพิม�ิ ่
ขน�ึ กค�ี ่น ทำง�ั ยงั ทำาำ ลายภาพิลกั ษ์ณี์
การทำอ่ งเทำย�ี ว ค่ดิ ูเปน็ ม่ลู ค่า่ เทำา่ ใดูทำ�ี
สญู เสยี ไป แลว้ แนวโนม้ ่ของอนาค่ต่
กช็ ดั ูเจำนวา่ รถึยนต่ไ์ ฟฟา้ กาำ ลงั จำะ
ม่าถึงึ ค่าำ ถึาม่ค่อื เราจำะขบั เค่ลอ�ื น
ประเทำศไปในทำศิ ทำางใดู ขณีะทำ�ี
ทำศิ ทำางของโลกเทำค่โนโลยแี บต่เต่อร�ี
กาำ ลงั พิฒั นา ซึ่ง�ึ สถึานชี ารจ์ ำอาจำไม่่

36

จาำ เป็น็ มากอกี แลว้ ่หากแบุตเตอร�ี ของป็ระชาชนและเศรษ์ฐก่จ ในสุ่ว่นอื�นๆ ก็เช่นรถึยนต์ไฟฟ้า ซึ่�่ง
สุามารถึเกบ็ ุกกั พลงั งานใหใ้ ชไ้ ดั้ เราเหน็ ตรงกนั ว่า่ ในที่ส�ี ุดุ ัจะมาถึง่ ซึ่ง่� จะดัตี อ่ สุง่� แว่ดัลอ้ มมากกว่า่ ที่าำ
ยาว่นาน เราอาจไมจ่ าำ เป็น็ ตอ้ งผลกั อย่างไรที่�ีจะให้เก่ดัข่�นไดั้จร่ง อย่างหน่�งค่ือการลดัภาษ์ีสุรรพสุาม่ต
ดันั ใหภ้ าค่รฐั เป็ลย�ี นแป็ลงเชอ�ื เพลง่ เพื�อสุร้างแรงจ้งใจให้ป็ระชาชนหันมาใช้รถึยนต์ไฟฟ้ามากข่�น และ
จากยโ้ ร 4 เป็น็ ยโ้ ร 5 ซึ่ง�่ หากเรายงั ลดัแรงจง้ ใจใหใ้ ช้รถึเค่ร�ืองยนต์สุนั ดัาป็
ใไชป็ย้ตโ้ ารม4ที่�ีคW่า่ HPOM2ก.5าำ หขอนงดัเรเาปจ็น็ ะปไ็มญั เ่ ปห็น็า
โลกแตกของกรมค่ว่บุค่มุ มลพษ่ ์ ศเร.าตด้อรง.ศเขิวั้าัชใจ: กจ่อะนแวก่่า้ไแขนป็วัญ่ทีห่าางฝกุุ่�นารแPกM้ไ2ข.5ป็อัญยห่างาไทีร่ี�ใใชน้ไบดุัร้ในบ่ ุตที่่าแงบปุ็บรุไะทีเ่ทยี่ๆศ
เองเชน่ กนั ขณะที่ผ�ี ผ้ ลต่ นา�ำ มนั กใ็ ห้ อาจใชไ้ มไ่ ดัก้ บั ุป็ระเที่ศไที่ย ฉะนนั� เราเรม่� จากว่า่ อะไรที่เี� ราที่ำาสุาำ เรจ็
เหตผุ ลว่า่ จะตอ้ งใชเ้ งน่ หมน�ื กว่า่ ลา้ น ไป็บุ้าง อย่างหน�่งค่ือการห้ามสุ้บุบุุหร�ีในที่�ีสุาธีารณะ อีกอย่างหน่�ง
บุาที่เพอ�ื ที่จ�ี ะเป็ลย�ี นเชอ�ื เพลง่ ค่อื การบุรห่ ารจัดัการโค่ว่ด่ ั-19 สุองเร�ืองนี�มีค่ว่ามเชอื� มโยงกันอย่าง
ค่ว่ามค่มุ้ ค่า่ ที่างเศรษ์ฐกจ่ อยต่้ รงจดุ ั ชัดัเจนในแงท่ ี่ี�สุงั ค่มเห็นถึง่ อันตราย ค่ว่ันบุุหรี�ที่าำ ใหเ้ กด่ ัมะเร็ง หรอื
ใดั แลว้ ่หากรถึยนตไ์ ฟฟา้ ราค่าถึก้ โค่ว่ด่ ั-19 เราเหน็ ตวั ่อยา่ งในป็ระเที่ศอต่ าลที ี่โ�ี ลงศพมารอเตม็ ไป็หมดั
กว่า่ ซึ่ง�่ จง้ ใจใหท้ ี่กุ ค่นเป็ลย�ี นไป็ใช้ ค่นไที่ยเรากลวั ่ตาย แต่สุาำ หรับุกรณีเหลา้ เหตุใดัจ่งลม้ เหลว่ เพราะ
รถึยนตไ์ ฟฟา้ ค่าำ ถึามที่ต�ี ามมาค่อื ดัมื� เหลา้ แลว้ ่ไมไ่ ดัร้ บั ุป็ระกนั ว่า่ จะตาย ที่ำาใหป้ ็ลอ่ ยป็ละไมส่ ุนใจ เมอ�ื
ไฟฟา้ จะมาจากไหน นว่ ่เค่ลยี รไ์ มม่ ี เขา้ ใจพฤตก่ รรมนแ�ี ลว้ ่กจ็ ะสุามารถึออกแบุบุการรณรงค่เ์ รอ�ื งมลพษ่ ์
ที่างเกด่ ัขน�่ ไดัใ้ นป็ระเที่ศน�ี ชวี ่มว่ลที่�ี ที่างอากาศใหส้ ุาำ เรจ็ ไดั้ เราตอ้ งสุรา้ งค่ว่ามรค้ ่ว่ามเขา้ ใจที่ม�ี ตี อ่ มลพษ่ ์
เผากนั อยท่้ ี่กุ ว่นั นห�ี ากนาำ มาใชใ้ หเ้ กด่ ั ที่างอากาศใหก้ บั ุสุงั ค่ม และนคี� ่อื หนา้ ที่ข�ี อง Prime Mover ฝุ่นุ� ทPี่Mำาใ2ห.5้
มล้ ค่า่ กจ็ ะไมม่ ใี ค่รเผา ที่กุ ค่นจะนาำ ไม่ใชเ่ รอ�ื งขฝ�ี ุ่�ุน มันใหญ่กว่า่ น�นั มาก มันบุั�นที่อนชวี ่่ตของคุ่ณ
ชวี ่มว่ลมาขายใหภ้ าค่รฐั หรอื ผผ้ ลต่ คุ่ณอายุสุั�นลง สุุขภาพแย่ลง ตายผ่อนสุ่ง กระที่บุต่อล้กหลานของ
ไฟฟา้ รองรบั ุการใชไ้ ฟฟา้ ที่จ�ี ะเกด่ ัขน�่ ค่ณุ ดั้ว่ย เดัก็ สุตรมี คี ่รรภ์ ผส้ ุง้ อายุ เหล่าน�คี ่อื กลุ่มเสุย�ี ง
อยา่ งมหาศาลในอนาค่ต ตอ่ ไป็เมอ�ื
ป็ระเที่ศเพอ�ื นบุา้ นขยบั ุตาม อยา่ งแรกเราตอ้ งที่ำาใหป้ ็ระชาชนตน�ื ร้ ในฐานะที่ที� ี่าำ งานเรอื� งนมี� าโดัย
มลพษ่ ์ขา้ มพรมแดันกอ็ าจจะลดัลง ตลอดั สุ่�งหน�่งที่�ีสุัมผัสุไดั้ค่ือการตื�นร้ของป็ระชาชนเก่ดัข่�นเหมือน
ป็ระเดัน็ ตอ่ มา จดุ ัค่ว่ามรอ้ นจะลดั ระเบุ่ดัในช่ว่งสุองถึ่งสุามป็ีให้หลัง ที่�ังที่�ีก่อนหน้าน�ีที่ั�งตนเองและ
ลงหรอื ไม่ เราพบุว่า่ 90% อยใ่้ น นักว่่ชาการหลายค่นที่�ีพ้ดั ผลักดัันเร�ืองน�ีมาตลอดัแต่ไม่มีใค่รสุนใจ
พน�ื ที่ป�ี ็า� สุงว่น อทุ ี่ยานแหง่ ชาต่ คน่่า�ีจฝาุ่�ุนกที่P�ีเดMั่ม2.ไ5มเ่มพี ่�งซึถ่ึ่�ง้กกบ็เุปร็ร็นจเุเพขร้าามะากในารดัขัชับนุเีคคุ่่ณลื�อภนาพเว่อทีา่ีสกุาาธศีาไรมณ่นาะนขมอาง
ค่าำ ถึามค่อื เกด่ ัการเผาในพน�ื ที่�ี ภาค่สุว่ ่นต่างๆ สุ่ว่นค่่า 50 ไมโค่รกรมั ตอ่ ล้กบุาศก์เมตรกย็ งั ค่งต้อง
ดังั กลา่ ว่ไดัอ้ ยา่ งไร ฉะนน�ั ภาค่ กระตนุ้ กนั ตอ่ ไป็ว่า่ ค่ว่รตอ้ งเป็น็ 25 ไมโค่รกรมั ตอ่ ลก้ บุาศกเ์ มตร หาก
ป็ระชาชนเองตอ้ งรว่ ่มกดัดันั ให้ ป็ระชาชนต�ืนร้หรือฉลาดัมากข�่นรัฐบุาลจะยังเฉยอย้่ไม่ไดั้ น�ันค่ือ
บุรษ่ ์ทั ี่ที่เ�ี กย�ี ว่ขอ้ งกบั ุการเผารบั ุ สุง่� ที่�ี Prime Mover ค่าดัหว่งั ค่อื ป็ระชาชนจะตอ้ งตน�ื รม้ ากขน่� แลว้ ่
ผด่ ัชอบุ โดัยว่ธ่ ีกี ารหนง�่ ที่จ�ี ะนาำ มา อ่นเตอร์เน็ตก็มีค่าำ ตอบุให้เราที่ั�งหมดัที่ี�เราพ้ดัคุ่ยกัน ว่่าเหตุใดัต่าง
ใชต้ รว่จสุอบุไดัก้ ค็ ่อื food trace- ป็ระเที่ศที่ำาสุำาเร็จ เหตุใดัป็ระเที่ศไที่ยยังที่าำ ไม่ไดั้ ป็ัญหาอย้่ที่�ีอะไร
ability หมายถึง่ การสุบื ุค่น้ กลบั ุไป็ ค่ว่ามต�นื รข้ องป็ระชาชนจะนาำ ไป็สุ้่สุังค่มที่ี�ดังี าม ที่กุ ค่นมีสุขุ ภาพดัี
ไดัว้ ่า่ ผลผลต่ การเกษ์ตรถึก้ ป็ลก้
ที่ใ�ี ดั เมอ�ื ใดั เกย�ี ว่ขอ้ งกบั ุการเกด่ ัจดุ ั
ค่ว่ามรอ้ นหรอื ไม่ โดัยสุามารถึตรว่จ
สุอบุไดัจ้ ากจดุ ัค่ว่ามรอ้ นในแผนที่�ี
GISTDA

