ຫັດແຕ່ງ- ຊອ. ປທ. ສີບຸນດ່ອນ ແກ້ວພິຈິດ

94 ໃນເວລາດໍາເນນີການສອນ ວທິ ພີນັລະນາວດັຖຸ ຄູຄວນແນະນໍານກັ ຮຽນປະຕບິດັດັ ່ງນີ ້ : - ກ່ອນຈະດໍາເນນີການຂຽນບດົພນັລະນາວດັຖຸສີ ່ ງຂອງໃດໜ ່ ງ ຄູຕອ້ງໃຫນ້ກັ ຮຽນສງັເກດວດັຖຸນັນ້ເສຍກ່ອນ. - ສອນໃຫນ້ກັ ຮຽນຮູສ້າ້ງໂຄງຮ່າງກ່ອນ ທງັນີ ້ ເພ ່ອໃຫເ້ປັນລະບບົ ແລະ ມກີ ານຕໍ ່ ເນ ່ອງຕາມເຫດການ. - ເວລາດໍາເນນີການພນັລະນາຕອ້ງເລີ ່ມແຕ່ງ່າຍຫາຍາກ, ແຕ່ອນັລວມຫາອນັປີກຫຍ່ອຍ. - ສອນໃຫນ້ກັ ຮຽນຮູພ້ ນັລະນາຈດຸ ໃຈການຕົນ້ ຕໍຂອງວດັຖຸ - ສອນໃຫນ້ກັ ຮຽນຮູຈ້ກັ ໃຊສ້ ບັພາສາເຂົ ້າໃນການພນັລະນາວດັຖຸຢ່ າງຖກ ຕອ້ງ. 2.1. ການສງັເກດລກັ ສະນະພເິສດ ແລະ ຈດຸ ຕ່າງກນັຂອງວດັຖຸ. - ການພນັລະນາວດັຖຸສີ ່ ງຂອງ, ເຮາົຕອ້ງສງັເກດເບີ ່ ງວດັຖຸທີ ່ຈະນໍາມາພນັລະນາໃຫລ້ ະອຽດ ດວ້ ຍອນີຊທີ ງັຫາ້ ຄ: ຫູ, ຕາ, ດງັ, ລີ ້ນ ແລະ ມ ຈີ ່ ງຈະຢັ ້ງຢ ນຄວາມເປັນຈງີໄດກ້ - ສງັເກດຈດຸ ຕ່າງກກນັຂອງວດັຖຸເຫ ົ ່ານັນ້. 2.2.ການພນັລະນາຕອ້ງຈດັວາງເປັນລໍາດບັ ເວລາພນັ ລະນາກໍ ່ດ,ີ ເວລາສງັເກດກໍ ່ດຈີ ໍາຕອ້ງດໍາເນນີ ໄປຕາມລໍາດບັ ອນັກໍາກດັ ເຊັ ່ນ: ນບັ ແຕ່ເບີ ່ ງຈາກລວມໆ ເຖີງພາກ ສ່ ວນຕ່າງໆ, ແຕ່ສີ ່ ງທີ ່ ຄກ ນັຮອດຄວາມແຕກຕ່າງກນັ , ສງັເກດລວມໆ ຮອດສີ ່ ງລະອຽດ, ຖາ້ເຮດັ ໄດແ້ນວນັນ້ ບດົພນັລະນາຈີ ່ ງຈະຄບົຖວ້ ນ, ຜູອ້່ານກໍ ່ຈະເຂົ ້າໃຈງ່າຍ. ຕວົຢ່ າງ 1: ພນັ ລະນາປ ້ມແບບຮຽນ, ຜູພ້ ນັ ລະນາຕອ້ງກ່າວເຖີງຮູບຮ່າງ, ຂະໜາດຂອງມນັສາກ່ອນຈີ ່ ງຮອດໜາ້ປົກ ແລວ້ ຮອດເນ ້ອໃນຂອງມນັ , ພນັລະນາໄຖຄນັໜ ່ ງຕອ້ງເວົ ້າຈາກຫວົ ໄຖ, ງອ້ນໄຖ, ຄານໄຖ ແລະ ພະນຽງໄຖເປັນຕົນ້. ໃນແຕ່ ລະບດົ ພນັ ລະນາບໍ ່ ຈໍາເປັນຕອ້ງພນັ ລະນາໄລ່ ໄປຕາມລໍາດບັ ດຽວກນັ ໝດົ ທຸກຕອນ, ມນັ ຂ ້ນກບັ ແຕ່ ລະກໍລະນ,ີ ເງ ່ອນໄຂ, ເປົ ້າໝາຍຂອງການພນັລະນາ ແລະ ຂອງການສງັເກດ ( ແຕ່ ໄກຫາໃກ,້ ແຕ່ເທງີລງົລ່ ູມ, ແຕ່ຊາ້ຍຫາຂວາ, ແຕ່ ດາ້ນໜາ້ ຫາດາ້ນຫ ງັ). 2.3. ພນັລະນາຕອ້ງເລ່ງໃສ່ຈດຸ ສໍາຄນັ ການສງັເກດຄນັ ໄຖຄນັ ໜ ່ ງ ນກັ ຮຽນບໍ ່ ພຽງແຕ່ ຢ ນເຫ ອ ດເບີ ່ ງຄນັ ໄຖຄນັ ນັນ້ , ຍງັໃຫເ້ຫນັ ວ່າມນັ ມຕີກັ ພາກ ສ່ວນນໍາກນັ ແລະ ມພີາກສ່ວນໃດແດ່ ? ນກັ ຮຽນບໍ ່ພຽງແຕ່ ໃຊຖ້ ອ້ ຍຄໍາໃຫຖ້ ກ ຕອ້ງ ແລະ ກ່າວໃຫເ້ຫນັພາກສ່ວນຕ່າງໆ ຂອງໄຖຄນັ ນັນ້ , ແຕ່ ຜູພ້ ນັ ລະນາຍງັຈະຕອ້ ງຍກົ ໃຫເ້ຫນັ ຄວາມແຕກຕ່າງ ແລະ ລກັ ສະນະພເິສດຂອງຄນັ ໄຖນັນ້ ມີ ຄວາມແຕກຕ່າງກບັຄນັ ໄຖຄນັອ ່ນແນວໃດ. ຕວົຢ່ າງ: ພນັ ລະນາປ ້ມພາສາລາວ ມ.1, ເຮາົເຫນັ ຮູບຮ່າງສສີນັ ມນັ ຄຮ ູບແປ້ນ, ຂະໜາດບໍ ່ ໜາປານໃດ, ໜາ້ປົກມຮີູບ ແຕມ້ ຕວົ ໜງັສ ແລະ ຍງັມຈີວົໜງັສທ ີ ່ພມີ ດວ້ ຍຕວົສດີ ໍາ, ໃຊມ້ ລ ູບເບີ ່ ງໜາ້ປົກຮູສ້ກຶ ວ່າມນັໜາຈບັ ເບີ ່ ງເຈຍ້ຮູສ້ກຶ ວ່າມນັ ກຽ້ງລດິໆ, ດມົ ເບີ ່ ງມນັມກີ ີ ່ນຫອມ, ເປີດເຈຍ້ເບີ ່ ງແຕ່ລະໜາ້ ໄດຍ້ ນິສຽງດງັແກບັ ແກບັ ...ໃນເວລາສງັເກດ, ຈົ ່ງເອາົໃຈ ໃສ່ຈດຸ ແຕກຕ່າງ ແລະ ລກັ ສະນະພເິສດຕ່າງໆ ກ່ ຽວກບັຮູບຮ່າງສນັຖານ, ຄຸນລກັ ສະນະ ສສີນັຂອງມນັ ເພ ່ອກ່າວພນັ ລະ

95 ນາ, ເຮດັ ໃຫຜູ້ອ້່ານວາດພາບເຫນັ ໄດ້ແລະ ຈໍາແນກໄດວ້່າສີ ່ ງຂອງທີ ່ ພນັ ລະນານັນ້ ບໍ ່ ຄກ ນັກບັອນັ ອ ່ນໃນປະເພດດຽວ ກນັ . 3. ໂຄງຮ່າງບດົພນັລະນາວດັຖຸ ຕວົຢ່ າງ ໂຄງຮ່າງບດົພນັລະນາໝວກໜ່ວຍໜ ່ ງ ກ.ເປີດຫວົ ເລ ່ອງ ແນະນໍາໝວກໜ່ວຍນັນ້ (ຊ ້ຢ່ ູໃສ ແລະ ເວລາໃດ) ຂ. ເດນີເລ ່ອງ ກ່າວທົ ່ວໄປ, ໝວກແພ, ໝວກໃບລານ ຫ ວ່າ ໝວກຊະນດິໃດ? ໝວກແງບັ... ສຫີ ຍງັ? - ພນັລະນາພາກສ່ວນຕ່າງໆພາຍນອກເຊັ ່ນ: ຕວົໝວກ, ໃບ, ຈອມ, ແຂບ, ສາຍ... (ຈົ ່ງເອາົໃຈໃສ່ກ່າວເຖງີບນັດາຈດຸ ຕ່າງໆຂອງສ່ວນສໍາຄນັ ເພ ່ອຈາໍ ແນກໝວກໜ່ວຍນີມ້ ຄີວາມແຕກຕ່າງກບັໝວກໜ່ວຍອ ່ນໆແນວໃດ) ຄ. ສະຫູ ບເລ ່ອງ - ສະແດງຄວາມຮູສ້ກຶ ຕໍ ່ໝວກວ່າຄຸນປະໂຫຍດມແີນວໃດແດ່ ? ວທິ ຖີ ະໜອມຮກັ ສາເພ ່ອໃຊມ້ ນັໃຫໄ້ດຍ້າວນານ. ຕວົຢ່ າງ: ໝວກໜ່ວຍນີ ້ ເປັນຂອງທີ ່ລະນກຶ ໂດຍແມ່ນໃຜມອບໃຫເ້ປັນຂອງຂວັນ. ໃນໂອກາດໃດ? ເມອ ສູບໝວກເວລວແດດ ຮອ້ ນ ຫ ຝົນຕກົ ກໍ ່ນກ ເຖງີບຸນຄຸນຂອງຜູມ້ ອບໃຫແ້ນວໃດ? ຕວົຢ່ າງ 1: ພນັລະນາສໍດໍາເສັນ້ ໃໝ່ ກ. ເປີດຫວົ ເລ ່ອງ ເຂົ ້າພາກຮຽນໃໝ່ຫ າຍວນັແລວ້, ແຕ່ນອ້ງຍງັບໍ ່ທນັມສີໍດໍາເທ ່ອ. ມ ໜ້ ່ ງ ນາຍຄູໃຫພ້ ວກນອ້ງຫດັແຕມ້ ຮູບ, ນອ້ງ ບໍ ່ມສີໍາດໍາ, ຢາກຂໍຢ ມນໍາໝ່ ູກໍ ່ບໍ ່ ກາ້ຈັ ່ງແມ່ນບໍ ່ ພໍໃຈແທໆ້ . ມ ້ລຸນມາ, ແມ່ຂອງນອ້ງໄປຕະຫ າດນອ້ງຈີ ່ ງສັ ່ງເພີ ່ ນຊມ າໃຫ້ ເສັນ້ໜ ່ ງ. ຂ. ເດນີເລ ່ອງ ຕອນທ່ ຽງມ ້ນັນ້ ນອ້ງກໍ ່ມສີໍາດໍາງາມໆເສັນ້ ໜ ່ ງນອ້ງສງັເກດເບີ ່ ງເຫນັວ່າລວງຍາວຂອງມນັປະມານຄບ ກວ່າ, ຮູບ ຮ່າງຂອງມນັ ຍາວກວ່າມນັທ່ ູໜອ້ ຍໜ ່ ງ, ສົນ້ ໜ ່ ງມຢີ າງລມ ສຂີ າວຢ່ ູໃນວງົກມົ ອາລຸນມຍີມົ ສເີງນີ, ມນັມດີໍາຂຽວເຂັມ້ , ເຄີ ່ ງກາງມຕີວົ ເລກ 777 ແລະ ຕວົ ໜງັສສ ເີຫ ອ ງດ ຫ ຽວເບີ ່ ງຈັ ່ງແມ່ນງາມຕາແທໆ້ ນອ້ງປີ ່ ນສນົ ໜ ່ ງມາເຫນັ ໄສສ້ໍດໍາປີ ້ໆຢ່ ູ ໃຈກາງເສັນ້ ສໍ ນອ້ງແຍງເບີ ່ ງຢ່ າງບໍ ່ ເບ ່ອຕາ, ກີ ່ນຫອມຂອງໄມຍ້ງັບໍ ່ທນັ ຈາງຫາຍ. ນອ້ງເອາົມດິຄມົ ມາແຫ ມ, ມໜ ່ ງຈບັ ສໍດໍາ, ມໜ ່ ງຈບັມດິ ແລວ້ ຄ່ ອຍໆເນັນ້ ໃສ່ ໄມຄ້ ມົ ມດິແຫ ມໄມຝ້ ານເຂົ ້າຈາ້ວໆ, ກີ ່ ນຫອ້ ມພຸ່ງຂ ້ນສ່ ູດງັ, ກບີ ໄມກ້ ະເດນັ ຕກົ ລງົໃສສໍ ່ດໍາປະກດົອອກ ນອ້ງເຫ າົໃຫມ້ ນັກຽ້ງ ແລະ ແຫ ມດ.ີ ຄ. ສະຫູ ບເລ ່ອງ

96 ນບັ ແຕ່ມ ້ນັນ້ເປັນຕົ ້າມາ, ສໍດໍາກໍ ່ກບັກາຍເປັນເພ ່ອນສະໜດິສະໝມົ ກບັ ນອ້ງ, ເວລາຂດິຂຽນຫ ແ ຕມ້ ນອ້ ງກໍ ່ບໍ ່ ກງັວນົຢ ມນໍາໝ່ອູ ກີ . ອນັສະດວກທີ ່ສຸດແມ່ນເວລາແຕມ້ ເປ ້ອນ ຫ ຂຽນຜດິກໍ ່ມຢີາງລບ , ນອ້ງກໍ ່ລມ ເລຍີ. ຕວົຢ່ າງ 2: ກະດານດໍາ ກ.ເປີດຫວົ ເລ ່ອງ ເຂົ ້າພາກຮຽນໃໝ່ , ຄະນະຮບັຜດິຊອບໂຮງຮຽນໄດມ້ ອບກະດານດໍາໃຫຫ້ ອ້ງຂອງນອ້ງແຜ່ນໜ ່ ງ ມນັ ງາມ ແທໆ້. ຂ. ເດນີເລ ່ອງ ມ ທ້ ໍາອດິທີ ່ ໄດຮ້ ບັກະດານໃໝ່ , ໃຜໆກໍ ່ດໃີຈ ແລະ ຫາ້ວຫນັ ນກັ ຮຽນທງັສອງຫອ້ ງພາກນັຫູມ້ ເຂົ ້າມາເບີ ່ ງ. ໝ່ ູ ຂອງນອ້ງບາງຄນົກະຕວງວ່າ ລວງກວ້າງຂອງກະດານຍາວເຈດັຄບ , ລວງຍາວປະມານສບີຄບ ມບີາງຄນົ ເວົ ້າຕ ່ມກວ່ານັນ້ ອກີ . ພວກນອ້ງຖຽງກນັ ໄປ ຖຽງກນັມາຍງັບໍ ່ທນັຮູວ້່າໃຜຖກ ໃຜຜດິ , ບງັເອນີນາຍຄູຍ່າງເຂົ ້າຫອ້ງມາແລວ້ ບອກມາ ລວງ ກວາ້ງແທກໄດ້1 ແມດັ , ລວງຍາວແທກໄດໜ້ ່ ງແມດັ ເຄີ ່ ງພຸນ້ເດພວກນອ້ງ ເມ ່ອໄດຍ້ ນີຄູເວົ ້າຈັ ່ງຊັນ້ການຖຽງກນັຈີ ່ ງເຊາົ ລງົ. ພວກແມ່ຍງີເຫນັດັ ່ງນັນ້ ແນມເບີ ່ ງໜາ້ກນັແລວ້ຫວົຢອກເຢີ ້ຍກນັສຽງອກີ ໆ. ນອ້ງເມາົຢ ນເບີ ່ ງແຕ່ກະດານ ມນັ ເຫ ້ອມຍບິຍບັ , ຫ ຽວເບີ ່ ງແຕ່ ໄກຄແ ຜ່ ນກໍາມະຍີ ່ດໍາ, ສາ້ງໄມໄ້ດໃ້ຊເ້ວລາຫ າຍເພ ່ ອໄສ ໄມໃ້ຫມ້ ນັກຽ້ງມ ່ນດ.ີ ເທງີກະດານດໍາມຕີ ະປູໃຫຍ່ ດອກໜ ່ ງຢ່ ູລ່ ູມກະດານມຕີ ະປູໃຫຍ່ ສອງດອກ ເພ ່ ອແຂນກະດານ ຕດິແໜນ້ ໃສ່ ຝາ, ແຈກະດານເບ ້ອງຂວາມກີ ະໂລ່ງນອ້ ຍເພ ່ອໃສ່ ສໍຂາວຈັ ່ງແມ່ຮສະດວກແທໆ້ ກະດານຂອງຫອ້ງນອ້ງ ເຮດັ ດວ້ ຍແຜ່ ນໄມຕ້ໍ ່ ເຂົ ້າກນັ ແຕ່ ຊ່າງຜູມ້ ສີມີ ໄ ດທ້ າສໃີຫມ້ ນັ ເຫ ອ ມຍບີໆ ຖາ້ຫາກສງັເກດເບີ ່ ງຄກັ ແນ່ ແລວ້ ຈີ ່ ງຈະເຫນັ ຮອຍມນັຕໍ ່ກນັ . ຄ. ສະຫູ ບ ໂອ ຈັ ່ງແມ່ ນເປັນຕາຮກັ ແທໆ້ ເພາະວ່າແຕ່ ລະມ ້ນາຍຄູໄດຂ້ ຽນບດົ ຮຽນໃສ່ ເທີງກະດານເພ ່ ອສດິ ສອນພວກ ນອ້ ງ. ຍອ້ ນກະດານແຜ່ ນນີ ້ພວກນອ້ ງໄດຮ້ ໍ ່າຮຽນກາ້ວໜາ້. ທຸກມ ພ້ ວກນອ້ ງໄດແ້ ບ່ງປັນໜາ້ທີ ່ ກນັ ເຊັດຖຸກະດານ. ຍອ້ນນໍ ້າໃຈຂະຫຍນັໝັ ່ນພຽນແລະ ຮກັ ສາຂອງສ່ວນລວມກະດານໃນຫອ້ງຂອງພວກນອ້ງຍາມໃດກໍ ່ໃໝ່ຢ່ ູສະເໝ.ີ 4.4 ວທິ ແີຕ່ງບດົພນັລະນາທວິທດັ 1. ຄວາມໝາຍຂອງບດົພນັລະນາທວິທດັ ບດົພນັລະນາທວິທດັ ແມ່ນບດົພນັລະນາປະເພດໜ ່ ງເຊີ ່ ງເອາົພາບທໍາມະຊາດເປັນເປົ ້າໝາຍຕົນ້ ຕໍ ໃນການສ່ອງ ແສງ. ທວິທດັ ແມ່ນພາບອນັ ໜ ່ ງ ເຊີ ່ ງອາດຈະເປັນພາບທໍາມະຊາດ ຫ ພາບທີ ່ ຄນົ ເຮາົສາ້ງຂ ້ນ ໃນນັນ້ ມຄີນົ , ສດັ ແລະ ວດັຖຸສີ ່ ງຂອງ ສີ ່ ງເຫ ົ ່ານັນ້ ໃນເມ ່ອພນັ ລະນາຈະຕອ້ງຈດັວາງໃຫຖ້ ກ ຕາມລະບຽບຄກັ ແນ່ ແຕ່ ໃນນັນ້ ຕອ້ງໄດເ້ອາົໃຈໃສ່ ພນັ ລະນາພາບທໍາມະຊາດເປັນຕົນ້ ຕໍ. ສ່ ວນການເຄ ່ອນໄຫວຂອງຄນົ ນັນ້ເຖີງວ່າພນັ ລະນາກໍ ່ ໃຫຖ້ ກ ເປັນພຽງສີ ່ ງສໍາຮອງ ເທົ ່ານັນ້. ຕວົຢ່ າງ:

97 ໃນບດົ ພນັ ລະນາ ລະດູໜາວຢ່ ູບາ້ນຜາຮຽງ, ພາບທໍາມະຊາດ, ພາບທີ ່ ຄນົ ສາ້ງຂ ້ນ ພາບສດັ , ສີ ່ ງຂອງ ແລະ ຄນົ ໄດຖ້ ກ ພນັລະນາເຊັ ່ນ: ພາບທໍາມະຊາດ - ຍາມເຊົ ້າ, ນໍ ້າໝອກຂຸນ້ ປົກຫູມ້ , ຕາມກີ ່ ງໄມ້ແລະ ທົ ່ງຫຍາ້ ຂາວຈານພ່ານ - ທອ້ງຟາ້ແຈງ້ສະຫວ່າງ... ທວິທດັທໍາມະຊາດໄດຄ້່ອຍໆເຜຍີຕວົອອກຢ່ າງຈະແຈງ້ - ເທງີງ່າຮຽວພອ້ມມໜີ ໍ ່ ແໜງ ແຕກອອກເປັນຕ່ ູມ ເປັນຕາ ແລະ ມດີອກສອີ່ອນບານ ສະຫ ບັອອກມາຊມົ ລະດູບານໃໝ່ . ພາບທີ ່ຄນົສາ້ງຂ ້ນ - ຕາມຫວ່າງຜາຫນີໜາມໜໍ ່ ແມ່ນໄຮ່ເຂົ ້າ, ສ່ວນໝາກທົ ່ວຂຽວອ່ ູມທ່ມູ ແນມເບີ ່ ງຄຕ າຜາ້ສະໂລ່ງ ສດັ ແລະ ສີ ່ ງຂອງ - ສຽງໜາກກະລີ ່ ງດງັກີ ່ ງໆ ປະສານກບັສຽງບາດຕນີຂອງມາ້ຕ່າງເຄ ່ອງດງັກອ້ງມາແຕາຕນີພູ ຄນົ - ສຽງເອີ ້ນຫາກນັ - ຍ່າງລຸດໆ ລາ້ຍໆ - ແມ່ປາ້ໜາ້ສາວລາວສູງຕ່າງກໍ ່ພາຍເປ,້ ແຕ່ລະຄນົພນັແຂ່ງດວ້ ຍຜາ້ຍອ້ມນໍ ້ານນິ ຍ່າງເປັນໝ່ ູເປັນສາຍມຸງ້ໜາ້ໄປໄຮ່ ... - ສຽງຂບັມົ ້ງດງັອີ ່ອໍບາດຂ ້ນບາດລງົ ແວວມາຕາມສາຍລມົ ສະນັນ້ ເມ ່ອເຮາົຫາກສງັເກດເບີ ່ ງບດົ ພນັ ລະນາບດົ ນີ ້ຈະເຫນັ ໄດວ້່າ ຜູປ້ ະພນັ ໄດພ້ ນັ ລະນາທວິທດັທໍາມະຊາດ ຫ າຍກົ ່ວ, ສ່ວນການພນັລະນາຮູບພາບການເຄ ່ອນໄຫວຂອງຄນົ ເປັນພຽງສ່ວນປະກອບໃນບດົພນັລະນານັນ້ ໃຫສ້ ມົ ບູນ ຂ ້ນຕ ່ມເທົ ່ານັນ້. ຖາ້ຢາກແຕ່ງບດົພນັລະນາໄດດ້ ີຈະຕອ້ງຮູຈ້າໍ ແນກຫວົບດົຫດັ ແຕ່ງນັນ້ວ່າ ຄວນແຕ່ງບດົພນັລະນາປະເພດໃດ. 2. ວທິ ແີຕ່ງບດົພນັລະນາທວິທດັ ຢາກໃຫກ້ ານສອນແຕ່ງບດົພນັລະນາທວິທດັ ໄດດ້ ີຄູຄວນສອນໃຫນ້ກັ ຮຽນປະຕບິດັຕາມຂັນ້ຕອນການຂຽນ ບດົດັ ່ງນີ ້ : - ກ່ອນຈະແຕ່ງບດົພນັລະນາທວິທດັຄູຕອ້ງແນະນໍານກັ ຮຽນກະກຽມກ່ອນລ່ວງໜາ້ ຄຕ ອ້ງສກຶ ສາເບີ ່ ງວ່າ ຫວົ ບດົມຈີດຸ ປະສງົເປົ ້າໝາຍໃຫເ້ຮາົພນັລະນາອນັ ໃດເປັນຕົນ້ ຕໍແລະ ອນັ ໃດສໍາຮອງ - ໃຫ່ນກັ ຮຽນສງັເກດພາບທີ ່ຕອ້ງການພນັລະນານັນ້ຢ່ າງລະອຽດ -ສອນໃຫນ້ກັ ຮຽນຮູຈ້ກັ ສາ້ງໂຄງຮ່າງກ່ອນຈະດໍາເນນີການຂຽນບດົ - ການໃຊສ້ ບັພາສາເຂົ ້າໃນບດົພນັລະນາພາບ ຕອ້ງເໝາະສມົ ກບັພາບທີ ່ກໍາລງັພນັລະນາແບບຢ່ າງບດົພນັລະນາ ທວິ ( ຄໍາເມງິ ດວງທອງລາ ພອນຄໍທ ໄພທະວງົ 2008, ໜາ້ 93-94)

98 ຢາກແຕ່ງບດົພນັລະນາທວິທດັ ໄດດ້ ີຕອ້ງມກີ ານກະກຽມກ່ອນຄ: ຈະຕອ້ງສກ ສາເບີ ່ ງວ່າ ຫວົບດົມຈີດຸ ປະສງົ ເປົ ້າໝາຍໃຫເ້ຮາົພນັລະນາອນັ ໃດ ເປັນຕົນ້ ຕໍແລະ ອນັ ໃດເປັນສໍາຮອງ. ຕວົຢ່ າງ: ຫວົ ບດົ : ພນັ ລະນາຮູບພາບທົ ່ງນາໃນຍາມເກບັກ່ ຽວ ກບັຫວົ ບດົ ພນັ ລະນາການເກບັກ່ ຽວເຂົ ້າຂອງຊາວນຢ່ ູທົ ່ງນາແຊງ ແຫ່ງໜ ່ ງ ເປັນສອງຫວົບດົທີ ່ມຈີດຸ ປະສງົເປົ ້າໝາຍການພນັລະນາຕ່າງກນັ ຫ ງັຈາກຮູຈ້ ດຸ ປະສງົ ແລະ ເປົ ້າໝາຍຂອງການພນັທະນາ ແລວ້ ຈີ ່ ງມາສາ້ງໂຄງຮ່າງຂອງບດົ ການສາ້ງໂຄງຮ່າງຂອງບດົ ກໍ ່ ເປັນອກີບາດກາ້ວໜ ່ ງທີ ່ສໍາຄນັ ເຊີ ່ ງພາໃຫບ້ ດົພນັລະນາເປັນໄປຕາມຂັນ້ຕອນ ແລະ ໄປເຖງີຈດຸ ໝາຍທີ ່ວາງໄວ.້ ໂຄງຮ່າງບດົພນັລະນາທວິທດັທໍາມະຊາດ ຕວົຢ່ າງ: ຫວົບດົ ພນັລະນາພາບຫ່າຝົນ ໃນຕອນບ່າຍມ ໜ້ ່ ງ ກ. ເປິດຫວົ ເລ ່ອງ ພາບ ແລະ ໄລຍະເວລາ ທີ ່ ເກດີຂ ້ນຂອງປະກດົ ການທໍາມະຊາດ, ຫ່າຝົນຕກົ ລງົໃນເວລາໃດ? ທຸກຄນົ ພອ້ ມ ເຮດັຫຍງັ? ຕວົຢ່ າງ: ມ ໜ້ ່ ງ ຕາເວນັບ່າຍແລວ້ ແຕ່ອາກາດອຫ່ງທະວຄີວາມອບົ ເອົ ້າ ຂ ້ນຊກັ ໃຊ.້ ໃບໜາ້ທຸກຄນົອອກຮອ້ ນວ່ ູໆ,ແນມ ເບີ ່ ງທົ ່ງນາເຫນັແສງແດດເຫ ້ອມຍບີໆ ! ຍບັໆ. ຍອດໄມງ້ຽບສະງດັ, ຫ ຽວໄປທາງໃດ ຄຈ ັ ່ງວ່າ ທໍາມະຊາດເໜງັຕງີບໍ ່ ເປັນ ໝາກບກັ ດໍາ ແລບລີ ້ນຍາວອອກ ມນັ ເສົ ່າຮອ້ ນຢ່ ູຮ່າໆ ! ຮ່າໆ ຢ່ ູກອ້ງຄະລ່າງຄນັຄາກກດັແຂວ້ ຂດັຝົນຢ່ ູກອດໆ ທອ້ງຟາ້ ບດົ ຄ ມ້ ຄະນອງຮ່າຝົນຕກົ ລງົມາຢ່ າງແຮງສຽງດງັຮ ່ ນໆ ! ຮ ່ ນໆ ຢ່ ູກາງເດີ ່ ນ, ຊາວບາ້ນຮອ້ ງແຊວໆເຕອ ນກນັ ກູເ້ຄ ່ ອງທີ ່ ຕາກໄວ.້ ຂ ເດນີເລ ່ອງ - ສີ ່ ງສນັບານໃຫຮູ້້ປະກດົການທໍາມະຊາດ, ສະພາບທອ້ງຟາ້ໃນເວລາຝົນຕກົ , ອາກາດອບົ ເອົ ້າ ລມົ ພດັ ... - ການປ່ ຽນແປງຂອງທໍາມະຊາດ ຝົນເລີ ່ມຕກົ , ຮ່າຝົນໃຫຍ່, ຮ່າຝົນໃຫຍ່ ຝົນຄ່ອຍເອ ້ອນ ຝົນເອ ້ອນແທ້ - ຜນົສະທອ້ ນຂອງປະກດົການທໍາມະຊາດ, ຫ່າຝົນມຜີນົສະທອ້ ນແນວໃດ ຕໍ ່ສີ ່ ງທີ ່ມຊີວີດິ ... ຕວົຢ່ າງ: ຟາ້ຮອ້ງຮໍ ່າແຮງຂ ້ນຊກັ ໄຊ.້ສຽງຟາ້ແມບເຫ ້ອມມາບໆເປັນສາຍໂຄງ້ໄລ່ກນັຕາມເວຫາ, ສຽງຟາ້ຜ່າດງັປ້ຽງໆ ຢ່ ູ ໃກໆ້, ລມົ ພດັຂີຟ້ ່ ຸນຜງົໄດໄ້ງ່ກ່ ຸນໆ, ໃບໄມແ້ຫງ້ປິວຕາມລມົ ຕກົ ລງົຊວາດໆ ປາຍໄມໃ້ຜ່ກ່ອງນາ້ວໂອນ້ເອນ້ ຕາມລວງລມົ ຄວ ່າມນັແກ່ງໄລ່ ຄວາມຮອ້ ນໃຫໜ້ ໄີປທນັທ.ີ ເມດັຝົນເລີ ່ມຕກົ ໃສ່ຫ ງັຄາເຮອ ນສຽງດງັປັອກ ! ປັອກ ! ຕໍ ່ຈາກນັນ້ ຫ່າ ຝົນໃຫຍ່ກໍ ່ສວາດລງົມາຈາກໆ ແລະ ຕກົ ນໍ ່າລງົຄຖ ອກບັ ້ງນໍ ້າ, ໃນປ່ າໃກບ້າ້ນ, ສຽງງ່າໄມຫກັ ຈກີດງັກວາກໆ ນໍ ້າໄຫ ດັ ່ງ ລງົຈາກຮາງລນີ , ນໍ ້າລວາດເດີ ່ ນໄຫ ສ່ ູຮ່ ອງນອ້ ຍງດົໂງເງ. ປ່ ູມປວກໄລ່ກນັລງົສ່ ູຮ່ ອງນໍ ້າ ໂຕນຂ ້ນ ຈອກໆ ! ແຈກ ! ເປັນ ສາຍລງົໄປ. ຄ. ສະຫູບ ເລ ່ອງ

99 ສະແດງຄວາມຮູສ້ກຶ , ຫ່າຝົນມປີະໂຫຍດຕໍ ່ຄນົ ແລະ ສດັ , ຫ ງັຈາກທີ ່ອາກາດອບົ ເອົ ້າ ຢ່ ູຍາກ. ຕວົຢ່ າງ: ພໍຝົນຕກົ ເອ ້ອນ, ສຽງຟາ້ຮອ້ງຄ່ ອຍຫ່າງຫາຍ, ທອ້ງຟາ້ກໍ ່ ເລີ ່ມແຈງ້ສະຫວ່າງຂ ້ນ, ຄວາມປອດປົ ່ ງຄ່ອຍໆແຜ່ ອອກທົ ່ວທອ້ງຟາ້, ອາກາດເຢັນສດົຊ ່ນ, ຜູຄ້ ນົສວ່າງກາຍສະບາຍໃຈ, ພດຶພນັຜນົ ໄມ້ແລະ ສດັສາວາສີ ່ ງ ກໍ ່ຊ ່ນບານ ຍອ້ນຫ່າຝົນ. ສີ ່ ງທີ ່ຄວນເອາົໃຈໃສ່ : ພນັລະນາປະກດົການຂອງທໍາມະຊາດ, ຄວນເອາົໃຈໃສ່ທໍາມະຊາດ ການເຄ ່ອນໄຫວຂອງຄນົ ແລະ ສດັ ໃນພາບ ເຫ ົ ່ານັນ້ ຕວົຢ່ າງ 1: ບດົພນັລະນາລະດູໄມໄ້ມປ້ົ ່ ງ ກ.ເປີດເລ ່ອງ ໃນຍາມເຊົ ້າພໍຕາເວນັ ແຜ່ ລດັສະໝລີ ງົສ່ ູພູຜາປ່ າດງົ ກໍ ່ຈະເຮດັ ໃຫມ້ ຄີວາມອບົອຸ່ນຂ ້ນ, ແນມເບີ ່ ງທອ້ງຟາ້ກໍ ່ ເຫນັ ກອ້ນເມກເລ ່ອນໄຫ ໄປເປັນໝ່ໆູ . ພກຶ ສາຊາດນາໆຊະນດິ ແຂ່ງຂນັກນັປົ ່ ງໜໍ ່ຈໍ ່ດອກຂ ້ນຕາມລະດູການ. ຂ. ເດນີເລ ່ອງ ໃນລະດູໃບໄມປ້ ົ ່ ງອາກາດຍງັເຢັນຢ່ ູ, ນໍ ້າໝອກກໍ ່ບາງ, ແສງແດດກໍ ່ບໍ ່ທນັ ຮອ້ ນແຮງປານໃດ, ພກຶ ສາຊາດພອ້ ມ ແຕກໜໍ ່ ປົ ່ ງໃບຊອນລອນຂ ້ນຕອ້ ນຮບັ ແສງແດດໃນຍາມເຊົ ້າ, ສກັ ກູນານອ້ ຍງອຍກີ ່ ງໄມສ້ ົ ່ງສຽງຮອ້ງແຈວ້ ໆ ຈກິ ຈອກຈໍ ແຈ, ເໜອ ນກບັວ່າພວກເຂາົ ມຄີວາມຊ ່ນຊມົ ກບັຄວາມສດົຊ ່ນສວຍງາມຂອງທໍາມະຊາດ. ຢ່ ູລຽບຕາມແຄມບາ້ນມພີ່ ູມ ດອກຊອ້ ນ, ດອກອນີທະຫວະ ແລະ ດອກບວົ ບກົ ແຂ່ງຂນັກນັອອກ ດອກອວດອາ້ງກນັ . ຕົນ້ ມ່ວນກໍ ່ພວມຈໍ ່ຟົດເບີ ່ ງ ແມງເຜີ ້ ງ ແລະ ແມງກະເບ ້ອງພາກນັອອກມາຕອມເກສອນອກໄມເ້ປັນວຸ່ນໆ. ຄ. ສະຫູ ບເລ ່ອງ ພໍຮອດລະດູນີ ້ອາກາດກໍ ່ປອດປົ ່ ງສດົ ໃສ ຄນົ ແລະ ສດັ ສາວາສີ ່ ງຕະຫ ອດເຖີງພກຶ ສາຊາດກໍ ່ຄຈ ງັວ່າມຄີວາມມ່ວນຊ ່ນ ເບກີບານໄປຕາມໆກນັ . ຕວົຢ່ າງ2: ພນັລະນາລະດູໜາວຢ່ ູບາ້ນຜາຮຽງ ກ. ເປີດຫວົ ເລ ່ອງ ມ ໜ້ ່ ງໃນຕອນເຊົ ້າລະດູໜາວ, ເຮາົໄດຂ້ ້ນໄປບາ້ນຜາຮຽງເຊີ ່ ງເປັນບາ້ນໜ ່ ງທີ ່ຕັ ້ງຢ່ ູຈາ້ຍພູແຖບນີ ້ລະດູໜາວມາ ຮອດໄວ ແລະກໍ ່ໜາວຫ າຍກົ ່ວຢ່ ູເຂດທົ ່ງພຽງ. ຂ. ເດນີເລ ່ອງ ຍາມເຊົ ້ານໍ ້າໜອກຂຸນ້ ປົກຫູມ້ ຕາມກີ ່ ງໄມ້ແລະ ທົ ່ງຫຍາ້ຈນົຂາວຈານພ່ານ ລມົ ໜາວໄດພ້ ດັ ວີ ່ ໆ ເປັນຮູດ ເປັນ ຮູດ ນໍາເອາົຄວາມເຍອ ກເຢັນປວດປານເຂມັ ສກັ ເຂມັ ແທງມາສ່ ູຄນົ ແລະ ສດັ ເບີ ່ ງພູຜ່າປ່ າໄມ້ຫວ້ ຍຮ່ ອງລອ້ງພູກໍ ່ຄບ າ້ນ

