การวิจัยและพัฒนานวัตกรรมการเรียนรู้

วิจัยและพัฒนานวตั กรรมการเรียนร:ู 89

ขอZ ดี ขZอจำกดั ของแบบสอบถาม
ขอ: ดีของแบบสอบถาม

1. ประหยัดคNาใช:จNาย เวลา และแรงงานในการเก็บรวบรวมข:อมูลเม่ือเทียบกับการเก็บข:อมูลโดยวิธี
อื่น เพราะสามารถแจกแบบสอบถามให:ผูต: อบพรอ: มกันเป>นจำนวนมากๆ ได:

2. ผู:ตอบมีความสบายใจในการตอบ และกล:าตอบข:อคำถามท่ีไมNอยากจะตอบเพราะไมNต:อง
เป•ดเผยชอ่ื ตวั เองและไมตN อ: งเผชญิ หนา: กับผถู: าม

3. ผู:ตอบมีเวลาคิดและพิจารณาคำถามแตNละข:อมากกวNาการสัมภาษณ1 จะใช:เวลาตอบมากหรือ
นอ: ยก็ไดต: ามแตNต:องการ

4. ได:ข:อมูลท่เี ปน> มาตรฐานเดยี วกัน งาN ยแกกN ารวิเคราะหข1 :อมลู
5. สะดวกแกNผต:ู อบ ผ:ูตอบสามารถจะตอบเวลาไหนกไ็ ด: แลว: แตNจะสะดวก
6. กลุNมตัวอยNางจะได:คำถามท่ีมีรูปแบบเหมือนกันทุกคน แตNถ:าเป>นการสัมภาษณ1 คำถามที่ถาม
อาจจะผิดกันไปในแตNละครั้ง เชNน สำเนียงท่ีใช: การเน:นเสียงของผ:ูสัมภาษณ1 โดยเฉพาะถ:ามีผ:ูสัมภาษณ1หลายคน
ทำให:การส่อื ความหมายตาN งกันออกไป จงึ ไมNแนNใจวNาจะเปน> คำถามเดียวกันหรือไมN
7. ไมตN :องคอยพบคนให:ข:อมูล สามารถสงN แบบสอบถามไปทางไปรษณยี เ1 วลาใดกไ็ ด:
ขอ: จำกัดของแบบสอบถาม
1. ได:รบั แบบสอบถามคืนมาน:อย หรือบางฉบับตอบไมสN มบรู ณ1
2. ผู:ตอบอาจไมNใชNกลNุมตัวอยNางท่ีกำหนด ในกรณีที่สNงแบบสอบถามไปยังผู:ตอบ ผ:ูท่ีได:รับอาจจะให:
คนอ่นื ตอบแทน โดยท่ีผ:วู ิจัยไมสN ามารถทราบได:
3. ถ:าผ:ูตอบไมNเข:าใจคำถามหรือเข:าใจเป>นอยNางอื่นทำให:ได:คำตอบไมNถูกต:องหรืออาจจะไมNตอบเลย
ก็ได:
4. ใชไ: ดเ: ฉพาะกลุNม คือ ผทู: ีอ่ Nานหนังสอื ได:เทNาน้ัน
5. ผต:ู อบอาจจะลอกคำตอบกนั
โครงสราZ งของแบบสอบถาม
โดยทั่วไปแบบสอบถามจะแบNงเนื้อหาออกเป>นตอนๆ ตามจุดมNุงหมายของการวิจัยที่ต:องการทราบ
วิเชียร อินทรสมพันธ1 (2562) ไดเ: สนอวNาโครงสรา: งของแบบสอบถามอยNางนอ: ยควรจะประกอบด:วย 2 สNวน คอื
สdวนแรก เป>นชื่อของแบบสอบถามและคำช้ีแจงเกี่ยวกับความสำคัญหรือความจำเป>นท่ีจะต:องได:
ข:อมูลจากผ:ูตอบ หรือเหตุผลท่ีผู:ตอบถูกเลือกเป>นกลNุมตัวอยNาง และอาจมีข:อความท่ีเป>นแรงจูงใจให:ตอบ
แบบสอบถาม แม:จะเป>นสิ่งเล็กน:อย เชNน ลายเซ็นของอธิบดีผ:ูเป>นผู:บังคับบัญชาของผ:ูตอบหรือผ:ูมีชื่อเสียงท่ีเป>นท่ี
ยอมรับนับถือในหมูNพวกของผู:ท่ีถูกเลือกเป>นตัวอยNาง และหากมีการระบุวNา “ผ:ูตอบไมNต:องลงชื่อ” หรืออาจ
ระบุวNา “จะเก็บข:อมูลของเขาไว:เป>นความลับ” หรือ “จะไมNมีผลกระทบตNอตัวบุคคลแตNอยNางใด” อาจชNวยให:
การตอบเปน> ไปตามความจรงิ มากข้ึน
สdวนที่สอง เปน> การเก็บรวบรวมข:อมลู เพ่ือการวจิ ยั โดยแบงN เปน> ตอนๆ ดังนี้
ตอนที่ 1 ข:อมูลสNวนตัว ได:แกN เพศ อายุ การศึกษา อาชีพ รายได: ท่ีอยNูอาศัย ฯลฯ ข:อมูล
สวN นตวั นจ้ี ะมมี ากหรอื น:อยขน้ึ อยNกู ับความต:องการและตัวแปรท่ตี :องการศกึ ษา

90 วิจยั และพัฒนานวตั กรรมการเรยี นรู:

ตอนท่ี 2 และตอนตdอๆ ไป จะถามเน้ือหาสาระหรือตัวแปรการวิจัยท่ีต:องการศึกษา โดยแบNง
ออกเปน> ตอนๆ ตามวัตถุประสงค1ของการวิจยั

ตอนสุดทZาย เป>นข:อเสนอแนะและข:อคิดเห็นอ่ืนๆ เพ่ือเป•ดโอกาสให:ผู:ตอบแบบสอบถามได:แสดง
ความคิดเหน็ เพม่ิ เติมได:

2) แบบทดสอบ (Test)
แบบทดสอบเป>นชุดของคำถามหรือภาระงานที่ใช:สำหรับเร:าให:บุคคลตอบสนองออกมา ส่ิงที่บุคคล
ตอบสนองออกมาน้ีจะกำหนดให:เป>นคะแนน คะแนนที่ได:จะต:องเป>นตัวบNงชี้ถึงพฤติกรรม คุณลักษณะและ
ความสามารถของแตNละบุคคล (สภุ รณ1 ล้ิมบรบิ รู ณ1 และคณะ. 2563)
ประเภทของแบบทดสอบ
แบบทดสอบแบNงออกเป>นประเภทตNางๆ ถ:าพิจารณาจากคุณลักษณะที่วัดจะแบNงแบบทดสอบได:
เปน> 3 ประเภท คือ
1. แบบทดสอบวัดผลสัมฤทธิท์ างการเรยี น (Achievement Test)
เป>นแบบทดสอบที่วัดความร:ูความสามารถ ทักษะและประสบการณ1ท้ังหมดหลังจากท่ีผู:เรียนได:
เรียนรู:มาแลว: นั่นคือต:องการวัดดูวNาผู:เรยี นแตลN ะคนไดเ: รียนรูอ: ะไรไปแล:วบ:างมากน:อยแคNไหน
แบบทดสอบวัดผลสัมฤทธท์ิ างการเรยี น ทน่ี ำมาใช:เพือ่ การวิจัย จำแนกเปน> 2 ชนดิ

1.1 แบบทดสอบผลสัมฤทธิ์ที่ผ:ูวิจัยสร:างข้ึน เป>นแบบทดสอบท่ีวัดความร:ู ความสามารถ ทักษะ
หรือความร:ูในเนื้อหาเร่ืองใดเรื่องหนึ่งตามวัตถุประสงค1ของการวิจัย เชNน ความร:ูในการอนุรักษ1ส่ิงแวดล:อม
ความร:ูความเข:าใจเกี่ยวกับสถานการณ1 COVID-19 ความสามารถการอNานเพ่ือความเข:าใจ ความสามารถคิด
วิเคราะห1 ทักษะการเขียน หรือทักษะการพดู เปน> ตน:

1.2 แบบทดสอบผลสัมฤทธ์ิมาตรฐาน (Standardized Test) สNวนใหญNแบบทดสอบชนิดท่ีสร:าง
ขึ้นโดยหนNวยงานหรือคณะผ:ูเชี่ยวชาญในสาขาวิชาน้ันๆ รNวมกับผ:ูเชี่ยวชาญทางด:านการวัดและประเมินผล เป>น
แบบทดสอบท่ีวัดเน้ือหาความรู: ความสามารถหรือทักษะตNางๆ ที่รNวมกันระหวNางโรงเรียนในเขตพื้นที่การศึกษา
หรือในระดับจังหวัด ทั้งน้ีแล:วแตNวNาจะให:เป>นมาตรฐานในระดับใด แบบทดสอบชนิดนี้เมื่อสร:างเสร็จแล:วจะ
นำไปทดลองใช:คร้ังแรกเพ่ือหาคุณภาพข:อสอบเป>นรายข:อ นำมาปรับปรุงแก:ไขเพิ่มเติม แล:วนำไปทดลองคร้ังที่
2 หาคุณภาพรายข:อเชNนเดิม เพื่อให:ได:ข:อสอบครบจำนวนข:อท่ีต:องการและมีคุณภาพทุกข:อ หลังจากน้ีจึงนำไป
ทดลองใช:ครั้งที่ 3 หาคุณภาพรวมทั้งฉบับ และหาคะแนนเกณฑ1ปกติ (Norm) ไว:เปรียบเทียบ ซึ่งจะบอกถึง
คณุ ภาพของการศกึ ษาของแตNละโรงเรียนหรือแตNละบคุ คลได: แบบทดสอบมาตรฐานจะมมี าตรฐาน 3 ประการ คอื

1) มาตรฐานในการดำเนินการสอบ ไมNวNาจะนำไปใช:สอบท่ีใด เวลาใด ก็ตามจะมีวิธีดำเนินการ
สอบเหมอื นกนั หมด ทงั้ น้จี ะมีคNูมือช้แี จง การดำเนนิ การสอบ การตรวจให:คะแนน การแปลคะแนน

2) มาตรฐานในการตรวจให:คะแนน แบบทดสอบมาตรฐานจะมีเกณฑ1 การตรวจให:คะแนน ไมNวNา
ใครตรวจก็จะให:คะแนนตรงกันหรอื เทNากัน

3) มาตรฐานในการแปลความหมายคะแนน โดยมีคะแนนเกณฑ1ปกติ(Norm) ไว:สำหรับ
เปรยี บเทียบซงึ่ จะบอกใหท: ราบวNา แตNละคน หรอื แตลN ะโรงเรียนมคี วามสามารถในวิชาน้นั ระดบั ใด

ตัวอยNางของแบบทดสอบวัดผลสัมฤทธิ์มาตรฐานเชNน แบบทดสอบ O-NET แบบทดสอบ PISA

วจิ ัยและพัฒนานวตั กรรมการเรยี นรู: 91

แบบทดสอบการคดิ วเิ คราะห1 แบบทดสอบวัดการอาN นออกเขยี นได: ของ สพฐ. เป>นต:น
2. แบบทดสอบความถนดั (Aptitude Test)
แบบทดสอบความถนัดเป>นแบบทดสอบที่ใช:วัดศักยภาพ(Potential) หรือความสามารถแฝงที่อยNู

ภายในตัวบุคคลวNา จะสามารถเรียนร:ูวิชาหรืองานใหมNๆ ในอนาคตได:ดีเพียงใด นั่นคือแบบทดสอบชนิดนี้จะทำ
หน:าที่ทำนายความสำเร็จในอนาคตของผู:เรียนวNาผ:ูเรียนจะมีขีดความสามารถหรือมีความเจริญงอกงามไปใน
ทิศทางใด แบบทดสอบชนิดนี้จึงแตกตNางจากแบบทดสอบผลสัมฤทธิ์ ตรงที่แบบทดสอบผลสัมฤทธิ์จะวัดความร:ู
ความสามารถและทักษะในวิชาตNางๆ ท่ีเรียนมาแล:ว วNาในขณะน้ีมีความร:ูในวิชาตNางๆ เหลNานั้นในระดับใด สNวน
แบบทดสอบความถนัดจะวดั ความสามารถทจ่ี ะเรียนในอนาคต แบบทดสอบความถนดั มี 2 ชนิด คือ

1) แบบทดสอบความถนัดทางการเรียน (Scholastic aptitude test) จะวัดดูความสามารถของ
บคุ คลวNามคี วามสามารถในดา: นใดเชนN ความถนดั ทางดา: นภาษา ด:านตวั เลข ดา: นตรรก ดา: นเหตุผล ฯลฯ

2) แบบทดสอบความถนัดพิเศษ (Special aptitude test) จะวัดความสามารถเฉพาะทาง
เชNน ความถนัดทางศิลปะ ความถนัดทางดนตรี ความถนัดทางวิชาชีพ วัดแววความเป>นครู วัดแวว
สถาปต[ ยกรรม หรือวัดแววทางด:านวศิ วะกรรม ฯลฯ

3. แบบทดสอบบคุ คล – สงั คม (Person – Social Test)
แบบทดสอบบุคคล – สังคมเป>นแบบทดสอบที่ใช:วัดคุณลักษณะเฉพาะตัวบุคคลได:แกN แบบวัด
บุคลิกภาพ แบบวัดความสนใจ แบบวัดเจตคติที่มีตNอสิ่งหน่ึงสิ่งใด ความสามารถในการปรับตัวและคุณลักษณะ
อ่นื ๆ เปน> ต:น
การสราZ งแบบทดสอบวัดผลสมั ฤทธทิ์ างการเรียน
แบบทดสอบวัดผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน เป>นแบบทดสอบท่ีใช:กันมาในการวิจัยในหลายสาขา การ
สร:างแบบทดสอบมีข้ันตอนได:แกN กำหนดเนื้อหาและพฤติกรรมท่ีต:องการวัด เลือกชนิดของข:อสอบและจำนวน
ข:อสอบ รNางข:อคำถาม จัดชุดข:อสอบ ตรวจสอบปรับปรุงแก:ไข ตรวจสอบคุณภาพรายข:อและรวมฉบับ แตNละ
ขน้ั ตอนมรี ายละเอียดดงั น้ี (สภุ รณ1 ลม้ิ บริบรู ณ1 และคณะ. 2563)

1. กำหนดเนอื้ หาและพฤติกรรมท่ีตอ: งการวัด
กำหนดเน้ือหาพิจารณาได:จากวัตถุประสงค1ของการวิจัย เชNน วัตถุประสงค1ของการวิจัย

กำหนดวNา “เพ่ือศึกษาผลสัมฤทธ์ิทางการเรียนวิชาสุขศึกษา เร่ืองประชากรศึกษา ของนักเรียนช้ันมัธยมศึกษาปu
ท่ี 6” แสดงวNาเนื้อหาที่ต:องการสอบวัดคือ เรื่อง “ประชากรศึกษา” ผู:วิจัยจะต:องนำมาวิเคราะห1หรือจำแนกให:
ได:วNาในเร่ืองประชากรศึกษาจำแนกออกเป>นหัวข:อยNอยอะไรบ:าง เพื่อจะวัดได:ครอบคลุมเน้ือหาความรู:ทั้งหมด
เชNน ในเรื่องประชากรศึกษา จำแนกเป>นหัวข:อยNอยดังน้ี ความสำคัญของประชากรศึกษา ภาวะประชากรของ
ประเทศไทย ผลกระทบและป[ญหา เน่ืองจากการเพ่ิมประชากรของประเทศไทย แนวทางการแก:ป[ญหา
เนอ่ื งจากการเปลีย่ นแปลงภาวะประชากรของประเทศไทย เปน> ต:น

2. เลือกชนดิ ของขอ: สอบและจำนวนขอ: สอบ
ผู:วิจัยต:องพิจารณาวNาจะใช:ข:อสอบชนิดใด ข:อสอบอัตนัยหรือปรนัย ถ:าเป>นปรนัยจะใช:

รูปแบบใด ข:อดีของข:อสอบปรนัย คือ ออกได:ครอบคลุมเนื้อหาและพฤติกรรม การตรวจให:คะแนนมีความ
เที่ยงและยุติธรรมในกรณีท่ีต:องการออกข:อสอบเป>นแบบปรนัย ควรนำเน้ือหาและพฤติกรรมที่กำหนดไว:ในข:อ

92 วิจยั และพัฒนานวัตกรรมการเรยี นร:ู
1. มาสร:างตารางวิเคราะห1หลักสูตร (Test specification) ตารางนี้จะชNวยการออกข:อสอบครอบคลุมเน้ือหา
และพฤตกิ รรมทางสมอง
3. รNางขอ: คำถาม
เมื่อกำหนดเน้ือหา พฤติกรรม และชนิดของข:อสอบแล:วในขั้นนี้ ก็จะต:องรNางข:อคำถามตาม
เนื้อหาและพฤตกิ รรมทกี่ ำหนดไว:
4. จดั ชดุ ขอ: สอบ
หลังจากออกข:อสอบได:ครบตามจำนวนข:อที่ต:องการแล:ว ก็รวบรวมจัดเป>นชุดข:อสอบหรือ
แบบทดสอบ ซึ่งประกอบด:วยการจัดเรียงลำดับข:อคำถาม และการเขียนคำช้ีแจง การจัดเรียงลำดับข:อคำถาม
มขี :อเสนอแนะดังนี้
1) ถ:าในแบบทดสอบ 1 ฉบับ มีข:อสอบหลายๆ รูปแบบ เชNน ข:อสอบแบบเลือกตอบ แบบจับคูN
แบบถูกผิด ก็ควรจะจัดข:อสอบที่มีรูปแบบชนิดเดียวกันไว:ด:วยกัน และจัดเรียงลำดับจากชนิดงNายไปชนิดยาก
เชนN จดั ลำดับดงั นี้ แบบถกู -ผดิ แบบจบั คูN แบบเลือกตอบ ตามลำดบั
2) ถ:าในแบบทดสอบ 1 ฉบับ มีข:อสอบเพียงรูปแบบเดียวหรือหลายรูปแบบก็ตาม ในแตNละ
รปู แบบใหจ: ดั เรยี งข:อสอบตามเกณฑ1ใดเกณฑห1 นง่ึ ดังน้ี
2.1 จัดตามกลNุมพฤติกรรมทางสมองโดยจัดเรียงลำดับจากพฤติกรรมต่ำสุดไปสูงสุด คือ
ความร:ูความจำ ความเข:าใจ การนำไปใช: การวเิ คราะห1 การสงั เคราะห1 และการประเมนิ คNา ตามลำดบั
2.2 จัดตามกลNุมเน้ือหา เป>นการจัดเรียงตามลำดับเนื้อหากNอน-หลังตามท่ีสอน โดยเฉพาะใน
กรณที ี่วัดผลสัมฤทธใ์ิ นชั้นเรยี น หรืออาจเรียงตามหัวข:อเนอ้ื หาในเรื่องน้ัน
2.3 จัดเรียงตามลำดับความยากงNายของข:อสอบ เร่ิมจากข:อสอบงNายและยากขึ้นตามลำดับ
ในทางปฏบิ ตั ิ สวN นใหญNจะเรยี งขอ: สอบตามลำดบั ของกลมNุ เน้อื หา
การเขียนคำชี้แจง หลังจากจัดเรียงลำดับข:อสอบเรียบร:อยแล:วก็ต:องจัดเตรียมคำชี้แจง ซ่ึง
ประกอบด:วยรายละเอียดตNางๆ เกี่ยวกับแบบทดสอบ ได:แกN ช่ือเร่ืองหรือช่ือของหัวข:อเน้ือหา เวลาท่ีใช:ในการ
สอบ วิธกี ารตอบคำถาม
5. ตรวจสอบปรับปรงุ แก:ไข
การตรวจสอบในขั้นนี้เป>นการตรวจสอบคุณภาพของข:อสอบในด:านความเท่ียงตรง(validity)
ได:แกNการตรวจสอบความเที่ยงตรงเชิงเน้ือหา (Content validity) และการตรวจสอบความเท่ียงตรงเชิง
โครงสร:าง (Construct validity) โดยผู:เช่ียวชาญทางวิชาการในเน้ือหาที่สอบ จำนวนผ:ูเช่ียวชาญ ตั้งแตN 3 คน
ข้ึนไป ผู:เชี่ยวชาญจะพิจารณาวNาข:อสอบแตNละข:อ วัดได:ตรงตามเนื้อหาและพฤติกรรมที่ต:องการหรือไมN ผลการ
พิจารณาของผเ:ู ชีย่ วชาญทัง้ หมด นำมาหาคNาดัชนีความสอดคล:อง (Index of Congruence)
6. ตรวจสอบคณุ ภาพรายข:อและรวมฉบบั
การตรวจสอบคุณภาพรายข:อเป>นการตรวจสอบความยาก–งNาย และอำนาจจำแนกของ
ข:อสอบแตNละข:อ สNวนการตรวจสอบคุณภาพของแบบทดสอบโดยรวมทั้งฉบับเป>นการตรวจสอบในด:านความ
เชื่อม่ัน (Reliability) ตามปกติถ:าเป>นแบบทดสอบวัดผลสัมฤทธิ์จะตรวจสอบโดยวิธีของคูเดอร1และริชาร1ดสัน
(Kuder and Richardson) มี 2 สูตร คือ KR20 และ KR21 ซึ่งรายละเอียดจะได:นำเสนอในหัวข:อที่เกี่ยวกับ
การหาคณุ ภาพของเคร่อื งมือการวิจยั ตอN ไป

วจิ ัยและพัฒนานวตั กรรมการเรียนร:ู 93

3) แบบสำรวจรายการ (Check list)
แบบสำรวจรายการหรือแบบตรวจสอบรายการเป>นเครื่องมือการวิจัยสำหรับสำรวจหรือ

ตรวจสอบรายการสิ่งของ เหตุการณ1 ป[ญหาข:อเท็จจริง หรือวัดพฤติกรรม ความสามารถ ความรู:สึกนึกคิดของ
บุคคล ท่ีประกอบไปด:วยรายการข:อป[ญหา (Items) ที่ให:มีการตอบรับหรือปฏิเสธ เชNน มี - ไมNมี, ใชN - ไมNใชN,
ชอบ – ไมNชอบ, ปฏิบัติ – ไมNปฏิบัติ ฯลฯ หรือตอบโดยใช:เคร่ืองหมายกำกับตัวเลขประกอบด:วยรายการที่แสดง
ข้ันตอนการปฏิบัติงานกิจกรรมตNางๆ หรือพฤติกรรมท่ีผู:สอนบันทึก เม่ือเห็นวNารายการน้ันๆ เกิดขึ้น ตัวอยNาง
ของแบบสำรวจรายการ ดงั ตัวอยNางของแบบสำรวจรายการตอN ไปน้ี

ตารางที่ 6.1 ตัวอยาN งแบบสำรวจรายการ แบบที่ 1
คำชแี้ จง ในการดำเนนิ งานตามนโยบายพฒั นาศกั ยภาพบุคลากร หนวN ยงานของทาN นมกี ารปฏิบัติงานใดบา: ง

รายการ มี ไมมd ี

1. การอบรม สมั มนา ศกึ ษาดงู านเพ่ือเพมิ่ พนู ความร:ู
2. การตดิ ตามนิเทศงาน
3. การเพม่ิ พูนความรู:ในการพฒั นาเทคนคิ และทักษะการปฏบิ ตั งิ าน
4. การเพมิ่ พูนความร:ดู :านการจดั ทำแผน
ฯลฯ

หรืออาจจะปรบั รูปแบบให:มชี Nองคำตอบเพยี งชอN งเดยี วดงั ตวั อยาN งตNอไปนี้

ตารางท่ี 6.2 ตัวอยาN งแบบสำรวจรายการ แบบที่ 2
คำชี้แจง ในการดำเนินงานตามนโยบายพัฒนาศักยภาพบุคลากร หนNวยงานของทNานมีการปฏิบัติงานใดบ:าง
ตอN ไปน้ี โปรดใสเN คร่อื งหมาย P หน$ารายการทีไ่ ดป$ ฏิบตั ิ

รายการ
.................. 1. การอบรม สัมมนา ศึกษาดูงานเพอ่ื เพ่มิ พนู ความรู$
.................. 2. การตดิ ตามนิเทศงาน
.................. 3. การเพิ่มพูนความรู$ในการพฒั นาเทคนคิ และทักษะการปฏบิ ตั งิ าน
.................. 4. การเพิ่มพนู ความรด$ู า$ นการจัดทำแผน

ฯลฯ

4) มาตรประมาณคาd (Rating Scales)
มาตรประมาณคPาเปQนเครื่องมือการวิจัยที่กำหนดตัวเลขขึ้นมาเพ่ือประมาณคPาคุณลักษณะท่ีต$องการ
จะวัดหรือเก็บรวบรวมข$อมูล ซึ่งสามารถใช$วัดพฤติกรรมที่เปQนทางด$านจิตพิสัย (Affective Domain) หรือ
ทักษะพิสัย (Psychomotor Domain) ใช$วัดสิ่งที่เก่ียวกับอารมณm ความร$ูสึกนึกคิด ความสามารถ ทักษะ
กระบวนการปฏิบัติงาน ผลงาน พัฒนาการทางด$านอารมณm สังคม เพื่อทราบวPาบุคคลมีพฤติกรรม
ความสามารถหรอื ความร$สู ึกนกึ คิดตอP สิ่งนน้ั อยูPในระดบั ใด

94 วิจยั และพัฒนานวตั กรรมการเรยี นรู$

ประเภทของแบบมาตรประมาณคาd
การจัดแบPงประเภทของแบบมาตรประมาณคPานั้น สรุปจากการนำเสนอแนวคิดการแบPงประเภทของ
มาตรประมาณคPาจากแนวคิดของโชติกา ภาษีผล (2554, น. 55) วิเชียร อินทรสมพันธm (2562, น. 52) สุภรณm
ลมิ้ บรบิ ูรณm และคณะ (2563) สรุปไดว$ าP สามารถแบงP ออกเปQน 5 ประเภท ดงั น้ี
1. มาตรประมาณคPาแบบบรรยาย เปQนมาตรวัดในรูปของการบรรยายทางภาษา แตPละข้ันต$องเขียน
คำบรรยายไว$ด$วย ปกติจะแบPงออกเปQน 3-7 ระดับ เมื่อเลือกขั้นใดข้ันหนึ่ง แล$วก็ต$องทำการบันทึกลงในขั้นที่
เลอื กนนั้ โดยทำเครือ่ งหมายเอาไว$ ดังตัวอยPางตอP ไปนี้

ก) ความสะอาดของหอZ งเรยี น
- สกปรกมาก : มขี ยะในถงั ขยะ กระดานสกปรก พน้ื ไมPกวาด
มหี ยากไยP มีฝุนx บนโตyะและเกา$ อี้
- พอใชZ : มีขยะเลก็ น$อย กระดานสะอาด พน้ื ไมไP ด$กวาด
ไมมP ีหยากไยP ไมมP ีฝนxุ บนโตyะและเก$าอี้
- ปานกลาง : มีขยะเลก็ น$อย กระดานสะอาด พน้ื กวาด
ไมPมีหยากไยP ไมมP ฝี ุxนบนโตะy และเก$าอี้
- ดี : ไมPมขี ยะ กระดานสะอาด พน้ื กวาด
ไมPมหี ยากไยP ไมPมีฝxนุ บนโตะy และเก$าอี้
- ดเี ยี่ยม : หอ$ งสะอาดตลอดสัปดาหm

ภาพที่ 6.1 ตัวอยาP งมาตรประมาณคPาแบบบรรยาย
มาตรประมาณคPาแบบนี้ใช$จัดอันดับพฤติกรรม (Behavior Descriptive) อาจจะสร$างไว$เพ่ือวัด
เกีย่ วกับความรบั ผดิ ชอบ ความซอ่ื สตั ยm ความคดิ สรา$ งสรรคm การจินตนาการ หรอื การวัดทาง ดา$ นจติ ใจอ่นื ๆ
2. มาตรประมาณคPาแบบตัวเลข มาตรแบบน้ีทำขึ้นโดยใช$รหัสตัวเลขสำหรับวัดลักษณะตPางๆ ของแตP
ละบุคคล รหัสตัวเลขที่ใช$น้ีแทนคำบรรยาย เชPน 1 หรือ 0 แทน ส่ิงที่ไมPปฏิบัติ หรือ 2 แทน นานๆ ถึงจะปฏิบัติ
สักคร้ัง 3 แทน ปฏิบัติเปQนครั้งคราว 4 แทนปฏิบัติบPอยๆ และ 5 แทนการปฏิบัติเปQนประจำ ตัวอยPางเชPน การ
จัดอันดับพฤติกรรมจริยธรรมด$านความรับผิดชอบของนักเรียน สามารถทำรายการสำหรับการสังเกตพฤติกรรม
ทัง้ หมดตามแนวทีต่ $องการ ดงั ตวั อยPางตอP ไปนี้
ตารางที่ 6.3 ตวั อยPางมาตรประมาณคาP แบบตัวเลขแบบที่ 1

