170 ภาพที่ ๔.๒๐ พระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัวเสด็จพระราชดำเนินทรงเปดประชุมสภาผูแทนราษฎร แหงราชอาณาจักรสยาม เมื่อวันที่ ๑๐ ธันวาคม ๒๔๗๖ ณ พระที่นั่งอนันตสมาคม, ที่มา: หอจดหมายเหตุรัฐสภา ๒๔๗๖. ครั้งที่ ๘ โดยจอมพล ป. พิบูลสงคราม นายกรัฐมนตรี เปนผูแทนพระองคประกอบรัฐพิธี เปดประชุมรัฐสภา เมื่อวันที่ ๑๘ มีนาคม ๒๔๙๕ ครั้งที่ ๙ โดยสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี เสด็จพระราชดำเนินแทนพระองค ทรงประกอบรัฐพิธีเปดประชุมรัฐสภา เมื่อวันที่ ๕ กุมภาพันธ ๒๕๑๘ ครั้งที่ ๑๐ โดยสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร เสด็จพระราชดำเนิน แทนพระองค ทรงประกอบรัฐพิธีเปดประชุมรัฐสภา เมื่อวันที่ ๒๐ ตุลาคม ๒๕๔๙ ครั้งที่ ๑๑ โดยสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร เสด็จพระราชดำเนิน แทนพระองค ทรงประกอบรัฐพิธีเปดประชุมรัฐสภา (สมัชชาแหงชาติ เมื่อวันที่ ๑๗ ธันวาคม ๒๕๔๙) ครั้งที่ ๑๒ โดยสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร เสด็จพระราชดำเนิน แทนพระองค ทรงประกอบรัฐพิธีเปดประชุมรัฐสภา เมื่อวันที่ ๒๑ มกราคม ๒๕๕๑ ครั้งที่ ๑๓ โดยสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร เสด็จพระราชดำเนิน แทนพระองค ทรงประกอบรัฐพิธีเปดประชุมรัฐสภา เมื่อวันที่ ๑ สิงหาคม ๒๕๕๔ ครั้งที่ ๑๔ โดยสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร เสด็จพระราชดำเนิน แทนพระองค ทรงประกอบรัฐพิธีเปดประชุมรัฐสภา เมื่อวันที่ ๗ สิงหาคม ๒๕๕๗97 117 ๔.๒.๒.๔ ขอมูลและภาพของพระมหากษัตริย และพระบรมวงศานุวงศที่ไดเสด็จมาเปด ประชุมรัฐสภา 117 เรื่องเดียวกัน, ๘๕ - ๘๗.
171 ภาพที่ ๔.๒๑ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวอานันทมหิดลเสด็จพระราชดำเนินทรงเปดประชุมพฤฒสภา และสภาผูแทน เมื่อวันที่ ๑ มิถุนายน ๒๔๘๙ ณ พระที่นั่งอนันตสมาคม, ที่มา: หอจดหมายเหตุรัฐสภา ๒๔๘๙. ภาพที่ ๔.๒๒ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชเสด็จพระราชดำเนินมาทรงประกอบรัฐพิธี เปดประชุมสภารางรัฐธรรมนูญ เมื่อวันที่ ๕ กุมภาพันธ ๒๕๐๒ ณ พระที่นั่งอนันตสมาคม, ที่มา: หอจดหมายเหตุรัฐสภา ๒๕๐๒.
172 ภาพที่ ๔.๒๓ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชเสด็จพระราชดำเนินมาทรงเปดประชุมรัฐสภา เมื่อวันที่ ๒๐ มิถุนายน ๒๕๑๓ ณ พระที่นั่งอนันตสมาคม, ที่มา: หอจดหมายเหตุรัฐสภา ๒๕๑๓. ภาพที่ ๔.๒๔ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี เปนผูแทนพระองคเสด็จพระราชดำเนินมาทรง เปดประชุมรัฐสภา เมื่อวันที่ ๕ กุมภาพันธ ๒๕๑๘ ณ พระที่นั่งอนันตสมาคม, ที่มา: หอจดหมายเหตุรัฐสภา ๒๕๑๘.
173 ภาพที่ ๔.๒๕ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชเสด็จพระราชดำเนินมาทรงเปดประชุมรัฐสภา เมื่อวันที่ ๒๕ เมษายน ๒๕๒๖ ณ พระที่นั่งอนันตสมาคม, ที่มา: หอจดหมายเหตุรัฐสภา ๒๕๒๖. ภาพที่ ๔.๒๖ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชเสด็จพระราชดำเนินมาทรงเปดประชุมรัฐสภา เมื่อวันที่ ๑ สิงหาคม ๒๕๓๑ ณ พระที่นั่งอนันตสมาคม, ที่มา: หอจดหมายเหตุรัฐสภา ๒๕๓๑.
174 ภาพที่ ๔.๒๗ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว และสมเด็จพระนางเจาฯ พระบรมราชินีเสด็จพระราชดำเนิน มาทรงเปดประชุมรัฐสภา เมื่อวันที่ 3 กรกฎาคม 2566 ณ โถงรัฐพิธีชั้น 11 อาคารรัฐสภา ถนนสามเสน แขวงถนนนครไชยศรี เขตดุสิต กรุงเทพฯ, ที่มา: เดลินิวส ออนไลน, “ในหลวง-พระราชินีเสด็จฯ ไปทรงเปดประชุมรัฐสภา 3 กรกฎาคม 2566,” สืบคนเมื่อวันที่ ๔ กรกฎาคม ๒๕๖๖, https://www.dailynews.co.th/news/2498293/.
175 ภาพที่ ๔.๒๘ พระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัวและสมเด็จพระนางเจารำไพพรรณี พระบรมราชินี เสด็จพระราชดำเนินไปทรงประกอบพิธีฉลองรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรสยาม เมื่อวันที่ ๑๐ ธันวาคม ๒๔๗๕ ณ พระที่นั่งอนันตสมาคม, ที่มา: หอจดหมายเหตุรัฐสภา ๒๔๗๕. ๔.๒.๒.๕ ขอมูลและภาพการฉลองรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย ภาพที่ ๔.๒๙ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวอานันทมหิดลเสด็จพระราชดำเนินไปทรงประกอบ พิธีฉลองรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย เมื่อวันที่ ๑๐ ธันวาคม ๒๔๘๘ ณ พระที่นั่งอนันตสมาคม, ที่มา: หอจดหมายเหตุรัฐสภา ๒๔๘๘.
176 ภาพที่ ๔.๓๑ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร เสด็จพระราชดำเนินแทนพระองค ไปถวายบังคมพระบรมราชานุสาวรียพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว ณ อาคารรัฐสภา ถนนอูทองใน และเสด็จพระราชดำเนินไปทรงประกอบพระราชพิธี ฉลองวันพระราชทานรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย เมื่อวันที่ ๑๐ ธันวาคม ๒๕๔๗ ณ พระที่นั่งอนันตสมาคม, ที่มา: หอจดหมายเหตุรัฐสภา ๒๕๔๗. ภาพที่ ๔.๓๐ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชเสด็จพระราชดำเนินไปถวายบังคม พระบรมราชานุสาวรียพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว ณ อาคารรัฐสภา ถนนอูทองใน และเสด็จพระราชดำเนินไปทรงประกอบพระราชพิธีฉลองวันพระราชทานรัฐธรรมนูญ แหงราชอาณาจักรไทย ณ พระที่นั่งอนันตสมาคม เมื่อวันที่ ๑๐ ธันวาคม ๒๕๔๕, ที่มา: หอจดหมายเหตุรัฐสภา ๒๕๔๕.
177 ภาพที่ ๔.๓๒ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชเสด็จพระราชดำเนินไปถวายบังคม พระบรมราชานุสาวรียพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว ณ อาคารรัฐสภา ถนนอูทองใน และเสด็จพระราชดำเนินไปทรงประกอบพระราชพิธีฉลองวันพระราชทานรัฐธรรมนูญ แหงราชอาณาจักรไทย ณ พระที่นั่งอนันตสมาคม, ที่มา: หอจดหมายเหตุรัฐสภา.
178 ๔.๒.๓ การเปดประชุมสมาชิกรัฐสภาระหวางประเทศ ๔.๒.๓.๑ ประวัติความเปนมาสหภาพรัฐสภา (Inter-Parliamentary Union: IPU) สหภาพรัฐสภา (IPU) เปนองคการรัฐสภาระหวางประเทศ ซึ่งจัดตั้งขึ้น ในปพ.ศ. ๒๔๓๑ โดยเริ่มจากในชวงครึ่งหลังของศตวรรษที่ ๑๙ ความคิดเห็นในการเรียกรองใหมีการประชุมระหวาง มวลสมาชิกแหงรัฐสภาเกี่ยวกับงานสันติภาพและความเขาใจอันดีซึ่งกันและกันไดเกิดขึ้นในกลุมประเทศ ภาคพื้นยุโรป โดยมีความเขาใจวาการประชุมรวมกันนี้จะเปนทางหนึ่งที่จะขจัดขอขัดแยงที่อาจจะมีขึ้น และนำความสงบสุขมาสูโลก เมื่อวันที่ ๓๑ ตุลาคม พ.ศ.๒๔๓๑ ไดมีการปรึกษาหารือเกี่ยวกับการจัดตั้ง องคการระหวางประเทศในลักษณะดังกลาวขึ้นที่กรุงปารีส สาธารณรัฐฝรั่งเศส ระหวางสมาชิกรัฐสภา คือ เซอรวิลเลียม แรนเดล ครีเมอร (Sir William Randal Cremer) ชาวอังกฤษ กับนายเฟรดริค พาสซี (Frédéric Passy) ชาวฝรั่งเศส และยังมีสมาชิกรัฐสภาอังกฤษ ๗ คน กับสมาชิกรัฐสภาฝรั่งเศสอีก ๒๕ คน เขารวมในการประชุมดังกลาวดวย รูปรางของการประชุมระหวางรัฐสภาไดเริ่มขึ้นเมื่อวันที่ ๒๙ และวันที่ ๓๐ มิถุนายน พ.ศ. ๒๔๓๒ ณ กรุงปารีส โดยมีสมาชิกแหงรัฐสภา ๙๕ คน จากประเทศตาง ๆ ประกอบดวย ฝรั่งเศส อังกฤษ เบลเยียม เดนมารก ฮังการี อิตาลี ไลบีเรีย สเปน และสหรัฐอเมริกา รวม ๙ ประเทศ เขารวมในการประชุม มติแรกของการประชุมสหภาพรัฐสภา ครั้งที่ ๑ มีวา “การดำเนินงานของรัฐสภาทั้งหลายนั้น รูสึกวาเปนการกระทำที่หางจากความคิดเห็นของประชาชน ไปทุกที ฉะนั้น จึงเปนหนาที่ของผูแทนปวงชนที่ไดรับการเลือกขึ้นมาจะไดทำหนาที่ของตนเกี่ยวกับงาน ของนโยบายในการที่จะนำประเทศของตนไปสูความยุติธรรม การนิติบัญญัติและภราดรภาพ” จากการประชุมครั้งแรก หลักการในการจัดตั้งสหภาพรัฐสภาไดมีรูปรางขึ้นแตก็ยังคงไมไดดำเนินการ อยางจริงจัง โดยอีกหาปถัดมาจึงไดมีการยกรางธรรมนูญของสหภาพ และในการประชุมสหภาพรัฐสภา ครั้งที่ ๕ ณ กรุงเบิรน สมาพันธรัฐสวิส ในปพ.ศ. ๒๔๓๕ ที่ประชุมฯ ไดจัดตั้งสำนักงานกลางชื่อวา “สำนักงานสหภาพระหวางรัฐสภาเพื่อตัดสินกรณีพิพาทระหวางประเทศ” และในการประชุมสหภาพ รัฐสภา ณ กรุงเฮก ราชอาณาจักรเนเธอรแลนด เมื่อป พ.ศ. ๒๔๓๗ ธรรมนูญของสหภาพรัฐสภา ไดรับการรับรองจากบรรดาสมาชิกของสหภาพรัฐสภา สำหรับการดำเนินงานของสหภาพรัฐสภา แมจะไดรับผลกระทบจากสงครามโลกทั้งสองครั้งเปนอยางมาก แตยังคงดำเนินตอไปดวยดี และหลังจาก สงครามโลกครั้งที่สอง สำนักงานกลางสหภาพรัฐสภา ณ นครเจนีวา ไดดำเนินการ เพื่อรักษาโครงงาน ของสหภาพรัฐสภาใหคงอยูตอไป การประชุมสหภาพรัฐสภาครั้งแรกภายหลังสงครามครั้งนั้น คือการประชุม สหภาพรัฐสภา ครั้งที่ ๓๖ ในป พ.ศ. ๒๔๙๐ ณ กรุงไคโร สาธารณรัฐอาหรับอียิปต และตอจากนั้น สหภาพรัฐสภาไดจัดใหมีการประชุมกันทุกปเรื่อยมา การประชุมสหภาพรัฐสภาครั้งแรกในทวีปเอเชีย คือ การประชุมใหญประจำปของสหภาพรัฐสภา ครั้งที่ ๔๕ ณ กรุงเทพมหานคร ประเทศไทย ในป พ.ศ. ๒๔๙๙