100 ຊ່ ອງຈມົ ຢ່ ູໃຕເ້ມກໝອກອນັ ຕບ ໜາ. ກ່ ູມເມກລອຍຕາມໜາ້ດນີ ແລະ ຫ ັ ່ງ ເຂົ ້າໄປໃນເຮອ ນເຮດັ ໃຫຄ້ ວາມມດຶປົກຄູມ ໄປທົ ່ວຈນົບໍ ່ຫ ຽວເຫນັຫຍງັ. ຕໍ ່ມາໄລຍະໜ ່ ງ ທອ້ງຟາ້ຈີ ່ ງສະຫວ່າງເຮດັ ໃຫພ້າບທໍາມະຊາດປະກດົຕວົອອກພໍມວົໆ, ຄອນໆກໍ ່ ໄດຍ້ ນີຄນົ ເອີ ້ນ ຫາກນັ ເບີ ່ ງຄກັ ໆຈີ ່ ງເຫນັ ເງາົຜູຄ້ ນົ ເໜງັຕງີຜ່ານມ່ານໝອກພໍລຸດໆ ລາ້ຍໆ. ໃນຄະນະນັນ້ ກໍ ່ ໄດຍ້ ນີສຽງໝາກກະດງີດງັ ກີ ່ ງໆ ປະສານກບັສຽງບາດຕນີຂອງມາ້ຕ່າງເຄ ່ອງດງັກອ້ງມາແຕ່ຕນີພູ. ພໍສວຍມາເມກໝອກຈີ ່ ງຄ່ ອຍເພກີ ອອກ ທອ້ ງຟາ້ແຈງ້ສະຫວ່າງ ແລະ ສູງຂ ້ນເລ ້ອຍໆ ທວິທດັ ທໍາມະຊາດໄດຄ້່ ອຍໆ ເຜີຍຕວົ ອອກຢ່ າງຈະແຈງ້, ຢ່ ູຕໍ ່ ໜາ້ເຮອ ນ ແມ່ນຕົນ້ ໝາກຄາ້ຍລຽນລາຍຊາ້ຍເຫ ອ ແຕ່ກີ ່ ງຫງ່າ ສ່ ວນໃບຂຸຫ ົ ່ ນແລວ້ . ຢ່ ູ ເທີງຫງ່າຮຽວ ພອມມໝີ ໍ ່ ແໜງແຕກອອກເປັນຕ່ ູມເປັນຕາ ແລະ ມດີອກສີອ່ ອນບານຊອນສະຫ ບັ ອອກມາຊມົ ລະດູ ບານໃໝ່ . ກກົ ແປກເຖົ ້າສູງຮຽວຊູດລູດຄບ ໍ ່ຫວົ ຊາຕໍ ່ອາກາດອນັ ວກິ ດິ ໃດໆເລຍີ . ອາກາດຍີ ່ ງໜາວເຢັນເທົ ່າໃດຕນົ ແປກ ຍີ ່ ງຂຽວງາມເທົ ່ານັນ້, ເມ ່ອມລີມົ ພດັມາສຽງໃບແປກດງັວວີວີ ່ ວວີວີ ່ ເໝອ ນສຽງດນົ ຕບີນັ ເລງ ບໍ ່ ເຊາົ ຕາມຫວ່າງຜາຫນິ ໜາມໝໍ ່ມໄີຮ່ ເຂົ ້າ,ສວນໝາກທົ ່ ວຂຽວອ່ ູມທ່ ູມຊອນຢ່ ູແນມເບີ ່ ງຄຕ າຜາ້ສະໂລ່ງ. ແມ່ປ້ານະສາວລາວສູງຕ່າງກໍ ່ພາຍເປ້ ແຕ່ລະຄນົພນັແຄ່ງດວ້ ຍຜາ້ດໍາຍອ້ມນໍ ້ານນິຢ່ າງເປັນໝ່ຄູ ່ ູມຸງ້ນາ້ໄປໄຮ່ . ຄ. ສະຫຸ ບເລ ່ອງ ເຖີງວ່າອາດກາດຈະໜາວສະບັນ້ ປານໃດກໍ ່ຕາມເຂາົເຈົ ້າກໍ ່ບໍ ່ ໄດຫ້ ວາດຫວັ ່ນທໍຖ້ ອຍຍງັພາກນັຕັ ້ງໜາ້ ເສຍຫຍາ້ ພູນດນີປູກເຄ ່ ອງປູກຂອງຝັງຢ່ າງຫາ້ວຫນັ ຊໍ ້າບໍ ່ ໜໍາຄອນໆຍງັໄດຍ້ ນີສຽງຂບັ ມົ ້ງດງັແວວມາຕາມສາຍລມົ ດວ້ ຍສຽງອນັ ເສາະໃສເປັນໜາ້ອອນຊອນແທໆ້. ຈາກທງັສອງຕວົ ຢ່ າງສັນ້ ໆ ຂາ້ງເທີງນີ ້ຈະເຫນັ ໄດວ້່າ ລະຫວ່າງພາກສ່ ວນເປີດຫວົ ເລ ່ ອງ, ເດີນເລ ່ ອງ ແລະ ສະຫູ ບເລ ່ອງລວ້ ນແຕ່ມຄີວາມປະສມົ ກມົ ກຽວກນັຈີ ່ ງກາຍເປັນບດົພນັລະນາບວົໜ ່ ງທີ ່ສມົ ບູນ. ຫ ງັຈາກສາ້ງໂຄງຮ່າງແລວ້ ຕອ້ ງໄດກ້ ໍານດົ ເນອ ໃນໃຈຄວາມ ແລະ ຄວາມຮູສ້ ກຶ ລວມຂອງບດົ ເຊັ ່ ນ: ພາບຍາມແລງ, ຕາເວນັພວມຊຕີກົ ພນັລະນາດັ ່ງນີ ້ : ຕວົຢ່ າງ: ຄາ້ຍແລງລງົຄອ້ ຍໆ, ຄວາມເຢັນຜ່ານເຂົ ້າມາຢ່ າງຊາ້. ດວງຕາເວນັ ພວ້ມຊຕີກົ , ແສງແດດທີ ່ ຍງັຄາ້ງໄວນ້ ັນ້ ສ່ ອງ ແສງລດັ ສະໝີໂຮຍຮວາຍລງົສ່ ູຍອດຍອດຫຍາ້ອ່ ອນເທງີໂນນພູ, ສາຍລມົ ເຢັນຍາມແລງພດັ ວີ ່ ໆ. ດວງເດອ ນຮູບກ່ ຽວ ຄ່ອຍໆເຄ ່ອນລບັລີ ້ບງັໝ່ເູມກຂາວສເີງນີ ທີ ່ ເລ ່ອນລອຍຄຍ ງັໜາ້ອາຍບໍ ່ທນັກາ້ໂຜ່ໜາ້ອອກ. ພນັລະນາໃຫຖ້ ກ ຕາມເວລາ, ສະຖານທີ ່ ແລະ ຕາມລະດູການ. ໃນການພນັ ລະນາທວິທດັ ເວລາ ແລະ ລະດູການເປັນສີ ່ ງທີ ່ ສໍາຄນັ ເພາະມນັປ່ ຍນແປງຕາມລະດູການເຊັ ່ນ: ຍາມແດດ, ຍາມຝົນ, ຍາມເຊົ ້າ ແລະ ຍາມແລງ. ຕວົຢ່ າງ: ຕາມຄວາມຮູສ້ ກຶ ຂອງຄນົ ທົ ່ ວໄປນັນ້ , ລະດູບານໃໝ່ ເປັນລະດູທີ ່ ສດົ ຊ ່ ນ. ພດຶ ພນັ ຜນົ ໄມ້ແຕກໜໍ ່ ຈໍ ່ແໜງ, ມສີ າຍລມົ ເຢັນພດັ , ອາກາດສດົຊ ່ນ, ລະດູຮອ້ ນມແີດດກາ້, ອາກາດອບົ ເອົ ້າ, ສາຍລມົ ພດັມາແຕ່ທດິຕາເວນັຕກົ ສ່ ຽງໃຕ,້ ມຫີ່າຝົນ, ພດຶພນັຜນົ ໄມງ້ອກງາມ. ລະດູໜາວອາກາດເຍອ ກເຢັນ, ມສີາຍລມົ ພດັມາແຕ່ທດິ ເໜອ , ຕົນ້ ໄມມ້ ສີເີຫ ອ ງ . ບາງຄນົຄດິ

101 ວ່າ: ລະດູຝົນເປັນລະດູທີ ່ ເສົ ້າ, ລະດູໜາວເປັນລະດູທີ ່ ຕົນ້ ໄມມ້ ໃີບເຫ ອ ງ... ແຕ່ຕາມຈນິຕະນາການຂອງຕນົທີ ່ ຊ ່ນຊມົ , ຄນົທີ ່ ຮກັ ຊວີດິການເປັນຢ່ ູຂອງປະຊາຊນົ ເຮາົໃນປັດຈບຸ ນັ ນີ ້ ເບີ ່ ງລະດູຝົນເປັນລະດູແຫ່ງການເພີ ່ມພູນຜະລດິຜນົ , ລະດູ ໜາວບໍ ່ ແມ່ນຕົນ້ ໄມຕ້ ົນ້ ໃດໃບກໍ ່ຈະເຫ ອ ງຫ ົ ່ນເດຍລະດາດ. ຖາ້ປຽບທຽບໃສ່ ປະເທດທີ ່ ຢ່ ູເຂດໜາວກໍ ່ ເຫນັ ວ່າປະເທດ ເຮາົມພີດຶຜນົຕ່າງໆຂຽວສດົ ງດົງາມກວ່າ. ດວ້ ຍເຫດນັນ້, ໃນເວລາແຕ່ງບດົພນັລະນາທວິທດັນກັ ຮຽນຄວນຫ ກີ ເວັນ້ຄວາມສບັສນົກນັຄ: ລະດູໜາວ, ຝົນຝອຍໃນ ລະດູຮອ້ ນ... ຕອ້ງມກີ ານພຈິ າລະນາຢ່ າງຮອບຄອບ. ໃຊຮູ້ບພາບຕວົຈງີ ການພນັ ລະນາທີ ່ ດງ ດູໃຈຄນົ ໄດກ້ ໍ ່ຍອ້ ນວ່າເນ ້ອໃນຂອງບດົ ໄດຜ້່ານຮູບພາບທີ ່ ເປັນຈງີ ແລະ ມຊີວີດິຊວີ າ. ນກັ ຮຽນຕອ້ງຮູຈ້ ກັ ໃຊສ້ ບັທີ ່ ສາມາດສະແດງອອກດວ້ ຍຮູບ, ດວ້ ຍສຽງ, ຮູຈ້ ກັ ປຽບທຽບ ແລະ ຮູຈ້ ກັ ປ່ ຽນແປງພາບຄສ ດັ , ສີ ່ ງຂອງ...ມຊີວີດິຄຄ ນົ . ຢາກຮຽນຮູກ້ ານໃຊສ້ ບັ ທີ ່ ສະແດງເຖີງຮູບພາບນັນ້ , ນກັ ຮຽນຕອ້ ງຂະຫຍາຍຄວາມຄດິ ໃນດາ້ນພຈິ າລະນາປສານ ກບັ ການອ່ານໜງັສ ແລະ ຮໍ ່າຮຽນຄໍາເວົ ້າຂອງມະຫາຊນົ ... ຫວົບດົ 1: ພນັລະນາດອກຈາໍປາ ຢ່ ູເມອ ງລາວຕາມເຮອ ນຊານບາ້ນຊ່ ອງເພີ ່ ນມກັ ປູກຕົນ້ ຈໍາປາ. ດອກຈໍາປາແມ່ນດອກໄມສ້ ະໜດິໜ ່ ງທີ ່ ສດົ ຊ ່ ນ ງາມຕາ ແລະ ຫອມອ່ອນ ແຕ່ຫອມນານ. ເລີ ່ມຕົນ້ ລະດູຝົນ ກາ້ວກາຍມາຮອດ, ອາກາດສນົຊ ້ນ, ຕົນ້ ຈາໍ ປາຊຸດອກອອກມາບານຊ ່ນຕອ້ ນຮບັຢາດນໍ ້າແລະ ສາຍລມົ ເຢັນຍາມລາຕີ. ໃນຈໍານວນພກຶ ສາຊາດທງັຫ າຍ. ຕົນ້ ຈໍາປາຊູງ່າຄຍ ໍແຂນອນັ ເຕມັ ແຕ່ ດອກສີເຫ ອ ງຊອ້ ນຂ ້ນ ທອ້ ງຟາ້ອນັ ສດົ ໃສເໝອ ນດັ ່ງໂອບອາກາດທີ ່ ສດົ ຊ ່ ນ. ງ່າຈໍາປາມປີ າຍຂໍແ້ ຕກຍະຕາປູ້. ຈອມດອກຄ່ ອຍໆໝົນ້ ອອກມາ ແລວ້ . ແຍມ້ ກບີທງັຫາ້ອນັມສີເີຫ ອ ງແກມຂາວເໝອ ນດັ ່ງຕອ້ ນຮບັ ໄຊຊະນະອນັຫຍີ ່ ງໃຫຍ່ ຂອງປະຊາຊນົ ລາວໃນການ ຕໍ ່ສູກ້ ູຊ້າດ. ດອກຂາວນວນສະຫ ບັສເີຫ ອ ງ ງາມຕາດັ ່ງແພໄໝເສັນ້ລະອຽດຂອງສໄີມລ້າຍມນ າງສາວລາວຕໍ ່າ ເຊີ ່ ງກາງໄວ້ ໃນແຜນດນີອນັແສນຮກັ ແລະ ອຸດມົ ສມົ ບູນ. ຄວາມງາມຂອງດອກຈາໍ ປາ ປະດຸດດັ ່ງນໍ ້າໃຈອນັບໍລສິຸດຜຸດຜ່ອງຊອງຊາດ ລາວ. ແຜ່ ນດນິລາວທີ ່ ເຄຍີສະຫງບົສຸກ, ກໍ ່ຖກ ຈກັ ກະພດັ ຕ່າງດາວເຂົ ້າມາຮຸກຮານຢຽບຢໍ ່ າທໍາລາຍ. ສາ້ງຄວາມໂສກເສົ ້າ, ເຈບັ ແຄນ້ ແໜນ້ ໃຈໃຫແ້ກ່ປະຊາຊນົລາວ ໃນທົ ່ວເຂດແຄວ້ ນແດນດນີປຽບດັ ່ງດອກຈາໍ ປາທີ ່ ເຄຍີຂາວເຫ ອ ງ. ໃບທີ ່ ເຄຍີຂຽວ ສດົ ກໍ ່ຫ່ ຽວແຫງ້ ແລະ ຫູົ ່ ນລງົເດຍລະດາດ. ປະຕົນ້ ໃຫຢ້ ນເປ ອຍໂດນໂດ່ ຢ່ ູກາງມຂ ອງມານຮາ້ຍ ທີ ່ມາບບີບີ ້ຢໍ ່ າຍ,ີແຕ່ ຕົນ້ ຈາໍ ປາຍງັຢ ນຢ່ ູ; ຮອຍບາດຂອງດອກ ແລະ ໃບທີ ່ຫ ົ ່ນ ກໍ ່ກບັປົ ່ ງໜໍ ່ຈໍ ່ດອກອອກກີ ່ ງກາ້ນຄ່ ອຍໆງອກງາມ ຈະເລນີ ເຕບີ ໂຕ ໃຫຍ່ ແຍມ້ ກບິບານ ຊ ່ ນອນັ ງດົງາມ ຍີ ່ ງກວ່າເກົ ່າອກີ . ເໜ ່ ອນດັ ່ງປະຊາຊນົ ລາວທີ ່ ບໍ ່ ຍອມເປັນຂາ້ທາດ, ໄດລຸ້ກຂ ້ນ ເພ ່ອນໍາເອາົສນັຕສິຸກມາສ່ ູປວງປະຊາຊນົລາວເຮາົ.

102 ດອກຈໍາປາເປັນດອກໄມທ້ ີ ່ ນາງສາວລາວມກັ ເກບັມາຮອ້ ຍເປັນພວງມະໄລ ຫ ເໜບັ ຜມົ ເພ ່ອຕ ່ມຊງົໃຫສ້ ວຍງາມ ແລະ ເກບັມາໄວປ້ ະດບັປະດາເອຢ້ ອ້ ງສະຖານທີ ່ຕ່າງໆ. ໃນຍາມບຸນມະໂຫລານຕ່າງໆ. ດອກຈໍາປາເປັນດອກໄມທ້ ີ ່ ເພີ ່ ນປູກໄວຊ້ ມົ ໃຫງ້າມຕາ, ເປັນດອກໄມທ້ ີ ່ມກີ ີ ່ ນຫອມສດົ ຊ ່ ນ ອນັ ເປັນທີ ່ ນຍິມົ ຊມົ ຊອບ ຂອງປະຊາຊນົລາວ ທີ ່ສໍາຄນັ ເປັນດອກໄມປ້ ະຈາໍ ຊາດຂອງຊາດລາວອກີດວ້ ຍ. ຫວົບດົທີ2 ພນັລະນາແມ່ນໍ ້າຂອງ. ຖາ້ໃຜໄດເ້ຫນັທດັ ສະນະນຍິະພາບທີ ່ ສວຍສດົ ງດົງາມຂອງຝັ ່ ງແມ່ນໍ ້າຂອງກໍ ່ຄງົອອນຊອນໃຈ ໃນລະດູແລງ້ ຄງົ ຈະເຫນັຫາດຊາຍຂອງ ຈວົ ະພວົ ະຈນົສຸດສາຍຕາ, ລຽບແຄມຫາດຊາດຈະເຫນັ ພດຶພນັຕ່າງໆຂອງປະຊາຊນົ ປູກຂ ້ນຢ່ າງ ງອກຂຽວອ່ ູມທ່ມູ . ນໍ ້າຂອງໃສເຢັນໄຫ ຊາ້ໆ ເຮອ ແພບນັທຸກເຄ ່ອງສນິຄາ້ຂ ້ນລ່ອງບໍ ່ຂາດສາຍ ຍາມແລງມາຊາວຫາປາພາຍເຮອ ກບັ ຄນ ເຂົ ້າຝັ ່ ງ, ໃນຫອ້ງເຮອ ເຕມັ ແຕ່ປາຂາວສເີງນີເຫ ອ ມຍບິຍບັ . ແມ່ນໍ ້າຂອງປຽບເໝອ ນສາຍໂ່ໍຫດິຂອງປະເທດຊາດ, ຂອງປະຊາຊນົ , ແມ່ນໍ ້າຂອງໄດນ້ໍາເອາົຄວາມອຸດມົ ສມົ ບູນມາສ່ ູ ປະຊາຊນົ ແລະ ປະເທດຊາດຂອງພວກເຮາົ. ຫວົບດົທ3ີ: ບດົພນັລະນາໃນຕອນໜ ່ ງຂອງລະດູເກບັກ່ ຽວ ດວງຕາເວນັ ຄອ້ ຍໆພົນ້ ຂ ້ນສ່ ູຂອບຟາ້ ວງົເສາະໃສ ແລະ ແສງແດດໃນຍາມເຊົ ້າກໍ ່ຄ່ ອຍໆກາ້ຂ ້ນທຸກໆໄລຍະ, ເມດັ ນໍ ້າໝອກເຫ ້ອມຕອບແສງຕາເວນັ ຕາມກີ ່ ງໄມໃ້ບຫຍາ້ຢ່ ູຍບີ !ຍບັ ! ຈາກດນີດອນຕອນຫຍາ້ອນັ ຂຽວງາມອາຍນໍ ້າ ປິວຂຶ ້ນເປັນຄວນັ , ໂບຮານເຮາົເຄຍີເວົ ້າວ່າ ແຜ່ນດນີຫາຍໃຈ ເຮດັ ໃຫຮ້ ວງເຂົ ້າສຸກເຫ ອ ງເຮອ ງເຮ ່ອຕາມທົ ່ງນາ, ຜກັ ຂຽນ ອ່ ູມທ່ ູມ ຈີ ່ ໂກໂຕໜ ່ ງຄານຂ ້ນງອຍຂອນຝີງແດດ, ຢ່ ູໃກຂ້ າ້ງວດັ ຫວົ ເມອ ງ ສຽງກະແລ່ງດງັຂ ້ນແກ່ງໆ!ແກ່ງໆ! ລັ ່ນເປັນ ບາດຊາ້ໆເພ ່ອເຕົ ້າໂຮມນກັ ຮຽນຂ ້ນຫອ້ງ. ໃນຂະນະນັນ້ , ພວກນອ້ງນອ້ ຍລູກຫ ານກໍ ່ພາກນັ ໄປໂຮງຮຽນ, ບາງໝ່ ູກໍ ່ ເກາະແຂນສນົທະນາກນັ ໄປຢ່ າງຍີມ້ ແຍມເປັນຂະບວນຄໝ ່ ູໃຫຍ່ , ບາງໝ່ ູກໍາໄລ່ ຢອກກນັກະແຈກກະຈາຍຕາມເສັນ້ ທາງແຄມເຊໃນທໍານອງເດກັ ທີ ່ ມສີຸຂະ ພາບແຂງ ແຮງມກັ ຫ ີ ້ນມກັ ຫວົ ມກັ ໄປໂຮງຮຽນ, ຄວາມບກັ ຕູພ້ ກັ ຜ່ ອນວຽກນາເພາະເວລານີ ້ແມ່ນລະດູເກບັກ່ ຽວ ກໍ ່ຍູ ທາງຊອກກນີຫຍາ້ຕາມແຄມທາງ ບາງຄັ ້ງຄວາມບກັ ຕູກ້ ໍ ່ ເງຍີຫວົ , ເບດີ ເທີ ້ ເລີ ້ ເບີ ່ ງຄນົກາຍທາງ ແລະ ບາງຄັ ້ງມກັ ກໍ ່ແອບ ກາຍ, ບກັ ຕູຕ້ ັ ້ງຫວົ ລງົດນີແລວ້ ບດິຊາ້ຍບດິຂວາຊນົກໍຫຍາ້, ຂານາ້ຄວນັ ດນີ ທງັຮອງ ງວົະ ! ງວະົ ເພີ ່ ນເວົ ້າວ່າຄວາຍຝົນ ເຂາົເຂົ ້າຈະງາມ. ຊາວນາທີ ່ ກົມ້ ກ່ ຽວເຂົ ້າ ແຕ່ ເຊົ ້າກໍ ່ພາກນັ ລູກຂ ້ນຢຽດຫ ງັ ບດິ ແອວ, ເງຍີໜາ້ຂ ້ນເບີ ່ ງຟາ້ ທງັປາຍມ ເຊດັ ເຮ ່ ອໜາ້ຜາກ, ຕາເວນັ ຂ ້ນສູງຈກັ ໜ່ ອຍກໍ ່ຈະທ່ ຽງ, ແສງແດດກາ້ ອາກາດກໍ ່ ເອົ ້າເຂົ ້າ, ດັ ່ງນັນ້ ພວກເພີ ່ ນຈີ ່ ງພາກນັ ພກັ ຜ່ ອນ. ຢ່ ູທາງໜາ້ ພວກເພີ ່ ນເຫນັ ຕົນ້ ເຂົ ້າໃບເຫ ອ ງ, ຮວງເຂົ ້າຢ ນເປັນແຖວໜາແໜນ້ ແຕ່ທາງເບອ ງຫ ງັຂອງເພີ ່ ນອ ທົ ່ງນາກໍຮາບແປນຫ າຍ

103 ແລວ້ ຕົນ້ເຂົ ້າໃຕກ້່ ຽວດວງຄມົ ໄດລ້ ົມ້ ເດຍລະດາຍເປັນຝາດບາງໆຊະຕາກເຕມັ ເນ ້ອທີ ່ນາ. ລມົ ເຢັນພດັມາອ່ອນໆອູມ້ ເອາົ ກີ ່ນຮວງເຂົ ້າປົນກບັກີ ່ນດອກໄມແ້ຄມນາກີ ່ນຫອມໄປທົ ່ວພພິບົ . ອາດຈະແມ່ນຍອ້ ນກີ ່ນຫອມອ່ ອນໆພເິສດຂອງທົ ່ງນາ ເວລາເຂົ ້າສຸກປະສມົ ກບັ ຄວາມງາມຂອງທໍາມະຊາດ ສຽງຂບັ ອນັ ໜາ້ອອນຊອນຈີ ່ ງໄດເ້ປັ ່ ງມາຈາກພູມໄມ້ທີ ່ ຊາວນາ ພາກນັມາພກັ ຜ່ ອນກນີເຂົ ້າເຊາົແຮງ. ຫ ງັຈາກກນີ ເຂົ ້າສວຍຮຽບຮອ້ ຍແລວ້ ພວກຊາວໝ່ ູມກໍາພາກນັລມົ ຢຽດນອນເວນັ ສອງກໍາປັ ້ນໝູນຫວົ ຕ່າງໝອນຢ່ າງສະບາຍໃຈ, ແຕ່ ພວກຜູເ້ຖົ ້ານັ ່ງພາກນັ ພກັ ຜ່ ອນລອກປໍ,ພວກເພີ ່ ນລມົ ກນັ ງຽບໆ ເຖີງວຽກໄຮ່ການນາ, ວຽກບາ້ນການເຮອ ນ, ແຕ່ ນິ ້ວມກ ນັ ດາ້ນແຂງຂອງພວກເພີ ່ ນແມ່ນສບຶ ຕໍ ່ ເຄອ ນໄຫວຢ່ າງວອງໄວ ແລະ ມໄີຫວພບີ ຄບ ໍ ່ ຮູອ້ ດິຮູເ້ມ ່ອຍເປັນ, ຜູນ້ ີ ້ສານຫວດ, ຜູນ້ ັນ້ມວ້ ນປາກກະຕ່າ, ຜູນ້ ັນ້ ອກີ ສານແຫ, ປະແຫກ່ ຽວເຂົ ້າ ມາຈກັ ຕອກ, ປະກດົວ່າພວກເພີ ່ນຄໍານງ ເຖງີອາຍຸຂອງພວກເພີ ່ນ ແລວ້ກໍ ່ຟາ້ວນັ ່ງເຮດັວຽກ ເພ ່ອໃຊໃ້ຫໝ້ ດົຄຸນຄ່າ ເວລາ ຍງັມຊີວີດິຢ່ ູນັນ້ ແນໃສ່ສາ້ງພ ້ນຖານວດັຖຸ ໃຫລູ້ກຫ ານເປັນຕວົແທນສບຶໜໍ ່ ແທນແນວພວກເພີ ່ນຕໍ ່ ໄປ. (ກະຊວງສກ ສາທກີ ານ ແລະ ກລິາ ແບບຮຽນວຊິ າພາສາລາວ ຊັນ້ມດັທະຍມົ ປີທີ1 ປີ2011) ບດົອ່ານເພີ ່ມ ພນັລະນາພາບທໍາມະຊາດເມອ ງວງັວຽງ ເຊົ ້າວນັ ໜ ່ ງຂອງຕົນ້ ລະດູໜາວ ເຮາົໄດມ້ ໂີອກາດໄປຮ່ ວມກອງປະຊຸມທີ ່ ສູນບໍາລູງຄູເມອ ງວງັວຽງ ແຂວງວຽງ ຈນັ ເຊີ ່ ງເປັນເມອ ງໜ ່ ງທີ ່ ຕັ ້ງຢ່ ູເສັນ້ທາງເລກທີ13 ເໜອ ລະຫວ່າງເມອ ງໂພນໂຮງ ແລະ ເມອ ງການສ.ີມທີ ົ ່ງພຽງກາ້ວງ ໃຫຍ່ພໍສມົ ຄວນ, ອອ້ ມຮອບດວ້ ຍພູຜາທີ ່ ສູງຊນັ ສະຫ ບັ ຊບັຊອ້ ນ ແລະ ມສີາຍນໍ ້າຊອງທີ ່ ໃສເຢັນໄຫ ຜ່ານ ມນັກາຍເປັນ ອຸທະ ຍານແຫ່ ງທໍາມະຊາດທີ ່ສວຍສດົ ງດົງາມເຊີ ່ ງຫາທີ ່ ໃດໃນລາວຈະປຽບປານໄດ.້ ເວົ ້າແທຕ້ ວົ ເມອ ງວຽງຈນັ ໃນລະດູໜາວຍາມເຊົ ້າ ເຮາົກໍ ່ສງັເກດເຫນັ ໝ່ ູເມກໝອກສຂີ າວນວນເໝອ ນຍອງຝ້າຍ ຢັງຢາຍປົກຫູມ້ ໄປທົ ່ ວບໍລເິວນ ເຊີ ່ ງບໍ ່ ອາດເຮດັ ໃຫມ້ ອງເຫນັ ພູຜາ, ທົ ່ງນາອນັ ກວ້ າງໃຫຍ່ ນັນ້ ໄດ.້ໃນທ່າມກາງການປົກ ຫູມ້ ແລະ ການກະຈາຍຄວາມໝາວຂອງເມກໝອກໄປສ່ ູເຮອ ນຊານບາ້ນຊ່ ອງ ຕະຫ ອດຮອດພກ ສາຊາດ ສດັ ສາວາສີ ່ ງ ຕ່າງໆແຕ່ຄວາມເຍອ ກເຢັນດັ ່ງກ່າວບໍ ່ ໄດເ້ປັນອຸປະສກັ ໃຫຊ້າວເມອ ງວງັວຽງຜູເ້ຊີ ່ ງເຄຍີມມີ ູນເຊ ້ອດຸໝັ ່ນ, ຕ ່ ເດກີ ລຸກເຊົ ້າ ເຂາົເຈົ ້າໄດບຸ້ກໝົນ້ ຄວາມມດ ແລະ ມ່ານໝອກລງົສ່ ູການຜະລດິອນັ ເປັນກດິຈະວດັ ປະຈໍາວນັ ນັນ້ມນັ ແມ່ນຄວາມຊນີ ເຄຍີກບັບນັຍາກາດເຊັ ່ນນີມ້ ານານແສນນານ. ໃນໄລຍະຕໍ ່ມາ ຢ່ ູທາງທດິ ບວົ ລະພາ ເຮາົກໍ ່ ສງັເກດເຫນັ ແສງສີທອງຂອງດວງອາທດິ ໄດເ້ປັ ່ ງແສງລັດສະໜີ ກະຈາຍລງົສູພ້ ນ ປັດຖະພເີປັນບາງຈດຸ ໆ ມນັຄ່ອຍໆຂບັ ໄລ່ເມກມອກອນັຂາວນວນໃຫລ້ ອຍເລ ່ອນເຄ ່ອນຍາ້ຍ, ມະຫບັ ມະຫາຍໄປໃນທາງທດິຕາເວນັ ຕກົ ເທອ ລະນອ້ ຍໆ ກກົ ໄມກ້ ກົ ໃຫຍ່ຫ າຍຕົນ້ ຕະຫ ອດຮອດພູຜາປ່ າດງົ ທົ ່ງນາທີ ່ ເຕມັ ໄປ ດວ້ ຍຮວງເຂົ ້າສຸກເຫ ອ ງຕ່າງກໍ ່ຄ່ອຍບຸກໝົໜ້ ອອກຈາກຄວາມມດຶຂອງລາຕກີ ານ, ອອກຈາກມ່ານໝອກສຂີາວນວນເພ ່ອ ອາ້ອາບເອາົອາ້ຍອຸ່ນຈາກດວງພະອາທດິທີ ່ມອບຍ ່ນໃຫໃ້ຕທ້ ອ້ງຟາ້ທີ ່ ແຫ່ງອາລຸນວນັ ໃໝ່ , ສ່ ວນຢ່ ູຫວົ ພູແດນໄກນັນ້ ບາງ ບ່ອນຍງັສງັເກດເຫນັ ເມກໝອກປົກຫູມ້ ເປັນຍ່ານໆ. ໃນອາລຸນວນັ ໃໝ່ ໄດນ້ໍາເອາົສສີນັສດົ ສວຍມາສ່ ູທໍາມະຊາດສາຍນໍ ້າ ຊອງມາສ່ ູພູເຂາົເລາົກາ, ທງົນາຮົວ້ ສວນທີ ່ ອຸດມົ ສມົ ບູນໄປດວ້ ຍພດຶຜນົ , ປະຊາຊນົ ເປັນໝ່ ູໆຕ່າງກໍ ່ອອກສ່ ູກດິຈະກໍາປະ

104 ຈໍາວນັ , ບນັ ດາສກັ ກຸນານອ້ ຍໃຫຍ່ ຕ່າງກໍ ່ ສົ ່ງສຽງຮອ້ ງຈກິ ຈອກຈໍແຈ ແລະ ບີນເຈີ ້ຍເຈດິ ໄປມາຢ່ າງມຊີ ີວດິ ໄປມາໃຕ້ ທອ້ງຟາ້ສຄີາມຂອງວນັ ໃໝ່ . ພໍຄາ້ຍຄໍ ່າລງົແລງ ແສງພະອາທດິກໍ ່ຕໍ ່າລງົສ່ ູວ່າງພູເຂາົທາງທດິຕາເວນັ ຕກົ , ນກົ ກາເວາົ ນກົ ເຂາົຕູຮ້ ອ້ງກຸກກູກູກກູຫາຄູ ໝ່ ູຊາວໝ່ ູມຍງີສາວຕ່າງກໍ ່ຢອກໄຍກນັ , ບາງຜ່ ອງຮອ້ງລໍາທໍາເພງຢ່ າງເບກີ ບານມ່ວນຊ ່ນກບັຄນຶບາ້ນ ຄນ ຮງັ ຢ່ ູລຽບຕາມ ແຄມຟັ ່ ງນໍ ້າຊອງເຮາົກໍ ່ສງັເກດເຫນັກ່ ູມຄນົຈໍານວນໜ ່ ງລງົຫດົ ຜກັ , ອາບນໍ ້າຜດັ ເຮ ່ອສໄີຄ ໃຫຈ້ ດິໃຈຊ່ ູມຊ ່ນກ່ອນຄໍ ່າຄນ ຂອງລາຕກີ ານຈະມາເຖງີ. ສະຫູ ບ ບດົພນັລະນາແມ່ນບດົແຕ່ງທີ ່ ໃຊສ້າໍ ນວນຄາໍ ເວົ ້າເຂົ ້າໃນການພນັລະນາ ການຂຽນຕອ້ງຈະແຈງ້ຊດັ ເຈນ ເພ ່ອໃຫ້ ຜູອ້່ານ, ຜູຟ້ ັງສາໍ ນກຶ ເຫນັຮູບພາບທີ ່ຜູພ້ ນັລະນາໄດແ້ຕ່ງນັນ້.

105 ບດົທ4ີ ບດົອະທບິ າຍ 1. ຄວາມໝາຍຂອງບດົອະທບິາຍ ໃນການຮຽນ-ການສອນວຊິ າຫດັ ແຕ່ງເປັນວຊິ າໜ ່ ງທີ ່ມຄີວາມສໍາຄນັຫ າຍທີ ່ ສຸດໃນຊວີດິປະຈໍາວນັ ດັ ່ງນັນ້ ຈີ ່ ງ ຮຽກຮອ້ງໃຫນ້ ກັ ຮຽນຄູພວກເຮາົທຸກຄນົຕອ້ງເອາົໃຈ່ໃສ່ຄົນ້ ຄວາ້ຮໍ ່າຮຽນທດິສະດໃີຫລ້ ະອຽດຈະແຈງ້ ແລະ ເຂົ ້າໃຈດ.ີ ເພ ່ອນໍາເອາົທດິສະດນີ ັນ້ ເຂົ ້າໄປໜູນໃຊໃ້ນການແຕ່ງຕວົຈງີໃຫມ້ ນັຖກ ຕອ້ງເໝາະສມົ ກບັຫວົບດົ ແລະ ສາມາດແຕ່ງບດົ ສອນໄດຖ້ ກຕອ້ ງເພ ່ ອໄປສອນທດົ ລອງໃນຫອ້ ງ ແລະ ອະນາຄດົ . ດວ້ ຍເຫດນັນ້ ໃນບດົ ນີພ້ ວກເຮາົຈະຕອ້ ງໄດຮູ້ຈ້ ກັ ກ່ ຽວກບັຄວາມໝາຍ ແລະ ຄວາມສໍາຄນັຂອງບດົອະທບິ າຍວທິ ແີຕ່ງບດົອະທບິ າຍ ແລະ ການສອນຕງົຈງີໃນຫອ້ງຮຽນ. ບດົອະທບິ າຍ ຄວາມໝາຍຂອງບດົ ອະທບິ າຍແມ່ນບດົ ແຕ່ງປະເພດໜ ່ ງເຊີ ່ ງໃຊທ້ ດິສະດີແລະ ການແຕ່ງຕວົ ຈງີມາອະທບິ າຍ ຫ ຊີ ້ແຈງດວ້ ຍເຫດຜນົ ກ່ ຽວກບັບນັຫາໃດໜ ່ ງເພ ່ອໃຫຜູ້ອ້່ານ,ຜູຟ້ ັງເຂົ ້າໃຈ ແລະ ເຊ ່ອໜັນ້ ຕໍ ່ບນັຫານັນ້. ເມ ່ອເຮາົຟັງຂ່າວ, ອ່ານໜງັສພ ມີ ຕ່າງໆ ມກັ ຈະພບົ ບດົ ອະທບີ າຍເລອ ຍໆເຊັ ່ນ: ບດົ ອະທບີ າຍການເມອ ງ, ບດົ ນໍາ, ບດົ ຄວາມ ແລະ ອ ່ນໆ ນອກນັນ້ ການອອກຄໍາຄດິ ເຫນັ , ການລາຍງານ, ການສດິ ສອນ, ການເປີກສາຫາລວ ຽກງານຕ່າງໆກໍ ່ຍງັຕອ້ ງໃຊກ້ ານ ອະທບິ າຍ. ບດົ ອະທບິ າຍມຄີວາມສໍາຄນັ ແລະຈໍາເປັນໃນຊີວດິ ປະຈໍາວນັ . ( ສສີ ະມຸດ ສສີມົ ບູນ ປີງຄໍາ ສສີຸວນັ ປີ 2012, ໜາ້ 68.) ການສອນຂຽນບດົອະທບິ າຍ ແມ່ນມຄີວາມສໍາຄນັຫ າຍ ເພ ່ອຊ່ວຍໃຫນ້ກັ ຮຽນຮູຈ້ກັ ຄົນ້ ຄດິທາງດາ້ນທດິສະດີ ຫ ເຫດຜນົ ຕວົ ຈງີເຂົ ້າໃນການແຕ່ງບດົ . ນອກນັນ້ ຍງັນໍາໃຊເ້ຂົ ້າໃນການຂຽນບດົ ຕ່າງໆ ເຊັ ່ນ: ບດົ ນໍາ, ບດົ ຄວາມ, ບດົ ປະກອບຄໍາເຫນັ ເນ ່ອງໃນໂອກາດຕ່າງໆ, ບດົອະທບິ າຍການເມອ ງ-ສງັຄມົ , ບດົອະທບິ າຍວນັນະຄະດ,ີການສດິສອນຮໍ ່າ ຮຽນ ແລະ ອ ່ນໆ. 2. ລະດບັຄາດໝາຍຂອງບດົອະທບິາຍ -ບດົອະທບິ າຍປະເພດໃດກໍ ່ຕາມ ຈະຕອ້ງປະກອບດວ້ ຍ 3 ພາກສ່ວນ ຕັ ້ງບນັຫາ, ແກໄ້ຂບນັຫາ ແລະ ສະຫູ ບບນັຫາ -ເນ ້ອໃນອຸດມົ ສມົ ບູນ ແລະ ຖ ກຕອ້ ງ ເຊີ ່ ງສະເໜບີນັ ຫາໄດຫ້ າຍດາ້ນ, ຫ ານແງ່, ມເີຫດຜນົ ພຽງພໍ, ອາ້ງຫ ກັ ຖານໃຫ້ ຫ າຍ, ເພ ່ອປະກອບໃຫດ້ ສີະດແີໜນ້ ບດົອະທບີາຍທີ ່ຖກ ຕອ້ງ ຈະຕອ້ງແມ່ນບດົທີ ່ມທີ ດິສະດທີ ີ ່ ຊດັ ເຈນ ແລະ ເນ ້ອໃນ ແນວຄດິກາ້ວໜາ້. -ຮູບການຂອງບດົ ອະທບິ າຍ ຕອ້ງສະເໜຕີ າມວທິ ຄີ ົນ້ ຄດິຕກຶ ຕອງຢ່ າງຈະແຈງ້ ໝາຍຄວາມວ່າຕອ້ງຈດັວາງເປັນລະດບັ ໃຫເ້ໝາະສມົ ແລະ ຖກ ຕອ້ງການໃຊສ້ ບັພາສາ ຊດັ ເຈນ, ປະໂຫຍກງ່າຍໆ, ກະທດັຮດັ ເພ ່ອເຮດັ ໃຫຜູ້ອ້່ານ ຜູຟ້ ັງເຂົ ້າໃຈ ກງົກບັຄວາມຄດິ ຄວາມເຫນັຂອງຜູແ້ຕ່ງ.

