70 วันที่ 20 พฤษภาคม 2535 เหตุการณ พฤษภาทมิฬสงบลงไดดวยพระบารมี โดยพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มหิตลาธิเบศรรามาธิบดีจักรีนฤบดินทร สยามินทราธิราช บรมนาถบพิตร ทรงพระกรุณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหพลเอก เปรม ติณสูลานนทองคมนตรี และรัฐบุรุษ นำพลเอก สุจินดา คราประยูร นายกรัฐมนตรี และพลตรีจำลอง ศรีเมือง แกนนำของกลุม ชุมนุมขณะนั้น เฝาทูลละอองธุลีพระบาทรับพระราชกระแสรับสั่งพรอมกัน ณ พระตำหนักจิตรลดารโหฐาน เพื่อแกไขสถานการณบานเมืองที่กำลังเลวราย และไดมีพระราชดำรัสที่พระราชทานแก พลเอก สุจินดา คราประยูร นายกรัฐมนตรี และพลตรีจำลอง ศรีเมือง ดังนี้ “...ถาหากวาเผชิญหนากันแบบนี้ตอไป เมืองไทยมีแตลมจมลงไป แลวก็จะทำให ประเทศไทย ที่เราสรางเสริมขึ้นมาอยางดี เปนเวลานาน จะกลายเปนประเทศที่ไมมีความหมาย หรือมีความหมายในทางลบเปนอยางมาก...”9 29 หลังการเขาเฝาทูลละอองธุลีพระบาทและรับฟงพระราชดำรัส การเผชิญหนาระหวาง ทั้งสองฝายก็ยุติลง พลเอก สุจินดา คราประยูร นายกรัฐมนตรีประกาศยกเลิกเคอรฟวในวันรุงขึ้น และ ตอมาวันที่ 24 พฤษภาคม 2535 พลเอก สุจินดา คราประยูร ประกาศลาออกจากตำแหนง นายกรัฐมนตรี โดยมีนายมีชัย ฤชุพันธุ รองนายกรัฐมนตรีในขณะนั้น รักษาการในตำแหนงนายกรัฐมนตรี จนถึงวันที่ 10 มิถุนายน 2535 จึงไดมีพระบรมราชโองการโปรดเกลาโปรดกระหมอมแตงตั้งนายอานันท ปนยารชุน เปนนายกรัฐมนตรีรัฐบาลของพลเอก สุจินดา คราประยูร จึงสิ้นสุดลงอยางสมบูรณ 29 กองทุนบำเหน็จบำนาญขาราชการ, ประมวลพระบรมราโชวาทและพระราชดำรัส ของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว พุทธศักราช ๒๔๙๓ - ๒๕๔๘, (กรุงเทพฯ: บริษัท เกรย แมทเทอร จำกัด, ๒๕๕๐), ๒๖.
71 ภาพที่ ๔.๔ กลุมผูชุมนุมเคลื่อนที่จากทองสนามหลวงมุงสูรัฐสภา นำไปสูเหตุการณความรุนแรง ระหวางฝายประทวงกับฝายเจาหนาที่ที่ถูกสงมาควบคุมสถานการณมีการประกาศ เคอรฟวเกิดการตอสูปะทะกันอยางยืดเยื้อยาวนานเปนระยะเวลา 4 วัน 4 คืน ประชาชนไดรับบาดเจ็บลมตายจำนวนมาก เหตุการณนองเลือดครั้งนี้ จึงไดรับ การขนานนามวา “เหตุการณพฤษภาทมิฬ” ที่มา: ศูนยทนายความเพื่อสิทธิมนุษยชน, “สภาวะลอยนวล พนผิดในเหตุการณพฤษภาเลือด 2535: การปกปองผูกอความรุนแรงโดยกฎหมาย,” สืบคนเมื่อวันที่ ๑๒ พฤษภาคม ๒๕๖๖, https://tlhr2014.com/archives/29739.