37

กัิจกัรรมคร�ังที่�่


มอังไปข��งหน��
ห�ฟ้�้ ใสู
ไร�หมอักควัน

38

จััดโดย ผู้้ร� ่ว่ ัมเสวันา

สถาบัันวิิจัยั — ศ. ดร.ศิวิชั
ดาราศาสตร์แห่่งชาติ พงษ์์เพี ยจัันทุร์
(องค์ก์ ารมห่าช)
ร่วิมกับั สำานกั งาน — ผศ. ดร.รณบัรรจับั
กองทุุนสนบั ัสนุน อภริ ติกุล
การสรา้ งเสริมสขุ
ภาพ (สสส.) และภาค์ี — รศ. ดร.ธัันวิดี
วิิจัยั บัรรยากาศแห่ง่ สขุ สาโรจัน์
ประเทุศไทุย
— ผศ. ดร.รจุ ัิกาญจัน์
สถานที่�่ นาสนิทุ

ห่้องดอยห่ลวิง — ดร.ปยิ ศักดิ�
โรงแรมแค์นทุารี�ฮิิลล์ มานะสันต์
จั.เชยี งให่ม่
— ผศ. ดร.นอิ ร
สิรมิ งค์ลเลิศกุล

— รว่ ิมดว้ ิย ดร.ศรญั ย์
โปษ์ยะจัินดา

วันั ที่่� ดาำ เนนิ ร่ายการ่โดย

24 พฤศจัิกายน 2563 บัญั รส บััวิค์ลี�
เวิลา 13:00-17:00 น.