106 3. ອງົປະກອບຂອງບດົອະທບິ າຍ ອງົປະກອບຂອງບດົອະທບິ າຍປະກອບດວ້ ຍ 2ດາ້ນຄ: ດາ້ນເນ ້ອໃນ ແລະ ດາ້ນຮູບການບດົອະທບິ າຍປະເພດ ໃດໆກໍ ່ຕາມຈະປະກອບດວ້ ຍ 3ພາກສ່ວນຄ: ຕັ ້ງບນັຫາ, ແກໄ້ຂບນັຫາ, ແລະ ສະຫູ ບບນັຫາ. -ດາ້ນຮູບການ ຮູບການຂອງບດົ ອະທບິ າຍຕອ້ ງສະເໜຕີ າມວທິ ຄີ ົນ້ ຄດິ ຕກຶ ຕອງຢ່ າງຈະແຈງ້ ຄວາມໝາຍວ່າຕອ້ ງຈດັ ລໍາດບັ ໃຫເ້ໝາະສມົ ແລະ ຖ ກຕອ້ ງ. ການໃຊສ້ ບັ ພາສາຕອ້ ງຊດັ ເຈນ, ປະໂຫຍກງ່າຍ, ກະທດັ ຮດັ ເພ ່ ອເຮດັ ໃຫຜູ້ອ້່ານ, ຜູຟ້ ັງ ເຂົ ້າໃຈກງົກບັຄວາມຄດິຄວາມເຫນັຂອງຜູແ້ຕ່ງ. -ດາ້ນເນ ້ອໃນ: ເນ ້ອໃນຕອ້ ງອຸດມົ ສມົ ບູນ ແລະ ຖ ກຕອ້ ງ ເຊີ ່ ງສະເນບີນັ ຫາໄດຫ້ າຍດາ້ນ,ຫ າຍແງ່, ມເີຫດຜນົ ພຽງພໍອາ້ງຫ ກັ ຖານໄດຫ້ າຍ ເພ ່ອປະກອບເຂົ ້າໃຫທ້ ດິສະດແີໜນ້ . ບດົ ອະທບິ າຍທີ ່ຖກ ຕອ້ງແມ່ນບດົ ອະທບິ າຍທີ ່ມທີ ດິສະດຊີນັ ເຈນ ແລະ ເນ ້ອໃນແນວຄດິກາ້ວໜາ້. 4. ຂັນ້ ຕອນ ແລະ ວທິ ແີຕ່ງບດົອະທຍິ າຍ ຢາກແຕ່ງບດົອະທບິ າຍໄດດ້ ີຄວນປະຕບິດັຕາມຂັນ້ຕອນດັ ່ງນີ ້ : 4.1 ການຊອກລະດບັຄາດໝາຍຂອງຫວົບດົ -ອ່ານບດົ ໃຫຄ້ ກັ ແນ່ ເພ ່ອເຂົ ້າໃຈວ່າ ຫວົ ບດົ ນັນ້ ຕອ້ງການໃຫອ້ ະທບິ າຍບນັຫາໃດແດ່ , ມຂີໍຄ້ ວາມສໍາຄນັ ຈກັ ຂໍ ້ແລະ ຂໍ ້ ໃດສໍາຄນັກວ່າໝ່ .ູ ( ສສີະມຸດ ສສີມົ ບູນ ປີງຄໍາ ສສີຸວນັ ປີ2012, ໜາ້ 68.) -ກ່ ອນອ ່ ນໝດົ ຕ່ ອງອ່ານຫວົ ບດົ ນັນ້ ໃຫເ້ຂົ ້າໃຈ, ອ່ານຫ າຍເທ ່ ອເພ ່ ອຕີຄວາມໝາຍວ່າມນັ ມຄີວາມໝາຍແປນ ແລະ ຄວາມໝາຍເລກີ ແນວໃດ? ຫວົ ບດົ ນີ ້ຕອ້ງການໃຫອ້ ະທບິ າຍບນັຫາໃດແດ່ ? ຂໍຄ້ ວາມສໍາຄນັ ຈກັ ຂໍ ້ແລະ ຂໍ ້ໃດສໍາຄນັ ກວ່າໝ່ .ູຂໍ ້ໃດເປັນສໍາຮອງ?( ຄູນ ພມົ ມະທາ ຄໍາເມງິ ດວງທອງລາ ປີ2009, ໜາ້ 2,) ຕວົຢ່ າງ: ໄມລ້ໍາດຽວ ລອ້ມຮົວ້ ບໍ ່ ໄຂ່ວ ໄພ່ບໍ ່ພອ້ມ ແປງບາ້ນບໍ ່ ເຮອ ງ ຫວົຂໍທີ ່ຈະອະທບິ າຍ. - ໄມລ້ໍາດຽວ ລອ້ມຮົວ້ ບໍ ່ ໄຂ່ວ( ອະທບິ າຍ ຄວາມໝາຍແປນ, ເລກີ )ແມ່ນເອາົຕວົຂງີໃນຊວີດິປະຈາໍ ວນັມາເວົ ້າ ເຊັ ່ນ: ໄມລ້ໍ ່ດຽວລອ້ມຮົວ້ ບໍ ່ ໄຂວ່ ໃຫຄ້ ວາມໝາຍວ່າ: ໄມລ້ໍາດຽວບໍ ່ສາມາດ ເຮດັຮົວ້ ອອ້ມຮອບສວນໄດ.້ -ໄພ່ບໍ ່ພອ້ມ ແປງບາ້ນບໍ ່ ເຮອ ງ( ອະທບິ າຍ) ແມ່ນຢາກເວົ ້າເຖງີ ຄວາມພອ້ມພຽງຮຽງໜາ້ກນັ ຮ່ວມແຮງ, ຮ່ວມໃຈກນັ ສາມກັ ຄປີູມ້ ລູມກນັ , ຊ່ວຍເຫ ອ ເຊີ ່ ງກນັ ແລະ ກນັ ເຮດັໜາ້ທີ ່ການສາ້ງບາ້ນແປງເມອ ງຈີ ່ ງຈະສໍາເລດັຜນົ . ຂໍຄ້ ວາມທີ ່ສໍາຄນັກວ່າໝ່ ແູ ມ່ນໄພ່ບໍ ່ພອ້ມ ແປງບາ້ນບໍ ່ ເຮອ ງເຊີ ່ ງເວົ ້າເຖີງຄວາມສາມກັ ຄນີ ັນ້ເອງ 4.2 ການສາ້ງໂຄງຮ່າງຂອງບດົອະທບິ າຍ. ບດົຫດັແຕ່ງ ທຸກໆປະເພດລວ້ ນແຕ່ປະກອບດວ້ ຍ ສາມພາກສ່ວນດວ້ ຍກນັຄ: ຕັ ້ງບນັຫາ, ແຫໄ້ຂບນັຫາ ແລະ ສະຫູ ບບນັຫາ. ຢາກຂຽນບດົຫດັ ແຕ່ງໄດດ້ ນີ ັນ້ ພາຍຫ ງັຈາກຕລີ າຄາເນ ້ອໃນຫວົ ບດົ ລະອຽດ ແລະ ເຂົ ້າໃຈບນັຫາຂອງ ຫວົບດົແລວ້ ຈີ ່ ງສາ້ງໂຄງຮ່າງ, ການສາ້ງໂຄງຮ່າງນັນ້ ເພີ ່ນປະຕບີດັຕາມແຕ່ລະບາດກາ້ວ ຄ:

107 ກ. ຕັ ້ງບນັຫາ - ພາຜູອ້່ານເຂົ ້າສ່ ູບນັຫາທີ ່ຕນົຢາກແກໄ້ຂ - ບັນຫາທີ ່ ຕົນຢາກແກໄ້ຂນັນ້ ມບີ ັນຫາໃດແດ່ , ອາດຈະຍກົ ເອົາຂໍຄ້ ວາມຕ່າງໆທີ ່ ສອດຄ່ ອງກບັ ບັນຫາທີ ່ ຕົນຢາກ ອະທບິ າຍ ແກໄ້ຂນັນ້ມາ ຕັ ້ງເປັນບນັຫາ. -ຢໍ ້າຄນ ຂໍຄ້ ວາມຂອງຫວົບດົ , ຄດັມາຈາກໃສ, ບດົ ໃດ, ຄໍາເວົ ້າຂອງໃຜ. ສີ ່ ງສໍາຄນັ ໃນການຕັ ້ງບນັຫາຕອ້ງໃຫກ້ ະທດັ ຮດັ , ຈະແຈງ້ ບໍ ່ ຄວນເວົ ້າຍາວ. ການຕັ ້ງບນັຫາແມ່ນເຮດັ ໃຫຜູ້ອ້່ານຮູວ້່າ ຜູ້ ຂຽນຕອ້ງການແກໄ້ຂບນັຫາ ຫ ຊີ ້ແຈງບນັຫາໃດ ແລະ ຮູວ້ ທິ ເີພ ່ອເຮດັ ໃຫຜູ້ອ້່ານຈບັອກັ ຈບັ ໃຈ, ສນົ ໃຈຢາກຕດິຕາມ ອ່ານເນອ ເລ ່ອງຕໍ ່ ໄປ. ການຕັ ້ງບນັຫາມບີາງວທິ ດີ ັ ່ງນີ ້ : ເຂົ ້າສູບ້ ນັຫາໂລດ ຕວົຢ່ າງ: ຫວົບດົອະທບິ າຍຄໍາສຸພາສດິທີ ່ວ່າ: ໄມລ້ໍາດຽວລອ້ມຮົວ້ ບໍ ່ ໄຂ່ ວ ໄພ່ ບໍ ່ ພອ້ມແປງບາ້ນບໍ ່ ເຮອ ງ. ການຕັ ້ງບນັຫາໃນວທິ ນີ ີ ້ຕອ້ງໃຫກ້ ະທດັຮດັ ຈະແຈງ້ ແລະ ງ່າຍດາຍອາດຈະຕັ ້ງໄດດ້ ັ ່ງນີ ້ : ຄວາມສາມກັ ຄີແມ່ນກອ້ ນກໍາລງັແຮງອນັມະຫາສານ ເມ ່ອຂາດຄວາມສາມກັ ຄແີລວ້ ການເຮດັ ວຍກງານໃດໆກໍ ່ຢາກທີ ່ ຈະສໍາເລດັ ດັ ່ງຄໍາສຸພາສດິບູຮານລາວເຄຍີກ່າວໄວວ້່າ: ໄມລ້ໍາດຽວລອ້ມຮົວ້ ບໍ ່ ໄຂ່ວ ໄພ່ບໍ ່ພອ້ມແປງບາ້ນບໍ ່ ເຮອ ງ. ເຂົ ້າສ່ ູບນັຫາໂດຍທາງອອ້ມ ຖາ້ເຮດັ ຕາມວທິ ນີ ີ ້ຕອ້ງຍກົ ລະດບັ ຄວາມສໍາຄນັ ຂອງບນັຫາ ໃຫຈ້ ະແຈງ້ ສະເໜບີນັຫາດັ ່ງກ່າວນັນ້ ມາຈາກໃສ, ຢ່ ູໃນ ປ ມ້ ເຫ ັມ້ ໃດ, ສະໃໝໃດ, ຄໍາເວົ ້າຂອງໃຜ ແລວ້ ຍກົ ຂໍຄ້ ວາມທີ ່ຕນົຢາກສະເໜີ ຕວົຢ່ າງຫວົບດົຂາ້ງເທງີ ອາດຈະຕັ ້ງບນັຫາໄດດ້ ັ ່ງນີ ້ : -ຄວາມສາມກັ ຄເີປັນປັດໄຈທີ ່ຂາດບໍ ່ ໄດ້ໃນການຮ່ວມເຮດັວຽກງານໃດໜ ່ ງ, ສໍາລບັການສາ້ງສາປະເທດຊາດຍີ ່ ງມຄີວາມ ສໍາຄນັ ແລະ ຈໍາເປັນທີ ່ ສຸດຖາ້ຂາດຄວາມສາມກັ ຄແີລວ້ ກໍ ່ຍາກທີ ່ ຈະສາ້ງສາປະເທດຊາດໃຫມ້ ຄີວາມກາ້ວໜາ້ໄດດ້ ັ ່ງນັນ້ ຈີ ່ ງເໝາະສມົ ກບັຄໍາສຸພາສດິທີ ່ປະຊາຊນົ ເຮາົເຄຍີເວົ ້າວ່າ: ໄມລ້ໍາດຽວລອ້ມຮົວ້ ບໍ ່ ໄຂ່ວ ໄພ່ບໍ ່ພອ້ມແປງບາ້ນບໍ ່ ເຮອ ງ. - ຍກົ ຂໍຄ້ ວາມມາສະເໜີມຄີວາມສາມກັ ຄີຈີ ່ ງຈະເຮດັ ໃຫພ້ ວກເຮາົ ເຕົ ້າໂຮມເປັນກອ້ນກໍາລງັທີ ່ ເຂັມ້ ແຂງ ຈ ່ ງຈະນໍາເອາົ ຄວາມສໍາເລດັຕ່າງໆ ໃນໜາ້ທີ ່ການງານມາສ່ ູພວກເຮາົໄດ.້ ການແກໄ້ຂບນັຫາ. ພາກສ່ ວນນີມ້ ຄີວາມສໍາຄນັຫ າຍ, ກ່ອນບນັຫາຕ່າງໆຈະໄດຮ້ ບັການແກໄ້ຂ ຫ ຊີ ້ແຈງເຫດຜນົ ໄດຢ້່ າງລະອຽດ ຈະແຈງ້ ແລະ ຮບັ ຄວາມເຊ ່ ອໝັນ້ ຈາກຜູອ້່ານນັນ້ ມນັ ຂ ້ນກບັ ຄວາມອາດສາມາດ ແລະ ວທີ ກີ ານແກໄ້ຂບນັຫາຂອງຜູ້ ຂຽນ. ຕວົຢ່ າງ: ການແກໄ້ຂບນັຫາຂອງຫວົບດົ ເພ ່ອອະທບີາຍຄໍາສຸພາສດິທີ ່ວ່າ:

108 ໄມລ້ໍາດຽວລອ້ມຮົວ້ ບໍ ່ ໄຂ່ວ ໄພ່ບໍ ່ພອ້ມແປງບາ້ນບໍ ່ ເຮອ ງ. ບນັຫາທີ ່ຈະແກໄ້ຂຄ: -ອະທບິ າຍຄວາມໝາຍແປນ: ໄມລ້ໍາດຽວລອ້ມຮົວ້ ບໍ ່ ໄຂ່ວ ໄພ່ບໍ ່ພອ້ມແປງບາ້ນບໍ ່ ເຮອ ງ. -ອະທບິ ານຄວາມໝາຍເລກີ ໄມລ້ໍາດຽວລອ້ມຮົວ້ ບໍ ່ ໄຂ່ວ ໄພ່ບໍ ່ພອ້ມແປງບາ້ນບໍ ່ ເຮອ ງ. ອະທບິ າຍຄວາມໝາຍທີ ່ ແທຈ້ງີຂອງຄໍາສຸພາສດິບດົນີ ້ : ບດົບາດຄວາມໝາຍຂອງຄວາມສາມກັ ຄີ -ຄວາມສາມກັ ຄແີມ່ນແນວໃດ? -ຄຸນປະໂຫຍດຂອງຄວາມສະມກັ ຄີ -ຖາ້ຂາດຄວາມມກັ ຄຈີະເປັນແນວໃດ? ການສະຫູ ບບນັຫາ ເມ ່ອແກໄ້ຂບນັຫາສໍາເລດັແລວ້ ຕອ້ງມວ້ນທາ້ບນັຫານັນ້. ການມວ້ນທາ້ຍບນັຫາມວີທິ ດີ ັ ່ງນີ ້ : -ກ່າວຂໍຄ້ ວາມສໍາຄນັ ໂດຍຫຍໍ ້ -ກ່າວເຖງີຄຸນຄ່າ ແລະ ຜນົສະທອ້ ນຂອງບນັຫານັນ້ -ສມົ ທຽບຕນົ ເອງຫ ໃຫຂ້ໍຄ້ ດິ ເຫນັບາງຢ່ າງແກ່ຜູອ້່ານ -ໃຊຫ້ ວົບດັຫ ຄໍາເວົ ້າທີ ່ມຄີວາມໝາຍຄາ້ຍຄອ ດັທາ້ຍ -ຕວົຢ່ າງຫວົບດົຂາ້ງເທງີເຮາົອາດສະຫູ ບໄດດ້ ັ ່ງນີ ້ : -ຄວາມສາມກັ ຄເີປັນສີ ່ ງປະເສດີສໍາລບັທຸກຄນົ . - ຕນົ ເອງ ແລະ ທຸກຄນົຄວນຝ ກຝົນຕນົ ໃຫຮູ້ຈ້ກັ ສາມາ່ັກຄຊີ່ວຍເຫ ອ ເຊີ ່ ງກນັ ແລະ ກນັ -ຖາ້ຫາກເຮາົມຄີວາມສາມກັ ຄແີລວ້ ຜນົທີ ່ຕາມມາຄຄ ວາມສຸກ ແລະ ຄວາມສໍາເລດັ ຢ່ າງແນ່ນອນກ ໂຄງຮ່າງແບບຢ່ າງບດົອະທບິາຍຄໍາສຸພາສດິທີ ່ວ່າ ໄມລ້ໍາດຽວລອ້ມຮົວ້ ບໍ ່ ໄຂ່ວ ໄພ່ບໍ ່ພອ້ມແປງບາ້ນບໍ ່ ເຮອ ງ. ຕັ ້ງບນັຫາ -ກ່າວເຖງີຄວາມສໍາຄນັຂອງຄວາມສາມກັ ຄີ(ໂດຍຫຍໍ ້) -ປຽບທຽບໃສ່ຄໍາສຸພາສດິທີ ່ປະຊາຊນົ ເຮາົເຄຍີເວົ ້າ “ໄມລ້ໍາດຽວລອ້ມຮົວ້ ບໍ ່ ໄຂ່ວ ໄພ່ບໍ ່ພອ້ມແປງບາ້ນບໍ ່ ເຮອ ງ” ແກໄ້ຂບນັຫາ -ອະທບິ າຍຄວາມໝາຍແປນ ອະທບິ າຍຄວາມໝາຍ ໄມລ້ໍາດຍວລອ້ມຮົວ້ ບໍ ່ ໄຂ່ວ -ອະທບິ າຍຄວາມໝາຍເລກີ ເຊີ ່ ງເປັນຄວາມມາຍອນັແທຈ້ງີຂອງສຸພາສດິນີ ້ -ອະທບິ າຍຄວາມໝາຍ ໄພ່ບໍ ່ພອ້ມແປງບາ້ນບໍ ່ ເຮອ ງ

109 -ອະທບີາຍຄວາມໝາຍ ແລະ ບດົບາດຂອງຄວາມສາມກັ ຄີ(ອະທບິ າຍລະອຽດ) ຄວາມສາມກັ ຄແີມ່ນແນວໃດ? ຄວາມສາມກັ ຄມີ ຜີນົດແີນວໃດ? ຊີ ້ແຈງເຫດຜນົຄ: : ຜນົທີ ່ ເກດີຈາກຄວາມສາມກັ ຄມີ ຫີ ຍງັງແດ່ ? ຄວາມສາມກັ ຄມີ ຜີນົດຕີໍ ່ຕນົ ເອງແນວໃດ? ຕໍ ່ສງັຄມົ ແນວໃດ? ແລະ ຕໍ ່ປະເທດຊາດແນວໃດ? ຖາ້ຫາກຂາດຄວາມສາມກັ ຄຈີະມຜີນົສະທອ້ ນຕໍ ່ຕນົ ເອງແນວໃດ? ສະຫູ ບບນັຫາ -ກ່າວເຖງີຄວາມສໍາຄນັຂອງຄວາມສາມກັ ຄທີ ີ ່ມຕີໍ ່ທຸກຄນົ? -ທຸກຄນົຄວນສາ້ງໃຫຕ້ ນົ ເອງຮູຮ້ ກັ ຄວາມສາມກັ ຄຊີ່ວຍເຫ ອ ເຊີ ່ ງກກນັແລະກນັ -ຖາ້ຫາກມຄີວາມສາມກັ ຄທີ ຸກຄນົກໍ ່ຍ່ອມໄດຮ້ ບັແຕ່ຄວາມສຸກແລະ ຄວາມສໍາເລດັ -ໃຊຫ້ ວົບດົ ຫ ຄໍາເວົ ້າ ທີ ່ມຄີວາມໝາຍຄາ້ຍຄຫ ວົບດົອດັທາ້ຍ. ຕວົຢ່ າງ ໂຄງຮ່າງແບບຢ່ າງບດົອະທບິາຍ ມະຕກິ ອງປະຊູມໃຫຍ່ ຂອງສູນກາງພກັ ເຮາົໄດຢ້ ັ ້ງຢ ນວ່າ: “ແຕ່ ກ່ ອນກໍ ່ຄປ ະຈບຸ ນັ ພວກເຮາົເຮດັ ທຸກໆຢ່ າງ ເພ ່ ອເພີ ່ມທະວຄີວາມສາມກັ ຄແີບບສູຮ້ ບົ ສາຍພວົ ພນັ ແບບພເິສດ ແລະ ການຮ່ ວມມຮ ອບດາ້ນກບັຫວຽດນາມ, ກໍາປູ ເຈຍບນົພ ້ນຖານລດັທມິ າກ-ເລນນິ ແລະ ລດັທສິ າກນົກໍາມະຊບີ” ຕັ ້ງບນັຫາ -ເວົ ້າເຖີງຄວາມສໍາຄນັຂອງຄວາມມກັ ຄີ -ເນັນ້ໜກັ ເຖງີ ການເພີ ່ມທະວຄີວາມສາມກັ ຄີແບບສູຮ້ ບົສາຍພວົພນັແບບພເິສດ ການຮ່ວມມຮ ອບດາ້ນລະຫວ່າງລາວຫວຽດນາມ, ກໍາປູເຈຍ ບນົ ພ ້ນຖານລດັທສິ າກນົກໍາມະຊບີ , ດັ ່ງສູນກາງພກັ ເຮາົໄດຢ້ ັ ້ງຢ ນວ່າ: : “ແຕ່ກ່ອນກໍ ່ຄປ ະຈບຸ ນັ ພວກເຮາົເຮດັທຸກໆຢ່ າງ ເພ ່ອເພີ ່ມທະວຄີວາມສາມກັ ຄແີບບສູຮ້ ບົສາຍພວົພນັ ແບບພເິສດ ແລະ ການຮ່ວມມຮ ອບດາ້ນ ກບັຫວຽດນາມ, ກໍາປູເຈຍບນົພ ້ນຖານລດັທມິ າກ-ເລນນິ ແລະ ລດັທສິ າກນົກໍາມະຊບີ” ແກໄ້ຂບນັຫາ -ຄວາມສາມກັ ຄແີມ່ນຫຍງັ? ແມ່ນປະຕກິ ລິຍິ າອນັຍາອນັໜ ່ ງທີ ່ສະແດງເຖງີຄວາມເປັນເອກະພາບກນັຂອງກມົ ກອງ, ອງົ ການຈດັຕັ ້ງ ນບັທງັແນວຄດິ , ການກະທໍາຕວົ ຈງີ ບນົຫ ກັ ການໃດໜ ່ ງ ແລະ ບນົ ສດິຜນົ ປະໂຫຍດ ລວມຂອງທຸກຝ່ າຍ ເຫ ົ ່ານັນ້. -ລາວ-ຫວຽດນາມ ແລະ ກໍາປູເຈຍມເີງ ່ອນໄຂທາງດາ້ນປະຫວດັສາດ, ພູມສາດໃກສ້ດິຕດິພນັກນັ , ເລຍີຖກ ຕ່າງຊາດຮຸກ ຮານມາຕະຫ ອດ. ສະນັນ້ ຈີ ່ ງມສີາຍພວົພນັສາມກັ ຄຊີ່ວຍເຫ ອ ເຊີ ່ ງກນັ ແລະ ກນັຜ່ານຍຸກສະໄໝຕ່າງໆ.

110 -ສາມກັ ຄແີບບພເິສດໝາຍຄວາມວ່າແນວໃດ? ພເິສດຢ່ ູບ່ອນໃດ? ສາຍ ສາຍພວົ ພນັ ແລະ ສາມກັ ຄແີບບພເິສດຢ່ ູບ່ ອນວ່າ ແມ່ນສາຍພວົ ພນັ ແລະ ຄວາມສາມກັ ຄທີ ີ ່ ບໍ ່ ເຄຍີມກີບັຊາດອ ່ນ ມນັ ແມ່ນສາຍພວົ ພນັ ແລະ ຄວາມສາມກັ ຄຮີອບດາ້ນຄ ດາ້ນການເມອ ງ, ເສດຖະກດິ , ວດັທະນະທໍາ ແລະ ການທະຫານ, ສາຍພວົ ພນັ ແລະ ຄວາມສາມກັ ຄແີບບພເິສດນີມ້ ນັ ໄດສ້ າ້ງຂຶ ້ນບນົ ຫ ກັ ການ, ອຸດມົ ການ ອນັ ດຽວກນັ , ນັນ້ ແມ່ນບນົ ຫ ກັ ການລດັທມິ າກ-ເລນນິອນັແທຈ້ງິ ຄວາມສາມກັ ຄລີ ະຫວ່າງລາວ-ຫວຽດນາມ ແລະ ກໍາປູເຈຍ ແມ່ນຄວາມສາມກັ ຄທີ ີ ່ມມີ າ ແຕ່ ບູຮານະການ, ມາຮອດ ປັດຈບຸ ນັ ມນັ ຍິ ່ ງໄດຮ້ ບັ ການບູລະນະໃຫດ້ ີຂຶ ້ນເປັນກາ້ວໆ ຄວາມສາມກັ ຄີລະຫວ່າງ 3 ຊາດອນິ ດູຈນີ ໄດກ້ າຍເປັນ ກດົ ເກນການຄງົຕວົອນັໜຶ ່ ງຂອງ 3 ຊາດພວກເຮາົ ວທິ ກີ ານຂຽນບດົອະທບິ າຍ ຢ່ ູໃນໄລຍະໃໝ່ຂອງການປະຕວິດັ 3 ຊາດອນິດູຈນີ, ຄວາມສາມກັ ຄດີ ັ ່ງກ່າວ ຍິ ່ ງຈະຕອ້ງ ໄດຮ້ ດັແໜນ້ກວ່າເກົ ່າ, ດັ ່ງນັນ້ , ມະຕກິ ອງປະຊຸມໃຫຍ່ຂອງສູນກາງພກັ ເຮາົຈິ ່ ງໄດຢ້ ັ ້ງຢ ນວ່າ “ແຕ່ກ່ອນ ກໍຄປ ັດຈບຸ ນັ ພວກເຮາົເຮດັທຸກຢ່ າງ ເພ ່ອເພີ ່ມ ທະວຄີວາມສາມກັ ຄແີບບສູຮ້ ບົ ສາຍພວົ ພນັ ແບບພເິສດ ແລະ ການຮ່ ວມມຮ ອບດາ້ນກບັຫວຽດນາມ, ກໍາປູເຈຍ ບນົ ພ ້ນຖານລດັທມິ າກ -ເລນນິ ແລະ ລດັທິສາກນົກໍາມາຊບີ. 4.3 ການແຕ່ງຕວົຈງີ -ຂຽນຕາມໂຄງຮ່າງທີ ່ ໄດວ້າງໄວແ້ລວ້ -ຮຽບຮຽງ ແລະ ປັບປຸງຄນ -ກ່າຍເປັນບດົແຕ່ງທີ ່ສມົ ບູນ ສີ ່ ງທີ ່ຄວນເອາົໃຈໃສ່ ໃນເວລາແຕ່ງຕວົຈງີ -ຕອນຮູວ້ທິ ສີໍາພນັວກັ ຕອນໂດຍໃຊຄ້ໍາເຊ ່ອມ, ຄໍາຕໍ ່ຕ່າງໆເພາະບດົຂຽນບດົນ ່ ງປຽບເໝອ ນຮ່າງຄງີຂອງຄນົ ເຮາົ , ເພ ່ອໃຫຕ້ ອຍເຊ ່ອມເຂົ ້າກນັ ເພີ ່ນໃຊຄ້ໍາຕ່າງທເຊັ ່ນ: ແຕ່, ແຕ່ວ່າ, ເພາະ, ເພາະວ່າ, ເພາະເຫດວ່າ, ດັ ່ງ, ດັ ່ງວ່າ, ດັ ່ງນັນ້, ບໍ ່ ດັ ່ງນັນ້, ຍອ້ ນ, ຍອ້ ນວ່າ, ຖາ້ຫາກວ່າ, ເຫດນັນ້, ດວ້ ຍເຫດນນັ , ເຊີ ່ ງ, ທີ ່ , ອນັ , ແລະ ... ຄໍາຈໍາພວກນີ ້ບໍ ່ ຄວນໃຊຊ້ໍ ້າ ກນັຫ າຍເທ ່ອ ເພາະຈະເຮດັ ໃຫບ້ໍ ່ມ່ວນ. ຕອ້ງໃຊຄ້ໍາເວົ ້າງ່າຍໆ ບໍ ່ ຄວນໃຊຄ້ໍາເວົ ້າທີ ່ ເຂົ ້າໃຈຍາກ ຫ ສບັທອ້ງຖີ ່ ນ ໃຊຄ້ໍາ ເວົ ້າທີ ່ກງົກບັຄວາມໝາຍ ບໍ ່ ໃຫຍ້ ດຶຍາວ ຫ ເວົ ້າຫ ບົ ໄປຫ ບົມາແຕ່ບນັຫາດຽວ, ຄໍາເວົ ້າດຽວ. -ຮູໃ້ຊສ້ໍານວນຕ່າງໆເຂົ ້າໃນບດົ ອະທບີ າຍ ເຊີ ່ ງສ່ ວນຫ າຍເພີ ່ ນມກັ ໃຊສ້ໍານວນພນັ ລະນາ ຫ ສໍານວນເຫ ົ ່າເລ ່ອງ ເພ ່ອເຮດັ ໃຫບ້ ນັຫາທີ ່ ຕັ ້ງຂ ້ນມຊີວີດິ ຊວີ າ ທງັມ່ວນ ແລະ ຈບັ ໃຈ. ການໃຊສ້ໍານວນໃຫເ້ໝາະກບັທດິສະດີແລະ ແນວ ຄດິຈດິໃຈທີ ່ສະເໜຢີ່ ູໃນບດົ .

111 ບດົ ແບບຢ່ າງ 1: ອະທບີາຍຄໍາສຸພາສດິທີ ່ວ່າ: “ໄມລ້ໍາດຽວລອ້ມຮົວ້ ບໍ ່ ໄຂ່ວ ໄພ່ບໍ ່ພອ້ມແປງບາ້ນບໍ ່ ເຮອ ງ” ຄວາມສາມກັ ຄີແມ່ນກອ້ ນກໍາລງັແຮງອນັມະຫາສານ ເມ ່ອຂາດຄວາມສາມກັ ຄແີລວ້ ການເຮດັ ວຽກງານໃດກໍ ່ ຍາກ ທີ ່ ຈະສໍາເລດັ ດັ ່ງຄໍາສຸພາສດິ ລາວບູຮານເຄີຍກ່າວໄວວ້່າ: “ໄມລ້ໍາດຽວລອ້ ມຮົວ້ ບໍ ່ ໄຂ່ ວ ໄພ່ ບໍ ່ ພອ້ ມແປງບາ້ນບໍ ່ ເຮອ ງ”. ຕາມທໍາມະດາແລວ້ ໄມທ້ ີ ່ ເຮາົຈະເອາົມາເຮດັ ຮົວ້ ເພ ່ອປ້ອງກນັສດັ ທີ ່ ຈະມາທໍາລາຍເຄ ່ ອງປູກ ຫ ອ ່ນໆນັນ້ ບໍ ່ ພຽງແຕ່ລໍາດຽວຈະສາມາດເຮດັ ເປັນຮົວ້ ໄດ້ນັນ້ກໍ ່ສະແດງວ່າຈະຕອ້ງມຫີ າຍລໍາ ຈີ ່ ງສາມາດເປັນຮົວ້ ໄດ.້ ໃນບ່ອນນີ ້ຈີ ່ ງມີ ຄວາມໝາຍວ່າ: ເຮາົຄນົ ດຽວບໍ ່ ສາມາດເຮດັ ວຽກງານສາ້ງປະເທດຊາດໃຫກ້ າ້ວໜາ້ໄດມ້ ນັຈະຕອ້ງມຫີ າຍຄນົ ພອ້ມພຽງ ຮຽງໜາ້ກນັ ເຊີ ່ ງກງົກບັຕອນໜ ່ ງຂອງຄໍາສຸພາສດິທີ ່ ເວົ ້າວ່າ: ໄພ່ ບໍ ່ ພອ້ ມແປງບາ້ນບໍ ່ ເຮອ ງ ອນັ ໝາຍເຖີງປະຊາຊນົ ຄນົ ໃນ ຊາດຖາ້ຫາກບໍ ່ປູ້ມລູມເປັນຈດີໜ ່ ງໃຈດຽວກນັປະເທດຊາດກໍ ່ຈະບໍ ່ຈະເລນີ ໄດ.້ ໃນຄໍາສຸພາສດິບດົນີ ້ຄວາມໝາຍທີ ່ ແທ້ ຈງີກໍ ່ຄຢ າກຍກົ ບດົບາດຄວາມສາມກັ ຄີແລະ ສັ ່ງສອນໃຫທ້ ຸກຄນົມຄີວາມສາມກັ ຄກີນັ . ຄວາມສາມກັ ຄແີມ່ນການພອ້ ມພຽງຮຽງໜາ້ກນັ , ພອ້ ມກນັປະຕບີດັ ຢ່ ູໃນທຸກວຽກງານ, ເຖີງວ່າວຽກງານນນັ ຈະຫຍຸງ້ຍາກ ສບັສນົພຽງໃດກໍ ່ພອ້ມກນັ ເຮດັພອ້ມກນັທໍາ ໜກັ ຊ່ວຍກນັຫາບ ຫຍາບຊ່ວຍກນັດງຶ , ຊ່ວຍກນັແລກປ່ ຽນ ຄວາມຄດິປັນຍາພອ້ມທງັຄວາມສາມາດ ແລະ ເຮ ່ອແຮງ ເຖງີຍາມທຸກກໍ ່ທຸກດວ້ ຍກນັ , ບໍ ່ຄດິກໍ ່ພກັ ແຍກພວກ ແບ່ງກ່ ູມ ແບ່ງກອ້ ນ ຢ້ານລ ່ ນຢ້ານເຫ ອ ອດິ ສາລດິ ສະຫຍາ ຫ ມແີນວຄດິ ເຫນັ ແກ່ສດິຜນົ ປະໂຫຍດສ່ ວນຕວົ ສູງກົ ່ງສ່ ວນລວມ. ນອກນນັ ຜູມ້ ຄີວາມສາມກັ ຄຍີ ງັຈະຕອ້ງຮູຈ້ ກັ ຕໍານສິ ົ ່ງຂ່າວ, ກໍ ່ສາ້ງຊ່ ວຍເຫ ອ ເຊີ ່ ງກນັ ແລະ ກນັດວ້ ຍຄວາມຈງີໃຈເພ ່ ອ ພອ້ມກນັກາ້ວໜາ້. ການຂາດຄວາມສາມກັ ຄຈີະບໍ ່ມຜີນົ ດຫີ ຍງັໝດົຕໍ ່ຕນົ ເອງ ແລະ ທຸກຄນົ ຊໍ ້າບໍ ່ໜໍາຍງັຈະນໍາເອາົຄວາມເສຍຫາຍ ແລະ ຄວາມເດອຶດຮອ້ ນມາໃຫແ້ກ່ເຮາົເອງ ສຸພາສດິບດົ ໜ ່ ງຍງັສັ ່ງສອນໄວວ້່າ: ໂຮມກນັ ເຮາົຢ່ ູ ແຕກໝ່ ູເຮາົຕາຍ ນັນ້ກໍ ່ ສະແດງວ່າຖາ້ຂາດຄວາມສາມມກັ ຄແີລວ້ ພວກເຮາົຈະຢ່ ູນໍາໝ່ ູຄ່ ູແລະ ສງັຄມົ ບໍ ່ ໄດ້ ຖາ້ຢ່ ູນໍາໝ່ ູຄ່ ູແລະ ສງັຄມົ ບໍ ່ ໄດ້ ເຮາົຈະຢ່ ູໃດຢ້່ າງໃດ ເພາະທຸກຄນົ ລວ້ ນແຕ່ອາໃສສງັຄມົ , ອາໃສເຊີ ່ ງກນັ ແລະ ກນັ ໃນການເຮດັ ວຍກງານກໍ ່ ເໝອ ນກນັ ຖາ້ຂາດຄວາມສາມກັ ຄແີລວ້ ກໍ ່ຍາກທີ ່ ຈະໄດຮ້ ບັ ຜນົ ສໍາເລດັ ລງົຢ່ າງງ່າຍດາຍ. ເຊັ ່ນດຽວກນັ ກບັ ຢາກໃຫປ້ ະເທດຊາດ ຈະເລນີກາ້ວໜາ້ບໍ ່ ແມ່ນເຮາົຄນົດຽວຈະສາ້ງປະເທດຊາດໄດ້ມນັກໍ ່ຕອ້ງຮຽກຮອ້ງໃຫທ້ ຸກຄນົພາຍໃນຊາດພອ້ມພຽງຮຽງ ໜາ້ກນັຊ່ວຍກນັ ເຮດັ ໂຮມກນັສາ້ງ. ສະນັນ້ ຈີ ່ ງເວົ ້າໄດວ້່າ ຄວາມສາມກັ ຄເີປັນສີ ່ ງປະເສດີສຸດສໍາລບັທຸກຄນົ ເຊີ ່ ງສຸພາສດິ ໄດສ້ ັ ່ງສອນໃຫທ້ ຸກຄນົມີ ຄວາມສາມກັ ຄີໂດຍສະເພາະນກັ ຮຽນພວກເຮາົຫຍີ ່ ງມຄີວາມສໍາຄນັຢ່ າງຫ ວງຫ າຍ ເຮາົທຸກຄນົຄວນເຝີກຝົນໃຫຕ້ ນົ ເອງ ມນີໍ ້າໃຈສາມກັ ຄີຮູຮ້ກັ ແພງຊ່ວຍເຫ ອ ໝ່ຄູ ່ ູຢ່ າງຈງີໃຈ ເພ ່ອພອ້ມກນັກາ້ວໜາ້ ທໍາຕນົ ໃຫເ້ປັນຄນົດ,ີມຄີຸນສມົ ບດັດີເປັນ ທີ ່ຮກັ ແພງຂອງໝ່ຄູ ່ ູແລະ ຄູ-ອາຈານ.

