หอมกลิ่นดอกเกลือ

ข้าพเจา้ จะขอยุติ

กำรสำธยำยต�ำนำนเพลงลูกทุ่งสองบทไว้แต่เพียงน้ีท่ำนผู้ใดอยำกจะทรำบ
ตน้ื ลึกหนำบำงให้มำกกว่ำน้ีก็ใหไ้ ปนิมนตท์ ิดหนว่ ยมำหรอื เจษฎำ นรำธรมำหรือพโี่ ส
อำนนท์มำ น่เี ป็นเรอื่ งของคนเมืองเพชร
ต้องให้คนเมืองเพชรเปน็ คนเลำ่ แตท่ ำ่ นจะเหน็ ไดว้ ำ่ บ้ำนแหลมเมืองเพชรนี้
ไม่ได้มีแค่เกลือหรือหอยแครงหรอื หอยแมลงภเู่ ท่ำน้นั แต่มนั ยงั เป็นแดนดนิ ถิ่นเกิด
ของนกั ร้องลกู ทุ่งช้ันเตย้ ถึงสองพระหนอ่ อกี ดว้ ย กน็ ่ีเองแหละทีเ่ ขำเรียกกันว่ำ
“มิตทิ ำงวัฒนธรรม” ที่จรงิ ขำ้ พเจำ้ อยำกจะเขยี นถงึ พระภิกษุส�ำคัญอีกสอง
รปู บนเส้นทำง
“เพชรสมทุ รคีรี” ชว่ งท่มี นั ลำกผำ่ นชำยฝงั่ ทะเลเมอื งเพชร คืออยำกจะเขยี น
ถึงหล่อพอ่ ไหวดั บำงทะลแุ ละหลวงพอ่ เหนำะวดั ปอ้ ม หลวงพอ่ ไหน้ันเป็นพระสปุ ฏิปัน
โนแท้
พอ่ แม่ของข้ำพเจ้ำค้นุ เคยกับท่ำน พวกคนรนุ่ พ่ๆี น้ำๆ อำๆ ชำวตำ� บลนำพัน
สำมฟำกตะวนั ออกของข้ำพเจำ้ บวชเรียนและเป็นลกู ศษิ ยล์ ูกหำของท่ำนกห็ ลำยคน
ตัวข้ำพเจ้ำเองก็เคยกรำบท่ำนอยู่สองสำมครั้งมีเรื่องรำวอันแปลกประหลำด
และลึกซ้ึงอกี หลำยแงม่ มุ ของหลวงพอ่ ไหทแ่ี ม้แต่คนเมืองเพชรเองกย็ งั ไมเ่ คยรู้ เมื่อ
ตอนท่ขี ้ำพเจำ้ ไดม้ โี อกำสกรำบท่ำนนั้น ขำ้ พเจ้ำยงั เดก็ อำศัยกินข้ำวก้นบำตรอยูท่ ่ี
วัดยำง
แตเ่ ท่ำทสี่ ติปัญญำของเด็กโงอ่ ย่ำงข้ำพเจ้ำจะล่วงรู้ไดก้ ็คอื ท่ำนเป็นพระท่ี
มัธยัสถ์อยำ่ งยงิ่ บคุ ลกิ ลกั ษณะของทำ่ นนัน้ ที่มันเด่นชัดท่ีสุดกค็ อื ท่ำนเปน็ คนชนดิ
“ดัดจรติ ไมเ่ ปน็ ” ซ่ึงคนชนิดนเ้ี ปน็ คนชนดิ ท่ีหำได้ยำกยิง่ ในโลก

51

ท่ำนยังสนิทสนมกับหลวงพ่อเหนำะวัดป้อมเปน็ อย่ำงย่ิง หลวงพอ่ เหนำะนนั้
ขำ้ พเจำ้ เป็นศิษย์ท่ำน หลวงพอ่ เหนำะนั้นชำตภิ มู ขิ องท่ำนเป็นคนตำ� บลปำกทะเลทำ่ น
เรียนหนงั สือทำงโลกและรบั รำชกำรเป็นนำยทหำรชนั้ ประทวน วนั หนง่ึ ท่ำนลำ
รำชกำรบวช
และทำ่ นก็เลยบวชต่อมำอกี ยืดยำวจนกระท่งั ท่ำนมรณภำพ น่นั กเ็ ป็นเพรำะ
วำ่ ท่ำนได้พบกับหลวงพ่ออนิ ทรว์ ัดยำงเข้ำ
ข้ำพเจ้ำเป็นศิษย์หลวงพ่อเหนำะก็เพรำะว่ำข้ำพเจ้ำเป็นศิษย์วัดยำงน่ันเอง
หลวงพอ่ เหนำะเปน็ พระเยอื กเย็น ขรมึ มเี มตตำ หลวงพ่อเหนำะน่ขี ณะทท่ี ่ำนอยู่
วดั ยำงขำ้ พเจ้ำเห็นแปลกอยอู่ ย่ำงหน่ึง
คือท่ำนเอำใจใส่ดูแลหลวงพ่ออินทร์รำวกับบุตรกตัญูเอำใจใส่ดูแลบิดำ
บงั เกดิ เกลำ้ ของตนเอง ท่ำนกระท�ำไปอย่ำงสมำ�่ เสมอ กระท�ำทกุ เม่ือเชอ่ื วันอย่ำงสุด
ควำมสำมำรถ (พวกศษิ ย์วดั ยำงจะยืนยนั เรื่องน้ีไดเ้ ป็นเสยี งเดียวกนั )
หลวงพอ่ ไหน้นั ทำ่ นเปน็ เจำ้ คณะตำ� บลบำงทะลุ นำนๆ สกั คร้งั ท่ำนก็มำกรำบ
หลวงพ่อวัดยำงซ่ึงเป็นเจ้ำคณะจังหวัดและท่ำนทั้งสองก็คงพูดคุยอะไรกันบ้ำงในเร่ือง
ของกำรปกครองคณะสงฆ ์
หลวงพ่อวดั ยำงน้ันภำระของทำ่ นมำก พระกเ็ ยอะ เณรก็มำก เดก็ วดั ก็มอี กี
เป็นรอ้ ย ทำ่ นมกั จะดแุ ละฉุนเฉยี ว ท่ำนเปน็ คนปำกร้ำย ท่ำนเป็นจอมเผด็จกำรผูเ้ ฒ่ำ
เมตตำของท่ำนไพศำลไมม่ ีประมำณ หัวใจของทำ่ นเป็นทองคำ� ผ่องเน้อื นพคุณ ทำ่ นดุ
มำกเปน็ พเิ ศษกบั เดก็ วัด
บำงทีก็ยิงเอำด้วยกระสุนดินจำกคันธนูบำงทีก็เฆ่ียนเอำด้วยหำงกระเบน
ควำมเป็นเผด็จกำรหัวใจทองค�ำของท่ำนท�ำให้ท่ำนดุพระเณรลูกวัดและศิษย์วัดเอำ
แรงๆ อย่ทู กุ บอ่ ยๆ
แต่ขำ้ พเจ้ำไมเ่ คยเหน็ หรือไม่เคยไดย้ นิ ท่ำนดุหลวงพอ่ เหนำะเลย นีแ่ สดงให้
เห็นวำ่ หลวงพ่อเหนำะ (ขณะนั้นทำ่ นยงั เปน็ แคห่ ลวงพี่เหนำะ) น้ัน ถงึ แมท้ ำ่ นจะเป็นผู้
น้อยก็จริง แต่ผู้ใหญ่ก็ยงั เกรงใจท่ำน

52

ในส่วนท่ีเกีย่ วกบั หลวงพอ่ ไหนนั้ กแ็ ปลก หลวงพอ่ อินทรจ์ ะระวังตัวและระวัง
วำจำเป็นพิเศษถ้ำหำกวำ่ คืนไหนหลวงพอ่ ไหมำคำ้ งท่ีวัดยำง พวกเรำเดก็ วดั นน้ั มนั ก็
ซกุ ซนร้ำยกำจ กม็ นั เด็กผชู้ ำยทั้งน้นั น่ีและอยู่รวมกันเป็นโขยงใหญ ่ หลวงพ่อท่ำนกด็ ุ
ดำ่ เอำบำ้ งนะ่ ซ ี
แตค่ ืนไหนหลวงพอ่ ไหมำค้ำง หลวงพ่อวัดยำงไมก่ ลำ้ โมโห กน็ ี่แสดงวำ่ หลวง
พอ่ ไหท่ำนก็มีด ี ทำ่ นเป็นพระน้อยท่ีพระผู้ใหญก่ ็ยงั เกรงใจ หลวงพ่อวัดยำงน้นั เหน็
ท่ำนเอะอะโฉงเฉงอยำ่ งน้ันกเ็ ถอะ แตภ่ มู ิจติ ภูมิธรรมของทำนก็ละเอยี ด หลวงพอ่ ไห
ท�ำให้ท่ำนระลึกข้ึนมำได้ว่ำกิริยำอำกำรอันเน่ืองมำจำกโทสะจริตนั้นถึงอย่ำงไรก็ไม่
งำม
ยงั มเี ร่อื งรำวเล็กๆ อีกเร่อื งรำวหน่งึ ซึง่ เป็นเร่อื งลกึ สขุ ุม ประณตี คอื เรอื่ งรำว
ที่หลวงพ่อเหนำะให้กำรต้อนรับขับสู้หลวงพ่อไหเมื่อหลวงพ่อไหไปกรำบหลวงพ่อ
วดั ยำง แต่เรอ่ื งน้ีเลำ่ ยำก บำงเรอื่ งรำวน่ะถ้อยคำ� มันสื่อควำมหมำยไม่ได้หรอก มนุษย์
เรำบำงคนนัน้ กม็ ี
“เทวตำธรรม” คือธรรมทท่ี ำ� ให้มนษุ ยก์ ลำยเปน็ เทวดำ