ความรบั ผิดชอบ ชอ่ื นกั เรยี น
วนิ ัย มานะ สมศกั ดิ์ มาลัย ปวีณา

1. นำอุปกรณmการเรยี นมาครบ 51 3 4 5
2. ทำงานท่ีได$รบั มอบหมายด$วยตนเอง 51 2 5 5
3. ทำงานรวP มกบั เพื่อนตามที่ได$รับมอบหมาย 42 3 4 5
4. เข$าเรียนตรงตามเวลา 41 3 5 5
5. สงP งานตรงตามเวลาท่ีกำหนด 42 2 4 5

วิจัยและพัฒนานวตั กรรมการเรยี นรู$ 95

นอกจากน้ียังสามารถกำหนดตัวเลขในการถามความคิดเห็นตPอสิ่งใดสิ่งหนึ่ง แล$วแปลความหมาย
ตัวหนังสือออกมาเปQนตัวเลข เขPน 5 แทน ชอบมากที่สุด 4 แทน ชอบมาก 3 แทน เฉยๆ 2 แทนไมPชอบ
และ 1 แทนไมชP อบทส่ี ดุ ดงั ตวั อยาP งเชPน

ตารางท่ี 6.4 ตวั อยาP งมาตรประมาณคาP แบบตัวเลขแบบที่ 2

ขZอความ 5 ระดับความคิดเหน็ 1
1. การฟ•งเพลงเปQนสง่ิ ท่โี ปรดปราน 432
2. ดนตรไี ทยเปQนส่ิงทฟี่ •งไมPเบ่อื
3. ดนตรสี ากลทำให$รท$ู นั สง่ิ ใหมP
4. ฟ•งเพลงแล$วทำใหช$ ีวติ สดชื่น
5. ไมPได$ฟง• เพลงแลว$ หงดุ หงิด

3. มาตรประมาณคPาแบบเส$นหรือแบบกราฟ เปQนการจัดอันดับคุณภาพเพ่ือแสดงถึงระดับความมาก
น$อย ความถ่ีของพฤติกรรม ความคิดเห็น ความสามารถ ความร$ูสึกนึกคิดในแนวเส$นตรง จะอยูPในแนวนอนหรือ
ในแนวต้งั กไ็ ด$ แตPทีน่ ิยมคอื ในแนวนอน ตวั อยPางเชPน

00) ครขู องทาP นเอาใจใสPในการสอนเปนQ อยาP งไร

ไมPเอาใจใสPเลย เอาใจใสPมาก

01) โดยทัว่ ๆ ไป ทาP นสนใจในวิชาที่ครูสอนเพียงใด

ไมสP นใจเลย สนใจมาก

ภาพท่ี 6.2 ตวั อยPางมาตรประมาณคาP แบบเสน$ หรอื แบบกราฟแนวนอน

4. มาตรประมาณคา, แบบภาพ เปน2 มาตรประมาณคา, ท่ีใชภ9 าพแทนตวั หนงั สือ เชน, ใช9ภาพของ
ใบหน9าคนทีแ่ สดงความร9สู ึกถงึ ความชอบ หรือไม,ชอบ ซง่ึ มาตรวัดแบบน้ีเหมาะสำหรับผ9ตู อบทีเ่ ปน2 เด็ก
ตัวอยา, งเชน,

ตารางที่ 6.5 ตัวอย,างมาตรประมาณคา, แบบภาพ JKL

ข-อความ
1. กจิ กรรมนันทนาการภาคเชา9 สนกุ สนาน
2. กจิ กรรมนนั ทนาการภาคบ,ายสนกุ สนาน
3. วิทยากรให9ความร9ูได9อย,างดเี ยี่ยม
4. กจิ กรรมตรงกบั ความตอ9 งการของนักเรียน
5. สามารถนำความรู9ไปใชป9 ระโยชนV

96 วิจยั และพฒั นานวตั กรรมการเรยี นรู$

5. มาตรประมาณค,าแบบเปรียบเทียบ (Comparative Rating Scales) มาตรประมาณแบบน้ี
เปQนการให$เปรียบเทียบรายการตPางๆ ท่ีกำหนดให$ตั้งแตP 2 รายการข้ึนไป เปQนการพิจารณาให$คุณคPา
ความสำคัญกับรายการตPางๆ วิธีการเชPนน้ีมีช่ือเรียกอีกอยPางวPา Constant-Sum Scale ตัวอยPางของมาตร
ประมาณคPาแบบเปรยี บเทยี บดงั น้ี

ในการพิจารณาเลือกใช$บริการของร$านอาหาร “ยำสุดโตPง” สาขาโรงอาหารของมหาวิทยาลัย ถ$าให$รายการ
ตPางๆ ตPอไปน้ีรวมกันเทPากับ 100 คะแนน ทPานจะพิจารณาให$แตPละรายการนั้นมีคะแนนเทPาไร ให$เติมคำตอบ
ลงรายการทท่ี PานคิดวPา เปQนจริงท่สี ุด
การบรกิ ารท่ีสภุ าพ ________
สถานที่ตง้ั มีความสะดวกและดูสะอาด ________
ราคาอาหารเหมาะสมกับปริมาณท่ีไดร$ ับ ________
คณุ ภาพของอาหารดเี ปนQ ท่ถี ูกใจ ________
รสชาตขิ องอาหารเปQนท่ีถูกปาก ________

ภาพที่ 6.3 ตวั อยาP งมาตรประมาณคาP แบบเปรยี บเทียบ
การสรZางมาตรประมาณคาd

การสร$างมาตรประมาณคPามลี ำดบั ข้นั ดงั นี้
1. กำหนดคุณลักษณะหรือพฤติกรรม หรือคุณภาพหรือข$อความท่ีต$องการ ซ่ึงจะต$องสอดคล$อง
กบั วัตถุประสงคขm องการวจิ ยั
2. จดั เรยี งลำดบั ข$อความที่กำหนดไวใ$ นกรณีทม่ี ลี ำดับกอP นหลัง
3. พจิ ารณาจะใชม$ าตรประมาณคPาแบบใด
4. พจิ ารณาระดับพฤตกิ รรมหรือระดับคำตอบทตี่ อ$ งการวPาต$องการ 3 หรือ 4 หรือ 5 ระดับ
5) มาตรวดั เจตคติ (Attitude Scales)
มาตรวัดเจตคติเปQนลักษณะของมาตรประมาณคPาแบบหนึ่ง เปQนเครื่องมือท่ีใช$วัดเจตคติของ
บุคคลที่มีตPอส่ิงใดส่ิงหน่ึง อาจจะเปQนบุคคล ส่ิงของ เหตุการณm พฤติกรรมหรือสถานที่ มาตรวัดเจตคติจะวัด
ระดับของเจตคติของบุคคลท่ีมีตPอส่ิงนั้นๆ เชPน เจตคติของนักศึกษาท่ีมีตPอสถานศึกษา เจตคติของนักเรียนที่มี
ตอP การเรยี นรู$ในรายวิชาหรือในอาชพี ตPางๆ หรอื เจตคติของลูกคา$ ทีม่ ีตPอผลติ ภณั ฑm เปQนตน$
อัลพอรmท (Allport, 1935, p. 810) ได$นิยามวPา เจตคติ หมายถึง สภาพความพร$อมของสมองและ
ประสาท อันได$จากประสบการณmและการตอบสนองท้ังทางตรง และโดยอิทธิพลของแตPละบุคคลท่ีมีตPอส่ิงตPางๆ
และสถานการณทm ั้งหลายที่เกยี่ วโยงกัน แสดงออกมาในทางยอมรบั หรอื ตอP ต$าน
สPวนนิวโคม (Newcomb, 1943, p. 28) กลPาววPา เจตคติ หมายถึง ความร$ูสึกเอนเอียงของจิตใจที่มีตPอ
ประสบการณmท่ีคนเราได$รับ อาจมากหรือน$อยก็ได$ เจตคติแสดงออกได$ทางพฤติกรรมซึ่งแบPงออกได$เปQน 2
ลักษณะคือ เจตคติเชิงบวก ก็จะเปQนการแสดงออกในลักษณะพึงพอใจ เห็นด$วยหรือชอบ แตPถ$าคนมีลักษณะตPอ
สิ่งเร$าอยPางใดอยPางหนึ่ง เกิดความเบ่ือหนPาย อยากหนีให$หPางจากส่ิงน้ัน ลักษณะน้ีเรียกวPา เจตคติเชิงลบ หรือ

วจิ ัยและพัฒนานวตั กรรมการเรียนรู$ 97

ถ$าจะแบPงให$ละเอียดก็นPาจะมีเจตคติอีกแบบหน่ึง คือรู$สึกเฉยๆ ไมPถึงกับชอบหรือเกลียดชัง เรียกวPา เจตคติ
แบบกลาง

วิเชียร อินทรสมพันธm (2562) ได$สรุปความหมายของเจตคติวPาเปQนพฤติกรรมหรือความรู$สึกทางด$าน
จิตใจของบุคคลที่มีตPอสิ่งเร$าหรือสิ่งใดสิ่งหนึ่งในทางสังคม รวมท้ังเปQนความรู$สึกท่ีเกิดจากการเรียนรู$เกี่ยวกับส่ิง
เร$าหรือเกี่ยวกับประสบการณmในเรื่องใดเร่ืองหน่ึงแล$วแสดงออกมาเปQนเชิงบวกหรือเชิงลบตPอสิ่งนั้น เชิงบวกก็จะ
เปQนการแสดงออกถึงความรู$สึกชอบ รัก พอใจ ช่ืนชม ยินดี หรือมีความคล$อยตามอยPางมีความหมาย ในทาง
ตรงกันข$ามเชิงลบก็จะเปQนการแสดงออกถึงความร$ูสึกไมPชอบ เกลียด ไมPพอใจ ไมPช่ืนชม หรือมีความคิดตPอต$าน
อยาP งมคี วามหมายเชPนกนั

การสรZางมาตรวัดเจตคติ
มาตรวดั เจตคติมหี ลายชนดิ ในท่นี จ้ี ะกลPาวถึง 3 ชนดิ ไดแ$ กP
1. มาตรวดั เจตคตติ ามแนวคดิ ของลเิ คอรmท (Likert Scales)
2. มาตรวัดเจตคติตามแนวคิดของออสกูดโดยใช$ความหมายทางภาษา (Osgood’s Semantic

Differential Scales)
3. มาตรวัดเจตคตติ ามแนวคดิ ของเทอรสm โตน (Thurstone Scales)
1. มาตรวัดเจตคตติ ามแนวคิดของลเิ คอร^ท (Likert Scales)
มาตรวัดเจตคติตามแนวคิดของลิเคอรmท นอกจากจะมีช่ือวPา Likert Scales แล$วยังมีชื่อเรียกอีก

ได$แกP Summate Rating Scale และ Posteriori Approach มาตรวัดชนิดน้ีประกอบด$วยข$อความหลายๆ
ข$อความท่ีแสดงถึงความร$ูสึกตPอสิ่งที่จะวัด ซึ่งมีท้ังข$อความท่ีกลPาวถึงสิ่งน้ันๆ ในทางบวก และข$อความทางลบ
ผู$ท่ีคิดมาตรวัดชนิดนี้คือ Rensis Likert ในการวัดเจตคติตามแนวคิดของลิเคอรmทจะต$องวัดโดยรวม หมายถึงวPา
ถ$าวัดโดยใช$มาตรวัดตามแนวคิดของลิเคอรmทวPาได$คะแนนโดยรวมเทPาไร ก็เปQนระดับของเจตคติของผ$ูตอบแบบ
วดั น้นั ไมไP ด$มกี ารวดั เปนQ รายข$อหรือรายดา$ นเชPนกับแนวคิดอ่ืนๆ

วิธสี ราZ งมาตรวัดเจตคตติ ามแนวคิดของลิเคอร^ท
การสรา$ งมาตรวัดเจตคตลิ เิ คอรmท มวี ิธกี ารสร$างได$แกP
1) กำหนดสิ่งที่จะวัดวPาต$องการวัดเจตคติของใครตPอสิ่งใด เชPน วัดเจตคติของนักเรียนตPอโรงเรียน
เจตคติของนักเรยี นตPอการเรยี นการสอนออนไลนm เจตคติของนกั ศกึ ษาตPอมหาวิทยาลัย
2) กำหนดโครงสรา$ งของสิง่ ท่จี ะวดั วPาสิ่งนน้ั ประกอบดว$ ยคุณลักษณะหรือองคปm ระกอบด$านใดบ$าง
3) สร$างข$อความที่เปQนเจตคติตPอส่ิงน้ันให$ครอบคลุมลักษณะด$านตPางๆ ท้ังที่เปQนข$อความที่
กลPาวถึงส่ิงที่ศึกษาในทางที่ดีหรือทางบวก และในทางท่ีไมPดีหรือทางลบโดยให$ข$อความทั้งสองประเภทมีจำนวน
ข$อพอๆ กนั
4) ตรวจสอบข$อความที่สร$างขึ้นโดยตนเองในด$านความชัดเจนของภาษา และรวบรวมให$
ผ$ูเช่ียวชาญตรวจสอบวPา แตPละข$อความเปQนข$อความที่แสดงถึงเจตคติหรือไมPและในแตPละคุณลักษณะที่วัดน้ันมี
ข$อความครบถ$วนหรือไมP วิธีการนี้เปQนการตรวจสอบความเที่ยงตรงในด$านเน้ือหาหรือความเที่ยงตรงเชิง
ประจกั ษm
5) นำมาตรวัดไปทดลองใช$ และหาคุณภาพของมาตรวดั เจตคติในดา$ นความเชื่อมน่ั และอำนาจจำแนก

98 วิจยั และพัฒนานวัตกรรมการเรียนรู$

ตารางที่ 6.6 ตวั อยาP งแบบวดั เจตคตติ อP อาชีพครูตามแนวคิดขของลเิ คอรทm

คำช้ีแจง ให$ทาP นทำเครือ่ งหมาย ü ลงในแบบวดั เจตคตติ Pออาชีพครูตามความร$ูสกึ ที่แท$จริงของทาP น

เจตคติตอP อาชีพครู เหน็ ด$วย เหน็ ไมP ไมP ไมP
อยPางย่ิง ด$วย แนPใจ เหน็ ด$วย เหน็ ดว$ ย
อยPางย่งิ

1. อาชพี ครเู ปQนอาชีพท่ีมีเกียรติสงู

2. อาชพี ครเู ปนQ เสมอื นศาลาพักรอ$ น

3. ผ$ูทีป่ ระกอบอาชพี ครูเปนQ บคุ คลทไี่ มทP นั สมยั

4. อาชีพครเู ปQนอาชีพท่มี ีหลักประกนั

5. อาชพี ครูมีราคาแคPคนขับเรือจ$างทร่ี ับสPงคนโดยสารถงึ
ฝ˜•งแล$วกต็ อ$ งมารบั คนตPอไป

6. อาชพี ครูเปQนอาชีพทตี่ $องใชค$ วามสามารถสงู จึงไมPใชP
เปQนเรื่องงาP ยทจ่ี ะทำไดก$ นั

7. ใครๆ ก็เปนQ ครูได$ ไมใP ชPเร่อื งยาก

8. เห็นครูท่ไี หน จะมีอาการยมิ้ ด$วยความตนื้ ตันใจ

ฯลฯ

2. มาตรวดั เจตคตติ ามแนวคิดของออสกูด (Osgood’s Semantic Differential Scales)
มาตรวัดเจตคติตามแนวคิดของออสกูด (Charles F. Osgood) มีชื่อเรียกอีกอยPางหนึ่งวPามาตรวัด
ความแตกตPางเก่ียวกับความหมายของคำ (Semantic Differential Scales) มาตรวัดประเภทน้ีจะใช$คำเปQนตัว
เร$าให$บุคคลตอบสนองหรือแสดงความร$ูสึกออกมา คำท่ีเปQนคำเร$านี้จะเปQนคำคุณศัพทmท่ีตรงข$ามกันเปQนคPู
(Bipolar Adjective) โดยแบงP มาตรประมาณคาP ระหวาP งคำคณุ ศัพททm ั้ง 2 คำออกเปนQ 7 ชPวง

ออสกูดได$นำคำคุณศัพทm 76 คูPที่ตรงข$ามกันไปวิเคราะหmประกอบ (Factor Analysis) พบวPา
คำคณุ ศัพทmเหลPานส้ี ามารถจดั ไดเ$ ปQน 3 กลมPุ คอื

1. คำคุณศัพทmท่ีแสดงถึงการประเมินคPาหรือแสดงคุณคPา เชPน ดี – เลว, สวยงาม- นPาเกลียด,
นPาสนใจ - นPาเบ่ือ, ฉลาด – โงP, สะอาด – สกปรก, สวPาง – มืด, ประสบสำเร็จ - ล$มเหลว, สำคัญ - ไมPสำคัญ
เปQนตน$

2. คำคุณศัพทmท่ีแสดงถึงศักยภาพ พลังอำนาจ เชPน แข็งแรง - อPอนแอ, ใหญP - เล็ก, หนัก - เบา,
เข$มงวด - ผPอนผนั , บงั คบั - อิสระ เปQนต$น

3. คำคุณศัพทmท่ีแสดงถึงความเคล่ือนไหวหรือกิจกรรม (Activity) เชPน วPองไว - เฉ่ือยชา, เร็ว -
ช$า, ต่นื เตน$ - สงบ, รอ$ น - เยน็ , ซับซ$อน - งาP ย เปQนตน$

คำคุณศัพทmแตPละคูPเหลPาน้ีจะต$องเลือกใช$ให$สอดคล$องกับวัตถุประสงคmของการวิจัยและความคิด
รอบยอดทตี่ $องการให$ประเมนิ

วจิ ัยและพัฒนานวตั กรรมการเรยี นรู$ 99

วธิ กี ารสราZ งมาตรวัดเจตคตติ ามแนวคดิ ของออสกูด
มาตรวัดเจตคติตามแนวคิดของออสกูดเปQนวิธีการวัดความหมายของความคิดรวบยอด (Concept)
ทางด$านจิตวิทยา เพราะฉะนั้นในการสร$างมาตรวัดประเภทน้ี ประกอบด$วย 1) ความคิดรวบยอด (Concept)
2) คำคณุ ศพั ทคm ูP (Bipolar Adjectives) 3) มาตรประมาณคPาซึง่ แบงP เปนQ ชวP ง 7 ชPวง
ลำดับข้ันการสรา$ งมาตรวดั เจตคตติ ามแนวคดิ ของออสกูด มีดังตอP ไปนี้

1. กำหนดความคิดรวบยอด(Concept) เมื่อจะวัดเจตคติในเร่ืองใดจะต$องกำหนดความคิดรวบ
ยอดท่ีเก่ียวกับเร่ืองน้ัน วPาควรจะประกอบด$วยความคิดรวบยอดอะไรบ$าง เชPน ต$องการศึกษาเก่ียวกับ “เจตคติ
ของนักเรียนท่ีมีตPอวิชาคณิตศาสตรm” ข้ันแรกจะต$องพิจารณาวPาความคิดรวบยอดอะไรบ$างที่เกี่ยวข$องกับวิชา
คณติ ศาสตรm เชPน ความคิดรวบยอดเกย่ี วกบั เน้อื หา ความคิดรวบยอดเกย่ี วกับประโยชนm เปนQ ตน$

2. กำหนดคำคูPคุณศัพทm เม่ือกำหนดความคิดรวบยอดได$แล$วจะต$องหาคำคุณศัพทmที่มีความหมาย
ตรงข$ามกันเปนQ คๆPู ในแตPละความคิดรวบยอด โดยเลอื กคำคณุ ศัพททm เ่ี ปQนตวั แทนของคำคณุ ศพั ทmทัง้ 3 กลPุม

3. กำหนดสเกลระหวPางคำคุณศพั ทmคPู โดยท่ัวไปจะใช$ 7 ชวP ง ตามทอ่ี อสกดู เสนอแนะ
4. นำมาตรวัดไปทดลองใช$ (Tryout) วิธีการคือให$ผู$ตอบทำเครื่องหมาย O หรือ ü ลงใน
ชPองสเกลที่ตรงกับความรู$สึกของผู$ตอบทั้งนี้ควรเปQนความร$ูสึกแรกสุดที่เกิดขึ้น เม่ืออPานข$อคำถามแตPละข$อ
ตวั อยPาง เชนP

ดี _O_: ____: ____: ____: ____: ____:____: เลว
เร็ว ____: ____: ____: ____: ____: _O_:____: ชา$
5. วิเคราะหmคุณภาพของแตPละข$อ มีวิธีวิเคราะหmเหมือนมาตรวัดเจตคติลิเคอรmท คือ หาคPา
อำนาจจำแนกของแตPละข$อโดยการทดสอบคPาที (t– test) หรือคำนวณหาคPาคงท่ีภายในของแตPละข$อโดยใช$
สมั ประสิทธสิ์ หสมั พันธm
สำหรบั การตรวจใหค$ ะแนนของมาตรวดั เจตคตติ ามแนวคดิ ของออสกูด มี 2 แบบ คอื
แบบที่ 1 กำหนดคะแนนโดยให$สเกลตรงกลางเปQน 0 ด$านท่ีมีคำคุณศัพทmท่ีมีความหมาย
ทางบวก (Positive) ให$คะแนนเปQน 1, 2, 3 ตามลำดับและด$านที่มีคำคุณศัพทmท่ีมีความหมายทางลบ
(Nagative) ใหค$ ะแนนเปนQ -1, -2, -3 ตามลำดบั ตวั อยPางเชนP
สะอาด 3 : 2 : 1 : 0 : -1 : -2 : -3 : สกปรก
เฉ่อื ยชา -3 : -2 : -1 : 0 : 1 : 2 : 3 : วPองไว
แบบท่ี 2 ให$คะแนนมากสุดไว$ทางคำคุณศัพทmที่มีความหมายทางบวกและน$อยลงตามลำดับ
ตัวอยาP ง เชนP
สะอาด 7 : 6 : 5 : 4 : 3 : 2 : 1 : สกปรก
เฉอ่ื ยชา 1 : 2 : 3 : 4 : 5 : 6 : 7 : วPองไว
ตัวอยาP งของแบบวัดเจตคตติ ามแนวคิดของออสกูด แสดงได$ดงั ภาพตอP ไปนี้

100 วิจยั และพัฒนานวตั กรรมการเรียนรู$

วชิ าคณติ ศาสตร^
1. นาP สนใจ ____: ____: ____: ____: ____: ____:____: นPาเบอ่ื
2. บงั คับ ____: ____: ____: ____: ____: ____:____: อสิ ระ
3. ซับซ$อน ____: ____: ____: ____: ____: ____:____: งาP ย
4. สำคัญ ____: ____: ____: ____: ____: ____:____: ไมPสำคัญ
5. หนกั ____: ____: ____: ____: ____: ____:____: เบา
6. เปนQ ระเบียบ ____: ____: ____: ____: ____: ____:____: ยงPุ เหยงิ
7. ไมจP ำเปนQ ____: ____: ____: ____: ____: ____:____: จำเปQน
ภาพท่ี 6.4 ตัวอยาP งมาตรวัดเจตคติท่มี ตี Pอวิชาคณิตศาสตรตm ามแนวคิดของออสกูด
3. มาตรวัดเจตคติเทอรส^ โตน (Thurstone Scales)
แบบวัดเจตคติตามวิธีของเทอรmสโตน มีช่ือเรียกอยPาง ได$แกP Psychophysical Scale เปQนมาตรวัดที่
อาศัยวิธีการทางจิตวิทยาผนวกกับฟœสิกสm โดยวัดความรู$สึกของบุคคลท่ีมีตPอส่ิงเร$า เรียกวPา Priori Approach
เพราะวPา ได$กำหนดคุณลักษณะของบุคคลตั้งแตPมากท่ีสุด ไปจนถึงน$อยที่สุด โดยคPาน้ำหนักของแตPละข$อได$มา
จากการพิจารณาของผ$ูเชี่ยวชาญ และด$วยวิธีการที่ให$แตPละชPวงมีน้ำหนักคะแนนเทPากัน เรียกวPา Equal-
appearing Interval Scale โดยแบPงเปQนจำนวน 11 ชPวงเทPาๆ กัน จึงเรียกวPา Judgment Method เพราะเปQน
วิธีการวัดที่อาศัยผ$ูเชี่ยวชาญพิจารณาตัดสินข$อความเพ่ือกำหนดมาตรวัดแตPละข$อวPา ข$อความแตPละข$อความจะอยูP
ในตำแหนPงใดของมาตรวัด และเรียกวPา Thurstone’s Method เพราะวPา เขาสร$างแบบวัดน้ี เพื่อใช$วัดทัศนคติของ
คนตPอศาสนา ตPอบทลงโทษของกฎหมายบา$ นเมอื งและตอP ลัทธคิ อมมิวนิสตm (วริ ัช วรรณรัตน,m 2532, น. 34)
หลักการวัดโดยวิธีน้ี ต$องอาศัยบุคคลเปQนผ$ูพิจารณาตัดสิน ผลการพิจารณาจะสรุปได$เปQนมาตรวัดที่มี
คPาประจำขอ$ แตลP ะข$อแตกตPางกันไป โดยถอื วาP ตวั เลขท่ไี ดอ$ ยูPในมาตรวดั แบบอนั ตรภาคช้นั (Interval Scale)
วิธสี รา$ งมาตรวดั เจตคตเิ ทอรสm โตน (Thurstone Scales)
1. กำหนดสิ่งท่ีจะวัดวPาต$องการวัดเจตคติของใครตPอสิ่งใด เชPน เจตคติของนักศึกษาที่มีตPอกิจกรรม
นกั ศึกษา
2. กำหนดโครงสร$าง (Construct) ของส่ิงที่จะวัดวPาสิ่งนั้นประกอบด$วยคุณลักษณะหรือ
องคmประกอบด$านใดบ$าง เพ่ือเปQนแนวทางในการสร$างข$อความได$งPายขึ้น เชPน ต$องการวัดเจตคติของนักเรียนที่มี
ตPอวชิ าคณิตศาสตรm อาจจะกำหนดวPาประกอบดว$ ย ดา$ นเน้อื หา ด$านประโยชนm และอืน่ ๆ
3. สร$างข$อความคิดเห็นในแตPละด$านท่ีกำหนดไว$ในข$อ 2. ให$ครอบคลุมและมากที่สุด ข$อความ
เหลPาน้ีอาจรวบรวมมาจากวารสาร บทความ การสนทนา ประสบการณmของผู$วิจัย งานวิจัยและแหลPงเอกสารทุก
ประเภท ให$มีท้ังข$อความทางบวก ทางลบและเปQนกลาง ข$อความท้ังหมดควรจะมีประมาณ 100-150
ขอ$ ความ
โดยข$อความคิดเห็นเก่ียวกับเจตคติควรจะมีลักษณะ 1) เปQนข$อความท่ีเปQนการวัดความรู$สึกที่สามารถโต$แย$งกัน
ได$ ไมใP ชคP วามท่แี สดงขอ$ เทจ็ จรงิ 2) เปQนข$อความท่สี ามารถจำแนกความคิดเหน็ ของบุคคลทม่ี ีตPอเรอ่ื งทจี่ ะวัดได$

วจิ ัยและพัฒนานวตั กรรมการเรยี นรู$ 101

4. กำหนดกลุPมผ$ูเช่ียวชาญประมาณ 50–100 คน ที่จะเปQนผู$ตัดสินวPาแตPละข$อความน้ันเปQนข$อความ
สนับสนุนในระดับใด โดยให$แตPละคนพิจารณาและจำแนกข$อความท้ังหมดเปQน 11 กลุPมตามลำดับ ความเข$มข$น
ของข$อความทั้ง 11 กลPุมน้ี ถอื วาP เปQน 11 ระดบั ทีแ่ บPงเปนQ ชPวงหาP งเทาP ๆ กนั

ข$อความที่อยูPในกลPุมที่ 1 หมายถึง เปQนข$อความท่ีมีความหมายในทางสนับสนุนส่ิงน้ันน$อยท่ีสุด กลPุม
2, 3, 4 เปQนข$อความที่มีความหมายในทางสนับสนุนส่ิงน้ันมากข้ึนๆ จนถึงระดับ 6 หมายถึงเปQนข$อความท่ี
แสดงวาP เปQนกลางหรอื ไมPแนPใจ ระดับ 11 หมายถึง เปQนข$อความทม่ี ีความหมายในทางสนับสนนุ มากทส่ี ดุ

1 6 11
สนบั สนุนนอ$ ยทส่ี ุด เปQนกลาง สนับสนนุ มากทสี่ ุด

เมื่อผ$ูตัดสินพิจารณาวPาเปQนข$อความตามกลุPมใด ก็ให$เขียนหมายเลขหลังข$อความน้ัน ข$อควรระวัง
สำหรับผู$ตัดสินก็คือไมPใชPให$ผ$ูตัดสินใจลงความเห็นวPาเห็นด$วยกับข$อความน้ันในระดับใด แตPให$ตัดสินใจวPาเปQน
ขอ$ ความทมี่ ีความหมายในทางสนบั สนนุ มากนอ$ ยแคPไหน

6. นำผลการพิจารณาของกลPุมผู$ตัดสินมาหาคPาประจำข$อ (Scale Value) ของแตPละขอ$ ความโดยการ
หาคาP มัธยฐานและคาP เบี่ยงเบนควอไทลm

6.1 คPามัธยฐาน (S-Value) ใช$สัญลกั ษณmแทนคPาด$วย S จะเปQนคPาประจำข$อความน้ัน ซ่ึงเปQนคPาที่
แสดงให$ทราบวPา ผ$ูตัดสินได$ตัดสินให$ข$อความน้ันเปQนข$อความประเภทสนับสนุนหรือตPอต$านในระดับใด ถ$ามีคPา
สงู หมายถงึ ขอ$ ความทีแ่ สดงเจตคติท่ดี ี ถ$ามีคาP ต่ำหมายถึง ข$อความที่แสดงถึงเจตคตทิ ไ่ี มดP ี

