รายงานการพิจารณาศึกษา เรื่อง คุณูปการของสถาบันพระมหากษัตริย์ต่อการปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุขและฝ่ายนิติบัญญัติ

20 เลือกตั้งอีกครั้ง อยางไรก็ตาม รัฐธรรมนูญฉบับดังกลาวก็ตองถูกยกเลิกไปโดยการยึดอำนาจ โดยคณะรัฐประหาร11 18 แมจะมีรัฐธรรมนูญ พ.ศ. ๒๔๙๐ ฉบับใหม แตระบบรัฐสภายังคงเดิม กลาวคือ มีสภาผูแทนราษฎร สภาหนึ่ง และสภาที่คอยกลั่นกรองงานอีกสภาหนึ่ง แตใชชื่อวา “วุฒิสภา” และใหสมาชิกมาจากการแตงตั้ง สวนคุณสมบัติอำนาจหนาที่ วาระดำรงตำแหนงยังคงเดิม นับแตนั้นมาคำวา “วุฒิสภา” ก็ใชเรื่อยมาจนกระทั่งปจจุบัน สวนจำนวนและที่มา ของสมาชิกวุฒิสภานั้นไดเปลี่ยนแปลงไปตามยุคสมัย โดยเฉพาะที่มาของสมาชิกวุฒิสภานั้นมาจาก การแตงตั้ง ตั้งแต พ.ศ. ๒๔๙๐ เรื่อยมาจนกระทั่งถึงรัฐธรรมนูญ พ.ศ. ๒๕๔๐ จึงกำหนดใหมาจาก การเลือกตั้งทั้งหมด และรัฐธรรมนูญ พ.ศ. ๒๕๕๐ ไดเปลี่ยนใหมาจาก ๒ สวน คือ มาจากการเลือกตั้ง สวนหนึ่ง และมาจากการสรรหาอีกสวนหนึ่ง12 19 สวนรัฐธรรมนูญปจจุบันใหมาจากการเลือกโดยออม ๒.๒ หลักการปกครองดวยระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข สังคมทุกสังคมจะเจริญกาวหนาเปนปกแผนได ยอมตองมีระเบียบวินัยและผูนำของสังคมเปนหลัก ในการปกครอง ผูนำของสังคมระดับประเทศโดยเฉพาะระบอบประชาธิปไตยสวนใหญจะอยูในรูปแบบ ของประธานาธิบดีหรือพระมหากษัตริย สำหรับการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมี พระมหากษัตริยทรงเปนประมุขนั้น พระมหากษัตริยทรงอยูภายใตรัฐธรรมนูญ แตการใชพระราชอำนาจ ดานนิติบัญญัติ บริหาร และตุลาการ ทรงมิไดใชพระราชอำนาจเหลานั้นดวยพระองคเอง แตมีองคการ หรือหนวยงานที่รับผิดชอบตางกันไป พระราชอำนาจทั้งปวงไมวาจะเปนฐานะประมุขของรัฐ หรือในฐานะอื่นไดถูกกำหนดไวโดยชัดแจงในรัฐธรรมนูญ สรุปไดดังนี้ 18 พิพิธภัณฑรัฐสภาเลาเรื่องการเมืองการปกครองไทย, “รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย (ฉบับชั่วคราว) พุทธศักราช 2490,” สืบคนเมื่อวันที่ ๑๗ กรกฎาคม ๒๕๖๖, https://parliamentmuseum.go.th/constitution/constitution-4-2490.html. 19 สำนักประชาสัมพันธ, สำนักงานเลขาธิการวุฒิสภา, วุฒิสภาไทย, ๖ - ๘.

21 ๒.๒.๑ แนวคิดการปกครองระบอบประชาธิปไตย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พุทธศักราช ๒๕๕๔ ใหความหมายของคำวา “ประชาธิปไตย” วาเปน “ระบอบการปกครองที่ถือมติปวงชนเปนใหญ การถือเสียงขางมาก เปนใหญ”13 20 “ประชาธิปไตย” หมายถึง การปกครองที่เปนของประชาชน โดยประชาชน และเพื่อประชาชน ตลอดจนเปนหลักในการดำเนินชีวิตของคนในการอยูรวมกันโดยสันติ ภายใตความเชื่อที่วา คนเราเกิดมา เทาเทียมกัน คือ ไดรับการคุมครองจากรัฐตามกฎหมายและโอกาสที่จะไดรับการบริการตาง ๆ ในกฎหมายรัฐธรรมนูญประชาธิปไตย คือ การที่รัฐบาลเปนของประชาชน โดยประชาชนเพื่อประชาชน หรือประชาธิปไตย คือ สังคมที่ประชาชนมีเสรีภาพ เสมอภาค และภราดรภาพ14 21 “ประชาธิปไตย” มาจากคำวา “ประชา” และ “อธิปไตย” เมื่อรวมกันแลว หมายถึง “อำนาจของประชาชน” นั้นคือประชาชนเปนอำนาจของคนหมูมาก ดังคำกลาวของประธานาธิบดี สหรัฐอเมริกา อับราฮัม ลินคอลน ที่วา การปกครองในระบอบประชาธิปไตยเปนการปกครองของ ประชาชน โดยประชาชน และเพื่อประชาชน ดังนั้น จึงเกี่ยวของกับประชาชนในลักษณะตาง ๆ ดังนี้ ๒.๒.๑.๑ หลักการของประชาธิปไตยถือวาการปกครองเปนของประชาชน จึงถือวา ประชาชนเปนสวนหนึ่งของระบบและผูกพันตอระบอบการปกครอง และมีหนาที่ตองรักษาประชาธิปไตย ใหยืนยาว ๒.๒.๑.๒ เปดโอกาสใหประชาชนเขาไปมีสวนรวมในกระบวนการทางการเมือง การปกครองตามหลักการที่วาเปนการปกครองโดยประชาชน ๒.๒.๑.๓ ตามหลักเพื่อประชาชน จึงถือวาเปาหมายหรือนโยบายในการบริหารประเทศ จะตองมุงประโยชนแกคนสวนมาก ๒.๒.๑.๔ เสียงขางมากของประชาชน คือ หลักในการตัดสินปญหา และการปกครอง ประเทศ ๒.๒.๑.๕ ประชาชนมีความเทาเทียมกัน และมีสิทธิเสรีภาพทุกอยางตามกฎหมาย ๒.๒.๑.๖ รัฐบาลอยูภายใตการควบคุมของประชาชนทั้งในทางตรง ไดแก การลงประชามติ และทางออมโดยผานสภาผูแทนราษฎร 20 พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พุทธศักราช ๒๕๕๔, อางคำวา “ประชาธิปไตย,” สืบคนเมื่อวันที่ ๑๗ กรกฎาคม ๒๕๖๖, https://dictionary.orst.go.th/. 21 โอกาส เตพละกุล, “การปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข,” วิทยาลัยศาลรัฐธรรมนูญ, สืบคนเมื่อวันที่ ๒๐ มีนาคม ๒๕๖๖, https://www.constitutionalcourt.or.th/occ_web/ewt_dl_link.php?nid=1354.

22 จากแนวคิดขางตน สรุปไดวาการปกครองตามระบอบประชาธิปไตย หมายถึง การปกครอง ที่เปนของประชาชน ภายใตสิทธิเสรีภาพที่มีความเทาเทียมกันในการเขาไปมีสวนรวมในกระบวนการ ทางการเมืองและการปกครองที่มุงเนนประโยชนของประชาชนสวนมาก ประชาชนมีสิทธิในการควบคุม ฝายที่บริหารประเทศทั้งทางตรงและทางออม มีอิสระตามอำนาจที่มีซึ่งบัญญัติไวเปนกฎหมาย15 22 ๒.๒.๒ ประเภทของระบอบประชาธิปไตย รูปแบบของประชาธิปไตยแบงออกเปน ๓ ประเภท คือ ๒.๒.๒.๑ ประชาธิปไตยทางตรง เปนประชาธิปไตยที่ประชาชนผูเปนเจาของอำนาจอธิปไตย เปนผูใชอำนาจโดยตรงดวยตนเอง โดยการลงประชามติ หรือ Referendum ๒.๒.๒.๒ ประชาธิปไตยแบบมีตัวแทน เปนการมอบอำนาจของประชาชนใหกับตัวแทน ดวยการเลือกตัวแทน ซึ่งเปนการมอบอำนาจลวงหนาแกผูแทนใหไปปฏิบัติหนาที่แทนในนาม ของประชาชน ๒.๒.๒.๓ ประชาธิปไตยแบบกึ่งตรง เปนการผสมผสานแนวคิดของทั้ง ๒ แบบขางตน โดยเปดโอกาสใหประชาชนทำการเลือกตัวแทนเขามาทำหนาที่แทนประชาชน แตในขณะเดียวกัน ก็ใหสิทธิประชาชนแทรกแซงในขบวนการทางการเมืองได เชน การปลดผูแทนกอนหมดวาระ (Recall) ใหประชาชนรวมกันเสนอรางกฎหมายเองได (Initiative) ใหประชาชนยับยั้งรางกฎหมายได (Veto) และใหประชาชนรวมกันลงประชามติในเรื่องตาง ๆ ที่สำคัญได (Referendum) 23 ๒.๒.๓ ระบอบประชาธิปไตย สามารถแบงออกไดเปน ๒ ประเภท คือ ๒.๒.๓.๑ ระบอบประชาธิปไตยโดยตรง (Direct Democracy) ซึ่งการปกครองอยูในอำนาจ ของพลเมืองสวนใหญโดยแทจริง หลักการบริหารและสถาบันการเมืองขึ้นอยูกับการแสดงออก ของพลเมืองเกี่ยวกับความรูสึกและความตองการของตนเอง พลเมืองทุกคนมีความเสมอภาคมีโอกาส เขาไปมีสวนรวมในการตัดสินใจของสภาประชาชน รวมทั้งมีอำนาจในการควบคุมสภาบริหารผาน สภาประชาชน ๒.๒.๓.๒ ประชาธิปไตยโดยตัวแทน (Representative Democracy) ซึ่งเปนระบอบ ประชาธิปไตยในปจจุบัน หมายถึง ระบอบการปกครองที่ประชาชนมิไดเขามามีสวนรวมในการตัดสินใจ เกี่ยวกับการปกครองดวยตัวเองโดยตรง แตประชาชนเปนผูเลือกตั้งตัวแทนใหทำหนาที่ตัดสินใจ การปกครองแทนตน ซึ่งอริสโตเติลกลาววา เปนระบอบการปกครองโดยคนสวนนอยภายใตการควบคุม ของคนสวนใหญ ซึ่งสาระสำคัญของการนี้มิใชการปกครองสวนนอย แตอยูที่การควบคุมของคนสวนใหญ 22 เรื่องเดียวกัน, ๑ - ๒. 23 เรื่องเดียวกัน, ๒.

23 ซึ่งคนสวนใหญจะตองสามารถผลักดันความตองการของตนผานกระบวนการทางการเมือง ประชาชน จะมีอำนาจในการควบคุมผูนำของตนโดยผานการเลือกตั้ง (Elections) และหากผูปกครองไมสามารถ สนองตอบความตองการของประชาชน ประชาชนมีสิทธิที่จะถอดถอนผูปกครองได17 24 ๒.๒.๔ ลักษณะสําคัญของการปกครองของระบอบประชาธิปไตย การปกครองระบอบประชาธิปไตยมีลักษณะที่สำคัญ คือ ๒.๒.๔.๑ ประชาชนเปนเจาของอำนาจในการปกครอง ๒.๒.๔.๒ ประชาชนมีสวนรวมในการปกครองโดยตรงหรือโดยออม เชน การลงสมัคร รับเลือกตั้ง การใชสิทธิเลือกตั้ง ๒.๒.๔.๓ เปนการปกครองที่มุงหวังใหประชาชนสวนใหญไดรับประโยชน ๒.๒.๔.๔ ยึดถือเสียงขางมากเปนหลักในการปกครองและเคารพในสิทธิของฝายขางนอย ๒.๒.๔.๕ ประชาชนมีความเสมอภาคกันตามกฎหมาย (กฎหมายใหการคุมครองทุกคนเทากัน) และมีสิทธิเสรีภาพตามที่กฎหมายกำหนด ๒.๒.๔.๖ ประชาชนมีอำนาจในการควบคุมรัฐบาลทั้งโดยตรงและโดยออม เชน การเรียกรองใหสมาชิกสภาผูแทนราษฎร ในเขตเลือกตั้งของตนตั้งกระทูถามรัฐบาลในเรื่อง ที่เกี่ยวกับปญหาความเดือดรอนของตน18 25 ๒.๒.๕ หลักการพื้นฐานของประชาธิปไตย การปกครองระบอบประชาธิปไตยเปนการปกครองที่ยึดมั่นหลักการขั้นพื้นฐาน ดังนี้ ๒.๒.๕.๑ การยอมรับวาคนทุกคนมีสติปญญา มีเหตุผล ๒.๒.๕.๒ ยอมรับวาทุกคนมีอิสระและเสรีภาพ ๒.๒.๕.๓ การยอมรับวาทุกคนมีความเทาเทียมกัน ๒.๒.๕.๔ อำนาจสูงสุดในการปกครองประชาชนเปนของประชาชน ๒.๒.๕.๕ อำนาจปกครองของรัฐบาลเกิดขึ้นจากความยินยอมของประชาชนผูถูกปกครอง โดยวิธีการแสดงความยินยอมตาง ๆ ที่สำคัญ คือ การใชสิทธิเลือกตั้ง ๒.๒.๕.๖ ประชาชนมีสิทธิในการคัดคานหรือเปลี่ยนแปลงรัฐบาลตามวิธีการที่กฎหมายกำหนด หากวารัฐบาลไมสามารถตอบสนองความตองการของประชาชนได19 26 24 เรื่องเดียวกัน. 25 เรื่องเดียวกัน, ๓. 26 เรื่องเดียวกัน.

24 ๒.๒.๖ หลักการของระบอบประชาธิปไตย ปรัชญาของระบอบประชาธิปไตย ทำใหการปกครองระบอบประชาธิปไตยเปนระบอบ การปกครองของประชาชน โดยประชาชน และเพื่อประชาชน ซึ่งมีหลักการดังนี้ ๒.๒.๖.๑ หลักอำนาจอธิปไตยของปวงชน (Popular Sovereignty) โดยใชอำนาจกำหนด ตัวผูปกครองโดยผานกระบวนการเลือกตั้ง รวมถึงอำนาจในการถอดถอนตัวผูปกครอง ๒.๒.๖.๒ หลักเสรีภาพ (Liberty) ไดแก การเลือกตั้งถอดถอนผูปกครองหรือผูนำ ทางการเมือง การเขารวมเปนสมาชิกกลุม การวิพากษวิจารณทางการเมืองทั้งดวยการพูด การเขียน การเผยแพรผานสื่อตาง ๆ ซึ่งเปนกลไกสำคัญที่จะควบคุม กำกับ และตรวจสอบผูปกครอง การชุมนุมและเคลื่อนไหวทางการเมือง ทั้งในการสงเสริมสนับสนุน และคัดคานนโยบายและการกระทำ ของผูปกครอง ๒.๒.๖.๓ หลักการเสมอภาค (Equality) ในระบอบประชาธิปไตยเปนหลักควบคูกับเสรีภาพ ซึ่งประชาชนจะไดรับโอกาสที่เสมอภาคกันและทัดเทียมกัน ทั้งในทางการเมือง เศรษฐกิจ และสังคม ๒.๒.๖.๔ หลักกฎหมาย (Rule of Law) ในระบอบประชาธิปไตยตองมีที่มาอันชอบธรรม คือ อำนาจมาจากอธิปไตยของปวงชน ใชบังคับประชาชนอยางเสมอภาคเทาเทียมกันโดยไมเลือกปฏิบัติ และตองใหความคุมครองภายใตกระบวนการยุติธรรมแกประชาชนอยางเสมอภาคเทาเทียมกัน ๒.๒.๖.๕ หลักเสียงขางมาก (Majority Rule) ในระบอบประชาธิปไตยเปนการสะทอน ถึงความตองการของคนสวนใหญ แตจะตองใหความเคารพและคุมครองเสียงขางนอยดวย เพราะฝายเสียงขางนอยจะทำหนาที่และมีสิทธิในการแสดงความคิดเห็น เพื่อเปนการควบคุมกำกับ และตรวจสอบเจตนารมณในการตัดสินใจของฝายเสียงขางมากวา เปนไปเพื่อประโยชนของประชาชน อยางแทจริงหรือไม ถาเสียงขางมากลงมติตัดสินใจขัดตอประโยชนของประชาชน ประชาชนมีสิทธิ ที่จะปฏิเสธมติการตัดสินใจของเสียงขางมากนั้นได20 27 ๒.๒.๗ ประโยชนของระบอบประชาธิปไตย ระบอบประชาธิปไตยมีประโยชน ดังนี้ ๒.๒.๗.๑ ปองกันการใชอำนาจไมชอบธรรมของเจาหนาที่และการปกครองที่ไมถูกตอง ๒.๒.๗.๒ ใชเปนกระบวนการอันชอบธรรมตามกฎหมาย เพื่อปองกันสิทธิและผลประโยชน ของชนหมูนอย ๒.๒.๗.๓ ประชาชนมีโอกาสที่จะแสดงความคิดเห็นเพื่อชักจูงใหเปนไปตามความตองการ ของตนโดยการถกเถียงกันอยางสันติในทางการเมือง 27 เรื่องเดียวกัน, ๓ - ๔.

25 ดังนั้น การปกครองระบอบประชาธิปไตย เปนการปกครองในรูปแบบประชาธิปไตย แบบมีสวนรวม ซึ่งประกอบไปดวยระบอบการปกครอง ๒ รูปแบบ คือ ประชาธิปไตยโดยตัวแทน และประชาธิปไตยแบบกึ่งทางตรงที่เนนไปทางดานการมีสวนรวมของประชาชนเปนสำคัญ ซึ่งอำนาจ อธิปไตยเปนของประชาชนภายใตสิทธิ เสรีภาพ ความเทาเทียมกันอยางเสมอภาคไมมีการแบงฐานะ ในการเขามามีสวนรวมในการแสดงเจตนารมณ และยังสามารถควบคุมตรวจสอบฝายบริหาร โดยใชกระบวนการที่ชอบธรรมตามกฎหมาย เพื่อปองกันไมใหฝายบริหารใชอำนาจในทางที่ไมชอบธรรม ทั้งนี้การที่ประชาชนจะเขามามีสวนรวมในการปกครอง ยอมขึ้นอยูกับวัฒนธรรมทางการเมืองของบุคคล ในแตละสังคม ซึ่งเปนกระบวนการทางสังคมการเมือง และเปนกลไกสำคัญที่มีผลตอความคิด และการแสดงออกทางพฤติกรรม อันจะนำไปสูระดับการเมืองการมีสวนรวมของประชาชนในระบอบ การปกครองแบบประชาธิปไตย21 28 ๒.๒.๘ การปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุขของประเทศไทย การปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข หมายถึง “ระบอบการปกครองที่ประชาชนเปนเจาของอำนาจสูงสุดในการปกครอง และสามารถใชอำนาจนั้นได ทั้งทางตรงและทางออม โดยมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุขของรัฐภายใตรัฐธรรมนูญ” จากความหมายนี้ระบอบการปกครองดังกลาวมีองคประกอบสำคัญ 3 ประการ คือ (๑) อำนาจ การปกครองของประชาชน (๒) การใชอำนาจของประชาชน และ (๓) บทบาทและสถานะของ พระมหากษัตริยในฐานะที่ทรงเปนประมุขของรัฐภายใตรัฐธรรมนูญ ดังนี้ ๒.๒.๘.๑ อำนาจการปกครองของประชาชน หลักการสำคัญของการปกครองระบอบประชาธิปไตยถือวา อำนาจสูงสุดในการ ปกครองประเทศ หรือที่เรียกวา “อำนาจอธิปไตย” นั้น เปนของประชาชนทุกคนรวมกัน และในการ ใชอำนาจอธิปไตยนั้น สามารถแบงเปน 3 ฝาย คือ ฝายนิติบัญญัติคือ รัฐสภามีอำนาจหนาที่ในการ ออกกฎหมาย พิจารณางบประมาณ และตรวจสอบการทำงานของรัฐบาล ฝายบริหาร คือ รัฐบาล มีหนาที่ในการนำกฎหมายมาบังคับใช และออกกฎหมายบางสวน ตลอดจนปองกันประเทศ ดูแลกิจการ ระหวางประเทศ ระบบเศรษฐกิจ และการจัดบริการสาธารณะ และฝายตุลาการ คือ ศาล มีหนาที่ ตีความตามตัวบทกฎหมาย และรัฐธรรมนูญ รวมทั้งตัดสินพิพากษาคดีความตาง ๆ 28 เรื่องเดียวกัน, ๔.