53

หลวงพ่อไห วดั ปากทะเล
หลวงพอ่ อนิ ทร์ วดั ยาง
หลวงพ่อเหนาะ วัดปอ้ ม

54

ขำ้ พเจำ้ คดั “ประวตั ิวัดเขำตะเครำ” จำกหนังสอื “ประวตั ิมหำดไทย
สว่ นภูมิภำค”
แถมมำดว้ ยและคัดมำทง้ั กระบเิ ลย เพอื่ แสดงใหเ้ หน็ วำ่ บ้ำนแหลม
ไม่ไดม้ ีแคน่ ำเกลอื แต่ยงั มี
“มิตทิ ำงวฒั นธรรม” อีกหลำยแงม่ มุ ใหค้ ้นหำอีกด้วย
แดนอรัญ แสงทอง
เขียน

55

56

57

58

59

นานาทศั นะ
คำนแผ่นดินเกลอื ทะเล

60

61

1.คณุ นภดล (ผใู้ หญตั้น) นยิ มค้า
เจำ้ ของบริษทั นิยมค้ำมำรนี เอ็นจิเนยี รงิ่ จ�ำกดั รับผลติ ใบจักร รบั
ซ่อมใบจักรเรือและเป็นเจ้ำของนำเกลือเจ้ำใหญ่อีกรำยหนึ่งของบ้ำนแหลม
ที่มอี งค์ควำมรู้ในกำรท�ำนำเกลือ และเป็นผู้มคี วำมคิดสร้ำงสรรค ์ ประดษิ ฐ์
อปุ กรณใ์ นกำรทำ� นำเกลือ
เลำ่ ว่ำ “เดิมกำรขนสง่ เกลอื นิยมขนส่งทำงเรือเพ่อื ลงไปขำยยงั ภำค
ใต ้ (จ.ประจวบฯ ,หลงั สวน,ชุมพร ,สรุ ำษฎรฯ์ ,นครศรีธรรมรำช ,สงขลำ)
และพ้ืนท่ีอ่ืนๆภำยในประเทศก่อนจะเปล่ียนเป็นกำรขนส่งโดยรถบรรทุกใน
ปัจจบุ นั ”

62

เรอื บรรทุกเกลอื ปัตตานี ปัจจบุ นั เลิกใช้แลว้
(ส�เนาภาพจากสถาบนั กัลยาณวิ ั²นา)

เรอื สินคำา้ ภาคำกลางบรรทุกเกลือไปขาย

63

2.คณุ วนั ทนา พงศส ําราญ
เจ้ำของร้ำนยุ้งเกลือบ้ำนแหลมได้น�ำองค์ควำมรู้และภูมิปัญญำของ
กำรทำ� นำเกลือ มำพัฒนำต่อยอดจำกกำรทำ� นำเกลอื โดยสรำ้ งร้ำนอำหำร
ชื่อ ร้ำนยงุ้ เกลือบ้ำนแหลม ให้เปน็ แหล่งขอ้ มูลเผยแพร่ควำมร้เู ก่ียวกบั เกลือ
ธรรมชำตใิ หก้ ับนกั ท่องเท่ียวที่สนใจศกึ ษำข้อมูลเก่ียวกับเกลอื
โดยจดั ต้ัง เปน็ มหำวิทยำลัยนำเกลอื เพิ่มเติมจำกบริเวณของรำ้ น
ดึงดูดนักท่องเท่ียวได้ร่วมท�ำกิจกรรมและให้ควำมรู้เกลือทะเลธรรมชำต ิ
อำหำรภำยในร้ำนจึงน�ำวัตถุดิบโดยใช้เกลือทะเลเป็นเคร่ืองปรุงรสชำติเป็น
หลักโดยมีวัตถุประสงค ์ ให้นกั ทอ่ งเทย่ี วและประชำชนท่ัวไปได้
ลองสมั ผสั ลองใชร้ ับประทำนเกลือ
ทะเลทีม่ ีรสชำติดี
มคี ณุ ค่ำทำงอำหำร

64

3. คุณโยธิน (ดิน) สุขจน่ั อายุ 51 ป
แต่เดมิ ทำ� อำชพี ออกเรอื ประมง มำหลำยป ี ตอ่ มำผันตวั มำท�ำอำชพี
นำเกลือ สะสมควำมรู้และเทคนิคกำรท�ำนำเกลือมำหลำยป ี จนเป็นทไี่ วใ้ จ
ปจั จุบนั รับหน้ำท ี่ นำยนำ(คนดแู ลนำเกลือ) เป็นระยะเวลำมำกกวำ่ 10 ปี
และไดบ้ อกวำ่
“จะท�ำอำชพี นำยนำ จนกวำ่ จะท�ำไม่ไหว กลวั แต่อนำคตจะไม่มคี น
สำนตอ่ กำรทำ� นำเกลอื ปจั จบุ นั มองวำ่ ยังไม่มใี ครทจี่ ะมำสำนต่อ หำกมคี น
สนใจจรงิ ๆ ตนเองมัน่ ใจว่ำพรอ้ มถำ่ ยทอดควำมรกู้ ำรทำ� นำเกลือทมี่ อี ยู่ให ้
น�ำไปประกอบอำชพี ได้ และมั่นใจว่ำถ้ำตง้ั ใจจรงิ ทุกคนท�ำอำชีพนีไ้ ด”้

65

4. คณุ นนั ธกิ า (แปง ) จักรสาร อายุ 51 ป
อำชีพเดิมเปน็ พนักงำนโรงงำนและประกอบอำชีพรบั จำ้ งมำหลำยท ่ี
ปจั จบุ ันทำ� หนำ้ ท่ ี ลกู จำ้ งนำเกลอื เร่ิมทำ� อำชพี นำเกลอื มำได้ 3 ปี
เลำ่ ให้ฟังวำ่
“กำรทำ� นำเกลือเป็นอำชพี ทที่ ำ� ไม่ยำก ถ้ำเรำสนใจ แต่กำรท�ำนำ
เกลือ จะต้องมีควำมรับผิดชอบ มคี วำมขยนั ตั้งใจ ปจั จุบันกำรทำ� นำเกลือไม่
ได้ยำกเหมือนเมือ่ กอ่ น เพรำะมเี ครอื่ งมือที่ช่วยกำรท�ำนำเกลอื ใหส้ ะดวก
มำกขน้ึ ”

66

5. คุณววิ ัฒน พิมพามา อายุ 55 ป
อดตี ผจู้ ัดกำร สหกรณ์กำรเกษตรนำเกลอื ทะเลจ�ำกัด ให้แนวคิดวำ่
นำเกลอื อยคู่ ูก่ ับชำวเพชรบุรีมำยำวนำน ชำวนำเกลือแต่เดมิ นั้นลงทุนน้อย
แต่ไดผ้ ลผลิตเยอะ
แตป่ จั จบุ นั มเี คร่ืองมอื ทดแทนเข้ำมำท�ำให้ชำวนำเกลือตอ้ งลงทนุ
มำกขนึ้ ใช้ระยะเวลำกำรท�ำนอ้ ย กว่ำแตเ่ ดิม รำยไดท้ ่ไี ดร้ ับแต่ละ่ ปนี นั้ ไม่
แนน่ อน เด็กรนุ่ หลงั ใหค้ วำมสนใจกบั กำรประกอบอำชพี ท�ำนำเกลือนอ้ ยลง
ไม่มีแรงจงู ใจใหเ้ ด็กรุ่นใหม่สนใจอำชีพนี ้
อนำคตคงไม่มีคนท�ำอำชีพนี้แน่นอนถ้ำมีก็น้อยเพรำะไม่มีแรง
สนับสนุนและแรงจงู ใจจำกหนว่ ยงำนตำ่ งๆ ท่จี ะมำพัฒนำตอ่ ยอดชว่ ยเหลือ
ชำวนำเกลอื อยำ่ งจรงิ จัง

67

6.คณุ ชัยพฤกษ อุทารไทร อายุ 59 ป
เปน็ เถ้ำแก่นำเกลอื มนี ำเกลือเปน็ ของตนเอง แตเ่ ดิมนน้ั ไม่ไดท้ ำ� นำเกลอื
เอง จ้ำงให้คนอืน่ ทำ�
ตอ่ มำเกดิ ควำมสนใจ จงึ ลองทำ� นำเกลอื ด้วยตนเอง ประกอบกับ
ตนเองมีนำเกลืออยูแ่ ล้ว แต่ปจั จบุ ันกำรลงทนุ กำรท�ำนำเกลอื มำกขึน้ แต่
รำคำกลำงในตลำดไมแ่ นน่ อนและมีกำรนำ� เขำ้ เกลือจำกต่ำงประเทศเขำ้ มำ
ทดแทน อยำ่ งเสรี อนำคตข้ำงหนำ้
ถำ้ ไมก่ ำรควบคุมเกลือจำกต่ำงประเทศ วิถีชีวติ ชำวนำเกลือในชมุ ชน
ตอ้ งหำยไปแน่นอน
จึงอยำกให้มหี น่วยงำนเขำ้ มำสนับสนุนและส่งเสริม พัฒนำตอ่ ยอด
และดแู ลชำวนำเกลอื ในชุมชนให้มีกำรประกอบอำชพี มำกขน้ึ เพอื่ ให้เปน็
แหลง่ เรยี นรู้ กบั เด็กรุ่นใหมแ่ ละผู้สนใจได้พัฒนำตอ่ ยอดต่อไป