39

เสัวันากุารแกุ้ไขปิัญหามลพิ ษ์ทางอากุาศใน
ภิาคเหนือติอนบนของปิระเทศไทย
ผ่านมุมมองของสัหสัาขาวัิชาชีพ ภิายใติ้หัวัข้อ
“มองไปิข้างหน้า หาฟ้า้ ใสัไร้หมอกุควััน”

“มอำงไปัขา� งหนา� หาฟา้ ใสำไรห� มอำกควุนั ” นบั เปัน็ กา� วุแรกขอำง Prime Mover ภายหลงั
การเปัดิ ติวั ุคณะทาำ งาน ในการขบั เคลอื� ำนวุาระการสำรา� งควุามเปัลย่� นแปัลงในบรบิ ทการ
จดั การคณุ ภาพอำากาศสำาำ หรบั ปัระเทศไทยใหเ� ปัน็ รับรข้� อำงสำงั คม โดยไดห� ยบิ ยกหนง�่ ใน
ปััญหาท่�ใกล�ติัวุท�่สำุดอำย่างวุิกฤติหมอำกควุันในพ�ืนท�่ภาคเหนือำติอำนบนขอำงปัระเทศไทย
เปั็นหัวุข�อำเร�ิมติ�น เพื�อำสำร�างควุามเข�าใจและควุามติระหนักร�้ร่วุมกันขอำงสำังคมถ่งการ
แก�ไขปััญหาดังกลา่ วุ ผู้า่ นการแลกเปัล�่ยนมุมมอำงขอำงนกั วุชิ าการสำหสำาขาวุชิ าช่พ
สำาระสำำาคัญขอำงการเสำวุนาอำย้่ท�่แนวุทางการบริหารจัดการช่วุมวุลภายในพ�ืนท�่ โดย
ศ. ดร.ศิวุชั พงษเ์ พย่ จนั ทร์ และ ผู้ศ. ดร.รณบรรจบ อำภิรติิกุล นาำ เสำนอำถง่ ทศิ ทางการ
เผู้าช่วุมวุลในระบบซึ่ง�่ เปั็นการเพ�มิ มล้ ค่าให�กบั ช่วุมวุล ภายใติ�แนวุคดิ BAT และ BEP
อำาทิ การจัดติ�ังโรงไฟฟ้าช่วุมวุล รศ. ดร.ธันั วุด่ สำขุ สำาโรจน์ ชวุนพจิ ารณาถ่งปัจั จัยใน
การบริหารจัดการช่วุมวุลแบบอำงค์รวุมและครอำบคลุมทุกมิติิภายในพ�ืนท�่ท�่แติ่ละพ�ืนท�่
มบ่ ริบทเฉพาะติัวุ ผู้ศ. ดร.รจุ ิกาญจน์ นาสำนิท แนะนาำ ติัวุอำย่างการวุิจยั ทางเทคโนโลย่
ชว่ ุภาพเพอ�ื ำการนาำ ชว่ ุมวุลมาใชป� ัระโยชนใ์ นการผู้ลติ ิพลงั งานทดแทนซึ่ง�่ มห่ ลากหลาย
แนวุทางหากแติ่ยังขาดการนำามาใช�จริงในชุมชน ดร.ปัิยศักด�ิ มานะสำันติ์ นาำ เสำนอำถ่ง
บทบาทขอำงนกั เศรษฐศาสำติรใ์ นฐานะสำว่ ุนหนง่� ขอำงการขบั เคลอื� ำนวุาระคณุ ภาพอำากาศ
โดยยกติวั ุอำยา่ งแนวุทางในติา่ งปัระเทศ และ ผู้ศ. ดร.นิอำร สำิรมิ งคลเลศิ กุล แลกเปัลย�่ น
ปัระสำบการณ์การดำาเนินโครงการนาำ ร่อำงด�านการบริหารจัดการช่วุมวุลในพื�นท่�ภาค
เหนือำติอำนบน ได�แก่ โมเดลนักพยากรณ์ และห�อำงเร่ยนสำ�้ฝุ่นุ�
บัญรสำ บัวุคล�่ ผู้ป�้ ัระสำานงานสำภาลมหายใจเชย่ งใหม่ ในฐานะผู้�้ดำาเนนิ รายการ เกริ�น
ถ่งแนวุโน�มควุามเปัล�่ยนแปัลงท�่จะเกิดข�่นในนโยบายด�านคุณภาพอำากาศขอำงภาครัฐ
ท�่เปั็นไปัในทิศทางท�่ด่ โดยศ. ดร.ศิวุัชจะสำรุปัข�อำม้ลควุามคืบหน�าให�ทราบ รวุมท�ัง
ในสำ่วุนขอำงปััญหาหมอำกควุันในพ�ืนท่�ภาคเหนือำติอำนบนท่�ม่ควุามเปัล่�ยนแปัลงท�่ด่ใน
ดา� นแนวุทางการแก�ไขปััญหาไฟปัา� จากการทห�่ ัวุใจขอำงปััญหาไฟปัา� ภาคเหนอื ำเปัล�ย่ น
ทศิ ทางจาก “การไลด่ บั ไฟ” ทท่� ง�ั ปัฏิบิ ตั ิกิ ารและงบปัระมาณติา่ งๆ มงุ่ ลงไปัมาโดยติลอำด
มาเปั็น “การจัดการเชอ�ื ำเพลงิ ”