179 และการประชุมสหภาพรัฐสภาในทวีปอเมริกาใตเปนครั้งแรก คือ การประชุมใหญประจำปของสหภาพรัฐสภา ครั้งที่ ๔๗ ณ นครริโอเดอจาเนโร สหพันธสาธารณรัฐบราซิล วัตถุประสงคสหภาพรัฐสภาในฐานะที่เปนศูนยกลางการประชุมรัฐสภานานาชาติ มานับตั้งแต ป พ.ศ. ๒๔๔๒ มีเปาหมายที่จะดำเนินการเพื่อสันติสุขและความรวมมือระหวางประชาชน และเพื่อการจัดตั้งสถาบันที่มั่นคงของผูแทนปวงชน การที่จะบรรลุวัตถุประสงคดังกลาว สหภาพรัฐสภา จึงมีภารกิจในการดำเนินการ ดังตอไปนี้ ๑. สงเสริมการติดตอประสานงาน และแลกเปลี่ยนประสบการณระหวางรัฐสภา และสมาชิกของรัฐสภาทั่วโลก ๒. พิจารณาประเด็นปญหาในระดับนานาชาติและหาขอมติในประเด็นดังกลาว โดยมุงประสงคถึงการมีสวนรวมของรัฐสภาและสมาชิกแหงรัฐสภานั้น ๆ ๓. สนับสนุนการคุมครองและสงเสริมสิทธิมนุษยชนภายใตกรอบกติกาสากล โดยตระหนักวาเปนปจจัยสำคัญของการพัฒนาระบอบประชาธิปไตยในระบบรัฐสภา ๔. สงเสริมความรูความเขาใจในกระบวนการเพื่อเสริมสรางความเขมแข็ง และการพัฒนาที่มั่นคงของผูแทนประชาชน นอกจากนี้ สหภาพรัฐสภายังไดประสานความรวมมืออยางใกลชิดภายใตวัตถุประสงค รวมกันกับองคการสหประชาชาติและไดประสานความรวมมือกับองคการระหวางประเทศอื่น ๆ ทั้งภาครัฐ และเอกชนที่มีวัตถุประสงครวมกันดังที่ไดกลาวแลวขางตน สหภาพรัฐสภาเปนองคการรัฐสภาระหวาง ประเทศ ซึ่งประกอบดวยรัฐสภาของประเทศที่มีอธิปไตยโดยสมบูรณหรือรัฐสภาที่จัดตั้งโดยกฎหมาย แมบทแหงดินแดน ซึ่งไดรับการรับรองจากสหประชาชาติโดยไดรับสิทธิและเอกสิทธิ์อยางสมบูรณ ในฐานะผูสังเกตการณถาวรแหงสหประชาชาติรัฐสภาของแตละประเทศจะสามารถจัดตั้งหนวยประจำชาติ ในสหภาพรัฐสภาขึ้นไดเพียงหนวยเดียวเทานั้น การเขาเปนสมาชิกของสหภาพรัฐสภาจะตองแสดง เจตจำนง และรับขอผูกพันตามธรรมนูญแหงสหภาพรัฐสภา คณะมนตรีบริหารจะทำหนาที่พิจารณา คำขอเขาเปนสมาชิกและคำขอกลับเขาเปนสมาชิกของสหภาพรัฐสภา และคำขอเขาเปนผูสังเกตการณ ของสหภาพรัฐสภา รวมทั้งสถานภาพของสมาชิกตามสถานการณปจจุบันของประเทศสมาชิกตามที่ การระงับ หรือเพิกถอนตามที่คณะกรรมการบริหารเสนอ ซึ่งโครงสรางของสหภาพรัฐสภาภายใต ธรรมนูญสหภาพฯ ประกอบดวย สมัชชาสหภาพรัฐสภา (Assembly) คณะมนตรีบริหาร (Governing Council) คณะกรรมการบริหาร (Executive Committee) และสำนักงานเลขาธิการสหภาพรัฐสภา (Secretariat of the Inter-Parliamentary Union)118 118 สำนักงานเลขาธิการสภาผูแทนราษฎร, “รัฐสภาระหวางประเทศ,” สำนักงานเลขาธิการสภาผูแทนราษฎร, สืบคนเมื่อวันที่ ๒๓ มีนาคม ๒๕๖๖, https://www.parliament.go.th/ewtadmin/ewt/parliament_parcy/ewt_news.php?nid=35207&filename.
180 ๔.๒.๓.๒ รัฐสภาไทยกับสหภาพรัฐสภา ประเทศไทยไดรับการทาบทามใหเขาเปนสมาชิกสหภาพรัฐสภาทั้งผานทางรัฐบาล และทางรัฐสภาโดยตรง ตั้งแตป พ.ศ. ๒๔๙๑ ทางรัฐบาลติดตอผานกระทรวงการตางประเทศ สวนทาง รัฐสภานั้น ประธานคณะมนตรีสหภาพรัฐสภาติดตอกับประธานรัฐสภาไทย โดยครั้งแรกขอใหรัฐสภาไทย จัดสงคณะผูแทนไปสังเกตการณการประชุมใหญของสหภาพรัฐสภา ครั้งที่ ๓๗ ณ กรุงโรม สาธารณรัฐอิตาลี ในป พ.ศ. ๒๔๙๑ แตในครั้งนั้นรัฐสภาไทยยังไมพรอม จึงไมสามารถที่จะรับคำเชิญได อยางไรก็ตาม ความพยายามที่จะดึงประเทศไทยใหเขาเปนภาคีของสหภาพรัฐสภายังคงดำเนินตอไป เพราะวา ในขณะนั้นประเทศไทยเปนประเทศเอกราชประเทศเดียวในเอเชียอาคเนยที่มีระบบการปกครองแบบ ประชาธิปไตยทางรัฐสภา แตยังไมไดเปนภาคีของสหภาพรัฐสภา ประธานคณะมนตรีและเลขาธิการ สหภาพรัฐสภาตางก็พยายามติดตอโดยตรงกับประธานรัฐสภาไทยในขณะนั้น คือ เจาพระยาศรีธรรมาธิเบศ ทั้งทางสวนตัวและทางการ ในที่สุดสหภาพรัฐสภาไดสงนายปอล รามาดีเยรอดีตรัฐมนตรี ฝรั่งเศส และประธานหนวยรัฐสภาฝรั่งเศสมาเยือนประเทศไทยในฐานะตัวแทนของสหภาพรัฐสภา และไดพบปะหารือ กับเจาหนาที่ชั้นผูใหญของไทย ตลอดจนแลกเปลี่ยนความคิดเห็นกับสมาชิกรัฐสภาและรัฐมนตรีบางทาน และในการประชุมคณะมนตรีเมื่อวันที่ ๙ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๙๒ คณะมนตรีไดมีมติใหประธานวุฒิสภา และประธานสภาผูแทนราษฎร รับเรื่องไปพิจารณา รัฐสภาไดมีการประชุมเปนการภายในเมื่อวันที่ ๑๖ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๙๒ โดยที่ประชุมเห็นวาสหภาพรัฐสภาเปนองคกรที่มีวัตถุประสงคสงเสริมการปกครองระบอบประชาธิปไตย และมีนโยบายในการที่จะหาแนวทางเพื่อธำรงไวซึ่งสันติภาพของโลก ประกอบกับประเทศไทยเปน ประเทศที่มีการปกครองในระบอบประชาธิปไตยโดยทางรัฐสภา ทั้งจอมพล ป. พิบูลสงคราม นายกรัฐมนตรีในขณะนั้นก็พรอมที่จะใหความรวมมือและสนับสนุนทุกวิถีทาง ที่ประชุมรัฐสภาจึงไดตกลง ในหลักการใหประเทศไทยเขาเปนสมาชิกสหภาพรัฐสภา โดยถือเอารัฐสภาไทยเปนหนวยประจำชาติ และสมาชิกแหงรัฐสภาไทยเปนสมาชิกของหนวยโดยตำแหนง และไดแตงตั้งคณะกรรมาธิการพิจารณา รางขอบังคับของหนวยประจำชาติไทยในสหภาพรัฐสภา พรอมกันนั้นทางรัฐบาลก็แปรญัตติราง พระราชบัญญัติงบประมาณประจำป พ.ศ. ๒๔๙๓ เพื่อตั้งงบสหภาพรัฐสภาในงบของสำนักงาน เลขาธิการสภาผูแทนราษฎร เปนจำนวนเงิน ๒๐๐,๐๐๐ บาท ในการประชุมภายในของรัฐสภา เมื่อวันที่ ๒๓ มิถุนายน พ.ศ. ๒๔๙๓ ที่ประชุมไดใหการรับรองรางขอบังคับของหนวยประจำชาติไทย ในสหภาพรัฐสภา และพิจารณาจัดตั้งคณะกรรมการบริหารของหนวยฯ ขึ้นมาตามขอบังคับ หลังจากที่ได จัดตั้งคณะกรรมการบริหารหนวยฯ เรียบรอยแลว คณะกรรมการบริหารไดมีหนังสือแจงความประสงค เขาเปนสมาชิกของสหภาพรัฐสภา ตั้งแตวันที่ ๑ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๙๓ เปนตนไป และในคราวประชุม คณะมนตรีแหงสหภาพรัฐสภา ณ กรุงดับลิน ประเทศไอรแลนด เมื่อเดือนกันยายน พ.ศ. ๒๔๙๓ ที่ประชุมไดมีมติเปนเอกฉันทรับหนวยประจำชาติไทยเขาเปนภาคีของสหภาพรัฐสภา
181 ที่ประชุมคณะมนตรีสหภาพรัฐสภา สมัยประชุมที่ ๑๑๑ ซึ่งประชุมกันที่กรุงโรม สาธารณรัฐอิตาลี ในป พ.ศ. ๒๕๑๕ ไดลงมติใหระงับการเปนภาคีสหภาพรัฐสภาของหนวยประจำชาติไทย ไวชั่วคราว เนื่องจากมีการปฏิวัติและยุบสภา อยางไรก็ตาม หนวยประจำชาติไทยไดขอสมัครเขาเปน สมาชิกของสหภาพรัฐสภาอีกครั้งหนึ่ง ในคราวประชุมคณะมนตรีสหภาพรัฐสภา สมัยประชุมที่ ๑๑๒ ณ กรุงอาบิดจัน ประเทศไอวอรี่โคสตในเดือนเมษายน ปพ.ศ. ๒๕๑๖ ที่ประชุมคณะกรรมการบริหาร สมัยประชุมที่ ๑๖๒ ซึ่งประชุมกันที่รัฐสภาแหงชาติไอวอรี่โคสตไดพิจารณาการขอกลับเขาเปนภาคี สหภาพรัฐสภาของหนวยประจำชาติไทย โดยไดเชิญผูแทนของคณะผูแทนหนวยประจำชาติไทยเขาไป ชี้แจงเกี่ยวกับอำนาจหนาที่ของสภานิติบัญญัติแหงชาติ ในการนี้นายเสนาะ อูนากูล เลขาธิการ หนวยประจำชาติไทยไดตอบขอสงสัยของสมาชิกในคณะกรรมการบริหารเปนที่พอใจ คณะกรรมการบริหาร จึงไดมีมติเปนเอกฉันทใหรับหนวยประจำชาติไทยกลับเขาเปนสมาชิกของ สหภาพรัฐสภาดังเดิม และยังคงเปนภาคีแหงสหภาพรัฐสภาอยูจนกระทั่งบัดนี้ ในคราวประชุมคณะมนตรีสหภาพรัฐสภา ครั้งที่ ๑๗๙ วันที่ ๑๘ ตุลาคม ๒๕๔๙ ที่ประชุมมีมติระงับการมีสวนรวมของรัฐสภาไทยในกิจกรรมตาง ๆ ที่เปนทางการของสหภาพรัฐสภา ชั่วคราว เนื่องจากการปฏิรูปทางการเมืองของไทย เมื่อวันที่ ๑๙ กันยายน ๒๕๔๙ ซึ่งสงผลทำใหรัฐสภาไทย ไมสามารถเปนเจาภาพจัดการประชุมสมัชชาสหภาพรัฐสภา ครั้งที่ ๑๑๖ ระหวางวันที่ ๒๙ เมษายน ถึงวันที่ ๔ พฤษภาคม ๒๕๕๐ ที่กรุงเทพ โดยขณะนั้น สหภาพรัฐสภาใหความสนใจในการติดตาม ความคืบหนาของการปฏิรูปการเมืองของไทย รัฐสภาไดสงคณะผูแทนไปพบปะหารือกับคณะกรรมการบริหาร สหภาพรัฐสภา เพื่อใหขอมูลเกี่ยวกับพัฒนาการทางการเมืองโดยตลอด นับตั้งแตกอนสหภาพรัฐสภา จะมีมติระงับการมีสวนรวมของรัฐสภาไทย คือ ในคราวการประชุมสมัชชาสหภาพรัฐสภา ครั้งที่ ๑๑๕ ที่เจนีวา ครั้งที่ ๑๑๖ ที่บาหลี และครั้งที่ ๑๑๗ ที่เจนีวา ตอมาคณะมนตรีสหภาพรัฐสภา ครั้งที่ ๑๘๑ เมื่อวันที่ ๕ ตุลาคม ๒๕๕๐ ในคราวการประชุมสมัชชาสหภาพรัฐสภา ครั้งที่ ๑๑๗ ที่เจนีวา ไดมีมติให คืนสิทธิสมาชิกภาพในการมีสวนรวมของรัฐสภาไทยในกิจกรรมตาง ๆ ที่เปนทางการของสหภาพรัฐสภา อยางเต็มที่โดยทันที หลังจากที่มีการประชุมรัฐสภาหลังการเลือกตั้งในวันที่ ๒๓ ธันวาคม ๒๕๕๐99 119 119 เรื่องเดียวกัน, ๑.