68

7. คุณอดุ ม หนังสือ อายุ 80 ป
เปน็ เจำ้ ของนำเกลอื และผ้ถู ่ำยทอดควำมรเู้ กย่ี วกับกำรทำ� นำเกลอื
แบบประหยัด ค่ำใชจ้ ำ่ ย ด้วยองค์ควำมรแู้ ละประสบกำรณ์กำรทำ� นำเกลอื
ของตนเองมำต้งั แต ่ อำย ุ 14 ป ี ปจั จบุ นั ไดถ้ ำ่ ยทอดควำมรู้ใหล้ ูกชำย (นำ
ยอำภร หนังสอื ) ไดศ้ กึ ษำและประกอบอำชีพตอ่
โดยใชเ้ ทคนคิ กำรสอนแบบพ่อสอนลูก ดว้ ยควำมชอบและหลงรกั ใน
อำชพี กำรทำ� นำเกลือมำตลอดชวี ติ มีกำรคดิ คน้ และพัฒนำกำรท�ำนำเกลอื
อยเู่ สมอจึงเป็นบคุ คลสำ� คญั ที่ มไิ ด้เก็บควำมรไู้ วเ้ พียงผเู้ ดยี ว บอกตอ่ องค์
ควำมรู้ทไ่ี ดใ้ ห้กบั ชุมชน และเป็นผสู้ ร้ำงนำยนำเกลือที่เช่ยี วชำญมำหลำยคน
นำยอุดม ยงั บอกอกี ว่ำ
“นำเกลอื เป็นภมู ิปญั ญำของชำวนำ อยคู่ กู่ ับชำวเพชรบุรมี ำยำวนำน
ถำ้ หมดไปก็นำ่ เสียดำย”

69

8. คณุ ชาญ ทบั สี อายุ 60 ป ผูใ้ หญบ ้าน บา้ นดอนผิงแดด
ประกอบอำชีพท�ำนำเกลือ และมีนำเกลือเป็นของตนเอง ได้เล่ำให้
ฟงั วำ่ แตเ่ ดมิ ไม่ได้ท�ำนำเกลอื ก่อนเป็นนำเกลอื พนื้ ท่ที ที่ ำ� เป็นนำข้ำวมำ
กอ่ นแต่ด้วยผลผลติ ของนำข้ำวไมค่ อ่ ยดนี กั จึงเปลี่ยนจำกนำขำ้ วมำเป็นนำ
เกลอื ท�ำให้มรี ำยไดเ้ พม่ิ ขน้ึ จึงท�ำนำเกลอื อย่ำงเดียว
ด้วยท่ีนำท่ีมีขนำดเล็กกำรท�ำนำเกลือจึงแตกต่ำงจำกนำเกลือขนำด
ใหญ ่ แต่กำรดูแลง่ำยกว่ำ และใชต้ ้นทุนในกำรลงทนุ ไมม่ ำก แตด่ ้วยพืน้ ที่
เลก็ กำรจดั กำรน�้ำนำเกลือจึงมีข้อแตกต่ำงออกไป
ตนเองมองว่ำกำรท�ำนำเกลือปัจจุบันมีควำมเปล่ียนแปลงมำกข้ึน
ท�ำให้กำรท�ำนำเกลือไม่ไดล้ ำ� บำกเหมือนแต่กอ่ น ส่ิงทค่ี ำดเดำยำกของกำร
ทำ� นำเกลือคอื ฝน ถำ้ แดดดผี ลผลิตกจ็ ะดตี ำมมำด้วย

70

9. คุณอํานาจ อนพุ งษสริ กิ ุล อายุ 55 ป
เปน็ นำยนำหำดเจำ้ ส�ำรำญ รับจำ้ งท�ำนำเกลือมำ 20 ปี ก่อนมำทำ� นำ
เกลือ ทำ� นำขำ้ วมำกอ่ น ชว่ งเวลำทท่ี ำ� นำเกลือ ไดเ้ ลำ่ ให้ฟงั วำ่
“กำรท�ำนำเกลือในยุคปัจจุบันนั้นเปลี่ยนแปลงไปจำกเดิมไม่มำก
บำงอย่ำงเปลยี่ นได้บำงอย่ำงเปล่ยี นไม่ได ้ และยังคงอนุรกั ษก์ ำรท�ำนำเกลอื
แบบเดิม เพรำะสมยั นเี้ ครือ่ งมอื บำงอย่ำงหำคนท�ำยำก จงึ มองวำ่ อนำคต
คนจะหนั มำทำ� นำเกลือน้อยลง เพรำะอุปกรณ์ตำ่ งๆมีคนทำ� นอ้ ยลง”

71

10. คณุ สามารถ ชาญทะเล อายุ 62 ป
ลูกจ้ำงนำเกลอื รบั จ้ำงรำยวัน ทำ� หน้ำท ่ี ขดุ ดินเสริมคันนำ และข้ัน
ตอนกำรเตรยี มนำ โดยใช้กระดำนลูบใหน้ ำเรียบ ลูบนำเสร็จปล่อยนำ้� นำให้
แห้ง แลว้ ใช้รถกลิง้ ท�ำมำแล้ว 4-5 ป ี โดยมลี กู ทีท่ ท่ี ำ� ดว้ ยกนั 4-5 คนต่อชดุ

72

11.คณุ พิชิต บญุ ชวยวงศ อายุ 58 ป
นำยนำแหลมผักเบ้ียเร่ิมท�ำนำเกลือจำกกำรเป็นลูกจ้ำงนำเกลือ
สะสมเรยี นรปู้ ระสบกำรณ์กำรทำ� นำเกลอื แบบครพู ักลกั จ�ำ เรียนรจู้ ดจำ� มำ
พัฒนำตนเองและพฒั นำฝมี อื จนได้เปน็ นำยนำ กำรท�ำนำเกลอื แตก่ อ่ น ใช้
ข้ำวสกุ ในกำรวดั ค่ำดีกรีควำมเค็ม
โดยกำรใส่ขำ้ วสกุ ในนำเกลอื ข้ำวสุกลอยคือเคม็ สุดวำงนำได ้ (23
ดีกรี) ปจั จบุ นั มกี ำรใชป้ รอทวดั คำ่ ดีกรี ทำ� ให้มีควำมแมน่ ย�ำมำกขนึ้ กำรท�ำ
นำเกลือแตกต่ำงจำกเดมิ ไมม่ ำก
ทำ� ไมย่ ำกเหมือนแตก่ ่อน ไดผ้ ลผลิตดีจำกเดมิ ไวข้นึ เหนื่อยน้อยลง
ถ้ำทำ� แบบจรงิ จัง รจู้ กั พัฒนำตนเอง ยงั ไงก็อย่ไู ด้

73

12.คณุ พร เจด็ ระออ น อายุ 51 ป
ลูกจำ้ งนำเกลือมลี ูกชำยเป็นลกู หำบนำเกลือ
เร่มิ ทำ� นำเกลือไดไ้ มน่ ำน ทำ� ทกุ อยำ่ งท่นี ำยนำสั่ง ตอ้ งเรยี นรดู้ ้วยตวั
เอง มองวำ่ กำรท�ำนำเกลอื ไมม่ ีกำรเปลย่ี นแปลงไปจำกเดมิ ถ้ำรำคำเกลอื ไม่
คงท ี่ กำรท�ำนำเกลอื ในอนำคตคงนอ้ ยลง

74

13. คุณสามารถ มวี าสนา อายุ 56 ป
นำยนำบำ้ นพะเนินท�ำนำเกลอื มำมำกกว่ำ 20 ป ี ทำ� นำเกลอื ดว้ ย
ตนเอง โดยเริ่มจำกรับจำ้ งทำ� นำเกลอื มำตง้ั แตเ่ ดก็ โดยเรยี นรกู้ ำรท�ำนำ
เกลอื จนมีประสบกำรณก์ ำรทำ� นำเกลือเป็นที่ไวว้ ำงใจของผวู้ ำ่ จ้ำง
มองวำ่ กำรท�ำนำเกลือในปัจจุบัน สะดวกกวำ่ สมยั กอ่ น ได้ผลผลิตดี
กว่ำเดมิ แต่กำรลงทุนเพมิ่ ขึน้ เพรำะอดตี กำรทำ� นำเกลอื ลงทนุ น้อย ปัจจบุ นั
ตอ้ งลงทุนเยอะ และรำยได้จำกนำเกลือไมแ่ นน่ อน
ในอนำคตมองว่ำมกี ำรท�ำนำเกลอื นอ้ ยลง เพรำะคนรุ่นหลงั ไม่สนใจ
พฒั นำและสำนต่อ ขำดกำรดแู ลชว่ ยเหลือแบบจรงิ จงั พอไมม่ ีคนทำ� นำเกลือ
ท่ีมอี ย่ใู นปจั จุบนั กต็ อ้ งคงต้องเปลย่ี นแปลงไปท�ำอยำ่ งอืน่

75

14. คุณสามารถ ทับสี อายุ 55 ป
นำยนำท�ำนำเกลอื มำมำกกว่ำ 30 ปี เริม่ จำกรบั จ้ำงกลิง้ นำ พัฒนำ
มำเปน็ นำยนำ มองว่ำคนท�ำนำเกลอื ได้ต้องขยนั จริงจัง เรียนรูต้ ลอดเวลำ
มคี วำมอดทน และมคี วำมรบั ผดิ ชอบสูง
กำรท�ำนำเกลือไมย่ ำกเหมอื นแต่กอ่ น และพร้อมถำ่ ยทอดองค์ควำม
รู้ใหก้ บั คนที่สนใจ ปจั จบุ นั มคี นสนใจกำรท�ำนำเกลอื มำสอบถำมข้อมลู แต่ไม่
ยึดเป็นอำชีพ

76

15. คุณวศิ ณุ ชวยทกุ ขเ พ่อื น อายุ 45 ป
ผู้ช่วยผู้ใหญบ่ ้ำน ต�ำบลบำงแกว้ เริม่ จำกกำรเปน็ ลูกนอ้ ง พัฒนำมำ
เป็นนำยนำ ระยะเวลำ 16 ป ี ได้เล่ำวำ่
“กำรเปน็ นำยนำต้องเรียนรูท้ กุ ขนั้ ตอนของกำรท�ำนำเกลือ เพรำะนำ
เกลอื ต้องอำศัยประสบกำรณ์และควำมสำมำรถของนำยนำ จะไดเ้ กลอื ชำ้
หรือเรว็ อยู่ทีน่ ำยนำ ส่งั งำนแล้วลูกนอ้ งทำ� ไม่ได ้ นำยนำต้องทำ� ใหล้ กู น้องดู
เปน็ ตัวอย่ำงไดก้ ำรท�ำนำเกลือปัจจุบันทำ� งำนได้เร็ว ได้ผลผลิตมำก ใช้คน
น้อยแต่กำรลงทนุ มำกกวำ่ แต่กอ่ น”