112 ບດົຕວົຢ່ າງ 2: ຫວົບດົ ຄໍເວົ ້າຂອງທ່ານນໂິກລາຍ “ສີ ່ ງທີ ່ ແພງກົ ່ວໝ່ ແູ ມ່ນຊວີດິ ” ກ. ຕັ ້ງບນັຫາ. ທຸກໆຄນົທີ ່ ເກດີຂ ້ນມາໃຜໆກໍ ່ຮກັ ຊວີດິຂອງຕນົ ເອງ ແຕ່ຈະຮກັ ຊວີດິຂອງຕນົຄແ ນວໃດຈາກນັນ້ແລວ້ ຈະຮກັ ຊວີດິຂອງໃຜຕ ່ມອກີຈີ ່ ງຈະສມົ ກບັຄໍາເວົ ້າຂອງທ່ານ. ຂ. ແກບ້ນັຫາ. 1.ເປັນຫຍງັຈີ ່ ງເວາົວ່າ ສີ ່ ງທີ ່ ແພງກົ ່ວໝ່ ແູ ມ່ນຊວີດິ ພວກເຮາົມຊີວີດິພຽງເທ ່ອດຽວ ກ່ອນຈະຫ ບັຕານອນລງົໄປຄວນສາ້ງ ອນັ ໃດແດ່ ແກ່ວລິະກໍາໃຫສ້ງັຄມົ . -ທຸກຄນົຮກັ ຊວີດິຂອງຕນົ ເອງ -ໃຜໆກໍ ່ຢາກມຊີວີດິທີ ່ ເຕມັ ໄປດວ້ ຍຄວາມຜາສຸກ 2.ພວກຊນົກດົຂີ ່ຂຸດຮດິຖກ ຊວີດິຄແ ນວໃດ -ຊວີດິຄນົອ ່ນເປັນຊວີດິທີ ່ມຄີຸນຄ່າເທົ ່າກບັວດັຖຸສີ ່ ງຂອງ -ບູຊາເງນີຄໍາເປັນພະເຈົ ້າ ເພ ່ອສາມາດແລກປ່ ຽນທຸກສີ ່ ງທຸກຢ່ າງຕະຫ ອດຮອດຊວີດິມນັ ໄດດູ້ຖູກຊວີດິຂອງຊາວຜູ້ ອອກແຮງງານພານໃຕກ້ ດົໝາຍປ່ າເຖ ່ ອນຂອງພວກເຂາົ. 3.ຊນົຊັນ້ຊາວຜູອ້ ອກແຮງງານຖຊ ວີດິຄແ ນວໃດ? -ຊວີດິ ເປັນສີ ່ ງທີ ່ມຄີຸນຄ່າລາຄາແພງ ເຊີ ່ ງແມ່ນຊວີດິຂອງຊາວຜູອ້ ອກແຮງງານທຸກຊວີດິຈດິໃຈແມ່ນອຸທດິໃຫແ້ກ່ການ ປະຕວິດັ ແລະ ປະເທດຊາດ. -ຊວີດິບໍ ່ມຄີວາມໝາຍແມ່ນຊວີດິແນວໃດ? ແມ່ນພວກຊນົຊັນ້ກດົຂີ ່ຂູດຮດິບໍ ່ມກັ ອອກແຮງງານ. -ຕອ້ງເຝີກຝົນຕນົ ເອງໃຫມ້ ຄີຸນສມົ ບດັປະຕວີດັ ດໍາລງົຊວີດິແບບປອດໃສຂາວສະອາດ ຕັ ້ງໜາ້ປະຕບີດັໜາ້ທີ ່ ຊາດ ແລະ ປະຊນົມອບໝາຍໃຫ.້ ຄ. ສະຫູ ບ -ຊວີດິຈະມຄີຸນຄ່າລາຄາແພງກໍ ່ຕໍ ່ພວກເຮາົອຸທດິ ເພ ່ອຊາດເພ ່ອປະຊາຊນົ -ສະແດງຄວາມຮູສ້ກຶ ຕໍ ່ບດົ ນໍາເອາົຫວົບດົມາອດັທາ້ຍ. ບດົແຕ່ງຕວົຢ່ າງ ສີ ່ ງທີ ່ ແພງກວ່າໝ່ ແູ ມ່ນຊວິດິ ໃນໂລກນີມ້ ນັສ່າງມຫີ າຍອນັຫ າຍແນວທີ ່ ເຮດັ ໃຫພ້ ວກເຮາົມຄີວາມສະເທອ ນໃຈ ແຕ່ສີ ່ ງທີ ່ ເຮາົແພງກວ່າໝ່ ູນັນ້ ແມ່ນ ຊວີດິ ຄວາມຮກັ ແພງຂອງຕນົ ຕໍ ່ຊວີດິ ມນັບໍ ່ ອາດສາມາດອ່ານໄດໝ້ ດົ ແລະບໍ ່ມສີ ີ ່ ງໃດປຽບທຽບໄດ້ເວົ ້າແນວນີກ້ ໍ ່ ບໍ ່ ແມ່ນວ່າ ອນັ ໃດແມ່ນຊວີດິຈະຮກັ ໝດົ ໂລດ ຊວີດິທີ ່ ພວກເຮາົຮກັ ແພງກວ່າໝ່ ູແມ່ນ ແມ່ນຊວີດິຂອງປະຊາຊນົ ຊາວຜູ້ ອອກແຮງງານ ຕໍ ່ ກບັ ບນັ ຫານີ ້ທ່ານ ມກັ ຊນິ ກອກກີເວົ ້າວ່າ ຄນົ ແມ່ ນແກວ້ ປະເສີດທີ ່ ບໍ ່ ທນັ ປ່ ຽນເນ ້ອໃນແມ່ ນຄົນ

113 ປະຕວິດັ ຕໍ ່ຄວາມຮກັ ແພງດັ ່ງກ່າວນີ ້ພວກເຮາົສຸດແສນທີ ່ ພາກພູມໃຈທີ ່ມໝີ ່ ູເພ ່ອນຜູປ້ ະເສດີ ມເີວທະກໍາອນັ ເລກີ ເຊີ ່ ງ ແລະ ຕັ ້ງບນັຫາໃຫພ້ ວກເຮາົນັນ້ ແມ່ນນກັ ປະພນັນໂິກລາຍ ທ່ານ ໄດເ້ວົ ້າວ່າ “ສີ ່ ງທີ ່ ແພງກວ່າໝ່ ແູ ມ່ນຊວີດິ ”. ຕໍ ່ກບັ ຄໍາເວົ ້າຂອງທ່ານ ນໂິກລາຍເຮດັ ໃຫພ້ ວກເຮາົຄົນ້ ຄດິ ຕກຶ ຕອງ ຢ່ າງສະນໜຸກສະໜານ ຄວາມຈງີມນັ ກໍ ່ ແມ່ນແນວນັນ້ ວດັຖຸທຸກສີ ່ ງ ແລະ ປະກດົການທຸກຢ່ າງ ມນັບໍ ່ມອີນັ ໃດສູງກວ່າຊວີດິຂອງຄນົ ເຮາົ ຖາ້ມະນຸດກໍ ່ຕອ້ງແກງ້ ແຍງ້ຄນົ ຢ່ ູໃນຊນົ ຊັນ້. ຍງັມຄີນົ ຈໍານວນໜ ່ ງພດັມຈີດິໃຈຕ່າງກບັຊນົຊັນ້ ກໍາມະຊບີ ນັນ້ ແມ່ນຄນົທີ ່ ນອນຢ່ ູໃນຊນົ ຊັນ້ຂຸດ ຮດິຖາ້ເສຍດາຍຄນົ ຈໍາພວກນີ ້ ເຂົ ້າບໍ ່ ຮູວ່າຊວີດິ ຄແ ນວໃດເຂົ ້າຖ ວ່າ ຊວີດິ ແມ່ນສີ ່ ງທີ ່ ຕໍ ່າຕອ້ ຍ ກວ່າສີ ່ ງອ ່ ນໆ ຊວີດິ ຂອງ ພວກເຂາົແມ່ນພາຍໃຕສ້ ີ ່ ງດັຖຸເງນີຄໍາແມ່ນມວີນິ ຍາຍ ເງນີແມ່ນພະເຈົ ້າ ເຂາົແພງເງນີກວ່າແພງຊວີ ດິ ຄວາມງາມຂອງ ພວກເຂົາແມ່ ນສີ ່ ງທີ ່ ຊົ ່ ວຮາ້ຍ.ເນົ ່າເໝັນທີ ່ ສຸດ ສໍາລັບຄົນທີ ່ ໃຫມ້ າເປັນມະນຸດອັນແທຈ້ ີງນັນ້ ແມ່ ນຊົນຊັນ້ ຊາວຜູ້ ອອກແຮງງານ ເພາະຊນົ ຊັນ້ ນີ ້ ເຂາົຖ ວ່າ ຊີວດິ ແມ່ ນກອ້ ນທນຶ ອນັ ປະເສດິ ຂອງມວນມະນຸດ ແມ່ ນສີ ່ ງທີ ່ ສູງສຸດຂອງ ສງັຄມົ ເພາະວ່າ ຄນົ ແມ່ນໃຈກາງຂອງສງັຄມົ ໃຜໆກໍ ່ຄນົ ຮູດ້ ແີລວ້ ວ່າ ບໍ ່ມຊີວີດິອກີ 2 ເທ ່ອ ຊວີດິຂອງພວກເຮາົປະກດົ ຂ ້ນຢ່ ູໃນບນົ ໜາ້ໂລກອນັມະຫາສານນີ ້ພວກເຮາົຈະໄດຊ້ ມົ ພາບ ອນັ ເປັນໜາ້ອອນຊອນໃຈ ແລະ ພບົກບັບນັຫາທີ ່ໜາ້ ສງົສານ ສະນັນ້ ຊວີດິຂອງຄນົ ແມ່ນເປັນໜາ້ອດັ ສະຈນັ ແປກປະຫ າດ ແລະ ກໍ ່ ເປັນມູນພາກໜ ່ ງທີ ່ ເຫ ມ້ ໃສກວ່າໝ່ ູເມ ່ອ ເປັນຄແ ນວນັນ້ ພວກເຮາົຕອ້ງຄດິວ່າ ຊວີດິຢ່ ູໃນສງັຄມົ ໜ ່ ງໆ ກໍ ່ຕອ້ງໃຫມ້ ຄີວາມໝາຍ ຕອ້ງສາດປະຫວດັ ສາດໃຫແ້ກ່ ສງັຄມົ ພວກເຮາົລອງຕັ ້ງຄໍາຖາມ ໆຕນົ ເອງເບີ ່ ງດູວ່າ ຕອ້ ງມຊີວີດິ ແນວໃດ, ຄວນຕາຍແນວໃດ ເພ ່ ອບໍ ່ ໃຫກ້ ນິ ແໜງຕໍ ່ ຊວີດິ ອນັ ຕໍ ່າຕອ້ ຍ ຂອງຕນົ ນີ ້ແມ່ນສຸດໃຈທີ ່ ນໂິກລາຍຢາກເວົ ້າ. ນໍາພວກເຮາົ ພວກເຮາົຂໍອະທບິ າຍດວ້ ຍຄວາມແຈ່ມ ແຈງ້ແນວນີ ້ ເມ ່ອເວົ ້າເຖີງຊວີດິຂອງຄນົ ເຮາົບໍ ່ ແມ່ນວ່າ ມນັຈະເກດີ, ຈະໃຫຍ່ຂ ້ນມາເອງ ເຮາົໃຫຍ່ສູງ ສູງໜາ້ຈນົມາເຖີງ ປານນີ ້ກໍ ່ຍອ້ນໄດຮ້ ບັການລຽ້ງດູເບີ ່ ງແຍກ ຈາກຜູເ້ປັນພໍ ່ , ເປັນແມ່ ຈາກສງັຄມົ ຈາກການປະຕບິດັຂອງພໍ ່ ແມ່, ພໍ ່ ແມ່ ໄດ້ ເສຍສະຫ ະເລອ ດເນ ້ອ ເຮ ່ອໄຄເພ ່ອທະໜອມພອ້ ມພຽງການປະຕບິດັ ແລະ ສງັຄມົ ກໍ ່ ໄດອ້ໍານວຍຄວາມສະດວກແລະ ໄດໂ້ອມອອ້ມເອາົຊວີດິ ຂອງພວກເຮາົ ຜ່ານກະແສຟອງ, ພະຍຸ ບໍ ່ຈກັ ວ່າເທົ ່າໃດການປະຕວິດັ ໄດທ້ ະນຸບໍາລູງ ໄດຊ້ ບີອກ ວທິ ດີໍາລງົຊວີດິ ໃຫພ້ ວກເຮາົ ດັ ່ງນັນ້ກໍ ່ບຸນຄຸນອນັປະເສດີ ດັ ່ງກ່າວ ພວກເຮາົບໍ ່ຄວນເມນີເສຍີ ແລະ ຖເ ບາົ ພອ້ມກນັນັນ້ ກໍ ່ຕອ້ ງຮບັ ຮູວ້່າ ຊວີດິ ຂອງພວກເຮາົ ແມ່ນລະອດິ ລະອຽ້ດແລະ ຫຍຸງ້ຍາກສບັ ສນົ ທີ ່ ສຸດສະນັນ້ ພວກເຮາົບໍ ່ ຄວນອ່ ອນ ນອ້ ຍຕໍ ່ສີ ່ ງທີ ່ຫຍຸງ້ຍາກ ກນັດານ ບໍ ່ ຄວນທໍຖ້ ອຍຕໍ ່ສີ ່ ງທີ ່ ຜດິພາດ ໃນຊວີດິບໍ ່ ຄວນສ່ ຽງໄພ ຕໍ ່ສີ ່ ງທີ ່ ບໍ ່ມຄີວາມໝາຍບໍ ່ຄວນ ປ່ ອຍປະໃຫຊ້ ວີດິ ເລ ່ອນລອຍ, ໄປຕາມລໍາພງັໃຈ ແລະ ປະໃຫມ້ ນັລ່ ອງກາຍ ເສຍຫາຍໄປແບບດາຍເປົ ່ າ ຕໍ ່ບນັຫານີ ້ລູງ ປະທານປະເທດພວກເຮາົກໍ ່ ໄດຕ້ ກັ ເຕອ ນວ່າ: ມຊີວີດິກໍ ່ ໃຫມ້ ຄີວາມໝາຍ ຕາຍໄປກໍ ່ ໃຫສ້ ມົ ກຽດ ເພາະຊວີດິມຂີອບ ເຂດຈາໍກດັສະນັນ້ພວກເຮາົຕອ້ງໃຫຊ້ ວີດິຂອງຕນົສດົຊ ້ນ, ແຈ່ມໃສຢ່ ູສະເໜຢີາກເຮດັ ໄດຄ້ ແ ນວນັນ້ພວກເຮາົຕອ້ງຖາມ ຕນົ ເອງອກີ ວ່າ ຄວນເຮດັ ແນວໃດ, ຈະເອາົອນັ ໃດ ມາເປັນອຸດມົ ຄະຕິແຕ່ພວກເຮາົພດັ ແມ່ນຄນົ ໃນຍກົ ປະຕວິດັ ພວກ ເຮາົຕອ້ ງມຄີຸນສມົ ບດັ ສນິທໍາປະຕວິ ດັ ມາເປັນອຸດມົ ຄະຕແິລະ ເປັນມາດຖານໃຫແ້ກ່ຊວີດິ ຂອງຕນົ ພວກເຮາົທງັໝດົ ຄວນດໃີຈທີ ່ສຸດ ທີ ່ ໄດປ້ ະກດົຕວົຂ ້ນໃນສະໄໝນີ ້ ເພາະວ່າມນັແມ່ນໄລຍະທີ ່ມກີ ຽດສະຫງ່າລ ່ນກົ ່ວໃນໄລຍະອ ່ນໆ ຜ່ານ ມາຊວີດິ ໃນນາທີ1 ກໍ ່ບໍ ່ ຄວນປ່ ອຍໃຫຊ້ ວີດິ ຕກົ ຢ່ ູໃນບວກຕມົ ທີ ່ ເນົ ່າເໝນັ ບໍ ່ ໃຫສ້ ງັຄມົ ເບີອ ນ່າຍ ກຽດຊງັກງົກນັ ຂາ້ມ ຕອ້ ງເຮດັ ໃຫສ້ ງັຄມົ ໄວເ້ນ ້ອເຊ ່ ອໃຈໃຫສ້ ມົ ກຽດວ່າຕົນ້ ນອນ ຢ່ ູໃນຍກົ ສະໄໝທີ ່ ສະຫງ່າອງົອາດ ພວກເຮາົຕອ້ ງເສຍ ຊວີດິ ໄປຕາມອຸດມົ ຄະຕຂິອງພກັ ຢ່ າງແທຈ້ງີຈນົຮອດເວລາຫ ບັ ຕາ ແລະ ຢຽດມໄ ປແລວ້ ກໍ ່ຕາມ ຊ ່ສຽງຂອງພວກເຮາົກໍ ່

114 ຕອ້ງຕດິພນັຢ່ ູໃນດວງໃຈຂອງມວນມະນຸດ ຜູທ້ ີ ່ ເປັນທໍາຕະຫ ອດໄປ ຕອ້ງພດັສ,ີຫ ໍ ່ລຽ້ງໃຫຊ້ ວີດິ ເສາະໃສສະຫງ່າງາມມີ ຊວີດິຊວີາ ປຽບດັ ່ງຊວີດິຂອງທ່ານ ກາກມກັ , ອງັແອນ ທ່ານ ໄກ່ສອນ ພມົ ວຫິ ານ ແລະ ວລິະບູລຸດຜູອ້ ່ນໆ ... ເຖີ ່ ງວ່າ ວນິຍານຂອງບນັພະບູລຸດດັ ່ງກ່າວ ໄດລ້າຈາກພວກເຮາົໄປແລວ້ຫ າຍປີກໍ ່ຕາມແຕ່ແນວຄດິ ແລະ ອຸດມົ ຄະຕຂິອງເພີ ່ນ ຍງັ ຟົດພ ້ນ ໄດຮຸ້່ງໃສຢ່ ູໃນດວງໃຈຂອງພວກເຮາົຕະຫ ອດໄປ ໃນປັດຈບຸ ນັ ຊ ່ສຽງຂອງເພີ ່ ນກໍ ່ຍງັຕດິແໜນ້ ຢ່ ູໃນແນວຄດິຈດິ ສໍານກຶ ຂອງພວກເຮາົຢ່ ູເຖີງວ່າບນັ ພະບູລຸດໄດຈ້າກລາໂລກໄປແລວ້ ໂດຍບໍ ່ມຄີວາມກນີແໜງ ຍອ້ ນບນັ ດາທ່ານໄດສ້າ້ງ ປະຫວດັສາດໃຫແ້ກ່ສງັຄມົ ມະນຸດຢ່ າງມະຫາສານ.ມາຮອດນີພ້ ວກເຮາົຄດິແນວໃດ ເຮາົຄວນລະອາຍຕໍ ່ຊວີດິ ເຮາົເດເຮາົ ເປັນຄນົ ຍກົ ປະຕວິດັ ຕອ້ງບນັ ຈຄຸ ຸນນະພາບອນັ ດງີາມເຖີງເວລາຕາຍຕອ້ງຊອກຄວາມຕາຍທີ ່ ສມົ ກຽດ ຕາຍດວ້ ຍຄວາມ ສະຫງ່າອງົອາດຄ ສທີ ອງ ສະຫາຍວຽດວນັ ໂຈດ ຊ ່ສຽງຂອງເພີ ່ ນຍງັສວຍງາມຢ່ ູໃນໜາ້ປະຫວດັ ສາດແລະ ປະຊາຊນົກໍ ່ ຍງັໄຫວອ້ າໄລຢ່ ູທຸກມ ກ້ ງົກນັຂາ້ມກບັຄນົ ຈໍານວນໜ ່ ງຕະຫູອດຊວີດິຂອງເຂາົແມ່ນເຮດັ ໃຫມ້ ວນມະນຸດສາບແຊ່ງ ເຖີງ ຕາຍໄປແລວ້ກໍ ່ຍງັໄດຍ້ ນີແຕ່ສີ ່ ງທີ ່ບໍ ່ດເີຊັ ່ນ: ຝາຊດິຮດິແລ ປົງປົດ, ເພາະຄນົຈາໍພວກນີ ້ລອງຖາມຄນົທງັຫ າຍເບີ ່ ງດູວ່າ ມີ ໃຜສນັ ລະເສນີ ເຂາົ, ມໃີຜແດ່ ຮກັ ແພງ ແລະ ຄດິ ຮອດເຂາົເຊ ່ ອແນ່ ວ່ານອກຈາກໄມມ້ ເ ຂາົເທົ ່ານັນ້ ເພາະຄນົ ຈໍາພວກນີ ້ ເຂາົອາບໄປດວ້ ຍທາດເບ ່ ອອນັ ເປີ ້ ເປ ້ອນ ແລະ ເນົ ່າເໝນັ ທີ ່ ສຸດມາຮອດນີ ້ນໂິກລາຍໄດຊ້ ີ ້ໃຫເ້ຮາົເຫນັ ເສັນ້ ທາງເດນີອນັ ສະຫວ່າງສະໄຫວ ສະນັນ້ ພວກເຮາົຕອ້ງເດນີຕາມເສັນ້ທາງອນັ ສະຫວາດ ສະເຫວຍີ ເດນີຕາມອຸດມົ ຄະຕຂິອງພກັ ຊນົ ຊັນ້ ກໍາມະຊບີ ພວກເຮາົຕອ້ງຮູວ້່າ ກຽດແມ່ນຢ່ ູໃສ ອນັ ໃດແມ່ນກຽດ ພວກເຮາົຕອ້ງເອກອາ້ງ ໃນຊວີດິຂອງຕນົ ຕອ້ງຮູ້ ເອາົກໍາລງັແຮງທງັໝດົ ຮບັ ໃຊສ້ງັຄມົ ຄດ ັ ່ງຊວີດິຂອງທ່ານປະທານປະເທດພວກເຮາົມນັ ເປັນຮູບພາບສນັ ຍາລກັ ໃຫແ້ກ່ ຄນົ ລາວທງັຊາດ.ເພາະຊວີດິຂອງເພີ ່ ນ ແມ່ນເພ ່ອພາລະກດີປົດປ່ ອຍຊາດພວກເຮາົຕອ້ງຊູບຫ ໍ ່ ໃຫວ້ ຍິ ານ ຄດ ັ ່ງຊວີດິຂອງ ທ່ານຜູປ້ ະເສດີຂອງພວກເຮາົ ເຮາົບໍ ່ຄວນເສຍດາຍເຮ ່ອແຮງ ມຊີວີດິ ແລະ ໃຫຊ້ ີ ້ນຊວີດິຢ່ ູໃນພະລະກດິປະຕວິດັນີ ້ແມ່ນ ສມົ ກຽດທີ ່ ສຸດຄດ ັ ່ງຊີວດິ ຂອງສະຫາຍສທີ ອງນີ ້ແມ່ນກຽດ ແລະ ສກັ ສໃີນຊວີດິ ດຽວດຽວນີ ້ຊີວດິ ພວກເຮາົຍງັອ່ ອນ ນອ້ ຍທີ ່ ສຸດ ອະນາຄດົ ຍງັຍາວນານພວກເຮາົດໃີຈທີ ່ ຍງັຈະໄດປ້ ະກອບທງັກາຍ ແລະ ຈດິໃຈເພ ່ອເສມີ ຂະຫຍາຍ ແລະ ກໍາສາ້ງປະເທດຊາດເຮດັ ໃຫປ້ ະເທດຊາດເປັນປະເທດສວີໄິລຮຸ່ງເຮອ ງ ນໂິກລາຍເອຍີ ເຈົ ້າຊ່າງມຄີໍາເວົ ້າທີ ່ ເປັນໜາ້ສກັ ກະລະບູຊານະ ຄໍາເວົ ້ານັນ້ມນັບນັ ຈໄຸ ປດວ້ ຍອຸດມົ ຄະຕຂິ ອງ ພກັ ເພ ່ອຕກັ ເຕອ ນມວນມະນຸດທງັຫ າຍໃຫພ້ ວກເຮາົມອີຸດມົ ຄະຕອິນັ ສູງສົ ່ງມກີ ໍາລງັແຮງ ເວົ ້າສະເພາະແມ່ນເຮດັ ໃຫເ້ຮາົ ຮກັ ຊີວດິ ຕໍ ່ ບນັ ຫານີພ້ ວກເຮາົເວົ ້າຫຍໍສ້່າ ມຊີ ີວດິ ແມ່ ນເພ ່ ອຮບັ ໃຊຊ້ ນົ ຊັນ້ ຊາວຜູອ້ ອກແຮງງານເພ ່ ອປົດປ່ ອຍມວນ ມະນຸດ ສະນັນ້ ພວກເຮາົຊາວໝ່ ູມລາວເພ ່ ອພະລະກດິອນັ ສູງສົ ່ງເພ ່ ອສາ້ງປະເທດຊາດເຖີງຈະພບົ ກະແສພະຍຸໃດໆກໍ ່ ຕາມພວກເຮມົ ຈະຜ່ານຂາ້ມມາ ແລະ ຈະບໍລສິຸດຕໍ ່ຊນົຊັນ້ຕນົ ດັ ່ງຄໍາເວົ ້າທີ ່ວ່າ: ສີ ່ ງທີ ່ ແພງກວ່າໝ່ ແູ ມ່ນຊວີດິ ບດົອ່ານເພີ ່ມ ບດົອະທບິາຍທົ ່ວໄປປະເພນ ີ ປະເພນີກບັວດັທະນະທໍາຄກ ນັ ຫ ວ ່າຕ່າງກນັ? ປະເພດນໝີ າຍເຖງີສີ ່ ງທີ ່ ເຮດັສບ ຕໍ ່ກນັມາແຕ່ເຫງີນານແລວ້ ເຊັ ່ນ: ປະເພນກີ ານບວດ, ແຕ່ງດອງ ປະເພນໃີດທີ ່ດງີາມແມ່ນປະຕບີດັສບ ຕໍ ່ກນັມາແຕ່ເຫງີນານແລວ້ ເຊັ ່ນ: ບຸນປີໃໝ່ (

115 ກຸດສງົການ) ສງົນໍ ້າຜູເ້ຖົ ້າຜູແ້ກ່, ຜູເ້ປັນພໍ ່ , ເປັນແມ່ ເພ ່ອຂໍພອນຂໍໄຊ ເຊີ ່ ງມຄີວາມໝາຍກວ້າງຂວາງໄດກ້ ວມລວມທາງ ດາ້ນວກັ ຖຸ ແລະ ຈດິໃຈ. ເມ ່ອເວົ ້າເຖງີປະເພນແີລວ້ ແມ່ນສາມາດແບ່ງອອກເປັນ 3 ພາກສ່ວນຄ ຈາຮດິປະເພນ,ີຂະນມົ ປະເພນີແລະ ທໍານຽມ ປະເພນ.ີ ຈາຮດິປະເພນ ີ ໝາຍເຖງີປະເພນທີ ີ ່ກ່ ຽວຂອ້ງກບັ ເລ ່ອງສນິທໍາ ຖາ້ໃຜບໍ ່ປະຕບີດັຕາມຈາຮດິປະເພນຖີ ວ ່າ ຜດິສນິທໍາເຊັ ່ນ: ລູກຕອ້ງມີ ຄວາມກະຕນັຍູກະຕະເວທີແລະ ຄບົລບົນມົ ນອ້ມຕໍ ່ພໍ ່ ແມ່. ຖາ້ຫາກວ່າລູກຄນົ ໃດບໍ ່ລຽ້ງດູພໍ ່ ແມ່ ເມ ່ອເພີ ່ນເຖົ ້າແກ່ ຊະລາ ຄນົຜູນ້ ັນ້ຕອ້ງໄດຮ້ ບັການຕສິນີ ນນິທາ ຈາກໝ່ຄູ ່ ູກໍ ່ຄຄ ນົທງັຫ າຍ. ຂະນບົປະເພນ ີ ໝາຍເຖງີປະເພນທີ ີ ່ປະຕບີດັກນັມາຢ່ າງມແີບບແຜນ ເຊັ ່ນ: ປະເພນີແຕ່ງດອງ (ກນີດອງ) ປະເພນທີ ີ ່ມລີະບຽບ ແບບແຜນເຊັ ່ນນບີາງເທ ່ອກໍ ່ ເອີ ້ນວ່າ ພທິ ີເຊັ ່ນ ພທິ ແີຕ່ງດອງ ພທິ ທີ ໍາລາບາສສີ່ ູຂວນັ ພທິ ສີ່ ູຂໍບ່າວສາວ ພທິ ຂີ ້ນເຮອ ນໃໝ່ ແລະ ອ ່ນໆ... ທໍານຽມປະເພນ ີ ໝາຍເຖງີປະເພນທິ ີ ່ຄນົທົ ່ວໄປ ນຍິມົ ຊມົ ຊອບສບ ທອດປະຕບີດັກນັມາ ຖາ້ຜູໃ້ດປະຕບີດັຕາມກໍ ່ຖວ ່າ ມມີ າລະຍາດທີ ່ມີ ຄຸນສມົ ບດັດີເຊັ ່ນ: ການຖາມສະບາຍດີເມ ່ອພບົພໍກ້ ນັ ແລະ ທໍາຄວາມເຄາົລບົນບັຖ ເປັນຕົນ້. ປະເພນທີ ງັ 3 ປະເພດທີ ່ ເລົ ່າມານີ ້ຖາ້ເປັນປະເພນທີ ີ ່ຄນົລາວທົ ່ວປະເທດທີ ່ ນຍີມົ ຊມົ ຊອບພາກນັປະພດຶປະຕບິດັ ເຮາົກໍ ່ ຖວ ່າເປັນປະເພນຂີອງຊາດ ແລະ ກໍາຖວ ່າເປັນວດັທະນະທໍາຂອງຊາດນອກຈາກນີ ້ແລວ້ກໍ ່ຍງັເປັນປະເພນສີະເພາະຂອງ ແຕ່ລະທອ້ງຖີ ່ ນ ເຊັ ່ນ: ປະເພນສີ່ ູຂວັນງວົ, ຄວາຍ. ການທີ ່ຊາວນາເປັນເຈົ ້າຂອງງວົຄວາຍໄດປ້ ະກອບປະເພນນີ ີ ້ຂ ້ນ ກໍ ່ ເພ ່ອລະນກຶ ເຖງີບຸນຄຸນຂອງສດັລຽ້ງທີ ່ ໄດອ້ ອກແຮງ ງານດງ ແກ່ຄາດ, ແກ່ ໄຖ ຊ່ວຍເຮ ່ອຊ່ວຍແຮງຄນົ . ດັ ່ງນນັ ຈງີໄດຈ້ ດັພທິ ນີ ີ ້ຂ ້ນ ຂໍໂທດທີ ່ ໄດທ້ ບູ ຕີດາວ່າໃນຄະນະທີ ່ດງ ຄາດ, ແກໄຖການເຮດັ ເຊັ ່ນນີ ້ ເປັນການສະແດງເຖີງ ຄວາມຮູບຸ້ນຄຸນກະຕນັຍູກະຕະເວທີຂອງມະນຸດ, ທີ ່ມຕີໍ ່ສດັ ເດຍລະສານ ແລະ ທງັເປັນການຕອບບຸນແທນຄຸນຕໍ ່ຜູທ້ ີ ່ມີ ຄຸນໂດຍທາງອອ້ມ. ປະເພນສີ່ ູຂວັນ ພາຍຫ ງັທີ ່ຊາວໄຮ່ , ຊາວນາ ໄດນ້ໍາເອາົເຂາົເຊີ ່ ງແມ່ນຜນົຜະລດິຂອງຕນົຂ ້ນໃສ່ເລົ ້າ ໃສ່ ເຍຍແລວ້, ຕອນເຊົ ້າຂອງມ ້ໃໝ່ ເຂາົເຈົ ້າຈີ ່ ງໄດນ້ໍາເອາົດອກໄມ,້ທບູ , ທຽນ ແລະ ເຫ ົ ້າໜ ່ ງແກວ້ ພອ້ມດວ້ ຍໄກ່ ໂຕໜ ່ ງນໍາໄປຮອດລານ ທີ ່ກອງເຂົ ້າເຄຍີ ກອງຢ່ ູນັນ້ ຈີ ່ ງຄ່ອຍເຊນີຂວນັ ເຂົ ້າ ໃຫຂ້ ້ນສ່ ູເລົ ້າສ່ ູເຍຍ. ການປະກອບພທິ ຂີອງຊາວໄຮ່ ຊາວນາ ແມ່ນຍອ້ນວ່າ ພວກເຂາົມຄີວາມເຊ ່ອຖເ ຂົ ້າທີ ່ ພວກເຂາົເຄຍີຮບັປະທານຢ່ ູທຸກ ວນັນີ ້ແມ່ນມເີທບທດິ , ຮກັ ສາປະຈາໍ ຢ່ ູມຊີ ່ວ່າ ແມ່ ໂພສບົ ປະເພນທີ ີ ່ກ່າວມານີ ້ກໍ ່ແມ່ນສີ ່ ງທີ ່ ບົ ່ງບອກເຖງີການຮບັຮູ້ ບຸນຄຸນຂອງຜູທ້ ີ ່ມພີະຄຸນຕໍ ່ຕນົ ເອງ

116 ການເອີ ່ຍປາກຄໍາວ່າເຂົ ້າ ອອກມາໃຜກໍ ່ຮບັຮູ້ແລະ ບໍ ່ສາມາດປະຕເິສດໄດ້ຢ່ າງເດດັຂາດ ເພາະວ່າ ເຂົ ້າຄປ ັດໃຈລຽ້ງ ຊວີດິ ແລະ ຊ່ວຍຊວີດິຂອງຄນົ ເຮາົ. ສະຫູ ບ ການແຕ່ງບດົ ອະທບິ າຍແມ່ນບດົ ແຕ່ງປະເພດໜ ່ ງເຊີ ່ ງໃຊທ້ ດິສະດີແລະ ການແຕ່ງຕວົ ຈງີມາອະທບິ າຍ ຫ ຊີ ້ແຈງ ດວ້ ຍເຫດຜນົ ກ່ ຽວກບັບນັຫາໃດໜ ່ ງເພ ່ອໃຫຜູ້ອ້່ານ,ຜູຟ້ ັງເຂົ ້າໃຈ ແລະ ເຊ ່ອໜັນ້ ຕໍ ່ບນັຫານັນ້. ເມ ່ອເຮາົຟັງຂ່າວ, ອ່ານ ໜງັສພ ມີ ຕ່າງໆ ມກັ ຈະພບົບດົອະທບີາຍເລອ ຍໆເຊັ ່ນ: ບດົອະທບີາຍການເມອ ງ, ບດົນໍາ, ບດົຄວາມ ແລະ ອ ່ນໆ ນອກ ນັນ້ ການອອກຄໍາຄດິ ເຫນັ , ການລາຍງານ, ການສດິ ສອນ, ການເປີກສາຫາລວ ຽກງານຕ່າງໆກໍ ່ຍງັຕອ້ ງໃຊກ້ ານອະທິ ບາຍ. ບດົອະທບິ າຍມຄີວາມສໍາຄນັແລະຈາໍ ເປັນໃນຊວີດິປະຈາໍ ວນັ .

117 ບດົທ5ີ ບດົພສິູດ 1. ຄວາມໝາຍຂອງບດົພສິູດ ການພສິູດແມ່ນບນັຫາໜ ່ ງທີ ່ສໍາຄນັ ແລະ ຈາໍ ເປັນ ຂາດບໍ ່ ໄດ້ກ່ອນຈະໃຫຜູ້ອ້ ່ນເຊ ່ອໝັໜ້ ສີ ່ ງໃດສີ ່ ງໜ ່ ງທີ ່ກະທໍາ ລງົ ໄປແລວ້ ນັນ້. ຈໍ ່ ເປັນຕອ້ງມກີ ານຍກົ ຫ ກັ ຖານ ຕວົ ຈງີມາອາ້ງອງີ ເພ ່ອເຮດັ ໃຫບ້ ນັຫານນັນ້ ຈະແຈງ້ ແລະ ໜາ້ເຊ ່ອຖ ໄດ.້ ໃນການຮຽນ-ການສອນກໍ ່ຍີ ່ ງມຄີວາມສໍາຄນັ ເຊັ ່ນດຽວກນັ ເພາະວນັຊ່ວຍໃຫຜູ້ຮ້ ຽນເຂົ ້າໃຈເຖງີຫ ກັ ການ, ວທິ ີ ການສາ້ງໂຄງຮ່າງ ຫ ຂະໜານແຕ່ງຕວົຈງີເພ ່ອຈະນໍາໄປສອນນກັ ຮຽນ. ການສອນບດົ ພສິ ູດ ມຄິວາມສໍາຄນັ ຫ າຍ ເພາະມນັ ໄດຊ້່ ວຍໃຫນ້ ກັ ຮຽນຮູຈ້ ກັ ໃນການຄົນ້ ຄດິ ທາງດາ້ນຫ ກັ ຖານ ຫ ເຫດຜນົ ຕວົ ຈງີເຂົ ້າໃນການແຕ່ງບດົ . ນອກນັນ້ ຍງັນໍາໃຊເ້ຂົ ້າໃນການຂຽນບດົ ຕ່າງໆ ເຊັ ່ນ ການຂຽນບດົ ເລົ ່າ ເລ ່ອງ ບດົ ໂອລ້ ມົ ສນົທະນາ, ບດົ ລາຍງານ, ບດົ ວເິຄາະ, ບດົ ປະພນັ ວນັ ນະຄະດີເພ ່ອໃຫບ້ ນັຫານັນ້ ຈະແຈງ້ ແລະ ເດັ ່ນ ຊດັຂ ້ນຕ ່ມ. ບດົ ພສິູດແມ່ນບດົ ແຕ່ງປະເພດໜ ່ ງ ເຊີ ່ ງໃຊຫ້ ກັ ຖານຕວົ ຈງີມາອາ້ງອງີ ແລະ ຢັ ້ງຢ ນລກັ ສະນະຕວົ ຈງີຂອງບນັ ຫາຕ່າງໆທີ ່ຍກົ ຂ ້ນມາພສິູດ ການພສິູດບນັຫາ ແມ່ນເຮດັ ໃຫບ້ ນັຫານັນ້ ຈະແຈງ້ຂ ້ນ ພອ້ມທງັງຢັ ້ງຢ ນເອາົບນັຫານັນ້. ໂດຍທົ ່ວໄປ ນອກຈາກບດົພສິູດແລວ້ ຢ່ ູໃນບດົອະທບິ າຍຕ່າງໆເຊັ ່ນ: ບດົອະທບິ າຍການເມອ ງ, ບດົອະທບິ າຍ ສງັຄມົ ຫ ບດົ ອະທບິ າຍວນັ ນະຄະດີຕອ້ ງການພສິ ູດຄກ ນັ ຕ່າງແຕ່ ວ່າພສິ ູດໜອ້ ຍ, ພສິ ູດຫ າຍ ເທົ ່ານັນ້ ບນັ ທີ ່ ນໍາມາ ພສິູດ ສ່ວນຫ າຍແມ່ນຄໍາສຸພາສດິ , ຄໍາຄມົ ຫ ຄໍາເວົ ້າຂອງບຸກຄນົຕ່າງໆ.(ສສີໝິ ຸດ ສສີມົ ບູນ ປິງຄໍາ ສສີຸວນັ ປີ2012 ໜ້ າ 74.) ບດົພສິູດແມ່ນບດົແຕ່ງປະເພດໜ ່ ງ ທີ ່ ໃຊຫ້ ກັ ຖານ ຫ ເຫດຜນົນທາງດາ້ນທດິສະດີແລະ ຄວົຈງີມາຢັ ້ງຢ ນບນັຫາໜ ່ ງໃຫ້ ຈະແຈງ້ ແລະເຊ ່ອຖໄ ດ.້ ໃນຊວີດິປະຈາໍ ວນັພວກເຮາົເຄຍີໃຊກ້ ານພສິູດເປັນປະຈາໍ ບໍ ່ວ່າຈະເປັນການເຫ ົ ່າເລ ່ອງ, ການສນົທະນາ, ການອະທບີາຍ, ການວຈິ ານ, ການລາຍງານ ແລະ ການວເິຄາະບດົປະພນັວນັນະຄະດີເປັນຕົນ້ ສະນັນ້ ບດົພສິູດຈີ ່ ງແມ່ນບດົ ແຕ່ງທີ ່ ສໍາຄນັບດົໜ ່ ງ ເຊີ ່ ງໄດນ້ໍາໃຊຫ້ າຍຢ່ ູໃນຊວີດິປະຈາໍ ວນັ ແລະ ວຍກງານການແຕ່ງບດົ ພສິູດ ບາງຄັ ້ງກໍ ່ ເປັນບດົ ພສິູດລວ້ ນໆ, ບາງຄັ ້ງກໍ ່ ເປັນບດົ ແຕ່ງທີ ່ມທີ ງັອະທບິ າຍ, ວຈິ ານ ແລະ ພສິູດ ຮ່ ວມຢ່ ູນໍາກນັ ແຕ່ ພາກສ່ວນພສິູດຕອ້ງກວມເ່ຶອາົອນັຕ່ສ່ວນຫ າຍກວ່າ ຈີ ່ ງຈະເປັນບດົພສິູດໄດ.້ ເພ ່ ອຢາກພສິ ູດບນັຫາໃດໜ ່ ງໃຫໄ້ດດ້ ,ີຜູແ້ ຕ່ງຈະຕອ້ ງເຂົ ້າໃຈຈດຸ ປະສງົ, ຄາດໝາຍ, ເນ ້ອໃນຄວາມໝາຍຂອງບນັຫາ ຢ່ າງຈະແຈງ້, ຄວນຕັ ້ງຄໍາຖາມວ່າ: ພສິ ູດຫຍງັ? ເພ ່ ອຫຍງັ? ຈະເອາົຫູກັ ຖານຫ ເຫດຜົນອນັ ໃດມາຢັ ້ງຢ ນ? ຢັ ້ງຢ ນ ແນວໃດ? ແລະ ວທິ ໃີດ? ເປັນຕົນ້. ຕວົຢ່ າງ:

118 ພສິູດເລ ່ອງ: ຜນົຮາ້ຍຂອງການຕດັ ໄມທ້ ໍາລາຍປ່ າ ຈດຸ ປະສງົ ເພ ່ອໃຫຜູ້ອ້່ານເຂົ ້າໃຈຜນົຮາ້ຍທີ ່ ເນ ່ອງມາຈາກການຕດັ ໄມທ້ ໍາລາຍປ່ າ ເນ ້ອໃນ: -ສະພາບການຕດັ ໄມທ້ ໍາລາຍປ່ າໃນປະເທດເຮາົ -ໄພແຫງ້ແລງ້ -ໄພນໍ ້າຖວ້ ມ -ຜນົສະທອ້ ນຕໍ ່ການສມົ ດູນທາງອາດກາດ ແລະ ສີ ່ ງແວດລອ້ມ ຫ ກັ ຖານ ຫ ເຫດຜນົ -ອາ້ງຫ ກັ ຖານຕວົຈງີເຊັ ່ນ: ສະຖຕີກິ່ ຽວກບັການຕດັ ໄມ,້ຜນົ ເສຍຈາກໄພແຫງ້ແລງ້, ນໍ ້າຖວ້ ມ, ອດຶຢາກເປັນຕົນ້. -ອາ້ງເຫດຜນົທາງດາ້ນທດິສະດກີ່ ຽວກບັຜນົຮາ້ຍການຕດັ ໄມທ້ ໍາລາຍປ່ າ. (ວຽງແກວ້ ນວນນະວງົ ບຸນຍໍພມົ ມະບຸດ ປີ1998. ໜາ້ 59,) ສະຫູ ບ ບດົພສິູດ ແມ່ນບດົແຕ່ງ ທີ ່ ໃຊຫ້ ກັຖານ ຫ ເຫດຜນົນທາງດາ້ນທດິສະດີແລະ ຄວົຈງີມາຢັ ້ງຢ ນບນັຫາໜ ່ ງໃຫ້ ຈະແຈງ້ ແລະເຊ ່ອຖໄ ດ.້ 2. ລະດບັຄາດໝາຍຂອງບດົພສິູດ ການແຕ່ງບດົພສິູດໜ ່ ງໆ ຈະຕອ້ງປະຕບິດັຕາມໄປຕາມຂັນ້ຕອນດັ ່ງນີ ້ : 4.1 ການຊອກລະດບັຄາດໝາຍຂອງຫວົບດົ ຊອກຮູລ້ ະດບັຄາດໝາຍກ່ອນອ ່ນໝດົຕອ້ງຮູວ້່າ: -ພສິູດຫຍງັ? (ຊອກຮູບ້ ນັຫາທີ ່ ເອາົມາພສິູດ) -ຈະເອາົຫກ ັຖານຕວົຈງີອນັ ໃດມາພສິູດ?(ຊອກຫູກັຖານຕວົຈງີ) -ພສິູດແນວໃດ? ວທິ ກີ ານອາ້ງຫກ ັຖານແນວໃດ ? ສະເໜຕີາມລໍາດບັແນວໃດ? ຊອກຮູເ້ນ ້ອໃນ ຕວົຢ່ າງ: ພສິູດຄໍາສຸພາສດິທີ ່ວ່າ: “ຢາກກນິໝາກຕອ້ງປູກຜນົ ຢາກເປັນຄນົຕອ້ງຮໍ ່າຮຽນຄວາມຮູ”້ ເນ ້ອໃນທີ ່ຕອ້ງການມາພສິູດມີສອງບນັຫາຄ:ຶ -ຢາກກນິໝາກຕອ້ງປູກຜນົ -ຢາກເປັນຄນົຕອ້ງຮໍ ່າຮຽນຄວາມຮູ້ ເນ ້ອໃນຕົນ້ ຕໍຂອງຄໍາສຸພາສດິນີ ້ແມ່ນ: ຢາກເປັນຄນົທີ ່ມຄີວາມຮູຄ້ ວາມສາມາດກໍ ່ຕອ້ງຮຽນ. 3. ອງົປະກອບຂອງບດົພສິູດ ພາກສ່ວນຕ່າງໆຊອງບດົພສິູດ ຕາມທໍາມະດາແລວ້ ບດົພສິູດກໍ ່ຄບ ດົແຕ່ງປະເພດອ ່ນໆ ເຊີ ່ ງປະກອບດວ້ ຍ 3 ພາກສ່ວນ ຄກ ນັກບັບດົແຕ່ງປະເພດອ ່ນໆ ຄ: ຕັ ້ງບນັຫາ, ແກໄ້ຂບນັຫາ ແລະ ສະຫູ ບບນັຫາ.