6.2 คPาเบ่ียงเบนควอไทลmเปQนการหาคPาพิสัยควอไทลm(Inter Quartile Range) ใช$สัญลักษณmแทน
คPาด$วย Q เปQนคPาท่ีบอกให$ทราบวPาการตัดสินของกลPุมผ$ูตัดสินมีความเห็นสอดคล$องกันหรือไมPในการตัดสิน
ข$อความน้ัน ถ$าข$อความใดมีคPา Q สูง หมายความวPากลุPมผ$ูตัดสินพิจารณาข$อความนั้นไมPคPอยสอดคล$องกัน
สวP นขอ$ ความที่มคี Pา Q ต่ำ หมายความวาP กลุPมผ$ูตัดสนิ พจิ ารณาขอ$ ความน้ันคPอนขา$ งจะสอดคลอ$ งกัน

7. เลือกข$อความที่มีคPา Q ไมPเกิน 1.67 เพราะถ$าคPา Q เกิน 1.67 แสดงวPาข$อความน้ันไมPชัดเจน
เน่ืองจากการตดั สนิ ของผตู$ ดั สนิ ในข$อความนนั้ กระจายมาก

8. เลือกข$อความที่เลือกไว$แล$วในข$อ 7 โดยพิจารณาจากคPาประจำข$อให$มีคPาตPางกัน ตั้งแตPน$อยท่ีสุด
จนถึงมากท่ีสุด ให$ครบทั้ง 11 กลPุม และให$ทุกกลุPมมีจำนวนข$อเทPาๆ กัน เชPนเลือกกลุPมละ 3 ข$อ ก็จะได$ข$อความ
ทั้งหมด 33 ข$อ ขอ$ ความเหลาP นจ้ี ะเปQนขอ$ ความสำหรบั วัดเจตคติ

9. นำข$อความท่ีเลือกไว$แล$วในข$อ 8 มาเรียงคละกันแบบสุPม และจัดทำเปQนฉบับพร$อมทั้งคำช้ีแจงใน
การตอบ

10. นำมาตรวัดเจตคติท่ีได$ไปทอลองใช$กับกลPุมตัวอยPาง กลPุมตัวอยPางนี้จะเปQนคนละกลุPมกับกลุPม
ตวั อยPางทจ่ี ะวดั เจตคติจริงๆ (เปQนกลมุP ตวั อยPางทดี่ ึงมาจากประชากรเดียวกัน) เพอื่ ปรบั ปรงุ ข$อบกพรPอง

ตัวอย,างการคำนวณหาค,าประจำข9อ (S) และ ค,าเบี่ยงเบนควอไทลV (Q) ของแต,ละข9อความ
โดยคณะผ9ูตัดสินจำนวน 100 คน ได9พิจารณาข9อความที่ 1 ในแบบวัดเจตคติ ผลของการตัดสิน

ผ9พู ิจารณาไดเ9 ลอื กให9คะแนน ผลรวมของคะแนนแต,ละมาตรวัดแสดงได9ดังตอ, ไปนี้

102 วิจยั และพฒั นานวตั กรรมการเรียนร$ู

ตารางท่ี 6.7 ตวั อยPางคะแนนเพอ่ื การคำนวณหาคาP ประจำขอ$ และคPาเบ่ียงเบนควอไทลm

ข-อความ ระดับคะแนนของผต-ู ดั สินประจำขอ- ความที่ 1
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

1. อาชีพ ค รูเป รียบ เสมือน เสาห ลักท าง 0 0 0 5 5 10 3 60 10 4 3
การศึกษาของสังคม

นำมาหาค,าประจำขอ9 S โดยการหาค,ามัธยฐานจากสตู ร

S= én - cf ù
ê f úúi
Lo + ê 2 ú

ê
ëû

โดยที่ S แทน ค,าประจำข9อ
L0 แทน ค,าจำกัดลา, งของชั้นท่มี มี ธั ยฐานอยู,
n แทน จำนวนผต9ู ัดสนิ
cf แทน ความถ่ีสะสมของชน้ั กอ, นทีจ่ ะมีค,ามัธยฐาน
f แทน ค,าความถ่ีของชน้ั ทมี่ ีมัธยฐานอยู,

i แทน อนั ตรภาคชน้ั
ผลการวิเคราะหVค,าสถิติการให9คะแนนของผูต9 ัดสนิ ประจำขอ9 ความท่ี 1 มีดังต,อไปน้ี
ตารางที่ 6.8 ผลการวเิ คราะหคV ,าสถติ กิ ารให9คะแนนของผตู9 ัดสินประจำข9อ

รายการ ระดบั คะแนนของผู-ตัดสินประจำข-อความที่ 1 L0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

จำนวน ผ-ูตอบ (f) 0 0 0 5 5 10 3 60 10 4 3

ความถสี่ ะสม (cf) 0 0 0 5 10 20 23 83 93 97 100

แทนคา, ในสูตร คา, มัธยฐาน S én - cf ù cf f n
ê f úúi
S = Lo + ê 2 ú มัธยฐานท่ตี ำแหนง/ 50
Q อย/ใู นตำแหนง/ นี้
Q3 ê
ëû

= 7.5 + é 506-023 ûúù1
êë

= 7.5 + 0.45
= 7.95

= Q3 - Q1

é 3n - cf ù
ê f úúi
= Lo + ê 4 ú

ê
ëû

วิจัยและพัฒนานวตั กรรมการเรยี นรู$ 103

= 7.5 + é 75 - 23 ùúû1
ëê 60

= 7.5 + 0.87
Q3 = 8.37

Q1 é 1n - cf ù
ê f úúi
= Lo + ê 4 ú

ê
ëû

= 7.5 + é 256-023 ûúù1
êë

= 7.5 + 0.03

Q1 = 7.53

เมือ่ Q = Q3 - Q1
= 8.37 – 7.53
= 0.84
สรปุ ไดว9 า, S = 7.95 , และ Q = 0.84

การนำมาตรวัดเจตคตเิ ทอร^สโตนไปใชZ
นำมาตรวัดเจตคติไปให$กลPุมตัวอยPางที่ต$องการวัดเจตคติตอบ วิธีการ คือ ให$ผู$ตอบเลือกข$อความท่ี
เห็นดว$ ย
1. การวิเคราะหmหาคะแนนแทนเจตคติของแตPละคน โดยการนำคPาประจำข$อ (S) ของแตPละข$อความ
ทีผ่ $ตู อบเลอื กตอบมาหาคPาเฉลยี่

å Si

S= k
S แทน คะแนนเฉลย่ี เจตคตขิ องแตPละคน
Si แทน คาP ประจำขอ$
k แทน จำนวนขอ$
ตัวอยPาง ผู$ตอบคนหน่ึงเห็นด$วยกับข$อความ 2, 3, 8 ซึ่งมีคPาประจำข$อ (S) ตามลำดับดังน้ี 5.7,
8.5, 9.3

å Si

วิธวี เิ คราะหm S = k

5.7 + 8.5 + 9.3

=3
= 7.83
2. การวิเคราะหmหาคะแนนเจตคติของผ$ูตอบท้ังกลPุม คือการหาเฉลี่ยของ S โดยการนำคะแนนเจต
คติของแตPละคน(S ) ในกลมPุ มารวมกันแลว$ หารด$วยจำนวนคน

104 วิจยั และพัฒนานวัตกรรมการเรียนร$ู

มีสตู รดังนี้ åSi

S= n

S แทน คะแนนเฉลีย่ เจตคตขิ องกลPุม
S แทน คะแนนเฉลีย่ เจตคติของแตลP ะคน
n แทน จำนวนคน
ตัวอยPาง ผตู$ อบกลPุมหนึ่งจำนวน 10 คน มคี ะแนนเจตคติของแตลP ะคน ดังน้ี
4.8, 5.2, 3.5, 4.0, 2.8, 4.7, 2.9, 3.7, 5.1, 5.3

จากสตู ร S= åSi

n

4.8 + 5.2 + 3.5 + 4.0 + 2.8 + 4.7 + 2.9 + 3.7 + 8.1 + 5.3

= 10
= 89.7/10
= 8.97
คะแนนเจตคตขิ องกลมุP เทาP กบั 8.97
การแปลความหมายคะแนน
มาตรวัดเจตคติเทอรmสโตนแบPงออกเปQน 11 ชPวง ต้ังแตP 1 ถึง 11 ในการแปลความหมายคะแนนจึง
ขึ้นอยูPท่ีวPาในตอนให$ผ$ูพิจารณาตัดสินข$อความ ถ$าให$ชPวง 11 หมายถึง เปQนข$อความสนับสนุนมากท่ีสุด ชPวง 1
หมายถึง สนับสนุนน$อยท่ีสุด การแปลความหมายก็คือถ$าผลรวมของคะแนนประจำข$อมีคPามากก็แสดงวPามีเจต
คติที่ดตี อP ส่ิงน้นั ถ$ามีคาP น$อยแสดงวPามเี จตคติทไี่ มดP ตี Pอส่ิงนน้ั

6) การสมั ภาษณ^
การสัมภาษณmเปQนวิธีการเก็บรวบรวมข$อมูล โดยการสนทนากันอยPางมีจุดมPุงหมายระหวPางผู$

สัมภาษณmและผ$ูให$สัมภาษณm เปQนการเก็บข$อมูลได$ท้ังเชิงปริมาณและคุณภาพซ่ึงข้ึนอยูPกับวัตถุประสงคmของการ
วจิ ัยและเคร่อื งมือทใี่ ช$รวP มกบั การสมั ภาษณm รายละเอยี ดของการสมั ภาษณmมีดังตอP ไปน้ี

ประเภทของการสมั ภาษณ^
การสัมภาษณแm บPงออกได$เปQน 2 ประเภทคอื
1. การสัมภาษณmโดยใช$แบบสัมภาษณm เปQนการสัมภาษณmที่เตรียมคำถามไว$เรียบร$อยแล$ว

ผส$ู ัมภาษณมm หี นา$ ท่สี มั ภาษณตm ามคำถามทกี่ ำหนดให$เทาP นั้น อาจดำเนนิ การไดส$ องลกั ษณะคอื
1.1 การสมั ภาษณmเปนQ รายบคุ คล เปนQ การสมั ภาษณmทีละคน วิธีนเ้ี ปQนวธิ ที ี่ดีและไดผ$ ลมาก
1.2 การสัมภาษณmเปQนกลPุมเล็กๆ วิธีนี้ผ$ูสัมภาษณmจะแจ$งวัตถุประสงคmและข$อคำถามให$กลุPม

ผใู$ ห$สัมภาษณmเข$าใจเสยี กPอนแลว$ จงึ ให$ตอบทีละคน ถ$าใครสงสยั กถ็ ามซำ้ ได$
2. การสัมภาษณmโดยไมPใช$แบบสัมภาษณm เปQนการสัมภาษณmที่ไมPได$เตรียมข$อความไว$เหมือนวิธี

แรก ท้ังผู$สัมภาษณmและผ$ูให$สัมภาษณmมีอิสระในการตอบเต็มท่ี ฉะน้ันการที่จะได$ข$อเท็จจริงมากน$อยข้ึนอยูPกับ

วจิ ัยและพัฒนานวตั กรรมการเรียนรู$ 105

ความสามารถของผู$สัมภาษณm การสัมภาษณmวิธีน้ีก็มีความจำเปQนและสำคัญเชPนกัน มักจะใช$กันมากในหมPูของ
นกั จิตวิทยา นักสงั คมสงเคราะหm จติ แพทยmและแพทยm การสมั ภาษณmวธิ ีน้ีแบPงออกเปนQ 3 แบบ

2.1 การสัมภาษณmแบบลึก (In-depth Interview) เปQนการสัมภาษณmท่ีต$องการจะเข$าใจ
แกPนแท$ของพฤติกรรมของบุคคล เพราะฉะนั้นผ$ูสัมภาษณmจะต$องใช$ความพยายามล$วงเอาความจริง การ
สัมภาษณmวธิ ีน้ตี ำรวจ ทนายความ หรือเจา$ หนา$ ทสี่ อบสวนชอบใช$

2.2 การสัมภาษณmแบบไมPจำกัดคำตอบ(Unlimited Answer Interview) เปQนการ
สัมภาษณmท่ีปลPอยให$ผู$สัมภาษณmระบายความคิดของตนเองตามความพอใจ โดยไมPต$องดึงเข$าสPูจุดหมายท่ี
ต$องการผ$ูสัมภาษณmมีหน$าที่บันทึกและต้ังใจฟ•งเทPาน้ัน หรือบางครั้งผู$สัมภาษณmอาจจะกลPาวนำเพียงประโยคสอง
ประโยค แล$วปลPอยให$ผ$ูให$สัมภาษณmระบายความคิดออกมา ข$อมูลที่ได$จากการสัมภาษณmโดยวิธีน้ีเมื่อนำมา
ประมวลกนั แล$วอาจจะทำใหม$ องเห็นทิศทางอธบิ ายปญ• หาการวจิ ยั ได$

2.3 การสัมภาษณmแบบเน$นจุดสัมภาษณm (Focused Interview) การสัมภาษณmวิธีนี้เปQนการ
สัมภาษณmที่มีจุดมุPงหมายในใจวPาจะถามอะไรและเพ่ืออะไร แล$วพยายามหันเหความสนใจของผู$ให$สัมภาษณm
มายังจดุ มPุงหมายที่กำหนดไว$

การเตรียมการสัมภาษณ^
1. กำหนดกลPุมตวั อยPางทต่ี อ$ งการศกึ ษา
2. นดั หมายกบั กลมPุ ตวั อยาP งในเรอ่ื งเวลา หรอื สถานทท่ี จ่ี ะไปสมั ภาษณm
3. เตรียมแบบสมั ภาษณm วิธกี ารสัมภาษณm วิธีบนั ทกึ คำตอบตลอดจนวธิ กี ารจำแนกคำตอบทีไ่ ด$
4. ฝก© ซ$อมการใชแ$ บบสมั ภาษณm วิธกี ารบันทกึ ข$อมูลเพอื่ ใหเ$ กดิ ความคลPองแคลPว

การเก็บรวบรวมข$อมูลโดยวิธีการสัมภาษณm หากมีผ$ูทำหน$าที่สัมภาษณmหลายๆ คน จะทำให$ข$อมูล
ท่ีรวบรวมได$นำมาเปรียบเทียบ หรือรวมกันได$เปQนมาตรฐานเดียวกันและตรงตามวัตถุประสงคmการวิจัย
ผ$ูสัมภาษณmทุกคนในโครงการวิจัยจะต$องมีกระบวนการสัมภาษณmที่ได$มาตรฐานในการเก็บรวบรวมข$อมูล นั่นคือ
ต$องมีการตระเตรียมแบบสัมภาษณm การฝ©กอบรมผ$ูสัมภาษณmให$ตระหนักในคุณคPาของข$อมูลที่ได$จากการ
สัมภาษณm ตลอดจนซักซ$อมความเข$าใจในประเด็นตPางๆ ของการสัมภาษณm ในระหวPางผู$สัมภาษณmทุกคนให$มี
ความเขา$ ใจตรงกนั

การดำเนนิ การสมั ภาษณ^
1. สร$างความสัมพันธmอันดีกับผู$ให$สัมภาษณm เพื่อให$ผ$ูสัมภาษณmเกิดความสบายใจ ไว$ใจ เต็มใจ ท่ี

จะให$คำตอบความเปQนตรงมากที่สุด กPอนอื่นผ$ูสัมภาษณmควรจะแนะนำตนเอง บอกถึงจุดมPุงหมายของการ
สมั ภาษณm และความสำคัญในการทจ่ี ะได$รบั ข$อมลู จากการสัมภาษณmในครั้งน้ี

2. พยายามตั้งใจฟง• อยาP งสนใจ และไมวP ิพากษmวจิ ารณสm ่งิ ทผ่ี ูใ$ ห$สมั ภาษณmกลาP ว
3. พยายามหลกี เลย่ี งข$อคำถาม ท่ีจะกระทบกระเทือนตอP ความร$ูสึกของผู$ให$สัมภาษณm
4. ควบคุมการสมั ภาษณmไมใP หน$ อกเรอื่ ง
5. พยายามแสดงใหผ$ ส$ู มั ภาษณเm ห็นวPาการสมั ภาษณมm ีความสำคญั และเปQนประโยชนอm ยPางย่งิ
6. ผู$สัมภาษณmควรจะเหลือเวลาตอนท$ายไว$สำหรับตรวจสอบดูวPามีข$อคำถามใดหลงเหลือยังไมPได$
สมั ภาษณmหรอื ไมP ตลอดจนเปœดโอกาสใหผ$ ูใ$ หส$ มั ภาษณไm ดแ$ สดงความคิดเหน็ ขอ$ เสนอแนะเพ่ิมเตมิ

106 วิจยั และพัฒนานวัตกรรมการเรยี นร$ู

ขอZ ดี ขZอจำกดั ของการสมั ภาษณ^
ข$อดี ของการสมั ภาษณm
1. เหมาะกบั ผตู$ อบทกุ ประเภท ทุกวยั
2. ใช$ได$ดีกับป•ญหาที่คPอนข$างสลับซับซ$อน ซึ่งต$องการข$อมูลหลายลักษณะจากประชากรหลาย

กลมPุ เพราะผู$สัมภาษณสm ามารถทจี่ ะเลอื กใชค$ ำถาม คำพูดทเี่ หมาะสมกบั ประชากรได$
3. ไดข$ อ$ มูลกลบั คืนมาใกลเ$ คยี งกับจำนวนทก่ี ำหนดเพราะไปรวบรวมด$วยตนเอง
4. ชPวยใหร$ ู$ขอ$ เท็จจริงบางอยPางเพม่ิ เติมในขณะสมั ภาษณm เชนP การสังเกตสีหน$าทPาทางการพดู จา
5. มีความยดื หยุPนเพราะผสู$ ัมภาษณmสามารถอธิบายขอ$ คำถามท่ีผต$ู อบอาจจะเข$าใจผิด
ขอ$ จำกดั ของการสมั ภาษณm
1. สิ้นเปลืองคาP ใชจ$ Pาย เวลา และแรงงานมาก
2. คำตอบท่ีได$จะอยูPในมาตรฐานที่แตกตPางกัน เพราะอาจจะได$รับอิทธิพลจากผ$ูสัมภาษณm
3. ผู$ตอบอาจตอบได$ไมสP ะดวกเทาP แบบสอบถาม
4. การรวบรวมข$อมลู อาจมีอปุ สรรค เชPน การคมนาคมไปมาไมPสะดวก ภาษาทใ่ี ชอ$ าจแจกตPางกนั
5. ผลของการสัมภาษณmจะถูกต$อง และเชื่อถือได$เพียงใดขึ้นอยPูกับความรู$และประสบการณmของ

ผสู$ มั ภาษณmเปนQ สวP นใหญP
7) การสังเกต
การสังเกตเปQนวิธีการเก็บรวบรวมข$อมูลด$วยการศึกษาหาข$อเท็จจริงของปรากฏการณmตPางๆ โดย

อาศัยประสาทสัมผัสท้ังห$า ได$แกP ตา หู จมูก ล้ิน และกาย เพื่อทราบถึงพฤติกรรมหรือปรากฏการณmที่เกิดข้ึน
และมีความเก่ียวข$องกับป•ญหาการวิจัย การสังเกตจะต$องใช$เครื่องมือประกอบการสังเกตได$แกP แบบสำรวจ
รายการ แบบมาตรประมาณคPา แบบบันทึก อาจจะต$องใช$กล$องถPายภาพ หรือกล$องบันทึกวิดีโอชPวย เพ่ือให$
สามารถทบทวนการสงั เกตไดห$ ลายๆ รอบ (สุภรณm ลม้ิ บริบรู ณm และคณะ, 2563)

ประเภทของการสังเกต
1. การสังเกตโดยเข$าไปมีสPวนรPวม วิธีน้ีผ$ูสังเกตจะเข$าไปรPวมเปQนสมาชิกผ$ูหนึ่งของกลุPมและรPวมทำ
กิจกรรมรPวมกับผ$ูถูกสังเกต พร$อมทั้งสังเกตพฤติกรรมท่ีต$องการไปด$วย ข$อมูลที่ได$จากการสังเกต โดยวิธีนี้จะ
เปQนการเก็บข$อมูลที่มีคุณคPามากหากผ$ูถูกสังเกตไมPรู$ตัววPากำลังถูกสังเกต ผ$ูสังเกตจะต$องไมPลืมหน$าที่ของตนเอง
เพราะบางคร้ังอาจแสดงบทบาทสมาชกิ ของกลมPุ จนลืมสังเกต
2. การสังเกตโดยไมPเข$าไปมีสPวนรPวม วิธีน้ีผู$สังเกตจะไมPเข$าไปรPวมกิจกรรม อาจจะสังเกตโดยไมPให$ผู$ถูก
สังเกตรู$ตัว เพ่ือทราบถึงพฤติกรรมอันแท$จริง ซ่ึงอาจทำได$โดยผ$ูสังเกตอยูPในที่ๆ ซึ่งผ$ูถูกสังเกตไมPอาจเห็นผู$
สงั เกตได$ เชPน สังเกตผPานหอ$ งกน้ั ด$วยกระจกด$านเดียว หรอื โทรทศั นmวงจรปดœ
ข$อมูลที่ได$จากการสังเกตจะมีความคลาดเคล่ือนมากหรือน$อย มีความเช่ือม่ันและความเที่ยงตรงสูง
หรือต่ำ ยPอมข้ึนอยูPกับผู$สังเกตและวิธีการสังเกตเปQนสำคัญ ดังนั้นหลักการสังเกตและผ$ูสังเกตควรจะมีลักษณะ
ดงั รายละเอียดตอP ไปนี้
หลกั การสังเกต ในการสงั เกตควรคำนึงถงึ หลกั ในการสงั เกต 4 ประการ ดังน้ี
1. การสังเกตจะตอ$ งมกี ารวางแผน อยPางรอบคอบ และมีระบบทชี่ ดั เจน

วิจัยและพัฒนานวตั กรรมการเรยี นร$ู 107
2. กำหนดพฤติกรรมท่ีต$องการสังเกตให$ชัดเจน และตรงตามวัตถุประสงคmของการวิจัยเพราะผู$สังเกต
ไมPสามารถสังเกตได$หมดทุกแงPทุกมุม ดังน้ันจึงต$องกำหนดวPาจะสังเกตพฤติกรรมอะไร และพฤติกรรมใดที่ไมP
สังเกต เชPน ต$องการสังเกตพฤติกรรมการสอนของครูจะต$องกำหนดพฤติกรรมที่ต$องการสังเกตให$ชัดเจนวPา
ต$องการสังเกตพฤติกรรมด$านใด เพราะมีพฤติกรรมท่ีจะสังเกตได$มากมาย เชPน พฤติกรรมด$านการถาม-ตอบ
คำถามของครู ดา$ นวิธีสอน ดา$ นการใชอ$ ปุ กรณm ฯลฯ
3. นิยามสิ่งท่ีจะสังเกตหรือพฤติกรรมท่ีจะสังเกตให$ชัดเจน เพื่อผ$ูสังเกตจะได$ร$ูวPาอะไรที่เกี่ยวข$อง
และไมPเก่ียวขอ$ งกบั การสงั เกตในคร้งั น้ี
4. ทำการบันทึกการสังเกตอยPางระมัดระวังและครบถ$วน ถูกต$อง นั่นคือ ผ$ูสังเกตจะต$องตระเตรียม
เคร่ืองมือสำหรบั บนั ทกึ ผลการสงั เกต เชนP แบบสำรวจ มาตรประมาณคPา
ลักษณะของผูส$ งั เกตทดี่ ี ควรมลี กั ษณะดงั นี้
1. ผ$ูสังเกตควรมีความรู$ในเร่ืองท่ีจะสังเกตและได$รับการฝ©กฝนในเร่ืองน้ีโดยเฉพาะ จนสามารถเชื่อได$
วPาจะสามารถทำการสังเกตตามกระบวนการและรายงานผลการสังเกตไดถ$ ูกต$อง ซึ่งจะชPวยให$ข$อมูลที่ได$จากการ
สงั เกตมีความเช่ือมน่ั และความเทย่ี งตรงสูง
2. ผส$ู งั เกตควรมปี ระสาทสมั ผสั (ตา-ห)ู ทีไ่ ว มสี ขุ ภาพราP งกายเปQนปกติ ไมงP Pวงหรือปวดศรี ษะขณะทส่ี งั เกต
3. ผู$สงั เกตตอ$ งมคี วามสามารถในการประเมนิ พฤติกรรม หรอื ปรากฏการณทm ่ีสงั เกตได$ถูกตอ$ งและแมนP ยำ
4. ผ$ูสังเกตจะต$องมีความเปQนปรนัย คือไมPมีอคติสPวนตัว จะต$องไมPให$อคติหรือความลำเอียงเข$ามามี
อิทธิพลตPอการสงั เกตและการบนั ทึก
5. ผู$สังเกตจะต$องบันทึกผลการสังเกตตามข$อเท็จจริงท่ีได$โดยไมPใสPความเห็นหรือแปลความหมาย
ขอ$ มูลทีไ่ ดใ$ นขณะท่สี งั เกต แตจP ะนำมาแปลความหมายหลังจากทส่ี งั เกตเรยี บรอ$ ยแล$ว
เครอ่ื งมือการวจิ ัยท่ใี ชใZ นการสังเกต
เครื่องมือการวิจัยที่ใช$ในการสังเกต ได$แกP แบบสำรวจ มาตรประมาณคPา ระเบียนสะสม บัตร
คะแนน และอุปกรณmบันทึกทั้งหลาย การที่จะใช$เคร่ืองมือชนิดใดข้ึนอยPูกับวัตถุประสงคmของการวิจัยและ
สภาพการณmที่จะสังเกต หรือจะใช$หลายชนิดผสมกัน แลว$ แตPความเหมาะสม
ขอ$ ดี และขอ$ จำกดั ของการสงั เกต
ขอ$ ดี ของการสงั เกต
1. ได$ขอ$ มลู บางชนดิ ทผ่ี $ูตอบไมPเต็มใจจะบอก
2. เปQนการชPวยเก็บข$อมูลเพม่ิ เติมจากการใชว$ ิธีอนื่ ๆ มาแล$ว
3. ชPวยในการเก็บข$อมลู จากเหตุการณmท่เี กดิ ขึน้ จริง ๆ ได$ทนั ที
ขอ$ จำกดั ของการสังเกต
1. ไมสP ามารถเกบ็ ขอ$ มูลบางอยPางท่เี จ$าของเหตุการณไm มอP นญุ าตให$ผู$ศึกษาวจิ ัยเขา$ ไปสงั เกตได$
2. ไมPสามารถเก็บข$อมูลที่ต$องการได$ ถ$าหากพฤติกรรมท่ีต$องการสังเกตไมPเกิดขึ้นในระยะเวลาที่ทำการ
สงั เกต
3. ไมPสามารถเก็บข$อมูลได$ท่ัวถึงครบถ$วนทุกแงPทุกมุมของเหตุการณm เพราะผู$สังเกตไมPสามารถให$
ความสนใจบคุ คลหลายๆ คนได$พรอ$ มกนั

108 วิจยั และพฒั นานวตั กรรมการเรยี นรู$

การหาคณุ ภาพเครอื่ งมอื การวจิ ัย

เคร่ืองมือที่ใช$ในการวัดโดยท่ัวไปจะต$องมีคุณภาพที่เช่ือถือได$วPาเครื่องมือน้ันมีมาตรฐาน เครื่องมือเก็บ
รวมรวมข$อมูลการวิจัยก็เชPนเดียวกันจะต$องมีคุณภาพตามมาตรฐานที่กำหนดไว$จึงจะทำให$การวิจัยได$ผลดี ไมPมี
ความคลาดเคล่ือนภายในการวิจัย ในการหาคุณภาพการวิจัยของเครื่องมือแตPละชนิด แตPละประเภท จะมีความ
แตกตPางตามลักษณะของเครื่องมือเชPน การหาความเท่ียงตรง ความเช่ือมั่น ความยาก อำนาจจำแนก ความเปQน
ปรนัย เปQนต$น ดังน้ันเครื่องมือท่ีดีควรผPานการตรวจสอบคุณภาพมาแล$วกPอนที่จะนำไปเก็บรวบรวมข$อมูลเพ่ือ
การวจิ ยั

ในการเก็บรวบรวมข$อมูลจะสามารถเชื่อถือได$มากน$อยเพียงไร ยPอมขึ้นอยPูกับคุณภาพของเคร่ืองมือ
เปQนสำคัญ หาเคร่ืองมือที่ใช$มีคุณภาพไมPดี เช่ือถือไมPได$ หรือวัดแล$วไมPสามารถจำแนกลักษณะท่ีวัดได$
ผลการวจิ ยั กเ็ ชือ่ ถอื ไมไP ดเ$ ชนP เดียวกัน ลกั ษณะของเครือ่ งมอื วัดทดี่ ีจะมีคุณสมบตั ทิ ว่ั ๆ ไป ดงั นี้