72 ภาพที่ ๔.๕ เหตุการณพฤษภาทมิฬสงบลงไดดวยพระบารมีของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ภูมิพลอดุลยเดช ที่ทรงพระกรุณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหพลเอก เปรม ติณสูลานนท องคมนตรีและรัฐบุรุษ นำพลเอก สุจินดา คราประยูร นายกรัฐมนตรี และพลตรี จำลอง ศรีเมือง แกนนำของผูชุมนุมในขณะนั้น เฝาทูลละอองธุลีพระบาท รับพระราชกระแสรับสั่งพรอมกัน ณ พระตำหนักจิตรลดารโหฐาน เพื่อแกไขสถานการณ บานเมืองที่กำลังเลวราย, ที่มา: ศูนยทนายความเพื่อสิทธิมนุษยชน, “สภาวะลอยนวลพนผิดในเหตุการณ พฤษภาเลือด 2535: การปกปองผูกอความรุนแรงโดยกฎหมาย,” สืบคนเมื่อวันที่ ๑๒ พฤษภาคม ๒๕๖๖, https://tlhr2014.com/archives/29739.
73 ๔.๒ คุณูปการของสถาบันพระมหากษัตริยตอฝายนิติบัญญัติ ๔.๒.๑ การพระราชทานรัฐธรรมนูญ ราชอาณาจักรไทยไดประกาศใชรัฐธรรมนูญมาตามลำดับ ดังนี้ ๔.๒.๑.๑ พระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผนดินสยามชั่วคราว พุทธศักราช 2475 คำปรารภของรัฐธรรมนูญ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาประชาธิปก พระปกเกลา เจาอยูหัว มีพระบรมราชโองการดำรัสเหนือเกลา ฯ สั่งวา โดยที่คณะราษฎรไดขอรองใหอยูใตธรรมนูญการปกครอง แผนดินสยาม เพื่อบานเมืองจะไดเจริญขึ้น และ โดยที่ไดทรงยอมรับตามคำขอรองของคณะราษฎร จึ่งทรงพระกรุณาโปรดเกลา ฯ ใหตราพระราชบัญญัติขึ้น ไวโดยมาตราตอไปนี้10 30 ๔.๒.๑.๒ รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรสยาม พุทธศักราช 2475 คำปรารภของรัฐธรรมนูญ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาประชาธิปก มหันตเดชน ดิลกรามาธิบดี เทพยปรียมหาราชรวิวงศ อสัมภินพงศพีระ กษัตร บุรุษรัตนราชนิกโรดม จาตุรันตษรมมหาจักรพรรดิราช สังกาศ อุภโตสุชาตสำศุทธเคราหณี จักรีบรมนาถ จุฬาลงกรณราชวรางกูร มหามกุฏวงศวีรสูรชิษฐ ราชธรรมทศพิธ อุตกฤษฏนิบุณ อดุลยกฤษฏาภินีรหาร บูรพาธิการสุสาธิต ธันยลักษณวิจิตรเสาภาคยสรรพางค มหาชโนตมางคมานท สนธิมตสมันตสมาคม บรมราชสมภาร ทิพยเทพาวตาร ไพศาลเกียรติคุณ อดุลยศักดิเดช สรรพเทเวศปริยานุรักษ มงคลลัคนเนมาหวัย สุโขทัยธรรมราชา อภิเนาวศิลปศึกษา เดชนาวุธ วิชัยยุทธศาสดรโกศล วิมลนรรยพินิต สุจริตสมาจาร ภัทรภิชญานประดิภานสุนทร ประวรศาสโนปสดมภก มูลมุขมาตยวรนายกมหาเสนานี สราชนาวีพยูหโยธโพยมจร 30 พระราชบั ญญั ติ ธรรมนู ญการปกครองแผ นดิ นสยามชั่ วคราว พุ ทธศั กราช 2475, ราชกิ จจานุ เบกษา เล มที่ ๔๙ (๒๗ มิถุนายน ๒๔๗๕): ๑๖๖.