119 1. ຕັ ້ງບນັຫາ. ແມ່ນກ່າວໂດຍສງັລວມ ກ່ ຽວກບັບນັຫາຈະພສິູດເຊັ ່ນ: ສະພາບແວດລອ້ມ, ກາລະ, ເທສະ ແລະ ອ ່ນໆ 2.ແກບ້ນັຫາ ແມ່ນແກສ້ ີ ່ ງທໄີດຕ້ ັ ້ງໄວ້ຢ່ າງເປັນລະບບົຕໍ ່ ເນ ່ອງກນັ ໂດຍໃຊເ້ຫດຜນົ ແລະຫ ກັ ຖານຕວົຈງີມາອາ້ງອງີເຊັ ່ນ: -ໃຊເ້ຫດຜນົ ແລະ ຫູກັ ຖານຕວົຈງີມາອາ້ງອງີ ບນັຫາທີ1 ແລວ້ຫາຂໍສ້ ະຫູ ບຫຍໍ ້ -ໃຊເ້ຫຫດຜນົ ແລະ ຫ ກັ ຖານຕວົຈງີມາອາ້ງອງີບນັຫາທີ2 ແລວ້ຫາຂໍສ້ ະຫູ ບຫຍໍບ້ ນັຫານັນ້ ແລະ ຕໍ ່ໆໄປຈນົຈບົ 3.ສະຫູ ບ ແມ່ນການສະຫູ ບຜນົພສິູດ ຫ ຜນົການສະແດງຄວາມຄດິ ເຫນັສ່ວນຕວົ ກ່ ຽວກບັບນັຫາພສິູດ ແລະ ຊີ ້ຊ່ອງທາງ ໄວໃ້ຫ້ ຄດິຢ່ າງໃດຢ່ າງໜ ່ ງ. ນອກຈາກນີ ້ຖາ້ຢາກເນັນ້ໜກັ ບນັຫາສໍາຄນັກໍ ່ ເຮດັ ໄດ.້ ສີ ່ ງທີ ່ຄວນເອາົໃຈໃສ່ ບດົພສິູດກໍ ່ຕອ້ງການໃຊກ້ ານອະທບິ າຍ ຄກ ນັກບັບດົອະທບິ າຍກໍ ່ຕອ້ງການໃຊກ້ ານພສິູດພຽງແຕ່ຕອ້ງການນອ້ຍຫ າຍ ເທົ ່ານັນ້. ສໍາລບັພາກສ່ວນຕັ ້ງບນັຫາ ແລະ ສະຫູ ບບນັຫາ ຄກ ນັກບັບດົອະທບິ າຍຫ ບດົແຕ່ງປະເພດອ ່ນໆ. ແຕ່ພາກສ່ວນແກ້ ບນັຫາຈະຕອ້ງໃຊເ້ຫດຜນົ ແລະ ຫ ກັ ຖານຕວົຈງີມາພສິູດເປັນລໍາດບັຕັ ້ງແຕ່ ບນັຫາທໜີ ່ ງຈນົຮອດບນັຫາສຸດທາ້ຍ. ໃນບດົພສິູດ ການອາ້ງຫ ກັ ຖານເປັນສີ ່ ງສໍາຄນັຕົນ້ ຕໍ, ການອະທບີາຍ ຫ ວຈິ ານເປັນສໍາຮອງ. 4.ຂັນ້ຕອນ ແລະ ວທິ ໃີນການແຕ່ງບດົພສິູດ 4.1 ການຊອກລະດບັຄາດໝາຍຂອງຫວົບດົ ຊອກຮູລ້ ະດບັຄາດໝາຍກ່ອນອ ່ນໝດົຕອ້ງຮູວ້່າ: -ພສິູດຫຍງັ? (ຊອກຮູບ້ ນັຫາທີ ່ ເອາົມາພສິູດ) -ຈະເອາົຫກ ັຖານຕວົຈງີອນັ ໃດມາພສິູດ?(ຊອກຫູກັຖານຕວົຈງີ) -ພສິູດແນວໃດ? ວທິ ກີ ານອາ້ງຫກ ັຖານແນວໃດ ? ສະເໜຕີາມລໍາດບັແນວໃດ? ຊອກຮູເ້ນ ້ອໃນ ຕວົຢ່ າງ: ພສິູດຄໍາສຸພາສດິທີ ່ວ່າ: “ຢາກກນິໝາກຕອ້ງປູກຜນົ ຢາກເປັນຄນົຕອ້ງຮໍ ່າຮຽນຄວາມຮູ”້ ເນ ້ອໃນທີ ່ຕອ້ງການມາພສິູດມີສອງບນັຫາຄ:ຶ -ຢາກກນິໝາກຕອ້ງປູກຜນົ -ຢາກເປັນຄນົຕອ້ງຮໍ ່າຮຽນຄວາມຮູ້ ເນ ້ອໃນຕົນ້ ຕໍຂອງຄໍາສຸພາສດິນີ ້ແມ່ນ: ຢາກເປັນຄນົທີ ່ມຄີວາມຮູຄ້ ວາມສາມາດກໍ ່ຕອ້ງຮຽນ.

120 ຊອກຫ ກັ ຖານມາອາ້ງອງີ ຕອ້ງເລອ ເຟັນ້ ບນັຫາທີ ່ມລີກັ ສະນະເປັນຕວົ ແທນ, ມຕີວົຈງີ ເໝາະກບັແຕ່ລະແງ່ຂອງບນັຫາທີ ່ ຈະພສິູດບໍ ່ ແມ່ນ ວ່າສີ ່ ງໃດກໍ ່ ເກບັ ມາເປັນຫ ກັ ຖານອາ້ງອງີຈນົ ໝດົ , ຕອ້ ງສະເໜໄີປຕາມລໍາດບັ ໃຫສ້ ມົ ເຫດສມົ ຜນົ ຍກົ ເທ ່ ອລະແງ່ຂອງ ບນັຫາຂ ້ນ ແລວ້ ອາ້ງຫ ກັ ຖານໄປພອ້ມ. ກ. ວທິ ອິ າ້ງເຫດຜນົ ຄວາມໝາຍຂອງເຫດຜນົ ເຫດຜົນ ໝາຍເຖີງຄວາມຄດິ ທີ ່ ເປັນຫ ກັ ານທົ ່ ວໄປ, ກດົ ເກນ, ບນັ ກາ, ຫ ທດັ ສະນະທີ ່ ສະໜບັ ສະໝູນ, ຂໍ ້ ສະຫູ ບ, ຂໍຕ້ ດັ ສນິ , ມະຕີຫ ຂໍຍ້ ດັຕກີ່ ຽວກບັ ເລ ່ອງໃດເລ ່ອງໜ ່ ງ. ໝາຍຄວາມວ່າ ເຫດຜນົ ເຮດັ ໃຫ້ໜາ້ທີ ່ ເປັນພ ້ນຮອງ ຮບັ , ເຮດັ ໃຫເ້ປັນໜາ້ທີ ່ ເຊ ່ອຖແ ກ່ບຸກຄນົ ແລະ ຮູຈ້ກັ ຄດິພຈິ າລະນາ ໂຄງຮ່າງຂອງການສະແດງເຫດຜນົ ແລະ ພາສາທີ ່ ໃຊໃ້ນການສະແດງເຫດຜນ. ົ ໃນການສະແດງເຫດຜນົຈາໍ ເປັນຕອ້ງສະແດງເຖງີການສະຫູ ບ ແລະ ເຫດຜນົທີ ່ສະໜບັສະໜູນ ຈີ ່ ງສາມາດສ ່ຄວາມໝ າຍໄດຊ້ ດັ ເຈນ ແລະ ນາ້ເຊ ່ອຖກ . ໂຄງຮ່າງຂອງການສະແດງເຫດຜນົຂໍສ້ ະໜບັສະໜນູ ແລະ ຂໍສ້ ະຫ ບມດີ ັ ່ງນີ ້ : ການສະແດງເຫດຜນົ ຂໍມ້ ູນສະໜບັສະໜນູ ຂໍສ້ ະຫູ ບ ຖາ້ການສະແດງເຫດຜນົ ມແີຕ່ການສະແດງຂໍສ້ ະໜບັສະໜນູ ອອກໄປຢ່ າງດຽວ ກໍາບໍ ່ສາມາດສ ່ຄວາມໝາຍໄດຢ້່ າງຊດັ ເຈນ; ຖາ້ສະແດງແຕ່ຂໍສ້ ະຫູ ບອອກໄປ ໂດຍບໍ ່ມຂີໍສ້ ະໜບັສະໜນູ ຄວາມເຊ ່ອຖຈ ະບໍ ່ສູງ ແລະ ຈະບໍ ່ຮບັຄວາມເຊ ່ອຖ ເລຍີກໍ ່ ໄດ.້ ຕວົຢ່ າງ: 1.ຂອ້ ຍໄດໃ້ຊຄ້ ວາມພະຍາຍາມຫ າຍຄັ ້ງແລວ້ເພ ່ອຂຽນບດົ ເລ ່ອງສັນ້ນີ ້ . 2.ສະນັນ້ການຂຽນຄັ ້ງນີ ້ໃຫສ້ມົ ບູນໂລດມນັ ເປັນໄປບໍ ່ ໄດ.້ ຈາກຕວົຢ່ າງຂາ້ງເທອີງນີ ້ ເຫນັວ່າຕວົຢ່ າງໜ ່ ງຍງັບໍ ່ທນັ ໄດສ້ ່ຄວາມໝາຍຢ່ າງສມົ ບູນເທ ່ອ, ຕອ້ງມຂີໍສ້ ະຫູ ບໃດໜ ່ ງຕໍ ່ ໃສ່ , ສ່ວນຕວົຢ່ າງ 2 ແມ່ນຂາດຄໍານໍາໜາ້.

121 ການສະແດງເຫດຜນົຂອງຄນົ ເຮາົນັນ້ ເມ ່ອປະກດົອອກມາເປັນຄໍາເວົ ້າ ຫ ຂຽນແລວ້ກໍ ່ ເປັນທດັສະນະຂອງບຸກຄນົ ເຮາົ ເອງ ການໃຊພ້າສາໃນເວລາສະແດງເຫດຜນົມຂີໍສ້ງັເກດດັ ່ງນີ ້ : ການສະແດງເຫດຜນົມກັ ໃຊຄ້ໍາເຊ ່ອມ ແລະ ຄໍາຕໍ ່ ເຊັ ່ນ: ຈີ ່ ງ, ດັ ່ງນັນ້, ໂດຍທີ ່ວ່າ, ເມ ່ອ, ເພາະ, ເພາະວ່າ, ເພາະສະນັນ້, ຍອ້ນວ່າ ເປັນຕົນ້. ຈີ ່ ງ... ເຫດຜນົ ... ຂໍສ້ ະຫູ ບ ......................................................... ຈີ ່ ງ .................................................. ຕວົຢ່ າງ ເດກັ ນອ້ຍຕອ້ງການຄວາມອບົອ່ ູນຈາກແມ່ ຈີ ່ ງ ຄວນໃຫລູ້ກດ ່ມນມົ ຂອງຕນົ ເອງ ເພາະ ຂໍສ້ ະຫູ ບ ເຫດຜນົ ............................................. ເພາະ ................................................... ຕວົຢ່ າງ ຂອ້ ຍຍອມປະຕບິດັຕາມຄໍາສະເໜຂີອງເຈາົທຸກຢ່ າງ ເພາະ ຜ່ານມາຄໍາເຫນັຂອງເຈົ ້າມເີຫດຜນົ ດີ ດັ ່ງນັນ້...................................ຈີ ່ ງ............ ເຫດຜນົ ....................ສະຫູ ບ.............................. ........................ດັ ່ງນັນ້ ....................ຈີ ່ ງ............................. ຕວົຢ່ າງ ຂາ້ພະເຈົ ້າບໍ ່ຖະນດັດາ້ນວຊິ າ ວທິ ະຍາສາດ ດັ ່ງນັນ້ ຂາ້ພະເຈົ ້າຈີ ່ ງເລອ ກຮຽນວຊິ າພາສາລາວ ເພາະ ຂໍສ້ ະຫູ ບ ເຫດຜນົ .....................................ເພາະ................................ ຕວົຢ່ າງ ນກັ ຮຽນຄວນຄົນ້ ຄວາ້ຫາຄວາມຮູດ້ ວ້ ຍຕນົ ເອງໃຫຫ້ າຍ ເພາະວ່າ ການຮຽນຕາມຫ ກັ ສູດໃໝ່ ນີ ້ຄູຈະບໍ ່ ໄດເ້ຮດັ ໜາ້ທີ ່ ເປັນຜູສ້ ົ ່ງຄວາມຮູໃ້ຫແ້ກ່ນກັ ຮຽນພຽງຜູດ້ ຽວ ແຕ່ຈະເປັນຜູແ້ນະນໍາໃຫ້ນກັ ຮຽນໄຫຄົນ້ ຄວາ້ຫາດວ້ ຍຕນົ ເອງ ເປັນສ່ວນ ຫ າຍ. ບາງຄັ ້ງສະແດງເຫດຜົນບໍ ່ ຕອ້ ງໃຊຄ້ ໍາເຊ ່ ອມ ແລະ ຄໍາຕໍ ່ ມແີຕ່ ຕອ້ ງຮຽບຮຽງ ແລະ ຈດັ ວາງຂໍຄ້ ວາມ ທີ ່ ເປັນເຫດຜນົ ແລະ ຂໍສ້ ະຫຸ ບໄວໃ້ຫເ້ໝາະສມົ ເທົ ່ານັນ້ ຜູຟ້ ັງ ແລະ ຜູອ້່ານກໍາຈະເຂົ ້າໃຈ. ຕວົຢ່ າງ ໝາກມ່ວງຕົນ້ ນີ ້ປູກດວ້ ຍມຂ ອງຂອ້ ຍເອງ, ຂອ້ ຍຈະບໍ ່ ຍອມໃຫໃ້ຜຕດັ ຢ່ າງເດດັ ຂາດການສະແດງເຫດຜົນນັນ້ ບາງເທ ່ອພວກເຮາົອາດຈະໃຊ້ກ່ ູມຄໍາຮຽງກນັ ໃຫເ້ປັນການຊີ ້ບອກເຖີງເຫດຜນົ ເຖີງເຫດຜນົ ຫ ຂໍສ້ ະຫູ ບ ເຊັ ່ນ ຂາ້ພະ ເຈົ ້າຂໍສະຫູ ບວ່າ: ພວກເຮາົທຸກຄນົ ຕອ້ງປະຕບິດັ ຕາມຕາຕະລາງຮຽນຢ່ າງເຂັມ້ ງວດ ການສະຫູ ບເຊັ ່ານີມ້ ເີຫດຜນົ ສໍາຄນັ ຍອ້ນວ່າ ການຂາດໂຮງຮຽນ, ການເລກີກ່ອນໂມງ ລວ້ ນແຕ່ເປັນຜນົສະທອ້ ນເຖງີການສອບເສງທງັນັນ້.

122 ໃນການໃຊພ້ າສາສະແດງເຫດຜົນຜູເ້ວົ ້າ ຫ ຜູຂ້ ຽນ ຕອ້ ງການໃຫເ້ຫດຜົນຫ າຍໆຂໍ ້ປະກອບເຂົ ້າກນັ ເພ ່ ອ ເພີ ່ມນໍ ້າໜກັ ໃຫແ້ກ່ຂໍສ້ ະຫູ ບຂອງຕນົກ ໃນກໍລະນນີ ີ ້ການສະແດງເຫດຜນົ ຕອ້ ອງໄປຕາມລໍາດບັ ຂອງເຫດການ ກາລະ ເທສະ ຫ ກັ ຖານ ຫ ເຫດຜນົທີ ່ ນໍາມາອາ້ງອງີນັນ້ ຕອ້ງເລອ ກເຟັນ້ ເອາົແຕ່ສີ ່ ງທີ ່ ເດັ ່ນ, ມລີກັ ສະນະຕວົ ແທນ, ມຈີງີ ແລະ ເໝາະສມົ ກບັບນັຫາທີ ່ຈະພສິູດ. ຂະບວນການສະແດງເຫດຜນົ ເຖງີວ່າມະນຸດເຮາົສາມາດສະແດງເຫດຜນົ ໃນເລ ່ອງຕ່າງໆໄດ້ບໍ ່ວ່າຈະເປັນເລ ່ອງສ່ວນຕວົ ເລ ່ອງກ່ຍວກບັທຸລະ ກດິ , ການເມອ ງ, ສງັຄມົ ແລະ ວດັທະນະທໍາ ເຫດຜນົທີ ່ ສະແດງນັນ້ ອາດຈະສະຫ ບັ ສບັ ຊອ້ ນ, ຍດ ຍາວປານໃດກໍ ່ຕາມ ກໍ ່ອາດຈະແບ່ງຂະບວນການໃນການສະແດງເຫດຜນົ ດັ ່ງກ່າວອອກເປັນ 2 ປະເພດດວ້ ຍກນັຄ: ການສະແດງເຫຫດຜນົ ຈາກອນັລວມໄປຫາອນັສະເພາະເອີ ້ນວ່າ ວທິ ນີລິະໄນ ແລະ ການສະແດງເຫດຜນົ ຈາກອນັສະເພາະໄປຫາອນັລວມເອີ ້ນ ວ່າ: ວທິ ອີຸປະໄນ. ວທິ ນີລິະໄນ ເພ ່ອໃຫເ້ຂົ ້າໃຈງ່າຍ ຈົ ່ງສງັເກດການສະແດງເຫດຜນົວທິ ນີລິະໄນດັ ່ງຕໍ ່ ໄປນີ ້ : -ມະນຸດທງັປວງຕອ້ງການປັດໄຈສີ ່ຢ່ າງ ເຊັ ່ນ: ທີ ່ຢ່ ູອາໃສ, ອາຫານການກນີ, ເຄ ່ ງນ່ ຸງຫົ ່ມ ແລະ ຢາປົວພະຍາດ. -ຂອ້ ຍເປັນມະນຸດ ເພາະສະນັນ້ ຂອ້ ຍຕອ້ງການປັດໄຈສີ ່ຢ່ າງ. -ການສະແດງເຫດຜນົຕາມຕວົຢ່ າງນີ ້ສ່ວນທີ ່ ເປັນເຫດຜນົກໍ ່ຄ ມະນຸດທງັປວງຕອ້ງການປັດໄຈ ສີ ່ຢ່ າງ ພວກເຮາົຈະເຫນັ ໄດວ້່າ: ມະນຸດທງັປວງຕອ້ງການປັດໄຈສີ ່ ຢ່ າງເປັນຫ ກັ ແຫ່ ງ ຄວາມຈງີທົ ່ວໄປເປັນອນັ ລວມ ແລະ ບໍ ່ ສາມາດເຫ ກີ ເວົັນ້ ໄດ.້ ສ່ ວນປະໂຫຍກຕໍ ່ມາກໍ ່ຄ ຂອ້ ຍເປັນມະນຸດນັນ້ເປັນກໍລະນສີະເພາະກ ສະນັນ້ ຂອ້ ຍຕອ້ງການປັດໄຈສີ ່ ຢ່ າງ ແມ່ນຂໍ ້ ສະຫູ ບທີ ່ ໄດຈ້ າກທງັສອງປະໂຫຍກທີ ່ ກ່າວມາແລວ້ ນັນ້ ຈະເຫນັ ໄດວ້່າ ການສະແດງເຫດຜນົ ດວ້ ຍວທິ ນີລິ ະໄນ ເລີ ່ມ ຈາກອນັລວມໄປຫາອນັສະເພາະແລວ້ ສາມາດໄດຂ້ໍສ້ ະຫູ ບ. ວທິ ອີຸປະໄນ ວທິ ໃີຊຂ້ໍມ້ ູນຕວົຈງີຕ່າງໆເປັນຫ ກັ ຖານ ຫ ຂໍອ້າ້ງອງີ (ຂໍສ້ ະໜບັສະໜນູ ) ໃນການຫາຂໍສ້ ະຫູ ບທີ ່ ເປັນຫ ກັ ຫ ກດົ ເກນ ທົ ່ວໄປ. ຕວົຢ່ າງ ການສະແດງເຫດຜນົ ດວ້ ຍວທິ ອີຸປະໄນ ໃນໄລຍະກ່ອນປີໃໝ່ ລາວ ແລະ ລະຫວ່າງປີໃໝ່ລາວມກັ ຈະມລີມົ ພະຍຸພດັ ແຮງ ແລະ ບາງເທ ່ອກໍ ່ມຝີົນຕກົ ໜັ ກເຊີ ່ ງພວກເຮາົເອີ ້ນວ່າ ພະຍຸປີໃໝ່ . ປາກດົການເຊັ ່ນນີ ້ມກັ ຈະເກດີຂ ້ນເປັນປະຈາໍທຸກໆປີເຮາົຈີ ່ ງສະຫູ ບວ່າ ເຖງີປີ ໃໝ່ ລາວຈະມພີະຍຸທຸກເທ ່ອ ການສະຫູ ບເຊັ ່ນນີ ້ ເອີ ້ນວ່າ: ວທິ ອີຸປະໄນ. ອກີຕວົຢ່ າງໜ ່ ງ ນກັ ຮຽນຫ າຍຄນົ ໄດໄ້ປເບີ ່ ງຮູບເງາົເລ ່ອງໜ ່ ງ ແລວ້ກໍ ່ພາກນັ ເວົ ້າວ່າ ເປັນຮູບເງາົທີ ່ມ່ວນຊ ່ນຕ ່ນເຕັນ້ ແລະ ຄູມ້ ຄ່າທີ ່ ໄດໄ້ປເບີ ່ ງ ເມ ່ອໄດຮ້ ບັຂໍມ້ ູນດັ ່ງກ່າວນີ ້ແລວ້ ພວກເຮາົກໍ ່ສາມາດສະຫູ ບໄດວ້່າ: ຖາ້ຫາກຜູອ້ ່ນໄດໄ້ປເບີ ່ ງນໍາກນັກໍ ່ ຈະເວົ ້າເປັນສຽງດຽວກນັ ການສະຫູ ບເຊັ ່ນນີ ້ ເອີ ້ນວ່າ ວທິ ອີຸປະໄນເຊັ ່ນດຽວກນັ . ໃນການສະແດງເຫດຜນົດວ້ ຍວທິ ອີຸປະໄນນີ ້ນອກຈາກການໃຊກ້ ໍລະນສີະເພາະ ຫ ກໍລະນຕີວົຢ່ າງດັ ່ງທີ ່ ໄດກ້່າວມາແລວ້ ນັນ້ບາງທອີາດຈະໃຊວ້ທິ ປີຽບທຽບເພ ່ອຫາຂໍມ້ ູນສະຫູ ບ.

123 ຕວົຢ່ າງ ນກັ ຮຽນຄນົໜ ່ ງເຄຍີສະໝກັ ສອບເສງເຂົ ້າຮຽນມະຫາວທິ ະຍາໄລແຫ່ງຊາດ ແລະ ກໍ ່ ໄດຮ້ ບັຜນົສໍາເລດັມາແລວ້ ນກັ ຮຽນຄນົນັນ້ ອາດຈະເອາົປະສບົການຂອງຕນົ ໄປເປັນສີ ່ ງປຽບທຽບໃຫ້ຂໍສ້ ະຫູ ບແກ່ເພ ່ອນນກັ ຮຽນລຸນ້ ນອ້ງວ່າ: ຈະ ກຽມຕວົ ແນວໃດ ຈີ ່ ງຈະປະສບົ ຄວາມສໍາເລດັ ໃນການສອບເສງ. ຂໍແ້ນະນໍານັນ້ ແມ່ນຂໍສ້ ະຫູ ບທີ ່ ອາໃສການປຽບທຽບ ນັນ້ເອງ. ອາດຈະເວົ ້າໄດວ້່າ ເປັນການສມົ ທຽບກໍລະນຂິອງນກັ ຮຽນຮຸ່ນອາ້ຍ ກບັນກັ ຮຽນຮູ່ນນອ້ງ ໂດຍຖກ ເອາົຫ ກັ ທີ ່ ທງັສອງຄນົ ນັນ້ ຢ່ ູໃນ ສະພາບຄາ້ຍຄກ ນັ ຄຈ ດຸ ມຸ່ງໝາຍໃນຊວີດິ ໃກຄ້ ຽງກນັ , ມພີ ້ນຖານຄວາມຮູ້ບໍ ່ ແຕກຕ່າງກນັ ເປັນ ຕົນ້. ຖາ້ຮຸ່ນນອ້ງ ໃຊວ້ທິ ກີ ານດຽວກນັນກັ ຮຽນຮຸ່ນອາ້ຍກໍ ່ຈະປະສບົຄວາມສໍາເລດັ ເຊັ ່ນດຽວກນັ . 4.2 ການສາ້ງໂຄງຮ່າງ ການຂຽນບດົພສີູດເພິ ່ນປະຕດິບດັຕາມ 3 ຂັນ້ຕອນຄ: ການຕັ ້ງບນັຫາ, ການແກໄ້ຂບນັຫາ ແລະ ສະຫຸ ບ ບນັຫາ, ການຕັ ້ງບນັຫາ ແມ່ນສິ ່ ງສາຄນັ ໃນການຕັ ້ງບນັຫາຕອ້ງໃຫກ້ ະທດັຮດັ , ຈະແຈງ້, ບໍ ່ຄວນເວົ ້າຢຶດຍາວ, ການຕັ ້ງ ບນັຫາ ແມ່ນເຮດັ ໃຫຜູ້ອ້່ານຮູວ້່າຜູຂ້ ຽນຕເອງການແກໄ້ຂບນັຫາ ແລະ ຮູວ້ທິ ເີຮດັ ໃຫຜູ້ອ້່ານຈບັອກົ ຈບັໃຈ ການແກໄ້ຂບນັຫາ: ການນໍາເອາົບນັຫາທີ ່ ເຮາົຕັ ້ງໄວນ້ ັນ້ມາແກໄ້ຂໂດຍອາດຈະແກໃ້ນທາງອອ້ມ ຫ ທາງກງົກໍແລວ້ ແຕ່ຜູ້ ຂຽນຈະແກແ້ຕ່ເນ ້ອໃນຕອ້ງສອດຄ່ອງກບັບນັຫາທີ ່ຕັ ້ງໄວ.້ ການສະຫຸ ບ ແມ່ນການນໍາເອາົບນັຫາທີ ່ສິ ່ ງສາຄນັມາສະຫຸ ບຫຍໍບ້ ນັຫາທີ ່ ເຮາົໄຈແ້ຍກມາຂັນ້ເທງິນັນ້ມນັມຄີວາມ ຜດິ -ຖກ ຫ າຍປານໃດ. ໂຄງຮ່າງຕວົຢ່ າງບດົພສິູດ ຄໍາສຸພາສດິທີ ່ວ່າ: ຕວົຢ່ າງ ການສາ້ງໂຄງຮ່າງບດົພສິູດ ໂຄງຮ່າງບດົພສິູດຄໍາສຸພາສດິທີ ່ ວ່າ “ໄຮ່ບໍ ່ຮກົ ຍອ້ນເຈົ ້າໝັ ່ນພຽນ ໄຮ່ນາພຽງ ຍອ້ນເຈົ ້າໝັ ່ນປອ້ ງ” ກ. ຕັ ້ງບນັຫາ ຄວາມດຸໝັ ່ນຂະຫຍນັພຽນໃນການອອກແຮງງານເປັນປັດໄຈໜ ່ ງທີ ່ຮບັປະກນັໜ ່ ງ ໃຫແ້ກ່ໝາກຜນົຂອງວຍກງານ ແລະ ຄຸນນະພາບຂອງການຜະລດິດັ ່ງຄໍາສຸພາສດິທີ ່ວ່າ: “ໄຮ່ບໍ ່ຮກົ ຍອ້ນເຈົ ້າໝັ ່ນພຽນ ໄຮ່ນາພຽງ ຍອ້ ນເຈົ ້າໝັ ່ນປອ້ ງ” ຂ.ແກບ້ນັຫາ ໄຮ່ບໍ ່ຮກົ ຍອ້ນເຈົ ້າໝັ ່ນພຽນໝາຍຄວາມວ່າແນວໃດ? -ແມ່ນໄຮ່ທີ ່ມແີຕ່ຕົນ້ເຂົ ້າ ຫ ສາລຂີຽວງາມດີໂດຍປາສະຈາກຫຍາ້ ແລະ ຕົນ້ ໄມ້ອ ່ນໆ -ສະແດງເຖງີຄວາມດຸໝັ ່ນຂອງເຈົ ້າຂອງໄຮ່ ໃນການບວົລະບດັ ເສຍຫຍາ້ຂາ້ຫ່ ຸນເປັນຕົນ້ -ຖາ້ເອາົໃຈໃສ່ບວົລະບດັ ໄຮ່ ຫ ສວນດີຜນົ ໄດຮ້ ບັຈະເປັນແນວໃດ? (ຫາຫ ກັ ຖານຕວົຈງີມາອາ້ງອງີ). ໄຮ່ນາພຽງ ຍອ້ນເຈົ ້າໝັ ່ນປ້ອງໝາຍຄວາມວ່າແນວໃດ?

124 -ແມ່ນໄຮ່ທີ ່ມພີ ້ນທີ ່ພຽບພຽງດ,ີຮກັ ສານໍ ້າໄວຫ້ ໍ ່ລຽ້ງຕນົ ເຂົ ້າສະໝໍ ່າສະເໜີ -ຖາ້ແປງດນີ ແລະ ບວົລະບດັ ເຂົ ້ານາດີຜນົ ເກບັກ່ ຽວຈະເປັນແນວໃດ? (ຫາຫ ກັ ຖານມາອາ້ງອງີ) ນໍ ້າໃຈດຸໜັ ່ນຂະຫຍນັພຽນມບີດົບາດສໍາຄນັຢ່ ູໃນຂງົເຂດວຽກງານ. -ຄວາມດຸໝັ ່ນຂະຫຍນັພຽນໃຫບ້ ນັລຸຜນົສໍາເລດັ (ຍກົ ຕວົຢ່ າງມາປະອບ) ຄ. ສະຫູ ບ -ສີ ່ທີ ່ພສິູດມາຂາ້ງເທງີນັນ້ເປັນສີ ່ ງທີ ່ຖກ ຕອ້ງ -ຄວາມດຸໝັ ່ນຂະຫຍນັພຽນມຄີວາມສໍາຄນັແນວໃດ? -ຄວນເຝີກຝົນຕນົ ເອງແນວໃດຈີ ່ ງຈະກາຍເປັນບຸກຄນົທີ ່ດຸໝັ ່ນ? -ເອາົຫວົບດົມາອດັທາ້ຍ. ຕວົຢ່ າງ 2 ການສາ້ງໂຄງຮ່າງບດົພສິຸດດັ ່ງຄໍາສຸພາສດິທີ ່ວ່າ “ຢາກກນິໝາກຕອ້ງປູກຜນົ ຢາກເປັນຄນົຕອ້ງຮຽນຄວາມຮູ.້ ກ. ຕັ ້ງບນັຫາ ຄວາມຮູຂ້ ອງຄນົ ເຮາົບໍ ່ຫ່ອນເກດີຂຶ ້ນມາເອງໄດ, ້ຖາ້ເຮາົຢາກເປັນຄນົທີ ່ມຄີວາມຮູ, ້ຄວາມ ສາມາດກໍຕອ້ງຮຽນ ຄກ ນັກບັ ເຮາົຢາກກນິໝາກໄມກ້ໍຕອ້ງປູກຕົນ້ ໄມ, ້ດັ ່ງຄໍາສຸພາສດິບູຮານ ເຄຍີ ເວົ ້າວ່າ “ຢາກກນິໝາກຕອ້ງປູກຜນົຢາກ ເປັນຄນົຕອ້ງຮຽນຄວາມຮູ.້ ຂ. ແກໄ້ຂບນັຫາ ພສິູດ ຢາກກນິໝາກຕອ້ງປູກຜນົ -ເປັນຫຍງັຈີ ່ ງເວົ ້າວ່າ: ຢາກກນິໝາກຕອ້ງປູກຜນົ ? ( ອະທບິ າຍຫຍໍ ້) -ຍກົຫ ກັ ຖານມາພສິູດເຊັ ່ນ: ຊາວນາຢາກກນິເຂາົກໍ ່ຕອ້ງປູກເຂົ ້າ, ຊາວສ່ວນຢາກກນິຜກັ ກໍ ່ຕອ້ງປູກຜກັ ຢາກກນິສາລກີ ໍ ່ ຕອ້ງປູສາລີ ພສິູດ ຢາກເປັນຄນົຕອ້ງຮໍ ່າຮຽນຄວາມຮູ້ -ຢາກເປັນຄນົຢ່ ູບ່ອນນີ ້ໝາຍເຖງີຢາກເປົນຄນົທີ ່ມຄີວາມຮູ,້ຄວາມສາມາດ, ຢາກມຄີວາມຮູ້ຄວາມສາມາດກໍ ່ຕອ້ງ ຊອກຮູຮ້ໍ ່າຮຽນ. -ຕອ້ງຮຽນຫຍງັແດ່ ? (ພສິູດ) ຮຽນນໍາພໍ ່ ແມ່ນ ເຊັ ່ນ: ເລີ ່ມຈາກຮຽນຢ່ າງ, ຮຽນເວົ ້າ, ຮຽນເຮດັວຽກເຮອ ນການຊານ, ຮຽນເອາົຄໍາແນະນໍາສັ ່ງສອນ ຈາກພໍ ່ ແມ່ ແລະ ອ ່ນໆ. ຮຽນນໍາຄູອາຈານເຊັ ່ນ: ຢາກຮູອ້່ານ ກໍ ່ຕອ້ງຮຽນອ່ານ, ຢາກຮູຂ້ ຽນກໍ ່ຕອ້ງຮຽນຂຽນ, ຢາກມຄີວາມຮູກ້ ໍ ່ຕອ້ງຊອກຮູຮ້ໍ ່າ ຮຽນ ໂດຍມຄີູອາຈານເປັນຜູສ້ ດິສອນ ຖ່າຍທອດໃຫ,້ຢາກປະພດຶຕນົ ໃຫເ້ປັນຄນົດີກໍ ່ຕອ້ງຟັງຄໍາສັ ່ງສອນຂອງພໍ ່ ແມ່ ແລະ ຄູອາຈານ.

125 ຮຽນນໍາໝ່ຄູ ່ ູແລະ ສງັຄມົ ເຊັ ່ນ: ຮຽນຮູກ້່ ຽວກບັການໄປມາ, ການນ່ ຸງຖ, ກລິຍິ າມາລະຍາດ, ທີ ່ຈຍົ ງາມ ການຮກັ ສາ ລະບຽບວໄິນ, ຮຽນຮູກ້ ານພວົພນັສງັຄມົ ແລະ ອ ່ນໆ ສະຫູ ບບນັຫາ ການຮຽນເປັນສີ ່ ງສໍາຄນັທີ ່ ສຸດ ສໍາລບັທຸກຄນົ ຢາກມຄີວາມຮູ,້ ຄວາມສາມາດກໍ ່ຕອ້ງຮຽນຮູ້ສໍາລບັພວກເຮາົທີ ່ ເປັນນກັ ຮຽນ ຫຍີ ່ ງມຄີວາມສໍາຄນັຫ າຍ ການເຝີກຝົນຕນົ ເອງໃຫກ້ າຍເປັນຄນົດູໝັ ່ນ ຕໍ ່ການຮໍ ່າຮຽນນັນ້ ເປັນຫນົທາງທີ ່ ພາຕນົ ເອງກາຍເປັນຄນົ ທີ ່ມຄີວາມຮູ,້ ຄວາມສາມາດ ແລະ ນໍາໄປສ່ ູ ຄວາມສຸກ ຄວາມສໍາເລດັ ໃນນາ້ທີ ່ ການງານອກີ ດວ້ ຍ. 4.3 ການແຕ່ງຕວົຈງີ ການສອນຂຽນບດົພສິູດ ກໍຕອ້ງໃຊກ້ ານອະທບິ າຍຄກ ບັບດົອະທບິ າຍທີ ່ຕອ້ງການພສິູດ. ຢາກ ພສິູດບນັຫາໃດ ບນັຫາໜຶ ່ ງໄດດ້ ີແລະ ຖກ ຕອ້ງຊດັ ເຈນກ່ອນອ ່ນໝດົຄູຕອ້ງເຂົ ້າໃຈຈດຸ ປະສງົ ຄາດໝາຍຢ່ າງຈະແຈງ້ ແລະ ຄວນປະຕິ ບດັຕາມ 3 ຂັນ້ຕອນດັ ່ງຕໍ ່ລງົໄປນີ ້ : -ຕອ້ງແນະນາໃຫນ້ກັ ຮຽນຊອກຮູເ້ນ ້ອໃນ ແລະ ລະດບັຄາດໝາຍຂອງບນັຫາທີ ່ ຈະເອາົມາພສິູດ -ຕອ້ງແນະນໍານກັ ຮຽນຊອກຫ ກັ ຖານມາອາ້ງອງີ -ແນະນໍານກັ ຮຽນກໍາໄດພ້າກສ່ວນຕ່າງໆຂອງບດົພສິູດ. ຕວົຢ່ າງ ບດົພສິູດຄໍາສຸພາສດິທີ ່ ວ່າ: “ຢາກກນິໝາກຕອ້ງປູກຜນົ ຢາກເປັນຄນົຕອ້ງຮໍ ່າຮຽນຄວາມຮູ”້ ຄວາມຮູຂ້ ອງຄນົ ເຮາົບໍ ່ຫ່ອນເກດີມາເອງໄດ້ຖາ້ເຮາົຢາກເປັນຄນົທີ ່ຄວາມຮູຄ້ ວາມສາມາດກໍ ່ຕອ້ງຮຽນຄກ ນັກບັ ເຮາົຢາກກນິໝາກໄມ້ກໍ ່ຕອ້ງປູກຕົນ້ ໄມ້ດັ ່ງຄໍາສຸພາສດິລາວບູຮານເຮາົເຄຍີເວົ ້າວ່າ: “ຢາກກນິໝາກຕອ້ງປູກຜນົ ຢາກເປັນຄນົຕອ້ງຮໍ ່າຮຽນຄວາມຮູ”້ ໃນຊວີດິການເປັນຢ່ ູຂອງຄນົ ເຮາົ ເມ ່ອເວົ ້າເຖງີອາຫານການກນິຕ່າງໆແລວ້ ບໍ ່ມຈີກັ ເທ ່ອຈະເກດີຂ ້ນມາເອງໂດຍ ທີ ່ ເຮາົບໍ ່ຊອກຫາ ເຮາົຈະມຢີ່ ູ, ມກີນີໄດກ້ ໍ ່ຍອ້ນເຮາົຊອກຫາມາບໍ ່ມຫີ ຍງັທີ ່ ເຮາົຈະພູມໃຈເທົ ່າກບັສີ ່ ງທີ ່ ເຮາົຫາມາໄດ້ດວ້ ຍ ຢາດເຮ ່ອ ແລະ ແຮງງານຂອງພວກເຮາົເອງ ບໍ ່ ແມ່ນລໍຖາ້ກນິແຕ່ຜູອ້ ່ນຢາກມກີນີກໍ ່ຕອ້ງປູກຝັງ ທໍາມາຫາກນີ ເພີ ່ ງຕນົ ເອງ ກູມ້ ຕນົ ເອງ ເຊັ ່ນ: ຊາວໄຮ່ນາຢາກກນີເຂົ ້າກໍ ່ຕອ້ງປູກເຂົ ້າ ຊາວສວນຢາກກນີຜກັ ກໍ ່ຕອ້ງປູກຜກັ , ຢາກກນີສາລກີ ໍ ່ຕອ້ງປູກ ສາລີ... ຫ ພະນກັ ງານ, ທະຫານ, ຕໍາຫ ວດ ພໍ ່ ຄາ້ຊາວຂາຍ ຢາກມຢີ່ ູມກີນີ ກໍ ່ຕອ້ງເຮດັ ວຽກ ຕາມໜາ້ທີ ່ ຂອງຕນົ . ຖາ້ ເຮາົບໍ ່ປູກຝັງ ບໍ ່ຊອກເຮດັ , ຊອກຫາ ເຮາົກໍ ່ບໍ ່ ໄດກ້ ນີ ດັ ່ງນັນ້ ຢາກກນີໝາກກໍ ່ຕອ້ງປູກຜນົ ແຕ່ຜນົທີ ່ຊອກຫາມາໄດນ້ ັນ້ ກໍ ່ ຕອ້ງຫາມາດວ້ ຍຄວາມຊ ່ສດັ ສຸດຈະຫ ດິ ບໍ ່ຄດົ ໂກງຜູອ້ ່ນ. ໃນເມ ່ອເຮາົເກດີມາເປັນຄນົ ຜູໜ້ ່ ງກໍ ່ນບັວ່າໂຊກດທີ ີ ່ ສຸດແລວ້ , ແຕ່ສີ ່ ງສໍ ່າຄນັ ຈະເປັນຄນົ ແນວໃດ ແລະ ຈະເຮດັ ແນວໃດ ຈີ ່ ງຈະເໝາະກບັຄວາມໂຊກດີດັ ່ງກ່າວ. ຈາກເນອ ໃນຕົນ້ ຕໍຂອງຄໍາສຸພາສດິນີ ້ ້ໝາຍຄວາມວ່າຢາກເປັນຄນົດ,ີມຄີວາມຮູ້ , ຄວາມສາມາດກໍ ່ຕອ້ງຊອກຮູຮ້ໍ ່າຮຽນ, ການຮຽນເຮດັ ໃຫຄ້ ນົ ເຮາົສະຫ ຽວສະຫ າດ, ມຫີ ວົຄດິປັນຍາ ຈ ່ ງຈະເອີ ້ນວ່າເປັນ ຄນົ ທີ ່ ແທຈ້ ງີ. ການຮຽນບໍ ່ມວີນັທີ ່ ຈະສີ ້ນສຸດ ທ່ານ ເລນນິ ຜູນ້ ໍາທີ ່ຫຍີ ່ ງໃຫຍ່ ຍງັໄດເ້ວົ ້າວ່າ: ຮຽນແລວ້ ຮຽນອກີ ຮຽນ ເລ ້ອຍໆໄປ ການເຮດັ ໃຫເ້ຮາົມຄີວາມຮູ້ເມ ່ອເຮາົຍງັນອ້ຍພວກເຮາົຮຽນນໍາພໍ ່ ແມ່ພໍ ່ ແມ່ບອກສອນພາເຮາົຮູເ້ວົ ້າ,ຈູງແຂນ