77

16. คุณอภิสทิ ธิ์ (นวิ ) ลําพูนเลก็ อายุ 19 ป
ลูกจ้ำงนำเกลอื ที่อำยนุ อ้ ย ที่สนใจกำรทำ� นำเกลือ เห็นตำทำ� นำเกลอื
เลยขอตำมำทำ� ดว้ ย ท�ำนำเกลอื ตั้งแต่อำย ุ 13 ปี
เริ่มจำกกำรหำบเกลือ ทำ� คนั นำ กล้งิ นำ มองวำ่ กำรทำ� นำเกลอื รำย
ได้ดี ไมเ่ หน่ือยมำก แตต่ อ้ งมคี วำมรบั ผิดชอบ และเปน็ งำนที่ด ี อยำกใหค้ นที่
สนใจจริงๆ มำลองท�ำเพรำะเป็นอกี อำชพี หนึ่งทไี่ มค่ อ่ ยมคี นอยำกทำ� และหำ
คนที่อำยุน้อยๆท�ำยำก ถำ้ เรยี นรูต้ ้งั แตต่ อนน้ี จะสำมำรถท�ำเป็นอำชีพหลกั
หำเลีย้ งครอบครัว

78

17. คุณวิชยั (ตอง) เสนห า อายุ 27 ป
เดมิ เปน็ คนจงั หวดั อดุ รธำนี เรม่ิ ตน้ กำรท�ำนำเกลือจำกกำรท่เี พื่อน
แนะนำ� เคยท�ำงำนมำหลำยอยำ่ ง (ทำ� งำนบรษิ ทั ,รับจำ้ งท่วั ไป) มองว่ำกำร
ทำ� นำเกลือสบำยใจมำกกวำ่ งำนอนื่ เพรำะเขำไมบ่ งั คบั เรำ เรำแค่ตอ้ งมี
ควำมรับผิดชอบต่องำน

79

18. คณุ พะเยา บวั ขยาย อายุ 59 ป
นำยนำบำ้ นรอ่ งใหญท่ �ำนำเกลอื มำ 40 ปี เริม่ ใช้ผำ้ ยำงในกำรท�ำนำ
เกลือ เพรำะเกลอื ขำว สะอำดไดร้ ำคำดี กำรดแู ลจดั กำรง่ำยกวำ่ นำดนิ แต่
ลงทนุ สงู เพรำะมีระยะเวลำกำรใชง้ ำนทจี่ ำ� กัด (10 – 15 ป)ี อยำกให้มีเคร่ือง
ขนเกลอื แบบไม่ต้องใชค้ นตกั ใส ่ เพอื่ ลดกำรใช้แรงงำนหำบทห่ี ำยำกขึ้น

80

19. คุณมัณฑนา (ต๊กิ ) หนูศาสตร อายุ 40 ป
สมำชิกสปำกงั หันทอง เลำ่ ให้ฟังวำ่
“เม่ือปี 2546 รำคำเกลอื ตกต่�ำ คุณสมจิต หนูศำสตร ์ ประธำนกล่มุ
รนุ่ แรก จึงคิดคน้ น�ำเกลอื ทม่ี ีอยมู่ ำเพิ่มมูลค่ำ เริม่ จำกของกิน มำถงึ เกลอื สปำ
ขัดผวิ และผลติ ภณั ฑอ์ ืน่ ๆ เปน็ แหล่งเรยี นร้ใู หก้ ับชมุ ชนและนกั ท่องเท่ียว ได้
เรยี นรู้ พฒั นำฝีมือ สมำชิกส่วนใหญ่เปน็ ชำวนำเกลอื กล่มุ คนในโรงงำน
บริเวณใกลเ้ คยี ง ซึ่งอำชพี หลกั คือท�ำนำเกลอื ถือเป็นกำรต่อยอดจำกกำรทำ�
นำเกลือ และเปน็ อำชีพเสริมนอกจำกกำรทำ� นำเกลอื ”

81

20. คุณวฑิ ูรย ใจเสง่ียม อายุ 48 ป
นำยนำผ้ำยำงบำงแก้วท�ำนำเกลือตง้ั แตอ่ ำย ุ 17 ปี เร่ิมจำกกำรเปน็
ลูกนอ้ ง กอ่ นพัฒนำตนเองมำเปน็ นำยนำ ระยะเวลำ 22 ป ี ทำ� มำตง้ั แตเ่ ปน็
นำเกลือดนิ จนมำเปน็ นำเกลือผ้ำยำง
กำรท�ำนำเกลือผ้ำยำงกระบวนกำรเหมือนกำรท�ำนำเกลือดินต่ำงกัน
ตรงไม่ต้องกลงิ้ นำ กำรทำ� น้ำ� ให้เหมำะแกก่ ำรท�ำเกลอื (น�้ำแก)่ ใชร้ ะยะเวลำ
นำนกว่ำนำเกลอื ดนิ แต่ผลผลติ ดกี วำ่ ขำวกวำ่ สะอำดกว่ำนำเกลือดนิ และ
ได้เกลือท่ีดีกว่ำ ดูแลง่ำยกว่ำ แต่ลงทุนสงู กวำ่

82

21. คุณสุมณฑา อนิ ทนิล อายุ 58 ป
เจำ้ ของกิจกำรร้ำน เกลอื หวำน คำเฟ่ ร้ำนกำแฟบรรยำกำศนำเกลือ
แทๆ้ ในตำ� บลบำงขนุ ไทร แหลง่ ท�ำเกลือที่มีประวตั ศิ ำสตร์ยำวนำน ดอกเกลือ
บำ้ นแหลมที่ขนึ้ ชือ่ นอกจำกจะมีรสเคม็ กลมกล่อม ไมเ่ ค็มจดั แลว้ ยงั เจือดว้ ย
รสหวำนเมอ่ื ด่ืมน�ำ้ ตำม ท�ำให้เป็นท่ีมำของชื่อร้ำน ดอกเกลือท่ใี ส่ลงในกำแฟ
ทำ� ใหเ้ มนู
“กำแฟดอกเกลือคำรำเมล”มรี สชำติกลมกล่อม ดับรสขมของกำแฟ
ตนเปดิ รำ้ นมำได ้ 3 ปีแล้ว รำ้ นเป็นจดุ แวะพกั ทนี่ กั ทอ่ งเทยี่ ว โดยเฉพำะเหล่ำ
นกั ป่ันจักรยำนใหค้ วำมสนใจ ต้ังอยรู่ ิมถนนเสน้ ทำงสำยเกลือ คลองโคน-
ชะอ�ำ อยำกเชญิ ชวนใหผ้ ู้คนไดม้ ำสมั ผัสบรรยำกำศนำเกลอื แทๆ้ อยำกให้
ทุกคนมีโอกำสเลือกซื้อเลือกใช้เกลือทะเลและผลิตภัณฑ์พ้ืนบ้ำนท่ีมีคุณภำพ
จำกแหล่งผลิตแมจ้ ะไมไ่ ด้แวะมำทร่ี ้ำนเองก็ตำม โดยเฉพำะเกลือสปำเทำ้ ท่ี
ก�ำลังได้รับควำมนิยมจำกลูกค้ำท่ีใช้แล้วติดใจสำมำรถสั่งซ้ือออนไลน์ได้อีก
ด้วย

83

22.คุณอาหมะ แวหลง อายุ 61 ป
และกลุ่มเกษตรกรเกลือบำนำ ไดก้ ล่ำวว่ำ ตนทำ� อำชีพนีม้ ำยำวนำ
นกว่ำ 40 ปใี นต�ำบลบำนำ อำ� เภอเมือง จังหวัดปตั ตำน ี โดยเรยี นรู้กำรท�ำนำ
เกลือจำกกำรถำ่ ยทอดมำจำกบรรพบุรษุ เกลือบำนำได้ขึ้นช่อื วำ่ เป็น “เกลอื
หวำนปตั ตำนี” พ้นื ที่ในกำรท�ำนำเกลอื ในตอนนี้ต้องเช่ำที่ดินขององคก์ ำร
บรหิ ำรส่วนจังหวัด โดยจะเช่ำในรำคำประมำณไร่ละ 150 บำทตอ่ ปี ซง่ึ โดย
ส่วนใหญ่แตล่ ะเจ้ำจะเช่ำทำ� นำเกลอื คนละประมำณ 2-6 ไร่ :ซง่ึ มฤี ดูกำรท�ำ
นำเกลือตั้งแตเ่ ตรยี มพื้นทนี่ ำจนกระท่งั บรรจุหีบห่อจะใช้เวลำเฉลี่ย 3 เดอื น
เน่ืองจำกมีระยะเวลำทสี่ ำมำรถผลติ เกลือไดค้ อ่ นข้ำงส้นั ผลผลติ เกลอื ทะเล
จงึ ผลิตเพอ่ื ใช้ในชมุ ชนและขำยให้กับลกู คำ้ จงั หวัดใกลเ้ คยี ง
เกลือสว่ นหน่งึ กล่มุ แมบ่ ำ้ นน�ำไปแปรรปู เชน่ ใชด้ องสะตอ ท�ำปลำ
เค็ม ถนอมอำหำร แปรรปู เปน็ เกลือสปำ เปน็ ตน้ ชำวนำเกลือปตั ตำนมี ี
ควำมต้องกำรให้มีกำรก�ำหนดมำตรฐำนสินค้ำเกษตรเกลือทะเลธรรมชำติ
เพื่อให้เกลอื ขำยได้ในรำคำทเี่ ป็นธรรม ทำ� ใหช้ ำวนำเกลอื อยไู่ ด้ และมีชีวติ
ควำมเปน็ อย่ทู ีด่ ี