26 ๒.๒.๘.๒ การใชอำนาจของประชาชน ประชาชนผูเปนเจาของอำนาจการปกครองสามารถใชอำนาจนั้นไดทั้งทางตรง และทางออม ในทางตรง ประชาชนสามารถใชสิทธิในการไดรับบริการและการปกปองคุมครองจากรัฐ มีเสรีภาพในการแสดงออกและเรียกรองสิทธิที่ตนและชุมชนพึงมีพึงไดในเรื่องตาง ๆ ประชาชนสามารถ เขาไปมีสวนรวมในกระบวนการนิติบัญญัติ และกระบวนการตัดสินใจนโยบายไดดวยตนเอง ผานชองทางตาง ๆ เชน การเขาชื่อเสนอกฎหมาย การมีสวนรวมในกระบวนการนโยบายสาธารณะ และการจัดทำงบประมาณ การออกเสียงประชามติ เปนตน สวนทางออม คือ การใชอำนาจ ผานการเลือกตั้งผูแทนเพื่อทำหนาที่ในฝายนิติบัญญัติ และฝายบริหารทั้งในระดับชาติและระดับทองถิ่น ๒.๒.๘.๓ บทบาทและสถานะของพระมหากษัตริยในฐานะที่ทรงเปนประมุขของรัฐ ภายใตรัฐธรรมนูญ ประเทศไทยมีการเปลี่ยนแปลงการปกครองเปนระบอบประชาธิปไตยอันมี พระมหากษัตริยทรงเปนประมุขมาตั้งแต พ.ศ. 2475 รัฐธรรมนูญฉบับถาวรของไทยทุกฉบับไดมีการ ระบุถึงพระราชอำนาจตามรัฐธรรมนูญของพระมหากษัตริยไว ไดแก ทรงเปนประมุขของรัฐ เปนที่เคารพ สักการะผูใดจะละเมิดมิได ทรงเปนพุทธมามกะและอัครศาสนูปถัมภก ทรงเปนจอมทัพไทย และพระราชอำนาจเฉพาะ ไดแก การสถาปนาฐานันดรศักดิ์และพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ การแตงตั้งและถอดถอนขาราชการในพระองค การแตงตั้งผูสำเร็จราชการแทนพระองค การสืบราชสันตติวงศ การแตงตั้งองคมนตรี และการพระราชทานอภัยโทษ และทรงมีพระราชอำนาจ ในสวนที่เกี่ยวของกับฝายนิติบัญญัติ ฝายบริหาร และฝายตุลาการ นอกจากนี้ ยังทรงเปนตนแบบ ทางวัฒนธรรม ศิลปะ และประเพณีของประเทศไทย ทรงเปนแบบอยางที่เปนรูปธรรมที่สุดของความเปนไทย ทรงเปนตนคิด และเปนแบบอยางของการดำเนินชีวิตตามหลักเศรษฐกิจพอเพียง และยังทรงดำรง พระราชสถานะเหนือการเมือง อันทำใหพระองคทรงดำเนินพระราชสถานะเปนศูนยรวมจิตใจของคน ในชาติ22 29 อีกทั้งอำนาจการปกครองภายใต“ระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปน ประมุข” ตามรัฐธรรมนูญฉบับปจจุบันของประเทศไทย จึงหมายถึง ระบอบประชาธิปไตยที่มี องคประกอบสำคัญ 3 ประการ คือ ประชาชน พระมหากษัตริย และองคกรทางการเมือง โดยมีความ ยืดโยงดวยกันวาประชาชนเปนเจาของอำนาจอธิปไตย พระมหากษัตริยทรงเปนผูใชอำนาจนั้นในฐานะ ประมุขแหงรัฐผานองคกรทางการเมือง โดยการใชอำนาจนิติบัญญัติผานทางรัฐสภา อำนาจบริหาร 29 สถาบันพระปกเกลา, ความรูเบื้องตนการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข, พิมพครั้งที่ 2, (กรุงเทพฯ: บริษัท เอ.พี. กราฟค ดีไซนและการพิมพ จำกัด ๑/๘ หมู ๔ ตำบลบางขนุน อำเภอบางกรวย จังหวัดนนทบุรี ๑๑๑๓๐, ๒๕๖๕), ๗ - ๙.

27 ผานทางคณะรัฐมนตรี และอำนาจตุลาการผานทางศาล ตามบทบัญญัติแหงรัฐธรรมนูญ หรือกลาวอีก นัยหนึ่ง คือ พระมหากษัตริยไมไดทรงเปนผูใชอำนาจดังกลาวโดยตรง แตเปนการใชในนามประชาชน ในฐานะองคพระประมุขและใชผานองคกรตาง ๆ ในรูปแบบของการลงพระปรมาภิไธย โดยมีผูลงนาม รับสนองพระบรมราชโองการ ซึ่งจะสอดคลองกับความในมาตรา 182 ของรัฐธรรมนูญฉบับปจจุบัน ที่บัญญัติวา บทกฎหมาย พระราชหัตถเลขา และพระบรมราชโองการอันเกี่ยวกับราชการแผนดินตองมี รัฐมนตรีลงนามรับสนองพระบรมราชโองการ เวนแตที่มีบัญญัติไวเปนอยางอื่นในรัฐธรรมนูญ หรืออาจมีการใชพระราชอำนาจอยางอื่นตามที่รัฐธรรมนูญกำหนด เชน พระราชอำนาจยับยั้ง รางกฎหมาย เปนตน ดังนั้น สรุปไดวา การจัดวางความสัมพันธระหวางประชาชน พระมหากษัตริย และ องคกรทางการเมืองภายใตรัฐธรรมนูญของประเทศไทย แสดงใหเห็นไดอยางชัดเจนวาการปกครอง ในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุขของไทยนั้นมีการจัดวางโครงสราง ทางการเมืองที่สอดคลองกับระบอบประชาธิปไตยระบบรัฐสภา23 30 ประชาธิปไตยระบบรัฐสภา คือ รูปแบบการปกครองระบอบประชาธิปไตยที่รัฐบาล ไดรับการเลือกจากความเห็นชอบของรัฐสภาเพื่อทำหนาที่ในฝายบริหาร โดยประมุขแหงรัฐอาจเปน พระมหากษัตริย หรือประธานาธิบดีก็ได แตหัวหนาฝายบริหาร คือ นายกรัฐมนตรีทั้งนี้ ประเทศที่ใช การปกครองระบอบประชาธิปไตยระบบรัฐสภาที่มีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุขมักมีพัฒนาการ มาจากประเทศที่เคยปกครองดวยระบอบกษัตริยมากอน และมีการเปลี่ยนแปลงการปกครองไปสูระบอบ ประชาธิปไตยในเวลาตอมา โดยเมื่อมีการเปลี่ยนแปลงรูปแบบการปกครองใหเปนระบอบประชาธิปไตย ขึ้นมาแลว พระมหากษัตริยดำรงพระราชสถานะประมุขแหงรัฐ นอกจากนี้ สหราชอาณาจักรถือเปน ประเทศแมแบบของระบอบประชาธิปไตยระบบรัฐสภา และเปนตัวอยางของประเทศที่ใชการปกครอง ระบอบประชาธิปไตยระบบรัฐสภาที่มีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข24 31 สถานะของพระมหากษัตริย และบทบาทของพระมหากษัตริยในบริบทสังคมไทย การพิจารณาถึงสถานะและบทบาทของพระมหากษัตริยในสังคมไทยนั้น จะพิจารณาเฉพาะบทบัญญัติ ในรัฐธรรมนูญแตเพียงอยางเดียวไมไดหากแตจะตองพิจารณาขอเท็จจริง วัฒนธรรม และประเพณี ของสังคมไทยประกอบดวย โดย Walter Bagehot นักวิชาการคนหนึ่งไดเคยกลาวถึงสิทธิของ พระมหากษัตริยในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุขวา ทรงมีสิทธิที่สำคัญ 3 ประการ คือ 30 เรื่องเดียวกัน, ๑๕ - ๑๗. 31 เรื่องเดียวกัน, ๑๖ - ๑๗.

28 1) สิทธิที่จะไดรับการปรึกษา (The right to be consulted) ซึ่งหมายถึง สิทธิที่จะทรง รับคำปรึกษาหารือ 2) สิทธิที่จะใหกำลังใจ (The right to encourage) ซึ่งหมายถึง สิทธิในการสงเสริม นโยบายหรือกิจการของรัฐบาลที่เปนประโยชนแกประเทศชาติ 3) สิทธิที่จะตักเตือน (The right to warn) ซึ่งหมายถึง สิทธิในการตักเตือนรัฐบาลถึงขอดี ขอเสีย เนื่องจากพระมหากษัตริยนั้นเปนผูที่ทรงครองราชยมายาวนาน ยอมเห็นเหตุการณตาง ๆ ในบานเมืองตลอดรัชสมัยของพระองค จึงทรงเปนเสมือนแหลงสะสมประสบการณของบานเมือง มากที่สุด จึงเห็นไดวา ในสวนของสิทธิที่จะไดรับการปรึกษานั้น มีบัญญัติไวอยูในรัฐธรรมนูญ แหงราชอาณาจักรไทยฉบับปจจุบัน ไมวาจะเปนเรื่องการกำหนดพระราชอำนาจในการแตงตั้งองคมนตรี ซึ่งเปรียบเสมือนผูใหคำปรึกษาแกพระมหากษัตริย เปนตน สวนสิทธิที่จะใหกำลังใจ และสิทธิที่จะ ตักเตือนนั้น แมจะไมไดบัญญัติไวในรัฐธรรมนูญ แตเราก็จะพบเห็นไดบอยครั้งที่พระมหากษัตริยไดทรง ใหกำลังใจ ทรงตักเตือน หรือทรงใหขอคิดเห็นหรือคำแนะนำเพื่อเปนแนวทางในการแกไขปญหา ของประเทศ ดังนั้น ถาหากพิจารณาบริบททางสังคมไทยแลว เราจะเห็นไดวาที่ผานมา พระมหากษัตริย ทรงมีสถานะและบทบาทนอกเหนือจากที่รัฐธรรมนูญบัญญัติไวเปนลายลักษณอักษร คือ ๑) ทรงเปนศูนยรวมจิตใจของคนในชาติซึ่งนอกจากจะทรงเปนประมุขของประเทศ อันเปรียบเสมือนสัญลักษณที่แสดงถึงความเปนอันหนึ่งอันเดียว (Unity) ของประเทศไทยแลว ก็ยังทรงเปนศูนยรวมจิตใจของคนในชาติดวย แมวาจะไมไดทรงเปนผูดำเนินการบริหารราชการแผนดิน แตทุกครั้งที่ประเทศไทยเกิดวิกฤตทางการเมืองอันเนื่องมาจากปญหาความขัดแยง ความเห็นตาง หรือปญหาในการบริหารราชการแผนดิน ก็จะทรงเปนผูนําในการแกไขปญหาวิกฤตเพื่อใหเกิดความสงบ เรียบรอย โดยปราศจากการใชความรุนแรง หรือเพื่อใหยุติการใชความรุนแรงไดทุกครั้ง ๒) ทรงเปนผูริเริ่มในการแกไขปญหาความเดือดรอนของประชาชน เราจะเห็นไดวา แมวารัฐธรรมนูญจะไมไดบัญญัติอยางชัดเจนใหพระมหากษัตริยมีหนาที่จะแกไขปญหาความเดือดรอน ใหแกประชาชน แตที่ผานมา เมื่อประชาชนเกิดความเดือดรอน ไมวาจะเปนปญหาในถิ่นทุรกันดาร ปญหาเรื่องภัยธรรมชาติ หรือปญหาเกี่ยวกับเศรษฐกิจ พระมหากษัตริยไทยก็จะเปนผูริเริ่มในการแกไข ปญหาความเดือดรอนนั้นเรื่อยมา ทั้งทรงลงพื้นที่ที่เกิดปญหาดวยพระองคเอง และพระราชทาน คำแนะนำใหแกผูที่เกี่ยวของเพื่อใหผูที่เกี่ยวของไดรับไปปฏิบัติและแกไขปญหาความเดือดรอนนั้น อยางเร็วที่สุด หรือเปนกรณีที่ทรงใชพระราชทรัพยสวนพระองคชวยเหลือและประชาชนโดยตรง เปนตน

29 ๓) ทรงเปนแบบอยางในการดำรงชีวิต นอกจากจะทรงใหคำแนะนำหรือตักเตือนแก รัฐบาลในการบริหารราชการแผนดินหรือแกไขปญหาใหแกประชาชนแลว พระมหากษัตริยไทย ก็ยังทรงเปนแบบอยางที่ดีใหประชาชนในการดำรงชีวิต โดยพระราชทานคำสอนในเรื่องตาง ๆ ไมวาจะเปนปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง เพื่อใหประชาชนไดดำรงชีวิตอยางพอเพียง และสามารถ แกไขปญหาเศรษฐกิจในครัวเรือนได ดังนั้น พระมหากษัตริยในฐานะที่ทรงเปนประมุขของรัฐภายใตรัฐธรรมนูญ เปนสวนประกอบที่สำคัญของการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข ซึ่งแมวารัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย จะไดบัญญัติรายละเอียดเกี่ยวกับสถานะและพระราชอำนาจ ขององคพระประมุขไวอยางชัดเจน แตรัฐธรรมนูญก็ยังไดกำหนดใหสามารถใชบังคับ “ประเพณี การปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข” ไดในกรณีที่ไมมีบทบัญญัติ ใดในรัฐธรรมนูญที่จะสามารถใชบังคับได การพิจารณาถึงผลการบังคับใชบทบัญญัติในรัฐธรรมนูญ ที่บัญญัติถึงพระราชอำนาจของพระมหากษัตริย จึงจำเปนตองพิจารณาถึงความสัมพันธระหวาง พระมหากษัตริยกับประชาชนในบริบทไทยอันเปนรากฐานของประเพณีการปกครองดังกลาว ประกอบดวย25 32 ๒.๒.๙ พระมหากษัตริยไทยในระบอบประชาธิปไตย ประเทศไทยเปลี่ยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชยอันมี พระมหากษัตริยทรงเปนประมุข เมื่อวันที่ ๒๔ มิถุนายน พุทธศักราช ๒๔๗๕ โดยคณะราษฎร ไดกราบบังคมทูลฯ รองขอใหพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัวพระราชทานรัฐธรรมนูญ ที่คณะราษฎรไดจัดรางขึ้น และขอใหทรงอยูภายใตรัฐธรรมนูญนั้น อันที่จริงพระบาทสมเด็จพระปกเกลา เจาอยูหัวเคยมีพระราชดำริจะพระราชทานรัฐธรรมนูญตั้งแตวันที่ ๖ เมษายน พุทธศักราช ๒๔๗๕ แลว แตทรงไดรับการคัดคานจากขุนนางไทย และที่ปรึกษาชาวตางประเทศ จึงไดทรงยับยั้งไวและในวันที่ ๒๗ มิถุนายน พุทธศักราช ๒๔๗๕ จึงทรงลงพระปรมาภิไธยในพระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครอง แผนดินสยามชั่วคราว พุทธศักราช ๒๔๗๕ และพระราชกำหนดนิรโทษกรรมในคราวเปลี่ยนแปลง การปกครองแผนดิน พุทธศักราช ๒๔๗๕ ทั้งนี้โดยไมมีผูใดลงนามรับสนองพระบรมราชโองการเลย ซึ่งในทางกฎหมายมหาชน ถือวาทรงสมัครพระราชหฤทัยจำกัดพระองคเองใหอยูภายใตรัฐธรรมนูญ ที่พระราชทานนั้น 32 เรื่องเดียวกัน, ๖๐ – ๖๓.

30 นับแตนั้นเปนตนมา ประเทศไทยก็มีการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมี พระมหากษัตริยทรงเปนประมุขมาตราบจนทุกวันนี้รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยทุกฉบับไดบัญญัติ ถึงความสัมพันธระหวางรูปแบบการปกครองและประมุขแหงรัฐไววา ประเทศไทยมีการปกครอง ในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข เปนการเทิดทูนพระมหากษัตริย คือ ทรงดำรงอยูในฐานะอันเปนที่เคารพสักการะ ผูใดจะละเมิดมิได และรัฐธรรมนูญยังกำหนด พระราชอำนาจของพระมหากษัตริย โดยใหพระมหากษัตริยทรงเปนผูใชอำนาจอธิปไตยในนามของ ประชาชน โดยใชอำนาจนิติบัญญัติผานทางรัฐสภา อำนาจบริหารผานทางคณะรัฐมนตรี และอำนาจตุลาการ ผานทางศาล การกำหนดเชนนี้หมายความวาอำนาจตาง ๆ จะใชในพระปรมาภิไธยของพระมหากษัตริย ซึ่งในความเปนจริงอำนาจเหลานี้มีองคกรเปนผูใช ฉะนั้น การที่บัญญัติวา พระมหากษัตริยทรงใชอำนาจ นิติบัญญัติ อำนาจบริหาร และอำนาจตุลาการผานทางองคกรตาง ๆ นั้น จึงเปนการเทิดพระเกียรติ แตอำนาจที่แทจริงอยูที่องคกรที่เปนผูพิจารณานำขึ้นทูลเกลาทูลกระหมอมถวายเพื่อใหพระมหากษัตริย ทรงลงพระปรมาภิไธย พระมหากษัตริยในระบอบรัฐธรรมนูญของไทยแมจะไดรับการเชิดชูใหอยูเหนือ การเมืองและกำหนดใหมีผูรับสนองพระบรมราชโองการในการปฏิบัติทางการปกครองทุกอยาง แตพระมหากษัตริยทรงมีอำนาจบางประการที่ไดรับการรับรองโดยรัฐธรรมนูญ และเปนพระราชอำนาจ ที่ทรงใชไดตามพระราชอัธยาศัยอยางแทจริง ไดแก การแตงตั้งคณะองคมนตรี การแตงตั้งขาราชการ ในพระองค และสมุหราชองครักษการแกไขเพิ่มเติมกฎมณเฑียรบาลวาดวยการสืบราชสันตติวงศ และการพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ เปนตน พระราชอำนาจที่สงผลกระทบตอการเมือง การปกครองอยางแทจริง คือ พระราชอำนาจในการยับยั้งรางพระราชบัญญัติ ในกรณีที่พระมหากษัตริย ทรงไมเห็นดวยกับรางพระราชบัญญัติที่ผานการเห็นชอบของรัฐสภามาแลว และนายกรัฐมนตรีนำขึ้น ทูลเกลาทูลกระหมอมถวายเพื่อพระมหากษัตริยทรงลงพระปรมาภิไธยประกาศใชแตพระองคอาจใช พระราชอำนาจยับยั้งได เชน พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ทรงใชพระราชอำนาจตามบทบัญญัติ แหงรัฐธรรมนูญ ยับยั้งรางพระราชบัญญัติระเบียบขาราชการครูและบุคลากรทางการศึกษา พ.ศ. .... เมื่อวันที่ 26 พฤศจิกายน ๒๕๔๖ โดยจะพระราชทานกลับคืนมาใหรัฐสภาพิจารณาใหม เนื่องจาก ในรางพระราชบัญญัติดังกลาวมีถอยคำและรายละเอียดเนื้อหาที่บกพรองถึง 13 จุด ไดแก การใชถอยคำและขอความผิด อางมาตราเชื่อมโยงผิด เปนตน สงผลใหรางพระราชบัญญัติดังกลาว ตองตกไป ซึ่งนับเปนครั้งแรกในประวัติศาสตรของรัฐสภาไทยที่เกิดกรณีเชนนี้26 33 33 สถาบันนโยบายศึกษา, “พฤศจิกายน 2546 : ในหลวงทรงยับยั้งกฎหมายครู,” สถาบันนโยบายศึกษา, สืบคนเมื่อวันที่ ๑๑ สิงหาคม ๒๕๖๖, https://www.fpps.or.th/news.php?detail=n1076353807.news.

31 ๒.๒.๙.๑ อำนาจอธิปไตย แนวคิดและทฤษฎีเกี่ยวกับอำนาจอธิปไตย เริ่มมีปรากฏจากการนำเสนอของ นักปราชญชาวฝรั่งเศส ชื่อ ฌอง โบแดง (Jean Bodin) อำนาจอธิปไตย (Sovereignty) คือ อำนาจ ซึ่งแสดงความเปนใหญ ความเปนอิสระ ความไมขึ้นแกใคร หรือตองเชื่อฟงคำสั่ง คำบัญชาของผูใด ที่เหนือตน โดยปราศจากความยินยอมของตน อำนาจอธิปไตย คือ คุณสมบัติขั้นพื้นฐานของรัฐ และเปนอำนาจสูงสุดที่รัฐมีอยูเหนือประชากรของตน ไมมีขีดจำกัดใด ๆ ตามกฎหมายที่จะใชอำนาจนั้น ดังจะเห็นไดวา รัฐเปดใหบุคคลมีเสรีภาพในการกระทำการใด ๆ ตามตองการได แตรัฐพรอมเสมอ ที่จะแสดงอำนาจ หรือเขาไปแทรกแซงการกระทำของประชาชน อำนาจสูงสุดที่อาจเรียกวาอำนาจ อธิปตย จึงมีความชอบธรรมที่จะใชกำลังเหนือบุคคลอื่นในสังคมการเมืองหนึ่ง ๆ ในทางกฎหมายมหาชน อำนาจอธิปไตยถือวาเปนอำนาจสูงสุด (Supremacy) ในการปกครองประเทศ หรืออำนาจที่แสดงความเปนเจาของประเทศนั่นเอง และถือวาเปนองคประกอบอยางหนึ่งของรัฐ เปนองคประกอบสำคัญในอันที่จะแสดงวา ดินแดนนั้น ๆ เปนรัฐหรือเปนประเทศเอกราชได หรือไม แนวคิดเรื่องอำนาจอธิปไตยที่กลายมาเปนสวนหนึ่งของรัฐนี้ มีที่มาจากนักคิดคนสำคัญ คือ ฌอง โบแดง (Jean Bodin) กับโธมัส ฮอปส โดยสรางจากแนวคิดเรื่องนี้ขึ้นมา เพื่อสนับสนุน ความสมบูรณและความสูงสุดของอำนาจรัฐ หรือวาเปนการพยายามสรางความชอบธรรมใหกับอำนาจ ของผูปกครองนั่นเอง อำนาจอธิปไตย หมายถึง อำนาจสูงสุดในการปกครองประเทศ ซึ่งถือวา เปนองคประกอบที่สำคัญสำหรับการปกครองของรัฐที่มีอิสระ เสรีภาพ และมีความเปนเอกราช มีอำนาจ ในการบริหารราชการ ทั้งกิจการภายในและนอกประเทศไดอยางเต็มที่ โดยทั่วไปอำนาจอธิปไตย แยกใชเปน ๓ ลักษณะ คือ อำนาจนิติบัญญัติ อำนาจบริหาร และอำนาจตุลาการ รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย ระบุวา อำนาจอธิปไตยเปนของปวงชนชาวไทย พระมหากษัตริยผูทรงเปนประมุขทรงใชอำนาจนั้นทางรัฐสภา คณะรัฐมนตรี และศาล ตามบทบัญญัติ แหงรัฐธรรมนูญนี้ ซึ่งหมายความวา ในทางการเมืองประชาชนมีอำนาจสูงสุด แตการใชอำนาจ ทางกฎห มาย ตองใชผานสถาบั นรัฐสภา คณ ะรัฐมน ตรี และศาลที่ พิ พากษาอรรถคดี ตามกฎหมายที่บัญญัติไวแลวในพระปรมาภิไธยของพระมหากษัตริย และตามขอบเขตที่รัฐธรรมนูญ กำหนดไวเทานั้น ดังนั้น องคประกอบของผูใชอำนาจคือ ตองมีสถาบันพระมหากษัตริย สถาบันนิติบัญญัติ สถาบันบริหาร และสถาบันตุลาการ อยางไรก็ดีจะเห็นไดวาอำนาจอธิปไตยตามกฎหมายไมไดอยูที่ รัฐสภาเทานั้น แตแยกกันอยูใน ๓ สถาบันหลักดังกลาว ซึ่งรัฐธรรมนูญไมไดระบุวาอำนาจใดใหญที่สุด หรือสำคัญกวากัน การกำหนดใหแยกการใชอำนาจอธิปไตยออกเปน ๓ สวน และใหมีองคกร ๓ ฝาย เปนผูรับผิดชอบไปแตละสวนนี้ เปนไปตามหลักการประชาธิปไตยที่ไมตองการใหมีการรวมอำนาจ