40

ดร.ศรญั ย์ โปษยะจัินด�

ผอู้ ำานวยการส่ถูาบนั วจิ ยั ดาราศาส่ต่รแ์ หง่ ชีาต่ิ กลา่ วถูง่ บทบาทของนกั ดาราศาส่ต่รท์ ส่� ่งั คม
ไทยยังไม่ทราบว่าเก�่ยวข้องอะไรกับป็ัญหา “หมอกควัน” ซึ่�่งเป็็นคาำ ท�่ส่้�อมวลชีนเล้อกใชี้
แต่่ขณ์ะเด่ยวกันได้ให้ความหมายท่�ไม่ครอบคลุมถู่งมลพิิษทางอากาศ และย้อนถู่งท่�มา
ทส�่ ่ถูาบันวจิ ยั ดาราศาส่ต่รแ์ ห่งชีาต่ิ หร้อ ส่ดร. ได้เข้าร่วมเป็็นส่ว่ นหน�่งของภาคท่ างดา้ น
คณุ ์ภาพิอากาศ วา่ นบั ต่�งั แต่ป่ ็ี 2556 ส่ดร.ไดร้ บั นโยบายจากกระทรวงวิทยาศาส่ต่ร์และ
เทคโนโลยใ่ หเ้ ป็น็ หนว่ ยงานทศ่� ก่ ษาวจิ ยั ทางดา้ นวทิ ยาศาส่ต่รช์ ีน�ั บรรยากาศ (atmospher-
ic science) ซึ่ง่� เป็น็ เรอ�้ งส่ำาคญั และในป็ระเทศไทยยงั ไมม่ ห่ นว่ ยงานรบั ผดิ ชีอบโดยต่รง โดย
ส่องด้านของการศ่กษาวิจัยทางด้านวิทยาศาส่ต่ร์ชี�ันบรรยากาศ ก็ค้อ การเป็ล่�ยนแป็ลง
ส่ภาพิภมู อิ ากาศ (climate change) และคณุ ์ภาพิอากาศ (air quality)

ด้วยผลจากนโยบายภาครัฐท่�ต่้องการเดินหน้าไป็สู่่การท�่ป็ระเทศไทยจะต่้องม่หน่วยงาน
หร้อส่ถูาบันท�่รับผิดชีอบโดยต่รงด้านวิทยาศาส่ต่ร์ชี�ันบรรยากาศเกิดข�่นอย่างถูาวร และ
ส่ดร.กเ็ คยนาำ เส่นอกบั อดต่ ่รฐั มนต่ร่ ส่วุ ทิ ย์ เมษนิ ทรย่ ์ ถูง่ ความจาำ เป็น็ ทจ่� ะต่อ้ งมห่ นว่ ยงาน
วจิ ัยเก่�ยวกับดิน (geo science) น�ำา (ocean science) อากาศ (atmospheric science)
อย่างจริงจัง เพิราะทั�งส่ามเร�้องน�่ป็ระเทศไทยจะต่้องพิ่�งพิาต่ัวเองเพิ้�อเป็็นหลักป็ระกัน
ให้กับคุณ์ภาพิชี่วิต่ของป็ระชีาชีนทุกคนในอนาคต่ นาำ ไป็สู่่การก่อต่ั�งภาค่วิจัยบรรยากาศ
ศาส่ต่ร์แห่งป็ระเทศไทย ทม�่ ก่ ารเป็ิดต่วั เม้�อวนั ท�่ 23 พิฤศจกิ ายน ป็ี 2563 ป็ระกอบด้วย
หน่วยงานต่่างๆ ในกระทรวงการอดุ มศก่ ษา วิทยาศาส่ต่ร์ วิจัยและนวัต่กรรม หร้อ อว.,
มหาวิทยาลัย รวมทง�ั หนว่ ยงานในกระทรวงอ�น้ ๆ เชี่น กรมอตุ ุ่นยิ มวทิ ยา รวมท�งั เอน็ จ่โอ
และภาคป็ระชีาส่งั คม ส่มาคม ชีมรมต่า่ งๆ ทจ�่ ะรว่ มกนั ขบั เคลอ้� นวาระคณุ ์ภาพิอากาศ โดย
เฉพิาะการเป็ล�่ยนแป็ลงส่ภาพิภูมิอากาศซึ่�่งเป็็นป็ัญหาท�่นิ�งนอนใจไม่ได้ และไม่ม่คำาต่อบ
ต่ายต่ัวท่�แต่่ละป็ระเทศจะนำาไป็ใชี้ได้ในแบบเด่ยวกัน เชี่นเด่ยวกับท่�ป็ัญหาเร�้องคุณ์ภาพิ
อากาศของแต่่ละป็ระเทศมค่ วามแต่กต่า่ งกนั

ดร.ศรัญย์กล่าวว่าป็ัญหาหมอกควันในพิ�้นท่�ภาคเหน้อต่อนบนของป็ระเทศไทยม่ความ
ซึ่ับซึ่้อน และไม่ส่ามารถูใชี้ความเชี้�อแต่่จำาเป็็นต่้องใชี้วิทยาศาส่ต่ร์ซึ่�่งเป็็นองค์ความรู้ท�่
เก่�ยวกับธรรมชีาต่ิเป็็นคำาต่อบในการจัดการ นอกจากน�่ยังเห็นว่าการแก้ไขป็ัญหาดัง
มกลอ่างวเหจ็นำาเไปด็็น้ดต้ว่้อยงต่คาำาเมน้�อ่งมมาันกบกดวบ่าังเฉทพัศิานะวฝุิส่่�ุนัยละเนอ้�อองงจขานกาเดป็เ็ลน็กอนPุภMาค2.5ข, อPงMแข10็ง ซึ่่�งยังส่ามารถู
น�ันค้อจะต่้อง
รวมถู่งมลพิิษทางอากาศท�่มองไม่เห็นซึ่�่งม่อยู่อ่กมากมาย ไม่ว่าจะเป็็นโอโซึ่นภาคพิ้�นดิน
(ground level ozone) และโอโซึ่นในชีน�ั ส่ต่ราโต่ส่เฟียร์ (stratospheric ozone) ซึ่่ง�

41

เทป็่�ใ็นชี้ใโนอโพซิึ่�้นนทท่�เ�่เพปิ็า็นะพปิ็ิษลูกไภนาโตย่ใรนเจป็นรไะดเอทอศกหไลซึ่าดย์ ส(่NิบOล้า2)นทไร�่ม่ ารกวับมถรูถ่งูฝยุุ่�นนลต่ะ์หอรอ้องจทา�่กเรป่ย็�ุยกไวน่าโตแ่รอเจโรน-
ซึ่อล (aerosol) ซึ่่�งมกั เข้าใจผิดกนั วา่ อยู่ในหมอกควันจากการเผา แต่ใ่ นความเป็็นจรงิ แม้
จะไม่ม่จุดความร้อนก็ยังส่ามารถูพิบแอโรซึ่อลได้ โดยต่ัวเลขแอโรซึ่อลของไทยวัดจาก
แอโรซึ่อลทุต่ิยภมู ิ (secondary organic aerosol) ซึ่ง่� อาจจะพิบได้ในป็ริมาณ์ท่�มากกวา่
แอโรซึ่อลป็ฐมภูมิ (primary organic aerosol) ท่เ� กิดจากการเผาถูง่ ส่บิ เทา่ ป็ัญหาจาก
มลพิิษทางอากาศต่่างๆ ท�่กล่าวมาจะยิ�งเลวร้ายลงอ่กเม�้อถููกซึ่ำ�าเต่ิมจากการเป็ล่�ยนแป็ลง
ส่ภาพิภูมิอากาศ (climate change) ซึ่่�งส่่วนท�่มนุษย์จะเข้าไป็จัดการได้ก็ค้อส่่วนท่�เป็็น
ป็ัญหาทเ�่ กิดจากฝุ่ีมอ้ ของมนษุ ยโ์ ดยต่รง
ดร.ศรัญย์กล่าวป็ิดท้ายถู่งการแก้ไขป็ัญหาการเป็ล่�ยนแป็ลงส่ภาพิภูมิอากาศซึ่่�งเป็็นภาพิ
ใหญ่ของเร้�องคุณ์ภาพิอากาศท่�ต่้องอาศัยความร่วมม้อกันของมนุษย์ทั�งโลก ซึ่�่งในฐานะ
ป็ระเทศไทยเราจำาเป็็นต่้องศ่กษาและพิดู คยุ กันอย่างจริงจัง เพิราะในท�่สุ่ดแล้วการส่อ�้ ส่าร
ไป็ยังส่ังคมให้ส่ังคมต่ระหนักเป็็นเร้�องส่าำ คัญ ต่้องใชี้องค์ความรู้ทางวิทยาศาส่ต่ร์ในการ
แก้ไขป็ัญหา ต่้องอาศัยหลักฐานและหลักการทางวิชีาการ ต่้องม่ท่มงานท�่ทาำ การศ่กษา
วิจัยอย่างต่่อเน้�อง ในโอกาส่น่�จ่งหวังว่าทุกคนจะเข้ามาร่วมพิูดคุยเพิ้�อหาแนวทางในการ
แกไ้ ขป็ญั หาเพิ้�อใหเ้ ราทกุ คนมค่ ุณ์ภาพิชีว่ ติ ่ท�ด่ ่ข่�น เพิราะเราทุกคนร่วมกันแบง่ ป็นั ทอ้ งฟ้า
และมลพิษิ แบบเดย่ วกนั

ศ. ดร.ศิวัช พิงษ์เพิ่ ยจันั ทำร์

ศ. ดร.ศิวัชีกล่าวถูง่ เน้�อหาการพิดู คยุ ท�่จะมงุ่ ไป็ยงั อนาคต่วา่ ทำาอย่างไรท�่จะไดเ้ ห็นท้องฟ้า
ภาคเหน้อกลับมาใส่ไร้หมอกควัน ซึ่�่งป็ระเด็นอยู่ท่�การจัดการเศษชี่วมวล ทาำ อย่างไรให้
เศษชี่วมวลม่มูลค่าเพิ้�อท�่ป็ระชีาชีนจะไม่เผาทาำ ลายมัน เพิราะการเผาในท่�โล่งเป็็นการ
เผาท่�ขาดการควบคุม ท่�ผ่านมาม่ความพิยายามในการจัดต่ั�งโรงไฟฟ้าชี่วมวลข่�นในพิ้�นท�่
เพิ�้อจะนำาเศษชี่วมวลมาใชี้เป็็นเชี�้อเพิลิง หากแต่่ได้รับเส่่ยงส่ะท้อนว่าไม่ส่ามารถูป็ฏิบัต่ิ
ได้จริงเน�้องจากต่้นทุนท�่สู่ง ซึ่�่งเป็็นมุมมองของผลได้ผลเส่่ยในเชีิงธุรกิจเพิ่ยงอย่างเด่ยว
ไม่ได้คำาน่งถู่งผลได้ผลเส่่ยในภาพิรวมท�่เกิดกับป็ระเทศ ซึ่�่งต่้องอาศัยนักเศรษฐศาส่ต่ร์
เข้ามาชี่วยทำาการศ่กษา เชี่น ผลเส่่ยต่่อสุ่ขภาพิของป็ระชีาชีน ภาพิลักษณ์์ของป็ระเทศ
หร้อการเข้ามาลงทุนของต่่างชีาต่ิ จ่งม่ความจำาเป็็นท�่ผู้เก่�ยวข้องในการแก้ไขป็ัญหาจะ
ต่้องมองภาพิผลได้ผลเส่ย่ ให้กว้างขน�่