84

ถ้าขา้ วเหลอื
เกลอื จะแพง

ห ม า ย ถึ ง ช า ว น า เ ก ลื อ
ตองการแสงแดดและลมเพ่ือทํานา
เกลอื

สวนชาวนาตองการนํ้าจืด
หรือน้ําฝนเพื่อหลอเล้ียงตนขาวให
เจรญิ เตบิ โต จากคําบอกเลาของปาดํา

23. คุณทองคํา สาํ เภาทอง อายุ 72 ป
ท่ีถ่ำยทอดถงึ ควำมทกุ ขย์ ำกของชำวนำเกลอื ไดเ้ ปน็ อย่ำงดี เมอื่ ให้สัมภำษณ์
หลงั จำกพำยุฝนหลงฤดูก�ำลงั ตกหนักในนำเกลอื ในวันที่กองเกลือกำ� ลังจะถูกหำบข้ึน
จำกนำเข้ำสู่ยุ้งต้องละลำยไปกบั น�ำ้ ฝนทม่ี ำกับพำยุหลงฤดู ซ่งึ สังเกตไดจ้ ำกนำ้� ฝนท่ขี ัง
อยทู่ วั่ ทง้ั ผืนนำ ท�ำให้กองเกลอื ขำวสะอำดเหล่ำนั้นละลำยไปกับนำ้� ฝน
ป้ำไดแ้ ตบ่ อกวำ่
“ถึงจะไม่ได้เกลอื แตน่ �ำ้ เค็มก็ต้องปลอ่ ยท้งิ เพรำะมนั จดื เสยี แลว้ เรำก็ตอ้ ง
เร่ิมท�ำกันใหม่”
แสดงถึงควำมใจสู้ของคนที่ท�ำอำชีพน้ีแม้จะต้องเผชิญกับควำมเสี่ยงสูงเม็ด
เงินที่ลงทุนไปท้ังค่ำน้�ำมันค่ำจ้ำงแรงงำนที่ต้องสูญเสียไปกับควำมแปรปรวนของ
สภำพอำกำศอย่ำงหลีกเลยี่ งไมไ่ ด ้ ในขณะที่กำรเกบ็ เกี่ยวผลผลิตเพอื่ หนพี ำยุฝนต้อง
อำศัยเพียงแรงงำนคนท่ีมีควำมช�ำนำญซึ่งปัจจุบันก็มีอยู่อย่ำงจ�ำกัดและอำศัยเครื่อง
มืออยำ่ งงำ่ ยเทำ่ น้นั

85

อย่ำงไรก็ตำมองค์ควำมรู้ในกำรท�ำนำเกลือก็ถือเป็นภูมิปัญญำที่ดีสุด
ด้ำนหน่ึงของมนุษย์เท่ำท่ีมีกำรจำรึกไว้ในกำรจัดกำรกับทรัพยำกรธรรมชำติ
ทก่ี ่อให้เกดิ ประโยชน์ร่วมกัน เพรำะต้องผสำนธำตุทัง้ สี่ ในกำรน�ำน้�ำทะเลมำ
เป็นวัตถุดิบต้ังต้นแล้วอำศัยแสงแดดให้ควำมร้อนและกระแสลมช่วยพัดพำ
ให้นำ้� มกี ำรระเหย น้ำ� เคม็ จงึ เขม้ ขน้ ขนึ้ และกอ่ ผลึกเปน็ ผลึกเกลอื
อำชีพ “ป้นั นำ�้ เป็นตวั ”
จึงมิได้ท�ำขึ้นได้อย่ำงง่ำยตำมตัวหนังสือแต่ต้องอำศัยควำมขยัน
เอำใจใส ่ ชว่ งสงั เกต รจู้ กั พ่ึงพำธรรมชำตอิ ยำ่ งรคู้ ณุ คำ่ ตลอดจนกำรถ่ำยทอด
เทคนิควธิ ีกำรจำกรุ่นสู่รุ่น เป็น
“ภูมิปญั ญำกำรทำ� นำเกลอื ทะเล”

86

24. คุณโสภี ทองอยู และคุณสมควร ทองอยู
เกษตรกรทำ� นำเกลือทะเล ตำ� บลคลองต�ำหร ุ อำ� เภอเมือง จงั หวดั
ชลบรุ ี กล่มุ เกษตรอำ� เภอบำงปะกง จงั หวัดฉะเชิงเทรำ และกล่มุ เกษตรกร
อำ� เภอทำ่ ใหม่ จงั หวดั จันทบรุ ี ไดร้ ่วมกันสะทอ้ นปัญหำอปุ สรรคทีส่ ง่ ผลตอ่
กำรท�ำอำชีพนำเกลือทะเลภำคตะวันออกในปัจจุบันพบว่ำเกิดจำกเกษตรกร
ท�ำนำเกลอื ทะเล
ส่วนใหญต่ อ้ งเช่ำท่ีดินทำ� นำเกลอื ไม่มีทีด่ นิ เปน็ ของตนเอง ประกอบ
กับสภำพอำกำศทเ่ี ปลี่ยนแปลงไป ทำ� ให้ฤดกู ำลท�ำนำเกลือเปล่ยี นไป สง่
ผลกระทบตอ่ ปริมำณกำรผลติ ท�ำใหผ้ ลผลิตท่ีไดไ้ มแ่ น่นอน กำรจดั กำร
ระบำยน้�ำจืดจำกคลองส่งน�้ำและปัญหำอุทุกภัยท�ำให้เกิดปัญหำน�้ำท่วมนำ
เกลือ ทำ� ให้เกลอื ทใ่ี กลจ้ ะเก็บเกีย่ วได้รับควำมเสียหำย สภำพแวดลอ้ มท่ี
เปลี่ยนไปส่วนหนึ่งเกิดจำกกำรขยำยตัวของเมืองและกำรใช้ประโยชน์พ้ืนท่ี
รอบๆนำเกลอื เปลยี่ นไป

87

เชน่ กำรสรำ้ งถนนเพม่ิ ขนึ้ ส่งผลกระทบตอ่ กำรท�ำนำเกลอื กำร
ขยำยตัวของโรงงำนและท่อี ยอู่ ำศัย ผนวกกับรำคำเกลอื ตกต่�ำ เกิดจำกกำร
กดรำคำของพ่อคำ้ คนกลำงท่มี ำรับซ้อื เกลือ ทำ� ให้เกิดขำดทุน หรอื ไดร้ บั
ก�ำไรนอ้ ย ไมค่ มุ้ ค่ำตอ่ กำรลงทนุ พ่อค้ำคนกลำงหันไปนำ� เขำ้ เกลือทะเลจำก
ต่ำงประเทศท่มี คี วำมแน่นอนด้ำนปริมำณและรำคำ
จึงส่งผลให้อำชีพกำรท�ำนำเกลือไม่มีแรงจูงใจท่ีมำกพอในกำร
สบื ทอดอำชพี ของคนรุ่นใหม่
ปัจจบุ ันเกษตรกรทำ� นำเกลอื มคี ำ่ เฉล่ียอำยมุ ำกขน้ึ รุ่นลกู หลำนไม่
รบั ช่วงกำรทำ� ตอ่ และขำดแคลนแรงงำนในกำรทำ� นำเกลือ เพรำะกำรทำ�
นำเกลอื เปน็ งำนหนกั ตอ้ งท�ำงำนกลำงแดดเป็นเวลำนำนในแตล่ ะวัน

88

25.คุณเกตแุ กว้ สาํ เภาทอง อายุ 46 ป
เกษตรกรชำวนำเกลือทะเล กลำ่ วว่ำ
“ในกำรยึดอำชีพน้ีเน่ืองจำกเป็นผู้ส�ำนึกและศรัทธำในอำชีพเกลือ
ทะเลไทยมำโดยตลอด ดว้ ยมีบรรพบรุ ุษ ตำและยำยทำ� เกลือทะเล กงและย่ำ
ก็ทำ� เกลอื ทะเล ตอ่ มำถึงแม่และเตย่ี ก็ท�ำเกลอื ทะเล ปจั จุบนั เลยพยำยำม
ตอ่ สเู้ พ่ือศักดิ์ศรขี องเกลอื ทะเลไทย แผ่นดินเกลอื ทะเล ถำ้ ประเทศไทยเรำ
ตอ้ งสูญเสยี ไป ถำมวำ่ แผน่ ดินเกลอื ทะเลไทย ทต่ี ั้งอยู่ทีไ่ หน ตนคดิ วำ่ หำก
แผน่ ดนิ เกลอื ทะเลไทยบรเิ วณรอบอ่ำวไทยตัว ก หำยไป สว่ นตัวมองว่ำ
ประเทศไทยเรำ ตอ้ งเจอกบั ปญั หำใหญแ่ นน่ อนและยงั มองวำ่ จะสง่ ผลกระ
ทบต่อกำรล่มสลำยของอำชพี วิถชี วี ติ ภมู ิปัญญำ วัฒนธรรม เกลอื ทะเลไทย
เมอื่ นัน้ หำยนะจะเกิดกับประเทศไทยเรำแนน่ อน ประเทศเรำจะพงั เปน็
โดมโิ นแน่นอน เพรำะประเทศเรำจะตอ้ งเจอกบั ปญั หำ ดำ้ นอำหำร ดำ้ น
เศรษฐกิจ ด้ำนสังคม และ ดำ้ นสิง่ แวดล้อม ซ่งึ แตล่ ะดำ้ นทกี่ ลำ่ วมำคือเสำ
หลกั ควำมมั่นคงของชำติไทยเรำ”