32 แตตองการใหมีการถวงดุลอำนาจซึ่งกันและกัน เพราะถาใหองคกรใดเปนผูใชอำนาจมากกวาหนึ่งสวนแลว อาจเปนชองทางใหเกิดการใชอำนาจแบบเผด็จการได27 34 ๒.๒.๙.๒ ความสัมพันธระหวางอำนาจนิติบัญญัติ อำนาจบริหาร และอำนาจตุลาการ ความสัมพันธระหวางอำนาจนิติบัญญัติ อำนาจบริหาร และอำนาจตุลาการ28 35 สรุปได ดังนี้ (๑) อำนาจนิติบัญญัติ โดยสถาบันนิติบัญญัติหมายถึง สถาบันที่ทำหนาที่ ออกกฎหมาย คือ รัฐสภา ซึ่งมีรูปแบบเปนสภาคู หรือ ๒ สภา ประกอบดวย (๑.๑) สภาผูแทนราษฎร สมาชิกมาจากการเลือกตั้งแบบแบงเขต จำนวน ๔๐๐ คน และการเลือกตั้งแบบบัญชีรายชื่อ จำนวน ๑๐๐ คน รวม ๕๐๐ คน มีหนาที่และอำนาจ ในการออกกฎหมาย ทั้งนี้รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๖๐ ซึ่งแกไขเพิ่มเติม โดยรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย แกไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ ๑) พุทธศักราช 256๔ ไดบัญญัติที่มา ของสภาผูแทนราษฎรไวในมาตรา ๘๓ ดังนี้ “มาตรา ๘๓ สภาผูแทนราษฎรประกอบดวยสมาชิกจำนวนหารอยคน โดยเปนสมาชิกซึ่งมาจากการเลือกตั้งแบบแบงเขตเลือกตั้งจำนวนสี่รอยคน และสมาชิกซึ่งมาจากการ เลือกตั้งแบบบัญชีรายชื่อจำนวนหนึ่งรอยคน การเลือกตั้งสมาชิกสภาผูแทนราษฎร ใหใชวิธีออกเสียงลงคะแนนโดยตรง และลับ โดยใหใชบัตรเลือกตั้งสมาชิกสภาผูแทนราษฎรแบบละหนึ่งใบ ในกรณีที่ตำแหนงสมาชิกสภาผูแทนราษฎรวางลงไมวาดวยเหตุใด และยังไมมี การเลือกตั้งหรือประกาศชื่อสมาชิกสภาผูแทนราษฎรขึ้นแทนตำแหนงที่วาง ใหสภาผูแทนราษฎร ประกอบดวยสมาชิกสภาผูแทนราษฎรเทาที่มีอยู ในกรณีมีเหตุใด ๆ ที่ทำใหสมาชิกสภาผูแทนราษฎรแบบบัญชีรายชื่อมีจำนวน ไมถึงหนึ่งรอยคน ใหสมาชิกสภาผูแทนราษฎรแบบบัญชีรายชื่อประกอบดวยสมาชิกเทาที่มีอยู”29 36 อีกทั้ง รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๖๐ ซึ่งแกไข เพิ่มเติมโดยรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย แกไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ ๑) พุทธศักราช 256๔ ไดบัญญัติถึงการกำหนดจำนวนสมาชิกสภาผูแทนราษฎรที่แตละจังหวัดจะพึงมี และการแบงเขต เลือกตั้งไวในมาตรา ๘๖ ดังนี้ 34 เรื่องเดียวกัน, ๖. 35 เรื่องเดียวกัน, ๗. 36 รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย แกไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ ๑) พุทธศักราช 256๔, ราชกิจจานุเบกษา เลมที่ ๑๓๘ ตอนที่ ๗๖ ก (๒๑ พฤศจิกายน ๒๕๖๔): ๑ - ๒.

33 “มาตรา ๘๖ การกำหนดจำนวนสมาชิกสภาผูแทนราษฎรที่แตละจังหวัด จะพึงมีและการแบงเขตเลือกตั้ง ใหดำเนินการตามวิธีการ ดังตอไปนี้ (๑) ใหใชจำนวนราษฎรทั้งประเทศตามหลักฐานการทะเบียนราษฎร ที่ประกาศในปสุดทายกอนปที่มีการเลือกตั้ง เฉลี่ยดวยจำนวนสมาชิกสภาผูแทนราษฎรสี่รอยคน จำนวนที่ไดรับใหถือวา เปนจำนวนราษฎรตอสมาชิกหนึ่งคน (๒) จังหวัดใดมีราษฎรไมถึงเกณฑจำนวนราษฎรตอสมาชิกหนึ่งคนตาม (๑) ใหมีสมาชิกสภาผูแทนราษฎรในจังหวัดนั้นไดหนึ่งคน โดยใหถือเขตจังหวัดเปนเขตเลือกตั้ง (๓)จังหวัดใดมีราษฎรเกินจำนวนราษฎรตอสมาชิกหนึ่งคน ใหมีสมาชิกสภา ผูแทนราษฎรในจังหวัดนั้นเพิ่มขึ้นอีกหนึ่งคนทุกจำนวนราษฎรที่ถึงเกณฑจำนวนราษฎรตอสมาชิกหนึ่งคน (๔) เมื่อไดจำนวนสมาชิกสภาผูแทนราษฎรของแตละจังหวัดตาม (๒)และ (๓) แลว ถาจำนวนสมาชิกสภาผูแทนราษฎรยังไมครบสี่รอยคน จังหวัดใดมีเศษที่เหลือจากการคำนวณตาม (๓) มากที่สุด ใหจังหวัดนั้นมีสมาชิกสภาผูแทนราษฎรเพิ่มขึ้นอีกหนึ่งคน และใหเพิ่มสมาชิกสภาผูแทน ราษฎรตามวิธีการดังกลาวแกจังหวัดที่มีเศษที่เหลือจากการคำนวณนั้นในลำดับรองลงมาตามลำดับ จนครบจำนวนสี่รอยคน (๕)จังหวัดใดมีการเลือกตั้งสมาชิกสภาผูแทนราษฎรไดเกินหนึ่งคน ใหแบงเขต จังหวัดออกเปนเขตเลือกตั้งเทาจำนวนสมาชิกสภาผูแทนราษฎรที่พึงมี โดยตองแบงพื้นที่ของเขต เลือกตั้งแตละเขตใหติดตอกันและตองจัดใหมีจำนวนราษฎรในแตละเขตใกลเคียงกัน”30 37 นอกจากนี้ การคำนวณสัดสวนผูสมัครรับเลือกตั้งตามบัญชีรายชื่อ ของแตละพรรคการเมืองที่จะไดรับเลือกตั้งไดบัญญัติไวในมาตรา ๙๑ ดังนี้ “มาตรา ๙๑ การคำนวณสัดสวนผูสมัครรับเลือกตั้งตามบัญชีรายชื่อของแตละ พรรคการเมืองที่จะไดรับเลือกตั้ง ใหนำคะแนนที่แตละพรรคการเมือง ไดรับการเลือกตั้งมารวมกัน ทั้งประเทศ แลวคำนวณเพื่อแบงจำนวนผูที่จะไดรับเลือกของแตละพรรคการเมืองเปนสัดสวนที่สัมพันธ กันโดยตรงกับจำนวนคะแนนรวมขางตน โดยใหผูสมัครรับเลือกตั้งซึ่งมีรายชื่อในบัญชีรายชื่อของ แตละพรรคการเมืองไดรับเลือกตามเกณฑคะแนนที่คำนวณไดเรียงตามลำดับหมายเลขในบัญชีรายชื่อ ของพรรคการเมืองนั้น หลักเกณฑ วิธีการ และเงื่อนไขในการสมัครรับเลือกตั้งสมาชิกสภาผูแทน ราษฎรแบบบัญชีรายชื่อ การออกเสียงลงคะแนน การนับคะแนน การรวมคะแนน การประกาศผลการ เลือกตั้ง และการอื่นที่เกี่ยวของ ใหเปนไปตามพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญวาดวยการเลือกตั้ง สมาชิกสภาผูแทนราษฎร”31 38 37 เรื่องเดียวกัน, ๒ - ๓. 38 เรื่องเดียวกัน, ๓.

34 (๑.๒) วุฒิสภา สมาชิกวุฒิสภามาจากการเลือกตั้งกันเองของบุคคลซึ่งมีความรู ความเชี่ยวชาญ ประสบการณ อาชีพ ลักษณะ หรือประโยชนรวมกัน หรือทํางาน หรือเคยทํางาน ดานตาง ๆ ที่หลากหลายของสังคม โดยในการแบงกลุมตองแบงในลักษณะที่ทําใหประชาชน ซึ่งมีสิทธิ สมัครรับเลือกทุกคนสามารถอยูในกลุมใดกลุมหนึ่งไดมีจำนวน ๒๐๐ คน (มาตรา ๑๐๗ ของรัฐธรรมนูญ แหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๖๐) อีกทั้งความในมาตรา ๑๑๕ ของรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พ.ศ. ๒๕๖๐ ไดบัญญัติวา กอนเขารับหนาที่ สมาชิกสภาผูแทนราษฎรและสมาชิกวุฒิสภาตองปฏิญาณตน ในที่ประชุมแหงสภาที่ตนเปนสมาชิกดวยถอยคำ ดังตอไปนี้ “ขาพเจา (ชื่อผูปฏิญาณ) ขอปฏิญาณวา ขาพเจาจะปฏิบัติหนาที่ดวยความ ซื่อสัตยสุจริต เพื่อประโยชนของประเทศและประชาชน ทั้งจะรักษาไวและปฏิบัติตามซึ่งรัฐธรรมนญ แหงราชอาณาจักรไทยทุกประการ”32 39 ๒.๒.๙.๓ อำนาจบริหาร โดยสถาบันบริหาร หมายถึงบุคคล คณะบุคคล กลุมบุคคล หรือองคกรที่นำนโยบายของรัฐไปดำเนินการและนำไปปฏิบัติ สถาบันบริหารนั้นนอกจากจะเปนสถาบัน ริเริ่มกฎหมายแลว ยังเปนสถาบันสรางนโยบายบริหารประเทศดวย สถาบันบริหารจะนำนโยบาย และกฎหมายที่ผานความเห็นชอบของรัฐสภาแลวไปดำเนินการหรือไปปฏิบัติ องคประกอบของสถาบัน บริหารประกอบดวย บุคลากรหลัก ๆ ๒ ประเภท คือ (๑) ขาราชการการเมือง คือ สวนหนึ่ง คือ ขาราชการซึ่งไดรับความเห็นชอบ ใหมาทำหนาที่เปนนายกรัฐมนตรี และรัฐมนตรี รวมทั้งตำแหนงที่จำเปนเพื่อบริหารบานเมือง ทั้งนี้ ความในมาตรา ๑๖๑ ของรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๖๐ ไดบัญญัติวา กอนเขารับหนาที่ รัฐมนตรีตองถวายสัตยปฏิญาณตอพระมหากษัตริยดวยถอยคำ ดังตอไปนี้ “ขาพระพุทธเจา (ชื่อผูปฏิญาณ) ขอถวายสัตยปฏิญาณวา ขาพระพุทธเจา จะจงรักภักดีตอพระมหากษัตริย และจะปฏิบัติหนาที่ดวยความซื่อสัตยสุจริต เพื่อประโยชนของประเทศ และประชาชน ทั้งจะรักษาไวและปฏิบัติตามซึ่งรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยทุกประการ” ในกรณีที่โปรดเกลาโปรดกระหมอมใหคณะรัฐมนตรีปฏิบัติหนาที่ไปพลางกอนที่จะ ถวายสัตยปฏิญาณ ใหคณะรัฐมนตรีนั้นดำเนินการตามมาตรา ๑๖๒ วรรคสองได ในกรณีเชนนี้ ใหคณะรัฐมนตรีตามมาตรา ๑๖๘ (๑) พนจากการปฏิบัติหนาที่นับแตวันที่โปรดเกลาโปรดกระหมอม ดังกลาว33 40 39 รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 256๐, ราชกิจจานุเบกษา เลมที่ ๑๓๔ ตอนที่ ๔๐ ก (๖ เมษายน ๒๕๖๐): ๓๒. 40 เรื่องเดียวกัน, ๔๗.

35 (๒) ขาราชการประจำ คือ บุคลากรซึ่งมีตำแหนงและเงินเดือนประจำที่รับราชการ ในหนวยงานตาง ๆ ของรัฐ และเปนกลไกหรือเครื่องมือในการนำนโยบายและกฎหมายไปปฏิบัติ ซึ่งมีระเบียบประเพณีการประพฤติปฏิบัติที่เปนแบบอยาง มีสายการบังคับบัญชาของขาราชการประจำ อยางชัดเจน มีการแบงงานกันทำเฉพาะอยางตามความชำนาญ ๒.๒.๙.๔ อำนาจตุลาการ โดยสถาบันตุลาการ หมายถึง ศาลและผูพิพากษาที่ปฏิบัติ หนาที่ในนามของรัฐ และในพระปรมาภิไธยของพระมหากษัตริย อำนาจตุลาการตามบทบัญญัติ ของรัฐธรรมนูญมีสาระสำคัญ ๒ ประการ ดังนี้ (๑) อำนาจตุลาการในระบอบประชาธิปไตย รัฐธรรมนูญของไทยในอดีต ไดแยกอำนาจระหวางอำนาจตุลาการกับอำนาจบริหารและอำนาจนิติบัญญัติไวอยางชัดเจน โดยจัด อำนาจตุลาการใหมีความอิสระจากฝายบริหารและนิติบัญญัติ คณะรัฐมนตรีหรือรัฐสภาจะกาวกาย อำนาจของศาลไมได (๒) ศาล รัฐธรรมนูญฉบับปจจุบันไดวางหลักทั่วไปเกี่ยวกับหลักการพิจารณา พิพากษาอรรถคดีวาเปนอำนาจศาล ซึ่งศาลในที่นี้หมายถึง ศาลรัฐธรรมนูญ ศาลปกครอง ศาลทหาร ศาลยุติธรรม และศาลอื่น ๆ ทั้งนี้ ความในมาตรา ๑๙๑ ของรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๖๐ ไดบัญญัติวา กอนเขารับหนาที่ ผูพิพากษาและตุลาการตองถวายสัตยปฏิญาณตอพระมหากษัตริย ดวยถอยคำ ดังตอไปนี้ “ขาพระพุทธเจา (ชื่อผูปฏิญาณ) ขอถวายสัตยปฏิญาณวา ขาพระพุทธเจา จะจงรักภักดีตอพระมหากษัตริย และจะปฏิบัติหนาที่ในพระปรมาภิไธยดวยความซื่อสัตยสุจริต โดยปราศจากอคติทั้งปวง เพื่อใหเกิดความยุติธรรมแกประชาชน และความสงบสุขแหงราชอาณาจักร ทั้งจะรักษาไวและปฏิบัติตามซึ่งการปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข ตามรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย และกฎหมายทุกประการ”34 41 ๒.๒.๙.๕ พระราชสถานะและพระราชอำนาจที่บัญญัติไวในรัฐธรรมนูญ รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยทุกฉบับยืนยันความเปนประมุขของรัฐ โดยบัญญัติสอดคลัองกันวา องคพระมหากษัตริยทรงดำรงอยูในฐานะอันเปนที่เคารพสักการะ ผูใดจะละเมิดมิได ผูใดจะกลาวหาหรือฟองรองพระมหากษัตริยในทางใด ๆ มิไดโดยการปกครอง ในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุขนั้นรัฐธรรมนูญมีบทบัญญัติให พระมหากษัตริยไดรับการเชิดชูใหอยูเหนือการเมือง และกำหนดใหมีผูรับสนองพระบรมราชโองการ 41 เรื่องเดียวกัน, ๕๔.

36 ในการดำเนินการทางการเมืองการปกครอง อีกทั้งรัฐธรรมนูญไดกำหนดพระราชอำนาจของพระมหากษัตริย ไวดังนี้ (๑) ทรงใชอำนาจอธิปไตย พระมหากษัตริยใชอำนาจอธิปไตย เชน อำนาจนิติบัญญัติ อำนาจบริหาร และอำนาจตุลาการ ดังนี้ ทรงใชอำนาจนิติบัญ ญัติทางรัฐสภา หมายความวา กอนเขารับหนาที่ สมาชิกสภาผูแทนราษฎร และสมาชิกวุฒิสภา ตองปฏิญาณตนตอหนาพระบรมฉายาลักษณ พระมหากษัตริยทรงใชอำนาจออกกฎหมายตามคำแนะนำและยินยอมของรัฐสภา โดยเมื่อรัฐสภา เห็นชอบกฎหมายใดแลวจะนำกฎหมายนั้นทูลเกลาทูลกระหมอมถวายเพื่อทรงลงพระปรมาภิไธยและนำไป ประกาศใชเปนกฎหมายตอไป ทรงใชอำนาจบริหารทางคณะรัฐมนตรีหมายความวา กอนเขารับหนาที่ นายกรัฐมนตรี และรัฐมนตรีจะตองถวายสัตยปฏิญาณตนตอพระมหากษัตริยการบริหารราชการแผนดิน ซึ่งนายกรัฐมนตรี พรอมดวยคณะรัฐมนตรีดำเนินการไปนั้น นายกรัฐมนตรีจะตองนำความกราบบังคม ทูลถวายรายงานเปนระยะ ๆ นอกจากนั้น บรรดาพระราชบัญญัติ พระราชกำหนด พระราชกฤษฎีกา พระราชหัตถเลขา และพระบรมราชโองการตาง ๆ นายกรัฐมนตรีจะตองนำความกราบบังคมทูล และลงนามรับสนองพระบรมราชโองการ ไดแก การตราพระราชกฤษฎีกาไมขัดตอกฎหมาย การประกาศใชและยกเลิกใชกฎอัยการศึก การประกาศสงครามเมื่อไดรับความเห็นชอบของรัฐสภา การทำสัญญาสันติภาพ สัญญาสงบศึก หรือสนธิสัญญาอื่นกับนานาประเทศ หรือกับองคการระหวาง ประเทศ และการพระราชทานอภัยโทษ ทรงใชอำนาจตุลาการทางศาล หมายถึงศาลเปนผูพิจารณาพิพากษาอรรถคดีตาง ๆ ใหเปนไปตามรัฐธรรมนูญและตามกฎหมายในพระปรมาภิไธยพระมหากษัตริย พระมหากษัตริยทรงไวซึ่ง พระราชอำนาจในการแตงตั้งและการพนจากตำแหนงของผูพิพากษา และกอนเขารับหนาที่ ผูพิพากษา และตุลาการจะตองถวายสัตยปฏิญาณตอพระมหากษัตริย (๒) ทรงดำรงอยูในฐานะอันเปนที่เคารพสักการะผูใดจะละเมิดมิไดหมายความวา พระมหากษัตริยไทยทรงอยูภายใตกฎหมายเพียงเฉพาะกฎหมายรัฐธรรมนูญเทานั้น แตทรงอยูเหนือ กฎหมายอื่น ๆ ผูใดจะกลาวหาหรือฟองรองตามกฎหมายใด ๆ มิได ทั้งนี้เพราะตองการเทิดทูน องคพระประมุขของรัฐ พระมหากษัตริยไมทรงกระทำผิด (The King can do no wrong) หมายความวา พระมหากษัตริยไมตองรับผิดชอบในพระบรมราชโองการหรือการกระทำ ในพระปรมาภิไธยของพระองค ในกรณีที่มีความเสียหายบกพรองเกิดขึ้น ผูลงนามรับสนอง พระราชโองการจะตองรับผิดชอบ เพราะในทางปฏิบัตินั้น พระมหากษัตริยมิไดทรงริเริ่ม หรือดำเนิน ขอราชการตาง ๆ ดวยพระองคเอง จะตองมีเจาหนาที่ หรือองคกรหนึ่งองคกรใดเปนฝายดำเนินการ และกราบทูลขึ้นมา จะไปละเมิดกลาวโทษพระมหากษัตริยมิได