42

ส่าระส่ำาคัญของการบริหารจัดการชี่วมวลค้อการเผาในระบบแทนท่�จะป็ล่อยให้เกิดการ
เผาอยา่ งส่ะเป็ะส่ะป็ะ กรณ์่ของการจดั ต่ง�ั โรงไฟฟา้ ชีว่ มวลกม็ ป่ ็ระเดน็ วา่ จะทาำ เป็น็ จดุ หรอ้
รวมศูนย์ ซึ่่�งไมป่ ็ฏิเส่ธวา่ การทาำ โรงไฟฟา้ ชีว่ มวลจะมผ่ ลกระทบจากมลพิิษทางอากาศเกิด
ข�น่ ต่ามมาเชี่นกัน เชี่น ไดออกซึ่นิ (dioxin) ซึ่่�งเป็น็ ส่ารก่อการกลายพิันธุ์ท�ถ่ ูกู ป็ล่อยออก
มาจากการเผา รวมทงั� ส่ารกอ่ มะเรง็ อน�้ ๆ แต่เ่ หลา่ นล่� ว้ นส่ามารถูจดั การไดแ้ มว้ า่ จะมต่ ่น้ ทนุ
ในการจัดการสู่งกว่าเม�้อเท่ยบกับลิกไนต่์ แอนทราไซึ่ต่์ แต่่ก็เป็็นต่้นทุนทางสุ่ขภาพิและ
ส่�ิงแวดลอ้ มทค�่ วรนาำ มาคาำ น่งถูง่
นอกจากโรงไฟฟ้าชี่วมวลแลว้ กย็ ังม่แนวทางอน�้ ๆ เชี่น การทาำ ป็ุ�ยหมกั ซึ่�ง่ เป็น็ เร้อ� งทท�่ ุก
ภาคส่่วนรวมทั�งภาคป็ระชีาส่ังคมต่้องร่วมกันขบคิดอย่างจริงจังว่าจะขับเคล้�อนกันไป็ใน
แนวทางใด อยา่ งไร
ในส่่วนของผลกระทบท�่เกิดจากการเผาชี่วมวลในระบบ ศ. ดร.ศิวัชียกต่ัวอย่างโครงการ
วิจัยท่�เป็็นความร่วมม้อระหว่างองค์การพิัฒนาอุต่ส่าหกรรมแห่งส่หป็ระชีาชีาต่ิ หร้อ
ยนู ิโด (United Nations Industrial Development Organization – UNIDO) รว่ ม
กับกรมควบคุมมลพิิษและส่ถูาบันบัณ์ฑิต่พิัฒนบริหารศาส่ต่ร์ (นิด้า) ต่่พิิมพิ์ในวารส่าร
Fuel ซึ่ง่� เป็น็ ครั�งแรกของโลกในการพิิส่จู น์วา่ ไมโครอิมัลชี�ัน (micro-emulsion) ในหมอ้
ต่้มนาำ� อุต่ส่าหกรรมนั�นส่ามารถูลดการป็ล่อยไดออกซึ่ินได้จริง ซึ่่�งทาำ ให้เห็นว่าเทคโนโลย่
ทางวิทยาศาส่ต่ร์ชี่วยจัดการป็ัญหาในการป็ล่อยมลพิิษทางอากาศท่�ม่แหล่งกาำ เนิดจาก
อตุ ่ส่าหกรรมได้
งานวจิ ยั อก่ ชีนิ� ต่พ่ ิมิ พิใ์ นวารส่าร Polycyclic Aromatic Compounds ทำาการทดส่อบการ
ป็ลอ่ ยไดออกซึ่นิ จากหมอ้ ต่ม้ นา�ำ ทใ�่ ชีใ้ นเกอ้ บทกุ อตุ ่ส่าหกรรม ซึ่ง่� ใชีเ้ ชีอ้� เพิลงิ หลากหลายและ
หนง่� ในนน�ั คอ้ ชีว่ มวล พิสิ ่จู นใ์ หเ้ หน็ วา่ การป็ลอ่ ยคา่ ความเป็น็ พิษิ ของไดออกซึ่นิ จากชีว่ มวล
โดยเฉพิาะค่า PCDD ซึ่�่งม่ความเป็็นพิิษสู่งมากน�ัน ม่ป็ริมาณ์ต่ำ�ากว่าท�่ป็ล่อยจากลิกไนต่์
แอนทราไซึ่ต่์ หรอ้ นำา� มนั เต่า หลายเท่า
เหล่าน่�ชี่�ให้เห็นว่าการนำาเศษชี่วมวลซึ่�่งในภาคเหน้อม่อยู่มากมายมาใชี้ป็ระโยชีน์ใน
อุต่ส่าหกรรมหร้อการผลิต่ไฟฟ้าจ่งต่อบโจทย์ ถูามว่าทาำ ไมต่้องไฟฟ้า ก็เพิราะแนวโน้ม
เทคโนโลยก่ าำ ลงั มงุ่ ไป็ยงั ทศิ ทางการพิฒั นารถูยนต่ไ์ ฟฟา้ ซึ่ง่� ใชีม้ อเต่อรใ์ นการขบั เคลอ�้ นดว้ ย
อะไหล่ท�่นอ้ ยมาก ต่ัวอย่างเชีน่ เทส่ล่า ซึ่ง่� มเ่ พิย่ ง 27 ชีนิ� จ่งทาำ ให้ป็ระหยดั พิลังงานกวา่
เคร�้องยนต่์ฟอส่ซึ่ิลอย่างมาก ป็ระกอบกับการพิัฒนาอย่างก้าวกระโดดของแบต่เต่อร�่จะ
ทำาให้จุดชีาร์จอาจจะไม่จำาเป็็นอก่ ต่่อไป็ ซึ่�่งเป็็นการป็ระหยัดพิลังงานแบบ economies
of scale หรอ้ ยง�ิ ผลติ ่มากราคากจ็ ะยง�ิ ถูกู ลง รถูยนต่ไ์ ฟฟา้ ดต่ ่อ่ ส่ง�ิ แวดลอ้ มในแงท่ ไ่� มป่ ็ลอ่ ย
มลพิษิ ทางอากาศต่า่ งจากเครอ้� งยนต่ฟ์ อส่ซึ่ลิ คาำ ถูามคอ้ ไฟฟา้ ทจ่� ะรองรบั โลกอนาคต่จะมา
จากไหน ชีว่ มวลอาจเป็น็ ทางเล้อกหนง่� ไมใ่ ชีน่ ิวเคล่ยร์หร้อลิกไนต่ท์ ส่� ่ังคมไทยไมย่ อมรับ

43

ศ. ดร.ศิวัชีหยิบยกโครงการท�่ทาำ ร่วมกับยูนิโดเพิ�้อส่นับส่นุนให้ภาคอุต่ส่าหกรรมป็ล่อย
มลพิิษทางอากาศให้น้อยท�ส่ ุ่ดผ่านส่องแนวคดิ แนวคดิ แรก ค้อ Best Available Tech-
niques หรอ้ BAT หมายถู่ง เทคนิคทด่� ท่ ่�ส่ดุ และแนวคิดทส�่ ่อง ค้อ Best Environment
Practices หร้อ BEP หมายถูง่ แนวการป็ฏบิ ตั ่ิดา้ นส่�ิงแวดล้อมท�ด่ ่ท�่ส่ดุ โดยการทดลอง
ป็ฏบิ ัต่จิ ริงในโรงงานส่าธติ ่ ได้แก่ โรงงานสุ่รากระทงิ แดง ซึ่ง�่ ใชีแ้ นวคิด BAT ในการทดลอง
เป็รย่ บเทย่ บการใชีเ้ ชีอ้� เพิลงิ ต่า่ งชีนดิ โดยอาศยั เทคโนโลยอ่ ยา่ งไมโครอมิ ลั ชีน�ั ไดแ้ ก่ นำ�ามนั
เต่า 100%, นา�ำ มนั ผส่มนาำ� และนำ�ามนั ผส่มเอทานอล โดยเอทานอลน�ผ่ ลิต่จากกากนำา� ต่าล
(โมลาส่)