89

สรปุ ในทศั นะของคณุ เกตุแกว้ ทไี่ ด้บอกกบั เรำทีมงำนคอื
“ควำมมั่นคงของเกลอื ทะเล คอื ควำมมนั่ คงของชำติไทยเรำ และ
แนน่ อนทส่ี ดุ ทีม่ นั คงเปน็ เร่อื งทีเ่ สียใจสดุ ๆ ทพี่ วกเรำคนไทยไมส่ ำมำรถรักษำ
แผ่นดินเกลอื ทะเล ไว้ได ้ ยำ้� คะ่ ในทัศนะของฅนเกลอื ทะเล มนั เปน็ เรอื่ งน่ำ
กลวั สุดๆเลยคะ่ และมองว่ำแนวทำงในกำรแก้ไข กค็ ือตอ้ งจัดตง้ั
“กรมเกลอื ทะเลไทย” ประเทศไทยควรมี #กรมเกลอื ทะเลไทย ใน
สงั กัดกระทรวงเกษตรและสหกรณ ์ ทสี่ ุดและนำนมำกแลว้ ด้วยคะ่
ชวนมองระหวำ่ ง ขำ้ ว กับ กลือ ดงั น้ี
อำชพี = นำข้ำว/นำเกลือ
เกษตรกร = ชำวนำขำ้ ว/ชำวนำเกลือ
สรรพเรียก = คนั นำขำ้ ว/คันนำเกลอื
ปริมำตร = เกวียน(ขำ้ ว)/เกวียน(เกลือ)
ขวัญ = ขวัญขำ้ วเทำ่ เรือ/ขวัญเกลอื เท่ำหัวแพ
พธิ บี ชุ ำ =ท�ำขวญั ขำ้ ว/ท�ำขวญั เกลือ
บุญคญุ = ขำ้ วเม็ด/กรรมเกลือ
กำรบูชำ = แมพ่ ระโภสถ/แม่พระคงคำ
ส่วนตวั ..มองว่ำเกลือทะเลไทยถูกลมื เกลอื ทะเลควำมอยูใ่ นควำม
ดูแลของกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ต้ังแต ่ กำรปกครองสมยั เวยี ง วัง คลัง
นำ แล้วคะ่ ไมใ่ ช่เม่ือวนั ที ่ 1ม.ี ค.2554 นำ่ เสยี ใจทีส่ ุดทีค่ นไทยลมื เกลอื ทะเล
ไทย
ย�ำ้ ค่ะ ถำ้ ประเทศไทยไมต่ อ้ งกำรเสียแผ่นดินเกลือทะเลไทย ต้องให้
ปญั หำเกลอื ทะเลไทยเป็น #วำระแห่งชำติ และต้องรบี ต้ัง #กรมเกลือทะเล
ไทย อย่ำงเรง่ ด่วนทส่ี ุดคะ่

90

91

มหกรรมเกลอื ทะเลไทย คำรงั้ ท่ี 1

ภูมิปญั ญาการท�นาเกลือทะเลของไทยและ
นวัตกรรมการท�เกลือในรูปแบบต่างๆ ท่ัวโลก

จุฑามาศ ทะแกลว้ พันธ์ุ
สถาบนั เกลอื ทะเลไทย มหาวิทยาลยั ราชภัฏเพชรบุรี

92

กำรท�ำนำเกลือทะเลของไทยเป็นภูมิปัญญำที่อำศัยกระบวนกำรทำง
ธรรมชำติที่ใช้ประโยชน์จำกแสงแดดมำท�ำให้น�้ำทะเลระเหยมีควำมเค็มเข้มข้นจน
ตกผลกึ เปน็ เกลือ ตอ่ มำกม็ ีกำรพฒั นำขบวนกำรผลติ โดยกำรน�ำเอำเครือ่ งจักรและ
เทคโนโลยีมำช่วยท�ำให้ได้ผลผลิตเกลือที่มีคุณภำพดีบริสุทธิ์สะอำดและปริมำณมำก
ขึ้นกำรยกระดับใหก้ ำรผลิตเกลือทะเลของไทยมคี ุณภำพได้มำตรฐำน เกลือในโลกนมี้ ี
ท่ีมำจำกกระบวนกำรผลิตที่แตกต่ำงกันจึงท�ำให้เกลือเหล่ำนั้นมีคุณสมบัติท่ีแตกต่ำง
กัน วธิ ีกำรท�ำเกลือ มดี ังน้ี
1.กำรทำ� เกลือแบบนำเกลอื หรือ กำรระเหยด้วยแสงแดด (Solar evapora-
tion) เปน็ กระบวนกำรท�ำนำเกลือท่มี ปี ระวตั ิศำสตร์มำอย่ำงยำวนำน นบั ตัง้ แตม่ ีกำร
ค้นพบผลกึ เกลือบนโลกน ี้ หลักฐำนท่ีมกี ำรระบุเก่ยี วกบั กำรทำ� นำเกลอื ในดินแดน
สุวรรณภูมิแห่งนพ้ี บในอำณำจกั รทวำรวดอี ยู่ในสมัยพุทธศตวรรษท ี่ 11-16 อำณำจกั ร
นมี้ กี ล่ำวไว้ในจดหมำยเหตจุ ีนและจดหมำยเหตุกำรเดินทำงของหลวงจีน เรียก
อำณำจกั รนีว้ ่ำ ตยุ ลอปำต ี หรือ สุ้ยล้อปงต๋ ี ซง่ึ รวมเมอื งรำชบรุ ี เพชรบุรี คูบวั พงตกึ
นครปฐม ก�ำแพงแสน ลพบรุ ี นครสวรรค ์ ลำ� พนู ฯลฯ นักโบรำณคดเี ชื่อกนั วำ่ ชนชำติ
ทีอ่ ำศัยอย่ใู นแถบน้เี ปน็ ชนชำตมิ อญ ศิลปวัฒนธรรมที่ได้พบในภำคกลำงโดยเฉพำะที่
เพชรบุรี รำชบุรี นครปฐม
จำกตำ� นำนเมอื งนครศรีธรรมรำชกลำ่ วไว้ว่ำ พระพนมทะเลศรีมเหสวสั ดิ
ทรำธิรำชพระบวรเชษฐพระรำชกมุ ำร อันเปน็ พระรำชนดั ดำ ไดล้ ำพระเจ้ำปพู่ ระเจำ้
ยำ่ มำตงั้ บ้ำนเมอื งอยู ่ ณ เพชรบุร ี โดยไดน้ �ำคนมำสำมหมื่นสำมพนั คน ชำ้ งพังทลำยหำ้
รอ้ ยเชอื ก มำ้ เจด็ ร้อยตวั สร้ำงพระรำชวังและบ้ำนเรอื นอยู่หน้ำพระลำน ให้คนเหล่ำ
น้ันทำ� นำเกลอื ครองรำชยอ์ ยู่กรุงเพชรบรุ ไี ม่นำนนกั มสี ำ� เภำจนี ล�ำหนึง่ ถูกพำยุมำเกย
ฝงั่ ชำวเพชรบุรไี ดน้ ำ� ขุนล่ำมจีนเขำ้ เฝ้ำ ขุนล่ำมได้ถวำยเคร่อื งรำชบรรณำกำรแก่
กษตั ริยเ์ มืองเพชรบรุ ี ขนุ ล่ำมจนี ไดข้ อฝำง ทำงเมอื งเพชรบุรีได้มอบฝำงใหจ้ นเต็มเรอื
(ประวัติมหำดไทยสว่ นภมู ิภำคจังหวัดเพชรบรุ ี . กรงุ เทพ : อมรนิ ทรก์ ำรพมิ พ ์ , ๒๕๒๙)

93

ส่วนกำรทำ� นำเกลือในจังหวดั ปตั ตำนมี ีประวตั ศิ ำสตรม์ ำยำวนำน มีทงั้ กำรบอก
เล่ำสู่กันฟังจำกรุ่นลกู สูร่ ุน่ หลำน และจดบนั ทกึ เปน็ รำยลักษณอ์ ักษร กล่ำวไดว้ ่ำ
ปัตตำน ี มำจำกคำ� ภำษำมลำย ู ‫ﭬﻄﺎﻧﻲ‬
ซ่งึ มำจำกคำ� วำ่ Pata Ini แปลว่ำ “ชำยหำดแหง่ น”้ี เปน็ จังหวดั หนง่ึ ทำง
ภำคใตข้ องประเทศไทย มพี ื้นทตี่ ิดต่อกับจงั หวัดนรำธิวำส จงั หวัดยะลำ และ
จังหวดั สงขลำ จงั หวัดปัตตำนี มพี นื้ ท่สี ่วนหนึ่งตดิ กบั อำ่ วไทยซ่ึง 1 ใน 3 ของ
จงั หวดั ปัตตำนีเป็นพ้ืนท่ีรำบชำยฝ่งั ทะเล ซง่ึ พ้ืนทีท่ ะเลทรำยสว่ นใหญอ่ ยใู่ นเขต
อ�ำเภอยะหร่งิ ปะนำเระ สำยบุรี และไมแ้ กน่ ส่วนหำดเลนอยใู่ นอ�ำเภอหนองจกิ
ยะหร่ิง และเมอื งปัตตำนี ด้วยลกั ษณะทำงภมู ิศำสตรแ์ หง่ เดียวของภำคใต้ทเ่ี ป็น
หำดเลนรำบเรยี บ
มีระดับควำมสูงใกล้เคียงกับระดับน�้ำทะเลที่ส่งผลให้ดินช้ันล่ำงอิ่มตัว
ดว้ ยน้ำ� เคม็ อย่เู สมอ เนือ้ ดนิ เป็นดินเหนยี วสำมำรถกักเก็บน้ำ� ได้ด ี และตดิ กับ
ชำยฝั่งทะเล ลกั ษณะทำงภูมิศำสตรเ์ หล่ำนี ้ จงึ เปน็ ข้อได้เปรยี บของกำรประกอบ
อำชีพนำเกลือ โดยเฉพำะในพืน้ ท่อี �ำเภอเมืองปัตตำน ี มีพืน้ ทที่ �ำนำเกลอื มำกทส่ี ุด
โดยเรยี งตำมล�ำดบั ดังน ี้ ต�ำบลบำนำ ตันหยงลโุ ล๊ะ และบำรำโหม ด้วยสภำพพนื้ ที่
รำบติดชำยฝั่งทะเลขนำดใหญ่ของต�ำบลบำนำเกลือปัตตำนีจึงมีคุณภำพแตกต่ำง
จำกพนื้ ที่อื่น ๆ เพรำะผำ่ นกำรผสมน�ำ้ กรอ่ ยมำจำกอำ่ วปตั ตำนีทำ� ให้มีรสชำติ
กลมกล่อมกวำ่ แม้จะมรี สชำติเคม็ เหมือนกนั
และอำชีพท�ำนำเกลือของจังหวัดปัตตำนีมีกำรสืบทอดกันมำนำนกว่ำ
400 ป ี โดยอำศัยภมู ปิ ัญญำท้องถ่นิ ท่ถี ำ่ ยทอดกนั มำต้ังแตบ่ รรพบรุ ุษส่รู นุ่ ลูกและ
ร่นุ หลำน ในทำงกลับกันพื้นทท่ี �ำนำเกลอื ในจงั หวัดปัตตำนีกลับลดน้อยลง ดังที่
ปรำกฏในในแผนท่ีภำพถ่ำยทำงอำกำศป ี พ.ศ.2510 พบว่ำ พ้นื ทร่ี อบอำ่ วปัตตำน ี
มีพ้นื ที่นำเกลือรวมทัง้ ส้ินประมำณ 3,250 ไร ่ ภำยหลังป ี พ.ศ. 2529 เป็นต้นมำ
จนถงึ ปจั จุบนั คงเหลือพืน้ ทท่ี ำ� นำเกลือประมำณเพยี ง 1,700 ไร ่ (ครองชัย หตั ถำ,
2546)