1. เป„นเคร่ืองมือที่มีความเท่ียงตรง (Validity) เปQนคุณลักษณะของเคร่ืองมือการวิจัยน้ันสามารถวัด
ได$ตรงกับสิ่งที่ต$องการจะวัด การตรวจสอบหาความเท่ียงตรงของเครื่องมือก็เปQนการกระทำเพ่ือดูวPาเคร่ืองมือ
นั้นสามารถวัดได$ตรงตามส่ิงต$องการวัดหรือไมP เปQนดัชนชี ้ีให$ทราบถึงผลการวัดที่ได$วPาสามารถแทนคุณลักษณะที่
ตอ$ งการจะวัดไดม$ ากนอ$ ยเพยี งใด ความเทยี่ งตรงแบPงไดเ$ ปนQ 3 ประเภท ดังน้ี

1.1 ความเที่ยงตรงเชิงเน้ือหา (Content Validity) เปQนลักษณะของเครื่องมือท่ีมีคำถามท่ีใช$
วัดตรงตามเน้ือหาสาระท่ีต$องการวัด และเปQนไปตามสัดสPวนของความสำคัญในแตPละเน้ือหาด$วย เชPน ข$อสอบ
วัดผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน เนื้อหาที่ใช$ในการออกข$อสอบต$องสอดคล$องกับเน้ือหาของรายวิชาที่นำมาสร$าง
ข$อสอบน้ันและสอดคล$องกับน้ำหนักของเน้ือหาท่ีต$องการเน$นในวิชานั้นๆ การพิจารณาเพ่ือหาความเที่ยงตรง
ด$วยการนำแบบวัดหรือแบบทดสอบให$ผ$ูเชี่ยวชาญจำนวนอยPางน$อย 3 คนเพื่อพิจารณาให$คะแนน สามารถทำ
ได$ในรูปของตารางหาคPาดัชนีความสอดคล$องระหวPางข$อคำถามกับวัตถุประสงคm (Item Objective
Congruency: IOC) ซ่ึงแบPงออกตามระบบการวัดผล (ล$วน สายยศ และอังคณา สายยศ, 2538, น.196) โดย
ให$ผเ$ู ชยี่ วชาญพจิ ารณาเปนQ รายขอ$ ตามแบบฟอรมm ซงึ่ ระบุน้ำหนักคะแนนดังน้ี

ให$คะแนน +1 ถ$าขอ$ คำถามมีความสอดคล$องกับเน้อื หา
ใหค$ ะแนน 0 ถา$ ไมPแนใP จวPาข$อคำถามมคี วามสอดคลอ$ งกับเนือ้ หา
ใหค$ ะแนน -1 ถา$ ขอ$ คำถามไมมP คี วามสอดคลอ$ งกับเนื้อหา
เม่ือผู$เช่ียวชาญจำนวนอยPางน$อย 3 คน ให$คะแนนแล$วก็นำคะแนนที่ได$แตPละข$อมาคำนวณหาดัชนี
ความสอดคลอ$ งโดยใชส$ ตู รดังนี้

∑R

IOC = N
โดย ∑R คอื ผลรวมของคะแนนความคดิ เห็นของผเ$ู ชีย่ วชาญ

N คือ จำนวนผเู$ ชยี่ วชาญท้ังหมด
และมเี กณฑใm นการพิจารณาคาP ดชั นคี วามสอดคลอ$ งดงั นี้

IOC ³ 0.50 แสดงวาP ข$อคำถามนัน้ มคี วามเท่ยี งตรงตามเนอื้ หาระดับดี นำไปใช$ได$
IOC < 0.50 แสดงวาP ขอ$ คำถามนั้นมีความเท่ียงตรงตามเน้ือหาระดบั ตำ่ ต$องปรับปรุง

วจิ ัยและพัฒนานวตั กรรมการเรียนร$ู 109
IOC £ 0.00 แสดงวาP ขอ$ คำถามนัน้ ไมมP ีความเท่ียงตรงตามเน้ือหาให$ตดั ทิง้ ไป
1.2 ความเที่ยงตรงเชิงโครงสรZาง (Construct Validity) เปQนคุณภาพของเครื่องมือวิจัยที่
สามารถวัดได$สอดคล$องกับโครงสร$างหรือคุณลักษณะตามทฤษฏีของสิ่งน้ัน เครื่องมือการวิจัยมีข$อคำถามท่ี
แสดงพฤติกรรมตPางๆ ตรงตามพฤติกรรมที่เปQนเป«าหมายของส่ิงที่ต$องการจะวัด เชPน แบบวัดเชาวนmป•ญญาท่ีมี
ความเท่ียงตรงเชิงโครงสร$าง จะต$องสร$างข$อคำถามให$มีพฤติกรรมตPางๆ ท่ีวัดองคmประกอบครบถ$วนตามทฤษฎี
ของเชาวนmป•ญญา ถ$าถือตามทฤษฎีของกิลฟอรmด ก็ต$องสร$างให$ครบทั้ง 3 มิติ คือ เนื้อหา ปฏิบัติการ และ
ผลผลิต เปQนต$น
1.3 ความเที่ยงตรงเชิงสัมพันธ^กับเกณฑ^ (Criterion Related Validity) เปQนคุณภาพของ
เคร่ืองมือการวิจัยท่ีสามารถแสดงการทำนายพฤติกรรมของบุคคลในสถานการณmเฉพาะ หรือแสดงถึง
ความสัมพันธmระหวPางคะแนนที่ได$จากการวัดของเคร่ืองมือการวิจัยกับคะแนนการวัดจากเกณฑmสัมพันธmภายนอก
(External Criterion) เกณฑmสัมพันธmท่ีเก่ียวข$องแบPงออกเปQน 2 ลักษณะ คือ เกณฑmป•จจุบันกับเกณฑmอนาคต ซ่ึง
เรียกวPา ความเที่ยงตรงเชงิ สภาพ (Concurrent Validity) และความเทยี่ งตรงเชิงพยากรณm (Predictive Validity)

1) ความเท่ียงตรงเชิงสภาพ (Concurrent Validity) เปQนคุณภาพของเครื่องมือท่ีบPงบอกถึง
ส่ิงท่ีวัดได$ถูกต$องตรงตามสภาพท่ีแท$จริงในป•จจุบัน โดยอาศัยความสัมพันธmของแบบทดสอบกับเกณฑmสัมพัทธm
เชPน การใช$แบบวัดทักษะการอPานเพื่อความเข$าใจทดสอบวัดกับนักเรียนกลPุมท่ีมีความสามารถทางการอPานสูง
แลว$ พบวาP ทั้งกลPมุ ก็ได$คะแนนสงู แสดงวาP เคร่ืองมอื นน้ั มคี วามเทีย่ งตรงตามสภาพ

2) ความเที่ยงตรงเชิงพยากรณm (Predictive Validity) เปQนคุณภาพของเครื่องมือการวิจัยที่
จะบPงบอกผลท่ีวัดในขณะนั้นได$ถูกต$องตามสภาพท่ีแท$จริงในอนาคต โดยอาศัยความสัมพันธmระหวPางคะแนน
ของเครื่องมือการวิจัยที่ใช$วัดกับคะแนนเกณฑmสัมพันธmซึ่งจะปรากฏในอนาคต เชPน เกณฑmสัมพันธmของ
แบบทดสอบความถนัดทางการเรียนเพ่ือทำนายผลการเรียน ก็อาจใช$คะแนนเฉล่ียสะสมป-สุดท$ายเปQนเกณฑm
สัมพันธm ซ่ึงการคำนวณหาความเท่ียงตรงเชิงพยากรณmจะต$องอาศัยเวลา เพราะคะแนนของเคร่ืองมือวัดกับ
เกณฑmสัมพัทธmไดม$ าคนละเวลากนั

2. เป„นเครื่องมือการวิจัยที่มีความเช่ือมั่น (Reliability) เคร่ืองมือการวิจัยน้ันจะต$องมีคุณสมบัติท่ี
สามารถให$ผลการวัดคงท่ีแนPนอนไมPวPาจะวัดกี่คร้ังก็ตาม เคร่ืองมือวัดท่ีมีคPาความเช่ือม่ันสูงจะสามารถให$ผลการ
วัดคงเส$นคงวา(Consistency) นั่นก็คือ เมื่อนำเคร่ืองมือน้ันไปเก็บรวบรวมข$อมูลหรือไปสอบวัดกับกลุPม
ตัวอยPางกี่คร้ังก็ตามผลท่ีได$จะเทPาเดิมหรือใกล$เคียงกับคPาเดิม วิธีการหาคPาความเช่ือมั่นท่ีสำคัญและใช$กันมาก
มดี งั นี้

2.1 ความเช่ือม่ันเชิงคงตัว (Reliability of Stability) ด$วยการทดสอบซ้ำ (Test-retest
Method) เปQนการหาความเชื่อม่ันของเคร่ืองมือการวิจัย โดยการนำเคร่ืองมือชุดเดียวกันไปทดสอบกับคนกลPุม
เดียวกัน สองครั้งในเวลาที่ตPางกัน แล$วนำคPาการวัดสองชุดท่ีได$มาหาความสัมพันธmกัน จะได$คPาสัมประสิทธิ์
สหสัมพันธmระหวPางคะแนนสองชุดที่ได$จากการทดสอบกับคนกลุPมเดียวกัน ด$วยเคร่ืองมือชุดเดิมสองครั้ง วิธีการ
หาความเช่ือม่ันใช$การหาคPาสัมประสิทธ์ิสหสัมพันธmแบบเพียรmสัน (Pearson Product-Moment Coefficient
Correlation) ซ่งึ มสี ตู รดังนี้

110 วิจยั และพฒั นานวัตกรรมการเรยี นร$ู

rtt = NΣXY - ΣXΣY

[ ] [ ]NΣX 2 - (ΣX )2 NΣY 2 - (ΣY )2

เมอ่ื กำหนดให$ rtt แทน คPาสมั ประสทิ ธ์ิของความเชอื่ ม่นั
N แทน จำนวนคนที่เขา$ สอบ
X แทน คะแนนการสอบครง้ั ที่หนงึ่
Y แทน คะแนนการสอบคร้ังทส่ี อง
คPาสัมประสิทธ์ิสหสัมพันธmที่ได$ควรมีคPาต้ังแตP 0.0-1.00 แสดงถึงคะแนนการวัดท้ังสองครั้งมี
ความสัมพันธmกันในระดับสูง ข$อตกลงเบื้องต$นของการหาคPาความเชื่อมั่นแบบน้ีคือ สมมติให$ความสามารถของผู$
ถูกวัดคงท่ีในชPวงการสอบครั้งแรกและการสอบคร้ังหลัง ความคลาดเคล่ือนของการหาความเช่ือมั่นแบบน้ี
อาจจะเกิดข้ึนก็คือ ในชPวงเวลาที่การทดสอบครั้งแรกและครั้งหลังถ$าใกล$กันมากผ$ูถูกวัดอาจจะจำคำตอบในครั้ง
แรกได$ ถ$าหาP งกันมากประสบการณทm ่เี กดิ จากการฝก© ฝนหรอื การเรียนรู$อาจจะมีอทิ ธพิ ลตPอคะแนนสอบครั้งหลัง
2.2 ความเชื่อม่ันเชิงเทdาเทียมกัน (Reliability of Equivalence) เปQนการหาคPาความเชื่อม่ัน
ของเครื่องมือโดยการนำเครื่องมือสองชุดที่ขนานกัน (Equivalence Form) มาสอบวัดกับบุคคลกลุPมเดียวกัน
ท้ังเนื้อหา คPาสถิติและรูปแบบของแบบทดสอบ (Format) ต$องเหมือนกันทุกประการ แล$วนำผลการวัดสองชุดที่
ได$มาหาความสัมพันธmกัน โดยใช$คPาสัมประสิทธ์ิสหสัมพันธmแบบเพียรmสัน (Pearson Product-Moment
Coefficient Correlation) ป•ญหาสำคัญของการหาคPาความเชื่อมั่นแบบน้ีก็คือ การสร$างเครื่องมือคูPขนานท่ีทำ
ได$ยากน่นั เอง
2.3 วิธกี ารหาความเชือ่ มัน่ แบบความคงท่ีภายในของเคร่อื งมอื (Coefficient of Internal
Consistency) ซึ่งมีวิธกี ารหา ดงั นี้
1) วิธีการแบPงคร่ึงฉบับ (Split-half Method) เปQนการหาคPาความเช่ือมั่นของเครื่องมือโดยนำ
เคร่ืองมือชุดหนึ่งไปสอบวัดกับบุคคลกลPุมเดียวกัน นำผลการวัดที่ได$มาแบPงครึ่ง การแบPงออกเปQนสองสPวนน้ี
อาจจะทำได$โดยแบPงเปQนข$อคPูข$อคี่ แบPงคร่ึงแรกกับครึ่งหลัง หรือแบPงโดยการสPุม เปQนต$น แล$วหาความสัมพันธm
กันโดยใช$คPาสัมประสิทธิ์สหสัมพันธmแบบเพียรmสัน คPาสัมประสิทธ์ิสหสัมพันธmท่ีได$จะเปQนคPาความเช่ือมั่นของ
เครื่องมือคร่ึงฉบับ หลังจากน้ันทำการปรับขยายให$เปQนคPาความเชื่อมั่นของเคร่ืองมือเต็มฉบับโดยใช$สูตรของ
สเปย- รแm มน บราวนm (Spearman Brown) ซง่ึ มสี ูตรดงั นี้

2r1 1

rtt = 22

1 + r1 1

22

เม่ือกำหนดให$ rtt แทน คาP ความเชอ่ื มั่นของเคร่อื งมือทัง้ ฉบบั

r11 แทน คาP ความเชือ่ มนั่ ของเครือ่ งมือครึง่ ฉบบั

22

ข$อตกลงเบ้ืองต$นของการใช$สูตรของสเป-ยรmแมน บราวนm ก็คือ ความแปรปรวนของคะแนนในแตPละ
ครง่ึ ฉบับจะตอ$ งไมแP ตกตาP งกนั

วจิ ัยและพัฒนานวตั กรรมการเรยี นร$ู 111

2) วิธีการหาความเช่ือม่ันโดยใช$สูตร คูเดอรm-ริชารmดสัน (Kuder-Richardson) ซ่ึงจะใช$กับ
เครื่องมือวัดที่มีการให$คะแนนในลักษณะตอบถูกได$ 1 คะแนน ตอบผิดได$ 0 คะแนน (Dichotomous Score)
สูตรทใี่ ช$ในการคำนวณหาคาP คือสูตร KR20 และ KR21 ดงั นี้

KR20 = k éê1 - Σpq ù KR21 = k é x(k - x) ù
k -1 ë ú -1 êê1 - ú
S2 û k kS 2 ú
ëû

เม่อื กำหนดให$ k แทน จำนวนข$อของเคร่ืองมือวัด
p แทน สดั สPวนจำนวนคนทที่ ำขอ$ นั้นถกู
q แทน สัดสวP นจำนวนคนที่ทำข$อนั้นผดิ

x แทน คาP เฉลย่ี ทัง้ ของแบบวดั ฉบับ
S2 แทน ความแปรปรวนของเคร่อื งมือท้งั ฉบบั
3) วิธีการหาคPาความเช่ือมั่นแบบสัมประสิทธmแอลฟxา (Alpha Coefficient) ซึ่งครอนบัค
(Cronbach) ได$ดัดแปลงจากสูตร KR20 เปQนการหาคPาความเช่ือมั่นของเคร่ืองมือวัดท่ีมีจำนวนคำถามหลายๆ
ข$อและแตPละข$อมีการให$คะแนนไมPเทPากันโดยคะแนนเต็มแตPละข$อจะเทPากันหรือไมPเทPากันก็ได$ เชPน
แบบทดสอบอัตนัยหรือแบบเขียนตอบ แบบวัดมาตรประมาณคPา หรือแบบวัดที่ให$คะแนนในแตPละข$อแตกตPาง
กนั วิธกี ารคำนวณสามารถทำไดโ$ ดยใช$สตู รของครอนบัค ดังน้ี (วิเชยี ร อนิ ทรสมพันธm, 2562)

α= k k é - ΣS 2 ù
-1 ê1 S2 ú
ëê ûú

เมอื่ กำหนดให$ k แทน จำนวนขอ$ ของข$อคำถามทงั้ ฉบับ

ΣS 2 แทน ผลรวมของความแปรปรวนของขอ$ คำถามแตลP ะขอ$

S 2 แทน ความแปรปรวนของขอ$ สอบทั้งฉบบั

3. เป„นเคร่ืองมือการวิจัยท่ีมีความเป„นปรนัย (Objective) เครื่องมือท่ีมีความเปQนปรนัยจะต$องมี
คณุ ลักษณะสำคญั 3 ประการดังน้ี

ก. มีความชัดเจนในแงPของภาษาท่ีใช$ น่ันคือ ภาษาที่ใช$ในแตPละข$อคำถามไมPวPาจะให$ใครตอบ
ก็ตามจะเข$าใจตรงกนั วาP มีความหมายอยPางไร ต$องการถามในเรื่องอะไร ผ$ูตอบถกู จะต$องตอบในขอ$ ทต่ี รงกนั

ข. มีความชัดเจนในวิธีการตรวจและการให$คะแนน น่ันคือ ไมPวPาจะให$ใครก็ตามตรวจให$
คะแนนกจ็ ะไดค$ ะแนนตรงกนั

ค. มีความชัดเจนในการแปลความหมายของคะแนน นั่นคือ ไมPวPาจะให$ใครก็ตามแปล
ความหมายของคะแนนทไี่ ด$มาจะตอ$ งแปลความหมายได$ตรงกนั

4. เป„นเครื่องมือวิจัยท่ีสะดวกในการใชZ (Practicality หรือ Usability) น่ันคืองPายตPอการนำไป
เก็บรวบรวมขอ$ มลู งPายตPอการวัด การทดสอบ การบรหิ ารการสอบ หรือคุมสอบ คำสั่งชัดเจน กะทัดรัดให$เวลาผ$ู
ถูกทดสอบอยPางเหมาะสม และงPายตPอการตรวจให$คะแนนด$วย ตลอดจนมีกฏเกณฑmในการแปลความหมายของ
คะแนนที่ชดั เจน

112 วิจยั และพฒั นานวัตกรรมการเรยี นรู$

5. เป„นเคร่ืองมือวิจัยท่ีมีคdาความยาก (Difficulty) เหมาะสม เปQนการหาสัดสPวนของผ$ูที่ตอบถูกใน
ข$อนั้น ซ่ึงเคร่ืองมือท่ีจะต$องหาความยากนั้น สPวนใหญPเปQนเคร่ืองมือท่ีวัดทางด$านสติป•ญญาหรือด$านพุทธิพิสัย
(Cognitive Domain) เชPน แบบทดสอบวัดผลสัมฤทธ์ิทางการเรียน แบบทดสอบวัดความถนัด เปQนต$น
เครื่องมือประเภทนี้จะต$องมีคุณภาพทางด$านความยาก (P) พอเหมาะ คือ สามารถทำถูก 50 เปอรmเซ็นตm หรือ
คิดเปQนสัดสPวนเทPากับ .50 หรือมีคPา P = .50 ซ่ึงการที่จะออกข$อสอบให$มีคPาความยากงPายในระดับที่เหมาะสม
น้ันไมPใชPเรื่องงPาย ต$องนำไปทดลองสอบหลายคร้ัง แตPละครั้งก็จะต$องมีการปรับปรุงใหมPจนกวPาข$อคำถามนั้นจะ
มีคPาใกล$เคียงกับคPาความยากงPายท่ีเหมาะสมได$ ข$อคำถามท่ีถือวPาใช$ได$ มีระดับความยากงPายเหมาะสมจะยึดเอา
คPา P ระหวPาง .20 ถึง .80 ถ$าคPา P มีคPาต่ำกวPา .20 ถือวPาข$อคำถามนั้นยากไป และถ$า P สูงกวPา .80 ถือวPาข$อ
คำถามน้ันงาP ยไป วิธีการคำนวณคาP ความยากงาP ยมีดังนี้

H +L

p = 2n
เมือ่ H = จำนวนนักเรียนทต่ี อบถูกในกลุมP สูง

L = จำนวนนกั เรยี นทีต่ อบถกู ในกลุPมตำ่
n = จำนวนนักเรยี นในกลมุP สงู หรอื กลPมุ ตำ่
ตัวอยPางการวิเคราะหm เชPนสมมติวPาผู$วิจัยได$นำแบบทดสอบฉบับหนึ่งทดลองหาคPาความยาก
(Difficulty) กับนักเรียนจำนวน 100 คน เมื่อสอบเสร็จแล$วนำมาตรวจถูก-ผิดแตPละข$อ แล$วรวมคะแนนโดยรวม
ของแตPละคน นำกระดาษคำตอบที่มีคะแนนโดยรวมมาเรียงจากคะแนนสูงสุดหรือมากสุด ไปถึงคะแนนต่ำสุด
หรือน$อยสุด แลว$ แบงP ออกเปนQ กลมPุ สูงจำนวน 50 คน และกลุมP ต่ำจำนวน 50 คน พบวาP

ขอ$ 1 มีคนตอบถูก 54 คน คPา P จะไดเ$ ทPากบั 54 = 0.54
100

ขอ$ 2 มีคนตอบถูก 100 คน คPา P จะไดเ$ ทPากับ 100 = 1.00
100

ขอ$ 3 มคี นตอบถกู 12 คน คาP P จะได$เทาP กับ 12 = 0.12
100

ดังนัน้ ขอ$ สอบท่ใี ช$ไดค$ ือ ขอ$ 1 สวP นขอ$ 2 งาP ยไป และข$อ 3 ยากไป

6. การหาคdาอำนาจจำแนก (Discrimination) เปQนการหาคุณภาพของข$อสอบรายข$อที่มีอำนาจ
จำแนกดี ซ่ึงหมายถึงข$อคำถามนั้นสามารถจำแนกหรือแยกผ$ูที่มีความสามารถหรือทัศนะแตกตPางกันออกเปQน 2
กลPมุ ได$ คอื กลุPมเกงP กบั กลุมP อPอน หรอื กลมPุ ทม่ี ีทัศนะคลอ$ ยตามหรือกลุมP ท่ีมีทัศนะไมPคลอ$ ยตามได$เดนP ชดั

ดัชนีอำนาจจำแนก (r) สามารถหาได$หลายวิธี แตPในที่นี้จะขอกลPาวถึงเฉพาะวิธีที่งPายและไมPซับซ$อน
ดัวยการนำเครื่องมือการวัดไปทดสอบกับกลุPมตัวอยPาง แล$วตรวจให$คะแนน จากน้ันเรียงคะแนนจากคะแนน
มากไปหาคะแนนนอ$ ย แลว$ ตัดกลุPมคะแนนมากมาจำนวน 50 เปอรmเซนตm โดยถือวPาเปQนกลPุมเกPงหรือกลPุมสูง แลว$
ตดั กลมPุ ทีไ่ ด$คะแนนนอ$ ยมาจำนวน 50 เปอรmเซนตm โดยถอื วาP เปนQ กลมPุ ออP นหรือกลุมP ต่ำ แล$วนำมาแทนคาP ในสตู ร

H -L

r= n
เมื่อ H = จำนวนนกั เรยี นท่ตี อบถกู ในกลมุP สงู

L = จำนวนนกั เรียนท่ตี อบถูกในกลPุมต่ำ
n = จำนวนนกั เรยี นในกลมPุ สูงหรือกลมPุ ต่ำ

วิจัยและพัฒนานวตั กรรมการเรียนร$ู 113

ตัวอยPางการวิเคราะหm เชPนสมมติวPาผู$วิจัยได$นำแบบทดสอบฉบับหนึ่งทดลองหาคPาอำนาจจำแนก
(Discrimination) กับนักเรียนจำนวน 100 คน เมื่อสอบเสร็จแล$วนำมาตรวจถูก-ผิดแตPละข$อ แล$วรวมคะแนน
โดยรวมของแตPละคน นำกระดาษคำตอบที่มีคะแนนโดยรวมมาเรียงจากคะแนนสูงสุดหรือมากสุด ไปถึงคะแนน
ตำ่ สุดหรอื นอ$ ยสุด แล$วแบงP ออกเปนQ กลPุมสูงจำนวน 50 คน และกลมPุ ตำ่ จำนวน 50 คน พบวPา

ถ$า ขอ$ 1 กลPุมสูงตอบถูก 50 คน กลุมP ตำ่ ตอบถูก 2 คน คPา r = 50 - 2 = 0.96
50

ขอ$ 2 กลPมุ สงู ตอบถูก 20 คน กลุมP ต่ำตอบถูก 12 คน คPา r = 20 -12 = 0.16
50

ขอ$ 3 กลุPมสงู ตอบถูก 15 คน กลมPุ ต่ำตอบถกู 15 คน คPา r = 15 -15 = 0.00
50

ขอ$ 4 กลุมP สูงตอบถูก 5 คน กลPุมต่ำตอบถกู 20 คน คPา r = 5 - 20 = -0.30
50

ถา$ คPา r เขา$ ใกล$ + 1.00 แสดงวาP มีอำนาจในการจำแนกสูง ใชไ$ ดด$ ี
คาP r เข$าใกล$ 0.00 แสดงวาP มอี ำนาจในการจำแนกต่ำ ไมPควรใช$
คาP r มีคาP เปนQ ลบ( - ) แสดงวPา จำแนกกลบั ทิศทางไมเP หมาะสมที่จะใช$

การหาคPาอำนาจจำแนกยังหาได$อีกหลายวิธี เชPน วิธีการวิเคราะหmข$อสอบแบบ 27% ของจุงเตฟาน
(Chung-Teh-Fan) การหาคPาสหสัมพันธmแบบพอยทm-ไบซีเรียล (Point Biserial Correlation : rp.bis) การหาคPา
สหสัมพนั ธmแบบไบซเี รยี ล (Biserial Correlation : rbis) ถ$าสนใจสามารถศึกษาไดจ$ ากตำราวัดผลโดยตรง

การหาคPาอำนาจจำแนกของแบบสอบถามที่เปQนมาตรประมาณคPานั้น ไมPสามารถหาด$วยเทคนิค 50%
หรือ 27% เน่ืองจากเปQนการวัดด$วยมาตรประมาณคPาที่มีหลายระดับ เชPน 1-2-3-4 หรือ 1-2-3-4-5 เปQนต$น
ต$องหาคาP อำนาจจำแนกแบบอนื่ เชนP การใช$ t-test แบPงกลPุมสูงและต่ำ กลมPุ ละ 30% แล$วแทนคาP ในสตู ร

t= XH -XL

S 2 + S 2
H L

nH nL

โดย X H หมายถงึ คาP เฉลยี่ รายขอ$ ของกลุPมคะแนนสูง
X L หมายถงึ คาP เฉลยี่ รายข$อของกลุPมคะแนนตำ่

S 2 หมายถึง คPาความแปรปรวนรายขอ$ ของกลPมุ สงู
H

S 2 หมายถงึ คาP ความแปรปรวนรายข$อของกลุมP ต่ำ
L

nH หมายถงึ จำนวนคนในกลุPมสงู

nL หมายถึง จำนวนคนในกลุมP ตำ่
ถา$ คPา t ข$อใดมคี PาสูงกวPาคาP วิกฤตทร่ี ะดับ .05 หรือ มีคาP t ทค่ี ำนวณไดม$ ากกวาP หรอื เทPากบั 1.75
ก็แสดงวPามีอำนาจการจำแนกใชไ$ ด$
การหาคุณภาพเคร่ืองมือควรหาคุณภาพหลายอยPาง เพ่ือจะได$เสริมการมีคุณภาพหรือยืนยันซึ่งกันและ
กัน เชPน แบบทดสอบควรหาคุณภาพทั้งความเที่ยงตรง ความเชื่อม่ัน ความยาก และคPาอำนาจจำแนก แตPถ$า
เปQนแบบสอบถาม เราไมPอาจหาความยากงPายของข$อคำถามรายข$อได$ เพราะแบบสอบถามตอบที่เปQนมาตร
ประมาณคPา จะมีการตอบไดค$ ะแนนตามระดบั จงึ ไมสP ามารถดชั นีความยากรายขอ$ ได$

114 วิจยั และพฒั นานวัตกรรมการเรยี นรู$

จากทีก่ ลPาวมาข$างต$นทัง้ หมด สามารถแสดงคุณลักษณะและการหาคณุ ภาพของเคร่อื งมือการวจิ ยั ดงั
ตารางตอP ไปน้ี
ตารางที่ 6.9 คณุ ลักษณะการวัดและการหาคณุ ภาพของเครื่องมือการวจิ ัย

เครอ่ื งมือการวจิ ยั วิธีการและ การหาคุณภาพเครอื่ งมอื การวจิ ัย
คณุ ลกั ษณะการวดั
ความเท่ียงตรง ความเชอื่ ม่นั ความยาก อำนาจ
จำแนก

1. แบบทดสอบ การทดสอบ พฤติกรรมดาB นพทุ ธิพิสยั หาคาE IOC Correlation หาคาE p หาคาE r