74 บรมเชษฐโสทรสมมต เอกราชยยศสธิคมบรมราชสมบัติ นพปฏลเศวตฉัตราดิฉัตร ศรีรัตโนปลักษณ มหาบรมราชาภิเษกาภิษิกต สรรพทศทิควิชิตเดโชไชย สกลมไหศวรยมหา สวามินทร มเหศวรมหินทรมหารามาธิราชวโรดม บรมนาถ ชาติอาชันยาศรัย พุทธาทิไตรรัตนศรณารักษ วิศิษฏศักตอัคร นเรศวราธิบดี เมตตากรุณาศีตลหฤทัย อโนปไมยบุมยการ สกลไพศาลมหารัษฎราธิบดินทร ปรมินทรธรรมิกมหาราชาธิราช บรมนาถบพิตร พระปกเกลาเจาอยูหัว เสด็จออกณพระที่นั่งอนันตสมาคม ทามกลางอุดม สันนิบาต พระบรมราชวงศานุวงศ และทูตานุทูตผูแทน นานาประเทศ สมาชิกสภาผูแทนราษฎร เสนามาตยราช บริพาร เฝาเบื้องบาทบงกชพรั่งพรอมกันโดยอนุกรม ทรงพระกรุณาโปรดเกลาโปรดกระหมอม ใหประกาศ ความพระราชปรารภวา ขาราชการทหารพลเรือน และ อาณาประชาราษฎรของพระองค ไดนำความขึ้นกราบบังคม ทูลพระกรุณา ขอพระราชทานรัฐธรรมนูญเพื่อใหสยาม ราชอาณาจักรไดมีการปกครองตามวิสัยอารยประเทศในสมัย ปจจุบัน ทรงพระราชดำริเห็นวา สมเด็จพระเจาแผนดินในพระ บรมราชจักรีวงศ ไดเสด็จเถลิงถวัลยราชยผานสยามพิภพ ทรงดำเนิรพระราโชบายปกครองราชอาณาจักร ดวยวิธี สมบูรณาญาสิทธิราชภายในทศพิธราชธรรมจรรยา ทรงทำนุ บำรุงประเทศใหรุงเรืองไพบูลยสืบมาครบ ๑๕๐ ปบริบูรณ ประชาชนชาวสยามไดรับพระบรมราชบริหารในวิถีความ เจริญนานาประการโดยลำดับ จนบัดนี้มีการศึกษาสูงขึ้น แลว มีขาราชการประกอบดวยวุฒิปรีชาในรัฐาภิปาลโนบาย สามารถนำประเทศชาติของตน ในอันที่จะกาวหนาไปสู สากลอารยธรรมแหงโลกโดยสวัสดี สมควรแลวที่จะ พระราชทานพระบรมราชวโรกาส ใหขาราชการและประชา ชนของพระองค ไดมีสวนมีเสียงตามความเห็นดีเห็นชอบ ในการจรรโลงประเทศสยามใหวัฒนาการในภายภาคหนา จึ่ง
75 ทรงพระมหากรุณาโปรดเกลาโปรดกระหมอม พระราชทาน รัฐธรรมนูญการปกครองแผนดินสยามตามความประสงคเมื่อ วันที่ ๒๗ มิถุนายน พุทธศักราช ๒๔๗๕ เปนการชั่วคราว พอใหสภาผูแทนราษฎร และคณะกรรมการราษฎร ได จัดรูปงานดำเนิรประศาสโนบายใหเหมาะสมแกที่ไดเปลี่ยน การปกครองใหม ครั้นแลว โปรดเกลาโปรดกระหมอมให สภาผูแทนราษฎรปรึกษากันรางพระราชกำหนดบทรัฐธรรมนูญ อันจะพึงตรึงเปนหลักถาวรแหงประศาสนวิธีตอไป ซึ่งสภา ผูแทนราษฎรไดแตงตั้งอนุกรรมการขึ้นคณะหนึ่งประกอบการ รางรัฐธรรมนูญนั้น บัดนี้ อนุกรรมการไดเรียบเรียงรัฐธรรมนูญฉะบับถาวร สนองพระเดชพระคุณสำเร็จลงดวยดี นำเสนอสภาผูแทน ราษฎร และสภาผูแทนราษฎรไดพิจารณาปรึกษาลงมติแลว จึ่งทูลเกลาทูลกระหมอมถวายคำปรึกษาแนะนำดวยความยิน ยอมพรอมที่จะตราเปนรัฐธรรมนูญการปกครองแผนดินได เมื่อและทรงพระราชวิจารณถี่ถวนทั่วกระบวนความแลว ทรง พระราชดำริเห็นสมควรพระราชทานพระบรมราชานุมัติ จึ่งมีพระบรมราชโองการดำรัสเหนือเกลาเหนือกระหมอม สั่งใหตรารัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรสยาม ประสิทธิ์ ประสาทประกาศพระราชทานแกประชากรของพระองค ให ดำรงอิสสราธิปไตยโดยบริบูรณ ตั้งแตวันนี้เปนตนไป ขอใหรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรของเรานี้ จงเปน หลักที่สถาพรสถิตประดิษฐานสมรรถภาพอันประเสริฐ เปน บอเกิดความผาสุกสันติคุณวิบุลราศีแกอาณาประชาชนตลอด จำเนียรกาลประวัติ นำประเทศสยามบรรลุสรรพพิพัฒนชัย มงคล อเนกศุภผลสกลเกียรติยศมโหฬาร ขอใหพระบรม ราชวงศานุวงศ และขาราชการทั้งทหารพลเรือนทวยอาณา
76 ภาพที่ ๔.๖ พระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว ทรงลงพระปรมาภิไธยและพระราชทาน รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรสยาม เมื่อวันที่ ๑๐ ธันวาคม ๒๔๗๕ ณ พระที่นั่งอนันตสมาคม, ที่มา: หอจดหมายเหตุรัฐสภา ๒๔๗๕. ประชาราษฎร จงมีความสมัครสโมสรเปนเอกฉันทในอันจะ รักษาปฏิบัติรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรสยามนี้ ใหยืนยง อยูคูกับสยามรัฐราชสีมา ตราบเทากัลปาวสานสมดั่งพระ บรมราชประณิธาน ทุกประการเทอญ11 31 31 รัฐธรรมนู ญ แห งราชอาณ าจักรสยาม พุ ทธศักราช 2475, ราชกิจจานุเบกษา เล มที่ ๔๙ (๑๐ ธันวาคม ๒๔๗๕): ๕๒๙ – ๕๓๓.