126 ເຮາົແອບບຢ່ າງ ຕກັ ເຕອ ນສີ ່ ງທີ ່ ດີ ່ ສອນໃຫເ້ຮາົຮູເ້ຮດັ ວຽກຄອບຄວົ ເຮາົຈະເວາົໄດ້ໄປເປັນ ເຮາົຈະຮູເ້ຮດັ ວຽກເຮອ ນ ການຊານກໍ ່ຍອ້ນເຮາົຮຽນາພໍ ່ ແມ່. ຈາກນັນ້ເມ ່ອພວກເຮາົໃຫຍ່ຂ ້ນມາ ເຮາົໄປເຂົ ້າໂຮງຮຽນຫຍີ ່ ງຈາໍ ເປັນທີ ່ສຸດ ສໍາລບັຄນົ ໃນການຮຽນຮູ້ຄູອາຈານເປັນຜູທ້ ີ ່ ສດິສອນໃຫເ້ຮາົອ່ານໄດ ຂຽນເປັນ ຈນົ ເຖງການຖ່າຍທອດຄວາມຮູ້ຄວາມສາມາດ ຕ່າງໆ, ສອນໃຫເ້ຮາົປະພດຶ ຕນົ ໃຫເ້ປັນຄນົ ດີຈາກສີ ່ ງທີ ່ ບໍ ່ ເຄຍີຮູ້ກໍ ່ ໄດຮູ້້ບໍ ່ ເຄຍີ ເຫນັກໍ ່ ໄດເ້ຫນັ ແລະ ເຂົ ້າໃຈຈນົ ເກດີ ຄວາມຮູ້ຄວາມສາມາດຂ ້ນມາ. ບໍ ່ ພຽງແຕ່ ເທົ ່ານັນ້ ພວກເຮາົຍງັຈະໄດຮ້ ຽນນໍາໝ່ ູຄ່ ູນໍາສງັຄມົ ຮູຈ້ ກັ ປະພດຶ ປະຕບິ ດັ ຕນົ ເອງ ໃຫຖ້ ກຕອ້ ງຕາມໝ່ ູຄ່ ູ ຕໍ ່ ສງັຄມົ ເຊັ ່ນ: ຮຽນຮູກ້ ານໄປມາ, ນ່ ຸງຖ ຮຸກ້ ລິຍິ າມາລະຍາດທີ ່ ດີຮູຮ້ ກັ ແພງຊ່ ວນເຫ ອ ຜູອ້ ່ນຮູລ້ ະບຽບວໄິນ ແລະ ຄວາມ ເປັນລະບຽບຂອງສງັຄມົ . ເມ ່ອເຮາົຫາກມຄີວາມຕັ ້ງໃຈ ຊອກຮູຮ້ໍ ່າຮຽນດຸໝັ ່ນຄົນ້ ຄວາ້ ຟັງຄໍາສັ ່ງສອນຂອພໍ ່ ແມ່ ແລະ ຄູ ອາຈານເຮາົກໍ ່ຈະກາຍເປັນຄນົທີ ່ມຄີວາມຮູ້,ອຄວສາມສາມາດ ແລະ ຄຸນສມົ ບດັ ເປັນທີ ່ຮກັ ແພງຂອງທຸກຄນົ . ເວົ ້າລວມແລວ້ ການຮຽນເປັນສີ ່ ງທີ ່ ສໍາຄນັທີ ່ ສຸດ ຢາກເປັນຄນົ ດກີ ໍ ່ຕອ້ງຊອກຮູຮ້ໍ ່າຮຽນໃຫເ້ກັ ່ງ ສໍາລບັ ນກັ ຮຽນ ພວກເຮາົຫຍີ ່ ງມຄີວາມສໍາຄນັ ຫ າຍ ຄວນເຝີກຝົນຕນົ ເອງໃຫມ້ ຄີວາມດຸໝັ ່ນຕໍ ່ການຮຽນ ເພ ່ອໃຫຕ້ ນົ ເອງກາຍເປັນຄນົ ທີ ່ ແທຈ້ງີ ນັນ້ຄ ຄນົທີ ່ມຄີວາມຮູ,້ຄວາມສາມາດໃນອະນາຄດົ . ສະຫູ ບ ບດົ ພສິູດແມ່ນບດົ ແຕ່ງປະເພດໜ ່ ງ ເຊີ ່ ງໃຊຫ້ ກັ ຖານຕວົ ຈງີມາອາ້ງອງີ ແລະ ຢັ ້ງຢ ນລກັ ສະນະຕວົ ຈງີຂອງບນັ ຫາຕ່າງໆທີ ່ຍກົ ຂ ້ນມາພສິູດ ການພສິູດບນັຫາ ແມ່ນເຮດັ ໃຫບ້ ນັຫານັນ້ ຈະແຈງ້ຂ ້ນ ພອ້ມທງັງຢັ ້ງຢ ນເອາົບນັຫານັນ້. ໂດຍທົ ່ວໄປ ນອກຈາກບດົພສິູດແລວ້ ຢ່ ູໃນບດົອະທບິ າຍຕ່າງໆເຊັ ່ນ: ບດົອະທບິ າຍການເມອ ງ, ບດົອະທບິ າຍສງັຄມົ ຫ ບດົ ອະທບິ າຍວນັ ນະຄະດີຕອ້ ງການພສິ ູດຄກ ນັ ຕ່າງແຕ່ ວ່າພສິ ູດໜອ້ ຍ, ພສິ ູດຫ າຍ ເທົ ່ານັນ້ ບນັ ທີ ່ ນໍາມາພສິ ູດ ສ່ ວນ ຫ າຍແມ່ນຄໍາສຸພາສດິ , ຄໍາຄມົ ຫ ຄໍາເວົ ້າຂອງບຸກຄນົຕ່າງໆ.

127 ບດົທ6ີ ບດົວຈິ ານ 1. ຄວາມໝາຍຂອງບດົວຈິານ ບດົ ວຈິ ານແມ່ນບດົ ແຕ່ງປະເພດໜ ່ ງ ເຊີ ່ ງອງີໃສ່ ຄວາມຮູ,້ ຄວາມຄວາມຄດິ ແລະ ທດັ ສະນະຫ ກັ ໝັນ້ ຂອງຜູ້ ຂຽນເພ ່ ອສງັເກດເບີ ່ ງບນັ ຫານັນ້ ວ່າ ຖ ກ ຫ ຜດິ ໂດຍມກີ ານຕໍານ,ີພຈິ າລະນາ ແລະ ຄົນ້ ຄດິ ຕກຶ ຕອງໄປພອ້ ມ. ບໍ ່ ວ່າ ວຽກຈະດີຫ ຮາ້ຍ ຖ ກ ຫ ຜດິ ກໍ ່ສາມາດຍກົ ຂ ້ນມາວຈິ ານໄດ.້ ຕາມທໍາມະດາແລວ້ ການວຈິ ານບນັ ຫາໃດບນັ ຫາໜ ່ ງ ແມ່ນຍອ້ງຍໍສີ ່ ງທີ ່ຖກ ຕອ້ງ ແລະ ຕໍານສິ ີ ່ ງທີ ່ ຜດິພາດ ຂອງບນັຫາດັ ່ງກ່າວນັນ້ເພ ່ ອເຮດັ ແນວໃດໃຫຜູ້ອ້່ານມຄີວາມຮບັ ຮູ້ ແລະ ນໍາໄປເຖງີການກະທໍາທີ ່ຖກ ຕອ້ງ. ຄວາມໝາຍຂອງການສອນບດົ ວຈິ ານແມ່ນການສອນບດົ ສອນປະເພດໜ ່ ງ ທີ ່ ຕໍານພິ ຈິ າລະນາ ແລະ ຕລີ າຄາ ບນັ ຫາ ແລະ ຕລີ າຄາບນັ ຫາໃດໜ ່ ງກ່ ຽວກບັ ການເມອ ງ, ສງັຄມົ ເສດຖະກດິ , ແລະ ວຈິ ານວນັ ນະຄະດີໂດຍມຫີ ວົ ຂໍ ້ ສະຫູ ບວ່າ ບນັຫານັນ້ຖກ ຫ ຜດິ ແລວ້ ຍກົ ເອາົຄວາມໝາຍ ແລະ ຄຸນປະໂຫຍດຂອງມນັ ເພ ່ອຖອດຖອນເປັນບດົຮຽນ. ການສອນບົດວິຈານມີຄວາມສໍາຄັນຄ ສອນໃຫນ້ ັກຮຽນຮູຈ້ ັກວິທີສັງເກດ, ຕຶກຕອງຕິລາຄາບັນຫາ ຢ່ າງຮອບດາ້ນ ແລະຊດັ ເຈນ, ຮູຍ້ ອ້ ງຍໍສນັ ລະເສີນສີ ່ ງທີ ່ ຕອ້ ງ ແລະ ຕໍານສິ ີ ່ ງທີ ່ ຜິດພາດເຊີ ່ ງນໍາໄປສ່ ູການກະທໍາສີ ່ ງທີ ່ ຖກ ຕອ້ງຢ່ ູໃນຊວີດິປະຈາໍ ວນັ . (ຄູນ ພມົ ມະທາ ຄໍາມງິ ດວງທອງລາ ປີ2009 ໜາ້, 39) ບດົ ວຈິ ານ ແມ່ ນບດົ ແຕ່ງປະເທດໜຶ ່ ງ ທີ ່ ຕໍາໜິມຈີ າລະນາ ແລະ ຕີລາຄາບນັ ຫາໃດໆ ກ່ ຽວກບັ ການເມອ ງ, ສງັຄມົ ແລະ ວນັນະຄະດີໂດຍມຫີ ວົຂໍສ້ ະຫູ ບວ່າບນັຫານັນ້ ຖກ ຫ ຜດິ ແລວ້ ຍກົ ເອາົຄວາມໝາຍ ແລະ ຄຸນປະໂຫຍດ ຂອງມນັ ເພ ່ອຖອດຖອນເປັນບດົຮຽນ. ການຂຽບດົວຈິ ານຕອ້ງມວີທິ ສີ ງັເກດ, ຕກ ຕອງ, ຕລີາຄາບນັຫາຢ່ າງຮອບດາ້ນ ແລະ ຊດັ ເຈນ ຕອ້ງເກບັກໍາຂໍມ້ ູນ ຫ ຫ ກັ ຖານ ທາງດາ້ນທດິສະດີແລະ ຕວົຈງີໃຫຄ້ ຍົຖວ້ ນ.ໃນຊວີດິປະຈາໍ ວນັພວກເຮາົເຄຍີພບົ ເຫນັບດົວຈິ ານປະພເດຕ່າງໆຄ: ບດົວຈິ ານການເມອ ງ, ສງັຄມົ , ເສດຖະກດິ, ວຈິ ານບດົປະພນັວນັນະຄະດ,ີຄໍາສຸພາສດິ ຄໍາຜະຫຍາ, ສໍານວນ, ຄໍາເວົ ້າ, ຄໍາຄະຕພີ ດົ ແລະ ອ ່ ນໆແຕ່ ເພ ່ ອໃຫງ້່າຍ ແລະ ເປັນລະບບົ ອອາດຈດັ ບດົ ວຈິ ານອອກເປັນປະເພດຕ່າງໆ. (ກຽງແກວ້ ນວນນະວງົ ບຸນຍໍພມົ ມະບຸດ. ປີ1998, ໜາ້ 66.) ສະຫູ ບ ບດົ ວຈິ ານ ແມ່ນບດົທີ ່ມລີກັ ສະນະການເວົ ້າທີ ່ຖກ ໆ ຜດິ ໆ ການວຈິ ານບນັຫາຕອ້ງຍອ້ງຍໍສີ ່ ງທີ ່ຖກ ແລະ ຕໍານບິນັຫາທີ ່ ຜດິພາດ. 2. ລະດບັຄາດໝາຍຂອງບດົວຈິານ ກ່ອນອ ່ນໜດົນກັ ຮຽຮຕອ້ງຮູວ້່າ ການວຈິ ານແມ່ນຕອ້ງວຈິ ານບນັຫາ ທີ ່ຖກ ໝດົ , ວຈິ ານບນັຫາທີ ່ມທີ ງັຖກ ແລະຜດິ , ວຈິ ານບນັຫາທີ ່ຜດິໝດົ .

128 -ວຈິ ານຫຍງັ? (ຊອກຮູບ້ ນັຫາທີ ່ ເອາົມາວຈິ ານ) -ຈະເອາົຫກ ັຖານຕວົຈງີອນັ ໃດມາວຈິ ານ?(ຊອກຫ ກັຖານຕວົຈງີ) -ວຈິ ານແນວໃດ? ວທິ ກີ ານອາ້ງຫກ ັຖານແນວໃດ ? ສະເໜຕີາມລໍາດບັແນວໃດ? 3. ອງົປະກອບຂອງບດົວຈິ ານ ຢ່ ູໃນບດົວຈິ ານປະກອບດວ້ ຍການອະທບິ າຍ, ການພສິູດ, ການໄຈແຍກ ແລະ ວຈິ ານ ການວຈິ ານ. ການວຈິ ານ ເປັນສ່ ວນສໍາຄນັ ຂອງບດົ , ສ່ ວນການອະທບິ າຍ ແລະ ພສິູດໃນບດົ ວຈິ ານເປັນພຽງແຕ່ສໍາຮອງເທົ ່ານັນ້. ໃນພາກສະຫູ ບ ຂອງບດົວຈິ ານແຕ່ລະຕອນປະກອບມກີ ານອາ້ງຫ ກັ ຖານ ແຕ່ຄວນຂຽນສັນ້ໆເພ ່ອຢັ ້ງຢ ນໃຫແ້ກ່ທດິສະດນີ ັນ້. ບດົ ວຈິ ານກໍາຄກ ບັ ບດົ ແຕ່ງປະເພດອ ່ ນໆ ເຊີ ່ ງປະກອບດວ້ ຍ 3 ພາກສ່ ວນ ຄ ຕັ ້ງບນັ ຫາ , ແກບ້ ນັ ຫາ ແລະ ສະຫູ ບບບນັ . ບດົວຈິ ານແບ່ງອອກເປັນ 2 ປະເພດ ຄ ວຈິ ານການເມອ ງສງັຄມົ ແລະ ວຈິ ານວນັນະຄະດີ - ວຈິານການເມອ ງ, ສງັຄມົ ແລະ ເສດຖະກດິ. ແມ່ນບດົແຕ່ງປະເພດໜ ່ ງ ທີ ່ວຈິ ານສະເພາະທາງດາ້ນການເມອ ງ - ສງັຄມົ , ເສດຖະກດິ ສ່ວນຫ າຍ ບດົແຕ່ງ ປະເພດນີ ້ຈະພບົ ເຫນັຢ່ ູຕາມນງັສພ ມີ , ວາລະສານ, ສາລະຄະດີແລະ ອ ່ນໆ ສ່ວນປະກອບຂອງບດົວຈິ ານດັ ່ງກ່າວມີ ພາກສ່ວນເຫ ົ ່າຄນ , ອາ້ງຫ ກັ ຖານ ແລະ ພາກສ່ວນວຈິ ານ - ວຈິານວນັນະຄະດ ີ ກ. ວຈິ ານຄໍາຄະຕພິດົ , ຄໍາສຸພາສດິ , ຄໍາຜະຫຍາ້, ສໍານວນຄໍາເວົ ້າ ແລະ ອ ່ນໆ. ແມ່ນບດົ ແຕ່ງປະເພດໜ ່ ງ ທີ ່ ວຈີ ານເນ ້ອໃນ ແລະ ຄວາມໝາຍຂອງຄໍາເຫ ົ ່ານັນ້ ວ່າຖກ ຫ ຜ ດິ ໂດຍໃຊຫ້ ກັ ຖານ ທາງດາ້ນທດິ ສະດີແລະ ຕວົ ຈງີມາພສິ ູດ ໃຫເ້ຫນັ ຄວາມຖ ກຕອ້ ງ ແລະ ຜດິ ພາດ ຖ ກໃນແງ່ໃດ ແລະ ຜດິ ໃນແງ່ໃດ ແລວ້ ສະຫູ ບ ແລະ ຖອດຖອນເປັນບດົຮຽນ. ຕວົຢ່ າງ ວຈິ ານຄໍາສຸພາສດິ “ເພີ ່ນບໍ ່ ເອີ ້ນຢ່ າຂານ ເພີ ່ນບໍ ່ ວານຢ່ າຊ່ອຍ” ຄໍາສຸພາສດິນີ ້ວຈິານໄດ ້ສອງ ແງ່ ຖກ ແລະ ຜດິ ແງ່ທີ ່ຖກ “ເພີ ່ ນບໍ ່ ເອີ ້ນຢ່ າຂານ ເພີ ່ ນບໍ ່ ວານຢ່ າຊ່ ອຍ” ເວາົຕາມຄໍາບູຮານດັ ່ງກ່າວ ແມ່ນຖກ ຕອ້ງ ຢ່ າຕ ່ນຕວົ ຊ່ ວຍ ຄນົຜູທ້ ີ ່ ເຂາົບໍ ່ຕອ້ງການໃຫເ້ຮາົຊ່ວຍ ບາງທຊີ່ວຍຖກ ຜູທ້ ີ ່ບໍ ່ຫວງັດີຕໍ ່ ເຮາົເຂາົຈະຄຽດຊງັເຮາົຄນ ເພາະວ່າ ຄນົ ເຮາົຖາ້ຜູໃ້ຈ ໂຫດ ຮາ້ຍ, ຂີຖ້ ີ ່ , ມກັ ໂລບ... ຖາ້ຊ່ວຍຖກ ກ່ ູມຄນົບໍ ່ດີເຮາົອາດຈະຖກ ຕກີບັ ແລະ ຮບັ ໂທດແທນເຂາົ, ຊ່ວຍຖກ ຜູຂ້ ີຖ້ ີ ່ ເຂາົ ເຈົ ້າຈະວ່າ ເຮາົຢາກໄດຜ້ ນົ ປະໂຫຍດອນັ ໃດອນັ ໜ ່ ງ ຈາກເຂາົ, ຖາ້ຢາກຊ່ ວຍແທໃ້ຫພ້ ຈິ າລະນາທີ ່ຖວ້ ນ ເສຍກ່ອນ ຜນົດຈີ ີ ່ ງຈະເກດີມ.ີ ແງ່ຜດິ ແມ່ນເພີ ່ ນບໍ ່ ເອີ ້ນ ບໍ ່ ວານ ແຕ່ເຮາົຕອ້ງເບີ ່ ງ, ຕອ້ງຊ່ ວຍເພີ ່ ນ ເພາະຄນົ ເຮາົດໍາລງົຊວີດິຢ່ ູໃນສງັຄມົ ຕອ້ງມີ ການພວົ ພນັກນັ , ຊ່ ວຍເຫ ອ ເພ ່ອແພ່ເຊີ ່ ງກນັ ແລະ ກນັ ເຊັ ່ນ: ເຮາົພບົ ເຫນັ ຜູເ້ຖົ ້າ, ແມ່ມານ, ເດກັ ນອ້ ຍທີ ່ ຢ່ ູໃນເຫດການ ທີ ່ ຊ່ ວຍ ເຫ ອ ຕນົ ເອງບໍ ່ ໄດ,້ ເຖີງວ່າເພີ ່ ນບໍ ່ ເອີ ້ນ ບໍ ່ ວານ ກໍ ່ຈໍາເປັນຕອ້ງຊ່ ວຍ ເພາະມນັ ເປັນຄຸນນະທໍາປະຈໍາໃຈ ແລະ ກໍ ່ ແມ່ນມາລະ ຍາດທີ ່ດງີາມຂອງຄນົ ເຮາົຜູໜ້ ່ ງ.

129 ບດົວຈິ ານມທີ ງັສນັນຖິ ານ ແລະ ສນົທະນາ ພວກເຮາົສາມາດວຈິ ານໄດ້ທຸກບນັຫາກ່ ຽວກບັ ເນ ້ອໃນທີ ່ມລີກັ ສະນະດີຫ ຮາ້ຍ ຖກ ຫ ຜດິ . ຂ. ວຈິ ານບດົປະພນັວນັນະຄະດ ີ ວຈິ ານບດົ ປະພນັ ວນັ ນະຄະດແີມ່ນວຈິ ານທາງດາ້ນໂຮງຮ່າງຂອງເລ ່ ອງ, ເນ ້ອໃນ ຮູບການສນິລະປະການແຕ່ງ ຂອງນກັ ແຕ່ງບດົ ປະພນັ ວນັ ນະຄະດໃີດໜ ່ ງ ໂດຍຍກົ ເອາົຈດຸ ດ,ີຈດຸ ອ່ ອນ, ມາວຈິ ານ ການຕໍານວິຈິ ານຕອ້ງມຫີ ກັ ຖານ, ມເີຫດຜນົທາງດາ້ນທດິສະດີແລະ ຕວົຈງີຢ່ າງຄບົຖວ້ ນ ມທີ ດັສະນະຫ ກັ ໝັນ້ ການເມອ ງສູງ ມຄີວາມຮູທ້ າງດາ້ນທດິສະ ດີແລະ ປະຫວດັວນັນະຄະດອີກີດວ້ ຍ. 4 ຂັນ້ຕອນ ແລະ ວທິ ແິຕ່ງບດົວຈິາ 4.1 ການຊອກລະດບັຄາດໝາຍຂອງຫວົບດົ ບດົວຈິ ານແບ່ງອອກເປັນ3ລກັ ສະນະດັ ່ງນີ ້ : -ວຈິ ານບນັຫາທີ ່ຖກ ໝດົ -ວຈິ ານບນັຫາທີ ່ມທີ ງັພາກສ່ວນຖກ ແລະ ຜດິ -ວຈິ ານບນັຫາທີ ່ຜດິໝດົ ກ ວຈິານບນັຫາທີ ່ຖກ ໝດົ ຕວົຢ່ າງ ວຈິ ານຄໍາເວົ ້າຂອງທ່ານເລນນິທີ ່ ວ່າ: ຮຽນ, ຮຽນແລວ້, ຮຽນອກີ , ຮຽນເລ ້ອຍໆໄປ. ຄໍາເວົ ້ານີ ້ຖກ ໝດົ ເພາະຄນົ ເຮາົກໍາເນດີອອກມາຈາກທອ້ງແມ່ ມດຶຕາມາເຫນັດນີ, ເຫນັຟາ້ ກໍ ່ ເລີ ່ມຕົນ້ ຮຽນຄ ຮຽນດູດ ນມົ ແມ່, ຮຽນຄານ, ຮຽນເວົ ້າ, ຮຽນໜງັສ, ຮຽນວຊິ າສະເພາະຈນົ ເຖງີ ເຖົ ້າແກ່ ການຮຽນຂອງຄນົ ເຮາົບໍ ່ມຍີາມສີ ້ນສຸດ. ຂ.ວຈິານບນັຫາທີ ່ມທີ ງັຖກ ທງັຜດິ ຕວົຢ່ າງ ວຈິ ານຄໍາສຸພາສດີິທີ ່ວ່າ: “ຕກົ ໝ່ ແູ ຮງເປັນແຮງ ຕກົ ໝ່ກູ າເປັນກາ” ຄ ວຈິານບນັຫາທີ ່ຜດີໝດົ ຕວົຢ່ າງ ວຈິ ານບນັຫາທີ ່ວ່າ ຄນົ ເຮາົຈະຮັ ່ງມີຫ ທຸກຍາກ ແມ່ນຍອ້ນໂຊກ ຊາຕາກໍາ ຄໍາເວົ ້ານີ ້ແມ່ນຜດິໝດົ ເພາະວ່າ: ຄນົ ເຮາົຈະທຸກ ຫ ຮ ັ ່ງ ບໍ ່ ໄດຂ້ ້ນກບັ ໂຊກຊາຕາກໍາ ແຕ່ມນັຂ ້ນກບັຫ າຍປັດໃຈ ເຊັ ່ນ: ກາລະໂອກາດ, ສະພາບແວດັລອ້ມ, ເຄົ ້າກໍາເນດີ... ສີ ່ ງສໍາຄນັແມ່ນເຮາົເອງ ຕອ້ງເປັນຜູຕ້ ດັສນິ ອກີ ແງ່ໜ ່ ງຄໍາເວົ ້າ ນີ ້ ເຮັດໃຫຄ້ ົນເຮົາອ່ ອນແອ, ບໍ ່ ກາ້ຕໍ ່ ສູ,້ ຫຍໍທ້ ໍ, ໝົດກໍາລັງໃຈ ບໍ ່ ມທີ າງອອກ ແລະ ໃນທີ ່ ສຸດກໍ ່ ກາ້ວໄປເຖີງບ່ ອນ ງມົ ງວາຍ. ແຕ່ກໍ ່ມບີາງກໍລະນຄີນົ ເຮາົ ຮັ ່ງມຍີອ້ ນຖກ ຫວຍ(ເລກ) ແຕ່ສີ ່ ງເຫ ົ ່ານັນ້ເປັນພຽງອນັ ບງັເອນີ ແລະ ມໜີ ອ້ ຍທີ ່ ສຸດ ບໍສາ ມາດເປັນຫ ກັ ຖານ ທີ ່ຖກ ຕອ້ງໄດ.້

130 4.2 ການສາ້ງໂຄງເລ ່ອງ ກ. ພາກສ່ວນບດົວຈິ ານ ບດົວຈິ ານກໍາຄກ ບັບດົແຕ່ງປະເພດອ ່ນໆ ເຊີ ່ ງປະກອບດວ້ ຍ 3 ພາກສ່ວນ ຄ ຕັ ້ງບນັຫາ , ແກບ້ນັຫາ ແລະ ສະຫູ ບບບນັ ຕັ ້ງບນັຫາ ເວົ ້າເຖງີສະພາບແວດລອ້ມ, ກາລະເທສະ ແລະ ອ ່ນໆ ທີ ່ມກີ ານພວົພນັກບັ ເລ ່ອງ ທີ ່ ເຮາົຈະວຈິ ານ. ແກໄ້ຂບນັຫາ -ສງັເເກດເບີ ່ ງບນັຫານັນ້ ຖກ ຫ ຜດິ ຖກ ໝດົ ຫ ຜດິໝດົ ຫ ຖກ ແຕ່ບາງສ່ວນ , ຜດິຢ່ ູບ່ອນໃດ, ຜດິ ໃນແງ່ໃດ ເປັນຕົນ້. - ອາ້ງເຫດຜນົ ເພ ່ອຢັ ້ງຢ ນແງ່ທີ ່ຖກ ໝດົ ແລະ ຕໍານວິຈິ ານແງ່ທີ ່ຜດິໝດົ ພອ້ມທງັສະແດງທ່າທເີຫນັດີຫ ຄດັຄາ້ນ - ສະຫູ ບບນັຫາທີ ່ ຍກົ ຂ ້ນມາເປັນຫູກັ ຖານໃນແງ່ວຈິ ານ ແລະ ຖອດຖອນບດົຮຽນ ເພ ່ອນໍາໃຊເ້ຂົ ້າໃນການດໍາລງົຊວີດິ ປະຈາໍ ວນັ - ຍກົ ເອາົບນັຫາ ຫ ກໍລະນພີເິສດ ( ຖາ້ມີ) ອະທບິ າຍ ຈາໍ ແນກ ແລະ ປົກປອ້ ງທດິສະດີຂອງຕນົ . ສະຫູ ບ -ຢັ ້ງຢ ນຄນ ອກີ ເທອ ໜ ່ ງວ່າ: ບນັຫາຕ່າງໆທີ ່ວຈິ ານ ນັນ້ ຖກ ໝດົ ຫ ຜດິໝດົ - ແນະນໍາໃຫຜູ້ອ້່ານຮູຈ້ກັ ທດິທາງເພ ່ອຫ ກີ ເວັນ້ ຄວາມຜດິພາດ - ສນັລະເສນີສີ ່ ງທີ ່ຖກ ຕອ້ງ ແລະ ແນະນໍາໃຫຜູ້ອ້່ານ ເອາົເປັນແບບຢ່ າງ. ຂ. ຕວົຢ່ າງ ໂຄງຮ່າງຄໍາສຸພາສດິ “ຕກົ ໝ່ ແູ ຮງເປັນແຮງ ຕກົ ໝ່ກູ າເປັນກາ” ຕັ ້ງບນັຫາ ສະພາບແວດລອ້ມທີ ່ມຜີນົສະທອ້ ນຕໍ ່ການດໍາລງົຊວີດິຂອງຄນົ ເຮາົຢ່ າງເລກີ ເຊີ ່ ງ. ວະນັນ້ຈີ ່ ງມຄີໍາສຸພາສດິທີ ່ວ່າ: “ຕກົ ໝ່ ແູ ຮງເປັນແຮງ ຕກົ ໝ່ກູ າເປັນກາ” ແກບ້ນັຫາ -ອະທບີາຍຄວາມໝາຍຂອງຄໍາສຸພາສດິ ໂດຍຫຍໍ ້ -ຄນົ ເຮາົດໍາລງົຊວີດິຢ່ ູໃນສະພາບແວດລອ້ມໃດ, ຢ່ ູໃນກ່ ູມຄນົ ໃດ ແນ່ນອນຕອ້ງໄດຮ້ ບັຜນົ ສະທອ້ ນອນັດີຫ ບໍ ່ ດີຈາກ ສະພາບແວດລອ້ມ ຫ ຈາກກ່ ູມຄນົນັນ້. ຢັ ້ງຢ ນສ່ວນທີ ່ຖກ ແລະ ຕໍານສິ່ວນທີ ່ຜດິ ສະພາບແວດລອ້ມຂອງສງັຄມົ , ການພວົພນັ ໃນສງັຄມົ ມຜີນົສະທອ້ ນຢ່ າງແນ່ນອນເຖີງຄນົ ເຮາົ (ອະທບິ າຍ, ພສິູດ) ຄນົ ເຮາົອາດຈະໄດຮ້ ບັຜນົສະທອ້ ນ ອນັດຈີາກສະພາບແວດລອ້ມ ຖາ້ຄນົ ເຮາົຫາກຄອນແຄນກໍ ່ອາດຈະໄດຮ້ ບັຜນົສະທອ້ ນ ອນັບໍ ່ດເີຊັ ່ນກນັ ຕໍານສິ່ວນທີ ່ຜດິພາດ

131 -ປັດໄຈຕ່າງທຂອງສະພາບແວດລອ້ ມ ທີ ່ ສະທອ້ ນເຖີງຄນົ ເຮາົບໍ ່ ອາດຕດັ ສນີ ຊີ ້ຂາດ ຢ່ າງຂາດຕວົ ໄດ້ເພາະວ່າຄນົ ເຮາົ ສາມາດດດັແປງສະພາບແວດລອ້ມຂອງສງັຄມົ ໄດ້(ອະທບິ າຍ ແລະ ພສິູດຕ ່ມ) -ຄນົ ເຮາົມຊີວີດິຢ່ ູໃນສະພາບແວດລອ້ ມທີ ່ ດແີລວ້ ກໍ ່ບໍ ່ ໝາຍຄວາມວ່າຈະດໄີປໝດົ , ຖາ້ຫາກວ່າ ບໍ ່ ຮູຈ້ ກັ ຮໍ ່າຮຽນ ແລະ ດດັແປງຕນົ ເອງໄປນໍາກໍ ່ບໍ ່ສາມາດຈະດນີໍາສະພາບແວດລອ້ມນນັ ໄດ້( ອາ້ງຫ ກັ ຖານ) -ຄນົ ເຮາົດໍາລງົຊວີດິຢ່ ູໃນສະພາບແວດລອ້ ມທີ ່ ບໍ ່ ດແີລວ້ ກໍ ່ບໍ ່ ໝາຍຄວາມວ່າເປັນຄນົ ຊົ ່ວໄປໝດົ ຖາ້ວ່າເຮາົຮູດ້ ດັ ແປງສີ ່ ງ ແວດລອ້ມ ແລະ ປ່ ຽນແປງຕນົ ເອງກໍ ່ຈະກາຍເປັນຄນົດໄີດເ້ໝອ ນກນັ . ຕກຶ ຕອ້ງພຈິ າລະນາ -ຄໍາສຸພາສດິ ໄດຊ້ ີ ້ບອກໃຫພ້ ວກເຮາົເຫນັວ່າ: ສະພາບແວດລອ້ມຂອງການດໍາລງົຊວີດິມນັ ໄດສ້ ົ ່ງຜນົ ສະທອ້ ນເຖີງຄນົ ເຮາົ ນັນ້ແມ່ນກດົ ເກນການສົ ່ງຜນົສະທອ້ ນເຊີ ່ ງກນັ ແລະ ກນັ . - ເພ ່ອຢາກໃຫຕ້ ນົ ເອງກາຍເປັນຄນົດໃີນການເຮດັວຍກງານ, ການປະກອບອາຊບີ ແລະ ອ ່ນໆ...ຕອ້ງດຸໝັ ່ນຄົນ້ ຄວາ້ຮໍ ່າ ຮຽນເລ ້ອຍໆ. ແຕ່ຖາ້ຫາກຢ່ ູໃນສະພາບແວດລອ້ ມທີ ່ຫຍຸງ້ຍາກບໍ ່ ສະດວກເຮາົກໍ ່ບໍ ່ ຍອມນັ ່ງກອດເຂົ ່າຢ່ ູລາ້ໆ, ບໍ ່ ປະປ່ ອຍ ໃຫຜ້ ນົ ສະທອ້ ນອນັ ຊົ ່ວຊາ້ນັນ້ ດງ ດູດເອເົໄປ. ສະນັນ້ ເຮາົຕອ້ງເປັນເຈົ ້າການ ຕໍ ່ສູດ້ ດັ ແປງສະພາບແວດລອ້ ມແຫ່ງຊວີດີິ ດວ້ ຍການຫ ໍ ່ຫ ອມ ແລະ ປ່ ຽນແປງແນວຄດິຈດິໃຈ ຂອງຕນົ ເອງ. ອາ້ງຫ ກັ ຖານ ໃນການຮໍ ່າຮຽນ ແລະການພວົ ພນັກບັໝ່ ູເພ ່ອນ ຕອ້ງຕາ້ນການພວົ ພນັກບັຄນົທີ ່ ຈະພາເຮາົໄປທາງທີ ່ ບໍ ່ ດີດັ ່ງນັນ້ ຈະຕອ້ງ ເລອ ກເອາົການພວົພນັທີ ່ຖກ ຕອ້ງ (ມກີ ານສງັເກດພຈິ າລະນາ ແລະ ຈາໍ ແນກອນັດີອນັຮາ້ຍ) ສະຫູ ບ ຄໍາສຸພາສດິນີ ້ໄດຊ້ ແີຈງໃຫພ້ ວກເຮາົເຫນັການພວົ ພນັ ກະທບົ ເຊີ ່ ງກນັ ແລະ ກນັລະຫວ່າງສະພາບແວດລອ້ ມ ກບັຊວີດິຂອງຄນົ ເຮາົ ມນັມທີ ງັສ່ ວນຖກ ແລະ ສ່ ວນຜດິ , ແຕ່ຄໍາສຸພາສດິນີກ້ ໍ ່ ເປັນດຕີ ໍ ່ກບັຄນົ ເຮາົ, ເຕອ ນພວກເຮາົໃຫ້ ເອາົໃຈໃສ່ດດັແປງສະພາບແວດລອ້ມທີ ່ບໍ ່ດ,ີອນັຊົ ່ວຮາ້ຍ ສາ້ງຕນົ ເອງ ແລະ ໝ່ຄູ ່ ູໃຫກ້ າ້ວຂ ້ນເລ ້ອຍໆ. ຄ. ຕວົຢ່ າງ ບດົວຈິານການເມອ ງ ບາດກາ້ວໃໝ່ ໃນສາຍພວົພນັລະຫວ່າງສະຫະລດັອາເມລກີ າ ແລະ ຫວຽດນາມ ໃນວນັ ອງັຄານອາທດິ ນີ ້ປະທານາທບິ ໍດບີນິ ຄນິ ຕນັ ແຫ່ງສະຫະລດັ ອາເມລກີ າ ໄດປ້ ະກາດການສະຖາປະນາ ສາຍພວົ ພນັ ທາງດາ້ນການທູດຢ່ າງເຕມັ ຮູບແບບ ກບັ ສາທາລະນະລດັ ສງັຄມົ ນຍິມົ ຫວຍດນາມ. ສີ ່ ງດັ ່ງກ່າວກາຍເປັນ ເຫດການແລະ ບາດກາ້ວໃໝ່ທີ ່ມຄີວາມໝາຍທາງດາ້ນປະຫວດັ ສາດຂອງການພວົ ພນັ ຮ່ ວມມລ ະຫວ່າງ ສະຫະລດັ ອາ ເມລກີ ານກບັຫວຽດນາມ ທງັເປັນການຕດັສນິໃຈທີ ່ສອດຄ່ອງກບັທ່າອ່ ຽງຂອງອາຊ-ີປາຊຟີີກ ແລະ ໂລກ ສອດຄ່ອງກບັ ຜນົປະໂຫຍດ ແລະ ຄວາມປາກຖະໜາຂອງປະຊາຊນົອາເມລກີ າ ແລະ ປະຊາຊນົຫວຽດນາມ. ສອງທດົສະວດັແຫ່ງການເຢັນຊາໃນສາຍພວົພນັສະຫະລດັອາເມລກີ າ ແລະ ຫວຽດນາມ ທີ ່ສບ ເນ ່ອງມາຈາກນະໂຍບາຍ ຕາ້ນຫວຽດນາມຂອງຜູນ້ ໍາສະຫະລດັ ໃນອະດດິນັນ້ ໄດສ້າ້ງຜນົ ເສຍຫາຍອນັ ໃຫຍ່ຫ ວງມາສ່ ູສອງປະເທດ, ເປັນອນັກດິ ກັນ້ເຮດັ ໃຫກ້ ານແກໄ້ຂບນັຫາທີ ່ຕ່າງຝ່ າຍຕ່າງມຄີວາມສບັສນົ ໃຈຊກັ ຊາ້, ນກັທລູ ະກດິສະຫະລດັອາເມລກີ ານເສຍກາລະ

132 ໂອກາດ ແລະ ເວລາໄປຢ່ າງໜາ້ເສຍດາຍ. ຢ່ າງໃດກໍ ່ຕາມມາໃນສະໄໝການປົກຄອງຂອງປະຖະນາທບີ ໍດີບນິ ຄນິ ຕນັ ທ່ານ ໄດຄ້່ ອຍໆເຮດັ ໃຫສ້ າຍພວົ ພນັ ອນັ ເຢັນຊານັນ້ ມຄີວາມອບົ ອຸ່ນຂ ້ນມາເປັນຂັນ້ ຕອນ. ໂດຍການຈດັ ສົ ່ງຜູຕ້່າງໜາ້ ຂອງຕນົ ໄປປ ກສາຫາລວ ຽກງານ ແລະ ແລກປ່ ຽນຄໍາຄດິ ຄໍາເຫນັກບັຝ່ າຍຫວຽດນາມຫ າຍຂ ້ນ. ໃນເດອ ນກູມພາທີ ່ ຜ່ານ ມາ ກໍ ່ ໄດປ້ ະກາດຍກົ ເລກີ ການຂວ້ ມບາດທາງດາ້ນເສດຖະກດິ ຕໍ ່ຫວຽດນາມ. ທີ ່ມມີ າຕັ ້ງ20ປີນັນ້ ອອກໄປ ເຊີ ່ ງເປັນ ໂອກາດໃຫນ້ ກັ ທຸລະກດິຈາກສະຫະລດັ ໄປລງົທນ ໃນຫວຽດນາມ ໄລ່ມາເຖີງປະຈບຸ ນັ ນີກ້ ໍ ່ມມີ ູນຄ່າຫ າຍຮອ້ ນລາ້ນໂດ ລາແລວ້ . ມາໃນຕົນ້ ປີນີກ້ ໍ ່ ໄດປ້ ະກາດຕັ ້ງສໍານກັ ງານຜູຕ້່າງໜາ້ຂອງສະຫະລດັ ອາເມລກີ ານປະຈໍານະຄອນຫ ວງຮ່າໂນຍ ແລະ ມາໃນຕົນ້ ອາທດິນີ ້ກໍ ່ປະກາດສະຖາປານາສາຍພວົ ພນັທາງດາ້ນການທດູ ຢ່ າງເປັນທາງການກຍັ ສສ ຫວຽດ ນາມ ແລະ ໃນລະຫວ່າງວນັທີ5-6 ສງີຫາໜາ້ນີ ້ທ່ານ ວໍເຮນຄຣິສຕບົ ເຟີລດັຖະມນົຕຕີ່າງປະເທດສະຫະລດັ ອາເມລກີ າ ກໍ ່ ຈະໄດເ້ດີນທາງໄປຢາມຫວຽດນາມຢ່ າງເປັນທາງການເພ ່ ອເປີກສາຫາລເ ຖີງສາຍພວົ ພນັ ແລະ ການຮ່ ວມມທ າງດາ້ນ ເສດຖະກດິ ລະຫວ່າງສອງປະເທດ ເຊີ ່ ງເປັນການເປີດສງັກາດໃໝ່ ໃນການພວົ ພນັ ແລະ ການຮ່ ວມມ ຫ າຍດາ້ນລະ ຫວ່າງສອງປະ ເທດ. ເປັນການຊ່ ວຍຈໍາກດັ ແລະ ລບົ ລາ້ງຄວາມອາຄາດບາດໝາງພອ້ ມກນັ ເສມີ ສາ້ງຄວາມໄວວ້ າງໃຈ ເຮດັ ໃຫສ້ ະຖຽນລະພາບໃນຂງົເຂດສດົ ໃສແລະ ໝັໜ້ ຄງົກວ່າເກົ ່າ. ສປປລາວ ໃນຖານະເປັນບາ້ນໃກເ້ຮອ ນຄຽງກບັ ປະເທດຫວຽດນາມ ແລະ ທງັເປັນປະເທດທີ ່ ສາຍພວົ ພນັກບັສະຫະລດັ ອາເມລກິ າມາແຕ່ດນົ ນານນັນ້ ຍນີດຢີ່ າງຫຍ່າງຕໍ ່ ການສະຖາປານາ ຄວາມສໍາພນັ ດັ ່ງກ່າວ ແລະ ມວ ນັທີ12 ກໍລະກດົນີ ້ກະຊວງການຕ່າງປະເທດແຫ່ງ ສປປລາວ ໂດຍ ຕ່າງນາ້ໃຫລ້ ດັຖະບານລາວກໍ ່ ໄດ້ອອກຖະແຫ ງການມຕີອນໜ ່ ງ ໄດຂ້ ຽນວ່າ: ລດັຖະບານລາວ ແລະ ປະຊາຊນົ ລາວຖ ການຕດັ ສນິ ໃຈດັ ່ງກ່າວເປັນການຖກ ຕອ້ງ ທງັເປັນການຕອບສະໜອງຄວາມຮຽກຮອ້ງຕອ້ງການ ຂອງປະຊາຊນົຫວຽດ ນາມ ແລະ ອາເມລກີ າເອງກໍ ່ຄປ ະຊາຊາຊນົອາຊອີາຄະເນ ແລະ ໂລກ. (ຄດັຈາກໜງັສພ ມີ ວຽງຈນັ ໃໝ່ ສະບບັ 1658075 ລງົວນັທີ15/07/1995ໜາ້ທີ8) ຕວົຢ່ າງ ໂຄງຮ່າງບດົວຈິານການເມອ ງ ບາດກາ້ວໃໝ່ ໃນສາຍພວົພນັລະຫວ່າງສະຫະລດັອາເມລກີ າ ແລະ ຫວຽດນາມ ຕັ ້ງບນັຫາ ເລີ ່ມຕັ ້ງແຕ່ວນັອງັຄານອາທດີນີ ້ຈນົ ເຖງິຄວາມມຸງ້ມາດປາກຖະໜາ ຂອງປະຊນົອາເມລກິ າ ແລະ ປະຊາຊນົ ຫວຽດນາມ. ກ່າວເຖງີເຫດການ ບາດກາ້ວໃໝ່ທີ ່ມຄີວາມໝາຍທາງດາ້ນປະຫວດັສາດຂອງການພວົພນັຮ່ວມມລ ະຫວ່າງ ສະຫະລດັອາເມລກີ າ ແລະ ຫວຽດນາມ, ເປັນການຕດັສນີໃຈທີ ່ຖກ ຕອ້ງສອດຄ່ອງທີ ່ສຸດກບັທ່ານອ່ ຽງລວມຂອງຍກົ ສະໄໝ. ແກບ້ນັຫາ ເລີ ່ມແຕ່ສອງທດົສະຫວດັແຫ່ງຄວາມເຢັນຊາຈນົ ເຖງິສດົ ໃສ ແລະ ໝັໜ້ ຄງົກວ່າເກົ ່າ ການແກໄ້ຂບນັຫານີ ້ຜູຂ້ ຽນໄດ້ ເລົ ່າຄນ ເຫດການໃນອະດດິດັ ່ງນີ ້ :

133 ເວົ ້າເຖງີສາຍພວົພນັທີ ່ ເຢັນຊາຂອງສາຍພວົພນັລະຫວ່າງສະຫະລດັອາເມລກິ າ ແລະ ຫວຽດນາມ ເຊີ ່ ງມນັ ໄດເ້ປັນຜນົ ສະທອ້ ນອນັບໍ ່ດີຕໍ ່ທງັສອງປະເທດ. -ເປັນການກດິກັນ້ເຮດັ ໃຫກ້ ານແກໄ້ຂບນັຫາທີ ່ຕ່າງຝ່ າຍຕ່າງມຄີວາມສນົ ໃຈຊກັ ຊາ້ -ນກັທຸລະກດິສະຫະລດັສູນເສຍກາລະໂອກາດທີ ່ຈະມາລງົທນ ທີ ່ຫວຽດນາມ ໃນສະໄໝການປົກຄອງຂອງທ່ານ ຍນີຄນິຕນັ ໄດເ້ຮດັ ໃຫສ້າຍພວົພນັທີ ່ ເຢັນຊານັນ້ ຄ່ອຍໆມຄີວາມອບົອຸ່ນຂ ້ນມາ ເຊີ ່ ງມນັ ໄດສ້ ົ ່ງຜນົສະທອ້ ນອນັດຕີໍ ່ປະຊາຊນົທງັສອງຊາດ. -ປະກາດສະຖາປະນາດາ້ນການທດູ ຢ່ າງເປັນທາງການ -ເປີດສງັກາດໃໝ່ ໃນການຮ່ວມມທ າງດາ້ນເສດຖະກດິ ສະຫູ ບ ການພວົ ພນັ ຄນ ໃໝ່ ລະຫວ່າງສະຫະລດັ ອາເມລກິ າ ກບັ ຫວຽດນາມເປັນການຈໍາກດັ ແລະ ລບົ ລາ້ງຄວາມອາ ຄາດບາດໝາງພອ້ ມທງັເປັນການສົ ່ງເສມີ ໄວວ້າງໃຈເຊີ ່ ງກນັ ແລະ ກນັ ເຮດັ ໃຫສ້ ະຖານນະພາບໃນຂງົເຂດນີ ້ສດົ ໃສໝັນ້ ຄງົກົ ່ວເກົ ່າ.ປະຊາຊນົລາວມຄີວາມເຫນັດີເຫນັພອ້ມຕໍ ່ ເຫດການອນັຫຍີ ່ ງໃຫຍ່ ແລະ ມຄີວາມໝາຍປະຫວດັສາດນັນ້. ງ. ຕວົຢ່ າງ ບດົວຈິານສງັຄມົ ໃນເລ ່ອງ “ຢາກກຫີ າຍໄດກ້ ນີທໍ ່ກອ້ຍ” ປ່ ູຍ່າງຕາຍາຍເຮາົເຄຍີສອນວ່າ: ຢາກມຫີ າຍ ມນັ ໄຮ້ ຢາກໄດຫ້ າຍ ມນັຕາຍ ພວກພະນກັ ງານທງັຫ າຍ ກໍ ່ບໍ ່ ສນົ ໃຈນໍາເລຍີ ເພາະເຂາົຄດິວ່າ ລວຍທາງລດັ ເປັນວທິ ດີ ຽວເພ ່ອການດໍາລງົຊບີ ຈນົມຄີໍາວ່າ: ຜູທ້ ຸກຊ ຫ້ ວຍ ຜູລ້ ວຍຊ ້ ເບີແລະ ມນັກໍ ່ມອີໍານາດດງ ດູດໃຫຄ້ ນົຊ ້ຢ່ າງແກະບໍ ່ອອກ ໂດຍສະເພາະແມ່ນຍາມ ອອກເລກຫວຍ ແຕ່ລະຄັ ້ງ ບໍ ່ວ່າ ຂອງລາວ ຫ ຂອງລາວ ທງັຖກ ຕອ້ງ ທງັເຖ ່ ອນ. ຄວາມຈງີແລວ້ ຄນົ ເຮາົສ່ວນຫ າຍ ກໍ ່ມກັ ຊ ຫ້ ວຍພດັທະນາ ເພ ່ອສ່ ຽງງໂຊກ ສ່ ຽງມ່ວນ ເພ ່ອໃຫເ້ບາົສະໝອງໄປ , ແຕ່ຄນົ ຈໍານວນໜ ່ ງພດັຫ ີ ້ນກາຍເປັນຊວີດິຈດິ ໃຈກາຍເປັນອາຊບີທີ ່ ບໍ ່ ຊອບທໍາຜູມ້ ເີງນີນອ້ ຍກໍ ່ຊ ້ຕາມແບບເລກບວກ. ຜູຫ້ ີ ້ນແທກ້ ໍ ່ ແມ່ນຊ ້ແບບເລກຄູນຂ ້ນເລ ້ອຍໆ. ຈນົກະທັ ້ງລດັ ຖະກອນໃນບາງສໍານກັ ງານ ກໍ ່ພາຍຖົງຫວຍເຖ ່ ອນ ແລະ ຂາຍເປັນປະຈໍາ.ໃນທີ ່ ສຸດກໍ ່ພາໃຫເ້ກດີສະພາບຂວ້ ມຄອບຄວົ , ຕກົ ທຸກໄດຍ້າກໄປແລວ້ ຫ າຍລາຍ ບາງຄນົ ເຄຍີຮັ ່ງມສີ ີ ສຸກກໍ ່ກບັມາເປັນຄນົທຸກຍາກ, ບາງຄນົ ເຄຍີ ເປັນເຈົ ້າໜີ ້ບ ກໍ ່ກາຍມາເປັນລູກໜີ ້ຖວ້ ມຫວົ ແຕ່ປະກດົວ່າ ເຂາົເຫ ົ ່ານັນ້ ກໍ ່ ຍງັບໍ ່ຫ າບບໍ ່ຈ ່ .ຄວາມໄຝ່ ຝັນຢາກຮັ ່ງ ຢາກມີຂ ້ນໃນພບິຕາດຽວນີ ້ແມ່ນແກຍ້າກທີ ່ສຸດ ເພາະວ່າ ກໍ ່ມຄີນົຈາໍ ນວນບໍ ່ໜອ້ ຍ ຖກ ແທ,້ ໄດແ້ທ້ຍອ້ຍຊ ຫ້ ວຍລວດເບ,ີຜູໄ້ດໂ້ທລະທດັ , ຜ່ ູໄດຕູ້ເ້ຢັນ, ຜູໄ້ດລ້ ດົຈກັ , ຜູໄ້ດລ້ ດົກະບະກໍ ່ມແີລວ້ ຈາກນັນ້ ບນັຫາຊ ້ ເລກ ກໍ ່ ເປັນບນັຫາໃຈກາງຂອງກ່ ູມຄນົຈໍານວນໜ ່ ງ ເຂາົພບົ ປະສນົທະນາຢ່ ູພາເຂົ ້າ ຫ ຮາ້ນກາເຟ ຕາມທະໜນົ ຫນົທາງ ຫ ຢ ່ ູສໍານກັ ງານອງົການແມ່ນແຕ່ການເວົ ້າເຖງີການຊ ້ ເລກ ຊ ້ ເບີຕວົ ເດດັ ຈດົຈໍ ່ທີ ່ ສຸດກໍ ່ແມ່ນ ຮອດເວລາປະກາດ ຜນົຂອງການອອກເລກ, ເມ ່ອເລກຂອງຕນົບໍ ່ຖກ ບາງຄນົກໍ ່ ໄດແ້ຕ່ຫາຍໃຈຍາວ ຄໍເຕ ່ອຍໄປ ຖວ ່າໂຊກບໍ ່ທນັມາເຖງີແລວ້

134 ກໍ ່ຄດິ ໄລ່ ຕວົ ເລກທີ ່ ຈະຊ ້ໃນງວດຕໍ ່ ໄປ ເຊີ ່ ງເປັນຮອບວຽນຈນົ ເຖົ ້າແກກ້ ໍ ່ບໍ ່ ຍອມຢຸດເຊາົ ແລະ ສ່ ວນຫ າຍແມ່ນຜູທ້ ີ ່ ຕດິ ການພະນນັ ແບບນີມ້ ກັ ຈະຊີ ້ນເນ ້ອປະດາຕວົບໍ ່ຂ ້ນ, ບໍ ່ ເກນີ... ທີ ່ ກ່າວມານັນ້ ເປັນພຽງບາງເຫດການກ່ ຽວກບຜູທ້ ີ ່ ໄຝ່ ຝັນຢາກຕກົ ຂູມຄໍາ ໂດຍບໍ ່ ຕອ້ ງການອອກແຮງງານ ເຊີ ່ ງເປັນ ປະກດົການຫຍໍທ້ ໍອ້ ນັ ໜ ່ ງທີ ່ ແພ່ຫ າຍສມົ ຄວນມທີ ່ ໃນສງັຄມົ ບາ້ນເຮາົ ຄວນທີ ່ ຈະພອ້ ມກນັສກ ສາອບົ ຮມົ ຈໍາກດັພວກທີ ່ ສະແຫວງຊ ້ຂາຍເລກເຖ ່ ອນ ອນັ ເປັນຜນົ ເສຍຫາຍໃຫແ້ກ່ສ່ວນຕວົ ຂອງເຂາົເຈົ ້າເອງ (ຄດັຈາກໜງັສພ ມິ ປະຊາຊນົ ອາທດິລາຍສບັປະດາ ສະບບັ 286 ລງົວນັທີ19/05/ 1996 ໜາ້ໜ ່ ງ) ໂດຍ ສສພ ຈ. ຕວົຢ່ າງວຈິ ານວນັນຄະດີ ວຈິ ານວນັນະຄະດີຄໍາຮອ້ງກອງ ຫວົ ເລ ່ອງ ອອນຊອນປ່ າໄມ ້ ຊໍ ້າຫ່ານີ ້ ເດນີດງົດັນ້ປ່ າ ພນັລະນາປ່ າໄມ້ ໄປໜາ້ປ່ າເຂາົ ມໝີ ່ເູລົ ່າແກມອໍ ້ ກໍເຕຍີຕົນ້ ຕໍ ່າ ຕາວຕານເຕຍ້ ແກມໄມໄ້ຜ່ບງົ ລໍາໂຄໂນໂຄງ້ໂນງ້ ບງົຈ່ອງແກມຊາງ ມທີ ງັຊາງແກມຊາ້ງ ກນີຊາງຊາ້ງໃຫຍ່ ຮອຍມນັ ເຊາະຊອກໄມ້ ກນິໄມໄ້ຜ່ບງົ ມທີ ງັພງົໄພກວ້າງ ໝກູ ວາງເມຍີມັ ່ງ ເມຍີມັ ່ງມາ້ ໝາພດັ ໄລ່ຂູບໜູ ໜອ້ ຍໜ ່ ງໝຄີູມໝາ ໝ່ເູມຍີຄູມມາ້ ແລເຫນັໝໝີ າເຕັນ້ ໝເີມຍີຄູມມັ ່ງ ຫ ຽວເບີ ່ ງມນັແມບມາ້ຍ ໝາໄໝໄ້ລ່ໝີ ໝໄີລ່ມາ້ ໝາໄລ່ຄູມໜູ ພູນັນ້ເປັນພູຮກົ ມດຶມຸງເປັນມຸງ້ ມຸງເປັນຖານ ເປັນຖນັ ແຖວທີ ່ ມຢີ່ ູແຖບປາກຖໍ ້າ ຖກົ ຖີມ້ ບົ ່ງແຖນ ແຖວຖນັຖອ້ງ ປົນກນັແຖວຖີ ່ ມຢີ່ ູແຖບປາກຖໍ ້າ ແຖວນັນ້ຖີ ່ ກນັ ມທີ ງັຈນັ ໄດພອ້ມ ປົນ ກນັກບັຈນັດ່ອນ ແມງພ່ ູຊມົ ດອກຊອ້ ນ ບນິແສວ້ ແສ່ວລະອອງ

135 ໂຕກະຍອງຍອ້ງຜາ້ຍ ກາຍໝ່ເູສອ ສາງ ສຽງສະນມີ ນັຄາງ ຢ່ ູເທງີປາ້ຍໄມ້ ສຽງສະນມີ ນັ ໄຫ້ ໄດຍ້ ນີໄກວີ ່ວ່ອນ ຈກັ ວ່າກໍາກ່ອນກີ ້ ເວນແທຈ້ ັ ່ງໃດ ພາກນັນ້ ໄດ້ ລດັລວງດງົຫ ວງ ໂຕຈງີແລຫ ງີລບັ ປ່ າເລາົລຽນລອ້ມ ດູດັ ່ງລອມລຽນໄວ້ ລຽນໄລລຽບໄລ່ ຫ ງີລໍ ່າໄມ້ ລໍາລຽນປ່ າລ່ ຽນ ໜອ້ ຍແລວ້ເລ ່ອນໆຍາ້ຍ ລບັລ່ ຽມເລຍີລງົ ເຫນັພູເຂາົຫ ງົ ວາດວງົລະວງັໄວ້ ຫ ງີລງົໄປສອງຂາ້ງ ຝູງປາລອຍລ່ອງ ຕາມຄະນອງແລ່ນບອ້ ນ ຊອນແກງ້ແກ່ງຫາງ ຟັງສຽງດງັຕ ້ ງຕາ້ງ ນໍ ້າຝັ ່ ງເຟ ອນຕງີ ຫ ງີດູເຕນັ ງອຍມອງ ຈອບປາຄອຍເຕັນ້ ເຕນັມນັມາຄອຍລີ ້ ຕາມຊູມ້ ພ່ ູມໜາມ ໜອ້ ຍໜ ່ ງສຽງດງັຕາມ ຕາມໝ່ປູ າຊວີ ນກົ ເຕນັຊວີເລຍີໂຕນ ຕອດຕາມດງັຕາ້ມ ພໍເຖງີຍາມແລງຄອ້ ຍ ນກົ ເຕນັວອຍບນີເວີ ່ນ ອດົສາເດນີຕໍ ່ໜາ້ ຕາມເວີ ້ ງຫວ່າງໜອງ ຟັງຍນີເປັດປ່ ອງຮອ້ງ ເປົ ້າປ່ າຫາກນິ ເບີ ່ ງມນັບນີມາຊູມ ເວີ ່ນລງົວງັນໍ ້າ ຕາມລະນາມໜອງນີ ້ ມຄີະນາຫ າຍຢ່ າງ ຕ່າງພ່ອງລອຍລ່ອງຫ ີ ້ນ ຕາມໄຄໄ້ລ່ ແມງ ຢ່ ູຕາມວງັຫາກແກງ້ ລຸຍລ່ອງມອງປາ ຕ່າງໂຕລງົຫາກນີ ອີ ່ມໜຽງສຽງຮອ້ງ ດູມນັນອງນນັແໜນ້ ແສນອນັອະນນັ ເນກ ສງັເກດນບັບໍ ່ ໄດ້ ຕາມໄຄໄ້ລ່ຫຍູມ ມທີ ງັຊູມແຊງລາ້ນ ກະຍາງຍໍຄໍກ່ານ ນກົ ກະຊູມແຊງລາ້ນ ກະຍາງຍໍຄໍກ່ານ ນກົ ກະຊູມຊ່າງລາ້ນ ຫານຫາ້ວຍ່າງບນີ ບໍ ່ ໄດນ້ ບັ ໃຫສ້ ີ ້ນ ທຸກທົ ່ວຕວົສດັ

136 ມໄີປສາລະພດັ ອະເນກນອງສຽງຮອ້ງ ພໍໂຕມນັມອງດູແລວ້ ເລຍີກາຍຍາ້ຍຍ່າງ ໆລໆ... (ໂດຍ ມະຫາສລີາ ວລິະວງົ 1905-1987) ກອນເດນີດງົຂອງ ອາຈານ ມະຫາສລີ າ ວລິ ະວງົ ແຕ່ງໄວນ້ ີ ້ ເປັນກອນທີ ່ມລີລີ າການແຕ່ງ ແລະ ເນ ້ອໃນມ່ວນ ອອນຊອນດ,ີຜູແ້ຕ່ງໄດວ້ າດພາບເຖີງຄວາມອຸດມົ ຮັ ່ງມີຄວາມສວຍສດົ ງດົງາມ ຄວາມໜາແໜນ້ ຕບ ຕນັ ແລະ ສບັ ສນົ ຂອງປ່ າດງົພງົໄພອນັກວ້າງໃຫຍ່ ໄພສານ ຫ່ອມຫວ້ ຍ ພູຜາ ສາຍນໍ ້າ ແລະ ສດັ ປ່ ານາໆຊະນດິ . ສສີນັ ແລະ ອາຍອຸ່ນຂອງ ທໍາມະຊາດ ປະສານສໍາຜດັ ກບັຈງັຫວະບາດກາ້ວເດນີຂອງຜູຊ້ ມົ ດງົປະກດົ ເດັ ່ນຂ ້ນ ຢ່ າງມຊີວີດິຊວີ າ. ຮູບພາບນັນ້ ສາ້ງ ຮອບປະທບັ ໃຈ ເລກີ ເຊີ ່ ງສາ້ງຮອຍປະທບັ ໃຈເລກີ ເຊີ ່ ງຕໍ ່ກບັຜູອ້່ານຜູຟ້ ັງ ໃຫເ້ກດີຄວາມມ່ວນອອນຊອນ ເໝອ ນດັ ່ງຕນົ ໄດເ້ດນີຊມົ ດງົ ຂ ້ນໂຄກສູງ ລງົໂຄກຄອ້ ຍງອຍພູດນີປີ ່ ນໜາ້ຄນ ບາ້ນເກົ ່າ ແລະ ໂອອ້່າວເຖງີຍ່ານພູຜ່າປ່ າດງົທີ ່ ຍາວໄກໃນ ຕໍ ່ໜາ້ບ່ອນຈະດຸງ້ເດນີໄປອກີ . ພູມມປີະເທດເຂດນໍ ້າແດນດນີ ທີ ່ ອຸດມົ ສມົ ບູນໄປດວ້ ຍຕນົ ໄມທ້ ີ ່ມຄີ່າສູງ. ຊບັ ພະຍາກອນທໍາມະຊາທີ ່ ບໍ ່ ອາດພນັ ລະນາ ນບັ , ສດັ ປ່ ານາໆຊະນດິ , ດງົດອນລະບາຍສຂີຽວສດົ ຢ່ ູຕະຫ ອດປີດອກໄມເບັ ່ງບານສົ ່ງກີ ່ນຫອມຫວນໄປຕາມສາຍລມົ ເຢັນ. ໝ່ ູນກົ ກາໂບກບນີສຽງຮອ້ງຫວານປະສານກບັສຽງເຕັນ້ເປັນຈກັ ຫວະດວ້ ຍຄວາມຮກັ ຫອມບາ້ນເກດີ ເມອ ງນອນ ໃນກອນເດນີດງົນີ ້ໄດກ້ ະຕຸກໃຈໃຫຫ້ ວນຄະນງີເຖງີປະເທດຊາດທີ ່ສຸດແສນຮກັ ຢ່ າງບໍ ່ມວີນັຫ ງົລມ . ອາຈານ ມະຫາສລີ າ ວລິ ະວງົໄດແ້ຕ່ງກອນເດນີດງົນີ ້ຂ ້ນ ແມ່ນແຕ່ງຕາມຫ ກັ ການຂອງກອນລໍາປະເພດລໍາເຍີ ້ນ ລະບຽບຫ ກັ ການແຕ່ງກອນຂອງເພີ ່ ນນີ ້ທ່ານ ພູມີວງົວຈິດິ ໄດຂ້ ຽນໄວ້ຢ່ າງລະອຽດໃນປ ້ມໄວຍະກອນລາວ ແລະ ໄດ້ ໃຫຄ້ໍານຍີ າມວ່າ ກອນເຍີ ້ນ ແມ່ນກອນລໍາ ທີ ່ ຂຽນຄບົ ເປັນຕອນສີ ່ ວກັ , ໃຊຄ້ໍາເອກ, ຄໍາໂທ ປະຈໍາບ່ ອນໃຫເ້ນ ່ອງກນັ , ໃຊຄ້ໍາບຸພະບດົ ແລະ ຄໍາສອ້ ຍຕ ່ມ ໃຊສ້ໍາຜດັນອກ ແລະ ສໍາຜດັ ໃນ ຕດິຕໍ ່ກນັ ເລ ້ອຍໆໄປຈນົສຸດກອນ ກອນລໍາເຍີ ້ນເປັນ ກອນ ລໍາທີ ່ມຕີ ັ ້ງແຕ່ 7 ຄໍາໄປເຖງີ 8,9,10,11,12,13,14 ຫ 15 ຄໍາ ແລະ ໃຊຫ້ ກັ ການວາງຄໍາປະຈາໍ ບ່ອນສໍາຜດັ ດັ ່ງດຽວ ກບັກອນອ່ານອກັ ສອນສງັວາດ. ຕວົຢ່ າງ: ກອນເມອ ງລາວສວຍງາມ ແລະ ຮັ ່ງມີຂອງທ່ານພູມມີວງົວຈິດິ ໄດຂ້ ຽນວ່າ: ປະເທດລາວແມ່ນຕັ ້ງ ຢ່ ູແຫ ມໃຫຍ່ອນີດູຈນີ ມແີຜ່ນດນີຕອນຜນ ໃຫຍ່ຍາວໄກກວ້າງ ກໍ ້າຝ່ າຍທາງເນອ ພຸນ້ ດນີຈນີກວາ້ງໃຫຍ່ ຕັ ້ງຄະໜງົເນັ ່ງໄວ້ຂວງຂັນ້ເຂດແດນ ທາງຝ່ າຍແຄນ້ ແດນດ່ານບວົລະພາ ມປີ່ າດງົພູຜາ ຊໍ ່ຊອ້ ນລຽນຊັນ້ ພູຫ ວງເປັນແດນໃຫ້ຫວຽດນາມນອ້ງພີ ່ ສາມກັ ຄຢີ່ ູເລ ້ອຍ ບໍ ່ມມີ ້ຈດຶຈາງ (ພູມີວງົວຈິດິ ປ ມ້ ໄວຍະກອນລາວພະແນກສກຶ ສາສູນກາງ 1967 ໜາ້ 219-222)

137 ກອນລໍາເດນີດງົຂອງອາຈານ ມະຫາສລີາ ວລິະວງົ ອນັມລີລີາແບບກອນເຍີ ້ນ ເຊີ ່ ງມທີ ງັສໍາຜດັ ນອກ, ສໍາຜດັ ໃນ ແລະ ການເນອ ງສຽງສອດຄ່ອງເກາະກ່າຍ ຖກ ຕອ້ງຕາມຫ ກັ ການກະວີວທິ ະຍາຂອງລາວເຮາົທຸກປະການ(ຄດັຈາກໜງັ ສພ ມິ ວາລະສນິ ສະບບັທີ5 ປະຈາໍ ເດອ ນ ມງັກອນ 1980 ໜາ້ 16 ) ໂດຍທ່ານ ທອງຄໍາ ອ່ອນມະນສີອນ ວຈິ ານວນັນະຄະດ ີຄໍາຮອ້ງແກວ້ ( ວນັນະຄະດປີະຕວີດັ ) ຕວົຢ່ າງ: ຫວົ ເລ ່ອງ ວນັນະຄະດໄີລຍະການປະຕວິດັຊາດປະຊາທປິະໄຕ -ຈູດຸ ດີແລະ ບາງບນັຫາທີ ່ຍງັຄງົຄາ້ງໃນວນັນະຄະດປີະຕວິດັ ຜ່ານຊາວກວ່າປີທີ ່ ໄດກ້ ໍາເນດີ ແລະ ເຕບີ ໃຫຍ່ ວນັ ນະຄະດປີ ະຕວິດັ ແມ່ນບໍ ່ ສາມາດແຍກອອກຈາກແນວທາງ ຕໍ ່ສູ້ປະຕິວດັ ຊາດປະຊາທປິ ະໄຕ ແລະ ແນວທາງສນີລະປະວນັ ນະຄະດອີນັຖກ ຕອ້ງຂອງສູນກາງ ກງົກນັຂາ້ມມນັ ໄດ້ ຢັ ້ງຢ ນໃຫເ້ຫນັ ວ່າ ແນວທາງການເມອ ງຂອງສູນກາງ ແມ່ ນຖ ກຕອ້ ງທີ ່ ສຸດ ແລະ ສອດຄ່ ອງກບັ ຕວົ ຈງີການຕໍ ່ ສ່ ູຂອງ ປະຊາຊນົລາວ. ວນັນະຄະດປີະຕວິດັ ເຖງີວ່າຫາກໍ ່ກໍາເນໃີໝ່ທີ ່ ສຸດ ແຕ່ ໄດຮ້ ບັຜນົສໍາເລດັອນັດງີາມ ສໍາຄນັກວ່າໝ່ ູແມ່ນມນັ ໄດ້ ຢັ ້ງຢ ນ ວ່າ ຢ່ ູປະເທດເຮາົໄດມ້ ວີນັ ນະຄະດແີບບໃໝ່ ວນັ ນະຄະດທີ ີ ່ມລີກັ ສະນະຊາດ ລກັ ສະນະຕໍ ່ສູ້ລກັ ສະນະປະຊາ ຊນົ ແລະ ລກັ ສະນະວທິ ະຍາສາດ. ຄດ ັ ່ງວນັນະຄະດປີະຕວີດັຂອງບນັດາປະເທດທີ ່ກໍາລງັດໍາເນນີການຕໍ ່ສູປ້ ົດປ່ ອຍຊາດ. ວນັ ນະຄະດປີ ະຕວິດັ ຂອງລາວເຮາົເວລາໃດກໍ ່ສ່ ອງແສງຄວາມຈງີຂອງການຕໍ ່ສູ້ແລະ ການເພີ ່ມພູນຜະລດິຜນົ ຂອງກອງ ທບັ ແລະ ປະຊາຊນົ ລາວທົ ່ວປະເທດ ແນໃສ່ ເພ ່ອສົ ່ງເສມີ ນໍ ້າໃຈກດິຕຄິຸນແຫ່ງຊາດ. ເພາະສະນັນ້ທາງດາ້ນເນ ້ອໃນຖາ້ ເບີ ່ ງລວມພວກເຮາົເຫນັວ່າ ວນັນະຄະດປີະຕວິດັ ໄດຢ້ ັ ້ງຢ ນ ແລະ ທງັໄດປ້ ະກອບສ່ວນເຂົ0້າໃນພາລະກດິຕໍ ່ສູກ້ ູຊ້າດຂອງ ປະຊາຊນົ ລາວທງັຊາດ ປະກອບເຂົ ້າໃນການສາ້ງສາລະບອບໃໝ່ ຄນົ ແບບໃໝ່ ຢ່ ູເຂດປົດປ່ ອຍ ໃນເມ ່ອກ່ອນ ກໍ ່ຄປ ະຈຸ ບນັ . ທາງດາ້ນສລິະປະການແຕ່ງວນັນະຄະດປີະຕວິດັກໍ ່ ໄດຮ້ງັຜນົດສີມົ ຄວນ ໂດຍໄດຮ້ ບັມູນເຊ ້ອວນັນະຄະດປະຊາ ີ ສາມນັ ວນັ ນະຄະດສີ ະໄໝຕໍາສູພ້ ວກລ່າເມອ ງຂ ້ນແບບເກົ ່າ ວນັ ນະຄະດປີ ະຕວິດັ ຂອງພວກເຮາົໃນປະຈບຸ ນັ ໄດມ້ ຄີນົ ແບບໃໝ່ປະກດົຂ ້ນຄນົແບບໃໝ່ນີ ້ບໍ ່ ແມ່ນຄພ ວກຊາວໝ່ມູ ທີ ່ອກົ ຫກັ , ເສຍຫວັ ງໃນວນັນະຄະດບີູຮານ ຫ ວ ່າຄຊ າວໝ່ມູ ຈໍາພວກໜ ່ ງທີ ່ ຂີ ້ ເຫ ົ ້າ, ເມາົຢາ ຫ ຫ ີໜ້ ໄພ້ທີ ່ ດໍາລງົຊວີດິທີ ່ ຕໍ ່າຕອ້ ຍຢ່ ູໃນສງັຄມົ , ໃນເວລານັນ້ ໄດເ້ກດີມບີນັ ດາບຸກຄນົ ແບບໃໝ່ ຄ: ສທີ ອງ, ທ່ານ ທາ້ວຕູ,້ ແມ່ເຖົ ້າຊອງ, ນາງ ມາ ແລະ ຜູອ້ ່ນໆ... ແລະ ຍງັມບີນັ ດານກັ ຮບົ ຢ່ ູກອງພນັທສີອງ ວລິ ະຊນົ ບນັ ດານກັ ຮບົ ທີ ່ ກໍາລງັສູຮ້ ບົ ຢ່ ູແນວໜາ້ ຫ ໜ່ ວຍກອງຫ ອນແມ່ຍງີທີ ່ ຍງີຍນົ ຢ່ ູແຂວງຊຽງຂວາງ ແລະ ອ ່ ນໆ. ເຂົ ້າເຈົ ້າລວ້ ນແລວ້ ແຕ່ເປັນຄນົດຸໝັ ່ນ, ພາກພຽນ, ມຈີດິໃຈເບກີບານມ່ວນຊ ່ນ, ສດັຊ ່ບໍລສິຸດ, ອາດຫານສູຮ້ ບົຕາ້ນສດັ ຕູ ທີ ່ ເຂົ ້າມາຮຸກຮານປະເທດຊາດ. ພວກເຂາົແມ່ນລູກຮກັ ຫ ານແພງຂອງປະຊາຊນົຢ່ າງແທຈ້ງີ. ແຕ່ວ່າຖາ້ພວກເຮາົເອາົເລ ່ອງ ມາໄຈແ້ຍກ ຈາໍ ແນກພວກເຮາົຈະເຫນັມດີາ້ນແຂງ ແລະ ດາ້ນອ່ອນຕ່າງກນັ ດາ້ນອ່ອນກວ່າໝ່ນູ ນັ ແມ່ນການສາ້ງຕວົລະ ຄອນບໍ ່ ເດັ ່ນ ຕວົ ລະຄອນໃນເລ ່ອງທີ ່ ເວົ ້າຜ່ານມາ ສ່ ວນຫ າຍຍງັເປັນຕວົ ລະຄອນເຊີ ່ ງຍງັບໍ ່ທນັມຊີວີດິຊວີ າ, ຍງັບໍ ່ທນັ ເວົ ້າ ເຖງີຈດຸ ພເິສດຂອງແຕ່ລະຕວົລະຄອນ ເຊັ ່ນ: ຄວາມຮກັ , ຄວາມກຽດຊງັ ແລະ ວາດຊງົຂອງເຂາົເຈົ ້າ. ພວກເຮາົຄວນພນັ

138 ລະນາທາງດາ້ນແນວຄດິ ຄວາມສໍານກຶ ຈດິໃຈ ແລະ ອຸດມົ ຄະຕຂິອງຕວົລະຄອນຕ ່ມອກີ ເຮດັ ໃຫຕ້ ວົ ລະຄອນມຊີວີດິຊີ ວາກວ່າເກົ ່າ. ເວົ ້ ່ ເຖີງວນັ ນະຄະດປີ ະຕວິ ດັ ຂອງພວກເຮາົສ່ ວນຫ າຍແມ່ນແຕ່ງແບບເລົ ່າເລ ່ ອີ ງຈງີຄນົ ແທ້ຂາດບດົ ເລ ່ ອງສັນ້ ນະວະນຍິາຍທີ ່ມລີກັ ສະນະປັນ້ ແຕ່ງ, ດັ ່ງນັນ້ຈີ ່ ງໄດເ້ຮດັ ໃຫບ້ ດົ ເລ ່ອງບໍ ່ມຊີວີດິຊວີາປານໃດ. ຕໍ ່ກບັຫວົ ເລ ່ ອງກໍ ່ ເຊັ ່ນດຽວກນັ ຍງັບໍ ່ທນັ ສ່ ອງແສງໄດທ້ ຸກດາ້ນ ຍງັບໍ ່ທນັ ເປີດກວ້ າງຫວົ ເລ ່ ອງ ສ່ ວນຫ ວງຫ າຍ ພວກເຮາົມກັ ແຕ່ງເລ ່ອງສູຮ້ ບົ , ເລ ່ອງຈບັນກັ ສບ ສອດແນມ, ພວກປຸນ້ ... ຄວາມຈງີໃນສະພາບແວດລອ້ມນັນ້, ຫວົ ເລ ່ອງ ສູຮ້ ົບເປັນຈຸດສໍາຄັນທີ ່ ພວກເຮົາຄວນຈະເອົາໃຈໃສ່ ກວ່ າໝ່ ູ ແຕ່ ໃນດາ້ນອ ່ ນ ເຊັ ່ ນ ໃນດາ້ນກະສີກໍາ, ເສດຖະກດິ , ສາທາລະນະສຸກ, ດາ້ນການສກຶ ສາ ການກໍ ່ສາ້ງສງັຄມົ ໃໝ່ ໃນເຂດປົດປ່ ອຍ ແລະ ດາ້ນອ ່ນໆ ທີ ່ ຢ່ ູແນວຫ ງັຮບັ ໃຊໃ້ຫແ້ກ່ ການຕໍ ່ ສູຢ້່ ູແນວໜາ້ ກໍ ່ ເປັນບັນຫາສໍາຄັນ ແລະ ນັກແຕ່ງທັງຫ າຍຕອ້ ງໄດເ້ອົາໃຈໃສ່ ຕ ່ ມອີກ ສະເພາະໜາ້ທີ ່ ຂອງ ວນັນະຄະດປີະຕວິດັແມ່ນຕອ້ງສອດຄ່ອງໃຫເ້ຫນັວຽກງານໃໝ່ທີ ່ປະກດົຂ ້ນໃນສງັຄມົ ໃໝ່ . ດາ້ນສລີ ະປະການແຕ່ງພວກເຮາົຍງັຕໍ ່າ ເປັນຕົນ້ ແມ່ນບນັ ຫາການສາ້ງໂຄງຮ່າງຂອງເລ ່ ອງຍງັບໍ ່ທນັ ໄດດ້ ີເພາະຊຕີວົ ລະ ຄອນຍງັບໍ ່ມຊີວີດິຊວີ າ, ການພນັ ລະນາບາງຄັ ້ງບໍ ່ ເຫນັ ເມາະກບັຫວົ ເລ ່ອງ, ການໃຊສ້ໍາຄໍາເວົ ້າ ໃນບດົ ເລ ່ອີ ງຍງັບໍ ່ ທນັ ດູດ ດ ່ມຈດິໃຈຂອງຜູອ້່ານ. ເຫດຜົນທີ ່ ພາໃຫມ້ ຈີດຸ ອ່ ອນເຫ ົ ່ານັນ້ ກໍ ່ ຍອ້ ນວ່າ: ນກັ ຂຽນພວກເຮາົຍງັບໍ ່ ທນັ ມຄີວາມຊີ ້ນເຄີຍໃນການແຕ່ງ ບາງເທ ່ ອພວກເຮາົແຕ່ງແລວ້ ແຕ່ ຍງັບໍ ່ທນັ ໄດເ້ອາົໃຈໃສ່ ດດັ ແປງ ໃຫມ້ ີສລີ ະປະ ຫ ບາງເທ ່ ອພວກເຮາົຍງັແລ່ ນຕາມ ປະລມິ ານ ບໍ ່ທນັ ໄດເ້ອາົໃຈໃສ່ ຕໍ ່ ຄຸນນະພາບຂອງເລ ່ອງ. ແຕ່ ເຖີງຢ່ າງໃດກໍ ່ຕາມ ຈດຸ ອ່ ອນທີ ່ ພວກເຮາົເວົ ້າມາຂາ້ງເທງີນີ ້ ມນັ ເປັນຈດຸ ອ່ ອນສໍາຮອງເທົ ່ານັນ້ ຕໍ ່ກບັ ວນັ ນະຄະດກີ ໍ ່ສາ້ງຂ ້ນໃໝ່ ພວກເຮາົເຊ ່ ອໝັນ້ ວ່າ ໃນຕໍ ່ ໜາ້ນີ ້ນກັ ຂຽນທງັຫ າຍ ຂອງພວກເຮາົ ຈະມຄີວາມສາມາດດດັ ແປງໄດຈ້ ດຸ ອ່ ອນດັ ່ງກ່າວ ແລະ ຈະນໍາສະເໜຕີ ໍ ່ກບັ ຜູອ້່ານທງັຫ າຍ ໃຫມ້ ເີນ ້ອ ແລະ ສລີະປະດຂີ ້ນ. (ຄດັຈາກປ ມ້ ການປະຕວິດັລາວແລະ ວນັນະຄະດປີະຕວິດັໜາ້ 98-101 ໂດຍ ທ່ານ ບວົແກວ້ ຈະເລນີລງັສ)ີ 4.3 ການແຕ່ງຕວົຈງີ ຕວົຢ່ າງທ ີ1 ວຈິານຄໍາສຸພາສດິທີ ່ ວ່າ: “ຕກົ ໝ່ ແູ ຮງ້ເປັນແຮງ້ ຕກົ ໝ່ກູ ານເປັນກາ” ສະພາບແວດລອ້ມສງັຄມົ ມສີ່ວນສົ ່ງຜນົສະທອ້ ນຢ່ າງເລກີ ເຊີ ່ ງເຖງີຄນົ ເຮາົ ດງັ່ຄໍາສຸພາສດິ ໄດກ້່າວວ່າ: “ຕກົ ໝ່ ແູ ຮງ້ເປັນແຮງ້ ຕກົ ໝ່ກູ ານເປັນກາ” ເມ ່ອເຮາົດໍາລງົຊວີດິ ຢ່ ູໃນສະພາບແວດລອ້ ມສງັຄມົ ແນວໃດ, ກ່ ູມຄນົ ໃດກໍ ່ຍ່ ອມຈະໄດຮ້ ບັ ຜນົ ສະທອ້ ນຈາກ ສະພາບແວດລອ້ມອນັນັນ້. ສະພາບແວດລອ້ມສງັຄມົ ເປັນປັດໄຈຢ່ າງໜ ່ ງທີ ່ສະທອ້ ນເຖງີແນວຄດິຈດິໃຈ, ການປະພດຶ , ການກະທໍາຕ່າງໆຂອງຄນົທີ ່ ດໍາລງົຊວີດິຢ່ ູໃນສງັຄມົ ນັນ້ໆ. ສະພາບແວດລອ້ ມສງັຄມົ ມທີ ງັອນັດີແລະ ອນັ ບໍ ່ ດຖີ າ້ວ່າຄນົ ເຮາົຫາກມຫີ ກັ ໝັນ້ດີກໍ ່ຈະໄດຮ້ ບັແຕ່ສີ ່ ງທີ ່ດີແລະ ໃນທາງກງົກນັຂາ້ມຖາ້ຄນົ ເຮາົຫາກຄອນແຄນກໍ ່ຈະໄດຮ້ ບັແຕ່ສີ ່ ງທີ ່ ບໍ ່