COMBUSTION WITH MEC HEAT

MICRO-EMULSION

Oil

O2

H2O

ภาพ 1 หลกั การเผู้าไหม�ด�วุยเทคโนโลยไ่ มโครอำิมัลชัน�

หลกั การงา่ ยๆ ของเทคโนโลยไ่ มโครอมิ ลั ชีนั� คอ้ การใชีน้ า�ำ มนั เชีอ้� เพิลงิ ใหน้ อ้ ย
ลงแต่่ยังได้ค่าพิลังงานเท่าเดิม เน�้องจากน�ำามันเชี้�อเพิลิงค้อไฮโดรคาร์บอน
(HC) ท�่เป็็นแหล่งกาำ เนิดของมลพิิษทางอากาศทุกป็ระเภท ทั�งไดออกซึ่ิน,
PAHs (Polycyclic Aromatic Hydrocarbons) ซึ่�่งเป็็นส่ารก่อมะเร็ง และ
ก๊าซึ่เรอ้ นกระจกอน้� ๆ ท�งั น�่ โดยอาศัยการใส่ส่ ่ารลดแรงต่ง่ ผวิ (surfactant)
และวธิ ก่ ารฉด่ ส่เป็รยเ์ พิอ�้ เพิมิ� พิน�้ ทผ�่ วิ ส่มั ผสั ่ใหก้ บั ละอองเชีอ้� เพิลงิ ใหม้ ากขน�่
ซึ่่�งจะเพิิ�มโอกาส่ในการส่ันดาป็กับออกซึ่ิเจน เม้�อการส่ันดาป็เพิิ�มข่�น การ
ป็ล่อยมลพิษิ ทางอากาศออกมาก็จะลดลง

44

ภายในโรงงานยังใชี้หม้อต่้มนำ�าท�่ม่ขนาดใหญ่ (ภาพิ 2) ซึ่�่งหม้อต่้มนา�ำ ขนาดยิ�งใหญ่มาก
เท่าใดย�ิงป็ระหยัดเชี�้อเพิลิง ทุกคร�ังท่�ม่การส่ันดาป็ก็จะม่ต่ัวดักจับฝุุ่�นท่�เร่ยกว่า ไซึ่โคลน
ดักฝุ่�ุน (ภาพิ 3) ฝุุ่�นท่�ออกมาจะถููกดักจับอยู่ด้านล่าง ซึ่�่งจะถููกนำาไป็วิเคราะห์ต่่อไป็ ท�ัง
ไดออกซึ่ินและป็รอท

ภาพ 2 หมอ� ำติม� นาำ� ภาพ 3 ไซึ่โคลนดักฝุ่�นุ Height : 22 m
โรงงานสำุรากระทิงแดง โรงงานสำุรากระทงิ แดง Diameter : 0.8 m
Temperature : n/a
Sampling hole : 1 hole

โรงงานต่่อมา คอ้ โรงงานโอลน่ (ภาพิ 4) ซึ่ง่� เป็็นต่วั อย่างของการใชี้ BEP ได้แก่ การป็รบั
ค่าต่า่ งๆ ใหเ้ หมาะส่ม เชีน่ ออกซึ่ิเจน อตั ่ราการนาำ เข้าเชีอ�้ เพิลงิ ฯลฯ และการทาำ ความ
ส่ะอาดหม้อต่้มไอน�ำา โดยพิบว่าทำาเพิ่ยงส่องเร้�องน�่ก็ทาำ ให้ป็ระส่ิทธิภาพิการส่ันดาป็
เพิ�มิ ข่น� มาก รวมทั�งลดป็ริมาณ์การป็ลอ่ ยไดออกซึ่ิน

ภาพ 4 การสำาธัิติการปัรับคา่ ท�เ่ หมาะสำม
โรงงานโอำล่น

45

Height : ~25 m
Diameter : ~0.5 m
Temperature : n/a
Sampling hole : 2 hole

ภาพ 5 ไซึ่โคลนดักฝุ่�นุ โรงงานโอำลน่

ทง�ั BAT และ BEP จำาเป็น็ ต่อ้ งทำาควบคกู่ นั แต่่ในความเป็น็ จริง ผ้ปู ็ระกอบการมกั คาำ นง่
ถูง่ ผลกาำ ไรมากกวา่ ป็รมิ าณ์ไดออกซึ่นิ ทจ่� ะถูกู ป็ลอ่ ยออกมา แต่ก่ ารทดลองในโรงงานส่าธติ ่
ท่�หยิบยกข่�นมาก็ได้แส่ดงให้เห็นว่าหากใชี้ BAT ควบคู่กับ BEP ผู้ป็ระกอบการจะใชี้เชี้�อ
เพิลงิ น้อยลง ยง�ิ ในยคุ ทค่� า่ เชี�อ้ เพิลงิ สู่งมาก เขาจะส่ามารถูลดค่าเชีอ�้ เพิลิงลงไดถ้ ู่งเด้อนละ
2 ล้าน ฉะน�นั หากม่การลงทุนซึ่้�อเทคโนโลย่ในราคา 10 ลา้ น ในเวลาหลังจากห้าเดอ้ น

46

ก็ส่ามารถูม่กำาไร น่�ค้อต่ัวอย่างของการส่ร้างแรงจูงใจให้ผู้ป็ระกอบการโดยการทำาการ
ทดลองทางวิทยาศาส่ต่ร์เพิ�้อพิิสู่จน์ให้เห็น ทางยูนิโดเองก็ได้ใชี้หลักการส่ร้างแรงจูงใจ
เชี่นกันในการให้งบป็ระมาณ์ส่นับส่นุนส่่วนหน่�ง รวมถู่ง GEF (The Global Environ-
ment Facility) ซึ่่�งม่กองทุนส่นับส่นุนท่�ให้งบป็ระมาณ์หน่�งในหกกับผู้ป็ระกอบการโดย
ส่ามารถูต่ิดต่อ่ ผา่ นกระทรวงอตุ ่ส่าหกรรมได้ เป็็นต่้น
ศ. ดร.ศิวัชีส่รุป็ว่าต่ัวอย่างเหล่าน่�จากหลากหลายต่ัวอย่างบอกว่าป็ระเทศไทยส่ามารถู
ใชี้องค์ความรู้ทางวิทยาศาส่ต่ร์ วิศวกรรมศาส่ต่ร์ และเทคโนโลย่ ท�่ม่อยู่ในการบริหาร
จัดการชี่วมวลได้ ซึ่ง่� ในภาคเหนอ้ ก็เป็็นท�ต่ ่ั�งของมหาวิทยาลยั หลายแหง่ ในมหาวิทยาลัย
เชี่ยงใหม่ก็ม่คณ์ะวิศวกรรมศาส่ต่ร์ท�่ม่เทคโนโลย่มากมายในการเพิ�ิมป็ระส่ิทธิภาพิให้กับ
ภาคอุต่ส่าหกรรมเพิ�้อลดการป็ล่อยมลพิิษทางอากาศ ส่่วนผลกระทบท่�เป็็นผลต่ามมา
ก็ส่ามารถูจะจัดการควบคุมได้โดยอาศัยแนวคิด BAT และ BEP

