๑๘๙ บทสวดพระอภิธรรม ๗ คัมภีร (๑) พระสังคณี กุสะลา ธัมมา ธรรมทั้งหลายเป็ นกุศล อะกุสะลา ธัมมา ธรรมทั้งหลายเป็ นอกุศล อัพ๎ยากะตา ธัมมา. ธรรมทั้งหลายเป็ นอัพยากฤต. กะตะเม ธัมมา กุสะลา. ธรรมเหลาไหน เป็ นกุศล? ยัส๎มิง สะมะเย กามาวะจะรัง กุสะลัง จิตตัง อุปปั นนัง โหติ, ในสมัยใด กามาวจรกุศลจิต (จิตเป็น กุศลทองเที่ยวอยูในกามภพ) เกิดขึ้น, โสมะนัสสะสะหะคะตัง ซึ่งสหรคต(ไปพรอมกัน)ดวยโสมนัส ญาณะสัมปะยุตตัง, สัมปยุต(ประกอบ)ดวยญาณ, รูปารัมมะณัง วา สัททารัมมะณัง วา, มีรูปเป็ นอารมณก็ดี มีเสียงเป็ นอารมณก็ดี, คันธารัมมะณัง วา ระสารัมมะณัง วา, มีกลิ่นเป็ นอารมณก็ดี มีรสเป็ นอารมณก็ดี, โผฏฐัพพารัมมะณัง วา มีโผฏฐัพพะเป็ นอารมณก็ดี ธัมมารัมมะณัง วา, เป็ นธรรมารมณก็ดี, ยัง ยัง วา ปะนารัพภะ, หรือปรารภอารมณใดๆ, ตัส๎มิง สะมะเย ผัสโส โหติ ในสมัยนั้น ผัสสะ อะวิกเขโป โหติ, อวิกเขปะ(ความไมฟ ุงซาน) ยอมมี, เย วา ปะนะ ตัส๎มิง สะมะเย อัญเญปิ อัตถิ ปะฏิจจะสะมุปปั นนา, อะรูปิ โน ธัมมา, ก็หรือวาในสมัยนั้น อรูปธรรมแมอื่นเหลาใด อาศัยกันและกันเกิดขึ้น มีอยู, อิเม ธัมมา กุสะลา. ธรรมเหลานี้เป็ นกุศล. ๑๘๙
๑๙๐ (๒) พระวิภังค58 ๑ ปั ญจักขันธา. ขันธ ๕ ไดแก. รูปั กขันโธ, รูปขันธ เวทะนากขันโธ, เวทนาขันธ สัญญากขันโธ, สัญญาขันธ สังขารักขันโธ, สังขารขันธ วิญญาณักขันโธ. วิญญาณขันธ ตัตถะ กะตะโม รูปั กขันโธ. บรรดาขันธเหลานั้น รูปขันธเป็ นอยางไร? ยังกิญจิ รูปั ง รูปอยางใดอยางหนึ่ง อะตีตานาคะตะปั จจุปปั นนัง, ที่เป็ นอดีต อนาคต ปั จจุบัน, อัชฌัตตัง วา พะหิทธา วา, ในภายในก็ตาม ในภายนอกก็ตาม, โอฬาริกัง วา สุขุมัง วา, หยาบก็ตาม ละเอียดก็ตาม, หีนัง วา ปะณีตัง วา, เลวก็ตาม ประณีตก็ตาม, ยัง ทูเร วา สันติเก วา, อยูไกลก็ตาม อยูใกลก็ตาม, ตะเทกัชฌัง อะภิสัญูหิต๎วา อะภิสังขิปิ ต๎วา, ยนกลาวรูปนั้นรวมกัน, อะยัง วุจจะติ รูปั กขันโธ. นี้เรียกวารูปขันธ. ๑ อภิ. วิ. ๔๗/๑. บทสวดพระอภิธรรม ๗ คัมภีร์ ๑๙๐
๑๙๑ (๓) พระธาตุกถา59 ๑ สังคะโห อะสังคะโห. ธรรมที่สงเคราะหเขากันได ธรรมที่สงเคราะหเขากันไมได. สังคะหิเตนะ อะสังคะหิตัง, ธรรมที่สงเคราะหเขากันไมได กับธรรมที่สงเคราะหเขากันได, อะสังคะหิเตนะ สังคะหิตัง, ธรรมที่สงเคราะหเขากันได กับธรรมที่สงเคราะหเขากันไมได, สังคะหิเตนะ สังคะหิตัง, ธรรมที่สงเคราะหเขากันได กับธรรมที่สงเคราะหเขากันได, อะสังคะหิเตนะ อะสังคะหิตัง. ธรรมที่สงเคราะหเขากันไมได กับธรรมที่สงเคราะหเขากันไมได, สัมปะโยโค วิปปะโยโค. ธรรมที่ประกอบเขากันได กับธรรมที่ประกอบเขากันไมได, สัมปะยุตเตนะ วิปปะยุตตัง, ธรรมที่ประกอบเขากันไมได กับธรรมที่ประกอบเขากันได, วิปปะยุตเตนะ สัมปะยุตตัง, อะสังคะหิตัง. ธรรมที่ประกอบเขากันได, ธรรมที่สงเคราะหเขากันไมได กับธรรมที่ประกอบเขากันไมได. ๑ อภิ. ธา. ๓๖/๑. บทสวดพระอภิธรรม ๗ คัมภีร์ ๑๙๑