182 ทั้งนี้นับแตประเทศไทยเริ่มเปนสมาชิกของสหภาพรัฐสภาอยางเปนทางการ เมื่อป พ.ศ. 2493 ณ กรุงดับลิน ประเทศไอรแลนด ไดมีบทบาทเปนที่ยอมรับในเวทีระหวางประเทศ มาตอเนื่อง โดยประเทศไทยเปนเจาภาพจัดประชุมสมัชชาสหภาพรัฐสภา100 120 ดังนี้ ๑. การประชุมสมัชชาสหภาพรัฐสภา ครั้งที่ ๔๕ เมื่อวันที่ ๑๕ - ๒๒ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๙๙ ณ ศาลาสันติธรรม กรุงเทพมหานคร ๒. การประชุมสมัชชาสหภาพรัฐสภา ครั้งที่ ๗๘ เมื่อวันที่ ๑๒ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๓๐ ณ หองวิภาวดีบอลรูม โรงแรมไฮแอท เซ็นทรัลพลาซา กรุงเทพมหานคร ๓. การประชุมสมัชชาสหภาพรัฐสภา ครั้งที่ ๑๒๒ เมื่อวันที่ ๒๗ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๕๓ ณ โรงแรมเซ็นทารา แกรนดและบางกอกคอนเวนชันเซ็นเตอร เซ็นทรัลเวิลดกรุงเทพมหานคร นอกจากนี้ นางพิกุลแกว ไกรฤกษ สมาชิกวุฒิสภา และประธานคณะกรรมาธิการ การตางประเทศ วุฒิสภา ในฐานะกรรมการบริหารสหภาพรัฐสภา ไดรับความไววางใจจาก คณะกรรมการบริหารสหภาพรัฐสภา (Inter-Parliamentary Union) หรือ IPU (IPU Executive Committee) เมื่อวันที่ 10 ตุลาคม 2565 เลือกตั้งใหดำรงตำแหนงรองประธานสหภาพรัฐสภา (Vice-President of the IPU) ในสัดสวนของกลุมภูมิรัฐศาสตรเอเชีย-แปซิฟก แทนกรรมการบริหารฯ จากจีน ซึ่งหมดวาระลง โดยนางพิกุลแกว ไกรฤกษ ไดรับการเลือกตั้งดวยมติเอกฉันทของ คณะกรรมการบริหาร IPU 120 คณะกรรมการจัดทำหนังสือที่ระลึกเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว เนื่องในโอกาสการจัดงานฉลองสิริราชสมบัติ ครบ ๗๐ ป และเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระนางเจาสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ เนื่องในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๑๒ สิงหาคม ๒๕๕๙, สภานิติบัญญัติแหงชาติ, สำนักงานเลขาธิการสภาผูแทนราษฎร, หนังสือ ๗๐ ปครองราชย พระมหากษัตริย ประชาธิปไตย, ๙๙, ๑๖๕ - ๑๖๙.
183 ในการนี้ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชเสด็จพระราชดำเนินทรงเปนองคประธาน ในพิธีเปดการประชุมสมัชชาสหภาพรัฐสภา (Assembly of the Inter-Parliamentary Union) ครั้งที่ ๗๘ ณ กรุงเทพมหานคร เมื่อวันที่ ๑๒ ตุลาคม ๒๕๓๐ ณ หองวิภาวดีบอลรูม โรงแรมไฮแอท เซ็นทรัลพลาซา กรุงเทพมหานคร มีพระราชดำริที่สำคัญในการกลาวเปดการประชุมสมัชชา สหภาพรัฐสภา ดังนี้ พระราชดำรัส ในพิธีเปดการประชุมสหภาพรัฐสภา ครั้งที่ ๗๘ ณ หองวิภาวดีบอลรูม โรงแรมไฮแอทเซ็นทรัล พลาซา เมื่อวันจันทรที่ ๑๒ ตุลาคม ๒๕๓๐ “ขาพเจามีความยินดีเปนอยางยิ่ง ที่ไดตอนรับทานทั้งหลายซึ่งเปนผูแทนรัฐสภา จากนานาประเทศทั่วโลก และไดมาทำพิธีเปดประชุมสหภาพรัฐสภา ครั้งที่ ๗๘ ในวาระนี้ การรวมมือรวมแรงกันธำรงรักษาสันติภาพและความมั่นคงปลอดภัยในโลก เปนกรณียกิจสำคัญที่สุดประการหนึ่งของอารยประเทศและอารยชน ผูปรารภปรารถนา ใหโลกมีความสงบรมเย็น ใหประชาชนทุกเชื้อชาติศาสนาอยูรวมกันโดยสวัสดี มีความสุข ความเจริญ ตามควรแกอัตภาพ และมีอิสรภาพทั่วถึงเสมอหนากัน เหตุฉะนั้น ประเทศตาง ๆ จึงพยายามกอตั้ง องคการระหวางประเทศขึ้นเปนอันมาก เพื่อสถาปนาสันติภาพ และความมั่นคงอันถาวรขึ้น สหภาพรัฐสภา ที่ทานทั้งหลายเปนสมาชิกอยูก็เปนสถาบันหนึ่งที่ปฏิบัติบำเพ็ญกรณียกิจดานนี้ อยางเขมแข็งตอเนื่องมาเกือบศตวรรษ คราวนี้ยังไดมาประชุมปรึกษาพรอมกันอีกในกรุงเทพมหานคร เพื่อแสวงหาขอยุติปญหาตาง ๆ ที่กระทบกระเทือนความสงบมั่นคงของโลก กับทั้งพิจารณาหาวิถีทาง อันเหมาะสมที่จะเสริมสรางและรักษาเอกราชอธิปไตย พรอมทั้งความอยูดีมีสุขของประชาชนทุกชาติ ขาพเจาเชื่อวา ความหวังตั้งใจอันแนวแน ประกอบกับสติปญญาความรอบรู และความรวมมือรวมความคิด โดยสมานฉันทเปนเอกภาพของทาน จะเกื้อกูลสงเสริมใหสามารถมองเห็นลูทาง และคนหา วิธีปฏิบัติดำเนินงานไดสำเร็จ อันจะเปนปจจัยชวยใหโลกของเราดำรงอยูโดย สันติ และวัฒนา กาวหนาตลอดตอไปโดยราบรื่น ไดเวลาอันเปนมงคลแลว ขาพเจาขอเปดประชุมสหภาพรัฐสภา ครั้งที่ ๗๘ ณ บัดนี้ขออวยพรใหการประชุมดำเนินลุลวงไปดวยความเรียบรอย สำเร็จประโยชนตามที่ มุงหมายทุกประการ และขอใหทุกทานที่รวมชุมนุมในพิธีนี้ มีความสุข ความเจริญ และความมั่นคง สวัสดีทุกเมื่อทั่วกัน”101 121 121 เรื่องเดียวกัน, ๑๖๗.
184 ภาพที่ ๔.๓๓ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชเสด็จพระราชดำเนินทรงเปนองคประธาน ในพิธีเปดการประชุมสมัชชาสหภาพรัฐสภา (Assembly of the Inter-Parliamentary Union) ครั้งที่ ๗๘ ณ กรุงเทพมหานคร เมื่อวันที่ ๑๒ ตุลาคม ๒๕๓๐ ณ หองวิภาวดีบอลรูม โรงแรมไฮแอท เซ็นทรัลพลาซา กรุงเทพมหานคร, ที่มา: หอจดหมายเหตุรัฐสภา ๒๕๓๐.