77 ๔.๒.๑.๓ รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2489 คำปรารภของรัฐธรรมนูญ สมเด็จพระเจาอยูหัวอานันทมหิดล เสด็จออก ณ พระ ที่นั่งอนันตสมาคม ทามกลางอุดมสันนิบาต พระบรม วงศานุวงศและทูตานุทูตผูแทนนานาประเทศ สมาชิกสภา ผูแทนราษฎร เสนามาตยราชบริพาร เฝาเบื้องบาทบงกช พรั่งพรอมกันโดยอนุกรม ทรงพระกรุณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหประกาศวา พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาประชาธิปก มหันตเดชน ดิลกรามาธิบดี ฯ พระปกเกลาเจาอยูหัว ไดพระราชทาน พระบรมราชวโรกาสใหขาราชการและประชาชนของพระองค ไดมีสวนมีเสียงตามความเห็นดีเห็นชอบ ในการจรรโลง ประเทศไทยใหวัฒนาถาวรสืบไปในภายภาคหนา จึ่งทรงพระ กรุณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมพระราชทานรัฐธรรมนูญการ ปกครองแผนดิน เมื่อวันที่ ๒๗ มิถุนายน พุทธศักราช ๒๔๗๕ เปนการชั่วคราว พอใหสภาผูแทนราษฎรและคณะกรรมการ ราษฎรไดจัดรูปงานดำเนินประศาสโนบายใหเหมาะสมแกที่ ไดมีการเปลี่ยนแปลง ครั้นแลวโปรดเกลาโปรดกระหมอม ใหสภาผูแทนราษฎรปรึกษากันรางรัฐธรรมนูญแหงราชอาณา จักรไทยเพื่อถือเปนหลักถาวรแหงรัฐประศาสนวิธีตอไป สภาผูแทนราษฎรจึ่งตั้งอนุกรรมการคณะหนึ่งประกอบราง รัฐธรรมนูญขึ้น เมื่ออนุกรรมการไดเรียบเรียงรัฐธรรมนูญฉะบับถาวรสนอง พระเดชพระคุณสำเร็จลงดวยดีนำเสนอสภาผูแทนราษฎร และสภาผูแทนราษฎรไดพิจารณาปรึกษาลงมติแลว จึ่งทูล เกลาทูลกระหมอมถวายคำปรึกษา เมื่อทรงพระราชวิจารณ ถี่ถวนทั่วกระบวนความแลว จึ่งมีพระบรมราชโองการดำรัส
78 เหนือเกลาเหนือกระหมอมสั่งใหตรารัฐธรรมนูญแหงราชอาณา จักรไทย ประกาศใชแตวันที่ ๑๐ ธันวาคม พุทธศักราช ๒๔๗๕ เปนตนมา ตอมานายปรีดี พนมยงค ซึ่งดำรงตำแหนงผูสำเร็จราชการ แทนพระองคในขณะนั้น ไดปรารภกับนายควง อภัยวงศ นายกรัฐมนตรีวา รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยนี้ พระมหากษัตริยไดพระราชทานแกชนชาวไทยมาแลวเปนปที่ ๑๔ ถึงแมวาการปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมีรัฐธรรมนูญ เปนหลักนี้จะไดยังความเจริญใหเกิดแกประเทศชาตินับเปน อเนกประการ ทั้งประชาชนจะไดทราบซึ้งถึงคุณประโยชน ของการปกครองระบอบนี้เปนอยางดีแลวก็จริง แตเหตุการณ บานเมืองก็ไดเปลี่ยนแปลงไปเปนอันมาก ถึงเวลาแลวที่ ควรจะไดเลิกบทฉะเพาะกาลอันมีอยูในรัฐธรรมนูญนั้น และ ปรับปรุงแกไขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย นายกรัฐมนตรีจึ่งนำความนั้นปรึกษาหารือกับสมาชิกสภาผู แทนราษฎรประเภทที่ ๒ พรอมกับคณะผูกอการขอพระราชทาน รัฐธรรมนูญ เมื่อไดปรึกษาตกลงกันแลว รัฐบาลคณะนายควง อภัยวงศ จึ่งเสนอญัตติตอสภาผูแทนราษฎรเมื่อวันที่ ๑๙ กรกฎาคม พุทธศักราช ๒๔๘๘ ขอใหตั้งกรรมาธิการวิสามัญ คณะหนึ่ง เพื่อพิจารณาคนควาตรวจสอบวา รัฐธรรมนูญ แหงราชอาณาจักรไทยนี้ สมควรไดรับการปรับปรุงแกไข เพิ่มเติมอยางไร เพื่อใหเหมาะสมกับสถานการณของบาน เมืองและเพื่อใหการปกครองระบอบประชาธิปไตยเปนผล สมบูรณยิ่งขึ้น สภาผูแทนราษฎรจึ่งตั้งกรรมาธิการวิสามัญขึ้นคณะหนึ่ง เพื่อพิจารณาคนควาตรวจสอบรัฐธรรมนูญตามคำเสนอขางตน นี้ กรรมาธิการคณะนี้ไดทำการตลอดสมัยของรัฐบาลคณะ นายควง อภัยวงศ คณะนายทวี บุณยเกตุ และคณะ หมอมราชวงศเสนีย ปราโมช
79 ตอมารัฐบาลคณะหมอมราชวงศเสนีย ปราโมช ไดตั้ง กรรมการขึ้นคณะหนึ่ง เพื่อรวบรวมความเห็นและเรียบเรียง บทบัญญัติขึ้นเปนรางรัฐธรรมนูญ เมื่อกรรมการคณะนี้ทำสำเร็จ เรียบรอยแลว คณะรัฐมนตรีไดพิจารณาแกไขอีกชั้นหนึ่ง แลวนำเสนอผูสำเร็จราชการแทนพระองค ผูสำเร็จราชการ แทนพระองคไดประชุมปรึกษาหารือสมาชิกสภาผูแทนราษฎร ประเภทที่ ๒ และคณะผูกอการขอพระราชทานรัฐธรรมนูญ ที่ประชุมไดตั้งกรรมการขึ้นพิจารณา เมื่อกรรมการไดตรวจ พิจารณาแกไขแลว สมาชิกสภาผูแทนราษฎรประเภทที่ ๒ จึ่ง ไดเสนอญัตติขอแกไขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักร ไทยตอสภาผูแทนราษฎร เมื่อสภาผูแทนราษฎรพิจารณาลง มติรับหลักการแลว จึ่งตั้งกรรมาธิการวิสามัญขึ้นคณะหนึ่ง บัดนี้คณะกรรมาธิการวิสามัญของสภาผูแทนราษฎรได พิจารณาและแกไขเพิ่มเติมบทบัญญัติแหงรางรัฐธรรมนูญ สำเร็จเรียบรอยแลวเสนอตอสภาผูแทนราษฎร สภาผูแทน ราษฎรไดพิจารณาเปนการสำเร็จบริบูรณ จึ่งไดทูลเกลาทูล กระหมอมถวาย เมื่อทรงพระราชวิจารณถี่ถวนทั่วกระบวน ความแลว ทรงพระราชดำริเห็นวา ประชากรของพระองค ประกอบดวยวุฒิปรีชาในรัฐาภิปาลโนบาย สามารถจรรโลง ประเทศชาติของตนในอันที่จะกาวหนาไปสูสากลอารยะธรรม แหงโลกไดโดยสวัสดี จึ่งมีพระบรมราชโองการดำรัสเหนือเกลาเหนือกระหมอม โดยคำแนะนำและยินยอมของสภาผูแทนราษฎร ใหตรา รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยฉะบับนี้ขึ้นไว ประสิทธิ ประสาทประกาศใหใชตั้งแตวันที่ ๑๐ พฤษภาคม พุทธศักราช ๒๔๘๙ เปนตนไป และใหใชรัฐธรรมนูญฉบับที่ไดแกไข เพิ่มเติมนี้แทนรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๔๗๕ รัฐธรรมนูญแกไขเพิ่มเติมวาดวยนามประเทศ พุทธ ศักราช ๒๔๘๒ รัฐธรรมนูญแกไขเพิ่มเติมวาดวยบทฉะเพาะ กาล พุทธศักราช ๒๔๘๓ และรัฐธรรมนูญแกไขเพิ่มเติมวา