37 (๓) ทรงเปนพุทธมามกะ และทรงเปนอัครศาสนูปถัมภก คือ ทรงเปนผูเลื่อมใส ในพระพุทธศาสนา ขณะเดียวกันก็ทรงเปนอัครศาสนูปถัมภก คือ ทรงทำนุบำรุงอุปถัมภศาสนาทั้งปวง ในขอบขัณฑสีมาดวย โดยไมเลือกแบงแยกวาเปนศาสนาใด สถาบันพระมหากษัตริยกับศาสนา จึงเปนสัญลักษณพิเศษอยางหนึ่งของชาติไทย รัฐธรรมนูญบัญญัติใหพระมหากษัตริยไทยทรงเปน พุทธมามกะ และทรงเปนองคอุปถัมภค้ำชูศาสนาอื่น ๆ อยางเสมอหนากัน (๔) ทรงดำรงตำแหนงจอมทัพไทย คำวา พระมหากษัตริย หมายถึง นักรบผูยิ่งใหญ ดวยเหตุนี้ พระมหากษัตริยในอดีตจึงตองทรงนำทัพออกศึกดวยพระองคเอง ปจจุบันแมการรบ จะไมเกิดขึ้นแลวก็ตาม แตพระมหากษัตริยก็ยังทรงเปนมิ่งขวัญของเหลาทหารหาญ และเหนือสิ่งอื่นใด ทรงดำรงตำแหนงจอมทัพไทย ตามที่รัฐธรรมนูญไดถวายพระเกียรติยศไวเปนครั้งแรกในรัฐธรรมนูญ แหงราชอาณาจักรสยาม พุทธศักราช ๒๔๗๕ วา พระมหากษัตริยทรงดำรงตำแหนงจอมทัพสยาม และนับแตวาระนั้นเปนตนมา รัฐธรรมนูญที่ตราขึ้นภายหลังก็ไดมีบทบัญญัติทำนองเดียวกันนี้ปรากฏ อยูทุกฉบับ พระราชฐานะการเปนจอมทัพไทยตามรัฐธรรมนูญนี้ไดจำหลักลงในสำนึกของทหารไทยทุกคน เริ่มตั้งแตธงไชยเฉลิมพลประจำกองทหารนั้น ก็เปนมงคลสูงสุดสำหรับหนวย ดวยเหตุวาเปนของที่ไดรับ พระราชทานและไดบรรจุเสนพระเจา (เสนผม) ไวในพระกรัณฑ (ตลับ) บนยอดปลายสุดของธง ดังนั้น เมื่อกองทหารและธงไชยเฉลิมพลไปปรากฏอยู ณ ที่ใด ก็เสมือนหนึ่งวาพระมหากษัตริย ไดเสด็จพระราชดำเนินรวมไปดวยในกองทัพนั้น ทหารไทยจึงมีขวัญมั่นคง เพราะตางทราบดีวาตนปฏิบัติหนาที่ เสี่ยงภัยเพื่อประโยชนสูงสุดของชาติเชนเดียวกับพระประมุขของตนนั่นเอง (๕) ทรงไวซึ่งพระราชอำนาจที่จะสถาปนาพระฐานันดรศักดิ์และพระราชทาน เครื่องราชอิสริยาภรณ พระมหากษัตริยทรงเปนพระประมุขของชาติ ทรงไวซึ่งพระราชอำนาจ ที่จะพระราชทานเกียรติยศแกชนทุกชั้น ไมวาจะเปนการสถาปนาพระฐานันดรศักดิ์พระบรมวงศสมณศักดิ์ (ฐานันดรศักดิ์ของพระภิกษุสงฆ) และบรรดาศักดิ์ (ฐานันดรศักดิ์ของขุนนาง ขาราชการ) และทรงไวซึ่ง พระราชอำนาจที่จะพระราชทานและเรียกคืนเครื่องราชอิสริยาภรณทุกตระกูลทุกลำดับชั้นดวย การที่จะสถาปนาพระฐานันดรศักดิ์หรือพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณนั้น ในสมัยราชาธิปไตย พระราชอำนาจเหลานี้เปนไปตามพระราชอัธยาศัยสุดแตจะทรงพระกรุณาโปรดเกลาโปรดกระหมอม แตเมื่อเปลี่ยนแปลงการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุขตามบทบัญญัติ ของรัฐธรรมนูญแลว การสถาปนาพระฐานันดรศักดิ์และถอดถอนฐานันดรศักดิ์ การพระราชทาน และเรียกคืนเครื่องราชอิสริยาภรณ ตองมีนายกรัฐมนตรีหรือรัฐมนตรีรับสนองพระบรมราชโองการ อยางไรก็ตาม ปจจุบันยังคงมีพระราชพิธีเฉลิมพระปรมาภิไธย พระนามาภิไธย และสถาปนา พระฐานันดรศักดิ์พระบรมวงศและการพระราชทานสมณศักดิ์อยู แตสำหรับบรรดาศักดิ์ขุนนางหรือ ขาราชการนั้น ปจจุบันไดยกเลิกไปแลว

38 (๖) ทรงเลือกและแตงตั้งองคมนตรีคณะองคมนตรี คือ คณะที่ปรึกษา ของพระมหากษัตริย มีหนาที่ถวายความเห็นตอองคพระมหากษัตริยในพระราชกรณียกิจทั้งปวง ที่พระมหากษัตริยทรงปรึกษา องคมนตรีประกอบดวยผูทรงคุณวุฒิตาง ๆ โดยมีประธานองคมนตรี คนหนึ่งกับองคมนตรีอื่นอีกไมเกิน ๑๘ คน การเลือก การแตงตั้ง และการใหองคมนตรีพนจากตำแหนง ใหเปนไปตามพระราชอัธยาศัย เพียงแตประธานรัฐสภาลงนามรับสนองพระบรมราชโองการแตงตั้ง หรือพนจากตำแหนงของประธานองคมนตรี สวนองคมนตรีอื่น ๆ ประธานองคมนตรีเปนผูลงนามรับ สนองพระบรมราชโองการ (๗) ทรงแตงตั้งผูสำเร็จราชการแทนพระองคผูสำเร็จราชการแทนพระองค หมายถึง ผูปฏิบัติหนาที่แทนพระมหากษัตริย เมื่อพระมหากษัตริยจะไมประทับอยูในราชอาณาจักร หรือทรงบริหารพระราชภาระไมได เชน ประชวร ทรงพระผนวช ยังไมทรงบรรลุนิติภาวะ หรือเมื่อราชบัลลังก วางลง ปกติแลวเมื่อพระมหากษัตริยทรงแตงตั้งผูใดเปนผูสำเร็จราชการแทนพระองคประธานรัฐสภา จะเปนผูรับสนองพระบรมราชโองการ แตในกรณีที่พระมหากษัตริยมิไดทรงแตงตั้งผูสำเร็จราชการแทน พระองค หรือในกรณีที่พระมหากษัตริยไมสามารถทรงแตงตั้งผูสำเร็จราชการแทนพระองคเพราะยัง ไมทรงบรรลุนิติภาวะหรือเพราะเหตุอื่น แตตอมาคณะองคมนตรีพิจารณาเห็นวามีความจำเปนสมควร แตงตั้งผูสำเร็จราชการแทนพระองคและไมอาจกราบบังคมทูลใหทรงแตงตั้งไดทันการ ใหคณะองคมนตรี เสนอชื่อบุคคลคนหนึ่งหรือหลายคนเปนคณะ ตามลำดับที่โปรดเกลาโปรดกระหมอมกำหนดไวกอนแลว ใหเปนผูสำเร็จราชการแทนพระองค แลวแจงประธานรัฐสภาเพื่อประกาศในพระปรมาภิไธย พระมหากษัตริย แตงตั้งผูนั้นขึ้นเปนผูสำเร็จราชการแทนพระองค35 42 (๘) ทรงแกไขกฎมณเฑียรบาลวาดวยการสืบราชสันตติวงศกฎมณเฑียรบาล หมายถึง กฎหมายที่พระมหากษัตริยทรงตราขึ้นใชบังคับในกิจการสวนพระองค เชน พระราชพิธีตาง ๆ กิจการที่เกี่ยวกับสมาชิกแหงพระราชวงศ หรือกิจการที่เกี่ยวกับราชสำนักหรือภายในเขตพระราชฐาน โดยไมเกี่ยวกับราษฎรอื่น ๆ การสืบราชสันตติวงศหมายถึง การขึ้นเปนพระมหากษัตริย ซึ่งนับตอเนื่อง จากพระมหากษัตริยพระองคกอนมิใหขาดตอนกัน อันเปนธรรมเนียมนานาประเทศ การแกไขเพิ่มเติม กฎมณเฑียรบาลวาดวยการสืบราชสันตติวงศ เปนพระราชอำนาจของพระมหากษัตริย โดยเฉพาะ เมื่อมีพระราชดำริประการใดใหคณะองคมนตรีจัดทำรางกฎมณเฑียรบาลแกไขเพิ่มเติมขึ้นทูลเกลา ทูลกระหมอมถวายเพื่อมีพระบรมราชวินิจฉัย เมื่อทรงเห็นชอบและทรงลงพระปรมาภิไธยแลว ใหประธานองคมนตรีแจงประธานรัฐสภาเพื่อใหประธานรัฐสภาแจงใหรัฐสภาทราบ 42 รัฐธรรม นู ญ แ ห งราช อ าณ าจั กรไท ย พุ ท ธศั ก ราช ๒ ๕๖๐ , ราช กิจจานุ เบกษ า เล ม ที่ ๑๓๔ ต อน ที่ ๔๐ ก (๖ เมษายน ๒๕๖๐): ๕.

39 (๙) ทรงทำหนังสือสัญญา ทรงไวซึ่งพระราชอำนาจในการทำหนังสือสัญญา สันติภาพ สัญญาสงบศึก และสัญญาอื่น ๆ กับนานาประเทศ หรือองคการระหวางประเทศ แตกรณีหนังสือสัญญาไดมีบทเปลี่ยนแปลงอาณาเขตไทยหรือเขตอำนาจแหงรัฐ หรือจะตองออก พระราชบัญญัติเพื่อใหเปนไปตามสัญญา ตองไดรับความเห็นชอบจากรัฐสภา (๑๐) ทรงแตงตั้งนายกรัฐมนตรี รัฐมนตรี ผูพิพากษา ตุลาการ ขาราชการ ในพระองค และขาราชการระดับสูง (๑๑) พระราชทานอภัยโทษ พระมหากษัตริยทรงมีพระราชอำนาจที่จะอภัยโทษ แกผูตองโทษ โดยมีผูรับสนองพระบรมราชโองการ36 43 ๒.๓ หนาที่และอำนาจของฝายนิติบัญญัติ หนาที่และอำนาจหลักของวุฒิสภาตามเจตนารมณของรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๖๐ คือ เพื่อพิจารณาและการกลั่นกรองกฎหมาย การควบคุมการบริหารราชการแผนดิน และการใหคำแนะนำหรือใหความเห็นชอบใหบุคคลดำรงตำแหนง37 44 สรุปไดดังนี้ ๒.๓.๑ ดานการพิจารณาและการกลั่นกรองกฎหมาย รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย ไดบัญญัติใหวุฒิสภามีหนาที่และอำนาจทั้งการพิจารณากฎหมายรวมกับสภาผูแทนราษฎรในฐานะรัฐสภา และการกลั่นกรองกฎหมายที่สภาผูแทนราษฎรไดลงมติใหความเห็นชอบแลว ดังนี้ (๑) การแกไขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญ การแกไขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญที่เปนการ เปลี่ยนแปลงการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุขหรือเปลี่ยนแปลง รูปแบบของรัฐจะกระทำมิไดสำหรับญัตติขอแกไขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญตองมาจากคณะรัฐมนตรี หรือจากสมาชิกสภาผูแทนราษฎร จำนวนไมนอยกวา ๑ ใน ๕ ของจำนวนสมาชิกทั้งหมดเทาที่มีอยู ของสภาผูแทนราษฎรหรือจากสมาชิกสภาผูแทนราษฎรและสมาชิกวุฒิสภา จำนวนไมนอยกวา ๑ ใน ๕ ของจำนวนสมาชิกทั้งหมดเทาที่มีอยูของทั้งสองสภา หรือจากประชาชนผูมีสิทธิเลือกตั้งจำนวนไมนอย กวา ๕๐,๐๐๐ คน ตามกฎหมายวาดวยการเขาชื่อเสนอกฎหมาย 43 เรื่องเดียวกัน, ๘ - ๑๐. 44 กลุมงานพัฒนากฎหมาย สำนักกฎหมาย สำนักงานเลขาธิการวุฒิสภา, “หนาที่และอำนาจของวุฒิสภา ตามรัฐธรรมนูญ แหงราชอาณ าจักรไท ย พุ ท ธศักราช ๒ ๕ ๖ ๐ ,” สำนักงานเลขาธิการวุฒิ ส ภา, สืบ คน เมื่อวัน ที่ ๑ ๘ เมษายน ๒๕๖๖, https://www.senate.go.th/assets/portals/186/fileups/336/files/%E0%B8%AA%E0%B8%A3%E0%B8%B8%E0%B8%9B %E0%B8%AB%E0%B8%99%E0%B9%89%E0%B8%B2%E0%B8%97%E0%B8%B5%E0%B9%88%E0%B9%81%E0% B8%A5%E0%B8%B0%E0%B8%AD%E0%B8%B3%E0%B8%99%E0%B8%B2%E0%B8%88%20%E0%B8%AA%E0%B8 %A7.pdf.

40 ญัตติขอแกไขเพิ่มเติมโดยตองเสนอเปนรางรัฐธรรมนูญแกไขเพิ่มเติมตอรัฐสภา และ พิจารณาโดยที่ประชุมรวมกันของรัฐสภา ซึ่งประกอบดวยสมาชิกสภาผูแทนราษฎรและสมาชิกวุฒิสภา ประกอบกับการพิจารณารัฐธรรมนูญแกไขเพิ่มเติมจะพิจารณาโดยที่ประชุมรวมกันของรัฐสภาพิจารณา เปนสามวาระ การออกเสียงลงคะแนนในวาระที่หนึ่ง ขั้นรับหลักการใหใชวิธีเรียกชื่อและลงคะแนน โดยเปดเผย และตองมีคะแนนเสียงเห็นชอบดวยในการแกไขเพิ่มเติมนั้น ไมนอยกวากึ่งหนึ่งของจำนวน สมาชิกทั้งหมดเทาที่มีอยูของทั้งสองสภา ซึ่งในจำนวนนี้ตองมีสมาชิกวุฒิสภาเห็นชอบดวยไมนอยกวา ๑ ใน ๓ ของจำนวนสมาชิกทั้งหมดเทาที่มีอยูของวุฒิสภา การพิจารณาในวาระที่สองขั้นพิจารณาเรียงลำดับมาตรา โดยการออกเสียง ในวาระที่สองนี้ ใหถือเสียงขางมากเปนประมาณ เมื่อพิจารณาในวาระที่สองเสร็จสิ้น ใหรอไว ๑๕ วัน เมื่อพนกำหนดนี้แลว ใหรัฐสภาพิจารณาในวาระที่สามตอไป การอ อ ก เสี ยงล งค ะแ น น ใน วาระที่ ส าม ขั้ น สุ ด ท าย ให ใช วิธีเรียก ชื่ อ และลงคะแนนโดยเปดเผย และตองมีคะแนนเสียงเห็นชอบดวยในการที่จะใหออกใชเปนรัฐธรรมนูญ มากกวากึ่งหนึ่งของจำนวนสมาชิกทั้งหมดเทาที่มีอยูของทั้งสองสภา โดยในจำนวนนี้ตองมี สมาชิกสภาผูแทนราษฎรจากพรรคการเมืองที่สมาชิกมิไดดำรงตำแหนงรัฐมนตรี ประธาน สภาผูแทนราษฎร หรือรองประธานสภาผูแทนราษฎร เห็นชอบดวยไมนอยกวารอยละ ๒๐ ของทุกพรรค การเมืองดังกลาวรวมกัน และมีสมาชิกวุฒิสภาเห็นชอบดวยไมนอยกวา ๑ ใน ๓ ของจำนวนสมาชิก ทั้งหมดเทาที่มีอยูของวุฒิสภา (๒) การพิจารณารางพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญ ในการพิจารณา รางพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญนั้น รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย มาตรา ๑๓๒ ไดบัญญัติให เสนอรางพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญตอรัฐสภา และใหที่ประชุมรวมกันของรัฐสภา ซึ่งประกอบดวยสมาชิกรัฐสภา สมาชิกสภาผูแทนราษฎรและสมาชิกวุฒิ สภา พิจารณ า รางพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญ ใหแลวเสร็จภายใน ๑๘๐ วัน โดยการออกเสียงลงคะแนน ในวาระที่สาม ตองมีคะแนนเสียงเห็นชอบดวยมากกวากึ่งหนึ่งของจำนวนสมาชิกทั้งหมดเทาที่มีอยูของ รัฐสภา ถาที่ประชุมรวมกันของรัฐสภาพิจารณาไมแลวเสร็จภายในกำหนดเวลาดังกลาว ใหถือวารัฐสภา ใหความเห็นชอบตามรางของผูเสนอ

41 (๓) การกลั่นกรองรางพระราชบัญญัติ (๓.๑) รางพระราชบัญญัติทั่วไป ในการเสนอรางพระราชบัญญัติทั่วไป ใหเสนอตอสภาผูแทนราษฎรกอน เมื่อสภาผูแทนราษฎรไดพิจารณารางพระราชบัญญัติและลงมติ เห็นชอบแลว ใหสภาผูแทนราษฎรเสนอรางพระราชบัญญัตินั้นตอวุฒิสภา โดยวุฒิสภาตองพิจารณา รางพระราชบัญญัติที่เสนอมานั้น ใหแลวเสร็จภายใน ๖๐ วัน แตถารางพระราชบัญญัตินั้นเปนราง พระราชบัญญัติเกี่ยวดวยการเงิน ตองพิจารณาใหเสร็จภายใน ๓๐ วัน ทั้งนี้ วุฒิสภาอาจลงมติให ขยายเวลาออกไปเปนกรณีพิเศษ ซึ่งตองไมเกิน ๓๐ วัน กำหนดวันดังกลาวใหหมายถึงวันในสมัยประชุม และใหเริ่มนับแตวันที่ รางพระราชบัญญัตินั้นมาถึงวุฒิสภา แตระยะเวลาดังกลาวไมใหนับรวมระยะเวลา ที่อยูในระหวางการพิจารณาของศาลรัฐธรรมนูญ ถาวุฒิสภาพิจารณารางพระราชบัญญัติไมเสร็จภายใน กำหนดเวลาดังกลาว ใหถือวาวุฒิสภาไดใหความเห็นชอบในรางพระราชบัญญัตินั้น (๓.๒) รางพระราชบัญญัติเกี่ยวกับงบประมาณรายจาย รางพระราชบัญญัติ งบประมาณรายจายประจำปงบประมาณ รางพระราชบัญญัติงบประมาณรายจายเพิ่มเติม และรางพระราชบัญญัติโอนงบประมาณรายจาย สภาผูแทนราษฎรจะตองพิจารณาใหแลวเสร็จภายใน ๑๐๕ วัน นับแตวันที่รางพระราชบัญญัติดังกลาวมาถึงสภาผูแทนราษฎร ถาสภาผูแทนราษฎรพิจารณา ไมแลวเสร็จภายในกำหนดเวลาดังกลาว ใหถือวาสภาผูแทนราษฎรเห็นชอบกับรางพระราชบัญญัตินั้น และใหเสนอรางพระราชบัญญัติดังกลาวตอวุฒิสภาเพื่อพิจารณา ในการพิจารณาของวุฒิสภานั้น วุฒิสภา ตองใหความเห็นชอบหรือไมใหความเห็นชอบภายใน ๒๐ วัน นับแตวันที่รางพระราชบัญญัตินั้นมาถึง วุฒิสภา โดยจะแกไขเพิ่มเติมใด ๆ มิได ถาพนกำหนดเวลาดังกลาวใหถือวาวุฒิสภาเห็นชอบกับ รางพระราชบัญญัตินั้น ในกรณีเชนนี้และในกรณีที่วุฒิสภาใหความเห็นชอบ ใหนายกรัฐมนตรี นำขึ้นทูลเกลาทูลกระหมอมถวายเพื่อพระมหากษัตริยทรงลงพระปรมาภิไธยตอไป (๓.๓)การอนุมัติพระราชกำหนด พระราชกำหนดเปนกฎหมายที่พระมหากษัตริย ทรงตราขึ้นใชบังคับดังเชนพระราชบัญญัติตามคำแนะนำของคณะรัฐมนตรีซึ่งพระราชกำหนดที่จะตรา ขึ้นใชบังคับไดนั้นแบงเปน ๒ กรณี ดังนี้ ๑) พระราชกำหนดทั่วไป ใหกระทำไดเฉพาะเมื่อคณะรัฐมนตรีเห็นวา เปนกรณีฉุกเฉินที่มีความจำเปนรีบดวนอันมิอาจหลีกเลี่ยงไดเพื่อประโยชนในอันที่จะรักษา ความปลอดภัยของประเทศ ความปลอดภัยสาธารณะ ความมั่นคงในทางเศรษฐกิจของประเทศ หรือปองปดภัยพิบัติสาธารณะ ๒) พระราชกำหนดเกี่ยวดวยภาษีอากรหรือเงินตรา ใหกระทำไดเมื่อ คณะรัฐมนตรีเห็นวามีความจำเปนตองมีกฎหมายเกี่ยวดวยภาษีอากรหรือเงินตรา ซึ่งจะตองไดรับ การพิจารณาโดยดวนและลับเพื่อรักษาประโยชนของแผนดิน

42 เมื่อไดตราพระราชกำหนดแลว คณะรัฐมนตรีจะตองนำพระราชกำหนดดังกลาว เสนอตอสมาชิกสภาผูแทนราษฎรและสมาชิกวุฒิสภา เพื่อพิจารณาวาจะมีมติหรืออนุมัติให พระราชกำหนดดังกลาวมีการใชบังคับเปนพระราชบัญญัติตอไป โดยสำหรับพระราชกำหนดตาม ๑) ตองเสนอใหพิจารณาโดยไมชักชา แตถาเปนพระราชกำหนดตาม ๒) จะตองเสนอตอสภาผูแทนราษฎร ภายใน ๓ วัน นับแตวันที่มีการประกาศพระราชกำหนดนั้นในราชกิจจานุเบกษา ซึ่งหาก สภาผูแทนราษฎรและวุฒิสภา มีมติไมอนุมัติพระราชกำหนดนั้นก็จะสิ้นผลความเปนกฎหมาย แตไมกระทบตอกิจการที่ไดเปนไปในระหวางที่ใชพระราชกำหนดนั้น ๒.๓.๒ การควบคุมการบริหารราชการแผนดิน รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย ไดกำหนดใหวุฒิสภามีหนาที่และอำนาจในการควบคุมการบริหารราชการแผนดิน ดังตอไปนี้ (๑) การตั้งกระทูถาม รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย มาตรา ๑๕๐ บัญญัติ ใหสมาชิกวุฒิสภา มีสิทธิตั้งกระทูถามรัฐมนตรีในเรื่องใดเกี่ยวกับงานในหนาที่ โดยจะถามเปนหนังสือ หรือดวยวาจาก็ไดซึ่งตามขอบังคับการประชุมวุฒิสภา พ.ศ. ๒๕๖๒ และฉบับแกไขเพิ่มเติม ขอ ๑๔๔ ไดบัญญัติวา สมาชิกวุฒิสภามีสิทธิตั้งกระทูถามนายกรัฐมนตรีหรือรัฐมนตรีเกี่ยวกับงานในหนาที่ ขอเท็จจริงใด ๆ ที่อางประกอบกระทูถาม ตองเปนขอเท็จจริงที่ผูตั้งกระทูถามรับรองวาถูกตอง แมจะ มิไดยืนยันรับรองไวในกระทูถามก็ตาม และถาจำเปนจะตองมีคำชี้แจงประกอบก็ใหระบุแยกเปนสวน หนึ่งตางหาก38 45 อีกทั้งขอ ๑๔๕ ของขอบังคับการประชุมวุฒิสภา พ.ศ. ๒๕๖๒ บัญญัติวา กระทูถามมี ๒ ประเภท คือ กระทูถามเปนหนังสือ และกระทูถามดวยวาจา สำหรับการตั้งกระทูถามดวยวาจา หรือกระทูถามสดนั้น ตามรัฐธรรมนูญที่ผานมาเปนอำนาจของสมาชิกสภาผูแทนราษฎรเทานั้น แตตามรัฐธรรมนูญฉบับปจจุบันนี้ไดกำหนดใหสมาชิกวุฒิสภาสามารถตั้งกระทูถามดวยวาจาไดเชนเดียวกับ สมาชิกสภาผูแทนราษฎร แตรัฐมนตรียอมมีสิทธิที่จะไมตอบกระทูเมื่อคณะรัฐมนตรีเห็นวาเรื่องนั้น ยังไมควรเปดเผย เพราะเปนเรื่องเกี่ยวกับความปลอดภัยหรือประโยชนสำคัญของแผนดิน39 46 (๒)การเปดอภิปรายทั่วไปในวุฒิสภา รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย มาตรา ๑๕๓ บัญญัติใหสมาชิกวุฒิสภา จำนวนไมนอยกวา ๑ ใน ๓ ของจำนวนสมาชิกทั้งหมดเทาที่มีอยูของวุฒิสภา มีสิทธิเขาชื่อขอเปดอภิปรายทั่วไปในวุฒิสภาเพื่อใหคณะรัฐมนตรีแถลงขอเท็จจริงหรือชี้แจงปญหา สำคัญเกี่ยวกับการบริหารราชการแผนดินโดยไมมีการลงมติ 45 ขอบังคับการประชุมวุฒิสภา พ.ศ. ๒๕๖๒, ขอ ๑๔๔, ราชกิจจานุเบกษา เลมที่ ๑๓๖ ตอนพิเศษ ๒๑๙ ง (๒ กันยายน ๒๕๖๒): ๕๑. 46 เรื่องเดียวกัน, ขอ ๑๔๕, ๕๑.