Kr-20 – Kr-21

2. แบบสอบถาม การสอบถาม พฤติกรรมดBานจิตพิสยั หาคEา IOC Correlation - -

หรอื ทักษะพสิ ัย

3. แบบมาตร รายงานตนเอง หรอื วธิ ีการสงั เกต หาคาE IOC หาคEา a - t-test

ประมาณคGา พฤตกิ รรมดBานจิตพิสยั หรอื ทกั ษะพสิ ัย

4. แบบวดั เจตคติ รายงานตนเอง พฤตกิ รรมดาB นจิตพิสยั หาคาE IOC หาคEา a - t-test

5. แบบสำรวจ สำรวจรายการหรือการสงั เกต พฤติกรรม หาคEา IOC หาคEา a - -

รายการ ดBานพทุ ธพิ ิสยั จิตพิสัยหรอื ทักษะพิสยั

6. แบบสัมภาษณL สัมภาษณ_ พฤตกิ รรมดBานจิตพิสยั หรือ หาคEา IOC หาคาE a - -

ทักษะพิสยั

บทสรปุ
เคร่ืองมือการวิจัยที่ใช$ในการเก็บรวบรวมข$อมูลเปQนสิ่งท่ีสำคัญในการหาคำตอบของการวิจัย เครื่องมือ
ท่ีใช$ในการวิจัยจะต$องมีความเหมาะสมกับคุณลักษณะของข$อมูลที่ต$องการเก็บเพื่อนำมาใช$ในการวิเคราะหmทั้ง
เปQนข$อมูลเชิงปริมาณและข$อมูลเชิงคุณภาพ ในการเก็บข$อมูลตามพฤติกรรมการศึกษาด$านพุทธิพิสัยจะต$องใช$
เครื่องมือที่เปQนแบบทดสอบหรืออาจใช$วิธีการสัมภาษณm การเก็บข$อมูลด$านจิตพิสัยและด$านทักษะพิสัยหรือด$าน
การปฏิบัติจะต$องใช$เครื่องมือท่ีเปQนแบบสอบถาม แบบมาตรประมาณคPา แบบสำรวจรายการ รPวมกับการ
สัมภาษณm หรือการสังเกต นอกจากน้ันในการเก็บรวบรวมข$อมูลด$านการปฏิบัติอาจต$องใช$แบบทดสอบให$ปฏิบัติ
รวP มกบั แบบสำรวจรายการหรอื แบบมาตรประมาณคาP
ในการนำเครื่องมือการวิจัยแตPละประเภทไปใช$จะต$องม่ันใจวPา เคร่ืองมือมีคุณภาพ ดังนั้นควรทำการ
ทดลองเครื่องมือการวิจัย เพื่อหาคุณภาพในแตPละด$าน เคร่ืองมือการวิจัยทุกประเภทควรหาคุณภาพด$านความ
เที่ยงตรง ก็คือ ตรงกับสิ่งท่ีต$องการวัดหรือต$องการเก็บข$อมูล และจะต$องมีการหาคุณภาพด$านอ่ืนรPวมด$วย
เพ่ือให$การยืนยันในเชิงคุณภาพ แบบทดสอบจะต$องหาคุณภาพเกี่ยวกับความยาก และอำนาจจำแนกเปQนราย
ข$อ และหาความเช่ือม่ันของแบบทดสอบท้ังฉบับ แบบสอบถาม มาตรประมาณคPา แบบสำรวจ แบบสัมภาษณm
จะต$องหาคุณภาพเก่ียวกับความเช่ือม่ัน และอำนาจจำแนก วิธีการวิเคราะหmคุณภาพมีรายละเอียดที่จะต$อง
ศึกษาให$เข$าใจและนำมาสร$างเครื่องมือการวิจัยที่ใช$มีคุณภาพมากที่สุด สามารถนำไปใช$ในการวิจัย ป«องกันการ
เกดิ ความคลาดเคลื่อนของการวิจยั ท่ีจะเกดิ ข้นึ จากการใชเ$ ครื่องมือการวจิ ัยทข่ี าดคณุ ภาพ

วจิ ัยและพัฒนานวตั กรรมการเรยี นร$ู 115

กิจกรรมท7ายบท

1. จงบอกความหมาย คณุ ลกั ษณะ ประเภทและประโยชนขm องเครอ่ื งมือการวจิ ัยแตลP ะประเภทตPอไปน้ี
1) แบบทดสอบ
2) แบบสอบถาม
3) การสัมภาษณm
4) การสงั เกต
5) แบบมาตรประมาณคาP
6) แบบวดั เจตคติ
7) แบบสำรวจรายการ

2. จากโจทยmที่กำหนดให$ตPอไปน้ี ผวู$ จิ ัยจะเลอื กเครื่องมอื อะไรเพือ่ เกบ็ ขอ$ มูลทเ่ี หมาะสมท่ีสุด เพียง 1
ประเภท
ก) แบบทดสอบ ข) แบบสมั ภาษณm ค) แบบวดั เจตคติ
ง) แบบสอบถาม พร$อมท้ังมาตรประมาณคาP หรอื แบบสำรวจรายการ
จ) การสังเกต พร$อมทั้งมาตรประมาณคPาหรอื แบบสำรวจรายการ
1) ต$องการทราบความรู$สึก ชอบ ไมPชอบ รัก ไมรP กั ตPอวิธีการสอนของครู
2) ปญ• หาการเสพยาเสพตดิ ของนักเรยี นชน้ั มธั ยมศกึ ษา
3) ทักษะการอPานภาษาองั กฤษเพ่ือความเขา$ ใจของนกั ศกึ ษาอยใPู นระดบั ใด
4) ผลการเรยี นรขู$ องนกั เรยี นชน้ั ประถมศึกษา
5) การรายงานตนเองเก่ียวกับพฤตกิ รรมการเรยี นของนักเรยี นช้นั มธั ยมศึกษา
6) ความพึงพอใจตอP การเรยี นการสอนของนักเรียนจำนวน 5 หอ$ งเรียน จำนวน 250 คน
7) ความคดิ เหน็ ของนักศกึ ษาทมี่ ตี อP การสบู บุหร่ีในมหาวทิ ยาลัย
8) ความสามารถทางดา$ นการพูดของนักเรยี นปฐมวัย
9) ความชอบหรอื ไมPชอบของนกั ศกึ ษาหญิงตPอสถาบันเสรมิ ความงาม
10)ความสนใจในการเขา$ รวP มกจิ กรรมของนักเรียนท้งั โรงเรยี น

3. จงบอกวธิ กี ารหาคณุ ภาพของเครอ่ื งมอื เก็บรวบรวมขอ$ มูลของการวิจยั แตPละประเภทตอP ไปน้ี
1) ความยาก
2) อำนาจจำแนก
3) ความเชอ่ื มัน่
4) ความเทีย่ งตรง
5) ความเปQนปรนัย

116 วิจยั และพัฒนานวตั กรรมการเรียนร$ู
รายการอ-างองิ

ภาษาไทย
โชติกา ภาษีผล. (2554). การสรZางและการพัฒนาเคร่ืองมือในการวัดและประเมินผลการศึกษา.

พมิ พmครง้ั ที่ 2. กรงุ เทพฯ : จุฬาลงกรณมm หาวิทยาลัย.
บุญธรรม กิจปรีดาบริสุทธ์ิ. (2534). เทคนิคการสรZางเครื่องมือรวบรวมขZอมูลสำหรับการวิจัย. พิมพmคร้ังท่ี 3.

กรงุ เทพฯ : บแี อนดบm ี การพมิ พ.m
พวงรัตนm ทวีรัตนm. (2543). วิธีการวิจัยทางพฤติกรรมศาสตร^และสังคมศาสตร^. (พิมพmคร้ังที่ 7).

กรุงเทพมหานคร : สำนักทดสอบทางการศกึ ษาและจติ วทิ ยา มหาวิทยาลยั ศรนี ครนิ ทรวโิ รฒ.
ลว$ น สายยศ และองั คณา สายยศ. (2538). เทคนิคการวจิ ัยทางการศกึ ษา. พมิ พmครัง้ ที่ 4. กรุงเทพฯ : สวุ ีรยิ าสาสน.m
-------------. (2543). เทคนิคการวดั ผลการเรียนร.ูZ พมิ พmครง้ั ที่ 2. กรุงเทพฯ : สวุ รี ิยาสาสน.m
วิเชียร อินทรสมพันธm. (2562). เครื่องมือท่ีใชZในการเก็บรวบรวมขZอมูลเพื่อการวิจัย. พิมพmคร้ังที่ 2. กรุงเทพฯ

: สหธรรมมิกจำกัด.
วิเชียร อินทรสมพันธm และคณะ. (2563). การวัดและประเมินผลการเรียนรูZ Learning Measurement

and Evaluation. กรงุ เทพฯ : หจก. วรานนทm เอน็ เตอรไm พรสm.
วริ ชั วรรณรตั น์. (ABCA). การตรวจคณุ ภาพเครื.องมือในการวดั ผลและการวิจยั . กรุงเทพฯ : สาํ นัก

ทดสอบทางการศกึ ษาและจติ วทิ ยา มหาวทิ ยาลยั ศรนี ครนิ ทรวโิ รฒ ประสานมติ ร.
สุภรณm ลิ้มบริบูรณm และคณะ. (2563). การวิจัยทางการศึกษา (Educational Research). พิมพmคร้ังที่ 8.

กรงุ เทพฯ: บรษิ ัทสหธรรมมกิ จำกดั
ภาษาองั กฤษ
Allport, G.W., Vernon, P.E. and Lindszey, G. Study of Values : A Scale for Measuring the

Dominant Interests in Personality. Boston : Houghton Co. 1960.
Best, John W. (1977). Research in Education. 3rd ed., Hall Inc. New Jersey.
Bloom, Benjamin S. (1979). Taxonomy of Educational Objectives : The Classification of

Educational Goals. Handbook I Cognitive Domain. 2nd ed. London: Longman.
Cambel and Stanley. (1963). Experimental and quasi-experimental designs for research. Chicago:

Rand McNally & Company.
Kerlinger, Fred N. (1986). Foundations of Behavioral Research. Tokyo : CBB Publishing Japan Ltd.,
Likert, Rensis. (1970). A Technique for the Measurement of Attitude. In. G. F. Summer(ed.).

Attitude Measurement. Chicago : Rand McNally. pp. 149-158.
Newcomb, T. M. (1943). Personality and social change; attitude formation in a student

community. Ft Worth, TX, US: Dryden Press.
Osgood C. E. , Suci, C.J. and Tannenbaum, P.H. (1957). The Measurement of Meaning.

Urbana: University of Illinois Press.
Thurstone, L.L. (1970). Attitude Can Be Measured. In G. F. Summer(ed.). Attitude

Measurement. Chicago : Rand McNally.. pp. 127-141.

บทท่ี 7

การวิเคราะห*ข,อมลู และสถิติท่ีใชใ, นการวจิ ยั

อัครเดช เกตฉุ ำ่ 1
สถิติมีความสำคัญต7อการวิจัย บทบาทท่ีสำคัญของสถิติคือการหาข@อสรุปจากข@อมูลที่
ต@องการศึกษาและตอบวัตถุประสงคIของการวิจัย นอกจากน้ันสถิติมีความสัมพันธIในหลายข้ันตอนของการวิจัย
ต้ังแต7การกำหนดประเด็นและปPญหาการวิจัย การตั้งสมมติฐานการวิจัย การออกแบบการวิจัย การวางแผน
และเก็บรวบรวมข@อมูลวิจัย โดยเฉพาะอย7างย่ิง สถิติเปTนเคร่ืองมือท่ีสำคัญในการวิเคราะหIข@อมูลเพ่ือการแปล
ผลและสรุปผลการวิจัยและสามารถสรุปได@ว7าการใช@สถิติท่ีเหมาะสมน้ันเปTนองคIประกอบท่ีสำคัญของคุณภาพ
ของงานวิจัย ในบทน้ีเปTนการนำเสนอแนวคิดด@านการวิเคราะหIข@อมูลและสถิติท่ีใช@ในการวิจัยมีหัวข@อหลัก ๆใน
การนำเสนอ 3 หัวข@อได@แก7 แนวคิดพ้ืนฐานทางสถิติ สถิติเชิงบรรยาย และสถิติเชิงอ@างอิง โดยมีจุดประสงคI
สำคัญในการสร@างความเข@าใจเกี่ยวกบั การใชส@ ถิตใิ นการวจิ ัย
ในกระบวนการวิเคราะหIข@อมูลในการวิจัยทางการศึกษาได@อย7างถูกต@อง ต@องอาศัยความร@ูด@านสถิติ
ความร@ูด@านระเบียบวิธีวิจัย รวมท้ังความเข@าใจเก่ียวกับเน้ือหาสาระหรือตัวแปรที่ศึกษาเปTนอย7างดี เพื่อช7วย
ให@ผลการศึกษาน้ันมีความถูกต@องสามารถแสวงหาความจริงเพ่ือตอบจุดประสงคIของการวิจัย นอกจากนั้น
ความร@ูทางสถิติเปTนพ้ืนฐานความรู@ท่ีช7วยในการอ7านบทความวิจัยอย7างเข@าใจ การวิเคราะหIและสถิติที่ใช@ในการ
วิจยั จะแตกต7างไปตามรูปแบบของงานวิจัยและลักษณะของตวั แปรที่ใช@ในการศึกษา (อรณุ จิรวัฒนIกลุ , 2556)
สถิติเปTนเครื่องมือที่ใช@สรุปข@อมูลและเพื่อการตัดสินใจในการดำเนินงานต7าง ๆ โดยจะมีความ
สอดคล@องกับแบบแผนการวิจัยเชิงปริมาณ (Quantitative research) ท่ีมีเปmาหมายในการสรุปความรู@ท่ี
สามารถอธิบายในภาพกว@างของพฤติกรรมของมนุษยIหรือการสรุปนัยท่ัวไป (Generalization) มีความเปTนเหตุ
เปTนผล พิสูจนIและสามารถอ@างอิงได@ (ผ7องพรรณ ตรัยมงคลกูลและสุภาพ ฉัตราภรณI, 2555) กระบวนการ
วิเคราะหIข@อมูลทางสถิติมีความสำคัญต7อกระบวนการวิจัยในหลายขั้นตอน ประกอบด@วย 1) การวัดพฤติกรรม
หรือส่ิงท่ีสนใจให@ออกมาเปTนตัวเลข ผ7านขั้นตอนการนิยามเชิงปฏิบัติการและการวัดค7าเชิงปริมาณ
(Operationalization and quantification) เช7น การวัดผลสัมฤทธ์ิทางการเรียนของนักศึกษาด@วยข@อสอบผ7าน
ผังข@อสอบ (Test blueprint) ที่สอดคล@องกับหลักสูตรเปTนค7าคะแนน เปTนต@น 2) การใช@ข@อมูลตัวเลขเพ่ือตอบ
จุดประสงคIการวิจัยหรือเพื่อการทดสอบสมมติฐาน และ 3) การสรุปและแปลผลข@อมูลและนำไปตัดสินใจ
ความถูกต@องของการวิจัยนั้น (Research validity) จึงอยู7บนพ้ืนฐานของคุณภาพของข@อมูลท่ีผู@วิจัยเก็บมาและ
กระบวนการวิเคราะหIข@อมูลทางสถิติท่ีถูกต@อง การวิจัยจึงมีความสัมพันธIกับสถิติเปTนอย7างมากต้ังแต7 การเลือก
กลุ7มตัวอยา7 ง การวิเคราะหIขอ@ มูล การสรุปผลการวจิ ัยและอา@ งองิ ข@อสรุปไปยังประชากรทต่ี อ@ งการศึกษา

1 ผ@ูช7วยศาสตราจารยIประจำสาขาวชิ าการประเมินผลและวจิ ยั ทางการศกึ ษา

118 วจิ ัยและพฒั นานวตั กรรมการเรยี นรู@
แนวคดิ พนื้ ฐานทางสถติ ิ (Basic concepts for statistics)
เพอ่ื เปนT การสรา@ งความเขา@ ใจเกีย่ วกับการวเิ คราะหIขอ@ มูลและสถิตทิ ่ใี ชใ@ นการวจิ ยั ทางการศกึ ษา ผเู@ ขียน
ขอนำเสนอแนวคิดพน้ื ฐานทางสถติ ทิ ่ีเปTนรากฐานสำคญั ดงั น้ี
สถิติ (Statistics) มีความหมายในหลายความหมายได@แก7 ความหมายท่ีหนึ่งหมายถึงตัวเลขที่ใช@
อธิบายหรือบรรยายลักษณะของข@อมูลจากตัวอย7างที่ศึกษา เช7น รายได@เฉล่ียต7อครอบครัวของนักเรียน อัตรา
การร@ูหนังสือของประชาชนในประเทศ ผลสัมฤทธ์ิทางการเรียนของนักเรียน เปTนต@น นอกจากน้ัน สถิติยัง
หมายถึงศาสตรIแขนงหนึ่งที่ประกอบด@วยกระบวนการ 4 ขั้นตอน ซ่ึงประกอบด@วย การเก็บรวบรวมข@อมูล การ
นำเสนอข@อมูล การวิเคราะหIข@อมูล และการแปลความหมายและสรุปผลข@อมูล ซึ่งเปTนกระบวนการที่สำคัญของ
กระบวนการวิจัย
สถิติสามารถแบ7งเปTน 2 ประเภท คือ สถิติเชิงบรรยาย (Descriptive Statistics) และสถิติเชิงอ@างอิง
(Inferential statistics) โดยมีรายละเอียดของสถิติแต7ละประเภทดังน้ี ประเภทที่หนึ่งสถิติเชิงบรรยายเปTนสถิติ
ท่ีประกอบด@วยการเก็บรวบรวมข@อมูล การวิเคราะหIข@อมูลโดยมีจุดประสงคIสำคัญเพ่ือใช@บรรยายลักษณะของ
ประชากร หรือตัวอย7างที่ศึกษา เช7น การหาความถ่ีและร@อยละของนักเรียนที่ทดสอบ หรือการหาค7าเฉลี่ย
คะแนนความรับผิดชอบในการเรียนของนักเรียนเปTนต@น ซ่ึงช7วยทำให@เข@าใจลักษณะของส่ิงท่ีเราศึกษาและใช@
เปTนข@อมูลพ้ืนฐานในการตัดสินใจ สถิติประเภทน้ี ประกอบด@วย 1) การนำเสนอข@อมูลในรูปตาราง กราฟ
แผนภูมิ หรือรูปภาพ 2) การแจกแจงความถ่ี 3) การวัดแนวโน@มเข@าส7ูส7วนกลาง 4) การวัดการกระจายของ
ข@อมูล เปTนต@น ประเภทท่ีสองสถิติเชิงอ@างอิง เปTนสถิติที่ใช@ในการประมาณค7า และสรุปอ@างอิงโดยใช@ข@อมูลจาก
กลุ7มตัวอย7างที่เปTนบางส7วนของประชากรไปยังประชากรที่ต@องการศึกษาทั้งหมด สถิติเชิงอ@างอิง ประกอบด@วย
กระบวนการ 2 แบบ ได@แก7 การประมาณค7าพารามิเตอรI (Parameter estimation) และการทดสอบสมมติฐาน
ทางสถิติ (Hypothesis testing) ท้ังน้ีความถูกต@องของผลการวิเคราะหIอย7ูบนพ้ืนฐานของข@อมูลที่สุ7มมานั้น
เปTนกลุ7มตัวอย7างที่เปTนตัวแทนที่ดีของประชากร (Good representative sample) ซึ่งได@มาจากกระบวนการ
คดั เลอื กตวั อยา7 งท่ีเหมาะสม

ภาพท่ี 7.1 ความสัมพันธรI ะหวา7 งสถติ เิ ชิงบรรยายและสถติ เิ ชิงอา@ งองิ

วจิ ัยและพัฒนานวตั กรรมการเรยี นร@ู 119

จากแผนภาพความสัมพันธIระหว7างสถิติเชิงบรรยายและสถิติเชิงอ@างอิงสามารถสรุปได@ว7า สถิตเชิง
บรรยายนั้นเปTนสถิติท่ีใช@ในการวิเคราะหIและสรุปข@อมูล และบรรยายลักษณะของทั้งประชากรและกล7ุม
ตัวอย7าง ทั้งน้ีหากมีการคำนวณหรือวิเคราะหIค7าตัวเลขจากประชากร ค7าตัวเลขที่คำนวณที่ได@จากประชากร
ทั้งหมดจะเรียกว7าคIาพารามิเตอรN (Parameter) ซึ่งจะเขียนอย7ูในรูปตัวอักษรกรีก เช7น µ (มิว) หมายถึง
ค.าเฉลี่ยของประชากร s (ซิกม7า) หมายถึงส7วนเบ่ียงเบนมาตรฐานของประชากร หรือ r (โร) หมายถึงค7า
ความสัมพันธIเชิงเส@นตรงระหว7างตัวแปรในประชากร เปTนต@น และหากมีการคำนวณจากกล7ุมตัวอย7าง ค7า
ตัวเลขน้ันจะเรียกว7าคIาสถิติ (Statistics) และเขียนอยู7ในรูปตัวอักษรภาษาอังกฤษ เช7น x̅ หมายถึงค7าเฉล่ียของ
กล7ุมตัวอย7าง SD หมายถึงส7วนเบ่ียงเบนมาตรฐาน หรือ r หมายถึงความสัมพันธIเชิงเส@นตรงระหว7างตัวแปรของ
กลุม7 ตัวอย7าง เปTนตน@

จากแนวคิดพ้ืนฐานทางสถิติที่ได@บรรยายข@างต@นน้ันสามารถเชื่อมโยงกับกระบวนการการวิจัยและ
พัฒนานวัตกรรมการเรียนร@ู ที่สำคัญคือการใช@สถิติเชิงบรรยายในการสรุปและทำความเข@าใจเก่ียวกับลักษณะข@อ
ข@อมูลจากกลุ7มตัวอย7าง เช7น การวิเคราะหIความถี่ ร@อยละ ค7าเฉลี่ย และส7วนเบ่ียงเบนมาตรฐาน นอกจากน้ัน
การวิจัยโดยทั่วไปจะใช@สถิติเชิงอ@างอิงในการสรุปและตอบวัตถุประสงคIการวิจัย เนื่องจากการวิจัยส7วนใหญ7มัก
ทำการศึกษากับกลุ7มตัวอย7าง แต7เปmาหมายของการศึกษานั้นเพื่ออธิบายหรือสรุปผลข@อมูลของทั้งประชากร
เพราะฉะน้ันการใช@สถิติเชิงอ@างอิงจึงมีความสำคัญในการอธิบายข@อสรุปไปยังประชากรที่ทำการศึกษา เช7น การ
ใช@สถิติทดสอบทีแบบไม7อิสระ (Dependent t-test) ในการยืนยันว7านวัตกรรมการเรียนรู@ท่ีผ@ูวิจัยพัฒนาข้ึนมา
นั้นสามารถช7วยทำให@ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนเพ่ิมสูงขึ้นหลังจากใช@นวัตกรรม ซ่ึงค7าเฉลี่ยผลสัมฤทธ์ิทางการ
เรียนที่สูงขึ้นหลังจากที่ใช@นวัตกรรมบ7งช้ีว7านวัตกรรมการเรียนการสอนที่ผู@วิจัยพัฒนาขึ้นมาน้ัน สามารถช7วยเพิ่ม
ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของนักเรียนได@ เปTนต@น จากการใช@สถิติเชิงอ@างอิงจึงเปTนกระบวนการที่มีความสำคัญใน
การสรุปผลการวิจัย โดยข@อมูลการใช@นวัตกรรมการเรียนรู@จากกลุ7มตัวอย7างไปยังประชากรท่ีต@องการศึกษาด@วย
การใช@สถิติทดสอบทีแบบไม7อิสระ เพื่อสร@างความเข@าใจเกี่ยวกับการวิเคราะหIข@อมูลและสถิติท่ีใช@ในการวิจัยและ
พัฒนานวัตกรรมการเรียนร@ู ผู@เขียนจึงนำเสนอเนื้อหาทางสถิติท่ีสอดคล@องกับกระบวนการวิจัยตามประเภทของ
สถิติ คือ 1) สถิติเชิงบรรยาย (Descriptive statistics) ซึ่งประกอบด@วย ตารางแจกแจงความถ่ี การวัดแนวโน@ม
เข@าส7ูส7วนกลาง (ค7าเฉล่ีย ค7ามัธยฐานและค7าฐานนิยม) และการวัดการกระจาย (พิสัย ความแปรปรวนและส7วน
เบ่ียงเบนมาตรฐาน) 2) สถิติเชิงอ@างอิงท่ีใช@ในการวิจัยท่ีเก่ียวกับนวัตกรรมการเรียนรู@ ประกอบด@วย แนวคิด
เก่ียวกับการทดสอบสมมติฐานทางสถิติ สถิติทดสอบทีแบบไม7อิสระ (Dependent t-test) สถิติทดสอบทีแบบ
อิสระ (Independent t-test) และสัมประสิทธิ์สหสัมพันธI (Correlation) โดยมีจุดม7ุงเน@นที่ช7วยสร@างความ
เข@าใจเกี่ยวกับกระบวนการวิเคราะหIข@อมูลทางสถิติ และเปTนพื้นฐานความเข@าใจสำหรับการค@นคว@าด@วยตนเอง
ตอ7 ไป

120 วจิ ยั และพฒั นานวัตกรรมการเรยี นรู@

สถติ เิ ชงิ บรรยาย (Descriptive statistics)
ในกระบวนการวิจัย เม่ือทำการเก็บรวบรวมข@อมูลขั้นตอนท่ีสำคัญคือการจัดการกับข@อมูลท่ีเก็บ

รวบรวมมาได@ให@สามารถดูง7ายและสามารถสื่อสารกับผ@ูอ่ืนได@เข@าใจ สถิติเชิงบรรยายนั้นจะมีส7วนช7วยในการ
จัดการข@อมูล และนำเสนอข@อมูลด@วยค7าสถิติ การเลือกใช@สถิติเชิงบรรยายแต7ละชนิดน้ันขึ้นอย7ูกับประเภทของ
ข@อมูลและระดับการวัดของตัวแปร (Level of measurement) ของตัวแปรที่ต@องการวิเคราะหI การบรรยาย
ข@อมูลมักนิยมนำเสนอได@ 3 รูปแบบ คือ แผนภูมิ ตารางและการบรรยายด@วยค7าสถิติ ซึ่งในบทนี้จะนำเสนอ
ตารางแจกแจงความถีแ่ ละการบรรยายดว@ ยคา7 สถิติ โดยมรี ายละเอียดดังนี้

การบรรยายขอZ มลู ในรปู แบบตารางแจกแจงความถ่ี
ขอ@ มูลที่เก็บรวบรวมมาได@ ถ@าหากนำมารวมเข@าดว@ ยกนั โดยไม7จัดกระทำ หรอื จัดกล7มุ ทำใหค@ 7าของขอ@ มูล
รวมปะปนกันไปหมด ไม7สามารถอธิบายลักษณะของข@อมูลได@ ดังข@อมูลตารางท่ี 7.1 ทำการเก็บรวบรวมข@อมูล
จากนักเรียนชั้นประถมศึกษาป•ท่ี 6 ประกอบด@วย 2 ตัวแปร ได@แก7 เพศของนักเรียน และคะแนนทักษะการ
วเิ คราะหIของนกั เรยี นจำนวน 10 คน
ตารางที่ 7.1 ข@อมลู เพศและคะแนนทักษะการวเิ คราะหขI องนักเรยี นประถมศึกษาปท• ี่ 6
ตวั แปร ขอZ มูล
เพศ ชาย หญิง หญิง หญงิ หญงิ ชาย หญงิ

ชาย ชาย ชาย
คะแนน 92 61 42 54 48 84 42

50 38 36

การวิเคราะหIข@อมูลทางสถิติจะพยายามจัดหมวดหม7ูข@อมูลดังกล7าวให@เปTนหมวดหมู7 เพ่ือทำความเข@าใจ
ลักษณะของของกลุ7มตัวอย7าง โดยการจัดทำตารางแจกแจงความถี่ ร@อยละของชุดข@อมูลเพ่ือทำให@ทราบการ
กระจายของข@อมูล ซ่ึงอาจจะจำแนกตาม เพศหรือคะแนนทักษะการวิเคราะหIข@อมูลของนักเรียน ดังตารางที่
7.2 หรือ 7.3 และ 7.4 เปนT ตน@

ตารางที่ 7.2 ความถ่ี และรอ@ ยละของนกั เรียนประถมศึกษาป•ที่ 6 รอZ ยละ
เพศ ความถี่ 50
ชาย 5 50
หญิง 5 100
รวม 10

จากตารางท่ี 7.2 ผ@ูวิจัยทราบว7าตัวอย7างท่ีสุ7มมานั้นมีเพศชายและเพศหญิงเท7ากันคือ 5 คน ทั้งนี้ในการ
รายงานค7าความถี่ หากว7ามีกลุ7มตัวอย7างจำนวนมากและมีจำนวนคนในกลุ7มเท7ากัน การพิจารณาค7าความถี่หรือ
จำนวนคนในกล7ุมอาจจะระบุความแตกต7างได@ยาก ดังน้ันจึงมีการใช@ค7าร@อยละเพ่ือให@สามารถระบุความแตกต7าง

วิจยั และพัฒนานวัตกรรมการเรียนร@ู 121

และเปรียบเทียบจำนวนระหว7างกลุ7มได@ง7ายข้ึน ซ่ึงจากตารางท่ี 7.2 พบว7ากล7ุมตัวอย7างมีร@อยละที่เท7ากัน คือร@อย
ละ 50 เปTนต@น

ตารางท่ี 7.3 จำนวนนักเรียนจำแนกตามคะแนนทกั ษะการวเิ คราะหIและตามเกรดทกั ษะการวิเคราะหI