185 ทั้งนี้ ในคราวการประชุมสมัชชาสหภาพรัฐสภา ครั้งที่ ๑๒๒ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารีไดแทนพระองคในการกลาวเปดประชุม ดังนี้ พระราชดำรัสสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ในพิธีเปดการประชุมสมัชชา สหภาพรัฐสภา ครั้งที่ ๑๒๒ และการประชุมอื่น ๆ ที่เกี่ยวของ ณ โรงแรมเซ็นทารา แกรนด และบางกอกคอนเวนชันเซ็นเตอร เซ็นทรัลเวิลดเมื่อวันเสารที่ ๒๗ มีนาคม ๒๕๕๓ “พ ระบ าท สม เด็จพ ระเจาอยูหั วท รงพ ระกรุณ าโป รด เกลาโป รด กระห ม อม ให ขาพ เจาม าป ฏิ บั ติพ ระราชก รณี ยกิ จแ ท น พ ระองค ใน พิ ธีเป ด ก ารป ระชุม สมั ช ช า สหภาพรัฐสภา ครั้งที่ ๑๒๒ และการประชุมอื่น ๆ ที่เกี่ยวของในวันนี้ขอตอนรับทานทั้งหลาย ดวยความยินดี และหวังวาทุกทานจะไดรับความสุขสะดวกสบายทุกอยาง ตลอดเวลาที่พำนัก อยูในประเทศของเรา รัฐสภาถือเปนกลไกสำคัญในระบอบประชาธิปไตย ซึ่งทำหนาที่แทนเสียงของ ประชาชน และมีอำนาจทางนิติบัญญัติในการพิจารณารางกฎหมายสำคัญ อันจะควบคุม งานตาง ๆ ของแผนดินใหเปนไปโดยชอบ การประชุมสมัชชาสหภาพรัฐสภาในครั้งนี้ นับเปนโอกาสอันดีที่ประเทศสมาชิกจะไดปรึกษาหารือกัน เกี่ยวกับประเด็นทางการเมือง เศรษฐกิจ และสังคม ซึ่งกำลังเผชิญรวมกันอยู เพื่อสงเสริมขอกำหนดทางนิติบัญญัติ ที่ส อ ด ค ลอ งกัน สำหรับใชในการควบคุมและแกปญหาตาง ๆ จึงทำใหหวังไดวา ผลที่ไดจากการประชุม นอกจากจะทำใหประเทศสมาชิกมีความเขาใจอันดีตอกัน และรวมมือรวมงานกัน ไดอยางเปนเอกภาพแลว ยังจะเปนประโยชนแกการดำเนินงาน ดานนิติบัญญัติ ตลอดจนการเสริมสรางระบอบประชาธิปไตยใหมั่นคงสถาวรอีกดวย ในพระปรมาภิไธยพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ขาพเจาขอเปดการประชุม ส มัช ช า ส ห ภ า พ รัฐ ส ภ า ค รั้ง ที่ ๑ ๒ ๒ แ ล ะ ก า ร ป ร ะ ชุม อื่น ๆ ที่เ กี่ย ว ขอ ง ณ บัด นี้ ขอใหการประชุมดำเนินไปโดยเรียบรอย และสำเร็จผลตามเจตจำนงทุกประการ ทั้งขอใหทุกทาน ที่มารวมในงานนี้ มีความสุขสวัสดีทั่วกัน”102 122 122 เรื่องเดียวกัน, ๑๖๙.
186 ภาพที่ ๔.๓๔ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหสมเด็จพระเทพ รัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดำเนินแทนพระองคทรงเปนองคประธาน ในพิธีเปดการประชุมสมัชชาสหภาพรัฐสภา (Assembly of the Inter-Parliamentary Union) ครั้งที่ ๑๒๒ และการประชุมอื่น ๆ ที่เกี่ยวของ เมื่อวันที่ ๒๗ มีนาคม ๒๕๕๓ ณ โรงแรมเซ็นทารา แกรนดและบางกอกคอนเวนชันเซ็นเตอรเซ็นทรัลเวิลดกรุงเทพมหานคร, ที่มา: หอจดหมายเหตุรัฐสภา ๒๕๕๓.
187 ๔.๒.๔ การเสด็จพระราชดำเนิน ณ รัฐสภา ภาพที่ ๔.๓๕ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชเสด็จพระราชดำเนินมาทรงเปดประชุม สมัชชาแหงชาติ เมื่อวันที่ ๑๘ ธันวาคม ๒๕๑๖ ณ สนามราชตฤณมัยสมาคมฯ, ที่มา: หอจดหมายเหตุรัฐสภา ๒๕๑๖. ภาพที่ ๔.๓๖ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดช ทรงมีพระบรมราชโองการโปรดเกลาฯ แตงตั้งสมเด็จพระนางเจาสิริกิติ์ พระบรมราชินี เปนผูสำเร็จราชการแทนพระองค เมื่อวันที่ ๑๘ กันยายน ๒๔๙๙ และเสด็จพระราชดำเนินไปทรงปฏิญาณตน ตอสภาผูแทนราษฎร เมื่อวันที่ ๒๐ กันยายน ๒๔๙๙ ณ พระที่นั่งอนันตสมาคม, ที่มา: หอจดหมายเหตุรัฐสภา ๒๔๙๙.
188 ภาพที่ ๔.๓๗ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชเสด็จพระราชดำเนินพรอมดวย สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ไปทรงเททองหลอพระบรมรูป พระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว เมื่อวันที่ ๗ เมษายน ๒๕๒๒ ณ อาคารรัฐสภา ถนนอูทองใน, ที่มา: หอจดหมายเหตุรัฐสภา ๒๕๒๒. ภาพที่ ๔.๓๘ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชเสด็จพระราชดำเนินพรอมดวยสมเด็จพระเทพ รัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ไปทรงประกอบพระราชพิธีเปดพระบรมราชานุสาวรีย พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาประชาธิปก พระปกเกลาเจาอยูหัว เมื่อวันที่ ๑๐ ธันวาคม ๒๕๒๓ ณ อาคารรัฐสภา ถนนอูทองใน, ที่มา: หอจดหมายเหตุรัฐสภา ๒๕๒๓.
189 ภาพที่ ๔.๓๙ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร เสด็จพระราชดำเนินไปทรงเปดนิทรรศการ ภาพจิตรกรรมเทิดพระเกียรติพระมหากษัตริยแหงพระบรมราชจักรีวงศจากการจัดงานสมโภช กรุงรัตนโกสินทร 200 ป เมษายน 2525 เมื่อวันที่ ๔ เมษายน ๒๕๒๘ ณ อาคารรัฐสภา ถนนอูทองใน, ที่มา: หอจดหมายเหตุรัฐสภา ๒๕๒๘. ภาพที่ ๔.๔๐ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีเสด็จพระราชดำเนินไปทรงเปนองคประธาน ในพิธีมหาพุทธาภิเษกเหรียญพระไพรีพินาศ และพิธีมหาชัยมังคลาภิเษกพระบรมรูปหลอจำลอง พระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว เมื่อวันที่ ๗ พฤศจิกายน ๒๕๓๗ ณ พิธีมณฑลรัฐสภา ถนนอูทองใน, ที่มา: หอจดหมายเหตุรัฐสภา ๒๕๓๗.
190 ภาพที่ ๔.๔๑ พระเจาหลานเธอ พระองคเจาพัชรกิติยาภา เสด็จพรอมดวยคณะอาจารยและนักศึกษา คณะนิติศาสตร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตรเยี่ยมชมพิพิธภัณฑรัฐสภา เมื่อวันที่ ๕ มกราคม ๒๕๔๑ ณ พิพิธภัณฑรัฐสภา อาคารรัฐสภา ถนนอูทองใน, ที่มา: หอจดหมายเหตุรัฐสภา ๒๕๔๑. ภาพที่ ๔.๔๒ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดำเนินทรงนำขาราชการ และนักเรียนนายรอย ชั้นปที่ ๔ - ๕ โรงเรียนนายรอยพระจุลจอมเกลา ซึ่งศึกษาวิชา หัวขอพิเศษ ทางประวัติศาสตร : เปรียบเทียบพัฒนาการประชาธิปไตยในเอเชียตะวันออกเฉียงใต ไปทัศนศึกษา ณ รัฐสภา เมื่อวันที่ ๒ สิงหาคม ๒๕๔๘, ที่มา: หอจดหมายเหตุรัฐสภา ๒๕๔๘.
191 ภาพที่ ๔.๔๓ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุยเดชทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหสมเด็จพระบรม โอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร เสด็จพระราชดำเนินแทนพระองคไปทรงประกอบพิธี วางศิลาฤกษอาคารรัฐสภา ณ พื้นที่ราชพัสดุ ถนนทหาร (เกียกกาย) เขตดุสิต กรุงเทพมหานคร เมื่อวันที่ ๑๒ ธันวาคม ๒๕๕๓, ที่มา: หอจดหมายเหตุรัฐสภา ๒๕๕๓. ภาพที่ ๔.๔๔ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดช ทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร เสด็จพระราชดำเนินไปทรงเปดประชุม สมัชชาแหงชาติแทนพระองค เมื่อวันที่ ๑๗ ธันวาคม ๒๕๔๙ ณ หอประชุมกองทัพเรือ, ที่มา: หอจดหมายเหตุรัฐสภา ๒๕๔๙.
192 ภาพที่ ๔.๔๖ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดำเนินไปทรงเปดนิทรรศการ และกิจกรรมเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เนื่องในโอกาส ฉลองพระชนมายุ ๕ รอบ ๒ เมษายน ๒๕๕๘ เมื่อวันที่ ๑๑ ธันวาคม ๒๕๕๘ ณ อาคารรัฐสภา ถนนอูทองใน, ที่มา: หอจดหมายเหตุรัฐสภา ๒๕๕๘. ภาพที่ ๔.๔๕ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร เสด็จพระราชดำเนินแทนพระองค ไปถวายบังคมพระบรมราชานุสาวรียพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว เมื่อวันที่ ๑๐ ธันวาคม ๒๕๕๖ ณ พระบรมราชานุสาวรียพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว, ที่มา: หอจดหมายเหตุรัฐสภา ๒๕๕๖.
193 ภาพที่ ๔.๔๗ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดช ทรงมีพระบรมราชโองการโปรดเกลาฯ แตงตั้ง สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี เปนผูสำเร็จราชการแทนพระองค และเสด็จพระราชดำเนิน ไปทรงปฏิญาณตนตอสภาผูแทนราษฎร ณ พระที่นั่งอนันตสมาคม, ที่มา: หอจดหมายเหตุรัฐสภา.