94

สบื เนื่องมำจำกหลำยปัจจัยได้แก่
1. กำรเปลย่ี นแปลงกำรใชป้ ระโยชน์ทดี่ ินตำมนโยบำยของรฐั บำล ถูก
เปลี่ยนแปลงเปน็ โรงงำนอุตสำหกรรมและพนื้ ทน่ี ำกงุ้ ตลอดจนที่อยูอ่ ำศัย
2. ระบบเศรษฐกิจท่ีตกต่�ำ มกี ำรพน้ื ทที่ ำ� นำเกลือจำ� นวนมำก ประกอบ
กบั คนทำ� นำเกลือลดจำ� นวนลง หนั ไปประกอบธรุ กจิ อื่น ๆ ทดแทน ขำดกำร
สืบทอดกำรทำ� นำเกลอื ตำมภูมิปัญญำชำวบ้ำน
3. ปญั หำมลพษิ ทำงดำ้ นสงิ่ แวดล้อม เมือ่ มกี ำรเปล่ียนแปลงกำรใช้
ประโยชน์ที่ดินรอบพ้ืนท่ีนำเกลือ ในรปู ตำ่ ง ๆ ท่ไี ดก้ ลำ่ วมำแล้ว ผลทีต่ ำมมำคือ
ของเสียในรูปของน้ำ� เสยี และขยะ และปัจจยั ทีส่ �ำคัญมำกทสี่ ุดคอื
4. กำรเปลีย่ นแปลงสภำพภมู ิอำกำศท่มี คี วำมไม่แนน่ อน เนอ่ื งจำกกำร
ท�ำนำเกลือทะเลของชำวจงั หวดั ปัตตำน ี เป็นกำรทำ� นำเกลอื ที่อำศัยธรรมชำติ
อำศยั วตั ถุดิบจำกน�ำ้ ทะเลอำ่ วไทย และสำยลมแสงแดดโดยอำศยั หลักกำรระเหย
และกำรตกตะกอน (นรำวดี โลหะจินดำ, 2547)
ทัง้ 4 ปัจจัยหลัก ดังกลำ่ วขำ้ งต้น สง่ ผลใหอ้ ำชพี กำรท�ำนำเกลือของชำว
ปัตตำนลี ดลงอยำ่ งรวดเร็ว และขำดผ้สู ืบทอดกำรท�ำนำเกลอื นอกจำกน้ียังพบว่ำ
ชำวนำเกลอื ต้องมีควำมอดทนสงู ทำ่ มกลำงแสงแดด และอำศัยปจั จยั ด้ำนสภำพ
ภูมอิ ำกำศ ซ่งึ เป็นปจั จยั ทค่ี วบคุมไมไ่ ด้

95

กำรทำ� นำเกลอื ในต่ำงประเทศด้วยแสงอำทิตย์
ผลผลติ ท่ไี ดเ้ รียกว่ำ Solar salt
โดยอำจจะนำ� น้�ำเค็มจำกใต้ดนิ หรอื นำ�้ ทะเลมำใช้ท�ำเกลอื กไ็ ด้
ที่มำ : https://eusalt.com/salt-production

96

2.การท�เกลอื สนิ เธาว์ประเภทเกลือหิน

เกลือหิน หรือ rock salt นนั้ พบมำกในภำคตะวันออกเฉยี งเหนือของบ้ำน
เรำ เช่น นครรำชสีมำ มหำสำรคำม อดุ รธำนี อุบลรำชธำนี รอ้ ยเอ็ด สกลนคร ชัยภูมิ
และหนองคำย เกลอื หินประกอบไปดว้ ยแรห่ ลกั ๆ 3 ชนดิ คอื แรเ่ ฮไลต์ แร่คำร์นลั ไลต ์
แร่ซลิ ไวต ์ ซึ่งแร่ท่สี ำคญั ในกำรผลิตเกลือสนิ เธำว์เฮไลต์
ซึง่ มอี งคป์ ระกอบเคมหี ลักเป็นโซเดียมคลอไรด์ มีรปู ผลึกเปน็ ส่ีเหล่ยี ม
ลูกบำศกห์ รอื ควิ บิก ใส ไม่มีสี แต่ถำ้ มสี ำรอน่ื เจือปนกอ็ ำจมีสีไดส้ ่วนแร่คำรน์ ลั ไลต ์ มี
สว่ นประกอบเปน็ โพแทสเซียมคลอไรดแ์ ละแมกนีเซยี มคลอไรด์และแร่ซิลไวต์ มีองค์
ประกอบทำงเคมีคือโพแทสเซียมคลอไรด์กำรเกิดเกลือหินน้ีเกิดมำจำกกำรตกตะกอน
ของน้ำทะเลทถี่ กู ขงั เอำไวอ้ ยำ่ งยำวนำน
จงึ เกิดออกมำเปน็ ช้ันของเกลอื หนิ เรียกวำ่ Salt beds หรอื Halite beds ซง่ึ
อยลู่ กึ ลงไปทปี่ ระมำณ 100 เมตรไปจนถึง 1,500 เมตร วธิ ีกำรผลิตเกลอื สินเธำว์จำก
แรเ่ กลอื หนิ น้นั มกี ำรทำ� ในภำคเหนอื และภำคอสี ำนกันมำอยำ่ งยำวนำน โดยมีวิธกี ำร
หลกั ๆ อยทู่ ัง้ หมด 3 วธิ ี ได้แก ่
2.1 กำรท�ำเกลือสนิ เธำวแ์ บบเทคโนโลยีชำวบำ้ น โดยกำรอัดอำกำศลงไป
ตำมท่อ เพอ่ื ดันน้�ำเกลอื ทีอ่ ยู่เหนอื ชั้นเกลอื หนิ หรอื โดมเกลอื ใหข้ ้นึ มำดำ้ นบน แล้วน�ำ
นำ้� เกลือทไ่ี ดไ้ ปตำกในนำเกลือ หรอื ท�ำกำรตม้ เกลอื ใหต้ กตะกอน กำรนำ� นำ้� เกลือข้ึน
มำอำจจะใชก้ ำรขุดบ่อทเ่ี ป็นแหลง่ น้ำ� เกลือภเู ขำ อำท ิ บ่อเกลือ ท ี่ อ�ำเภอบ่อเกลือ
จังหวัดน่ำน บ่อเกลอื ในอ�ำเภอนครไทย จังหวดั พษิ ณโุ ลก ปัจจุบันมีวิธีกำรทไี่ ดร้ บั กำร
พัฒนำน�ำน้�ำเกลือมำผ่ำนกระบวนกำรท�ำแห้งเกลือด้วยกำรฉีดพ่นฝอยแล้วให้แห้งเป็น
ผง (Spry dryer) กำรพฒั นำเทคโนโลยีกำรอบแห้งแบบพ่นฝอยมำแปรรูปส�ำหรบั กำร
ผลิตผงเกลอื ให้เปน็ อำหำรผงพร้อมใช้งำน เครอ่ื งอบแหง้ สำมำรถท�ำใหน้ ้�ำเกลอื แห้ง
กลำยเป็นผงไดโ้ ดยมีปรมิ ำณควำมชื้นของผลิตภณั ฑ์ทไ่ี ดอ้ ยูร่ ะหว่ำง 1.0 - 2.5
เปอรเ์ ซน็ ต ์ (ฐำนเปยี ก)