43 (๓) การเปดอภิปรายทั่วไปในที่ประชุมรวมกันของรัฐสภา รัฐธรรมนูญ แหงราชอาณาจักรไทย มาตรา ๑๕๕ บัญญัติใหในกรณีที่มีปญหาสำคัญเกี่ยวกับความมั่นคงปลอดภัย หรือเศรษฐกิจของประเทศสมควรที่จะปรึกษาหารือรวมกันระหวางรัฐสภาและคณะรัฐมนตรี ผูนำฝายคานในสภาผูแทนราษฎรจะแจงไปยังประธานรัฐสภาขอใหมีการเปดอภิปรายทั่วไปในที่ประชุม รวมกันของรัฐสภาก็ไดในกรณีนี้ประธานรัฐสภาตองดำเนินการใหมีการประชุมภายใน ๑๕ วันนับ แตวันที่ไดรับการแจง แตรัฐสภาจะลงมติในปญหาที่อภิปรายมิไดโดยใหประชุมลับ และคณะรัฐมนตรี มีหนาที่ตองเขารวมประชุมดวย (๔) การตั้งกรรมาธิการ วุฒิสภามีอำนาจตั้งคณะกรรมาธิการสามัญหรือ คณะกรรมาธิการวิสามัญ เพื่อกระทำกิจการ พิจารณาสอบหาขอเท็จจริง หรือศึกษาเรื่องใด ๆ และรายงานผลการพิจารณาใหวุฒิสภาทราบตามระยะเวลาที่วุฒิสภากำหนด การกระทำกิจการ การสอบหาขอเท็จจริง หรือการศึกษาเรื่องใด ๆ ตองเปนเรื่องที่อยูในหนาที่และอำนาจของสภา และหนาที่และอำนาจตามที่ระบุไว คณะกรรมาธิการมีอำนาจเรียกเอกสารจากบุคคลใด หรือเรียกบุคคลใดมาแถลง ขอเท็จจริงหรือแสดงความเห็นในกิจการที่กระทำหรือในเรื่องที่พิจารณาสอบหาขอเท็จจริงหรือศึกษา อยูนั้นได แตการเรียกเชนวานั้นมิใหใชบังคับแกผูพิพากษาหรือตุลาการที่ปฏิบัติตามหนาที่หรือใชอำนาจ ในกระบวนวิธีพิจารณาพิพากษาอรรถคดี หรือการบริหารงานบุคคลของแตละศาล และมิใหใชบังคับ แกผูดำรงตำแหนงในองคกรอิสระที่เกี่ยวกับการปฏิบัติตามหนาที่และอำนาจโดยตรงในแตละองคกร ตามบทบัญญัติในรัฐธรรมนูญหรือตามพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญ แลวแตกรณีซึ่งตามขอบังคับ การประชุมวุฒิสภา พ.ศ. ๒๕๖๒ ขอ ๗๘ วรรคสอง วุฒิสภามีคณะกรรมาธิการสามัญประจำวุฒิสภารวม ๒๖ คณะ และมีคณะกรรมาธิการวิสามัญที่มีลักษณะเปนคณะกรรมาธิการประจำ รวม ๒ คณะ คือ คณะกรรมาธิการวิสามัญกิจการวุฒิสภา และคณะกรรมาธิการวิสามัญการพิทักษและเทิดทูนสถาบัน พระมหากษัตริย ๒.๓.๓ การใหความเห็นชอบใหบุคคลดำรงตำแหนง รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย ไดกำหนดใหวุฒิสภามีหนาที่และอำนาจในการใหความเห็นชอบใหบุคคลดำรงตำแหนง ดังตอไปนี้ (๑) ตุลาการศาลรัฐธรรมนูญ ศาลรัฐธรรมนูญประกอบดวยตุลาการศาลรัฐธรรมนูญ จำนวน ๙ คน โดยผูไดรับการคัดเลือกหรือสรรหาเพื่อแตงตั้งใหดำรงตำแหนงตุลาการศาลรัฐธรรมนูญ ตองไดรับความเห็นชอบจากวุฒิสภาดวยคะแนนเสียงไมนอยกวากึ่งหนึ่งของจำนวนสมาชิกทั้งหมด เทาที่มีอยูของวุฒิสภา ในกรณีที่วุฒิสภาไมใหความเห็นชอบผูไดรับการสรรหาหรือคัดเลือกรายใด ใหดำเนินการสรรหา หรือคัดเลือกบุคคลใหมแทนผูนั้น แลวเสนอตอวุฒิสภาเพื่อใหความเห็นชอบตอไป โดยตุลาการศาลรัฐธรรมนูญมีวาระการดำรงตำแหนง ๗ ป นับแตวันที่พระมหากษัตริยทรงแตงตั้ง และใหดำรงตำแหนงไดเพียงวาระเดียว

44 (๒) คณะกรรมการการเลือกตั้ง คณะกรรมการการเลือกตั้ง ประกอบดวย กรรมการ จำนวน ๗ คน ซึ่งพระมหากษัตริยทรงแตงตั้งตามคำแนะนำของวุฒิสภา จากบุคคลผูมีความรู ความเชี่ยวชาญ ในสาขาวิชาการตาง ๆ ที่จะยังประโยชนแกการบริหารและจัดการการเลือกตั้งใหเปนไป โดยสุจริต และเที่ยงธรรม และมีความซื่อสัตยสุจริตเปนที่ประจักษ ซึ่งไดรับการสรรหาจาก คณะกรรมการสรรหา จำนวน ๕ คน โดยมีวาระในการดำรงตำแหนง ๗ ป นับแตวันที่พระมหากษัตริย ทรงแตงตั้ง และใหดำรงตำแหนงไดเพียงวาระเดียว (๓) ผูตรวจการแผนดิน ผูตรวจการแผนดิน มีจำนวน ๓ คน ซึ่งพระมหากษัตริย ทรงแตงตั้งตามคำแนะนำของวุฒิสภา จากผูไดรับการสรรหาจากคณะกรรมการสรรหา โดยมีวาระ การดำรงตำแหนง ๗ ป นับแตวันที่พระมหากษัตริยทรงแตงตั้ง และใหดำรงตำแหนงไดเพียงวาระเดียว (๔) คณะกรรมการปองกันและปราบปรามการทุจริตแหงชาติคณะกรรมการปองกัน และปราบปรามการทุจริตแหงชาติ ประกอบดวย กรรมการจำนวน ๙ คน ซึ่งพระมหากษัตริยทรงแตงตั้ง ตามคำแนะนำของวุฒิสภาจากผูไดรับการสรรหาจากคณะกรรมการสรรหา โดยใหมีวาระในการดำรง ตำแหนง ๗ ป นับแตวันที่พระมหากษัตริยทรงแตงตั้ง และใหดำรงตำแหนงไดเพียงวาระเดียว (๕) คณะกรรมการตรวจเงินแผนดินและผูวาการตรวจเงินแผนดิน คณะกรรมการ ตรวจเงินแผนดิน ประกอบดวย กรรมการจำนวน ๗ คน ซึ่งพระมหากษัตริยทรงแตงตั้งตามคำแนะนำ ของวุฒิสภาจากผูซึ่งไดรับการสรรหา โดยมีวาระในการดำรงตำแหนง ๗ ป นับแตวันที่พระมหากษัตริย ทรงแตงตั้ง และใหดำรงตำแหนงไดเพียงวาระเดียว และใหมีผูวาการตรวจเงินแผนดินคนหนึ่ง ซึ่งพระมหากษัตริยทรงแตงตั้งตามคำแนะนำของวุฒิสภา ซึ่งไดรับการเสนอชื่อจากคณะกรรมการ ตรวจเงินแผนดิน โดยผูที่ไดรับการเสนอชื่อเพื่อแตงตั้งเปนผูวาการตรวจเงินแผนดิน ตองไดรับ ความเห็นชอบจากวุฒิสภาดวยคะแนนเสียงไมนอยกวากึ่งหนึ่งของสมาชิกวุฒิสภาทั้งหมดเทาที่มีอยู ในกรณีที่วุฒิสภาไมใหความเห็นชอบผูไดรับการเสนอชื่อเพื่อแตงตั้งเปนผูวาการตรวจเงินแผนดิน ใหดำเนินการเสนอชื่อบุคคลใหมเพื่อแตงตั้งเปนผูวาการตรวจเงินแผนดินแทนผูนั้น แลวเสนอตอวุฒิสภา เพื่อใหความเห็นชอบตอไป (๖) คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติ ประกอบดวย กรรมการจำนวน ๗ คน ซึ่งพระมหากษัตริยทรงแตงตั้งตามคำแนะนำของวุฒิสภา จากผูไดรับการสรรหาจากคณะกรรมการสรรหา โดยมีวาระในการดำรงตำแหนง ๗ ป นับแตวันที่ พระมหากษัตริยทรงแตงตั้ง และใหดำรงตำแหนงไดเพียงวาระเดียว อนึ่ง มีขอสังเกตวา วุฒิสภาตามรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๖๐ ไมมีอำนาจถอดถอนบุคคลออกจากตำแหนง ซึ่งแตกตางจากอำนาจของวุฒิสภาตามรัฐธรรมนูญ แหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๔๐ และพุทธศักราช ๒๕๕๐ ซึ่งบัญญัติใหวุฒิสภามีอำนาจ ถอดถอนบุคคลออกจากตำแหนงดวย

45 ๒.๓.๔ การติดตาม เสนอแนะ และเรงรัดการปฏิรูปประเทศ รวมทั้งการจัดทำ และดำเนินการตามยุทธศาสตรชาตินอกจากหนาที่และอำนาจของฝายนิติบัญญัติ โดยเฉพาะอยางยิ่ง ของวุฒิสภาตามที่ไดกลาวใน ๒.๓.๑ - ๒.๓.๓ แลว สำหรับวุฒิสภาชุดแรกของรัฐธรรมนูญฉบับปจจุบัน ยังมีหนาที่และอำนาจเพิ่มเติมในสวนที่เกี่ยวกับการปฏิรูปประเทศและยุทธศาสตรชาติอีกดวย กลาวคือ เฉพาะวุฒิสภาชุดแรกนี้ (๒๕๖๒ - ๒๕๖๗) ยังมีอำนาจติดตาม เสนอแนะ และเรงรัดการปฏิรูปประเทศ รวมทั้งการจัดทำและดำเนินการตามยุทธศาสตรชาติ ทั้งนี้ ตามรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๖๐ มาตรา ๒๗๐ อีกดวย ซึ่งอำนาจดังกลาวนี้ รวมไปถึงการพิจารณาพระราชบัญญัติที่ จะตราขึ้นเพื่อดำเนินการตามหมวด ๑๖ การปฏิรูปประเทศ ที่รัฐธรรมนูญบัญญัติใหตองพิจารณาโดยที่ ประชุมรวมกันของวุฒิสภา ซึ่งคือที่ประชุมประกอบดวยสมาชิกสภาผูแทนราษฎร และสมาชิกวุฒิสภา นั้นเอง

บทที่ ๓ วิธีการศึกษา รายงานการพิจารณาศึกษา เรื่อง คุณูปการของสถาบันพระมหากษัตริยตอการปกครองระบอบ ประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุขและฝายนิติบัญญัติเปนการศึกษาเชิงคุณภาพ โดยการศึกษาวิเคราะหขอมูลจากเอกสาร (Documentary Research) และแหลงขอมูลตาง ๆ ซึ่งคณะกรรมาธิการวิสามัญการพิทักษและเทิดทูนสถาบันพระมหากษัตริย วุฒิสภา มีวิธีการศึกษาดังนี้ รายงานการพิจารณาศึกษา เรื่อง คุณูปการของสถาบันพระมหากษัตริยตอการปกครองระบอบ ประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุขและฝายนิติบัญญัติมีวิธีการศึกษา โดยการเก็บรวบรวมขอมูลจากการประชุมของคณะกรรมาธิการวิสามัญการพิทักษและเทิดทูนสถาบัน พระมหากษัตริย วุฒิสภา การศึกษาประวัติศาสตรจากหอจดหมายเหตุรัฐสภา โดยการขอความ อนุเคราะหขอมูลและรูปภาพเชิงประวัติศาสตรจากหอจดหมายเหตุรัฐสภา สำนักงานเลขาธิการ สภาผูแทนราษฎร การสืบคนพระราชดำรัสและพระบรมราโชวาทจากสำนักหอจดหมายเหตุแหงชาติ เพื่อนำมาประกอบการเทียบเคียงขอมูลขอเท็จจริงของพระราชดำรัสและพระบรมราโชวาทที่ไดนำมาใส ไวในรายงานฉบับดังกลาว เพื่อใหรายงานมีความสมบูรณยิ่งขึ้น รวมทั้งไดมีการศึกษาขอมูลอารัมภบท รัฐธรรมนูญตั้งแตฉบับแรก คือ พระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผนดินสยามชั่วคราว พุทธศักราช 2475 จนถึงรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรสยาม พุทธศักราช 247๕ และรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย แกไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ ๑) พุทธศักราช 256๔ ซึ่งเปนรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยที่ประกาศใชอยู ในปจจุบัน รวมจำนวน ๓๔ ฉบับ รายงานการพิจารณาศึกษาฉบับนี้เปนการศึกษาเชิงคุณภาพ โดยการศึกษาวิเคราะหขอมูล จากเอกสาร (Documentary Research)และแหลงขอมูลตาง ๆ ประกอบดวยขอบังคับการประชุมวุฒิสภา พ.ศ. 2562 และฉบับแกไขเพิ่มเติม หนังสือ เว็บไซต และเอกสารการบรรยาย ทั้งนี้ วัตถุประสงค ของการศึกษาตามรายงานการพิจารณาศึกษาฉบับนี้ คือ เพื่อศึกษารวบรวมขอมูลและภาพประวัติศาสตร สถาบันพระมหากษัตริยทรงมีตอการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปน ประมุขและฝายนิติบัญญัติเพื่อจารึกใหเปนประวัติศาสตรถึงคุณูปการที่สถาบันพระมหากษัตริยทรงมีตอ การปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข และฝายนิติบัญญัติ ซึ่งเปนภารกิจอีกดานหนึ่งที่คณะกรรมาธิการวิสามัญการพิทักษ และเทิดทูนสถาบันพระมหากษัตริย วุฒิสภา ตั้งใจที่จะทำขึ้นเพื่อใหเปนเอกสารสำคัญทางประวัติศาสตรที่สะทอนใหเห็นถึงพระมหากรุณาธิคุณ อันหาที่สุดมิใหของพระมหากษัตริยไทยในยุคสมัยตาง ๆ และเปนเครื่องหมายแสดงถึงการพิทักษ และเทิดทูนสถาบันพระมหากษัตริยของไทยสืบไป

48 ๓.๑ กรรมาธิการและบุคคลที่เกี่ยวของที่รวมกันพิจารณาศึกษา ๓.๑.๑ คณะกรรมาธิการวิสามัญการพิทักษและเทิดทูนสถาบันพระมหากษัตริย วุฒิสภา ประกอบดวยบุคคล ดังตอไปนี้ ๓.๑.๑.๑ นายสุวพันธุ ตันยุวรรธนะ ประธานคณะกรรมาธิการวิสามัญ ๓.๑.๑.๒ นายปานเทพ กลาณรงคราญ รองประธานคณะกรรมาธิการวิสามัญ คนที่หนึ่ง ๓.๑.๑.๓ นายจเด็จ อินสวาง รองประธานคณะกรรมาธิการวิสามัญ คนที่สอง ๓.๑.๑.๔ หมอมหลวงปนัดดา ดิศกุล รองประธานคณะกรรมาธิการวิสามัญ คนที่สาม ๓.๑.๑.๕ นายเชิดศักดิ์ สันติวรวุฒิ เลขานุการคณะกรรมาธิการวิสามัญ ๓.๑.๑.๖ นายจิรชัย มูลทองโรย โฆษกคณะกรรมาธิการวิสามัญ ๓.๑.๑.๗ นายชาญวิทย ผลชีวิน รองโฆษกคณะกรรมาธิการวิสามัญ ๓.๑.๑.๘ พลเอก สนั่น มะเริงสิทธิ์ ที่ปรึกษาคณะกรรมาธิการวิสามัญ ๓.๑.๑.๙ พลเอก อูด เบื้องบน ที่ปรึกษาคณะกรรมาธิการวิสามัญ ๓.๑.๑.๑๐ พลเรือเอก พะจุณณ ตามประทีป ที่ปรึกษาคณะกรรมาธิการวิสามัญ ๓.๑.๑.๑๑ นางฉวีรัตน เกษตรสุนทร ที่ปรึกษาคณะกรรมาธิการวิสามัญ ๓.๑.๑.๑๒ นางกอบกุล อาภากร ณ อยุธยา กรรมาธิการวิสามัญ ๓.๑.๑.๑๓ ศาสตราจารยพิเศษกาญจนารัตน ลีวิโรจนกรรมาธิการวิสามัญ ๓.๑.๑.๑๔ นายกิตติวะสีนนท กรรมาธิการวิสามัญ ๓.๑.๑.๑๕ พลโท จเรศักณิ์ อานุภาพ กรรมาธิการวิสามัญ ๓.๑.๑.๑๖ นายดิเรกฤทธิ์ เจนครองธรรม กรรมาธิการวิสามัญ ๓.๑.๑.๑๗ นายถาวร เทพวิมลเพชรกุล กรรมาธิการวิสามัญ ๓.๑.๑.๑๘ พลเอก ธงชัย สาระสุข กรรมาธิการวิสามัญ ๓.๑.๑.๑๙ พลเอก นิวัตร มีนะโยธิน กรรมาธิการวิสามัญ ๓.๑.๑.๒๐ นางเพ็ญพักตร ศรีทอง กรรมาธิการวิสามัญ ๓.๑.๑.๒๑ นายวัลลภ ตังคณานุรักษ กรรมาธิการวิสามัญ ๓.๑.๑.๒๒ นายวิทยา ผิวผอง กรรมาธิการวิสามัญ ๓.๑.๑.๒๓ หมอมหลวงสกุล มาลากุล กรรมาธิการวิสามัญ ๓.๑.๑.๒๔ พลเรือโท สนธยา นอยฉายา กรรมาธิการวิสามัญ ๓.๑.๑.๒๕ นางจินตนา ชัยยวรรณาการ กรรมาธิการวิสามัญ