บทที่ ๕ บทสรุป และขอเสนอแนะ คณะกรรมาธิการวิสามัญการพิทักษและเทิดทูนสถาบันพระมหากษัตริย วุฒิสภา ไดศึกษา คนควา และรวบรวมขอมูลเชิงประวัติศาสตรที่เกี่ยวกับคุณูปการของสถาบันพระมหากษัตริยที่ทรงมี ตอการปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุขและฝายนิติบัญญัติแลวจัดทำ เปนเอกสารชิ้นนี้ขึ้น เพื่อใหเปนแหลงขอมูลเชิงประวัติศาสตรอีกชิ้นหนึ่งที่ทำใหปวงชนชาวไทยไดรับรู และไดมีสวนรวมกันทำหนาที่พิทักษรักษาไวซึ่งชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย และการปกครองระบอบ ประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุขสืบไป และจากการศึกษาคนควาดังกลาว มีเนื้อหาที่ สำคัญในแตละสวน ดังนี้ ๕.๑ คุณูปการของสถาบันพระมหากษัตริยตอการปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย ทรงเปนประมุข แมแตดั้งเดิมยุคราชาธิปไตยซึ่งเปนการปกครองระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชยก็ตาม คุณูปการของ สถาบันพระมหากษัตริยในเรื่องนี้ก็ไดเริ่มตนใหเห็นอยางเปนรูปธรรม โดยในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จ พระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว(รัชกาลที่ ๕) เนื่องจากประเทศตาง ๆ ทางซีกโลกตะวันออก รวมทั้งประเทศไทย ตองเผชิญกับลัทธิลาอาณานิคมขึ้นของจักรวรรดินิยมตะวันตก ทำใหการปกครองระบอบ สมบูรณาญาสิทธิราชยในหลายประเทศเริ่มเสื่อมอิทธิพลลงเปนลำดับ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลา เจาอยูหัว(รัชกาลที่ ๕) ซึ่งทรงเปนพระมหากษัตริยรวมทั้งเปนผูนำทางสังคมและการเมืองทรงตระหนัก ถึงปญหาดังกลาว จึงมีแนวพระราชดำริที่จะตองจัดระบบการปกครองประเทศเสียใหม และไดทรง ดำเนินรัฐประศาสโนบาย เพื่อเปนการปูพื้นฐานการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอยางคอยเปน คอยไปทีละนอย พระองคทานจึงทรงสนับสนุนใหเด็กไทยไดมีโอกาสออกไปศึกษาตอในประเทศตาง ๆ ทางตะวันตก โดยไดทรงสงพระราชโอรสเกือบทุกพระองคออกไปศึกษาในยุโรป รวมทั้งทรงสนับสนุน ใหบุตรหลานขาราชการ ตลอดจนสามัญชนทั่วไปไดเลาเรียนในตางประเทศ ทั้งนี้เพื่อเปนการ “พัฒนาคน” สำหรับใชเปนกำลังในวงราชการเพื่อการพัฒนาประเทศ ตอมาในชวงรัชกาลของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัว (รัชกาลที่ ๖) มีความพยายาม ที่จะวางรากฐานของการปกครองระบอบประชาธิปไตย โดยทรงมีพระราชดำริจัดตั้ง “ดุสิตธานี” ขึ้น เพื่อเปนการทดลองและใหมีการเรียนรูรูปแบบการปกครองบานเมืองในระบอบประชาธิปไตย จนกระทั่ง ในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว (รัชกาลที่ ๗) เปนสมัยที่แนวความคิดทางการเมือง ในระบอบประชาธิปไตยในประเทศเปนไปอยางกวางขวางและเริ่มรุนแรงยิ่งขึ้นเรื่อย ๆ ดวยความคิดเห็น ในเรื่องของประชาธิปไตยไดแพรหลายไปสูประชาชนในเมืองหลวงอยางกวางขวาง เนื่องจากกระแส
196 อารยธรรมตะวันตกที่ไดหลั่งไหลสูประเทศไทยมากขึ้นในทุก ๆ ดาน ไมวาจะเปนดานเศรษฐกิจ สังคม และการเมือง ประการหนึ่ง และอีกประการหนึ่งก็เนื่องมาจากผลของ “นโยบายพัฒนาคน” เพื่อเขารับ ราชการของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว จากการที่ไดทรงสงเด็กไทยออกไปศึกษายัง ตางแดน โดยเฉพาะประเทศที่มีการปกครองในระบอบประชาธิปไตยในยุโรป ดวยเหตุนี้เองบรรดาเด็กไทยเหลานั้น จึงไดซึมซาบรับเอาแนวความคิดทางการเมืองระบอบ ประชาธิปไตยของตะวันตกกลับสูบานเกิดเมืองนอนดวยอยางไมรูตัว ทั้ง ๆ ที่พระบาทสมเด็จ พระปกเกลาเจาอยูหัวจะไดเตรียมรัฐธรรมนูญไวเพื่อพระราชทานใหแกประชาชนชาวไทยแลวก็ตาม แตในวันที่ ๒๔ มิถุนายน พ.ศ. ๒๔๗๕ “คณะราษฎร” ซึ่งประกอบขึ้นดวยขาราชการฝายทหารบก ทหารเรือ และพลเรือน จำนวน ๙๙ คน ไดเขาทำการยึดอำนาจการปกครองประเทศ เพื่อเปลี่ยนแปลง การปกครองเปนระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข โดยใหพระมหากษัตริย ทรงอยูภายใตรัฐธรรมนูญ และขอใหทรงลงพระปรมาภิไธย และประกาศใชตอไป ภายหลังจาก พระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว ไดทรงพระราชทานรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรสยาม เมื่อวันที่ ๑๐ ธันวาคม ๒๔๗๕ เพื่อใหประเทศไทยมีการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย ทรงเปนประมุขตามที่มีการเรียกรอง ตอมาในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล (รัชกาลที่ ๘) เหตุการณบานเมืองไดเปลี่ยนแปลงไปเปนอันมาก จึงไดมีการแกไขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญ แหงราชอาณาจักรไทย เพื่อใหเหมาะสมกับสถานการณของบานเมือง และเพื่อใหการปกครองในระบอบ ประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุขเปนผลสมบูรณยิ่งขึ้น ซึ่งพระบาทสมเด็จ พระเจาอยูหัวอานันทมหิดล ทรงลงพระปรมาภิไธยและพระราชทานรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๔๘๙ เมื่อวันที่ ๑๐ พฤษภาคม ๒๔๘๙ ณ พระที่นั่งอนันตสมาคม เพื่อจะปฏิบัติตาม และรักษาการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุขใหยืนยงคงอยูกับ ประเทศไทยตอไป ในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร (รัชกาลที่ ๙) นอกจากจะทรงยึดถือและปฏิบัติตามรัฐธรรมนูญโดยเครงครัด เพื่อรักษาการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุขแลว ยังทรงไดให ความสำคัญเกี่ยวกับหลักนิติธรรม และไดนำหลักนิติธรรมมาเปนปจจัยรากฐานในการพัฒนาประเทศ อีกทั้งยังทรงมีคุณูปการตอการแกไขปญหาวิกฤตการณทางการเมืองของประเทศไทย ดังเชน เหตุการณทางการเมืองที่สำคัญที่มีกลุมผูประทวงจำนวนมากปะทะกับเจาหนาที่ตำรวจ และทหาร สงผลใหมีประชาชนเสียชีวิตและเสียเลือดเนื้อไปเปนจำนวนมาก กลาวคือ เหตุการณ ๑๔ ตุลาคม ๒๕๑๖ และเหตุการณพฤษภาทมิฬ ๒๕๓๕ แตดวยพระบารมีของพระองคที่ทรงแกไขปญหาวิกฤตการณ ทางการเมืองของประเทศไทยทั้งสองเหตุการณที่สำคัญใหคลี่คลายไปไดดวยดีเพราะพระองคทรงเปน
197 ศูนยรวมจิตใจของปวงชนชาวไทยและทรงเปนแบบอยางที่ดีของการปกครองในระบอบประชาธิปไตย อันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุขมาโดยตลอด ในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรรามาธิบดีศรีสินทรมหาวชิราลงกรณ พระวชิรเกลาเจาอยูหัว (รัชกาลที่ ๑๐) ประเทศไทยก็ยังคงยึดมั่นตอการปกครองในระบอบ ประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุขอยางตอเนื่องมาโดยตลอด แมจะมีเหตุการณที่ เกี่ยวกับรัฐธรรมนูญหลายครั้ง เชน มีการแกไขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญ หรือมีการยกเลิกและประกาศ ใชรัฐธรรมนูญใหม เพื่อจัดระเบียบการปกครองใหเหมาะสม แตการปกครองก็ยังคงประสบปญหาและ ขอขัดแยงตาง ๆ บางครั้งเปนวิกฤติทางรัฐธรรมนูญที่หาทางออกไมได ดังนั้น เพื่อธำรงรักษาไว ซึ่งการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข พระบาทสมเด็จ พระปรเมนทรรามาธิบดีศรีสินทรมหาวชิราลงกรณ พระวชิรเกลาเจาอยูหัว (รัชกาลที่ ๑๐) จึงทรงลงพระปรมาภิไธยและพระราชทานรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๖๐ เมื่อวันที่ ๖ เมษายน ๒๕๖๐ ณ พระตำหนักจิตรลดารโหฐาน ซึ่งเปนรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย ที่ใชบังคับอยูในปจจุบัน และเปนกลไกหลักที่ทำใหประเทศไทยยังคงยึดมั่นในการปกครองในระบอบ ประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุขตอไป และยังทรงพระปรมาภิไธยในรัฐธรรมนูญ แหงราชอาณาจักรไทย แกไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ ๑) พุทธศักราช ๒๕๖๔ เพื่อปรับปรุงกระบวนการเลือกตั้ง ใหเหมาะสมกับกาลสมัย ๕.๒ คุณูปการของสถาบันพระมหากษัตริยตอฝายนิติบัญญัติ ภายใตรัฐธรรมนูญ แหงราชอาณ าจักรไทย อำนาจอธิปไตยเปนของปวงชนชาวไทย พระมหากษัตริยผูทรงเปนประมุขทรงใชอำนาจนั้นทางรัฐสภา คณะรัฐมนตรี และศาล ตามบทบัญญัติ แหงรัฐธรรมนูญ โดยรัฐสภา คณะรัฐมนตรี ศาล องคกรอิสระ และหนวยงานของรัฐ ตองปฏิบัติหนาที่ ใหเปนไปตามรัฐธรรมนูญ กฎหมาย และหลักนิติธรรม เพื่อประโยชนสวนรวมของประเทศชาติและ ความผาสุกของประชาชนโดยรวม จากหลักการสำคัญที่เกี่ยวของขางตนซึ่งบัญญัติไวในรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย สถาบัน พระมหากษัตริยไดทรงยึดถือและทรงใหความสำคัญตอฝายนิติบัญญัติในฐานะที่เปนสวนหนึ่งของอำนาจ อธิปไตยสำหรับการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข ดังจะเห็นได จากการที่พระมหากษัตริยทุกพระองคจะทรงเสด็จพระราชดำเนินมาดวยพระองคเองในรัฐพิธีเปดประชุม รัฐสภา หรือจากพระราชดำรัสที่พระราชทานใหกับสมาชิกสภาผูแทนราษฎร และสมาชิกวุฒิสภา ในฐานะเปนผูแทนของปวงชนชาวไทย เพื่อใหปฏิบัติงานใหเกิดประโยชนตอประเทศชาติและประชาชน โดยรวม ซึ่งจะสงผลใหประเทศชาติดำรงอยูอยางมั่นคงดวยความสงบและความผาสุก