(ก) จำแนกตามคะแนนทักษะการวิเคราะหI (ข) จำแนกตามเกรดทกั ษะการวเิ คราะหI

ทักษะการวิเคราะหN ความถี่ รอZ ยละ เกรดทกั ษะการวิเคราะหN ความถ่ี รอZ ยละ

36 1 10 F (ตำ่ กว7า 50 คะแนน) 5 50

38 1 10 D (50 – 59 คะแนน) 2 20

42 2 20 C (60 – 69 คะแนน) 1 10

48 1 10 B (70 – 79 คะแนน) 0 0

50 1 10 A (80 คะแนนขึน้ ไป) 2 20

54 1 10 รวม 10 100

61 1 10

84 1 10

92 1 10

รวม 10 100

ตารางท่ี 7.3 (ก) และ (ข) เปTนตารางแจกแจงความถ่ีของข@อมูลเชิงปริมาณ (ตัวเลข) หรือคะแนนทักษะ
การวิเคราะหIของนักเรียน ซึ่งลักษณะของข@อมูลเชิงปริมาณหรือที่เปTนค7าตัวเลขน้ันมักจะมีค7าซ้ำกันน@อยมากเมื่อ
จัดทำตารางแจกแจงความถ่ีอาจจะทำให@สรุปข@อมูลยากดังตารางท่ี 7.3 (ก) ซึ่งอาจจะบรรยายได@ว7ามีคะแนน
ต่ำสุดคือ 36 คะแนนและคะแนนสูงสุด 92 ป•เท7านั้น เพ่ือทำให@สามารถสรุปและแปลความหมายให@เข@าใจได@
ง7ายมากข้ึน จึงต@องแปลงคะแนน (Transform) ข@อมูลจากคะแนนการคิดวิเคราะหIเปTนเกรดของการวิเคราะหI
ข@อมูล ซึ่งจะทำให@มีกลุ7มย7อย ๆ ที่ทำให@การแปลความหมายข@อมูลมีความชัดเจน จากตัวอย7างดังกล7าวพบว7า มี
การแบ7งกลุ7มย7อยออกเปTน 5 กล7ุมหรือแบ7งเปTนเกรด ตามเกณฑIการแบ7งกลุ7มคะแนนที่ช7วยทำให@ผ@ูวิจัยเข@าใจ
บริบทของนักเรียนมากย่ิงขึ้น เช7น มีนักเรียนที่มีทักษะการคิดวิเคราะหIในระดับต@องปรับปรุง (เกรด F คะแนน
ต่ำกว7า 50 คะแนน) มากน@อยเพียงใด เปTนต@น จากตารางที่ 7.3 (ข) พบว7านักเรียนส7วนใหญ7 (ร@อยละ 50) มี
เกรดการคิดวิเคราะหIเท7ากับ F หรือบ7งช้ีว7านักเรียนคร่ึงหน่ึงของกลุ7มมีปPญหาด@านทักษะการวิเคราะหI และบ7งช้ี
วา7 อาจจะตอ@ งมกี ารส7งเสรมิ ทกั ษะการคิดวิเคราะหIให@แก7นักเรียนต7อไป

จากตารางที่ 7.2 และ 7.3 (ก) (ข) เปTนตารางแจกแจงความถ่ีทางเดียว หรือเปTนตารางที่มีการแจก
แจงข@อมูลจำนวน 1 ตัวแปร หรือเปTนการสรุปข@อมูล 1 ตัวแปรโดยท่ีตารางที่ 7.2 เปTนการแจกแจงข@อมูลแบบ
กลุ7ม (เพศ) ในขณะท่ีตารางท่ี 7.3 เปTนการแจกแจงข@อมูลเชิงปริมาณ (คะแนนการคิดวิเคราะหI) ซ่ึงโดยทั่วไป
การจัดทำตารางแจกแจงความถี่ของข@อมูลเชิงปริมาณจึงควรแปลงคะแนนเปTนกลุ7มย7อยเพื่อทำให@สามารถเข@าใจ

122 วจิ ัยและพฒั นานวัตกรรมการเรียนร@ู

ข@อมูลได@อย7างชัดเจนดังตารางที่ 7.3 (ข) เพราะฉะนั้นการแปลงคะแนนและคำนวณคะแนนข@อมูล (Data
transformation and computation) จงึ เปTนกระบวนการท่สี ำคญั สำหรับการวิจัย
ตารางท่ี 7.4 ความถ่ี ร@อยละเกรดทกั ษะการวิเคราะหจI ำแนกตามเพศ

เกรดการคิดวเิ คราะหN เพศชาย เพศหญิง รวม
ความถี่ รZอยละ ความถี่ รอZ ยละ ความถี่ รZอยละ

F (ต่ำกว7า 50 คะแนน) 2 40 3 60 5 50

D (50 – 59 คะแนน) 1 20 1 20 2 20

C (60 – 69 คะแนน) 0 0 1 20 1 10

B (70 – 79 คะแนน) 0 0 0 0 0 0

A (80 คะแนนข้ึนไป) 2 40 0 0 2 20

รวม 5 100 5 100 10 100

จากตารางที่ 7.4 เปTนการบรรยายข@อมูลโดยใช@ตารางแจกแจงความถี่ที่แสดงข@อมูลสัมพันธI หรือการ
แจกแจงข@อมูลแสดงความสัมพันธIระหว7าง 2 ตัวแปร คือ เกรดการคิดวิเคราะหI และเพศ เพ่ือพิจารณาเบ้ืองต@น
ว7าตัวแปรดังกล7าวนั้นมีความสัมพันธIกันหรือไม7 โดยพิจารณาจากความถ่ี ร@อยละและจำเปTนเปTนกล7ุมย7อย ๆ
ซ่ึงตารางแจกแจงความถ่ีสองทางนั้นเปTนประโยชนIอย7างมากสำหรับการวิจัยที่มีการเปรียบเทียบระหว7างกลุ7ม
เช7นต@องการศึกษาความแตกต7างระหว7างเพศชาย และเพศหญิง, กล7ุมทดลองกับกลุ7มควบคุม เปTนต@น ซ่ึงตาราง
แจกแจงความถ่ีสองทางนี้ จะช7วยบรรยายและสรุปว7ามีความแตกต7างระหว7างกล7ุมในประเด็นใด จากตารางที่
7.4 พบว7านักเรียนที่มีทักษะการคิดวิเคราะหIเกรด A ท้ังหมดเปTนเพศชาย (คิดเปTนร@อยละ 40 ของนักเรียนชาย
ทัง้ หมด) ในขณะทีน่ ักเรยี นเพศหญิงส7วนใหญ7มที กั ษะการคิดวิเคราะหIเกรด F ถึงรอ@ ยละ 60 เปTนตน@

การบรรยายดวZ ยคIาสถติ ิ
การใช@ตารางแจกแจงความถ่ี เปTนการใช@สถิติในการบรรยายหรือสรุปลักษณะต7าง ๆ ของข@อมูลผ7าน
กระบวนการจัดหมวดหมู7 แจงนับข@อมูล ซึ่งเปTนส7วนหน่ึงของสถิติเชิงบรรยาย ซ่ึงสถิติเชิงบรรยายยังสามารถ
สรุปข@อมูลด@วยการคำนวณทางคณิตศาสตรIเปTนตัวเลขสรุปลักษณะของข@อมูลซึ่งเรียกว7าค7าสถิติ (Statistics) ซึ่ง
ค7าสถิติดังกล7าวนั้นเปTนตัวเลขท่ีใช@สรุปลักษณะของข@อมูล และการแจกแจงของข@อมูล ในบทนี้จะนำเสนอ 2
ชนิดคือ การวัดแนวโน@มเข@าส7ูส7วนกลางหรือค7ากลางของข@อมูล การวัดการกระจาย โดยมีรายละเอียดแต7ละ
หัวข@อดงั นี้

การวดั แนวโน*มเขา* สสู0 ว0 นกลาง (Measure of central tendency)
การวัดแนวโน@มเข@าส7ูส7วนกลาง หรือค7ากลางของข@อมูล เปTนการใช@ค7าสถิติในการสรุปเพียงหน่ึงค7า

เพื่อใช@เปTนตัวแทนของข@อมูลทั้งหมด เช7น ในกรณีท่ีต@องการทราบว7านักศึกษามีระดับสติปPญญาเท7าใด การวัด
แนวโน@มเข@าสู7ส7วนกลาง หรือค7ากลางของข@อมูลเปTนค7าสถิติท่ีเปTนคำตอบที่ดีที่สุด ทั้งน้ีค7ากลางที่ใช@สรุปข@อมูลมี
3 ชนิดได@แก7 ค7าฐานนิยม (Mode) ค7ามัธยฐาน (Median) และค7าเฉลี่ย (Mean) จากคำถามวิจัยนักศึกษามี

วิจยั และพัฒนานวตั กรรมการเรียนรู@ 123

ระดับสติปPญญาเท7าใด เม่ือสรุปโดยค7ากลางสามารถอธิบายได@ดังน้ี ค7าเฉล่ียเปTนค7าท่ีแสดงว7าเม่ือนำค7า
สติปPญญาของนักศึกษาทุกคนมาแบ7งให@เท7ากันแล@วมีระดับสติปPญญาเท7าใด ค7ามัธยฐานใช@แสดงว7าเมื่อข@อมูลมี
การจัดเรียงตามระดับสติปPญญาแล@วระดับสติปPญญาของนักศึกษาที่อยู7ตรงกลางมีค7าเท7าใด และค7าฐานนิยมใช@
แสดงว7านักศึกษาท่ีมีระดับสติปPญญาซ้ำกันมากท่ีสุดมีค7าเท7าใด ค7ากลางท้ังสามแบบน้ันมีความเหมาะสมในการ
เปTนตัวแทนหรือเปTนค7ากลางของข@อมูลที่แตกต7างกันตามระดับการวัดของข@อมูล (Level of measurement)
และลักษณะของการแจกแจงของขอ@ มูล โดยมรี ายละเอียดแต7ละชนิดดงั น้ี

1. คIาฐานนยิ ม
ค7าฐานนิยมเปTนค7าของข@อมูลที่มีความถี่สูงสุด ค7าฐานนิยมใช@เปTนค7ากลางที่สามารถใช@กับข@อมูลทุก
ประเภท อย7างไรก็ตามค7าฐานนิยมนั้นไม7ได@คำนวณจากทุกค7าของตัวอย7าง หากว7ามีการส7ุมตัวอย7างจาก
ประชากรเดยี วกันคนละครง้ั กอ็ าจจะมคี า7 ฐานนิยมท่แี ตกต7างกัน ทำให@คา7 ฐานนิยมของตัวอย7างไม7ใชค7 7าประมาณ
ท่ีดีของประชากร (อรณุ จริ วัฒกI ลุ , 2556)

ตารางที่ 7.5 การคำนวณค7าฐานนิยมจากข@อมลู 3 ชุด

ชดุ ขZอมูล 1 2 3 4 5 6 7 คาI ฐานนิยม

ข@อมลู ชดุ ท่ี 1 3 4 5 4 5 5 -- 5

ข@อมลู ชดุ ที่ 2 3 3 4 5 4 -- -- 3 และ 4

ข@อมูลชดุ ที่ 3 4 3 6 5 2 1 7 ไม7มี

จากชุดข@อมูลข@างต@นสามารถสรุปได@ว7า ข@อมูลชุดเดียวกันสามารถมีฐานนิยมได@หลายค7าซ่ึงเกิดข้ึนใน
กรณีท่ีข@อมูลมีความถี่ที่มากท่ีสุดหลายชุด หรือข@อมูลอาจจะไม7มีค7าฐานนิยมหากว7าข@อมูลไม7มีค7าซ้ำกันเลย ฐาน
นิยมเปนT การวัดค7ากลางทดี่ ที ี่สุดในกรณที ข่ี อ@ มูลท่อี ย7ูในระดบั นามบญั ญัติ

2. คาI มัธยฐาน
ค7ามัธยฐานเปTนค7าสถิติที่ใช@ค7าของของมูลท่ีอย7ูตรงกลางเมื่อจัดเรียงค7าข@อมูลตามลำดับ โดยจะมี
จำนวนครึ่งหนึ่งมีค7าต่ำกว7าค7ามัธยฐานและเน่ืองจากค7ามัธยฐานคำนวณจากลำดับท่ีของค7าของข@อมูล
ค7ามัธยฐานนนั้ จงึ ไม7ไดร@ บั ผลกระทบจากขอ@ มลู ที่มีคา7 สูงหรือต่ำกวา7 ปกติ
ตารางที่ 7.6 การคำนวณคา7 มัธยฐานในกรณที มี่ ขี @อมูลมีจำนวนคี่ และข@อมูลมจี ำนวนคู7

ชุดขอZ มลู 1 2 3 4 5 6 7 คIามธั ฐาน

เมื่อชดุ ขอZ มลู มีจำนวนคี่ คาI มธั ยฐานจะอยูIก่ึงกลางของขอZ มูลเพยี ง 1 คIา

ข@อมูลชดุ ที่ 1 5 9 3 7 10 -- -- --

จัดเรียงลำดบั 3 5 7 9 10 -- -- 7

เมื่อชุดขอZ มูลมีจำนวนคIู คาI มัธยฐานจะอยูกI ง่ึ กลางของขZอมูล 2 คIาโดยคIามัธฐานจะนำมาเฉลีย่ กนั

ขอ@ มลู ชุดที่ 2 59 6 3 5 8 7 -- --

จดั เรียงลำดับ 3 5 6 7 8 59 -- 6.5

124 วจิ ยั และพัฒนานวัตกรรมการเรียนร@ู

จากลักษณะของข@อมูลดังกล7าวพบว7าค7ามัธฐานน้ันคำนวณได@จากลำดับท่ีของค7าของข@อมูล จึงไม7
กระทบจากข@อมูลท่ีมีค7าสูงหรือต่ำผิดปกติ ค7ามัธฐานนั้นเปTนการวัดค7ากลางที่ดีสุดสำหรับข@อมูลที่ระดับการวัด
แบบเรียงอันดับ (Ordinal scale) สำหรับข@อมูลท่ีมีระดับการวัดแบบอัตรภาคช้ันหรืออัตราส7วน ค7ามัธฐานจะ
เปTนค7ากลางท่ีดีท่ีสุดในกรณีท่ีข@อมูลมีค7ามากหรือน@อยผิดปกติ หรือมีการแจกแจงเบ@เน่ืองจากข@อมูลท่ีอย7ูปลาย
โคง@ ของการแจกแจงนั้นไม7มีผลต7อการคำนวณคา7 มัธยฐาน

3. คIาเฉล่ีย
ค7าเฉล่ียเปTนค7ากลางของข@อมูลท่ีคำนวณได@โดยเอาค7าของข@อมูลทุกตัวมารวมกันและหารด@วยจำนวน
ทั้งหมด ซ่ึงเปTนการหาค7าสถิติที่สรุปว7าเม่ือแบ7งให@ทุกคนมีค7าเท7าน้ันจะมีค7าเท7าใด ท้ังนี้การคำนวณค7าเฉล่ียของ
ตัวอย7างสามารถคำนวณได@จากค7าของข@อมูลทุกตัว จึงทำให@ค7าเฉล่ียของตัวอย7างที่ส7ุมคนละคร้ังกันแตกต7างกัน
น@อย ซ่ึงคุณสมบัติดังกล7าวน้ันทำให@ค7าเฉลี่ยของตัวอย7างเปTนตัวประมาณค7าที่ดีของค7าเฉลี่ยของประชากร ทั้งนี้
ค7าเฉล่ียเปTนการวัดค7ากลางท่ีเหมาะสมกับข@อมูลที่มีระดับการวัดแบบอัตรภาคชั้นหรืออัตราส7วนท่ีมีการแจกแจง
แบบโค@งปกติ ในกรณีที่ข@อมูลมีค7าต่ำหรือสูงผิดปกติรวมท้ังข@อมูลที่เบ@จะมีผลทำให@ค7าเฉล่ียของตัวอย7าง
คลาดเคล่ือน หรือไม7สามารถสะท@อนค7ากลางท่ีเปTนตัวแทนของข@อมูลได@อย7างที่ควรจะเปTน เนื่องจากค7าเฉล่ียนั้น
คำนวณจากข@อมูลทุกชุดของตัวอย7าง ทำให@ค7าน@อยหรือมากผิดปกติหรือค7าข@อมูลท่ีอย7ูในส7วนปลายโค@งที่ข@อมูล
เบ@น้ันจะทำให@ค7าเฉล่ียคลาดเคลื่อนไปทางค7าข@อมูลท่ีผิดปกติหรือปลายโค@งของข@อมูลที่เบ@ไป อย7างไรก็ตาม
เนอ่ื งจากการวเิ คราะหIทางสถติ ิส7วนใหญ7มักจะเกยี่ วขอ@ งกบั การคำนวณคา7 เฉลี่ย ดงั นนั้ จงึ ควรนำเสนอคา7 เฉล่ยี ทุก
ครั้งร7วมกับค7ากลางแบบอืน่ ในกรณีทข่ี @อมลู มีการแจกแจงเบห@ รือมีคา7 ข@อมูลผดิ ปกติ

การวดั การกระจาย (Measure of variability)
การวัดแนวโน@มเข@าสู7ส7วนกลาง ซ่ึงประกอบด@วย ค7าเฉลี่ย มัธยฐานและฐานนิยม ถึงแม@ว7าจะเปTนสถิติท่ี

สามารถบอกลักษณะค7ากลางข@อของมูลได@ก็ตาม แต7การวัดแนวโน@มเข@าส7ูส7วนกลางยังไม7สามารถสะท@อนภาพ
ของข@อมลู ได@อย7างครบถว@ นหรือเข@าใจสภาพของกลม7ุ ตวั อยา7 งอย7างชัดเจน โดยมีตัวอย7างดังน้ี

ขอZ มลู มธั ยฐาน คาI เฉลีย่
ชุดที่ 1 14 17 20 23 26 20
ชดุ ท่ี 2 18 19 20 21 22 20

จากข@อมูลจำนวน 2 ชุดพบว7าเม่ือคำนวณค7าเฉล่ียหรือค7ามัธยฐาน พบว7าข@อมูลทั้งสองชุดน้ันต7างก็มี
ค7าเฉลี่ยและค7ามัธยฐานท่ีเท7ากัน หากว7าเราทำการสรุปหรือบรรยายข@อมูลด@วยการวัดแนวโน@มเข@าสู7ส7วนกลาง
เพียงอย7างเดียวนั้น อาจจะทำให@เข@าใจว7าลักษณะของกลุ7มตัวอย7างของข@อมูลสองชุดน้ีเหมือนกัน อย7างไรก็ตาม
หากเราพิจารณาลักษณะการกระจายของข@อมูลด@วยแผนภาพความถ่ี จะเห็นความแตกต7างของชุดข@อมูล
ดงั กล7าว

วิจัยและพัฒนานวัตกรรมการเรียนรู@ 125

ขอZ มลู ชุดที่ 1 •
คIาของตัวแปร •••
ขอZ มูลชดุ ที่ 2 •••••
14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26

•••••
•••
•

ข@อมูลท้ัง 2 ชุดน้ีต7างก็มีค7าเฉลี่ยและค7ามัธยฐานเท7ากัน คือ 20 แต7เม่ือพิจารณาข@อมูลของแต7ละชุดจะ
พบว7าข@อมูลชุดที่ 1 จะมีการกระจายมากกว7า ในขณะท่ีข@อมูลชุดที่ 2 จะมีการกระจายที่ใกล@ ๆ กับค7าเฉลี่ย
จากตัวอย7างดังกล7าว สะท@อนให@เห็นว7าถึงแม@ว7าข@อมูลจะมีค7าเฉลี่ยที่เท7ากันแต7อาจจะมีลักษณะของการกระจาย
ท่ีแตกต7างกันเพราะฉะน้ันการใช@สถิติท่ีวัดแนวโน@มเข@าสู7ส7วนกลางเพียงอย7างเดียวจึงไม7สามารถอธิบายลักษณะ
ของข@อมูลได@ท้ังหมด การบรรยายหรือสรุปข@อมูลเชิงปริมาณจึงมีการรายงานทั้งค7าเฉลี่ยและส7วนเบี่ยงเบน
มาตรฐานเพื่อใช@พิจารณาลักษณะของข@อมูลท้ังสองมิติ คือ การวัดการเปTนตัวแทนของข@อมูล (ค7าเฉลี่ย) และวัด
ความแตกต7างระหว7างกล7ุม (ส7วนเบ่ียงเบนมาตรฐาน) เพ่ือสามารถสรุปลักษณะของส่ิงท่ีสนใจได@อย7างชัดเจนมาก
ย่ิงขึ้น สถิติท่ีใช@วัดการกระจายท่ีใช@ในการวิจัยส7วนใหญ7 ได@แก7 พิสัย ความแปรปรวนและส7วนเบ่ียงเบนมาตรฐาน
โดยมีรายละเอยี ดดังนี้

1. พสิ ยั
พสิ ยั คือ เปTนความแตกตา7 งระหว7างขอ@ มลู ทมี่ ีค7าสงู สุด กบั ข@อมลู ที่มีค7าตำ่ สดุ โดยมีสตู รในการคำนวณ
คอื พิสยั = คา7 สงู สุด – ค7าต่ำสุด ซ่ึงสามารถแสดงรายละเอยี ดไดด@ งั นี้

ตารางท่ี 7.7 การคำนวณพิสัยด@วยขอ@ มลู 2 ชดุ

ชดุ ขZอมลู ขอZ มลู
ชุดข@อมลู ที่ 1 10 18 25 30 30
ชุดข@อมูลที่ 2 10 17 24 30 60
ชดุ ขอZ มลู คIานอZ ยที่สุด คาI มากที่สุด การคำนวณ พิสัย
20
ชุดข@อมลู ที่ 1 10 30 30 - 10 50
60 60 - 10
ชุดข@อมลู ท่ี 2 10

จากข@อมูลท้ังสองชุด จะสังเกตได@ว7าข@อมูลในชุดท่ี 2 จะมีค7าการกระจายมากกว7าข@อมูลในชุดที่ 1
อย7างไรก็ตาม เมื่อพิจารณาชุดข@อมูลทั้งสองชุดพบว7า ข@อมูลส7วนใหญ7มีค7าใกล@เคียงกันแต7มีข@อมูลตัวหนึ่งที่มีค7าสูง
กว7าค7าอื่นมาก (60) เมื่อหาค7าพิสัย จึงทำให@ได@ค7าการกระจายมากกว7าท่ีควรจะเปTน เพราะฉะน้ันการวัดการ
กระจายของพิสัยน้ันจึงมีข@อจำกัด ในกรณีท่ีมีข@อมูลที่ข@อมูลมีค7ามากหรือน@อยผิดปกติ (Outlier) การใช@พิสัยจึง
ไมเ7 หมาะสมในการวดั การกระจาย

126 วิจัยและพฒั นานวัตกรรมการเรยี นร@ู

2. ความแปรปรวนและสวI นเบ่ียงเบนมาตรฐาน
การวัดการกระจายท่ีนิยมใช@กันมากคือความแปรปรวน และส7วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน ต7อไปนี้จะพูดถึง
ความแปรปรวนของประชากรและการประมาณค7าความแปรปรวนของประชากรจากกลุ7มตัวอย7าง ความ
แปรปรวนและส7วนเบ่ียงเบนมาตรฐานนั้นเปTนสถิติที่ใช@วัดความแตกต7างแต7ละค7าในชุดข@อมูล ซ่ึงต@องการทราบ
ว7า โดยเฉลี่ยแล@วข@อมูลแต7ละชุดนั้นมีความแตกต7างจากค7าเฉล่ียของกลุ7มมากน@อยเพียงใด โดยมีสูตรในการ
คำนวณดงั นี้

ความแปรปรวนของประชากร ความแปรปรวนของกลIุมตวั อยIาง

σ2 = ∑( x - μ)2 s2 = ∑ ( x - x̅ )2
N n-1

สตู รลดั ในการคำนวณ n ∑ x2- ( ∑ x )2
N ∑ x2- ( ∑ x )2 n(n-1)
σ2 = N2 s2 =

ความแปรปรวนและส7วนเบี่ยงเบนมาตรฐานน้ันต7างเปTนสถิติที่มุ7งวัดการกระจายของข@อมูลเช7นเดียวกัน
และสูตรในการคำนวณของความแปรปรวน และส7วนเบี่ยงเบนมาตรฐานถูกพัฒนาขึ้นมาเพื่อแก@ไขปPญหาทาง
คณิตศาสตรIท่ีเกิดขึ้นจากการสถิติที่ใช@วัดการกระจายในตัวอ่ืน ๆ เช7น ค7าเบี่ยงเบนเฉลี่ย (Mean deviation) ค7า
สมบูรณIของค7าเบี่ยงเบนเฉล่ีย (Mean absolute deviation) เปTนต@น ในการแก@ไขปPญหาทางการคำนวณ
ดังกล7าวจึงใช@การยกกำลังสองของค7าเบี่ยงเบน ซ่ึงเปTนรากฐานของสูตรการคำนวณความแปรปรวน ท้ังน้ีเพ่ือ
ความเข@าใจมากขึ้น ผู@เขียนยกตัวอย7างปPญหาการคำนวณของ ค7าเบ่ียงเบนเฉลี่ย และการคำนวณความ
แปรปรวน ดงั นี้

ในการคำนวณความแปรปรวนและส7วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน องคIประกอบสำคัญในการคำนวณคือ
ค7าเฉลี่ยซึ่งถือเปTนค7ากลางของข@อมูล เพราะฉะนั้นข@อมูลที่มีการกระจายมากหมายความว7าข@อมูลแต7ละค7าน้ันมี
ความแตกต7างจากค7าเฉล่ียมาก ในขณะท่ีหากข@อมูลที่มีการกระจายน@อยหมายความว7าข@อมูลแต7ละค7าน้ันมี
ความแตกต7างจากค7าเฉลี่ยน@อยเช7นกัน เพราะฉะนั้นในการวัดการกระจายจึงประยุกตIใช@ค7าเบี่ยงเบนเปTน
องคIประกอบสำคัญในการวัดการกระจายของข@อมูล เฉพาะฉะน้ันส7วนเบ่ียงเบนมาตรฐานจึงหมายถึงข@อมูลมี
ความแตกต7างจากค7าเฉล่ียมากน@อยเพียงใด จากคำศัพทIนี้สามารถแบ7งองคIประกอบได@ 2 ประเด็นคือส7วน
เบ่ียงเบนและมาตรฐาน ซึ่งส7วนเบ่ียงเบนน้ันหมายถึงความแตกต7างที่เกิดขึ้นของชุดข@อมูลโดยเฉลี่ย และ
มาตรฐานหมายถึงคา7 กลางหรือค7าเฉล่ียของกลุ7มซึ่งสามารถบอกการกระจายของขอ@ มลู ไดเ@ ปTนอย7างดี

ผ@ูเขียนขอยกตัวอย7างการคำนวณความแปรปรวนและความเช่ือมโยงกับส7วนเบ่ียงเบนมาตรฐาน โดยใช@
ข@อมูลจากประชากร 10 คน ที่มีค7าเฉล่ีย (µ) เท7ากับ 5 และการจัดทำแผนภาพในตารางที่ 7.8 เพื่อสร@างความ
เข@าใจเกี่ยวกบั คา7 เบี่ยงเบน คา7 เบย่ี งเบนกำลงั สอง ความแปรปรวนและสว7 นเบย่ี งเบนมาตรฐานดงั น้ี

วจิ ยั และพฒั นานวัตกรรมการเรียนร@ู 127

ตารางที่ 7.8 ค7าเบยี่ งเบน ค7าเบ่ยี งเบนกำลังสองและการคำนวณความแปรปรวนจากข@อมูล 10 ชดุ

ขอZ มูล คIาเฉลีย่ = 5 คIาเบย่ี งเบน คาI เบีย่ งเบนกำลงั สอง พ้นื ทก่ี ารเบีย่ งเบน
ระยะทางการเบีย่ งเบน (X - µ) (X - µ)2

3 QQ -2 4

5 00

9 QQQQ 4 16

1 QQQQ -4 16

2 QQQ -3 9

9 QQQQ 4 16

0 QQQQQ -5 25

3 QQ -2 4

8 QQQ 3 9

10 QQQQQ 5 25
รวม 0
เฉล่ยี 0 124 å( x - µ)2
12.4 ∑( x - μ)2

N

ท้ังน้ีสูตรในการคำนวณความแปรปรวนและ จากชุดข@อมูลข@างต@นท่ีมีประชากรจำนวน 10 คน (N=10)
มีค7าเฉลี่ย (µ) เท7ากับ 5 คะแนน การคำนวณค7าเบ่ียงเบนคือการนำข@อมูลแต7ละชุดมาลบกับค7าเฉลี่ย และ
เน่ืองจากค7าเฉล่ียนั้นเปTนการวัดค7ากลางของข@อมูล จึงมีชุดข@อมูลประมาณคร่ึงหน่ึงที่มีค7าน@อยกว7าค7าเฉล่ีย และมี
ข@อมูลอีกครึ่งหน่ึงที่มีค7ามากกว7าค7าเฉล่ีย เพราะฉะนั้นผลรวมของค7าเบ่ียงเบนจึงมีค7าเท7ากับ 0 และค7าเบี่ยงเบน
เฉล่ียจึงเท7ากับ 0 เช7นเดียวกัน เน่ืองจากค7าเบี่ยงเบนน้ันจะเปTนท้ังค7าลบและค7าบวก การใช@ค7าเบ่ียงเบนในการ
วัดการกระจายจึงไม7เหมาะสมเน่ืองจากไม7สามารถใช@วัดการกระจายได@ เพ่ือแก@ไขปPญหาดังกล7าวจึงใช@การ
คำนวณความแปรปรวน โดยปรับสูตรโดยใช@การยกกำลังสองของค7าเบ่ียงเบนแต7ละชุด และนำผลรวมของค7า
เบ่ียงเบนกำลังสองมาหาค7าเฉล่ียซ่ึงทำให@สามารถทราบถึงความแตกต7างของข@อมูลได@อย7างมีประสิทธิภาพ