49 ๓.๑.๑.๒๖ นางสาวจิตติเทวี ตติยรัตน กรรมาธิการวิสามัญ ๓.๑.๑.๒๗ นางนฤมล ลอมทอง กรรมาธิการวิสามัญ ๓.๑.๑.๒๘ พลเอก พิสิทธิ์ สิทธิสาร กรรมาธิการวิสามัญ ๓.๑.๑.๒๙ คุณหญิงพรทิพย โรจนสุนันท กรรมาธิการวิสามัญ ๓.๑.๒ การแตงตั้งบุคคลเพื่อปฏิบัติหนาที่อันจะเปนประโยชนตอการปฏิบัติงานของ คณะกรรมาธิการวิสามัญ คณะกรรมาธิการไดมีมติแตงตั้งผูชวยเลขานุการคณะกรรมาธิการ ตามขอบังคับการประชุมวุฒิสภา พ.ศ. ๒๕๖๒ ขอ ๘๗ ดังนี้ ๓.๑.๒.๑ นางธัญญา ศรีสุพรรณ ผูบังคับบัญชากลุมงาน คณะกรรมาธิการวิสามัญ ๔ ๓.๑.๒.๒ นายธีรยุทธ ตั้งบุญเกษม นิติกรชำนาญการพิเศษ กลุมงานคณะกรรมาธิการวิสามัญ ๔ ๓.๑.๓ บุคคลที่คณะกรรมาธิการวิสามัญแตงตั้งเพื่อปฏิบัติหนาที่อันจะเปนประโยชนตอการ ปฏิบัติงานของคณะกรรมาธิการวิสามัญ คือ ที่ปรึกษากิตติมศักดิ์ประจำคณะกรรมาธิการวิสามัญ การพิทักษและเทิดทูนสถาบันพระมหากษัตริย วุฒิสภา ประกอบดวยบุคคล ดังตอไปนี้ 1) นายเกษมสันต วีระกุล ขณะไดรับแตงตั้งดำรงตำแหนง กรรมการผูทรงคุณวุฒิ คณะกรรมการประชาสัมพันธแหงชาติ 2) พลเอก เฉลิมพล ศรีสวัสดิ์ ขณะไดรับแตงตั้งดำรงตำแหนง ผูบัญชาการทหารสูงสุด ๓) พลเรือเอก เชิงชาย ชมเชิงแพทย ขณะไดรับแตงตั้งดำรงตำแหนง ผูบัญชาการทหารเรือ ๔) นางนิชา หิรัญบูรณะ ธุวธรรม ขณะไดรับแตงตั้งดำรงตำแหนง รองเลขาธิการนายกรัฐมนตรีฝายบริหาร ๕) พลเอก ณรงคพันธ จิตตแกวแท ขณะไดรับแตงตั้งดำรงตำแหนง ผูบัญชาการทหารบก ๖) พลเอก พหล สงาเนตร ขณะไดรับแตงตั้งดำรงตำแหนง สมาชิกวุฒิสภา ๗) พลเอก วัฒนา สรรพานิช ขณะไดรับแตงตั้งดำรงตำแหนง สมาชิกวุฒิสภา

50 ๘) พลเอก สนิธชนก สังขจันทร ขณะไดรับแตงตั้งดำรงตำแหนง ปลัดกระทรวงกลาโหม ๙) นายสุทธิพงษ จุลเจริญ ขณะไดรับแตงตั้งดำรงตำแหนง ปลัดกระทรวงมหาดไทย ๑๐) พลตำรวจโท สำราญ นวลมา ขณะไดรับแตงตั้งดำรงตำแหนง ผูชวยผูบัญชาการตำรวจแหงชาติ ๑๑) พลอากาศเอก อลงกรณ วัณณรถ ขณะไดรับแตงตั้งดำรงตำแหนง ผูบัญชาการทหารอากาศ ๓.๒ คณะอนุกรรมาธิการ คณะกรรมาธิการวิสามัญไดแตงตั้งคณะอนุกรรมาธิการ รวม ๓ คณะ ดังนี้ ๓.๒.๑ คณะอนุกรรมาธิการศึกษาและเสนอแนะแนวทางดานการสื่อสารในการพิทักษ และเทิดทูนสถาบันพระมหากษัตริยประกอบดวยบุคคล ดังตอไปนี้ ๓.๒.๑.๑ นางกอบกุล อาภากร ณ อยุธยา ประธานคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๑.๒ นายเชิดศักดิ์ สันติวรวุฒิ รองประธานคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๑.๓ นางนฤมล ลอมทอง อนุกรรมาธิการ ๓.๒.๑.๔ นางสาวจิตติเทวี ตติยรัตน อนุกรรมาธิการ ๓.๒.๑.๕ นายนริศโรจน เฟองระบิล อนุกรรมาธิการ ๓.๒.๑.๖ นายวิริยะ ชัยพาณิชย อนุกรรมาธิการ ๓.๒.๑.๗ นายเกษมสันต วีระกุล อนุกรรมาธิการ ๓.๒.๑.๘ นางนิชา หิรัญบูรณะ ธุวธรรม อนุกรรมาธิการ ๓.๒.๑.๙ นางสาวอรัญญา เกตุแกว อนุกรรมาธิการ ๓.๒.๑.๑๐ นางสาวพัชนี เปลี่ยนเกิด อนุกรรมาธิการ ๓.๒.๑.๑๑ นางสาวจิตปภา สุพันธะ อนุกรรมาธิการ ๓.๒.๑.๑๒ พลตรี ชยพณัฐ วิริรัตน อนุกรรมาธิการ ๓.๒.๑.๑๓ นายสุวพันธุ ตันยุวรรธนะ ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๑.๑๔ นายวิทยา ผิวผอง ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๑.๑๕ นายจิรชัย มูลทองโรย ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๑.๑๖ พลเรือเอก พะจุณณ ตามประทีป ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๑.๑๗ พลเอก ธงชัย สาระสุข ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ

51 ๓.๒.๑.๑๘ นางฉวีรัตน เกษตรสุนทร ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๑.๑๙ นายอนุกูล เจิมมงคล ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๑.๒๐ นายณัฐพร วุนกลิ่นหอม ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๑.๒๑ นายเพชรมงคล วัสสุวรรณ ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๑.๒๒ นายอรรทิตยฌาณ คูหาเรืองรอง ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๑.๒๓ นายรัชพล สุวรรณโชติ ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๑.๒๔ นายอุปกิต ปาจรียางกูร ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๑.๒๕ นางถวิลวดี บุรีกุล ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๑.๒๖ พลตรี ที่รัก สรอยนาค ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๑.๒๗ นายธาดา เศวตศิลา ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๑.๒๘ นายทวี จุลศักดิ์ศรีสกุล ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๑.๒๙ นายชัยวัฒน สมมิตร ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๒ คณะอนุกรรมาธิการศึกษา ติดตาม เสนอแนะ และเรงรัดการดำเนินมาตรการเกี่ยวกับ การพิทักษและเทิดทูนสถาบันพระมหากษัตริยประกอบดวยบุคคล ดังตอไปนี้ ๓.๒.๒.1 นายเชิดศักดิ์ สันติวรวุฒิ ประธานคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๒.2 นายจิรชัย มูลทองโรย รองประธานคณะอนุกรรมาธิการ คนที่หนึ่ง ๓.๒.๒.3 นายอนุกูล เจิมมงคล รองประธานคณะอนุกรรมาธิการ คนที่สอง ๓.๒.๒.4 นายจตุพจน ปยัมปุตระ รองประธานคณะอนุกรรมาธิการ คนที่สาม ๓.๒.๒.5 นายจำลอง สิงหโตงาม อนุกรรมาธิการ ๓.๒.๒.6 นายนริศโรจน เฟองระบิล อนุกรรมาธิการ ๓.๒.๒.7 นายทวีวัฒน สุรสิทธิ์ อนุกรรมาธิการ ๓.๒.๒.8 นายหทัย ชุณหปราณ อนุกรรมาธิการ ๓.๒.๒.9 นายสัจจะ โชคบุญสงสวัสดิ์ อนุกรรมาธิการ ๓.๒.๒.10 พันโท กมล มหาภิรมย อนุกรรมาธิการ ๓.๒.๒.11 นายกิตติธัช ชัยประสิทธิ์ อนุกรรมาธิการ ๓.๒.๒.12 นางสาวสุธามาศ ใจดี อนุกรรมาธิการและเลขานุการ ๓.๒.๒.๑๓ นายสุวพันธุ ตันยุวรรธนะ ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๒.๑๔ พลเอก ธงชัย สาระสุข ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ

52 ๓.๒.๒.๑๕ พลเอก จีระศักดิ์ ชมประสพ ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๒.๑๖ นายวัธนชัย ทองประเสริฐ ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๒.๑๗ นางนฤมล ลอมทอง ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๒.๑๘ นายอัมรินทร ศรีหิรัญ ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๒.๑๙ นายพิชัย สุวรรณกิจบริหาร ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๒.๒๐ นางสาวอรัญญา เกตุแกว ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๒.๒๑ นายธานินทร กิจนันทคุณ ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๒.๒๒ นายชัยชนะ มิตรพันธ ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๒.๒๓ พันเอก กาญจนะดิษฐ ใยเกตุ ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๒.๒๔ นายพงศพรหม ยามะรัต ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๒.๒๕ นางสาวอุมาวรรณ วิเศษสินธุ ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๒.๒๖ นางณัฐนิชา แทนทอง ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๒.๒๗ นายสุพรรณพงศ วงษศรีเพ็ง ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๒.๒๘ นายณัฐพร วุนกลิ่นหอม ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๒.๒๙ นายหาญศักดิ์ หาญสมวงศ ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๓ คณะอนุกรรมาธิการพิจารณาศึกษา ติดตาม และสืบสานแนวพระราชดำริประกอบดวย บุคคล ดังตอไปนี้ ๓.๒.๓.๑ นายวิทยา ผิวผอง ประธานคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๓.๒ นางฉวีรัตน เกษตรสุนทร รองประธานคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๓.๓ นายทัฬห สิริโภคี อนุกรรมาธิการ ๓.๒.๓.๔ ผูชวยศาสตราจารย (พิเศษ) อภิสิทธิ์ ฉัตรทนานนท อนุกรรมาธิการ ๓.๒.๓.๕ นางวาสนา ทิพยสุวรรณ อนุกรรมาธิการ ๓.๒.๓.๖ นายทวี จุลศักดิ์ศรีสกุล อนุกรรมาธิการ ๓.๒.๓.๗ นายภาสภณ เหตระกูล อนุกรรมาธิการ ๓.๒.๓.๘ นางพิริยาภรณ ธรรมมารักษ อนุกรรมาธิการ ๓.๒.๓.๙ นาวสาวภัทธิรา หาญสกุล อนุกรรมาธิการ ๓.๒.๓.๑๐ นายธีรเดช สินธพเรืองชัย อนุกรรมาธิการ ๓.๒.๓.๑๑ นายปรารพ เหลาวานิช อนุกรรมาธิการ ๓.๒.๓.๑๒ นางบังอร สุพิพัฒนโมลี อนุกรรมาธิการและเลขานุการ ๓.๒.๓.๑๓ นายปานเทพ กลาณรงคราญ ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ

53 ๓.๒.๓.๑๔ นางพิกุลแกว ไกรฤกษ ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๓.๑๕ นางกอบกุล อาภากร ณ อยุธยา ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๓.๑๖ นางศิรินา ปวโรฬารวิทยา ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๓.๑๗ นางเบญจรัตน จริยธาราสิทธิ์ ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๓.๑๘ นางสาวเรณู ตังคจิวางกูร ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๓.๑๙ หมอมหลวงสกุล มาลากุล ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๓.๒๐ นายจิรชัย มูลทองโรย ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๓.๒๑ นางสุนี จึงวิโรจน ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๓.๒๒ นายอารักษ พรประภา ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๓.๒๓ นางสัณหพิศ สมบัติศิริ ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๓.๒๔ นางสาวจิตติเทวี ตติยรัตน ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๓.๒๕ นายสมชาย อัศวเศรณี ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๓.๒๖ รองศาสตราจารยเยาวลักษณ ชาญศิลป ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๓.๒๗ นางธารทิพย ศิรินุพงศ ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๓.๒๘ นายอิทธิพัทธ เศรษฐยุกานนท ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๓.๒๙ นางสาวเมตตา ปราบสุธา ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๓.๓๐ นางสาวสุวิตา จรัญวงศ ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๓.๓๑ นายกิตติพงศ ลิ่มสุวรรณโรจน ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๓.๓๒ นายประเวศ จารุพันธ ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๓.๓๓ วาที่รอยตรี ดุสิต มีชนะ ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๓.๓๔ นางสาวภควดี จรรยาเพศ ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๓.๓๕ พลตรี อำนาจ จันทรมินะ ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๒.๓.๓๖ นางสาวประภาพรรณ พิชัยคำ ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓.๓ การเก็บรวบรวมขอมูล คณะกรรมาธิการวิสามัญไดมีการเก็บรวบรวมขอมูลจากแหลงตาง ๆ ดังนี้ ๓.๓.๑ การประชุมของคณะกรรมาธิการวิสามัญ คณะกรรมาธิการวิสามัญการพิทักษและเทิดทูนสถาบันพระมหากษัตริย วุฒิสภา ไดมีการประชุมเพื่อพิจารณารายงานการพิจารณาศึกษา เรื่อง คุณูปการของสถาบันพระมหากษัตริย ตอการปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุขในฝายนิติบัญญัติดังนี้

54 ๓.๓.๑.๑ การประชุมคณะกรรมาธิการวิสามัญ ครั้งที่ ๖/๒๕๖๖ วันศุกรที่ ๑๗ มีนาคม ๒๕๖๖ ๓.๓.๑.๒ การประชุมคณะกรรมาธิการวิสามัญ ครั้งที่ ๗/๒๕๖๖ วันศุกรที่ ๓๑ มีนาคม ๒๕๖๖ ๓.๓.๑.๓ การประชุมคณะกรรมาธิการวิสามัญ ครั้งที่ ๑๐/๒๕๖๖ วันศุกรที่ ๑๒ พฤษภาคม ๒๕๖๖ ๓.๓.๑.๔ การประชุมคณะกรรมาธิการวิสามัญ ครั้งที่ ๑๓/๒๕๖๖ วันศุกรที่ ๒๓ มิถุนายน ๒๕๖๖ ๓.๓.๑.๕ การประชุมคณะกรรมาธิการวิสามัญ ครั้งที่ ๑๗/๒๕๖๖ วันศุกรที่ ๑๘ สิงหาคม ๒๕๖๖ ๓.๓.๑.๖ การประชุมคณะกรรมาธิการวิสามัญ ครั้งที่ ๑๙/๒๕๖๖ วันศุกรที่ ๑๕ กันยายน ๒๕๖๖ ๓.๓.๒ การศึกษาประวัติศาสตรจากหอจดหมายเหตุรัฐสภา คณะกรรมาธิการวิสามัญการพิทักษและเทิดทูนสถาบันพระมหากษัตริย วุฒิสภา ไดขอความอนุเคราะหขอมูลและรูปภาพเชิงประวัติศาสตรจากหอจดหมายเหตุรัฐสภา สำนักงาน เลขาธิการสภาผูแทนราษฎร เพื่อประกอบการพิจารณาจัดทำรายงานดังกลาวตอมาหอจดหมายเหตุรัฐสภา สำนักงานเลขาธิการสภาผูแทนราษฎร ไดมีหนังสือสำนักงานเลขาธิการสภาผูแทนราษฎร ที่ สผ ๐๐๐๓/๒๗๗๖ ลงวันที่ ๒๑ มีนาคม ๒๕๖๖ อนุญาตใหคณะกรรมาธิการวิสามัญใชขอมูลดังกลาวประกอบการพิจารณา จัดทำรายงาน0 17 ๓.๓.๓ การสืบคนพระราชดำรัสและพระบรมราโชวาท คณะกรรมาธิการวิสามัญการพิทักษและเทิดทูนสถาบันพระมหากษัตริย วุฒิสภา ไดมีหนังสือคณะกรรมาธิการวิสามัญการพิทักษและเทิดทูนสถาบันพระมหากษัตริย วุฒิสภา ดวนที่สุด ที่ (กมธ ๒) ๐๐๑๐/๑๓๖๓ ลงวันที่ ๓ เมษายน ๒๕๖๖ ถึงผูอำนวยการสำนักหอจดหมายเหตุแหงชาติ เพื่อขอความอนุเคราะหในการสืบคนพระราชดำรัสและพระบรมราโชวาท เพื่อประกอบการเทียบเคียง ขอมูลขอเท็จจริงของพระราชดำรัสและพระบรมราโชวาทที่ไดนำมาใสไวในรายงาน เพื่อใหรายงานมีความ สมบูรณยิ่งขึ้น1 18 17 สำนักงานเลขาธิการสภาผูแทนราษฎร, “หนังสือสำนักงานเลขาธิการสภาผูแทนราษฎร ที่ สผ ๐๐๐๓/๒๗๗๖,” ๒๑ มีนาคม ๒๕๖๖. 18 คณะกรรมาธิการวิสามัญการพิทักษและเทิดทูนสถาบันพระมหากษัตริย วุฒิสภา, “หนังสือคณะกรรมาธิการวิสามัญการพิทักษ และเทิดทูนสถาบันพระมหากษัตริย วุฒิสภา ดวนที่สุด ที่ สว (กมธ ๒) ๐๐๑๐/๑๓๖๓,” ๓ เมษายน ๒๕๖๖.

55 ๓.๓.๔ การศึกษาเอกสาร คณะกรรมาธิการวิสามัญไดดำเนินการศึกษารวบรวมขอมูลจากเอกสาร (Documentary Research) และแหลงขอมูลตาง ๆ เพื่อนำมาประกอบการพิจารณาจัดทำรายงาน สรุปไดดังนี้ ๓.๓.๓.๑ รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย ตั้งแตฉบับแรก คือ พระราชบัญญัติธรรมนูญ การปกครองแผนดินสยามชั่วคราว พุทธศักราช 2475 จนถึงรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย แกไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ ๑) พุทธศักราช 256๖ รวมจำนวน ๓๔ ฉบับ ๓.๓.๓.๒ ขอบังคับการประชุมวุฒิสภา พ.ศ. 2562 และฉบับแกไขเพิ่มเติม ๓.๓.๓.๓ หนังสือ ๗๐ ป ครองราชย พระมหากษัตริยประชาธิปไตย ๓.๓.๓.๔ หนังสือประมวลพระราชดำรัสและพระบรมราโชวาทที่พระราชทานในโอกาสตาง ๆ อันเกี่ยวเนื่องกับเรื่องกฎหมาย ตั้งแตพุทธศักราช ๒๔๘๙ จนถึง ๒๕๒๙ ๓.๓.๓.๕ หนังสือพระราชดำรัสในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัว ๓.๓.๓.๖ หนังสือพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาประชาธิปก พระปกเกลาเจาอยูหัว ทรงสละราชสมบัติ ๓.๓.๓.๗ หนังสือวุฒิสภาไทย ๓.๓.๓.๘ หนังสือ ๖๐ ป รัฐสภาไทย ๓.๓.๓.๙ ประมวลพระราชดำรัสและพระบรมราโชวาท ที่พระราชทานในโอกาสตาง ๆ ปพุทธศักราช ๒๕๒๒ ๓.๓.๓.๑๐ หนังสือออนไลนการปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย ทรงเปนประมุข ๓.๓.๓.๑๑ หนังสือพระราชประวัติและพระราชกรณียกิจ ในพระบาทสมเด็จพระปรมินทร มหาประชาธิปก พระปกเกลาเจาอยูหัว ๓.๓.๓.๑๒ หนังสือเจาฟาประชาธิปก ราชันผูนิราศ ๓.๓.๓.๑๓ หนังสือดุสิตธานี เมืองประชาธิปไตยของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลา เจาอยูหัว ๓.๓.๓.๑๔ หนังสือสถาบันพระปกเกลา, ความรูเบื้องตนการปกครองในระบอบ ประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข ๓.๓.๓.๑๕ หนังสือพระราชประวัติและพระราชกรณียกิจพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว อานันทมหิดล รัชกาลที่ ๘ ๓.๓.๓.๑๖ เว็บไซตพิพิธภัณฑรัฐสภา https://parliamentmuseum.go.th/constitution.html.

56 ๓.๓.๓.๑๗ เว็บไซตสถาบันพระปกเกลา https://www.kpi.ac.th/about/thehistory. ๓.๓.๓.๑๘ เว็บไซตสำนักงานเลขาธิการสภาผูแทนราษฎร https://library.parliament.go.th/sites/default/files/assets/files/flipbo oks/2556_120yearsRamaVII/2556_120yearsRamaVII/index.html#page=1. https://www.parliament.go.th/ewtadmin/ewt/parliament_parcy/ewt _news.php?nid=35207&filename. ๓.๓.๓.๑๙ เว็บไซตกลุมงานพัฒนากฎหมาย สำนักกฎหมาย สำนักงานเลขาธิการวุฒิสภา https://www.senate.go.th/assets/portals/186/fileups/336/files/%E 0%B8%AA%E0%B8%A3%E0%B8%B8%E0%B8%9B%E0%B8%AB%E0%B8%99%E0% B9%89%E0%B8%B2%E0%B8%97%E0%B8%B5%E0%B9%88%E0%B9%81%E0%B8 %A5%E0%B8%B0%E0%B8%AD%E0%B8%B3%E0%B8%99%E0%B8%B2%E0%B8%8 8%20%E0%B8%AA%E0%B8%A7.pdf. ๓.๓.๓.๒๐ เว็บไซตหนวยราชการในพระองค https://www.royaloffice.th/wp-content/uploads/2022/07/T01 56-10.pdf. https://www.royaloffice.th/royal-guidance/?s words=&srf=&sdt =&. ๓.๓.๓.๒๑ เว็บไซตศูนยทนายความเพื่อสิทธิมนุษยชน https://tlhr2014.com/archives/29739. ๓.๓.๓.๒๒ เว็บไซต เรื่องเลาชาวสยาม https://kidnan.com/26665/#. ๓.๓.๓.๒๓ เว็บไซตthestandard.co https://thestandard.co/kingrama9-with-14-october-1973/ ๓.๓.๓.๒๔ เว็บไซตพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พุทธศักราช ๒๕๕๔ https://dictionary.orst.go.th/. ๓.๓.๓.๒๕ เว็บไซตสถาบันนโยบายศึกษา https://www.fpps.or.th/news.php?detail=n1076353807.news.