198 นอกจากนั้น รัฐสภาในฐานะที่เปนองคกรผูใชอำนาจดานนิติบัญญัติ โดยการตรากฎหมายนั้น พระมหากษัตริยก็ทรงมีคุณูปการในดานนี้เปนอยางมาก เพราะทรงใชอำนาจดานนิติบัญญัติ โดยการลงพระปรมาภิไธยในกฎหมายที่รัฐสภาใหความเห็นชอบ ตามคำแนะนำและยินยอมของรัฐสภา กลาวคือ เมื่อรัฐสภาไดใหความเห็นชอบในกฎหมายแลว นายกรัฐมนตรีจะนำกฎหมายนั้นขึ้นทูลเกลาฯ ถวายเพื่อทรงลงพระปรมาภิไธย และนำไปประกาศใชเปนกฎหมายตอไปตามเงื่อนไขของรัฐธรรมนูญ ทั้งนี้ รวมถึงการลงพระปรมาภิไธยและพระราชทานรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยตามที่ไดผาน ความเห็นชอบจากการออกเสียงประชามติของประชาชนแลวดวย ยิ่งไปกวานั้น กรณีที่พระมหากษัตริย และพระบรมวงศานุวงศไดเสด็จมาประกอบรัฐพิธีเปดประชุมรัฐสภา รวมถึงการแตงตั้งผูสำเร็จราชการ แทนพระองคในพระปรมาภิไธยสมเด็จพระเจาอยูหัว เพื่อประกอบรัฐพิธีเปดประชุมรัฐสภา และการที่ ทรงมีพระราชดำรัสในพิธีเปดประชุมรัฐสภาหรือในวาระตาง ๆ เพื่อใหผูเกี่ยวของ โดยเฉพาะอยางยิ่ง คือ สมาชิกสภาผูแทนราษฎร และสมาชิกวุฒิสภา ไดใชเปนแนวทางในการปฏิบัติงานดานนิติบัญญัติ โดยทรงเนนย้ำใหปฏิบัติหนาที่ทุกอยางเพื่อประเทศชาติและประชาชนโดยรวม และใหบังเกิดประโยชน สุขความรมเย็นแกประชาชนอยางแทจริง และเพื่อใหการปกครองประเทศดำเนินไปตามระบอบ ประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข ทั้งนี้ การพระราชทานรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยหรือพระราชดำรัสในพิธีเปดประชุม รัฐสภาของพระมหากษัตริยจะบงบอกถึงสถานการณในปจจุบันของประเทศไทย เชน แนวทางในการ บริหารราชการแผนดินที่เหมาะสมกับประเทศชาติ การปองกันรักษาเอกราช และอธิปไตยของชาติ การตางประเทศ การปกครองภายใน การวัฒนธรรม การเศรษฐกิจ การเกษตร การชลประทาน การอุตสาหกรรม การสหกรณ การคลัง การศึกษา การสาธารณสุข การคมนาคม และการศาลยุติธรรม หรือสภาพปญหาที่เกิดขึ้นในประเทศ อาทิประเทศชาติตกอยูในภาวะวิกฤต ประชาชนพลเมือง ลำบากเดือดรอน การควบคุมราชการฝายบริหารของรัฐสภาตามวิถีทางที่กำหนดไวในรัฐธรรมนูญ ไมประสบผลดี การยกเลิกใชรัฐธรรมนูญฉบับเดิม และประกาศใชรัฐธรรมนูญฉบับใหม สวนสถานการณตางประเทศที่เปนความรวมมือระหวางประเทศที่เกิดขึ้น เชน การใหความชวยเหลือ ทางทหาร นโยบายในการตอตานการรุกรานของฝายคอมมิวนิสต และการดำเนินตามแนวนโยบายของ สหประชาชาติทั้งนี้ เพื่อใหเกิดความรวมมือกับองคการสหประชาชาติ ในการปองกันการรุกรานมาจาก ตางประเทศ และรักษาสันติสุขของโลกที่ยึดมั่นอยูในฝายเสรีประชาธิปไตย สวนการสงเสริมสัมพันธไมตรี ระหวางประเทศ โดยการสรางความสัมพันธทางการทูตกับประเทศตาง ๆ เพื่อใหเกิดความรวมมือ และชวยเหลือดานเศรษฐกิจ การศึกษา การสาธารณสุข และการคมนาคม เปนตน นอกจากนี้ สถาบันพระมหากษัตริยยังทรงมีคุณูปการตอการปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมี พระมหากษัตริยทรงเปนประมุขและฝายนิติบัญญัติในดานที่เกี่ยวกับความรวมมือระหวางประเทศอีกดวย ดังจะเห็นไดจากการเสด็จพระราชดำเนินทรงเปนองคประธานในพิธีเปดการประชุมสหภาพรัฐสภา
199 เพื่อแสดงใหทั่วโลกไดเห็นวาทรงใหความสำคัญกับความสัมพันธและความรวมมือกับประเทศตาง ๆ ที่เปนสมาชิกสหภาพรัฐสภา การเสด็จพระราชดำเนิน ณ รัฐสภา ในโอกาสตาง ๆ พระราชดำรัสที่ทรงพระราชทานในหลายโอกาส ที่เกี่ยวกับการเมือง การปกครอง และการปฏิบัติหนาที่ของฝายนิติบัญญัติและการแกไขปญหาวิกฤตการณ ทางการเมืองของประเทศไทยที่สำคัญ ลวนแตเปนพระราชกรณียกิจที่สำคัญของสถาบันพระมหากษัตริย ตอฝายนิติบัญญัติที่ทำใหประเทศไทยยังคงมีการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย ทรงเปนประมุข และสามารถประคับประคอง รวมทั้งสรางความเจริญและความมั่นคงของประเทศ และสรางความผาสุกรมเย็นใหแกประชาชนเรื่อยมาเปนเวลายาวนาน พ ระมห ากรุณ าธิคุณ และคุณู ป การที่ ท รงมีตอการป กครองระบ อบ ป ระชาธิป ไตย อันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุขและฝายนิติบัญญัตินั้น นับวาเปนสิ่งที่มีคุณคาที่ยากจะหาสิ่งใด มาเปรียบเทียบหรือทดแทนกันได และเปนสิ่งที่ปวงชนชาวไทยโดยเฉพาะอยางยิ่งฝายนิติบัญญัตินั้น ควรจดจำและนำไปยึดถือปฏิบัติในภารกิจทั้งปวง โดยเต็มสติปญญาความสามารถ ดวยความสุจริต ดวยความสุขุม รอบคอบ หนักแนน ดวยเหตุผลที่ถูกตองเที่ยงตรง ตามหลักนิติธรรมและคุณธรรม เพื่อใหงานของชาติกาวหนาไปโดยไมติดขัด และบังเกิดประโยชนอันพึงประสงค สมบูรณ บริบูรณ ตลอดไป ๕.๓ ขอเสนอแนะ บทความและความประทับใจตาง ๆ ที่เกี่ยวของกับการปกครองของประเทศไทย ทั้งในชวงกอนและหลังจากที่ประเทศไทยไดเปลี่ยนแปลงเปนการปกครองในระบอบประชาธิปไตย อันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุขนั้น ไดสะทอนใหเห็นถึงการยอมรับ การเชิดชูและใหเกียรติ การเคารพและปฏิบัติตามกฎหมายสูงสุดของประเทศ และเหนือสิ่งอื่นใด คือ ความเอาใจใส และหวงใย ที่ทุกฝายตางมีใหกัน ซึ่งลวนมีที่มาจากคุณูปการที่พระมหากษัตริยทรงมีตอการปกครอง ในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข และตอฝายนิติบัญญัติ มาอยางตอเนื่อง และยาวนาน สมควรเผยแพรใหเด็กนักเรียน เยาวชน นิสิตนักศึกษา ผูเกี่ยวของ และประชาชนทั่วไป ไดตระหนักรู เขาใจ และสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณถึงคุณูปการของสถาบันพระมหากษัตริยตอการ ปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุขและฝายนิติบัญญัติรวมทั้งนำเอา ขอแนะนำทั้งหลายในพระราชดำรัส ไปประพฤติปฏิบัติในหนาที่ของแตละคน เพื่อความผาสุก ความเจริญ และความมั่นคง และมั่งคั่งของประเทศชาติและประชาชนสืบไป
บรรณานุกรม หนังสือ กองทุนบำเหน็จบำนาญขาราชการ. ประมวลพระบรมราโชวาทและพระราชดำรัส ของพระบาทสมเด็จ พระเจาอยูหัว พุทธศักราช ๒๔๙๓ – ๒๕๔๘. กรุงเทพฯ: บริษัท เกรย แมทเทอร จำกัด, ๒๕๕๐. คณะกรรมการจัดทำหนังสือที่ระลึกเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว เนื่องในโอกาส การจัดงานฉลองสิริราชสมบัติครบ ๗๐ ป และเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระนางเจาสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ เนื่องในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๑๒ สิงหาคม ๒๕๕๙, สภานิติบัญญัติแหงชาติ, สำนักงานเลขาธิการสภาผูแทนราษฎร. หนังสือ ๗๐ ป ครองราชยพระมหากษัตริยประชาธิปไตย. กรุงเทพฯ: บริษัทอมรินทรพริ้นติ้ง แอนดพับลิชชิ่ง จำกัด (มหาชน), ๒๕๖๐. คณะนิติศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย และธนาคารทหารไทย จำกัด. ประมวลพระราชดำรัส และพระบรมราโชวาทที่พระราชทานในโอกาสตาง ๆ อันเกี่ยวเนื่องกับเรื่องกฎหมาย ตั้งแตพุทธศักราช ๒๔๘๙ จนถึง ๒๕๒๙. กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย, ๒๕๓๐. ไฉไล ชาญเฉลิม. เจาฟาประชาธิปก ราชันผูนิราศ. กรุงเทพฯ: หางหุนสวนจำกัด ป. สัมพันธพาณิชย, ม.ป.ป. นายก ราชบัณฑิตยสภา. พระราชดำรัสในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัว. กรุงเทพฯ: โรงพิมพบำรุงนุกูลกิจ ถนนบำรุงเมือง ในพระนคร, ๒๔๗๒. สมคิด โชติกวณิชย. กรมศิลปากร. พระราชประวัติและพระราชกรณียกิจ ในพระบาทสมเด็จ พระปรมินทรมหาประชาธิปก พระปกเกลาเจาอยูหัว. พิมพครั้งที่ ๒. กรุงเทพฯ: บริษัทอมรินทร พริ้นติ้งแอนดพับลิชชิ่ง จำกัด (มหาชน) ๖๕/๑๖ หมู ๔ ซอยวัดชัยพฤกษามาลา เขตตลิ่งชัน ๑๐๑๗๐, ๒๕๓๗. สถาบันพระปกเกลา. ความรูเบื้องตนการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย ทรงเปนประมุข. พิมพครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ: บริษัท เอ.พี. กราฟค ดีไซนและการพิมพ จำกัด ๑/๘ หมู ๔ ตำบลบางขนุน อำเภอบางกรวย จังหวัดนนทบุรี ๑๑๑๓๐, ๒๕๖๕. สำนักงานเลขาธิการสภาผูแทนราษฎร. พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาประชาธิปก พระปกเกลา เจาอยูหัว ทรงสละราชสมบัติ. กรุงเทพฯ: สำนักงานเลขาธิการสภาผูแทนราษฎร, ๒๕๓๖. สำนักงานเลขาธิการวุฒิสภา. สำนักกฎหมาย. ขอบังคับการประชุมวุฒิสภา พ.ศ. 2562 และฉบับแกไขเพิ่มเติม. กรุงเทพฯ: กลุมงานพัฒนากฎหมาย สำนักกฎหมาย สำนักงานเลขาธิการวุฒิสภา, ๒๕๖๔. สำนักงานเลขาธิการวุฒิสภา. สำนักประชาสัมพันธ. วุฒิสภาไทย. กรุงเทพฯ: คณะกรรมการจัดทำ หนังสือ “วุฒิสภาไทย” สำนักงานเลขาธิการวุฒิสภา สำนักประชาสัมพันธ, 2552.
202 สำนักงานเลขาธิการรัฐสภา. ๖๐ ป รัฐสภาไทย. กรุงเทพฯ: อักษรสัมพันธ, 2๕๓๕. หมอมหลวง ปน มาลากุล. ดุสิตธานี เมืองประชาธิปไตยของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัว. กรุงเทพฯ: บริษัทโรงพิมพไทยวัฒนาพานิช จำกัด ๘๙๑ ถนนพระราม ๑ พระนคร, ๒๕๑๓. อุดม เชยกีวงศ. พระราชประวัติและพระราชกรณียกิจพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวอานันทมหิดล รัชกาลที่ ๘. กรุงเทพฯ: บริษัท เพื่อนเรียน เด็กไทย จำกัด, ๒๕๕๖. เว็บไซต กลุมงานพิพิธภัณฑและจดหมายเหตุ สำนักวิชาการ สำนักงานเลขาธิการสภาผูแทนราษฎร. “รัฐธรรมนูญฉบับที่ ๒ รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรสยาม พุทธศักราช ๒๔๗๕.” พิพิธภัณฑรัฐสภา. สืบคนเมื่อวันที่ ๑๕ มีนาคม ๒๕๖๖, https://parliamentmuseum.go.th/constitution/constitution-2-2475.html. กลุมงานพัฒนากฎหมาย สำนักกฎหมาย สำนักงานเลขาธิการวุฒิสภา, “หนาที่และอำนาจของวุฒิสภา ตามรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๖๐.” สำนักงานเลขาธิการวุฒิสภา. สืบคนเมื่อวันที่ ๑๘ เมษายน ๒๕๖๖, https://www.senate.go.th/assets/portals/186/file ups/336/files/%E0%B8%AA%E0%B8%A3%E0%B8%B8%E0%B8%9B%E0%B8% AB%E0%B8%99%E0%B9%89%E0%B8%B2%E0%B8%97%E0%B8%B5%E0%B9 %88%E0%B9%81%E0%B8%A5%E0%B8%B0%E0%B8%AD%E0%B8%B3%E0%B 8%99%E0%B8%B2%E0%B8%88%20%E0%B8%AA%E0%B8%A7.pdf. พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พุทธศักราช ๒๕๕๔. สืบคนเมื่อวันที่ ๑๗ กรกฎาคม ๒๕๖๖. https://dictionary.orst.go.th/. พิพิธภัณฑรัฐสภาเลาเรื่องการเมืองการปกครองไทย. “รัฐธรรมนูญฉบับที่ ๕ รัฐธรรมนูญ แหงราชอาณาจักรไทยพุทธศักราช ๒๔๘๙.” สืบคนเมื่อวันที่ ๑๘ มีนาคม ๒๕๖๖, https://parliamentmuseum.go.th/constitution/constitution-5-2492.html. พิพิธภัณฑรัฐสภาเลาเรื่องการเมืองการปกครองไทย. “รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย (ฉบับชั่วคราว) พุทธศักราช 2490.” สืบคนเมื่อวันที่ ๑๗ กรกฎาคม ๒๕๖๖, https://parliamentmuseum.go.th/constitution/constitution-4-2490.html. พิพิธภัณฑรัฐสภาเลาเรื่องการเมืองการปกครองไทย. “รัฐธรรมนูญฉบับที่ 19 รัฐธรรมนูญแหง ราชอาณาจักรไทย (ฉบับชั่วคราว) พุทธศักราช ๒๕๕๗.” สืบคนเมื่อวันที่ ๑๙ มีนาคม ๒๕๖๖, https://parliamentmuseum.go.th/constitution/constitution-19-2557.html. พิพิธภัณฑรัฐสภาเลาเรื่องการเมืองการปกครองไทย. “รัฐพิธีเปดประชุมสภา.” สืบคนเมื่อวันที่ ๒๐ มีนาคม ๒๕๖๖, https://parliamentmuseum.go.th/2564/ ar64-opening -thai-parliament-assembly.html.