128 วจิ ัยและพัฒนานวตั กรรมการเรียนรู@

อย7างไรก็ตามในการยกกำลังสองน้ันทำให@คุณสมบัติของค7าท่ีคำนวณมานั้นเปลี่ยนไป กล7าวคือเม่ือยกกำลังสอง
ของค7าเบี่ยงเบนน้ันจะทำให@ระยะทางของความแตกต7างนั้นเปล่ียนเปTนพ้ืนที่ความแตกต7าง (หลักการเดียวกัน
กับการหาพ้ืนท่ีของส่ีเหลี่ยมจัตุรัส, ความยาวด@านยกกำลังสอง) หรือสามารถอธิบายได@จากภาพในตารางพบได@
ว7าค7าเบี่ยงเบนจะเปTนระยะทาง (เส@นตรง) จากข@อมูลชุดแรก ค7า 3 น้ันเบี่ยงเบนจากค7าเฉลี่ยไป -2 หน7วย ซึ่ง -2
หน7วยน้ีจัดเปTนระยะทางที่แตกต7างจากค7าเฉลี่ย และเม่ือยกกำลังสองจากเส@นระยะทางลบสองหน7วยดังกล7าว
เปTนพ้ืนท่ีจัตุรัสขนาดสองคูณสองหน7วย ความแปรปรวนจึงเปTนสถิติท่ีใช@วัดพื้นที่ของการกระจายของข@อมูล
และเมื่อต@องการวัดการกระจายของข@อมูลโดยตรงหรือต@องการทราบส7วนเบ่ียงเบนมาตรฐาน จึงทำความ
แปรปรวนมาถอดรากที่สองและทำให@ส7วนเบ่ียงเบนมาตรฐานนั้นมีคุณสมบัติการวัดระยะทางของความแตกต7าง
ทีเ่ กิดขึ้นในชดุ ขอ@ มลู โดยมีสูตรดงั น้ี

สวI นเบ่ียงเบนมาตรฐานของประชากร สIวนเบย่ี งเบนมาตรฐานของกลมIุ ตัวอยาI ง

σ = % ∑( x- μ)2 s = % ∑(x- x̅ )2
N n-1

สตู รลัดในการคำนวณ

σ = % N ∑ x2- ( ∑ x )2 s = % n ∑ x2- ( ∑ x )2
N2 n(n-1)

โดยสรุปในการสรุปข@อมูลด@วยสถิติเชิงบรรยาย ในรายงานการวิจัยโดยทั่วไป นั้นสามารถสรุปข@อมูล
โดยจะต@องพิจารณาทั้งความเหมาะสมของลักษณะของข@อมูล เช7น ข@อมูลท่ีเปTนกลุ7ม (มาตรวัดนามบัญญัติหรือ
เรียงอันดับ) ควรใช@การวิเคราะหIความถ่ี ร@อยละ เปTนต@น สำหรับข@อมูลท่ีเปTนตัวเลข (มาตรวัดอันตรภาคหรือ
อัตราส7วน) ควรใช@ การวิเคราะหIค7าเฉลี่ย ส7วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน เปTนต@น ซึ่งสถิติในกล7ุมน้ีมีจุดประสงคIสำคัญ
เพ่ือใช@บรรยายลักษณะของประชากร หรือตัวอย7างท่ีศึกษา ในส7วนถัดไปนั้นเปTนการนำเสนอแนวคิดเก่ียวกับ
สถติ เิ ชงิ อา@ งอิง โดยมีรายละเอียดดงั น้ี

สถติ ิเชิงอาZ งองิ (Inferential statistics)
สถิติเชิงอ@างอิงเปTนสถิติท่ีมีจุดประสงคIในการบรรยายหรือสรุปผลคุณลักษณะของประชากร โดยใช@

ข@อมูลของกล7ุมตัวอย7างท่ีเก็บรวบรวมมา หรือผู@วิจัยใช@ข@อมูลเพียงบางส7วนของประชากรในการสรุปผล
เพราะฉะน้ันการสรุปผลมีความถูกต@อง แม7นยำเพียงใดจะอยู7บนพ้ืนฐานของการคัดเลือกตัวอย7าง (Sampling)
ว7ากล7ุมตัวอย7างน้ันเปTนตัวแทนที่ดีของประชากรหรือไม7 ซึ่งการเปTนตัวแทนที่ดีของประชากรนั้นต@องอาศัย
กระบวนการทางสถิติที่สำคัญ ประกอบด@วย การคำนวณขนาดกลุ7มตัวอย7าง (Sample size calculation)
เพื่อให@ได@ขนาดของกลุ7มตัวอย7างที่เหมาะสม และเทคนิคการส7ุมตัวอย7าง (Random sampling) ที่เปTนการ
กำหนดวิธีการเลือกหรือส7ุมตัวอย7างท่ีสามารถสะท@อนกลุ7มประชากรท้ังหมดได@ (สุชาดา บวรกิติวงศI, 2548) ใน
การวิเคราะหIสถิติเชิงอ@างอิงน้ี จะใช@ทฤษฎีความน7าจะเปTน (Probability theory) ในการประมาณ

วิจัยและพัฒนานวัตกรรมการเรียนรู@ 129

ค7าพารามิเตอรIหรือค7าสถิติของประชากรท่ีสนใจ ซึ่งสามารถประมาณค7าพารามิเตอรIได@ท้ังการประมาณค7าทาง
สถิติ (Statistical estimation) และการทดสอบสมมติฐานทางสถิติ (Statistical hypothesis testing) ซึ่งใน
บทนีจ้ ะม7งุ เน@นการทดสอบสมมตฐิ านทางสถิตเิ ปนT หลักเนื่องจากเปนT กระบวนการหลักในการวิเคราะหขI @อมูลวจิ ยั

หลักการทดสอบสมมติฐาน
คำถามงานวิจัยท่ีพบมากสำหรับการวิจัยและพัฒนานวัตกรรมการเรียนรู@ คือ นวัตกรรมท่ีพัฒนาขึ้นมา
น้ันสามารถช7วยเพิ่มผลสัมฤทธ์ิทางการเรียนของนักเรียนได@หรือไม7 หรือ นักเรียนท่ีได@รับรูปแบบการสอนแบบ
ใหม7นั้นมีทักษะการคิดสูงกว7านักเรียนที่เรียนด@วยวิธีปกติหรือไม7 เปTนต@น สมมติฐาน (Hypothesis) จึงเปTน
คำตอบที่ผ@ูวิจัยคาดคะเนคำตอบหรือคำตอบของการวิจัยตามหลักทฤษฎีหรือผลการวิจัยที่ผ7านมา เช7น
นวัตกรรมที่พัฒนาข้ึนมานั้นสามารถเพิ่มผลสัมฤทธ์ิทางการเรียนของนักเรียน เปTนต@น การทดสอบสมมติฐานจึง
เปTนกระบวนการตอบปPญหาวิจัยดังกล7าวอย7างเปTนระบบ สมมติฐานแบ7งออกเปTน 2 ประเภท ได@แก7 สมมติฐาน
การวิจัย (Research hypothesis) และ สมมติฐานทางสถิติ (Statistical hypothesis) โดย สมมติฐานการวิจัย
หมายถึง ข@อความในการคาดคะเนคำตอบของผลการวิจัย ในขณะที่สมมติฐานทางสถิติ หมายถึง ข@อความใน
การคาดคะเนคำตอบของค7าพารามิเตอรIของประชากรท่ีสามารถวิเคราะหIและสรุปผลได@กระบวนการทางสถิติ
โดยท่ัวไปการตัง้ สมมติฐานการวิจัย สมมติฐานทางสถติ ิจะมคี วามสอดคลอ@ งกับปPญหาวิจัย วตั ถุประสงคขI องการวิจยั
สมมติฐานทางสถิติ ประกอบด@วย 2 ส7วนคือ สมมติฐานหลัก (Null hypothesis: H0) หรือมีช่ืออ่ืน ๆ
ได@แก7 สมมติฐานศูนยI สมมติฐานว7าง และอีกส7วนคือสมมติฐานทางเลือก (Alternative hypothesis: Ha หรือ
H1) ในการทดสอบสมมติฐานทางสถิติจะทำการสรุปผลเพียงสมมติฐานใด สมมติฐานหน่ึงเพียงเท7าน้ัน
โดยทั่วไปสมมติฐานทางเลือกมักจะถูกกำหนดให@เปTนสมมติฐานท่ีนักวิจัยต@องการสรุปผล เน่ืองจากข@อสรุปจาก
สมมติฐานหลักน้ัน บ7งชี้ว7าตัวแปรไม7มีความสัมพันธIกันหรือ ไม7มีความแตกต7างของค7าพารามิเตอรI ในขณะท่ี
ข@อสรุปจากสมมติฐานทางเลือกมักบ7งชี้ว7าตัวแปรมีความสัมพันธIกัน หรือมีความแตกต7างกันของค7าพารามิเตอรI
โดยมีวธิ กี ารต้ังสมมตฐิ านทางสถติ ิตามลักษณะของคา7 พารามเิ ตอรทI ส่ี นใจดังนี้

ตารางที่ 7.9 ความสมั พนั ธขI องสมมติฐานการวิจัย สมมติฐานหลักและสมมตฐิ านทางเลอื ก

สมมตฐิ านการวจิ ัย สมมตฐิ านหลัก สมมติฐานทางเลอื ก

1. คIาเฉลี่ยผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน H0: µ = 50 H1: µ > 50
วิชาภาษาไทยของนักเรียนสูงกวIา
50 คะแนน

2. ความแปรปรวนของคะแนน H0: s2ชาย = s2หญงิ H1: s2ชาย ¹ s2หญงิ
วิชาสถิติของนักศึกษาชายและหญิง
แตกตาI งกนั

3. ความเครียดและสมาธิในการ H0: rความเครยี ด, สมาธิ = 0 H1: rความเครียด, สมาธิ < 0
เรียนมีความสัมพันธNทางลบ

130 วิจยั และพฒั นานวตั กรรมการเรยี นร@ู

จากตารางข@างต@นเปTนตัวอย7างการเชื่อมโยงระหว7างสมมติฐานการวิจัยและสมมติฐานทางสถิติ จาก
สถานการณIสามารถพิจารณาได@ว7าการต้ังสมมติฐานการวิจัยนั้นจะเปTนการใช@ข@อความบรรยายในการคาดคะเน
เกี่ยวกับผลการวิจัยในประเด็นท่ีต@องการศึกษา เช7น ในสถานการณIท่ี 1 นั้นผ@ูวิจัยทำการศึกษาตัวแปรผลสัมฤทธิ์
ทางการเรียนวิชาภาษาไทยและใช@ค7าเฉลี่ยในการสรุปผลการศึกษาดังกล7าว ในการทดสอบสมมติฐานทางสถิติ
นั้นจะแปลงสมมติฐานการวิจัยให@เปTนสมมติฐานทางสถิติที่มีองคIประกอบของ สมมติฐานหลักและสมมติฐาน
ทางเลือก สถิติท่ีต@องการสรุปผลคือค7าเฉลี่ยของประชากรโดยมีสัญลักษณI µ (มิว) หมายถึงค7าเฉลี่ยผลสัมฤทธิ์
ทางการเรียนวิชาภาษาไทย จึงมีการต้ังสมมติฐานทางสถิติโดยใช@ µ และเทียบค7าพารามิเตอรIดังกล7าวกับ
เกณฑI 50 คะแนนเนื่องจากสอดคล@องกับสมมติฐานการวิจัย เพราะฉะนั้นสมมติฐานหลักของสถานการณIดัง
กล7าวคือ H0: µ = 50 สำหรับสมมติฐานทางเลือกน้ันจะมีลักษณะของค7าพารามิเตอรIและการเปรียบเทียบค7า
เช7นเดียวกันกับสมมติฐานหลัก แต7จะต@องเปลี่ยนเคร่ืองหมายการเปรียบเทียบให@สอดคล@องกับสมมติฐานการ
วิจัย เช7น จากสถานการณIนี้พบว7ามีการเปรียบเทียบว7าสูงกว7า 50 คะแนน เพราะฉะน้ัน สัญลักษณIในสมมติฐาน
ทางเลือกจึงใช@เคร่ืองหมายมากกว7า เพราะฉะน้ันสมมติฐานทางเลือกเปTน H1: µ > 50 ซึ่งมีความสอดคล@องกับ
สมมตฐิ านการวจิ ัย

สำหรับสมมติฐานการวิจัยข@อท่ี 2 เปTนการเปรียบเทียบความแปรปรวนของคะแนนวิชาสถิติระหว7าง
เพศชายและเพศหญิง ความแปรปรวนของประชากรท่ีต@องการทราบใช@สัญลักษณI s2 (ซิกมากำลังสอง)
เพราะฉะน้ันการต้ังสมมติฐานทางสถิติจึงใช@สัญลักษณIดังกล7าวในการกำหนดสมมติฐาน และเน่ืองจากเปTนการ
เปรียบเทียบความแปรปรวนของกล7ุมเพศชายและกลุ7มเพศหญิง จึงมีการเปรียบเทียบค7าความแปรปรวนของ
ประชากรสองกล7ุม การต้ังสมมติฐานทางสถิติจึงเปTน H0: s2ชาย = s2หญิง และเม่ือพิจารณาจากสมมติฐานการ
วิจัยพบว7าการเปรียบเทียบระบุว7า ความแปรปรวนแตกต7างกัน เพราะฉะน้ันสัญลักษณIท่ีใช@ในสมมติฐาน
ทางเลอื กจึงใชเ@ คร่อื งหมายไม7เท7ากบั โดยมี สมมตฐิ านทางเลอื กคอื H1: s2ชาย ¹ s2หญิง

สำหรับสมมตติฐานการวิจัยข@อท่ี 3 เปTนการศึกษาความสัมพันธIระหว7างตัวแปรความเครียดและสมาธิ
ในการเรียน ความสัมพันธIระหว7างตัวแปรของประชากรใช@สัญลักษณI r (โร) ซึ่งเปTนสถิติท่ีใช@วัดความสัมพันธIเชิง
เส@นตรงระหว7างตัวแปรท่ีต@องการศึกษา เช7น ถ@าตัวแปรความเครียดและสมาธิมีความสัมพันธIทางลบ (ผกผันต7อ
กัน) แล@วน้ันนักเรียนมีความเครียดมากข้ึน สมาธิในการเรียนของนักเรียนจะลดลง เปTนต@น ค7าสัมประสิทธ์ิ
สหสัมพันธIน้ีเปTนสถิติที่ใช@วัดความสัมพันธIระหว7างตัวแปรท่ีมีค7าระหว7าง -1 ถึง 1 โดยท่ีค7า 0 หมายถึงว7าตัวแปร
ทั้งสองตัวน้ันไม7มีความสัมพันธIต7อกัน ค7าสัมประสิทธ์ิสหสัมพันธIเปTนลบหมายความว7าตัวแปรค7ูดังกล7าวนั้นมี
ความสัมพันธIเชิงผกผัน (คะแนนตัวหน่ึงเพ่ิมขึ้น คะแนนอีกตัวแปรจะลดลง) ค7าสัมประสิทธิ์สหสัมพันธIเปTนบวก
หมายความว7าตัวแปรค7ูดังกล7าวมีความสัมพันธIในทิศทางเดียวกัน (คะแนนตัวหน่ึงสูง คะแนนอีกตัวจะสูงตาม
ด@วย) และค7าสัมประสิทธ์ิสหสัมพันธIมีค7าเท7ากับศูนยI หมายความว7าตัวแปรทั้งคู7นั้นไม7มีความสัมพันธIต7อกัน
เพราะฉะนั้นการตั้งสมมติฐานทางสถิติของค7าสัมประสิทธ์ิสหสัมพันธIจึงตั้งเปรียบเทียบกับค7า 0 เน่ืองจากเปTน
การบ7งชี้ว7าตัวแปรน้ันไม7สัมพันธIกัน ซึ่งสอดคล@องกับสมมติฐานการวิจัยข@อท่ี 3 ที่ศึกษาความสัมพันธIระหว7าง
ความเครียดและสมาธิในการเรียน การตั้งสมมติฐานทางสถิติจึงเปTน H0: rความเครียด, สมาธิ = 0 และการ

วิจัยและพฒั นานวัตกรรมการเรียนรู@ 131

ตั้งสมมติฐานทางเลือกจะพิจารณาว7าสมมติฐานการวิจัยนั้นคาดว7าตัวแปรดังกล7าวน้ันมีความสัมพันธIกันใน
ทิศทางใด เช7น ความเครียดและสมาธิในการเรียนมีความสัมพันธIทางลบ เพราะฉะนั้นสมมติฐานทางเลือกจึงใช@
สัญลักษณนI @อยกว7า โดยมีสมมติฐานทางเลือกคอื H1: rความเครียด, สมาธิ < 0

โดยสรุป ในการทดสอบสมมติฐานทางสถิติ การต้ังสมมติฐานหลักจะใช@เคร่ืองหมายเท7ากับเสมอ ใน
ตำราสถิติโดยทั้งไปมีการตั้งสมมติฐานหลัก 2 รูปแบบ รูปแบบที่หน่ึงคือการเครื่องหมายเท7ากับ เพียงอย7างเดียว
ในสมมติฐานหลัก และรูปแบบท่ีสองคือการใช@เครื่องหมายเท7ากับ 3 รูปแบบ ประกอบด@วย 1) เครื่องหมาย
เท7ากับ (=) ซ่ึงใช@กับสมมติฐานทางเลือกแบบไม7เท7ากับ (¹) 2) เครื่องหมายน@อยกว7าและเท7ากับ (£) ซึ่งใช@คู7กับ
สมมติฐานทางเลือกแบบมากกว7า และ 3) เครื่องหมายมากกว7าและเท7ากับ (³) ซ่ึงใช@ค7ูกับสมมติฐานทางเลือก
แบบน@อยกว7า ซึ่งการตั้งสมมติฐานหลักโดยใช@ 3 เครื่องหมายนั้นจะมีความครอบคลุมกับสถานการณIการ
ทดสอบทางสถิติอย7างครบถ@วน สำหรับการตั้งสมมติฐานทางเลือกนั้นจะมีการตั้งสมมติฐาน 3 รูปแบบเช7นกัน
คือ เคร่ืองหมายไม7เท7ากับ (¹) เคร่ืองหมายมากกว7า (>) และเคร่ืองหมายน@อยกว7า (<) สำหรับการบทนี้ผ@ูเขียน
ใช@การต้ังสมมติฐานหลักในรูปแบบท่ีหน่ึงคือ ใช@เครื่องหมายเท7ากับเพียงอย7างเดียว เพ่ือง7ายต7อความเข@าใจและ
ต@องการให@ผู@อ7านสามารถคิดตามได@อย7างเปTนขั้นตอน ทั้งน้ีทิศทางการตั้งสมมติฐานทางเลือกมีรายละเอียดที่
สำคญั ตอ7 กระบวนการทดสอบสมมตฐิ านทางสถติ ิ โดยมรี ายละเอยี ดดังน้ี

การทดสอบมที ศิ ทาง การทดสอบไมIมีทิศทางหรอื การทดสอบมที ศิ ทาง
แบบนZอยกวIา การทดสอบแบบสองทาง แบบมากกวาI
ภาพที่ 7.2 ทิศทางการทดสอบสมมติฐาน

สมมติฐานแบบไมIมีทิศทาง (Non-directional alternative hypothesis) เปTนสมมติฐาน
ทางเลือกท่ีผ@ูวิจัยไม7ได@คาดคะเนว7า ค7าพารามิเตอรIจะเปTนไปในทิศทางใด ไม7เห็นถึงความมากกว7าหรือน@อยกว7า
ค7าท่ีกำหนด เช7น ในการต้ังสมมติฐานการวิจัยข@อท่ี 2 การต้ังสมมติฐานทางเลือกดังกล7าวจะใช@เครื่องหมายไม7
เท7ากับ ซึ่งเรียกว7าการทดสอบแบบสองทาง (Two-tailed test) การทดสอบแบบสองทางน้ีจะมีการกำหนด
พื้นที่วิกฤติ 2 ด@านและมีพื้นที่วิกฤติทั้งค7าบวกและค7าลบ ซึ่งพื้นนี้วิกฤติน้ีจะเปTนองคIประกอบท่ีสำคัญในการ
สรุปผลทางสถิติ ซ่งึ จะอธิบายในหวั ข@อการทดสอบสมมติฐานทางสถิติตอ7 ไป

สมมติฐานแบบมีทิศทาง (Directional alternative hypothesis) เปTนสมมติฐานทางเลือกที่
ผู@วิจัยคาดคะแนนว7า ค7าพารามิเตอรIจะมีทิศทางในการเปรียบเทียบ ประกอบด@วย มากกว7าและน@อยกว7า ซึ่งทำ
การเปรียบเทียบค7าพารามิเตอรIว7าสูงกว7าหรือต่ำกว7าค7าที่กำหนด โดยพิจารณาการเปรียบเทียบตามลักษณะ

132 วิจัยและพฒั นานวัตกรรมการเรียนรู@

ของสมมติฐานการวิจัย การตั้งสมมติฐานทางสถิติน้ันหากเปTนการเปรียบเทียบมากกว7าจะใช@สัญลักษณIมากกว7า
(>) ในสมมติฐานทางเลือกและทำให@มีพ้ืนท่ีวิกฤติเปTนค7าบวกและอย7ูด@านขวามือของการทดสอบ เช7น สมมติฐาน
การวิจัยข@อท่ี 1 ในขณะท่ีการเปรียบเทียบน@อยกว7าจะใช@ลักษณIน@อยกว7า (<) ในสมมติฐานทางเลือกและทำให@มี
พื้นที่วิกฤติเปTนค7าลบและอยู7ด@านซ@ายมือของการทดสอบ เช7น สมมติฐานการวิจัยข@อที่ 3 การทดสอบทั้ง
เคร่ืองหมายนอ@ ยกว7าและมากกว7าถือวา7 เปTนการทดสอบแบบทางเดยี ว (One-tailed test)

ความคลาดเคลอ่ื นในการทดสอบสมมติฐานทางสถิติ
ในการทดสอบสมมติฐานทางสถิติเพ่ือตอบวัตถุประสงคIการวิจัย การสรุปผลตามสมมติฐานหลัก หรือ
สรุปผลตามสมมติฐานทางเลือก (ปฏิเสธสมมติฐานหลัก: Reject null hypothesis) อาจจะเกิดความเคล่ือนใน
การทดสอบท่ีเกิดจากความคลาดเคลื่อนการเลือกตัวอยIาง (Sampling error) และทำใหข@ อ@ สรุปน้ันไม7ตรงกับ
ความเปTนจริง ซ่ึงความคลาดเคลื่อนดังกล7าวแบ7งเปTน 2 ชนิดคือ ความคลาดเคลื่อนประเภทท่ี 1 (Type 1
error) และความคลาดเคล่ือนประเภทท่ี 2 (Type 2 error) โดยมรี ายละเอียดแต7ละชนดิ ดงั นี้

ตารางท่ี 7.10 ความคลาดเคลอ่ื นในการทดสอบสมมตฐิ านทางสถิติ

การสรปุ ผลทางสถิติ สถานการณทN ่แี ทจZ ริง

H0 เปน‚ จริง H0 เป‚นเท็จ

สรุปผลตาม H0 ตดั สนิ ใจถกู ต@อง ความคลาดเคลอื่ นประเภทที่ 2
(ความจำเพาะ)
b

สรุปผลตาม H1 ความคลาดเคลื่อนประเภทที่ 1 ตดั สินใจถูกต@อง
(อำนาจการทดสอบ)
a

ความคลาดเคลื่อนประเภทท่ี 1 (Type 1 error: a) เปTนโอกาสที่ความคลาดเคล่ือนอาจเกิดข้ึนจาก
การที่ผ@ูวิจัยสรุปผลตามสมมติฐานทางเลือกหรือปฏิเสธสมมติฐานหลักที่ถูกต@อง (Reject true null
hypothesis) โดยใช@สัญลักษณI a (แอลฟา) แทนความคาดเคล่ือนประเภทท่ี 1 ในการทดสอบสมมติฐานทาง
สถิติมีโอกาสที่จะเกิดความผิดพลาดประเภทที่ 1 ข้ึนมาและผู@วิจัยจะต@องควบคุมให@เกินระดับนัยสำคัญทางสถิติ
ท่ีผู@วจิ ยั กำหนด

ความคลาดเคล่ือนประเภทท่ี 2 (Type 2 error: b) เปTนโอกาสที่ความคลาดเคลื่อนอาจเกิดขึ้นจาก
การท่ีผ@ูวิจัยสรุปผลตามสมมติฐานหลักที่ไม7ถูกต@อง (Retain false null hypothesis) โดยใช@สัญลักษณI b
(เบต@า) แทนความคลาดเคล่ือนประเภทท่ี 2 เพื่อความเข@าใจเก่ียวกับความคลาดเคลื่อนประเภทที่ 1 และ 2
มากขึ้น ผ@ูเขียนจะอธิบายเกี่ยวกับหลักการของสมมติฐานหลักและสมมติฐานทางเลือกโดยใช@ตัวอย7าง
สถานการณIเพื่อสร@างความเข@าใจและความสำคัญของความคลาดเคล่ือนประเภทที่ 1 ในการตัดสินทางสถิติใน
กระบวนการวิจัย โดยมีสถานการณIของการวิจัยดังน้ีผู@วิจัยต@องการทดสอบประสิทธิผลของนวัตกรรมทาง
การศึกษาในการเพิ่มผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของนักเรียนโดยใช@แบบแผนการทดลองท่ีมีการเก็บข@อมูลก7อนและ
หลงั และใชส@ ถติ ิทดสอบทแี บบไมอ7 สิ ระ (Dependent t-test)

วิจยั และพฒั นานวตั กรรมการเรียนรู@ 133

เพื่อให@ผ@ูอ7านเข@าใจเก่ียวกับความคลาดเคล่ือนในการทดสอบสมมติฐานทางสถิติอย7างชัดเจน ผู@เขียน
ขออธิบายโดยใช@สถานการณIการวิจัย โดยมีจุดประสงคIเพื่อศึกษาประสิทธิผลของนวัตกรรมทางการศึกษาเพื่อ
เพ่ิมผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของนักเรียน การพิจารณาว7านวัตกรรมทางการศึกษาที่พัฒนาข้ึนมาน้ันมี
ประสิทธิผลจริงนวัตกรรมทางการศึกษานั้นจะเพิ่มผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของนักเรียนได@ ทั้งน้ีจากการ
ออกแบบการวิจัยท่ีมีการเก็บข@อมูลก7อนใช@นวัตกรรมและหลังใช@นวัตกรรม (Pretest-posttest design) การ
เพ่ิมขึ้นของผลสัมฤทธ์ิทางการเรียนของนักเรียนภายหลังการใช@นวัตกรรมทางการศึกษาน้ันบ7งช้ีว7า นวัตกรรม
ทางการศึกษาสามารถช7วยพัฒนาผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของนักเรียนได@ หรือสรุปได@ว7านวัตกรรมน้ันมี
ประสิทธิผล ท้ังน้ีสถิติท่ีเหมาะสมกับการทดสอบสมมติฐานการวิจัยดังกล7าวคือสถิติทดสอบทีแบบไม7อิสระ
(Dependent t-test) ซง่ึ จะมกี ารกำหนดสมมตฐิ านสถติ ทิ ้ังสมมติฐานหลักและสมมติฐานทางเลือกดังน้ี

ตารางที่ 7.11 สมมตฐิ านทางสถติ ิ สมมตฐิ านหลัก สมมติฐานทางเลือกและคา7 พารามิเตอรI µ

สมมตฐิ านทางสถติ ิ ความหมาย

H0: µก7อน = µหลัง ค7าเฉลี่ยผลสัมฤทธ์ิทางการเรียนของนักเรียนก7อนใช@นวัตกรรมเท7ากับค7าเฉล่ีย
ผลสมั ฤทธิ์ทางการเรยี นหลงั ใชน@ วตั กรรม

H1: µกอ7 น < µหลัง ค7าเฉลี่ยผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของนักเรียนก7อนใช@นวัตกรรมน@อยกว7าค7าเฉลี่ย
ผลสัมฤทธ์ิทางการเรียนหลังใช@นวัตกรรม หรือสรุปได@ว7ามีการเพ่ิมขึ้นของ
ผลสัมฤทธิท์ างการเรียนของนกั เรยี น