บทที่ ๔ คุณูปการของสถาบันพระมหากษัตริยตอการปกครองระบอบประชาธิปไตย อันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุขและฝายนิติบัญญัติ ขอมูลคุณู ปการของสถาบันพระมหากษัตริยตอการปกครองระบอบประชาธิปไตย อันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุขและฝายนิติบัญญัติในบทนี้ไดนำเสนอโดยแบงออกเปน ๒ สวน ดังนี้ ๔.๑ คุณูปการของสถาบันพระมหากษัตริยตอการปกครองในประเทศไทยนี้มีเรื่อยมาจนเปน การปกครองระบอบประชาธิปไตย โดยเปนขอมูลเกี่ยวกับปรากฏการณสำคัญที่สถาบันพระมหากษัตริย ทรงมีตอการปกครองระบอบประชาธิปไตยในประเทศไทย และคุณูปการของสถาบันพระมหากษัตริย ตอการแกไขปญหาวิกฤตการณทางการเมืองที่เกิดขึ้นในประเทศไทย ๔.๒ คุณูปการของสถาบันพระมหากษัตริยตอฝายนิติบัญญัติประกอบดวย การพระราชทาน รัฐธรรมนูญ การเสด็จพระราชดำเนินทรงเปดประชุมรัฐสภา การเปดประชุมสมาชิกรัฐสภาระหวาง ประเทศ และการเสด็จพระราชดำเนิน ณ รัฐสภา และพระราชดำรัสในหลายโอกาสที่ทรงพระราชทาน ใหกับฝายนิติบัญญัติ จากการศึกษาคนควาขอมูลตาง ๆ ที่เกี่ยวของ สามารถสรุปผลการศึกษาไดดังนี้ ๔.๑ คุณูปการของสถาบันพระมหากษัตริยตอการปกครองในประเทศไทย ๔.๑.๑ ปรากฏการณสำคัญที่สถาบันพระมหากษัตริยทรงมีตอการปกครองในประเทศไทย การปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข มีวิวัฒนาการเริ่มตนมา ตั้งแตในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว รัชกาลที่ ๕ จนมาถึงการประกาศใช รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560 ในรัชกาลของพระบาทสมเด็จพระปรเมนทร รามาธิบดีศรีสินทรมหาวชิราลงกรณ พระวชิรเกลาเจาอยูหัว รัชกาลที่ ๑๐ โดยมีปรากฏการณที่สำคัญ ดังนี้ ๔.๑.๑.๑ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว รัชกาลที่ ๕ ทรงเปนผูนำ แนวความคิดที่จะนำเอาการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข มาใชในประเทศไทย เนื่องจากประเทศตาง ๆ ทางซีกโลกตะวันออก รวมทั้งประเทศไทยตองเผชิญกับ ลัทธิลาเมืองขึ้นของจักรวรรดินิยมตะวันตก ทำใหการปกครองระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชยเริ่มเสื่อม อิทธิพลลงเปนลำดับ พระมหากษัตริยในฐานะผูนำทางสังคมและการเมืองของหลายประเทศ ทรงตระหนักดีวา การปกครองที่เปนอยูในขณะนั้นก็ไมไดเปนไปโดยสะดวกอยูแลว ครั้นเมื่อบานเมือง เจริญขึ้นหลายเทา การปกครองอยางเกาก็ยังไมสมกับความตองการของบานเมืองมากยิ่งขึ้น จึงมี

58 พระราชประสงคจะแกไขธรรมเนียมการปกครองใหหมาะสมกับเวลา และทำใหบานเมืองเจริญขึ้น จึงมีพระบรมราโชบายในการแกไขการปกครองแผนดิน ดังนี้ “...การปกครองในบานเมืองเรา ซึ่งเปนไปในประจุบันนี้ ยังไมเปนวิธีปกครองที่จะให การทั้งปวงเปนไปสดวกไดแตเดิมมาแลว ครั้นเมื่อลวงมาถึงประจุบันนี้ บานเมืองยิ่งเจริญขึ้นกวา แตกอนหลายเทา การปกครองอยางเกานั้นก็ยิ่งไมสมกับความตองการของบานเมืองหนักขึ้นทุกที จึงไดมีความประสงคอันยิ่งใหญ ที่จะแกไขธรรมเนียมการปกครองใหสมกับเวลาใหเปนทางที่จะเจริญ แกบานเมือง...”0 20 ดังนั้น พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัวทรงดำเนินรัฐประศาสโนบาย เพื่อเปนการ ปูพื้นฐานการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุขอยางคอยเปนคอยไป ทีละนอย พระองคทานจึงทรงสนับสนุนใหเด็กไทยไดมีโอกาสออกไปศึกษาตอในประเทศตาง ๆ ทางตะวันตก โดยไดทรงสงพระราชโอรสเกือบทุกพระองคออกไปศึกษาในยุโรป รวมทั้งทรงสนับสนุนให บุตรหลานขาราชการตลอดจนสามัญชนทั่วไปไดเลาเรียนในตางประเทศ ทั้งนี้เพื่อเปนการ “พัฒนาคน” สำหรับใชเปนกำลังในวงราชการเพื่อการพัฒนาประเทศ อีกทั้งในตอนตนรัชกาล เมื่อวันที่ 23 สิงหาคม พ.ศ. 2417 พระองคจึงไดทรงพระกรุณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหตั้งคณะที่ปรึกษาขึ้น 2 คณะ คือ คณะที่ปรึกษาราชการในพระองค (Privy Council) และคณะที่ปรึกษาราชการแผนดิน (Council of State) โดยทรงมีพระราชดำริที่จะใหคณะที่ปรึกษาทั้งสองคณะนี้เปนสถาบันทางการเมืองทำหนาที่ อันสําคัญ 2 ประการ คือ ประการหนึ่ง ยอมใหมีอำนาจที่จะยึดหนวงขัดขวางพระเจาแผนดินไดในการใด ๆ ที่พระเจาแผนดิน ทรงพระราชดำริเปนการไมตองดวยความยุติธรรม ซึ่งจะทําใหราษฎรไดรับความเดือดรอน ประการที่สองนั้น Council of State จะทำหนาที่เปนที่ปรึกษาราชการตาง ๆ ที่จะเปน ประโยชนตอบานเมือง และนอกเหนือไปจากนี้ทรงมีพระราชกรณียกิจที่สําคัญตอบานเมืองอันเปนผลดี ตอการปูพื้นฐานสูความเปนประชาธิปไตยอีกหลายประการ เชน “การเลิกทาส” อันเปนการปลดปลอยไพรและทาสทั้งหลายใหกาวสูความเปนไท จึงเปนเสมือนแนวทางในเรื่องสิทธิและเสรีภาพ ซึ่งกอนหนานั้นคนไทยไมเคยมีมากอน เลยใหมีขึ้น “การขยายโอกาสทางดานการศึกษาแกประชาชน” ในเรื่องของการศึกษานั้นไดมีการขยาย การศึกษาดวยการจัดตั้งโรงเรียนตาง ๆ ขึ้นมากมาย และกวางขวางยิ่งขึ้น ทั้งในเมืองหลวง 20 หอจดหมายเหตุแหงชาติ. ร๕บ๑.๔/๕ เรื่อง พระราชดำรัส รัชกาลที่ ๕ เรื่อง เปลี่ยนประเพณีปกครองแผนดิน (๒๔๒๗ - ๒๔๒๘).

59 และตามหัวเมืองโดยทั่ว ๆ ไป ซึ่งเทากับเปนการปูพื้นฐานทางดานการศึกษาใหกับประชาชน เพื่อใหพรอมที่จะเขาใจตอการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข “แผนการปฏิรูปการปกครอง พ.ศ. 2435” เปนการพัฒนาโครงสรางของรัฐบาล และองคการบริหารของรัฐ เพื่อแกไขปญหาตาง ๆ ที่จะเกิดขึ้น โดยยกเลิกการบริหารราชการแผนดิน แบบจตุสดมภที่มีมาตั้งแตรัชสมัยพระบรมไตรโลกนาถ มาเปนแบบกระทรวง ทบวง กรม อยางในปจจุบัน การปฏิรูปการปกครองครั้งนี้นับเปนการสรางสรรคสถาบันการเมืองที่มีเอกภาพและมั่นคง เพื่อใหสามารถเปนกลไกในการเชื่อมโยงผลประโยชน และความตองการของสังคมกับอำนาจทางการเมือง ไดอยางฉับไว ๔.๑.๑.๒ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัว รัชกาลที่ ๖ ทรงมีความพยายามที่จะ วางรากฐานของการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุขในรัชกาลนี้ ดังนั้น พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัวทรงมีพระราชดำริจัดตั้ง “ดุสิตธานี” ขึ้น เพื่อเปนการ ทดลองการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข ในการนี้ไดทรงพระกรุณา โปรดเกลาโปรดกระหมอมใหมีการตรา “ธรรมนูญดุสิตธานี” ลักษณะปกครองคณะนคราภิบาล ไวเมื่อปพ.ศ. 246๑ การปกครองดุสิตธานีนั้นมีการจัดระเบียบและวิธีการตามการปกครองในระบอบ ประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุขอยางครบถวน โดยมี “ผูแทนราษฎร” ซึ่งตาม ธรรมนูญดุสิตธานีเรียกวา “เชษฐบุรุษ” สวนพระองคเองนั้นทรงเปนเพียง“นายราม” พลเมืองคนหนึ่ง ของดุสิตธานีอยางไรก็ตาม ตลอดรัชสมัยของพระองคแมวาแนวความคิดเรื่องประชาธิปไตยจะไดเกิดขึ้น อยางกวางขวางแลวก็ตาม แตก็ยังมิไดพระราชทานรัฐธรรมนูญใหแกประชาชนแตอยางใด ดวยทรงมี พระราชดำริวากอนที่จะพระราชทานรัฐธรรมนูญนั้น จะตองใหการศึกษาแกประชาชนอยางเพียงพอกอน มิฉะนั้นการมีรัฐสภาก็ออกจะเปนโทษมากกวาที่จะเปนคุณประโยชนทั้งนี้ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลา เจาอยูหัว ไดมีพระราชดำรัสเกี่ยวกับการเมืองการปกครองแผนดิน ดังนี้ “...การที่เราเห็นอะไรของใครแปลก เราพอใจและจะถือเอาเปนแบบอยางนำมาใช สำหรับประเทศเราบางนั้น จำเราจะตองใชวิจารณญาณสอดสองเลือกฟนใหเห็นเหมาะวาจะเปน ประโยชนแกเราแทจริงเสียกอน สิ่งซึ่งเหมาะแกประเทศเขา ใชวาจะเหมาะแกประเทศเราเสมอไป ก็หาไม บางทีอาจใชไมไดในประเทศเราเสียเลยก็เปนได หรือบางอยางจะใชไดก็ดวยเอามาปรุงใหม ใหเหมาะแกเรา เพราะฐานะและนิติธรรมของชาติยอมตาง ๆ กัน การเอาอยางเขาโดยมิไดพิจารณา ใครครวญใหรอบคอบ เห็นของเขาอยางไรนึกวาเกก็เอาอยางมาทั้งดุน ๆ นั้น ถาไมเหมาะแกเรา หรือขัดตอนิติธรรมของเรา ก็จะหาเปนไปไดอยางที่เราเห็นของเขานั้นไม การเอาอยางผิดเชนนี้ เทากับกินของแสลงใหโทษมานัก...”1 21 21 นายก ราชบัณฑิตยสภา, พระราชดำรัสในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัว, (กรุงเทพฯ: โรงพิมพบำรุงนุกูลกิจ ถนนบำรุงเมือง ในพระนคร, ๒๔๗๒), ๓๔ – ๓๕.

60 ๔.๑.๑.๓ พระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว รัชกาลที่ ๗ ปญหาหลาย ๆ ดานที่ เกิดขึ้นในขณะนั้น ทำใหพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัวทรงตระหนักพระราชหฤทัยเปนอยางดีวา ตอไปในภายหนาประเทศไทยจะตองยอมรับเอาการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมี พระมหากษัตริยทรงเปนประมุข มาใชอยางไมมีทางหลีกเลี่ยงได แตก็ยังทรงตระหนักถึงสภาพความเปนจริง ของประเทศไทยในขณะนั้นวา ประชาชนยังไมมีการศึกษาและความรูความเขาใจทางการเมืองอยางเพียงพอ ที่จะเขามามีสวนรวมในการบริหารประเทศตามการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย ทรงเปนประมุข ดังนั้น พระองคจึงทรงแกไขปญหาทางการเมืองขณะนั้นดวยการสรางสรรคสถาบัน ทางการเมืองที่สอดคลองกับแนวความคิดการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรง เปนประมุข ดังเชนที่ไดมีการตั้งสภากรรมการองคมนตรี เพื่อเปดโอกาสใหขาราชการ ตลอดจนบุคคล ผูมีความรูความสามารถในสาขาอาชีพตาง ๆ ที่มิใชพระราชวงศและขุนนางระดับสูงไดเขามามีสวนรูเห็น และไดศึกษาวิธีการบริหารราชการแผนดินมากขึ้น นอกจากนี้ยังทรงมอบหมายใหหลายฝายไปศึกษาถึง รูปแบบและวิธีการตาง ๆ ในการที่จะจัดตั้งเทศบาล เพื่อใหราษฎรไดคุนเคยกับการปกครองตนเอง ในระดับทองถิ่นอยางคอยเปนคอยไปเสียกอน อยางไรก็ตาม กระแสพลังของการเรียกรองตองการการปกครองในระบอบประชาธิปไตย อันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข นับวามีแตจะรุนแรงขึ้นเรื่อย ๆ จนอาจจะถึงขั้นมีการใชกำลังเขา เรียกรองและลมลางระบอบการปกครองแบบเดิม สัญญาณอันตรายเหลานี้ทำใหพระบาทสมเด็จ พระปกเกลาเจาอยูหัวทรงตัดสินพระราชหฤทัยอยางแนวแนที่จะทรงเปนผูนำในการเปลี่ยนแปลง การปกครองประเทศ ดวยการที่จะทรงเปนผูพระราชทานรัฐธรรมนูญดวยพระองคเอง มากกวาที่จะให เกิดการลมลางการปกครองดวยความรุนแรง โดยพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว ทรงมีพระราชดำรัส ที่สำคัญเกี่ยวกับการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข ซึ่งมีความตองการที่จะมอบการปกครองดังกลาวใหกับปวงชนชาวไทย โดยมิไดมอบใหกับกลุมใดกลุมหนึ่ง โดยมีขอความดังนี้ “...ขาพเจามีความเต็มใจที่จะสละอำนาจอันเปนของขาพเจาอยูแตเดิมใหแกราษฎร โดยทั่วไป แตขาพเจาไมยินยอมยกอำนาจทั้งหลายของขาพเจาใหแกผูใด คณะใดโดยเฉพาะ เพื่อใชอำนาจนั้นโดยสิทธิขาด และโดยไมฟงเสียงอันแทจริงของประชาราษฎร...”2 22 22 สำนักงานเลขาธิการสภาผูแทนราษฎร, พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาประชาธิปก พระปกเกลาเจาอยูหัว ทรงสละราชสมบัติ, (กรุงเทพฯ: สำนักงานเลขาธิการสภาผูแทนราษฎร, ๒๕๓๖), ๑๔๑.

61 ภาพที่ ๔.๑ พระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว ทรงมีพระราชดำริใหสภาองคมนตรีเปนที่ฝกการประชุม แบบรัฐสภาดังระเบียบวาระการประชุมกรรมการองคมนตรีเมื่อวันพุธที่ ๑๔ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๗๐, ที่มา: หอจดหมายเหตุแหงชาติ๒๔๗๐. อีกทั้ง พระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว ไดทรงรื้อฟนองคกรทั้งสองขึ้นใหม โดยทรง แกไขพระราชบัญญัติองคมนตรี พ.ศ. 2470 ใหสภากรรมการองคมนตรีมีอำนาจหนาที่ในการ ใหคำปรึกษาในการรางกฎหมาย กรรมการสภาองคมนตรีอยูในตำแหนงคราวละ ๓ ป ทรงมีพระราชดำริ ใหสภาองคมนตรีเปนที่ฝกการประชุมแบบรัฐสภา3 23 ดังระเบียบวาระการประชุมกรรมการองคมนตรี เมื่อวันพุธที่ ๑๔ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๗๐4 24 ดังนี้ 23 เรื่องเดียวกัน, ๖ - ๙. 24 หอจดหมายเหตุแหงชาติ. มร๗รล/๑๐ เรื่อง การประชุมกรรมการองคมนตรี(๑๔ ธันวาคม ๒๔๗๐).

62 ๔.๑.๑.๔ พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล รัชกาลที่ ๘ หลังจาก พระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว ไดทรงพระราชทานรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรสยาม เมื่อวันที่ ๑๐ ธันวาคม ๒๔๗๕ เพื่อใหประเทศไทยมีการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย ทรงเปนประมุข แตเหตุการณบานเมืองก็ไดเปลี่ยนแปลงไปเปนอันมาก จึงไดมีการปรับปรุงแกไข เพิ่มเติมรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย เพื่อใหเหมาะสมกับสถานการณของบานเมือง และเพื่อใหการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุขเปนผล สมบูรณยิ่งขึ้น พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวอานันทมหิดล ทรงลงพระปรมาภิไธยและพระราชทาน รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๔๘๙ เมื่อวันที่ ๙ พฤษภาคม ๒๔๘๙5 25 ณ พระที่นั่งอนันตสมาคม เพื่อจะปฏิบัติตามและรักษาการปกครองในระบอบประชาธิปไตย อันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุขใหยืนยงคงอยูกับประเทศไทยตอไป ทั้งนี้ พระราชกรณียกิจที่สำคัญของพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล คือ การเสด็จประพาสทรงเยี่ยมชาวจีนที่สำเพ็ง ในวันที่ ๓ มิถุนายน พ.ศ. ๒๔๘๙ เพื่อสรางความ สัมพันธภาพระหวางคนไทยกับคนจีนใหกลับมาแนนแฟนกันอีกครั้งหนึ่ง ซึ่งเปนพระมหากรุณาธิคุณ อันหาที่สุดมิไดที่คนไทยเชื้อสายจีนตางนอมรับและเทิดทูนไวตั้งแตรุนบรรพชนจนถึงรุนลูกหลาน ในปจจุบันอยางมิรูลืม ชาวจีนสำเพ็งเปนชุมชนขนาดใหญ และเจริญเติบโต ตลอดจนมีบทบาทสำคัญในแผนดิน หลังจากสงครามเอเชียบูรพา จีนในเมืองไทยมีความตื่นตัวทางการเมือง มีการเรียกรองสิทธิหลายอยาง จากรัฐบาลไทยและเกิดความขัดแยงจนมีเหตุการณรุนแรง มีการปราบปรามกลุมคนจีนบางกลุม และมีการจับกุมจีนบางคน จนมีปฏิกิริยาโตตอบจากกลุมคนจีน เชน การปดเรือ จาง การงดรับสง สามลอ เปนตน ตอมาเมื่อวันที่ ๓ มิถุนายน พ.ศ. ๒๔๘๙ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวอานันทมหิดล พรอมดวยสมเด็จพระเจานองยาเธอ เจาฟาภูมิพลอดุลยเดช ไดเสด็จประพาสสำเพ็ง ซึ่งเปนหมาย กําหนดการหนึ่งในหลายพระราชกรณีกิจของลนเกลาทั้งสองพระองค หลังจากที่ไดเสด็จนิวัติกลับ ประเทศไทยเปนครั้งที่ ๒ นับเปนเหตุการณที่สำคัญยิ่ง เนื่องดวยในเวลานั้นมีความขัดแยงอยางรุนแรง ระหวางคนไทยกับคนไทยเชื้อสายจีนหรือชาวจีนที่อาศัยอยูในประเทศไทย โดยเฉพาะบริเวณเยาวราช เหตุการณกอนหนาที่จะเสด็จพระราชดำเนินไมนาน มีการเคลื่อนไหวของคนจีนในประเทศไทย ที่แสดงออกถึงความไมพอใจรัฐบาลไทยในขณะนั้น อันเปนผลสืบเนื่องมาจากการสิ้นสุดของสงครามโลก ครั้งที่ ๒ ซึ่งประเทศญี่ปุนเปนฝายพายแพและประเทศไทยซึ่งถูกบีบบังคับใหเปนพันธมิตรกับ 25 อุดม เชยกีวงศ, พระราชประวัติและพระราชกรณียกิจพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวอานันทมหิดล รัชกาลที่ ๘, (กรุงเทพฯ: บริษัท เพื่อนเรียน เด็กไทย จำกัด, ๒๕๕๖), ๓๘.