203 เรื่องเลาชาวสยาม. “คนเดียวในโลก หยุดสงครามกลางเมืองดวยพระราชดำรัสในหลวง ร.9 วันมหาวิปโยคแหงประวัติศาสตร.” สืบคนเมื่อวันที่ ๑๒ พฤษภาคม ๒๕๖๖, https://kidnan.com/26665/#. ศูนยทนายความเพื่อสิทธิมนุษยชน. “สภาวะลอยนวลพนผิดในเหตุการณพฤษภาเลือด 2535: การปกปองผูกอความรุนแรงโดยกฎหมาย.” สืบคนเมื่อวันที่ ๑๒ พฤษภาคม ๒๕๖๖, https://tlhr2014.com/archives/29739. สถาบันนโยบายศึกษา. “พฤศจิกายน 2546 : ในหลวงทรงยับยั้งกฎหมายครู.” สถาบันนโยบายศึกษา. สืบคนเมื่อวันที่ ๑๑ สิงหาคม ๒๕๖๖, https://www.fpps.or.th/news.php?detail=n1076353807.news. สถาบันพระปกเกลา. “พระราชประวัติรัชกาลที่ ๗.” สถาบันพระปกเกลา. สืบคนเมื่อวันที่ ๓๑ มีนาคม ๒๕๖๖, https://www.kpi.ac.th/about/thehistory. สำนักงานเลขาธิการสภาผูแทนราษฎร. “เกี่ยวกับ APPF ครั้งที่ ๓๐.” สำนักงานเลขาธิการสภาผูแทนราษฎร. สืบคนเมื่อวันที่ ๓๐ พฤษภาคม ๒๕๖๖, https://web.parliament.go.th/view/63/aboutus/TH-TH. สำนักงานเลขาธิการสภาผูแทนราษฎร. “ประธานสมัชชาใหญสหภาพลูกเสือรัฐสภาโลก แถลงขาว สรุปผลการประชุมสมัชชาใหญสหภาพลูกเสือรัฐสภาโลก ครั้งที่ ๙.” สืบคนเมื่อวันที่ ๓๐ พฤษภาคม ๒๕๖๖, https://www.parliament.go.th/ewtadmin/ewt/parliament_ parcy/ewt_news.php?nid=52746&filename=interparliament2_scout. สำนักงานเลขาธิการสภาผูแทนราษฎร. สำนักวิชาการ. “๑๒๐ ป พระมหากษัตริยนักประชาธิปไตย.” หอสมุดรัฐสภา. สืบคนเมื่อวันที่ ๑๕ มิถุนายน ๒๕๖๖, https://library.parliament.go.th/sites/default/files/assets/files/flipbooks/2556_120 yearsRamaVII/2556_120yearsRamaVII/index.html#page=1. สำนักงานเลขาธิการสภาผูแทนราษฎร. “รัฐสภาระหวางประเทศ.” สำนักงานเลขาธิการ สภาผูแทนราษฎร. สืบคนเมื่อวันที่ ๒๓ มีนาคม ๒๕๖๖, https://www.parliament.go. th/ewtadmin/ewt/parliament_parcy/ewt_news.php?nid=35207&filename. หนวยราชการในพระองค. “พระราชดำรัสในพิธีเปดประชุมรัฐสภา 24 พฤษภาคม 2562.” หนวยราชการในพระองค. สืบคนเมื่อวันที่ ๘ สิงหาคม 256๖, https://www.royaloffice.th/wp-content/uploads/2022/07/T0156-10.pdf.
204 หนวยราชการในพระองค. “พระราชดำรัสในพิธีเปดประชุมรัฐสภา ณ โถงรัฐพิธีชั้น 11 อาคารรัฐสภา วันจันทรที่ 3 กรกฎาคม 2566.” หนวยราชการในพระองค. สืบคนเมื่อวันที่ ๘ สิงหาคม 256๖, https://www.royaloffice.th/royal-guidance/?s words=&srf=&sdt=&.sdate=3&smonth=7&syear=2023. โอกาส เตพละกุล. “การปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข.” สืบคนเมื่อวันที่ ๒๐ มีนาคม ๒๕๖๖, https://www.constitutionalcourt.or.th/occ_web/ewt_dl_link.php?nid=1354. thestandard.co. “รัชกาลที่ 9 กับ 14 ตุลาคม 2516 บันทึกความทรงจำของ พล.ต.อ. วสิษฐ เดชกุญชร.” สืบคนเมื่อวันที่ ๑๒ พฤษภาคม ๒๕๖๖, https://thestandard.co/kingrama9-with-14-october-1973/. หอจดหมายเหตุแหงชาติ หอจดหมายเหตุแหงชาติ. เอกสารรัชกาลที่ ๗ มร๗รล/๑๐ เรื่อง การประชุมกรรมการองคมนตรี (๑๔ ธันวาคม ๒๔๗๐). ห อจด หมายเห ตุแห งชาติ. เอกสารรัชกาลที่ ๕ ร๕บ๑.๔ /๕ เรื่อง พ ระราชดำรัส รัชกาลที่ ๕ เรื่อง เปลี่ยนประเพณีปกครองแผนดิน (๒๔๒๗ - ๒๔๒๘). หอจดหมายเหตุหนวยงาน หอจดหมายเหตุรัฐสภา. “ภาพพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว ทรงลงพระปรมาภิไธย และพระราชทานรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรสยาม เมื่อวันที่ ๑๐ ธันวาคม ๒๔๗๕.” บริเวณพระที่นั่งอนันตสมาคม, ๒๔๗๕. หอจดหมายเหตุรัฐสภา. “ภาพพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัวและสมเด็จพระนางเจารำไพพรรณี พระบรมราชินี เสด็จพระราชดำเนินไปทรงประกอบพิธีฉลองรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรสยาม เมื่อวันที่ ๑๐ ธันวาคม ๒๔๗๕.” บริเวณพระที่นั่งอนันตสมาคม, ๒๔๗๕. หอจดหมายเหตุรัฐสภา. “ภาพพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัวเสด็จพระราชดำเนิน ทรงเปดประชุมสภาผูแทนราษฎรแหงราชอาณาจักรสยาม เมื่อวันที่ ๑๐ ธันวาคม ๒๔๗๖.” บริเวณพระที่นั่งอนันตสมาคม, ๒๔๗๖. หอจดหมายเหตุรัฐสภา. “ภาพพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวอานันทมหิดลเสด็จพระราชดำเนิน ไปทรงประกอบพิธีฉลองรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย เมื่อวันที่ ๑๐ ธันวาคม ๒๔๘๘.” บริเวณพระที่นั่งอนันตสมาคม, ๒๔๘๘.
205 หอจดหมายเหตุรัฐสภา. “ภาพพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวอานันทมหิดล ทรงลงพระปรมาภิไธย และพระราชทานรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๔๘๙ เมื่อวันที่ ๑๐ พฤษภาคม ๒๔๘๙.” บริเวณพระที่นั่งอนันตสมาคม, ๒๔๘๙. หอจดหมายเหตุรัฐสภา. “ภาพพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวอานันทมหิดลเสด็จพระราชดำเนิน ทรงเปดประชุมพฤฒสภาและสภาผูแทน เมื่อวันที่ ๑ มิถุนายน ๒๔๘๙.” บริเวณพระที่นั่งอนันตสมาคม, ๒๔๘๙. หอจดหมายเหตุรัฐสภา. “ภาพพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชทรงลงพระปรมาภิไธย และพระราชทานรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๔๗๕ แกไขเพิ่มเติม พุทธศักราช ๒๔๙๕ เมื่อวันที่ ๘ มีนาคม ๒๔๙๕.” บริเวณพระที่นั่งอนันตสมาคม, บริเวณพระที่นั่งอนันตสมาคม, ๒๔๙๕. หอจดหมายเหตุรัฐสภา. “ภาพพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดช ทรงมีพระบรมราชโองการ โปรดเกลาฯ แตงตั้งสมเด็จพระนางเจาสิริกิติ์ พระบรมราชินี เปนผูสำเร็จราชการแทนพระองค เมื่อวันที่ ๑๘ กันยายน ๒๔๙๙ และเสด็จพระราชดำเนินไปทรงปฏิญาณตนตอสภาผูแทนราษฎร เมื่อวันที่ ๒๐ กันยายน ๒๔๙๙.” บริเวณพระที่นั่งอนันตสมาคม, ๒๔๙๙. หอจดหมายเหตุรัฐสภา. “ภาพพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชเสด็จพระราชดำเนิน มาทรงประกอบรัฐพิธีเปดประชุมสภารางรัฐธรรมนูญ เมื่อวันที่ ๕ กุมภาพันธ ๒๕๐๒.” บริเวณพระที่นั่งอนันตสมาคม, ๒๕๐๒. หอจดหมายเหตุรัฐสภา. “ภาพพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชทรงลงพระปรมาภิไธย และพระราชทานรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๑๑ เมื่อวันที่ ๒๐ มิถุนายน ๒๕๑๑.” บริเวณพระที่นั่งอนันตสมาคม, ๒๕๑๑. หอจดหมายเหตุรัฐสภา. “ภาพพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชเสด็จพระราชดำเนิน มาทรงเปดประชุมรัฐสภา เมื่อวันที่ ๒๐ มิถุนายน ๒๕๑๓.” บริเวณพระที่นั่งอนันตสมาคม, ๒๕๑๓. หอจดหมายเหตุรัฐสภา. “ภาพพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชเสด็จพระราชดำเนิน มาทรงเปดประชุมสมัชชาแหงชาติเมื่อวันที่ ๑๘ ธันวาคม ๒๕๑๖.” บริเวณสนามราชตฤณมัยสมาคมฯ, ๒๕๑๖. หอจดหมายเหตุรัฐสภา. “ภาพพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดช ทรงลงพระปรมาภิไธย และพระราชทานรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๑๗ เมื่อวันที่ ๗ ตุลาคม ๒๕๑๗.” บริเวณพระตำหนักจิตรลดารโหฐาน, ๒๕๑๗.