97

ซึ่งอยู่ในเกณฑ์ของมำตรฐำนผลิตภัณฑ์อุตสำหกรรมเกลือบริโภคบริสุทธ์ ิ
(มอก.2086-2544) ชน้ั คุณภำพทห่ี น่งึ มคี วำมช้นื ไม่เกนิ 3 เปอร์เซน็ ต์ (ณฐั ดนย์ พรรณุ
เจรญิ วงษ์, รพพี ฒั น์ ลำดศรที ำม, กมลรตั น ์ ฮอ้ เถำว์, ทรงศักด์ ิ ดวงกำคร และนวพล
อม่ิ พูล มหำวิทยำลยั เทคโนโลยีรำชมงคลอสี ำน นครรำชสมี ำ, 2557) อย่ำงไรกต็ ำมวธิ ี
นีต้ อ้ งใชเ้ ครือ่ งมือและต้นทนุ เพม่ิ สงู ข้ึนในกำรบริหำรจัดกำรระบบ
ซง่ึ ผลกระทบจำกกำรทำ� เกลือลกั ษณะน้ ี จะทำ� ให้ชนั้ เกลือใต้ดินที่เป็นแหลง่
น้ำ� เคม็ เกิดเป็นโพรงซึง่ จะทำ� ใหเ้ กดิ กำรยุบตวั ของดนิ นอกจำกนั้นน้ำ� เกลือท่ีสูบขึ้นมำ
น ้ี ยังท�ำใหเ้ กิดเกลอื ปนเปอ้ื นบนพื้นดินและแหลง่ น้�ำ ทำ� ใหด้ ินเค็ม ไมเ่ หมำะแก่กำร
เพำะปลูกอกี ด้วยหำกน�ำน้ำ� เกลอื มำตำกทผ่ี วิ ดิน
2.2 วธิ กี ำรผลติ เกลอื สินเธำว์เปน็ กำรทำ� แบบเหมอื งละลำยแร่ โดยมีหลักกำร
เหมอื นกับวธิ ีกำรแรก คือกำรน�ำน�ำ้ อดั ลงไปใตด้ นิ เพ่อื ละลำยเกลือแล้วสูบขน้ึ มำอกี ที
หนง่ึ กำรทำ� เหมอื งละลำยแร่น ้ี หำกชัน้ เกลือใตด้ นิ อยู่ทีร่ ะดบั ควำมลึกต�ำ่ กว่ำ 200
เมตร จะสง่ ผลกระทบท�ำให้เกดิ ปัญหำแผน่ ดนิ ทรุดได้เชน่ เดยี วกนั ทำงรัฐจึงอนญุ ำต
ให้สัมปทำนท�ำเหมอื งละลำยเกลอื ใตด้ ินที่อยู่ลกึ ลงไปที่ไมเ่ กิน200 เมตรเทำ่ น้นั และ
ตอ้ งเหลอื เกลือไวใ้ นช้ันเกลอื หนิ ประมำณร้อยละ 85-90 เพ่อื คำ�้ ยันพ้นื ดินด้วย หลงั
จำกสบู นำ�้ เกลอื ขึน้ มำบนดินแลว้ ตอ้ งมีกำรอดั น้�ำขมกลบั ลงไปในชน้ั เกลือหินใต้ดินอีก
ดว้ ย นำ�้ ขมคือนำ�้ เกลอื เขม้ ขน้ ท่ไี ม่สำมำรถท�ำให้ตกตะกอนได ้ ประกอบดว้ ย แคลเซยี ม
แมกนีเซยี มคลอไรด์เป็นสว่ นใหญ่ ทเี่ รำเรียกว่ำนำ�้ ขม กเ็ พรำะแมกนีเซยี มคลอไรดน์ ัน้
มรี สขม กำรฉดี นำ�้ ขมกลบั เข้ำไปน ้ี เพอื่ ทำใหน้ ้�ำขมไปตกตะกอนแทนทเ่ี กลอื ในช้นั
เกลือหิน ท�ำใหม้ ีกำรคงรูปร่ำงของช้ันเกลอื เอำไว้ จึงไมเ่ กดิ กำรทรุดตัวของพ้ืนดนิ ซงึ่
วธิ กี ำรผลิตเกลอื สนิ เธำว์แบบเหมืองละลำยแรน่ ี้ ตอ้ งท�ำกำรตรวจวดั รูปรำ่ งของช้นั
เกลอื เปน็ ระยะๆ เพอ่ื ป้องกำรกำรเสยี รูปรำ่ งของช้ันเกลือ ข้อควรระวงั กำรผลติ เกลอื
ลักษณะน้อี ำจท�ำให้เกดิ ปัญหำแผ่นดนิ ทรุด หำกท�ำอย่ำงผิดวิธ ี กำรท�ำเกลือสินเธำวจ์ งึ
ต้องมกี ำรตรวจสอบโครงสรำ้ งของชั้นเกลือหนิ ทีอ่ ย่ลู กึ ลงไปใตด้ ินอยเู่ สมอ เพือ่ ป้องกัน
ดินทรดุ ตวั ซงึ่ ปจั จบุ นั วธิ ที ี่ใช้กนั มำกทสี่ ดุ ก็คอื กำรทำ� แบบเหมอื งละลำยแร ่ นอกจำก
ปัญหำแผน่ ดินทรุดแลว้ น้ำ� เกลอื ยงั ท�ำให้เกิดกำรปนเปื้อนของเกลือลงในแหลง่ ดนิ และ
แหล่งน้ำ� ท�ำใหด้ นิ เค็ม ไมเ่ หมำะแกก่ ำรเพำะปลูกอีกด้วย

98

2.3 วิธีกำรท�ำเหมอื งลงไปใต้ดนิ โดยขดุ อโุ มงคล์ งไปในชนั้ เกลอื แลว้ ท�ำกำร
เจำะหรือระเบดิ เพ่ือน�ำเกลือหนิ ข้นึ มำ วธิ ีกำรนี ้ มีกำรเติมนำ้� ขมใสก่ ลบั ลงไปแทนท ี่
เพอื่ ให้ตกผลกึ แทนเกลอื หินที่ขดุ ออกมำเชน่ กัน เมอ่ื ไดเ้ กลือหนิ ออกมำแลว้ ก็ทำ� กำร
บดและละลำยน�้ำ แลว้ นำ� สำรละลำยทไ่ี ดม้ ำตม้ ด้วยหม้อตม้ ลดควำมดนั ซง่ึ ท�ำนำ้� เดือด
และระเหยได้เรว็ ขน้ึ จนได้เกลือบริสทุ ธิ์ ผู้ผลติ เกลอื สนิ เธำวด์ ้วยวธิ นี ้คี อื โรงงำน
อตุ สำหกรรมขนำดใหญ ่ (ณรงคศ์ ักดิ์ ขุนรกั ษำ และเสำวรกั ษ ์ เฟื่องสวสั ด์,ิ 2552,
จุฬำลงกรณม์ หำวิทยำลยั อตุ สำหกรรมเก่ยี วกับโซเดยี มคลอไรด ์ เกลือ)
ยุโรปเปน็ แหล่งที่เกลือหนิ จำ� นวนมำกได้กอ่ ตวั ขน้ึ เม่ือ 200 ถึง 250 ลำ้ นปี
กอ่ น อนั เป็นผลมำจำกกำรระเหยของนำ�้ ทะเลในบรเิ วณทเี่ คยเปน็ ทะเลมำกอ่ นหน้ำน้ี
รวมถงึ แอ่งทท่ี อดยำวจำกสหรำชอำณำจักรถงึ โปแลนด์ แต่เม่อื น้�ำเค็มในแอ่งแห้งไป
แลว้ จึงสะสมเป็นช้นั เกลอื ดว้ ยเหตผุ ลน้โี ครงสรำ้ งทำงธรณวี ทิ ยำของเหมืองเกลือจึงมี
ควำมลกึ ตงั้ แต่ 100 เมตรถงึ 1 ½กิโลเมตร ภำยในเหมืองมเี ครอื ขำ่ ยเส้นทำงท่ีบำงครง้ั
อำจยำวถึงหลำยร้อยกโิ ลเมตรซง่ึ เกดิ จำกบริเวณทีม่ กี ำรสกัดเกลือแล้ว
เกลือสินเธำว์อำจถูกสกัดโดยใช้กำรขุดแบบด้ังเดิมหรือผ่ำนกำรขุดแบบดูด
สำรละลำยเกลือเขม้ ขน้ ไปใช้ก็ได้ ซ่ึงสองวธิ ีหลักนเ้ี ปน็ วิธีทีใ่ ชใ้ นกำรสกดั เกลือหิน วธิ ี
แรกเรียกว่ำ วธิ ี “Cut and Blast” mining ประกอบด้วยกำรขุดช่องตดั ทีฐ่ ำนของ
หน้ำหินโดยใช้เครื่องขุดหลุมท่วี ำงแผนกำรขดุ เจำะอยำ่ งระมัดระวงั เครอื่ งจะเจำะ
เข้ำไปในหนำ้ หนิ โดยใชส้ วำ่ นโรตำรไี่ ฮดรอลิกแบบไฟฟำ้ ตอ่ จำกน้ันหลมุ จะถูกชำร์จ
ด้วยวัตถุระเบิดและเม่อื ผิวหนำ้ ถกู ท�ำลำย จำกนัน้ หินเกลอื ทีไ่ ด้จะถกู โมบ่ ดออกเป็น
ชิ้นเล็กๆ หลำยๆคร้งั กำรขดุ อย่ำงตอ่ เนื่องจะท�ำใหไ้ ด้ผลผลิตขน้ั ตน้ เป็นกอ้ นหินเกลอื
ขนำดเล็กและถูกท�ำให้มีขนำดเล็กลงโดยใช้เครื่องมือขุดเจำะที่คล้ำยกับเครื่องมือที่ใช้
ในกำรสร้ำงอโุ มงค์ โดยเจำะเขำ้ ไปในเกลือเพอ่ื แยกก้อนท่ีบดแลว้ เป็นช้นิ เล็ก ๆ
หลำยๆคร้งั

99

กำรท�ำเกลอื สินเธำว์แบบพน้ื บำ้ น
ที่มำ: http://courseware.sc.chula.ac.th/

กำรสำ� รวจชั้นเกลือหินจำกสำยแร่เฮไลตใ์ นรัฐยทู ำห ์ ประเทศสหรัฐอเมริกำ

100