63 ประเทศญี่ปุนก็ตองอยูในฐานะประเทศที่พายแพสงครามเชนกัน และตองปฏิบัติตามเงื่อนไข ของฝายสัมพันธมิตรซึ่งมีเงื่อนไขประการหนึ่ง คือ ใหกองทัพจีนสงกำลังทหารเขามาปลดอาวุธ ทหารญี่ปุนในประเทศไทย แตเนื่องจากรัฐบาลไทยหวงใยในเรื่องความมั่นคงของชาติ และตองการ พลิกสถานการณมาเปนฝายสัมพันธมิตร จึงขอใหทหารญี่ปุนยอมวางอาวุธตอลอรด หลุยส เมาส แบตเตน ผูบัญชาการทหารสูงสุดของอังกฤษประจำภาคเอเชียตะวันออกไกล ทำใหเกิดความ ไมพอใจในชาวจีน กอปรกับการที่ประเทศจีนไดใหสัญชาติจีนกับคนจีนที่เกิดนอกประเทศ ยิ่งทำใหเกิด กระแสชาตินิยมในหมูชาวจีนเปนอยางมาก คนจีนที่พักอาศัยในบริเวณยานเยาวราช ราชวงศสำเพ็ง ตางไดแสดงออกถึงความรูสึกชาตินิยมดวยการประดับธงชาติจีนตามรานคา บานเรือน เพื่อแสดงออกวา ตนเปนคนจีนไมใชคนไทย นอกจากนี้ ยังมีเหตุการณทำรายคนไทยที่ผานเขาไปในยานของคนจีน ที่เรียกวา “เลี้ยะพะ” รวมทั้งการหยุดงาน ปดราน ทำใหเกิดภาวะสินคาขาดแคลน นำไปสูความขัดแยง ระหวางคนไทยกับคนจีนในประเทศไทย เมื่อพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวอานันทมหิดลเสด็จนิวัติพระนคร ไดทรงทราบถึง ขอพิพาทระหวางคนไทยกับชาวจีน ซึ่งเปนผูเขามาพึ่งพระบรมโพธิสมภารก็ทรงมีพระราชประสงคที่จะ เชื่อมสัมพันธไมตรีระหวางชาวไทยและชาวจีนใหเห็นวา “มิใชอื่นไกล เปนพี่นองกัน” โดยการเสด็จ ประพาสสำเพ็งอยางเปนทางการกอนที่จะเสด็จกลับไปศึกษาตอ ณ ตางประเทศ การตัดสินพระทัยของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวอานันทมหิดลในขั้นตน ไดรับการ ทักทวง เพราะรัฐบาลเกรงวาจะผิดราชประเพณี แตทรงมีรับสั่งใหสำนักราชเลขานุการในพระองค แจงยืนยันใหรัฐบาลทราบ เพราะทั้งพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว และพระบาทสมเด็จ พระมงกุฎเกลาเจาอยูหัว ก็เคยเสด็จพระราชดำเนินมาแลว จึงมีหมายกำหนดการเสด็จประพาส ทรงเยี่ยมชาวจีนที่สำเพ็ง ในวันที่ ๓ มิถุนายน พ.ศ. ๒๔๘๙ และเมื่อชาวจีนในสำเพ็งไดทราบขาว อันนายินดี ตางไดรวมแรงรวมใจกันเก็บกวาดขยะสิ่งรกรุงรังเพื่อเตรียมสถานที่รอรับเสด็จ วันที่ ๓ มิถุนายน พ.ศ. ๒๔๘๙ นับเปนวันสำคัญทางประวัติศาสตรวันหนึ่งในดานความ สัมพันธระหวางพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวกับประชาชนชาวจีนในเมืองไทย กอนวันเสด็จ พระราชดำเนิน บรรดาชาวจีนในบริเวณสำเพ็งไดเกณฑแรงงานพวกชาวจีนดวยกันเอง ตลอดจน เสียสละเงินทองในการซอมสรางสำเพ็ง ใหเปนสถานที่คูควรแกการรับเสด็จ สรางซุมประตูรับเสด็จ ดวยดอกไมสดประดับประดาเปนรูปมังกรอยางใหญโต อันเปนสัญลักษณของชาวจีนตรงทางที่จะ เสด็จพระราชดำเนินผาน รานคาทอง ตลาดผา และรานขายของปลีกยอยหยุดการคาไป ๓ วัน เพื่อเตรียมการ รับเสด็จเปนกรณีพิเศษ ตกแตงดวยธงทิวอยางหรูหราดวยผาและแพรสีตาง ๆ ที่ขายอยูประจำ หางรานใดใหญโตก็ขนเอาโตะมุก เครื่องบูชาเกาแก และเครื่องแกวเจียระไนอยางดีออกมาตั้งรับเสด็จ

64 นับตั้งแตปากตรอกสะพานหัน สองฟากถนนสำเพ็งมีพรมปูลาดอยางดี นอกจากนี้ ก็มีสิ่งของที่พวก พอคาชาวจีน ชาวอินเดีย จัดเตรียมไวทูลเกลาฯ ถวายตามรานตาง ๆ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวอานันทมหิดลพรอมดวยสมเด็จพระอนุชาธิราช (พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดช) เสด็จพระราชดำเนินมาถึงในเวลา ๙ นาิกาแลว นายกเทศมนตรีพระนครเปนผูถวายบังคมทูลเบิกผูรักษาการแทนนายกสมาคมพาณิชยจีน เขาเฝาทูลละอองธุลีพระบาทแลวเสด็จฯ ทอดพระเนตรชีวิตความเปนอยูของชาวสำเพ็ง โดยชาวสำเพ็ง ไดจัดสรางซุมรับเสด็จถึง ๗ ซุม มีการจัดตั้งโตะหมูบูชา และประดับธงไตรรงคดูสวยงาม โดยที่ตลอด สองขางทางมีคนจีนที่อาศัยในยานนั้น เดินทางมาเฝาทูลละอองธุลีพระบาทเปนจำนวนมาก ในระหวางเสด็จพระราชดำเนินระยะทาง ๓ กิโลเมตรนั้น บรรดาพอคาชาวจีนไดทูลเกลา ทูลกระหมอมถวายของมีคา เชน เครื่องกระเบื้อง และสิ่งของที่ทำดวยหยก รวมทั้งถวายเงิน โดยเสด็จพระราชกุศล รวม ๑๓,000 บาท ซึ่งนับวาเปนเงินจำนวนมากในสมัยนั้น ซึ่งเงินจำนวน ดังกลาว ไดทรงตั้งเปน “ทุนพอคาหลวง” และพระราชทานแกโรงพยาบาลจุฬาลงกรณเพื่อใหเก็บ ดอกผลสำหรับรักษาพยาบาลผูปวยที่ยากไร เมื่อเสด็จพระราชดำเนินจนสุดยานสำเพ็งแลว ไดเสด็จฯ เยือนสถานที่สำคัญในยาน ใกลเคียง ไดแก โรงพยาบาลเทียนอัน สมาคมพาณิชยจีน ที่สาทร ทรงเสวยพระกระยาหารกลางวัน ที่ทางสมาคมจัดถวายแลวเสด็จฯ ทรงเยี่ยมมูลนิธิปอเต็กตึ๊ง และโรงพยาบาลหัวเฉียว กอนเสด็จ พระราชดำเนินกลับในชวงเย็นวันเดียวกัน6 26 ดังนั้น จึงเปนพระมหากรุณาธิคุณตอการแกไขปญหา บานเมืองอันสำคัญในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล ๔.๑.๑.๕ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร รัชกาลที่ ๙ ไดใหความสำคัญเกี่ยวกับหลักนิติธรรม เนื่องจากเปนปจจัยรากฐานในการพัฒนาประเทศ ดังนั้น พระองคทานจึงไดทรงมีพระราชดำรัสสำคัญเกี่ยวกับเรื่องนี้ในหลายโอกาส โดยเฉพาะอยางยิ่ง ในพระราชดำรัสที่ทรงมอบใหกับฝายนิติบัญญัติและบุคลากรในกระบวนการยุติธรรม เพื่อใหเปน เครื่องมือที่จะนำพาสังคมไปสูความถูกตอง และความยุติธรรม โดยมีเปาหมายเพื่อสรางสรรคความผาสุข ความเปนปกแผนและกาวหนาตอประชาชน และบานเมือง ตอการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมี พระมหากษัตริยทรงเปนประมุข เพื่อประโยชนสุขของอาณาราษฎรสมดังพระบรมราชโองการของ พระองคดังเชนพระบรมราโชวาทในพิธีพระราชทานประกาศนียบัตรแกผูสอบไลไดตามหลักสูตร ของสำนักอบรมศึกษากฎหมายแหงเนติบัณฑิตยสภา ณ อาคารใหม สวนอัมพร เมื่อวันจันทรที่ ๒๙ ตุลาคม ๒๕๒๒ ดังนี้ 26 เรื่องเดียวกัน, ๓๕ - ๓๗.

65 “...กฎหมายมิใชตัวความยุติธรรม หากเปนแตเพียงบทบัญญัติหรือปจจัย ที่ตราไว เพื่อรักษาความยุติธรรม ผูใดก็ตาม แมไมรูกฎหมาย แตถาประพฤติปฏิบัติดวยความสุจริตแลว ควรจะไดรับความคุมครองจากกฎหมายเต็มที่ ตรงกันขาม คนที่รูกฎหมาย แตใชกฎหมายไปในทาง ทุจริต ควรตองถือวาทุจริต และกฎหมายไมควรคุมครองจนเกินเลยไป เพราะฉะนั้น จึงไมสมควร จะถือวาการรักษาความยุติธรรมในแผนดินมีวงกวางอยูเพียงแคขอบเขตของกฎหมาย จำเปนตอง ขยายออกไปใหถึงศีลธรรมจรรยา ตลอดจนเหตุและผลตามเปนจริงดวย ขาพเจาปรารถนาเปนอยางยิ่ง ที่จะเห็นทานทั้งหลายฝกหัดตนใหเปนคนกลา คือกลาที่จะปฏิบัติหนาที่ใหเปนไปตามความถูกตอง เที่ยงตรง ทั้งตามกฎหมายและศีลธรรม โดยไมหวั่นไหวตออิทธิพลหรือคติใด ๆ ทั้งหมด ใหเปนคนที่ มั่นคงในสัตยสุจริตและความถูกตองตามทำนองคลองธรรม ไมปลอยใหความสุจริตยุติธรรมถูกขมยี ใหมัวหมองได ทั้งนี้เพื่อทานจักไดสามารถกำจัดสิ่งที่เรียกวาชองโหวในกฎหมาย ใหบรรเทาเบาบาง และหมดสิ้นไป และทำใหการใชกฎหมายเปนไปตามวัตถุประสงคอันสูงสงตามที่มุงหมายไว...”7 27 ๔.๑.๑.๖ พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรรามาธิบดีศรีสินทรมหาวชิราลงกรณ พระวชิรเกลา เจาอยูหัว รัชกาลที่ ๑๐ นับแตพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว ไดทรงพระกรุณาโปรดเกลาโปรด กระหมอมพระราชทานรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรสยาม พุทธศักราช ๒๔๗๕ เปนตนมา การปกครอง ของประเทศไทยไดดํารงเจตนารมณยึดมั่นตอการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย ทรงเปนประมุขตอเนื่องมาโดยตลอด แมไดมีการยกเลิก แกไขเพิ่มเติม และประกาศใชรัฐธรรมนูญ เพื่อจัดระเบียบการปกครองใหเหมาะสมหลายครั้ง แตการปกครองก็มิไดมีเสถียรภาพหรือราบรื่น เรียบรอยเพราะยังคงประสบปญหาและขอขัดแยงตางๆ บางครั้งเปนวิกฤติทางรัฐธรรมนูญที่หาทางออกไมได เนื่องจากการเมืองการปกครองที่ยังไมเหมาะสมแกสภาวการณบานเมืองและกาลสมัย ดังนั้น เพื่อธํารงคงไวซึ่งการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข จึงไดทรง ลงพระปรมาภิไธยและพระราชทานรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๖๐ เมื่อวันที่ ๖ เมษายน ๒๕๖๐ ณ พระตำหนักจิตรลดารโหฐาน ซึ่งเปนรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย ที่ไดประกาศใชอยูในปจจุบัน เพื่อที่จะสนับสนุนใหประเทศไทยไดยึดมั่นในการปกครองในระบอบ ประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุขตอไป 27 คณะนิติศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย และธนาคารทหารไทย จำกัด, ประมวลพระราชดำรัสและพระบรมราโชวาทที่ พระราชทานในโอกาสตาง ๆ อันเกี่ยวเนื่องกับเรื่องกฎหมาย ตั้งแตพุทธศักราช ๒๔๘๙ จนถึง ๒๕๒๙, (กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย, ๒๕๓๐), 76 - ๗๗.

66 ๔.๑.๒ คุณูปการของสถาบันพระมหากษัตริยตอการแกไขปญหาวิกฤตการณทางการเมือง ที่เกิดขึ้นในประเทศไทย พระมหากษัตริยทรงมีคุณูปการตอการแกไขปญหาวิกฤตการณทางการเมืองของประเทศไทย หลายครั้งดวยกัน นอกเหนือจากเหตุการณในสมัยรัชกาลที่ ๘ แลว ยังมีเหตุการณทางการเมืองที่สำคัญ โดยมีกลุมผูประทวงจำนวนมากปะทะกับเจาหนาที่ตำรวจ และทหาร สงผลใหมีประชาชนเสียชีวิต และเสียเลือดเนื้อไปเปนจำนวนมาก คือ เหตุการณ 14 ตุลาคม 2516 และเหตุการณพฤษภาทมิฬ 2535 แตดวยพระบารมีของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มหิตลาธิเบศรรามาธิบดี จักรีนฤบดินทร สยามินทราธิราช บรมนาถบพิตร ที่ทรงแกไขปญหาวิกฤตการณทางการเมืองของ ประเทศไทยทั้งสองเหตุการณที่สำคัญใหจบลงไดดวยดีดังนั้น พระองคทานจึงเปนเสมือนศูนยรวม จิตใจของปวงชนชาวไทยตอการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข มาโดยตลอด ๔.๑.๒.๑ เหตุการณ 14 ตุลาคม 2516 เปนเหตุการณที่นักเรียน นิสิตนักศึกษา และประชาชน ออกมารวมตัวชุมนุมประทวง รัฐบาลจอมพลถนอม กิตติขจร เพื่อเรียกรองรัฐธรรมนูญที่เปนประชาธิปไตยจากผูมีอำนาจในขณะนั้น และเหตุการณ ดังกลาวทำใหเกิดการบานปลายมีผูบาดเจ็บครั้งใหญ แตดวยพระบารมี ของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มหิตลาธิเบศรรามาธิบดีจักรีนฤบดินทร สยามินทราธิราช บรมนาถบพิตร จึงทำใหประเทศไทยผานเหตุการณ 14 ตุลาคม 2516 มาได เหตุการณเกิดขึ้นชวงหลังเที่ยงของคืนวันที่ 13 ตุลาคม 2516 ตอเนื่องถึงเชาวันที่ 14 ตุลาคม 2516 หลังจากที่ไดมีการชุมนุมกันมาเปนเวลาหลายวันแลว ขณะที่ผูชุมนุมกำลังสลายตัว ไดเกิดเหตุรุนแรงขึ้นที่ถนนหนาพระราชวังสวนจิตรลดา ชวงถนนพระราม 5 ใกลถนนราชวิถี โดยเกิดเหตุการณผูชุมนุมปะทะกับเจาหนาที่ตำรวจ กลุมผูประทวงจำนวนมากจึงไดหนีเขาไปหลบภัย ในเขตพระราชวังสวนจิตรลดา โดยมาทราบภายหลังวาพระองคทานเปนผูสั่งใหมหาดเล็กมาเปดประตู ใหประชาชนเขาไปหลบขางใน จากนั้น ในวันอาทิตยที่ 14 ตุลาคม 2516 เวลา 19.15 นาิกา พระบาทสมเด็จ พระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มหิตลาธิเบศรรามาธิบดีจักรีนฤบดินทร สยามินทราธิราช บรมนาถบพิตร ทรงมีกระแสพระราชดำรัสพระราชทานแกปวงชนชาวไทยทั้งประเทศ และทรงพระกรุณาโปรดเกลา โปรดกระหมอมแตงตั้งนายสัญญา ธรรมศักดิ์ เปนนายกรัฐมนตรี ผานทางโทรทัศน ณ หอตึกสมุด สวนจิตรลดา เหตุการณวันที่ 14 ตุลาคม 2516 สงบลงดวยพระบารมีของพระบาทสมเด็จ พระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มหิตลาธิเบศรรามาธิบดีจักรีนฤบดินทร สยามินทราธิราช บรมนาถบพิตร เนื่องจากพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวทรงวางพระองคอยางพอเหมาะพอดีเรื่องการใชพระราชอำนาจ

67 ในการแกไขปญหาวิกฤตของชาติเปนอยางมาก เพราะทรงตระหนักถึงบทบาทหนาที่ของพระมหากษัตริย ภายใตรัฐธรรมนูญและทรงเนนย้ำถึงความสำคัญของการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมี พระมหากษัตริยทรงเปนประมุขเสมอมา8 28 ภาพที่ ๔.๒ ภาพเหตุการณ 14 ตุลาคม 2516 โดยมีนักเรียน นิสิตนักศึกษา และประชาชน ออกมารวมตัวชุมนุมประทวงรัฐบาลจอมพล ถนอม กิตติขจร เนื่องจากมีคนไดออกมา ประทวงเรียกรองรัฐธรรมนูญที่เปนประชาธิปไตยจากผูมีอำนาจในขณะนั้น, ที่มา: เรื่องเลาชาวสยาม, “คนเดียวในโลก หยุดสงครามกลางเมืองดวยพระราชดำรัส ในหลวง ร.9 วันมหาวิปโยคแหงประวัติศาสตร,” สืบคนเมื่อวันที่ ๑๒ พฤษภาคม ๒๕๖๖, https://kidnan.com/26665/#. 28 เรื่องเลาชาวสยาม, “คนเดียวในโลก หยุดสงครามกลางเมืองดวยพระราชดำรัสในหลวง ร.9 วันมหาวิปโยคแหงประวัติศาสตร,”สืบคนเมื่อ วันที่ ๑๒ พฤษภาคม ๒๕๖๖, https://kidnan.com/26665/#.

68 ภาพที่ ๔.๓ หลังจากเกิดเหตุการณการชุมนุมมาเปนเวลาหลายวันแลว ขณะที่ผูชุมนุมกำลังสลายตัว ก็เกิดเหตุรุนแรงขึ้นที่ถนนหนาพระราชวังสวนจิตรลดา ชวงถนนพระราม 5 ใกลถนน ราชวิถีกลุมผูชุมนุมจำนวนมากจึงไดหนีเขาไปหลบภัยในเขตพระราชวังสวนจิตรลดา พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงเปนผูสั่งใหมหาดเล็กมาเปดประตู ใหประชาชนเขาไปหลบขางใน, ที่มา: thestandard.co, “รัชกาลที่ 9 กับ 14 ตุลาคม 2516 บันทึกความทรงจำของ พล.ต.อ. วสิษฐ เดชกุญชร,” สืบคนเมื่อวันที่ ๑๒ พฤษภาคม ๒๕๖๖, https://thestandard.co/kingrama9-with-14-october-1973/.

69 ๔.๑.๒.๒ เหตุการณพฤษภาทมิฬ 2535 เหตุการณนองเลือดครั้งสำคัญของประวัติศาสตรการเมืองการปกครองของประเทศไทย ระหวางวันที่ 17 - 20 พฤษภาคม 2535 หรือที่ไดรับการขนานนามวา “เหตุการณพฤษภาทมิฬ” ตั้งแตเขารวมเหตุการณนี้ไดเริ่มเกิดขึ้นจากการทำรัฐประหารรัฐบาลพลเอก ชาติชาย ชุณหะวัณ เมื่อวันที่ 23 กุมภาพันธ 2534 ไดมีการกอตั้งคณะรักษาความสงบเรียบรอยแหงชาติ (รสช.) ขึ้น โดยการนำของ พลเอก สุนทร คงสมพงษ และมีพลเอก สุจินดา คราประยูร เปนรองหัวหนาคณะ ตอมาพลเอก สุจินดา คราประยูร ขึ้นสูตำแหนงนายกรัฐมนตรีภายหลังการเลือกตั้ง เมื่อวันที่ 22 มีนาคม 2535 ในการเลือกตั้งครั้งนั้น พรรคสามัคคีธรรมซึ่งมีผูสมัครสมาชิกสภาผูแทน ราษฎรไดรับการเลือกตั้งเขามามากเปนอันดับหนึ่ง ไดเตรียมการใหนายณรงค วงศวรรณ หัวหนาพรรค สามัคคีธรรม เขารับตำแหนงนายกรัฐมนตรีแตเนื่องจากเหตุผลบางประการ ทำใหนายณรงค วงศวรรณ ไมสามารถเขารับตำแหนงนายกรัฐมนตรีได พรรคพันธมิตรทั้ง 5 พรรค คือ พรรคสามัคคีธรรม พรรคชาติไทย พรรคกิจสังคม พรรคประชากรไทย และพรรคราษฎร จึงสนับสนุนให พลเอก สุจินดา คราประยูร ขึ้นดำรงตำแหนงนายกรัฐมนตรี ครั้นเมื่อวันที่ 7 เมษายน 2535 พลเอก สุจินดา คราประยูร ไดรับพระบรมราช โองการโปรดเกลาโปรดกระหมอมแตงตั้งใหดำรงตำแหนงนายกรัฐมนตรี ทันทีที่เขาดำรงตำแหนง ไดเกิดกระแสคัดคานอยางรุนแรงจนลุกลามขยายวงกวางอยางรวดเร็วจากกลุมนักศึกษา กลุมประชาชน และกลุมเคลื่อนไหวทางการเมืองตาง ๆ ตอมาในวันที่ 8 เมษายน 2535 ไดเริ่มมีการอดอาหาร ประทวงที่หนารัฐสภา และประกาศจะอดอาหารไปจนกวาจะไดนายกรัฐมนตรีที่มาจากการเลือกตั้ง วันที่ 9 เมษายน 2535 พรรครวมฝายคานและพรรคที่ไมสนับสนุนใหคนกลาง หรือคนนอกที่ไมไดมาจากการเลือกตั้งเขามาดำรงตำแหนงนายกรัฐมนตรีคือ พรรคความหวังใหม พรรคประชาธิปตยพรรคพลังธรรม และพรรคเอกภาพ ไดเปดการปราศรัยตอตานที่กรุงเทพมหานคร โดยไดรับการสนับสนุนจากประชาชนจำนวนมาก และพลตรีจำลอง ศรีเมือง หัวหนาพรรคพลังธรรม ไดประกาศตัวเปนแกนนำคัดคานการดำรงตำแหนงนายกรัฐมนตรีของพลเอก สุจินดา คราประยูร วันที่ 17 พฤษภาคม 2535 พลตรีจำลอง ศรีเมือง นำกลุมผูชุมนุมเคลื่อนจากทอง สนามหลวงมุงสูรัฐสภา นำไปสูเหตุการณความรุนแรงระหวางฝายประทวงกับฝายเจาหนาที่ที่ถูกสงมา ควบคุมสถานการณไดมีการประกาศเคอรฟว (กำหนดชวงเวลาที่หามออกจากที่พักอาศัย) เกิดการตอสู ปะทะกันอยางยืดเยื้อยาวนานเปนระยะเวลา 4 วัน 4 คืน ประชาชนไดรับบาดเจ็บลมตายจำนวนมาก พลตรีจำลอง ศรีเมือง รวมทั้งนิสิตนักศึกษาและประชาชนนับพันคนถูกจับกุมในเหตุการณ นองเลือดครั้งนี้ ซึ่งไดรับการขนานนามวา “เหตุการณพฤษภาทมิฬ”