µก7อน คา7 เฉลี่ยผลสมั ฤทธท์ิ างการเขยี นกอ7 นใช@นวตั กรรมของประชากร

µหลัง ค7าเฉลีย่ ผลสัมฤทธิท์ างการเขยี นหลังใช@นวัตกรรมของประชากร

จากสมมติฐานทางสถิติสามารถอธิบายได@ว7า สมมติฐานหลัก (H0: µก7อน = µหลัง) หมายถึงค7าเฉล่ีย
ผลสัมฤทธ์ิทางการเรียนของนักเรียนก7อนใช@นวัตกรรมเท7ากับค7าเฉลี่ยผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนหลังใช@นวัตกรรม
ซึ่งสามารถสรุปได@ว7า นวัตกรรมทางการศึกษาไม7สามารถเพ่ิมผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนได@ ในขณะท่ีสมมติฐาน

ทางเลือก (H1: µก7อน < µหลัง) จะหมายถึงค7าเฉล่ียผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของนักเรียนก7อนใช@นวัตกรรมน@อย
กว7าค7าเฉลี่ยผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนหลังใช@นวัตกรรม หรือสรุปได@ว7ามีการเพ่ิมข้ึนของผลสัมฤทธ์ิทางการเรียน
ของนักเรียนและอาจสรุปได@ว7า นวัตกรรมทางการศึกษาที่พัฒนาข้ึนมานั้นมีประสิทธิผลสามารถช7วยเพ่ิม
ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนได@จริง จากตัวอย7างข@างต@นนั้นสมมติฐานหลักที่เปTนจริงจึงหมายถึงการไม7มีประสิทธิผล
ของนวัตกรรม ในขณะท่ีสมมติฐานหลักท่ีเปTนเท็จและสรุปผลตามสมมติฐานทางเลือกน้ันหมายถึงการมี
ประสิทธิผลของนวัตกรรมทางการศึกษา และเมื่อเช่ือมโยงกับการสรุปผลทางสถิติและความคลาดเคล่ือนทาง
สถิตจิ งึ สามารถสรุปผลได@ดงั ตาราง

134 วิจัยและพัฒนานวัตกรรมการเรียนรู@

ตารางท่ี 7.12 การสรปุ ผลทางสถิติและสถานการณใI นการตัดสนิ ใจและความคลาดเคลอ่ื นในการสรปุ ผล

สถานการณNทแ่ี ทZจรงิ

การสรปุ ผลทางสถิติ H0: µกอ$ น = µหลัง H1: µก$อน < µหลัง
นวตั กรรมไมสI ามารถเพมิ่ นวัตกรรมสามารถเพิ่ม
ผลสัมฤทธท์ิ างการเรยี นไดZ ผลสมั ฤทธิ์ทางการเรยี นไดZ

สรปุ ผลตาม H0: µก$อน = µหลัง A: ตดั สินใจถูกต@องไม7ใช@นวตั กรรม Type 2 error (b)
นวัตกรรมไมIสามารถเพ่ิมผลสัมฤทธิ์ ที่ไมม7 ปี ระสทิ ธิผล B: ตัดสนิ ใจผดิ พลาดเนอ่ื งจากไม.ใชJ
ทางการเรยี นไดZ -> ไม7นำมาใช@
นวตั กรรมทม่ี ีประสทิ ธิผล

สรุปผลตาม H1: µกอ$ น < µหลงั Type 1 error (a) D: ตัดสินใจถูกตอ@ งใช@นวตั กรรมท่ี
นวัตกรรมสามารถเพิ่มผลสัมฤทธิ์ มปี ระสิทธผิ ล
ทางการเรียนไดZ -> นำมาใช@ C: ตดั สนิ ใจผิดพลาดเน่อื งจากใช@
นวตั กรรมท่ีไมม7 ีประสทิ ธิผล

จากตัวอย7างข@างต@นนั้น สถานการณIที่แท@จริงสามารถแบ7งได@สองเง่ือนไขคือ 1) สมมติฐานหลักท่ีเปTน
จริงซ่ึงความหมายว7านวัตกรรมไม7สามารถเพ่ิมผลสัมฤทธ์ิทางการเรียนได@หรือนวัตกรรมไม7มีประสิทธิผล และ 2)
สมมติฐานหลักท่ีเปTนเท็จซ่ึงหมายความว7านวัตกรรมสามารถเพิ่มผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนได@หรือนวัตกรรมมี
ประสิทธิผล เพราะฉะนั้นในการตัดสินใจทางสถิติท่ีถูกต@องจึงมีสองสถานการณIคือ ยอมรับสมมติฐานหลักที่เปTน
จริง (สถานการณI A: ตัดสินใจถูกต@องไม7ใช@นวัตกรรมท่ีไม7มีประสิทธิผล) และปฏิเสธสมมติฐานหลักท่ีเปTนเท็จ
(สถานการณI D: ตัดสินใจถกู ต@องใช@นวตั กรรมทมี่ ปี ระสทิ ธผิ ล)

จากนิยามความคลาดเคล่ือนประเภทท่ี 1 ซึ่งหมายถึงการปฏิเสธสมมติฐานหลักท่ีถูกต@อง (สรุปผลตาม
H1: µก$อน < µหลัง) หรือสามารถอธิบายได@ว7า ผู@วิจัยสรุปผลว7านวัตกรรมสามารถเพิ่มผลสัมฤทธ์ิทางการเรียนได@
ทั้งที่จริงแล@วไม7สามารถเพิ่มผลสัมฤทธ์ิทางการเรียนได@จริง การสรุปสมมติฐานทางสถิติดังกล7าวนั้นจึงเปTนการ
ตัดสินใจผิดพลาดเนื่องจากใช@นวัตกรรมที่ไม7มีประสิทธิผล (สถานการณI C) สำหรับความคลาดเคลื่อนประเภทท่ี
2 ซึ่งหมายความว7า การสรุปผลตามสมมติฐานหลักท่ีไม7ถูกต@อง (สรุปผลตาม H0: µก$อน = µหลัง) หรือสามารถ
อธิบายได@ว7า ผ@ูวิจัยสรุปผลว7านวัตกรรมไม7สามารถเพ่ิมผลสัมฤทธ์ิทางการเรียนได@ ทั้งที่จริงแล@วสามารถเพิ่ม
ผลสัมฤทธ์ิทางการเรียนไดจ@ ริง (สถานการณI B)

เมื่อเปรียบเทียบความคลาดเคล่ือนประเภทที่ 1 และประเภทที่ 2 แล@วในกระบวนการการวิจัยและนำ
ผลการวิจัยไปใช@มีผลกระทบที่มีความแตกต7างกัน กล7าวคือ ในกรณีท่ีผ@ูวิจัยสรุปผลผิดพลาดแบบความ
คลาดเคลื่อนประเภทที่ 1 หมายถึงการนำผลการวิจัยมาใช@ในสถานการณIจริง หรือการนำนวัตกรรมท่ีไม7มี
ประสิทธิผลมาใช@ในการจัดการเรียนการสอน นอกจากจะทำให@ไม7สามารถช7วยพัฒนาการเรียนรู@ของนักเรียนได@
แล@วยังเกิดความสูญเปล7าในการจัดการเรียนการสอนและเสียมูลค7าในการดำเนินงานพัฒนานวัตกรรมอีกด@วย
ในกรณีที่ผ@ูวิจัยสรุปผลผิดพลาดแบบความคลาดเคล่ือนในประเภทที่ 2 หมายถึงการไม7นำผลการวิจัยมาใช@ใน
สถานการณIจริง หรือการที่ไม7ใช@นวัตกรรมท่ีมีประสิทธิผลในการจัดการเรียนการสอน และพลาดโอกาสที่จะได@
นวัตกรรมช7วยทำให@นักเรียนเพิ่มผลสัมฤทธ์ิทางการเรียนที่มีประสิทธิภาพ จากตัวอย7างดังกล7าวจะสังเกตได@ว7า

วิจยั และพฒั นานวตั กรรมการเรียนร@ู 135

เม่ือผู@วิจัยตัดสินใจผิดพลาดแบบความคลาดเคลื่อนท่ี 1 จะส7งผลเสียในลักษณะของการสูญเสียทรัพยากร เวลา
และไม7ส7งผลดีต7อกลุ7มเปmาหมาย ในขณะที่การตัดสินผิดพลาดแบบความคลาดเคลื่อนท่ี 2 จะส7งผลเสียใน
ลักษณะของการเสียโอกาส เพราะฉะนั้นการตัดสินใจทางสถิติที่ผิดพลาดแบบความคลาดเคลื่อนประเภทที่ 1
จึงมีความสำคัญต7อกระบวนการวิจัย และควรมีการควบคุมให@เกิดความคลาดเคลื่อนประเภทที่ 1 ให@น@อยท่ีสุด
และเปนT องคIประกอบท่ีสำคญั ในการทดสอบสมมตฐิ านทางสถติ ิ

โดยปกติแล@วในการวิจัยทางพฤติกรรมศาสตรI สังคมศาสตรIมักจะควบคุมให@เกิดความคลาดเคลื่อน
ประเภทท่ี 1 ที่ระดับ .05 หรือ .01 หรือหมายความว7านักวิจัยสามารถยอมให@เกิดความคลาดเคลื่อนประเภทที่
1 ได@ 5% หรือ 1% ตามลำดับ ซ่ึงขึ้นอยู7กับความสำคัญของการทดสอบสมมติฐานวิจัยหากมีความสำคัญมาก
และต@องการความผิดพลาดในการตัดสินใจให@น@อยท่ีสุดจะกำหนดไว@ท่ีระดับ .01 แต7โดยท่ัวไปมักจะกำหนดไว@ท่ี
ระดับ .05 การควบคุมความคลาดเคลื่อนประเภทที่ 1 ของการทดสอบสมมติฐานทางสถิติดังกล7าวเปTนข้ันตอน
หน่ึงของกระบวนการทดสอบสมมติฐานทางสถิติ ซึ่งเรียกว7าการกำหนดระดับนัยสำคัญ (Level of
significance) ซ่ึงเปTนเกณฑIที่ผู@วิจัยใช@เพื่อใช@ตัดสินใจสรุปผลทางสถิติว7าจะสรุปผลตามสมมติฐานหลักหรือ
สมมตฐิ านทางเลือกและนำไปสรปุ ผลการวจิ ัยตอ7 ไป

ขนั้ ตอนการทดสอบสมมตฐิ านทางสถิติ
เพ่ือเปTนการทดสอบว7าค7าพารามิเตอรIท่ีศึกษามีค7าเปTนไปตามสมมติฐานที่ตั้งไว@หรือไม7 จะมีข้ันตอนใน
การทดสอบสมมติฐานทางสถติ ิ 5 ข้ันตอนดงั นี้ (อรณุ จริ วัฒนกI ุล, 2556)
1. กำหนดสมมติฐานหลักและสมมติฐานทางเลือก ในข้ันตอนดังกล7าวน้ัน ผ@ูวิจัยต@องมีความร@ูเกี่ยวกับ
วัตถุประสงคIของการวิจัย สมมติฐานการวิจัย การเลือกใช@สถิติท่ีเหมาะสมกับการวิจัยเพ่ือจะได@ต้ังสมมติฐานทาง
สถิติท่ีสอดคล@องกับจุดประสงคIของการวิจัย โดยมีหลักการตั้งสมมติฐานหลักและสมมติฐานทางเลือกตาม
รายละเอียดของหัวข@อหลักการทดสอบสมมตฐิ านข@างตน@
2. เลือกใช@สถิติที่ใช@ในการทดสอบสมมติฐานทางสถิติ ท้ังนี้ในกระบวนการทดสอบสมมติฐานทางสถิติ
น้ันผ@ูวิจัยจะต@องคำนึงถึง ทั้งความสอดคล@องกับสมมติฐานทางสถิติ ทั้งน้ีสถิติทดสอบน้ันมีหลายประเภท เช7น
การทดสอบซี (Z test) การทดสอบทีประเภทต7าง ๆ (t-tests) การทดสอบเอฟ (F-test) หรือการทดสอบไค
กำลังสอง (c2) เปนT ตน@
3. กำหนดระดับนัยสำคัญทางสถิติ (a) และพ้ืนที่วิกฤติ ทั้งน้ีระดับนัยสำคัญทางสถิติหมายถึงเกณฑIใน
การยอมรับความคลาดเคลื่อนประเภทท่ี 1 ท่ีผ@ูวิจัยยอมให@เกิดข้ึนได@ ซึ่งโดยทั่วไปมักจะกำหนดระดับนัยสำคัญที่
0.05 หรือ 0.01 และการกำหนดพ้ืนท่ีวิกฤติ ในการกำหนดพ้ืนท่ีวิกฤติน้ันจะต@องทราบถึงทิศทางในการทดสอบ
ค7าองศาอิสระที่คำนวณจากกล7ุมตัวอย7าง และต@องเป£ดตารางสถิติทดสอบเพ่ือกำหนดจุดวิกฤติ เช7น ตาราง
คะแนนซี (Z score table) ตารางการแจกแจงที (t-distribution table) ตารางแจกแจงเอฟ (F-distribution
table) หรือ ตารางการแจกไคกำลังสอง (c2-distribution table) โดยพื้นท่ีวิกฤตินั้นจะมีความสอดคล@องกับ
ทิศทางของสมมติฐานทางเลือก จุดวิกฤติน้ีจะแบ7งพื้นที่ในการตัดสินใจทางสถิติเปTน 2 ส7วนคือ นอกพ้ืนท่ีวิกฤติ
และพ้ืนท่วี กิ ฤติซง่ึ ใชใ@ นการสรุปผลทางสถติ ิ

136 วิจัยและพฒั นานวัตกรรมการเรียนร@ู

4. คำนวณค7าสถิติทดสอบและ/หรือคำนวณหาค7าพี (P-value) จากสถิติที่เลือกในขั้นตอนที่ 2 ผ@ูวิจัย
นำข@อมูลท่ีเก็บจากกลุ7มตัวอย7างมาคำนวณค7าสถิติที่ใช@ทดสอบหรือสามารถเรียกได@ว7าสถิติทดสอบที่คำนวณได@
เช7น ค7าทีคำนวณ ค7าเอฟคำนวณ เปTนต@น ทั้งนี้ค7าสถิติทดสอบบ7งชี้ว7าข@อมูลที่เก็บมาน้ันมีความแตกต7างจาก
สมมติฐานหลักมากน@อยเพียงใด ย่ิงสถิติทดสอบเปTนค7าบวกหรือลบมาก ๆ บ7งช้ีว7าข@อมูลที่ผ@ูวิจัยเก็บรวบรวมมา
นั้นแตกต7างจากสมมติฐานหลักมาก ในขณะที่พ้ืนท่ีวิกฤติจะเปTนเกณฑIที่ใช@ในการตัดสินใจว7าความแตกต7างที่
เกิดข้ึนระหว7างข@อมูลท่ีเก็บรวมรวมมากับสมมติฐานหลัก มีมากจนไม7สามารถจะสรุปผลตามสมมติฐานหลักได@ซึ่ง
เรยี กวา7 มีนยั สำคญั ทางสถิติ (Statistical significant)

ในการทดสอบสมมติฐานทางสถิติแบบดั้งเดิมน้ัน จะเปTนการคำนวณค7าสถิติท่ีสามารถคำนวณได@จาก
กลุ7มตัวอย7างกับพ้ืนท่ีวิกฤติ แต7ปPจจุบันเน่ืองจากมีการพัฒนาด@านโปรแกรมวิเคราะหIทางสถิติที่ช7วยหาค7าพี
(P-value) หรือค7านัยสำคัญที่คำนวณได@ ซ่ึงบ7งช้ีว7าจากข@อมูลท่ีเก็บมานั้นมีความน7าจะเปTนที่จะเกิดความ
คลาดเคล่ือนประเภทท่ี 1 เท7าใด โดยค7าพีน้ันมีชื่อเรียกว7า ระดับนัยสำคัญที่คำนวณไดZ (Observed
significant level) (ราชบณั ฑิตยสภา, 2561)

5. ตัดสินใจทางสถิติและสรุปผล การสรุปผลการทดสอบสมมติฐานทางสถิติสามารถทำได@ 2 รูปแบบ
รูปแบบท่ีหน่ึงคือการเปรียบเทียบค7าสถิติทดสอบท่ีคำนวณได@ ในการทดสอบสมมติฐานทางสถิติองคIประกอบ
ที่สำคัญคือ ค7าสถิติทดสอบท่ีคำนวณได@ และพื้นที่วิกฤติ ถ@าหากค7าสถิติทดสอบที่คำนวณได@นั้นตกนอกพ้ืนท่ี
วิกฤติจะสรุปผลตามสมมติฐานหลัก แต7ถ@าค7าสถิติทดสอบท่ีคำนวณได@นั้นตกในพื้นท่ีวิกฤติจะสรุปผลตาม
สมมติฐานทางเลือก เช7น ถ@าพื้นท่ีวิกฤติมีค7าเท7ากับ t > 1.833 และค7าสถิติทดสอบทีที่คำนวณได@มีค7าเท7ากับ
3.51 ผ@ูวิจัยจะสรุปผลตามสมมติฐานหลัก แต7ถ@าสถิติทดสอบทีท่ีคำนวณได@มีค7าเท7ากับ 0.82 จะสรุปผลตาม
สมมตฐิ านหลกั เปนT ต@น

ตารางท่ี 7.13 แนวทางการสรุปผลการทดสอบสมมตฐิ านทางสถิติดว@ ยวธิ ีการคำนวณและค7าพี

แนวทางการสรุปผล การสรปุ ผลดZวยวิธกี ารคำนวณ การสรุปผลดวZ ยคาI พี (P-value)

สรุปผลตามสมมตฐิ านหลกั H0 ค7าสถิติทดสอบที่คำนวณได@ตกนอก ค7าพมี ากกว7าระดบั นยั สำคญั
พื้นทวี่ ิกฤติ

สรุปผลตามสมมติฐานทางเลือก H1 ค7าสถิติทดสอบที่คำนวณได@ตกใน ค7าพนี อ@ ยกวา7 ระดบั นยั สำคญั
(การมนี ยั สำคญั ทางสถิติ) พน้ื ที่วิกฤติ

รูปแบบท่ี 2 การเปรียบเทียบกับค7าพีท่ีคำนวณได@กับค7าระดับนัยสำคัญ (a) ท่ีกำหนดไว@ หากค7าพีสูง
กว7าระดับนัยสำคัญจะสรุปผลตามสมมติฐานหลัก แต7ถ@าค7าพีน@อยกว7าหรือเท7ากับระดับนัยสำคัญจะสรุปผลตาม
สมมติฐานทางเลือก เช7น ผู@วิจัยกำหนดค7านัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .05 และค7าพีคำนวณมีค7าเท7ากับ 0.02 จะ
สรุปผลตามสมมติฐานทางเลือกหรือค7าพีคำนวณมีค7าเท7ากับ 0.68 จะสรุปผลตามสมมติฐานหลัก เปTนต@น ทั้งนี้
ค7าพีท่ีคำนวณจากโปรแกรมวิเคราะหIทางสถิติมักจะให@ค7าพีจากการทดสอบแบบสองทาง (Two-tailed test)
ในกรณีที่สมมติฐานทางสถิติเปTนแบบมีทิศทางน้ันจะต@องเอาค7าพีที่คำนวณได@มาหารสองก7อนเปรียบเทียบ ถึงจะ
มีความถูกต@อง เช7น หากเปTนการทดสอบแบบมีทิศทาง (One-tailed test) โดยกำหนดนัยสำคัญทางสถิติท่ี

วิจัยและพฒั นานวัตกรรมการเรยี นรู@ 137

ระดับ .05 และค7าพีคำนวณมีค7าเท7ากับ 0.09 จะต@องนำค7าพีดังกล7าวหารสองก7อนคือ 0.045 ซ่ึงจะทำให@มี
นัยสำคัญทางสถิติ เปTนต@น โดยสรุปการตัดสินใจทางสถิติทั้งสองรูปแบบนั้นให@ข@อสรุปท่ีเหมือนกันแต7การใช@ค7าพี
ที่ใช@การคำนวณด@วยคอมพิวเตอรIนั้นมีข้ันตอนที่ง7ายกว7า เนื่องจากมีการคำนวณค7าพีให@โดยอัตโนมัติจึงได@รับ
ความนยิ มในการใช@งานมากกว7าวธิ กี ารคำนวณปกติ

สถิติทดสอบท่ีใช@ในการวิจัยและพัฒนาการเรียนรู@โดยท่ัวไปมักจะใช@สถิติทดสอบ 3 ชนิด ประกอบด@วย
สถิติทดสอบทีแบบไม7อิสระ (Dependent t-test) ซ่ึงใช@กับการทดลองเชิงทดลองที่มีการวัดซ้ำ สถิติทดสอบที
แบบอิสระ (Independent t-test) และการวิเคราะหIสัมประสิทธิ์สหสัมพันธI (Correlation coefficient) ซึ่งมี
รายละเอียดในส7วนถดั ไป

สถติ ิทดสอบทแี บบไมอI สิ ระ (Dependent t-test)
สถิติทดสอบทีแบบไม7อิสระ เปTนสถิติท่ีใช@สำหรับการเปรียบเทียบค7าเฉล่ีย 2 ชุด จากกลุ7มตัวอย7างที่มี
ความสัมพันธIกัน ซึ่งตัวอย7างท่ีมีความสัมพันธIกัน มี 2 ลักษณะ ดังน้ี ลักษณะที่หน่ึงคือ ตัวอย7างที่ได@จากการวัด
ซ้ำ (Repeated measures) หมายถึงมีกลุ7มตัวอย7างเพียง 1 กล7ุมแต7ว7ามีการวัดซ้ำด@วยแบบวัดชนิดเดียวกัน
จำนวน 2 ครั้ง เช7น การทดลองที่มีการวัดก7อนการทดลองและหลังการทดลอง จากลักษณะดังกล7าวจะพบว7ามี
ค7าเฉล่ียจำนวน 2 ชุด คือ ค7าเฉลี่ยที่ได@จากการคำนวณจากก7อนการทดลองและ ค7าเฉล่ียที่คำนวณจากหลังการ
ทดลอง เปTนต@น ลักษณะที่สองคือ กล7ุมตัวอย7างที่มาจากการออกแบบการทดลองที่มีการจับค7ูตัวอย7าง
(Matched-subjects) ซ่ึงเปTนการออกแบบการทดลอง โดยแบ7งเปTนกลุ7มทดลองและกล7ุมควบคุม แต7การ
ควบคุมตัวแปรแทรกซ@อนให@กล7ุมทดลองและกลุ7มควบคุมมีลักษณะใกล@เคียงกัน เช7น ให@นักเรียนของกลุ7มทดลอง
และกล7ุมควบคุมมีเพศและสติปPญญาให@เหมือนกัน เพราะฉะน้ันกลุ7มตัวอย7างที่จะถูกจัดให@เข@ากลุ7มน้ัน จะต@องมี
การจับค7ูตามเพศ และสติปPญญา น้ันหมายความการที่จะได@ตัวอย7างให@เปTนกลุ7มทดลองและกลุ7มควบคุมนั้นไม7
เปนT อิสระ เนอ่ื งจากตอ@ งพจิ ารณาปPจจัยอน่ื ๆ ร7วมดว@ ยและเปTนทม่ี าของชอ่ื ของสถติ ิทดสอบทีแบบไมอ7 สิ ระ

สถานการณ3การวิจัย: ผู@วิจัยต@องการทดสอบประสิทธิผลของนวัตกรรมทางการศึกษาในการเพ่ิมผลสัมฤทธ์ิ
ทางการเรียนของนักเรียนไดJหรือไม. ทำการศึกษาโดยใชJนักเรียนจำนวน 10 คน โดยวัดผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนก.อน
การใชJนวัตกรรม และใหJนักเรียนเรียนดJวยนวัตกรรมทางการศึกษา ภายหลังการเรียนทำการวัดผลสัมฤทธ์ิทางการเรียน

โดยกำหนดนยั สำคัญทางสถติ ทิ ีร่ ะดับ 0.05 และมขี อJ มลู ดังน้ี

นกั ศึกษาคนท่ี 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

กHอนใชLนวัตกรรม 10 12 7 9 12 16 11 13 14 16

หลงั ใชนL วตั กรรม 15 16 13 16 14 19 13 14 16 16

.

ภาพที่ 7.3 ตัวอยา7 งสถานการณIวจิ ยั

โดยท่ัวไปการวิจัยส7วนมากมักไม7ทราบค7าความแปรปรวนของประชากร (s2) จึงทำให@กระบวนการวิจัย
ส7วนมากใช@สถิติทดสอบที จากลักษณะของข@อมูลพบได@ว7าตัวแปรผลสัมฤทธ์ิทางการเรียนถึงแม@ว7าจะมี 2 ตัวแปร

138 วจิ ยั และพัฒนานวัตกรรมการเรียนร@ู

(ชุด) ก็ตาม แต7ลักษณะของการได@ข@อมูลดังกล7าวน้ัน ถูกวัดจากกล7ุมตัวอย7างคนเดียวกัน เช7น คนที่ 1 มีคะแนน
ก7อนใช@นวัตกรรม 10 คะแนนและคะแนนหลังใช@นวัตกรรม 15 คะแนน ลักษณะของข@อมูลดังกล7าวไม7เปTนอิสระ
ของข@อมูลซึ่งเกิดขึ้นจากการเก็บข@อมูลจากกลุ7มตัวอย7างเดียวกัน ซึ่งในขั้นตอนการวิจัยข@อมูลก7อนใช@นวัตกรรม
และ หลังใช@นวัตกรรมนั้นจะถูกเก็บคนละช7วงระยะเวลา การใช@สถิติทดสอบทีแบบไม7อิสระนั้นจะต@องจับค7ู
ข@อมูลให@ตรงกันเพ่ือความถูกต@องในการวิเคราะหI เพราะฉะนั้นในทางปฏิบัติผ@ูวิจัยจะต@องมีรหัสหรือข@อมูลท่ีใช@
เช่ือมโยงชุดข@อมูลในการเก็บรวบรวมแต7ละคร้ัง จากลักษณะของกระบวนการจับคู7ของมูลสำหรับการวิเคราะหI
ดังกล7าวสถิติทดสอบทีแบบไม7อิสระจึงมีอีกชื่อว7าสถิติทดสอบทีแบบจับค7ูตัวอย7าง (Paired sample t-test) เพ่ือ
เปTนการปูพ้ืนฐานของการทดสอบสมมติฐานทางสถิติ และให@ผู@อ7านเข@าใจเก่ียวกับขั้นตอนการทดสอบสมมติฐาน
ทางสถิติอย7างชัดเจน ผู@เขียนจะนำเสนอข้ันตอนการทดสอบสมมติฐานทางสถิติทีแบบไม7อิสระทั้งรูปแบบการ
คำนวณและการใช@คา7 พีด@วยโปรแกรมคอมพวิ เตอรI ตามขั้นตอนโดยมรี ายละเอียดดังนี้

1. กำหนดสมมตฐิ านหลกั และสมมติฐานทางเลอื ก
การกำหนดสมมติฐานหลักและสมมติฐานทางเลือกผู@เขียนให@อธิบายอย7างละเอียดในตัวอย7างของความ
คลาดเคล่ือนในการทดสอบสมมติฐานทางสถติ ิ โดยมีการกำหนดสมมตฐิ านหลักและสมมตฐิ านทางเลอื กดงั น้ี
H0: µกอ$ น = µหลงั
H1: µกอ$ น < µหลงั

2. เลอื กใชZสถติ ทิ ี่ใชใZ นการทดสอบสมมติฐานทางสถติ ิ

t = ∑D โดยที่ t หมายถงึ สถติ ิทดสอบที
%n ∑ D2- ( ∑ D )2 D หมายถงึ ผลต7างระหวา7 งคะแนนในแต7ละคู7
n-1 n หมายถงึ จำนวนกลม7ุ ตวั อย7าง
df หมายถงึ คา7 องศาอสิ ระ (ใชใ@ นการเป£ดตาราง t)
df = n - 1

3. กำหนดนัยสำคญั ทางสถิติและพนื้ ท่วี ิกฤติ
กำหนดให@นัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .05 และเนื่องจากสถิติท่ีใช@ทดสอบสมมติฐานทางสถิติคือสถิติที
การกำหนดจุดวิกฤติและพื้นที่วิกฤตินั้นจะต@องใช@ตารางแจกแจงความถ่ีที (T-distribution table) ในการ
พิจารณาจุดวิกฤติ สำหรับการกำหนดพ้ืนที่วิกฤติพิจารณาจากระดับนัยสำคัญทางสถิติ ทิศทางของการทดสอบ
และค7าองศาอิสระ (Degree of freedom: df) ซึ่งคำนวณไดจ@ ากจำนวนของกลมุ7 ตวั อยา7 ง
เพื่อให@เข@าใจเก่ียวกับการกำหนดจุดวิกฤติและพื้นท่ีวิกฤติมากข้ึน ผู@วิจัยจึงสร@างตารางทีขึ้นใหม7โดยลด
ความซับซ@อนของตารางเพื่อให@ง7ายต7อความเข@าใจ รวมท้ังช7วยให@เข@าใจเกี่ยวกับการทดสอบสมมติฐานทางสถิติ
อย7างถูกต@อง จากตารางทีพบได@ว7าจะในส7วนของคอลัมนIหัวตารางน้ันจะเปTนการกำหนดเกี่ยวกับระดับ
นัยสำคัญทางสถิติโดยแบ7งเปTนท่ีระดับ .05 และ .01 และทิศทางในการทดสอบ สำหรับแถวจะเปTนค7าองศา
อิสระ สำหรบั ตวั เลขท่ีอยใ7ู นตารางหมายถงึ คา7 ของจดุ วกิ ฤติ