139 ດເີຊັ ່ນດຽວກນັ , ສຸພາສດິ ລາວບດົ ໜ ່ ງເຄຍີສງັສອນໄວວ້່າ: ພບົ ຄນົ ດມີ ສີດິ ແກ່ຕວົ ພບົ ຄນົ ຊົ ່ ວພາຕວົ ໝົ ່ ນໝອງ ນັນ້ ກໍ ່ ສະແດງໃຫເ້ຫນັ ຄວາມສໍາຄນັ ຂອງສະພາບແວດລອ້ ມ ສງັຄມົ ທີ ່ມຕີໍ ່ຄນົ ເຮາົ, ຖາ້ພວົ ພນັກບັຄນົ ດກີ ໍ ່ຈະພາໃຫເ້ຮາົໄປໃນ ທາງທີ ່ ດ,ີ ຖາ້ພວົ ພນັ ກບັ ຄນົ ຊົ ່ ວ ກໍ ່ຈະພາໃຫເ້ຮາົໄປໃນທາງທີ ່ ບໍ ່ ດີພາໃຫເ້ກດີຄວາມເຊ ່ ອມເສຍ. ດັ ່ງການພວົ ພນັ ລະ ຫວ່າງໝ່ ູເພ ່ອນດວ້ ຍກນັ .ຖາ້ເຮາົພວົພນັກບັ ເພ ່ອນທີ ່ ດີກໍ ່ຈະພາໃຫເ້ຮາົກະທໍາແຕ່ສີ ່ ງທີ ່ ດີເຊັ ່ນວ່າ: ເພ ່ອຂອງເຮາົເປັນຄນົ ທີ ່ມກັ ຮໍ ່າຮຽນດຸໝັ ່ນຄົນ້ ຄວາ້ ເອາົໃຈໃສ່ເຮດັວຽກງານ, ບໍ ່ຫ ີ ້ນ, ບໍ ່ທ່ ຽວ ແລະ ມຄີຸນສມົ ບດັດີເພ ່ອຜູນ້ ັນ້ກໍາຈະພາເຮາົຮໍ ່າ ຮຽນພາເຮາົຄົນ້ ຄວາ້ບດົ ຮຽນ, ຜນົທີ ່ ຕາມມາເຮາົກໍ ່ຈະກາຍເປັນຜູມ້ ກັ ຮຽນ ແລະ ຮຽນໄດດ້ .ີໃນທາງກງົກນັຂາ້ມ ຫາກ ພວກເຮາົຫາກມເີພ ່ ອນເປັນຄນົ ຂີ ້ລກັ ເພ ່ ອດັ ່ງກ່າວກໍ ່ຈະຍຸຍົ ່ງ ຫ ຊກັ ຊວນເຮາົລກັ ຄກ ນັກບັ ເຂາົແລວ້ ຜນົ ສຸດທາ້ຍກໍ ່ຈະ ຕກົ ເຂົ ້າສ່ ູເສັນ້ທາງທີ ່ ຜດິພາດ. ດັ ່ງນັນ້ເຮາົຈີ ່ ງເຫນັ ໄດວ້່າ: ສະພາບແວດລອ້ ມມສີ່ ວນທີ ່ ຈະສົ ່ງຜນົ ສະທອ້ ນຕໍ ່ການກະທໍາ ແລະ ແນວຄດິຈດິໃຈຂອງຄນົ ເຮາົ. ເວົ ້າແນວນີ ້ບໍ ່ ໝາຍຄວາມວ່າ ມນັ ຈະສົ ່ງຜນົ ສະທອ້ ນເຖີງຄນົ ເຮາົໄດມ້ ດົທຸກຢ່ າງ. ຄໍາສຸພາສດິ ບດົ ນີ ້ກໍ ່ມສີ່ ວນຜດິພາດ. ຄນົ ເຮາົສາມາດດດັ ແປງຕນົ ເອງໄດ,້ບໍ ່ ແມ່ນວ່າຄນົ ເຮາົຢ່ ູໃນສະພາບແວດລອ້ມສງັຄມົ ທີ ່ ດແີລວ້ ກໍ ່ຈະດໄີປໝດົ , ຖາ້ເຮາົ ຫາກບໍ ່ຮູຈ້ກັ ຮຽນບໍ ່ຮູຈ້ກັ ເຝີກຝົນຫ ໍ ່ຫ ອມຕນົ ເອງ ກໍ ່ບໍ ່ສາມາດຈະດໄີດ.້ ກງົກນັຂາມຫາກຢ່ ູໃນສະພາບແວດລອ້ມທີ ່ ບໍ ່ ອໍາ ນວຍ ກໍ ່ບໍ ່ ໝາຍຄວາມວ່າ ຄນົ ເຮາົຈະເປັນຄນົ ຊົ ່ວໄປໝດົ . ເມ ່ອເຮາົຫາກຮູຈ້ ກັ ຄດິ ພຈິ າລະນາດດັ ແປງຕນົ ເອງ ຮູດ້ ,ີຮູ້ ຊົ ່ວ, ຮູຖ້ ກ , ຮູຜ້ ດິ ກໍ ່ສາມາດເຮດັ ໃຫຕ້ ນົ ເອງກາຍເປັນຄນົດໄີດເ້ຊັ ່ນດຽວກນັ . ມຫີ າຍຄອບຄວົ , ຫ າຍບຸກຄນົ ພໍ ່ ແມ່ເປັນ ພຽງປະຊາຊນົທໍາມະດາ, ບໍ ່ມລີະດບັ ຄວາມຮູ້ລູກເກດີມາກໍ ່ບໍ ່ ໝາຍຄວາມວ່າຈະຄກ ນັກບັພໍາແມ່ໝດົທຸກຢ່ າງ. ຖາ້ຫາກ ຊອກສະແຫວງຫາຄວາມຮູ້ກໍ ່ສາມາດເປັນຜູທ້ ີ ່ມຄີວາມກາ້ວໜາ້, ມຄີວາມຮູ,້ ຄວາມສາມາດສູງໄດ.້ ໃນທາງກງົກນັ ຂາ້ມ ເຖີງວ່າພໍາແມ່ ຫ ຄ ນົ ໃນຄອບຄວົ ຈະມຄີວາມຮູສູ້ງພຽງໃດກໍ ່ຕາມແຕ່ ລູກພດັ ບໍ ່ ເອາົໃຈໃສ່ ຮໍ ່າຮຽນ, ບໍ ່ ສນົ ໃຈຊອກ ຫາວຊິ າຄວາມຮູ້ໃສ່ ຕວົ ເອງ ລູກກໍ ່ບໍ ່ ສາມາດຈະເປັນດັ ່ງພໍ ່ ແມ່ ໄດກ້ ນີກ້ ໍສະແດງວ່າ ສະພາບແວດລອ້ ມບໍ ່ ສາມາດສົ ່ງຜນົ ສະທອ້ ນເຖງີຄນົ ເຮາົໝດົທຸກຢ່ າງໄດ.້ ຄນົ ເຮາົຢ່ ູໃນສງັຄມົ ໃດກໍາຕາມ ເມ ່ອຢາກເປັນຄນົ ດ,ີມຄີວາມກາ້ໜາ້ກໍ ່ອາດເລອ ກເອາົສະພາບແວດລອ້ມທີ ່ດ,ີ ໝາຍຄວາມວ່າເລອ ກພວົພນັ ແຕ່ສີ ່ ງທີ ່ ດ,ີເມ ່ອຕກົ ເຂົ ້າສະພາບແວດລອ້ ມທີ ່ ບໍ ່ ດີກໍ ່ບໍ ່ ຄວນປະປ່ ອຍໃຫອ້ ນັ ບໍ ່ ດແີກ່ດງ ເຮາົ ໄປ. ໃນການຮໍ ່າຮຽນ ແລະ ການພວົ ພນັ ໝ່ ູູ່ຄ່ກໍ ່ ເຊັ ່ນດຽວກນັຄວນເລອ ກເອາົການພວົ ພນັທີ ່ ເຫນັ ວ່າຖກ ຕອ້ງ ແລະ ຈະ ນໍາຕນົ ເອງໄປໃນທາງທີ ່ ດ,ີຫ ກີ ເວັນ້ ການພວົ ພນັກບັກ່ ູມຄນົທີ ່ ຈະພາຕນົ ໄປໃນທາງເສຍຫາຍ, ເສຍການຮຽນ. ໃນການ ພວົພນັກບັໝ່ຄູ ່ ູກໍ ່ຄວນເບີ ່ ງອກີ ວ່າ ຜູໃ້ດດແີທ,້ ຜູໃ້ດສມົ ຄວນຈະເອາົເປັນເພ ່ອນ ແລະ ບໍ ່ສມົ ຄວນເອາົເປັນເພ ່ອນ. ສີ ່ ງ ດັ ່ງກ່າວນີ ້ມນັ ເປັນເລ ່ອງທີ ່ທຸກຄນົ ຄວນພຈິ າລະນາ, ຕກຶ ຕອງ ຈີ ່ ງຈະບໍ ່ ໃຫຕ້ ນົ ເອງ ເສຍທາດຂາດຄຸນ ຫ ຮບັ ເອາົຜນົ ສ ທອ້ ນທີ ່ບໍ ່ດຈີາກສະພາບແວດລອ້ມນັນ້. ຈາກການວຈິ ານມາຂາ້ງເທງີ ເຮາົສງັເກດເຫນັວ່າຄໍາສຸພາສດິນີ ້ມທີ ງັສ່ວນຖກ ແລະ ສ່ວນຜດິ ເຖງີຢ່ າງໃດມນັກໍ ່ ເປັນປະໂຫຍດ ໃນການເຕອ ນສະຕພີວກເຮາົໃຫເ້ອາົໃຈໃສ່ ເຖງີສະພາບແວດລອ້ມສງັຄມົ ທີ ່ ຢ່ ູອອ້ມຂາ້ງ. ຄວນຍອມຮບັ ເອາົສະພາບທີ ່ ດີແລະ ພະຍາຍາມດດັ ແປງເອາົສະພາບທີ ່ ບໍ ່ ດ,ີພອ້ ມກນັນັນ້ກໍ ່ດດັ ແປງຕດົ ເອງອກີ ດວ້ ຍ. ສໍາລບັ ນກັ ຮຽນ ພວກເຮາົ ສີ ່ ງດັ ່ງກ່າວມານັນ້ ໄດເ້ປັຮຄະຕເີຕອ ນໃຈໃຫເ້ຮາົຮູຈ້ ກັ ພວົພນັໝ່ ູຄ່ ູໃນສງັຄມົ ແລະ ຮູຈ້ກັ ຮໍ ່າຮຽນເອາົແຕ່ ສີ ່ ງທີ ່ ດເີທົ ່ານັນ້.

140 ຕວົຢ່ າງ2: ວຈິານຄໍາເວົ ້າຂອງທ່ານ ເລນນິ ທີ ່ວ່າ: “ຮຽນ, ຮຽນແລວ້ຮຽນອກີ , ຮຽນເລ ້ອຍໆໄປ”. ຄວາມຮູຂ້ ອງຄນົ ເຮາົ ບໍ ່ມຍີ າມພຽງພໍ ແລະ ບໍ ່ມຍີ າມສີ ້ນສຸດເປັນຈກັ ເທ ່ ອ, ບໍ ່ມໃີຜດອກທີ ່ ຈະແກ່ກາຍຮຽນ ດັ ່ງນັນ້ ເມ ່ອຢາກມຄີວາມຮູ້ຈີ ່ ງຈໍເປັນຕອ້ງຮຽນ ຮຽນຫ າຍເທົ ່າໃດ ກໍາຫຍີ ່ ງເຮດັ ໃຫເ້ຮາົຮູຫ້ າຍເທົ ່ານັນ້. ດັ ່ງທ່ານເລນນີ ໄດກ້່າວໄວວ້່າ: ຮຽນ, ຮຽນແລວ້ ຮຽນອກີ , ຮຽນເລ ້ອຍໆໄປ. ຄນົ ເຮາົມຄີວາມສາມາດ ຮອບຮູໝ້ ດົທຸກສີ ່ ງ, ທຸກຍ່າງໄດ້ແຕ່ເວົ ້າແນວນີ ້ກໍ ່ບໍ ່ໝາຍຄວາມວ່າ: ຄວາມຮູຂ້ ອງຄນົ ເຮາົມຂີອບເຂດຈາໍກດັ , ກງົກນັຂາ້ມຄນົ ເຮາົສາມາດຮບັຮູຫ້ າຍສີ ່ ງ ຫ າຍຢ່ າງ ແລະ ມຄີວາມຮູເ້ລກີ ເຊີ ່ ງ ແລະ ກວ້າງຂວາງ ໄດດ້ ວ້ ຍການຊອກສະແຫວງຫາຮຽນ ບໍ ່ມບີຸກຄນົ ໃດ ກາ້ເວົ ້າດອກວ່າ: ຕນົ ເອງຮູມ້ ດົທຸກສີ ່ ງທຸກຢ່ າງ ແລວ້ ບໍ ່ຈາໍ ເປັນຮຽນ ອກີຫຍີ ່ ງຮຽນຫ າຍເທົ ່າໃດ ກໍ ່ຫຍີ ່ ງເຮດັ ໃຫຢ້າກຮູຫ້ າຍຂ ້ນເທົ ່ານັນ້. ຄໍາເວົ ້າຂອງທ່ານເລນນີທີ ່ ວ່າ: ຮຽນ, ຮຽນແລວ້ ຮຽນ ອກີ , ຮຽນເລ ້ອຍໆໄປ. ຈີ ່ ງເປັນຄໍາເວົ ້າທີ ່ຖກ ຕອ້ງທີ ່ ສຸດ ແລະ ບໍ ່ມຜີູໃ້ດຈະປະຕເິສດໄດກ້ ານຮຽນແມ່ນສີ ່ ງຈໍາເປັນ ແລະ ສໍາຄນັຫ າຍສໍາລຍັທຸກຄນົ ຄວາມສະຫ ຽວສະຫ າດ ສະຕປິັນຍາໄຫວພບີຕ່າງໆ ລວ້ ນແຕ່ ໄດຈ້າກການຮຽນທງັນັນ້. ການ ຮຽນ ສາ້ງຄວາມຮູ້ຄວາມສາມາດຂອງຄນົ ໃຫນ້ໍາໄປໃຊປ້ ະໂຫຍດໃນການດໍາລງົຊວີດິຕວົຈງີໄດເ້ປັນຢ່ າງດ.ີ ຄນົ ເຮາົທີ ່ຢ່ ູໃນສງັຄມົ ໜ ່ ງ ຢາກມຄີວາມກາ້ວໜາ້, ຢາກມຄີວາມສໍາເລດັ ໃນໜາ້ທີ ່ວຽກງານຕ່າງໆ ນັນ້ ປັດໄຈທີ ່ ຈະຕດັສນີໄດກ້ ໍ ່ຄ ຄວາມຮູ້ຄວາມສາມາດ ແລະ ຖາ້ຢາກມຄີວາມຮູ,້ຄວາມສາມາດກໍ ່ຕອ້ງ ໄດຮ້ ຽນ. ການຮຽນຈະເກດີ ຜນົ ດໃີນມ ໜ້ ່ ງຍາມດຽວແມ່ນເປັນໄປບໍ ່ ໄດ້ມນັຈະຕອ້ງໄດໃ້ຊເ້ວລາ, ໃຊຄ້ ວາມດຸໝັ ່ນ, ຂະຫຍນັພຽນຮຽນໄປເລອ ຍໆ ແລະ ບໍ ່ມເີວລາໃດທີ ່ມນັ ຈະສວຍໄປຈກັ ເທ ່ ອ ມແີຕ່ການຮຽນເທົ ່ານັນ້ ຈີ ່ ງຈະເຮດັ ໃຫເ້ຮາົເປັນຄນົ ເກັ ່ງໄດ.້ການຮຽນບໍ ່ ແມ່ນວ່າຈະຮຽນເອາົແຕ່ທດິ ສະດີແລະ ເຂົ ້າໃຈວ່າພຽງພໍ ຈະຕອ້ ງໄດຮ້ ຽນນໍາວຽກງານຕວົ ຈງີ, ຮຽນນໍາຜູມ້ ຄີວາມຮູ້ ຮຽນນໍາມະ ຫາຊນົ ແລະ ອ ່ນໆ. ຈີ ່ ງນບັວ່າບໍ ່ມຍີາມສີ ້ນສຸດເປັນຈກັ ເທ ່ອໃນຕວົຈງີ ຕວົຢ່ າງນາຍຊ່າງກໍ ່ ເຮອ ນຜູໜ້ ່ ງ ນອກ ຈາກລາວຈະມຄີວາມຮູກ້່ ຽວກບັ ເຮດັ ເຮອ ນແລວ້. ລາວຍງັຮຽນຮູໄ້ປເລ ້ອຍໆ ວ່າຈະເຮດັແນວໃດ ຈະໃຫເ້ຮອ ນນັນ້ງາມ, ຖກ ໃຈຜູຢ້່ ູ. ມຄີວາມອດົທນົຢ່ ູໄດດ້ ນົນານ ເຊີ ່ ງການຮຽນຮູໃ້ນເລ ່ອງນີ ້ບໍ ່ ແມ່ນວ່າລາວຈະຮູໄ້ດໂ້ລດ. ແລະ ເຂົ ້າໃຈກ່ ຽວ ກບັການ ເຮດັ ເຮອ ນໃຫຫ້ າຍຂ ້ນຈີ ່ ງຈະເກດີຄວາມສໍານສິ ໍານານ. ພໍ ່ ນາກໍາເໝອ ນກນັ ລາວມຄີວາມຮູກ້່ ຽວກບັການເຮດັ ນາ ລາວກໍ ່ຍງັຕອ້ງຮຽນໄປເລ ້ອຍໆວ່າເຮດັ ແນວໃດຈະໃຫໄ້ດເ້ຂົ ້າຫ າຍ. ຈະປູກເຂົ ້າຊະນດິ ໃດໃຫເ້ໝາະກບັດນີ ຈະໃສ່ ຝ່ ຸນຊະນດິ ໃດໃຫເ້ໝາະກບັ ເຂົ ້າ ລາວກໍ ່ຕອ້ງໄດຮ້ ຽນນໍາການເຮດັ ນາຂອງລາວໃນແຕ່ລະປີວ່າຄວນຈະເຮດັ ວທິ ແີນວໃດ ຈີ ່ ງຈະໄດເ້ຂົ ້າຫ າຍກົ ່ວປີຜ່ານມາ ແລະ ປີຕໍ ່ໆໄປ ຈີ ່ ງເວົ ້າໄດວ້່າ ການຮຽນນັນ້ມນັຈະນໍາຄວາມຮູຢ້່ າງຫ ວງຫ າຍມາໃຫເ້ຮາົ ແລະ ຄວາມຮູດ້ ັ ່ງກ່າວນັນ້ ກໍ ່ ບໍ ່ ມຍີ າມຈະພຽງພໍ. ດັ ່ງນັນ້ , ການຮຽນກໍ ່ ບໍ ່ ມຍີ າມທີ ່ ຈະສີ ້ນສຸດ ຢາກຮູ້ກໍ ່ ຕອ້ ງຮຽນໄປ ເລ ້ອຍໆ. ໃນການຮໍ ່າຮຽນຂອງນກັ ຮຽນເຮາົແລວ້ ຈີ ່ ງຖເ ປັນຄະຕປິະຈາໍ ໃຈທີ ່ສໍາຄນັ . ພວກເຮາົຮຽຮນໍາຄູອາຈານນັນ້ຍງັບໍ ່ທນັ ພຽງພໍ ເທ ່ອ. ຢາກເຂົ ້າໃຈບດົຮຽນໃຫໄ້ດດ້ ີແລະ ເລກີ ເຊີ ່ ງໄດ້ມນັຮຽກຮອ້ງໃຫເ້ຮາົຕອ້ງຂະຫຍນັໝັ ່ນພຽນ, ມຄີວາມດຸໝັ ່ນຮໍ ່າ ຮຽນ, ດຸໝັ ່ນຊຄົນ້ ຄວາ້ ຊອກຮູດ້ ວ້ ຍຕນົ ເອງ, ໝັ ່ນອ່ານ, ໝັ ່ນແກບ້ ດົ ເຝີກຫດັ ຊອກເວລາຮຽນໃຫຫ້ າຍເທົ ່າທີ ່ ຈະຫ າຍ ໄດ.້ຖາ້ເຮາົຮຽນຫ າຍກໍ ່ຈະເຮດັ ໃຫເ້ຮາົມີຄວາມຮູຫ້ າຍ ແລະ ກວ້າງຂວາງອອກເຊີ ່ ງຈະເຮດັ ໃຫເ້ຮາົເຂາົໃຈບດົຮຽນໄດ້

141 ເປັນຢ່ າງດີ“ຮຽນ, ຮຽນແລວ້ ຮຽນອກີ , ຮຽນເລ ້ອຍໆໄປ”. ຈີ ່ ງເປັນຄໍາເວົ ້າທີ ່ຖກ ຕອ້ງແລະ ຊດັ ເຈນທີ ່ສຸດ ເມ ່ອເຮາົຫາກ ຍດຶຖຄ ໍາເວົ ້ານີ ້ ເປັນແນວທາງໃນການຮຽນແລວ້ ແນ່ນອນວ່າ ຈະຕອ້ງມຄີວາມກາ້ວໜາ້ ແລະ ມຜີນົສໍາເລດັ ໃນວຍກງານ ຂອງຕນົຢ່ າງບໍ ່ຕອ້ງສງົໃສ. ຈາກການວຈິ ານມາຂາ້ງເທງີເຮາົເຫນັ ວ່າ ຄໍາເວົ ້າຂອງທ່ານເລນີທີ ່ ໄດສ້ ັ ່ງສອນໄວນ້ ັນ້ ຍບັວ່າເປັນປະໂຫຍດຢ່ າງ ຫ ວງຫ າຍໃຫພ້ ວກເຮາົຮູວ້່າ ຈະກະທໍາຕນົແນວໃດຈີ ່ ງຈະເຮດັ ໃຫຕ້ ນົ ເອງມຄີວາມຮູໂ້ດຍແທຈ້ງີ, ການຮຽນນັນ້ຍງັບໍ ່ທນັ ສວາຍສໍາລບັ ພວກເຮາົ “ຮຽນ, ຮຽນແລວ້ ຮຽນອກີ , ຮຽນເລ ້ອຍໆໄປ”. ອະນາຄດົ ຄວາມຫວງັຍງັລໍຖາ້ ແລະ ເປັນຂອງ ເຮາົສະເໝ.ີ ຕວົຢ່ າງທ ີ3 ວຈິານຄໍາເວົ ້າທີ ່ວ່າ: “ຄນົ ເຮາົຈະຮັ ່ງມ ີຫ ທຸກຍາກ ແມ່ນຍອ້ນໂຊກຊາຕາ” ຄນົ ຈະດີຫ ຊົ ່ວ ຈະຮັ ່ງມຫີ ທ ຸກຍາກນັນ້ ມຫີ າຍຄນົ ຍງັເຊ ່ອກນັວ່າ ແມ່ນຍອ້ ນບຸນກໍາ ຫ ວາດສະໜາຊາຕາພາ ເປັນບໍ ່ມໃີຜຫ ກີໜຈີາກສີ ່ນີ ້ໄປໄດ້ດັ ່ງຄໍາເວົ ້າທີ ່ວ່າ: “ຮຽນ, ຮຽນແລວ້ ຮຽນອກີ , ຮຽນເລ ້ອຍໆໄປ”. ວາດສະໜາ ຫ ໂຊກຊາຕາ ແມ່ນຄວາມເຊ ່ອອນັ ໜ ່ ງຂອງຄນົ ເຮາົມາຕັ ້ງແຕ່ ໃດທ. ຄວາມເຊ ່ອຖດ ັ ່ງກ່າວຕກົ ມາ ຮອດປະຈບຸ ນັ ນີ ້ກໍ ່ຍງັກໍ ່ຍງັມຫີ າຍຄນົ ເຊ ່ ອວ່າເປັນຄວາມຈງີຈນົມຄີໍາທີ ່ ເຄບີກ່າວກນັ ວ່າ: ແຂ່ງຫຍງັແຂ່ງໄດ້ແຕ່ ບໍ ່ມໃີຜ ແຂ່ງບຸນວາດສະໜາໄດ,້ ນັນ້ກໍ ່ສະແດງວ່າ ຄນົ ເຮາົຈະເປັນແນວໃດນັນ້ ແມ່ນຍອ້ນວາດສະໜາ ແລະ ໂຊກຊາຕາຕດັສນີ. ຄໍາເວົ ້າດັ ່ງກ່າວນີ ້ ເປັນຄໍາເວົ ້າທີ ່ ຜດິຜາດທີ ່ ສຸດ ຄນົ ເຮາົຈະຮັ ່ງມີຫ ທຸກຈນົ ມນັບໍ ່ ຂ ້ນກບັ ໂຊກຊາຕາແຕ່ຢ່ າງໃດມນັຫາກ ຂ ້ນຢ່ ູກບັການກະທໍາຂອງຄນົ ຕ່າງຫາກ ຕວົ ຢ່ າງ ເຮາົຢາກກນິ ເຂົ ້າ ຈະຄອງຖາ້ແຕ່ ໂຊກຊາຕາ ໂດຍບໍ ່ ຊອກຫາ ຫ ປູກເຂົ ້າ ກນີ ່ີເຮາົຈະມເີຂົ ້າກນິ ໄດແ້ນວໃດ ຄວາມຮັ ່ງມີຫ ທຸກຍາກ ບໍ ່ ແມ່ນວາສະໜາພາເປັນ ຖາ້ເຮາົຢາກຮັ ່ງ, ຢາກມຢີ່ ູມກີນີ ອີ ່ມໜໍາສໍາລານແຕ່ບໍ ່ ເຮດັບໍ ່ທໍາ ມແີຕ່ຄອງຄອຍວາສະໜາຊາຕາຊ່ວຍ ຈະນັ ່ງຖາ້ອກີຊາດໜາ້ເຮາົກໍ ່ບໍາສາມາດພບົພໍ ້ໄດ.້ ຄນົ ເຮາົແຕ່ລະຄນົ ເກດີຂ ້ນມາບໍ ່ ແມ່ນຈະຖເ ອາົເງນີ ເອາົຄໍາອອກມາພອ້ ມ. ທຸກຄນົ ເກດີຈ ້ນມາດວ້ ຍສອງຝາມເ ປົ ່ າສີ ່ ງສໍາ ຄນັ ຢາກຮັ ່ງຢາກມຂີ ້ນມາໄດກ້ ໍ ່ຕອ້ງໄດດ້ ີ ້ນຮນົຊອກຫາດວ້ ຍນໍ ້າເຫ ່ອ ແລະ ນໍ ້າແຮງຂອງຕນົ ເອງ ມແີຕ່ສອງຝາມ, ຄວາມ ຄດິ ແລະ ຄວາມພາກພຽນຂອງເຮາົເທົ ່ານັນ້ ຈີ ່ ງຈະຊ່ ວຍເຮາົໄດ.້ຈະໄປອາໃສໂຊກຊາຕານັນ້ ແມ່ນເປັນໄປບໍ ່ ໄດ້ຫ ເວົ ້າ ອກີ ຢ່ າງໜ ່ ງວ່າຊາຕາຂອງຄນົ ເຮາົຢ່ ູທີ ່ ການກະທໍາຂອງຄນົ ເຮາົເອງເມ ່ອຫາກຄດິ ວ່າ ໂຊກຊາຕາຈະຊ່ ວຍເຮາົນັນ້ ຈີ ່ ງເປັນ ຄວາມຄດິທີ ່ຜດິພາດທີ ່ສຸດ ມຄີໍາສຸພາສດິບດົໜ ່ ງໄດສ້ ັ ່ງສອນໄວວ້່າ: ຄອຍແຕ່ບຸນມາຄໍາ ບໍ ່ທໍາເອາົມນັບໍ ່ ແມ່ນ ຖາ້ແຕ່ບຸນບໍ ່ສົ ່ງໃຫ້ຊໄິປໄດບ້່ອນໃດ ສຸພາສດິບດົນີ ້ຖກ ຕອ້ງ, ຊດັ ເຈນ ແລະ ໃຫຄຸ້ນຄ່າສອນໃຈເຮາົຢາກຫ ວງຫ າຍ. ຄນົທີ ່ຖໂ ຊກຊາຕາໄດແ້ຕ່ນັ ່ງພາວນັນາ ໃຫໂ້ຊກຊາຕາຊ່ ວຍ ໂຍດບໍ ່ ໄດເ້ຮດັ ໄດທ້ ໍາຫຍງັນັນ້ ປຽບເໝອ ນຄນົ ໂສສຸດໝດົຫວັ ງຊອກຫາເສັນ້ ທາງອອກໃຫແ້ກ່ຕນົ ເອງບໍ ່ ໄດ,້ຊໍ ້າບໍ ່ໜໍາເມ ່ອຄດິວ່າຕນົ ເອງລໍາບາກ ຫ ຕກົ ທຸກໄດຍ້າກ, ຈະເຮດັຈະກະທໍາແນວໃດ ກໍ ່ຖີມ້ ໂທດໃສ່ ໂຊກຊາຕາ ບໍ ່ ຊ່ ວຍ ຖາ້ຄດິອນວນີ ້ບໍ ່ມໂີອກາດທີ ່ ຈະກາ້ວໜາ້ ໄດເ້ປັນເດດັ ຂາດ ບໍ ່ມໃີຜດອກທີ ່ ຈະຮັ ່ງມ,ີມຄີວາມຜາສຸກໂດຍບໍ ່ຜ່ານ

142 ຜ່າຄວາມຫຍຸງ້ຍາກລໍາບາກ ແລະ ຜ່ານວຽກງານຕວົ ຈງີຢ່ າງມຄີວາມອດົທນົ . ການເອາົມກີ່າຍໜາ້ຜາ້ກຄດິ ເອາົນັນ້ ແມ່ນ ຜດິພາກທີ ່ສຸດ. ສະນັນ້ ຈີ ່ ງເວົ ້າໄດວ້່າ: ຄນົ ເຮາົຈະຮັ ່ງມີຫ ທຸກຍາກນັນ້ ບໍ ່ ແມ່ນຍອ້ ນໂຊກຊາຕາ, ຄວາມຈງີທີ ່ ສຸດ ແມ່ນຂ ້ນຢ່ ູ ກບັການກະທໍາຂອງຄນົ ເຮາົກ ຢ່ າຄດິ ເອາົຄວາມເຊ ່ອຖດ ັ ່ງກ່າວ ເປັນຄວາມຄດິຄອບງາໍຕນົສີ ່ ງສໍາຄນັ ແລະ ຖກ ຕອ້ງທີ ່ສຸດ ຢ່ ູທີ ່ຕວົ ເຮາົເອງ, ໂຊກຊາຕານັນ້ກໍ ່ຢ່ ູທີ ່ຕວົ ເຮາົ, ກະທໍາເອາົ, ສາ້ງເອາົສະຫວນັຊ່ວຍຄນົທີ ່ຊ່ວຍຕນົ ເອງຢ່ ູສະເໝ.ີ ໃຈຄວາມ ການສອນຂຽນບດົ ວຈິ ານ ເປັນບດົ ຂຽນປະເພດໜຶ ່ ງທີ ່ມຄີວາມສໍາຄນັ ເພາະມນັ ຊ່ ວຍໃຫ້ເຂົ ້າໃຈໃນການຈໍາ ແນກບນັຫາວ່າອນັ ໃດຖກ ອນັ ໃດຜດິດວ້ ຍເຫດ ແລະ ຜນົ ພອ້ມທງັຮູໄ້ດຄ້ ວາມ ສໍາຄນັ , ປະເພດຂອງບດົວຈິ ານວທິ ສີ າ້ງ ໂຄງຮ່າງ, ແຕ່ງບດົ ສອນ, ສອນທດົ ລອງໃນຫອ້ງຮຽນ ແລະ ເຂົ ້າໃຈເຖງິວທິ ຖີ ອດຖອນບດົ ຮຽນໃນການສດິສອນ ເພ ່ອ ຊ່ວຍຜູຮ້ ຽນສາມາດນໍາເອາົບດົຮຽນດັ ່ງກ່າວ ໜນູ ໃຊເ້ຂົ ້າໃນການພດັທະນາການສດິສອນຕວົຈງິຢ່ ູໃນໂຮງຮຽນສາມນັ ໃຫ້ ໄດດ້ ີ

143 ບດົທ7ີ ບດົແຕ່ງປະສມົ 1. ຄວາມໝາຍຂອງບດົແຕ່ງປະສມົ ຄວາມສໍາຄນັ ຂອງການສອນຂຽນບດົ ແຕ່ງປະສມົ ແມ່ນມຄີວາມສໍາຄນັ ແລະ ຈໍາເປັນແກ່ນກັ ຮຽນເພາະມນັ ໄດ້ ຊ່ວຍໃຫເ້ຂາົເຈົ ້າເຂົ ້າໃຈໃນການນໍາໃຊບ້ ດົແຕ່ງຫ າຍປະເພດມາປະກອບເຂົ ້າກນັຢ່ າງຖກ ຕອ້ງ ແລະ ເໝາະສມົ ເຮດັ ໃຫຜູ້້ ຮຽນເກດີມຄີວາມຮູ້ແລະ ປະສບົ ການກວ້ າງຂວາງ ຮູນ້ ໍາໃຊເ້ຫດຜນົ ການອະທບິ າຍ, ການຕລີ າຄາບນັຫາຕ່າງໆເຊັ ່ນ: ບດົ ອະທບີ າຍ, ບດົ ພສິູດ, ບດົ ວຈິ ານ ເຊີ ່ ງບນັ ດາບດົ ເຫ ົ ່ານັນ້ມນັ ໄດເ້ປັນພ ້ນຖານໃຫແ້ກ່ການຂຽນບດົ ເລ ່ອງສັນ້, ນະວະ ນຍິາຍ... ບດົແຕ່ງປະສມົ ແມ່ນບດົແຕ່ງປະເພດໜ ່ ງ ທີ ່ ໃຊທ້ ດິສະດ,ີຂໍມ້ ູນຕວົຈງີມາ ອະທບິ າຍ, ພສິູດ ວຈິ ານ ເພ ່ອໃຫ້ ຜູຟ້ ັງເກດີມຄີວາມເຊ ່ອໝັນ້ ແລະ ມກີ ານກະທໍາທີ ່ຖກ ຕອ້ງ.(ຄູນ ພມົ ມະທາ ຄໍາເມງິ ດວງທອງລາ ປີ2009, ໜາ້ 57.) ບດົແຕ່ງປະສມົ ແມ່ນບດົແຕ່ງປະເພດໜ ່ ງ ທີ ່ ໃຊທ້ ດິສະດ,ີຂໍມ້ ູນຕວົຈງີມາພສິູດ, ອະທບິ າຍ ແລະ ວຈິ ານ, ພສິູດ ແລະ ວຈິ ານ ຫ ພສິູດ ອະທບິ າຍ ບນັຫາໃດໜ ່ ງເພ ່ອເຮດັ ໃຫຜູ້ອ້່ານເຂົ ້າໃຈ ແລະ ເຊ ່ອໝັນ້ ຫ ຍອມຮບັບນັຫາ ນັນ້. ໃນບດົແຕ່ງປະສມົ ບໍ ່ ໄດກ້ ໍານດົຕາຍຕວົ ຂ ້ນກບັຫວົບດົ ຫ ບນັຫາ ທີ ່ຕອ້ງການແຕ່ງເຊັ ່ນ: ບາງບດົອາດຈະມີ2 ພາກສ່ວນຄ: ອະທບິ າຍ + ພສິູດ, ອະທບິ າຍ + ວຈິ ານ, ຫ ບາງບດົ ອາດຈະມີ3 ພາກສ່ວນຄ:ຶ ອະທບິ າຍ + ພສິູດ+ ວຈິ ານ ເປັນຕົນ້.(ກຽງແກວ້ ນວນນະວງົ ບຸນຍໍພມົ ມະບຸດ ປີ1998, ໜາ້ 77.) ສະຫູ ບ ບດົແຕ່ງປະສມົ ແມ່ນບດົແຕ່ງ ທີ ່ ໃຊທ້ ດິສະດ,ີຂໍມ້ ູນຕວົຈງີມາອະທບິ າຍ, ພສິູດ ວຈິ ານ ເພ ່ອໃຫຜູ້ຟ້ ັງເກດີມຄີວາມເຊ ່ອ ໝັນ້ຕໍ ່ບດົແຕ່ງ . 2. ລະດບັຄາດໝາຍຂອງບດົແຕ່ງປະສມົ ການຊອກລະດບັຄາດໝາຍຂອງບດົແຕ່ງປະສມົ ກ່ອນອ ່ນໝດົ ເຮາົຕອ້ງຈດັລຽງດັ ່ງນີ ້ : 1. ຕອ້ງອ່ານຫວົບດົ ໃຫຄ້ກັ ແນ່ກ່ອນເພ ່ອຄວາມເຂົ ້າໃຈໃນຫວົບດົນັນ້ ຕອ້ງການແຕ່ງໃນບນັຫາໃດ? ມີ ຂໍຄ້ ວາມສໍາຄນັແນວໃດ? 2. ຂໍຄ້ ວາມສໍາຄນັກວ່າໝ່ ແູ ມ່ນອນັ ໃດ? 3. ບດົແຕ່ງປະສມົ ຈະຕອ້ງປະກອບດວ້ ຍ 3 ພາກສ່ວນຄ ຕັ ້ງບນັຫາ, ສະຫູ ບບນັຫາ ແລະ ແກໄ້ຂບນັຫາ. 4. ເນ ້ອໃນອຸດມົ ສມົ ບູນ ແລະ ຖກ ຕອ້ງ 5. ຮູບການຂອງບດົແຕ່ງປະສມົ ຕອ້ງສະເໜຕີາມວທິ ຄີ ົນ້ ຄດິຂອງຫວົບດົຢ່ າງຈະແຈງ້