ผู้ศ. ดร.รณบรรจับ อัภริ ต้กิ ุล

ผศ. ดร.รณ์บรรจบเส่ริมศ. ดร.ศิวัชีเก่�ยวกับการบริหารจัดการการเผาในท่�โล่งเพิ�้อลดผล
กระทบจากมลพิิษทางอากาศและการส่ร้างมูลค่าเพิ�ิมให้กับชี่วมวล โดยเฉพิาะการนาำ มา
ใชี้เป็็นเชี�้อเพิลิงในโรงไฟฟ้าท�่ม่การควบคุมการป็ล่อยมลพิิษทางอากาศ เชี่น ไดออกซึ่ิน
โดยอาศัย BAT และ BEP
ขสผ่ศานร.ากดดอ่รเล.มร็กะณเ์เพรบิง็ ่ยรจงรำาอจพบยิว่ากกงลเPา่ดAว่ยถHวูง่ sฝ,ุแ่นุ�สต่่า่ฝPุร่M�ุนมล2.P5พิMทษิ เ�่2ตป.่5็กน็ พคปิ็า้่วญั งงยหส่าาาวรจนมาากลนกพิอาิษรยทเา่ผ่�เงปาไ็วด็นา่ อตไ่อมัวกรใ่ ช้าซีึป่่ยนิ็ญัยแิ�งหลกะาวขฟ่าอแูมงราฝนุด่น�ุ ้ว(ลfยuะrอเaชอีn่นง)
ซึ่ง่� เป็น็ ส่ารกอ่ มะเร็งเชี่นกัน, ส่ารโลหะหนกั รวมถูง่ จุลินทรย่ ์ท�ก่ อ่ โรคชีนดิ ต่่างๆ
ใส่น่วกนรใหุงเญท่มพิาฯจาฝุก่�ุนกาPรMเผ2า.5ในมทา�่โจลา่งกกเมา�้อรเเผผาาไแหลม้ว้คจาวกันยกา็ลนอพยิาขห่�นนป็ะกคแลตุม่่ในฉพะิ้�นนทั�น�่ภแาทคเนหทน่�จ้อะโเดผยา
ไป็ทัว� จ่งควรเผาในจุดท่�มก่ ารควบคุม เชีน่ โรงไฟฟ้าชีว่ มวล เพิอ�้ ให้เกิดพิลังงานท่น� ำามาใชี้
ป็ระโยชีน์ได้ ซึ่�่งเป็็นเน�้อหาหลักท่�จะกล่าวถู่งส่ำาหรับแนวทางการบริหารจัดการชี่วมวล
ภายใต่้หลักการส่องอย่าง ค้อ การแก้ไขป็ัญหาท�่ต่้นเหตุ่ และการแก้ไขป็ัญหาท�่ป็ลาย
เหตุ่ ต่ัวอย่างของการแก้ไขป็ัญหาท่�ป็ลายเหตุ่ก็เชี่นการไล่ดับไฟ ไล่จับคนท่�เผา ส่่วน
การแก้ไขป็ัญหาท�่ต่้นเหตุ่ค้อทำาอย่างไรท่�จะให้เลิกเผาซึ่่�งจะไม่เกิดมลพิิษหร้อเกิดข�่น
ในระดับทส�่ ่ามารถูควบคมุ ได้

47

การจดั ติัง� โรงไฟฟ้าช่วุมวุล
โรงไฟฟา้ ชีว่ มวลเป็น็ หนง�่ ในความหวงั ในการแกไ้ ขป็ญั หาหมอกควนั ในพิน้� ทภ่� าคเหนอ้ ต่อน
บน หลักการค้อการนาำ เศษชี่วมวลมาย่อยส่ลายและใชี้เป็็นเชี้�อเพิลิงเผาไหม้หม้อต่้มนำา�
ใหเ้ กดิ พิลงั งานความรอ้ นจากไอนา�ำ ในการหมนุ กงั หนั ผา่ นส่นามแมเ่ หลก็ เกดิ กระแส่ไฟฟา้
ต่ามหลักฟาราเดย์แบบเด่ยวกับไดนาโม ส่่วนนำา� ก็ควบแน่นเป็็นหยดนา�ำ ท่�หมุนเว่ยนกลับ
มาใชีใ้ หม่ (ภาพิ 6)

Biomass Air Turbine
Q Energy
Decomp
Gas

Bolier Pump

Burn Cond

Crusher Combustor Rankine cycle Ash
ESP

ภาพ 6 ไดอำะแกรมกระบวุนการผู้ลติ ิไฟฟา้ จาก
เชื�อำเพลิงช่วุมวุล
ท่�มา: Parascau et.al, 2021

ขอ� ำดข่ อำงการใช�เชือ� ำเพลิงชว่ ุมวุลเมือ� ำเท่ยบกับถ่านหนิ
• ลดความเป็น็ พิษิ จากส่ารก่อมะเร็งได้ถู่ง 89% – 95%
• ลดความเป็น็ พิษิ จากส่ารไม่ก่อมะเรง็ ไดถ้ ูง่ 68% – 81%
• ลดผลกระทบทเ่� ป็็นพิิษต่่อระบบนิเวศไดถ้ ูง่ 66% – 76%
(Weldu et.al, 2016)
• ม่ป็ริมาณ์เถูา้ ไนโต่รเจน (N) ซึ่ัลเฟอร์ (S) น้อยกวา่ ถู่านหิน ทำาให้ป็ลดป็ล่อยมเ่ ทน

ซ(ึC่ลั Hเฟ4)อคร์า(รS์บOอX)นอไดออกอมกานไซึ้อ่ดย์ ก(Cวา่O(2R) aอgอuกaไsซkึ่aดs์ขอeงt.ไaนl,โต2่ร0เ1จ4น) (NOX) และออกไซึ่ด์ของ

48