206 หอจดหมายเหตุรัฐสภา. “ภาพพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี เสด็จพระราชดำเนินมาทรงเปดประชุมรัฐสภา แทนพระองคเมื่อวันที่ ๕ กุมภาพันธ๒๕๑๘.” บริเวณพระที่นั่งอนันตสมาคม, ๒๕๑๘. หอจดหมายเหตุรัฐสภา. “ภาพพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดช ทรงลงพระปรมาภิไธย และพระราชทานรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๒๑ เมื่อวันที่ ๒๒ ธันวาคม ๒๕๒๑.” บริเวณพระตำหนักจิตรลดารโหฐาน, ๒๕๒๑. หอจดหมายเหตุรัฐสภา. “ภาพพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชเสด็จพระราชดำเนิน พรอมดวยสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ไปทรงเททองหลอพระบรมรูป พระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว เมื่อวันที่ ๗ เมษายน ๒๕๒๒.” บริเวณอาคารรัฐสภา ถนนอูทองใน, ๒๕๒๒. หอจดหมายเหตุรัฐสภา. “ภาพพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชเสด็จพระราชดำเนิน พรอมดวยสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ไปทรงประกอบพระราชพิธี เปดพระบรมราชานุสาวรียพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาประชาธิปก พระปกเกลาเจาอยูหัว เมื่อวันที่ ๑๐ ธันวาคม ๒๕๒๓.” บริเวณอาคารรัฐสภา ถนนอูทองใน, ๒๕๒๓. หอจดหมายเหตุรัฐสภา. “ภาพพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชเสด็จพระราชดำเนิน มาทรงเปดประชุมรัฐสภา เมื่อวันที่ ๒๕ เมษายน ๒๕๒๖.” บริเวณพระที่นั่งอนันตสมาคม, ๒๕๒๖. หอจดหมายเหตุรัฐสภา. “ภาพสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร เสด็จพระราชดำเนิน ไปทรงเปดนิทรรศการภาพจิตรกรรมเทิดพระเกียรติพระมหากษัตริยแหงพระบรมราชจักรีวงศ จากการจัดงานสมโภชกรุงรัตนโกสินทร200 ป เมษายน 2525 เมื่อวันที่ ๔ เมษายน ๒๕๒๘.” บริเวณอาคารรัฐสภา ถนนอูทองใน, ๒๕๒๘. หอจดหมายเหตุรัฐสภา. “ภาพพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชเสด็จพระราชดำเนิน ทรงเปนองคประธานในพิธีเปดการประชุมสหภาพรัฐสภา (Inter-Parliamentary Union) ครั้งที่ ๗๘ ณ กรุงเทพมหานคร เมื่อวันที่ ๑๒ ตุลาคม ๒๕๓๐.” บริเวณหองวิภาวดีบอลรูม โรงแรมไฮแอท เซ็นทรัลพลาซา กรุงเทพมหานคร, ๒๕๓๐. หอจดหมายเหตุรัฐสภา. “ภาพพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชเสด็จพระราชดำเนิน มาทรงเปดประชุมรัฐสภา เมื่อวันที่ ๑ สิงหาคม ๒๕๓๑.” บริเวณพระที่นั่งอนันตสมาคม, ๒๕๓๑. หอจดหมายเหตุรัฐสภา. “ภาพพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดช ทรงลงพระปรมาภิไธย และพระราชทานรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๓๔ เมื่อวันที่ ๙ ธันวาคม ๒๕๓๔.” บริเวณพระตำหนักจิตรลดารโหฐาน, ๒๕๓๔.
207 หอจดหมายเหตุรัฐสภา. “ภาพสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีเสด็จพระราชดำเนิน ไปทรงเปนองคประธานในพิธีมหาพุทธาภิเษกเหรียญพระไพรีพินาศ และพิธีมหาชัยมังคลาภิเษกพระบรมรูปหลอจำลองพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว เมื่อวันที่ ๗ พฤศจิกายน ๒๕๓๗.” บริเวณพิธีมณฑลรัฐสภา ถนนอูทองใน, ๒๕๓๗. หอจดหมายเหตุรัฐสภา. “ภาพพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดช ทรงลงพระปรมาภิไธย และพระราชทานรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๔๐ เมื่อวันที่ ๑๑ ตุลาคม ๒๕๔๐.” บริเวณพระตำหนักจิตรลดารโหฐาน, ๒๕๔๐. หอจดหมายเหตุรัฐสภา. “ภาพพระเจาหลานเธอ พระองคเจาพัชรกิติยาภา เสด็จพรอมดวย คณะอาจารยและนักศึกษาคณะนิติศาสตร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตรเยี่ยมชมพิพิธภัณฑรัฐสภา เมื่อวันที่ ๕ มกราคม ๒๕๔๑.” บริเวณพิพิธภัณฑรัฐสภา อาคารรัฐสภา ถนนอูทองใน, ๒๕๔๑. หอจดหมายเหตุรัฐสภา. “ภาพพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชเสด็จพระราชดำเนิน ไปถวายบังคมพระบรมราชานุสาวรียพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว บริเวณอาคารรัฐสภา ถนนอูทองใน และเสด็จพระราชดำเนินไปทรงประกอบพระราชพิธี ฉลองวันพระราชทานรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย เมื่อวันที่ ๑๐ ธันวาคม ๒๕๔๕.” บริเวณพระที่นั่งอนันตสมาคม, ๒๕๔๕. หอจดหมายเหตุรัฐสภา. “ภาพพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร เสด็จพระราชดำเนินแทนพระองค ไปถวายบังคมพระบรมราชานุสาวรียพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว บริเวณอาคารรัฐสภา ถนนอูทองใน และเสด็จพระราชดำเนินไปทรงประกอบพระราชพิธี ฉลองวันพระราชทานรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย เมื่อวันที่ ๑๐ ธันวาคม ๒๕๔๗.” บริเวณพระที่นั่งอนันตสมาคม, ๒๕๔๗. หอจดหมายเหตุรัฐสภา. “ภาพสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดำเนิน ทรงนำขาราชการ และนักเรียนนายรอย ชั้นปที่ ๔ - ๕ โรงเรียนนายรอยพระจุลจอมเกลา ซึ่งศึกษาวิชา หัวขอพิเศษทางประวัติศาสตร : เปรียบเทียบพัฒนาการประชาธิปไตย ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต ไปทัศนศึกษา ณ รัฐสภา เมื่อวันที่ ๒ สิงหาคม ๒๕๔๘.” บริเวณรัฐสภา, ๒๕๔๘. หอจดหมายเหตุรัฐสภา. “ภาพพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดช ทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร เสด็จพระราชดำเนินไปทรงเปดประชุม สมัชชาแหงชาติแทนพระองค เมื่อวันที่ ๑๗ ธันวาคม ๒๕๔๙.” บริเวณหอประชุมกองทัพเรือ, ๒๕๔๙.
208 หอจดหมายเหตุรัฐสภา. “ภาพพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดช ทรงลงพระปรมาภิไธย และพระราชทานรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๕๐ เมื่อวันที่ ๒๔ สิงหาคม ๒๕๕๐.” บริเวณพระตำหนักจิตรลดารโหฐาน, ๒๕๕๐. หอจดหมายเหตุรัฐสภา. “ภาพพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดำเนินแทนพระองค ทรงเปนองคประธานในพิธีเปดการประชุมสหภาพรัฐสภา (Inter-Parliamentary Union) ครั้งที่ ๑๒๒ และการประชุมอื่น ๆ ที่เกี่ยวของ ณ กรุงเทพมหานคร เมื่อวันที่ ๒๗ มีนาคม ๒๕๕๓.” บริเวณหองประชุม BCC B๒ ชั้น ๒๒ โรงแรมเซ็นทาราแกรนดและบางกอกคอนเวนชันเซ็นเตอร กรุงเทพมหานคร, ๒๕๕๓. หอจดหมายเหตุรัฐสภา. “ภาพพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุยเดชทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร เสด็จพระราชดำเนินแทนพระองค ไปทรงประกอบพิธีวางศิลาฤกษอาคารรัฐสภา ณ พื้นที่ราชพัสดุ ถนนทหาร (เกียกกาย) เขตดุสิต กรุงเทพมหานคร เมื่อวันที่ ๑๒ ธันวาคม ๒๕๕๓.” บริเวณอาคารรัฐสภา ณ พื้นที่ราชพัสดุ ถนนทหาร (เกียกกาย) เขตดุสิต, ๒๕๕๓. หอจดหมายเหตุรัฐสภา. “ภาพพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร เสด็จพระราชดำเนินแทนพระองค ไปถวายบังคมพระบรมราชานุสาวรียพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว เมื่อวันที่ ๑๐ ธันวาคม ๒๕๕๖.” บริเวณพระบรมราชานุสาวรีย พระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว, ๒๕๕๖. หอจดหมายเหตุรัฐสภา. “ภาพสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดำเนิน ไปทรงเปดนิทรรศการ และกิจกรรมเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีเนื่องในโอกาสฉลองพระชนมายุ ๕ รอบ ๒ เมษายน ๒๕๕๘ เมื่อวันที่ ๑๑ ธันวาคม ๒๕๕๘.” บริเวณอาคารรัฐสภา ถนนอูทองใน, ๒๕๕๘. หอจดหมายเหตุรัฐสภา. “ภาพพระบาทสมเด็จพระวชิรเกลาเจาอยูหัว ทรงลงพระปรมาภิไธย และพระราชทานรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๖๐ เมื่อวันที่ ๖ เมษายน ๒๕๖๐.” บริเวณพระตำหนักจิตรลดารโหฐาน, ๒๕๖๐. หอจดหมายเหตุรัฐสภา. “ภาพพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชเสด็จพระราชดำเนิน ไปถวายบังคมพระบรมราชานุสาวรียพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว ณ อาคารรัฐสภา ถนนอูทองใน และเสด็จพระราชดำเนินไปทรงประกอบพระราชพิธี ฉลองวันพระราชทานรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย.” บริเวณพระที่นั่งอนันตสมาคม,
209 หอจดหมายเหตุรัฐสภา. “ภาพพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดช ทรงมีพระบรมราชโองการ โปรดเกลาฯ แตงตั้งสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี เปนผูสำเร็จราชการแทนพระองค และเสด็จพระราชดำเนินไปทรงปฏิญาณตนตอสภาผูแทนราษฎร.” บริเวณพระที่นั่งอนันตสมาคม, เอกสารอื่น ๆ คณะกรรมาธิการวิสามัญการพิทักษและเทิดทูนสถาบันพระมหากษัตริย วุฒิสภา. “หนังสือคณะกรรมาธิการวิสามัญการพิทักษและเทิดทูนสถาบันพระมหากษัตริยวุฒิสภา ดวนที่สุด ที่สว (กมธ ๒) ๐๐๑๐/๑๓๖๓.”๓ เมษายน ๒๕๖๖. สำนักงานเลขาธิการสภาผูแทนราษฎร. “หนังสือสำนักงานเลขาธิการสภาผูแทนราษฎร ที่ สผ ๐๐๐๓/๒๗๗๖.” ๒๑ มีนาคม ๒๕๖๖.
ภาคผนวก
๒๑๓ ภาคผนวก (ก) หนังสือที่พระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว ไดทรงมีพระราชหัตถเลขาถึงพระยากัลยาณไมตรี (Dr. Francis B. Sayre) เมื่อวันที่ ๒๓ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๖๙ (จากหนังสือพระราชประวัติและพระราชกรณียกิจ ในพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาประชาธิปก พระปกเกลาเจาอยูหัว หนา ๑๒๖ – ๑๓๓)
๒๑๔
๒๑๕
๒๑๖
๒๑๗
๒๑๘
๒๑๙