80 ภาพที่ ๔.๗ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวอานันทมหิดล ทรงลงพระปรมาภิไธยและพระราชทาน รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๔๘๙ เมื่อวันที่ ๑๐ พฤษภาคม ๒๔๘๙ ณ พระที่นั่งอนันตสมาคม, ที่มา: หอจดหมายเหตุรัฐสภา ๒๔๘๙. ดวยการเลือกตั้งสมาชิกสภาผูแทนราษฎร พุทธศักราช ๒๔๘๕ ขอใหรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยนี้จงเปนหลักที่ สถาพรสถิตประดิษฐานสมรรถภาพอันประเสริฐ เปนบอเกิด ความผาสุกสันติคุณวิบุลราศีแกอาณาประชาชนตลอดจำเนียร กาลประวัติ นำประเทศไทยใหบรรลุสรรพพิพัฒนชัยมงคล อเนกศุภผลสกลเกียรติยศมโหฬาร ขอใหอาณาประชาราษฎร จงมีความสมัครสมานสโมสรในสามัคคีรสธรรมเปนเอกฉันท ใน อัน ที่จะปฏิบัติตามและรักษาไวซึ่งรัฐธรรมนูญแ หงราช อาณาจักรไทยนี้ ใหยืนยงคงอยูกับไทยรัฐราชสีมา ตราบ เทากัลปาวสานสมดั่งพระบรมราชประณิธานทุกประการเทอญ12 32 32 รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2489, ราชกิจจานุเบกษา ตอนที่ ๓๐ เลมที่ ๖๓ (๑๐ พฤษภาคม ๒๔๘๙): ๓๑๘ – ๓๒๔.
81 ๔.๒.๑.๔ รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย (ฉะบับชั่วคราว) พุทธศักราช 2490 คำปรารภของรัฐธรรมนูญ มีพระ บรมราชโ องการโ ปรด เกลาโ ปรด กระห มอมให ป ร ะ ก า ศ ว า รั ฐ ธ ร ร ม นู ญ แ ห ง ร า ช อ า ณ า จั ก ร ไ ท ย ที่ ต ร า ไ ว แ ละไ ดเปน กฎห มายปกครองประเทศชาติมาตั้งแ ต พ.ศ. ๒๔๗๕ แ ล ะ ไ ด ม า เ ป ลี่ ย น แปลง แ กไ ข ป ร ะ ก า ศ ใ ช เ ป น ฉะบับใหมเมื่อ พ.ศ. ๒๔๘๙ นั้น นับวาเปนรัฐธรรมนูญ ที่เหมาะสมกับประเทศชาติในกาลสมัยที่ลวงแลวมา บัดนี้ประเทศชาติตกอยูในภาวะวิกฤตกาล ประชาชน พลเมืองไดรับความลำบากเดือดรอน เพราะขาดอาหาร ขาดเครื่องนุงหม และขาดแคลนสิ่งอื่นๆนานัปปการ เครื่อง บริโภคและอุปโภคทุกอยางมีราคาสูงขึ้นกวาแตกอนเปน อันมาก เปนเหตุใหเกิดความเสื่อมทรามในศีลธรรมอยาง ไมเคยมีมาแตกาลกอนขึ้นในประชาชน บรรดาผูบริหาร ราชการแผนดินและสภาไมอาจดำเนินการแกไขสิ่งที่ไมดี ใหกลับเขาสูภาวะอยางเดิมได การดำเนินการของรัฐบาล แ ล ะ ก า ร ค ว บ คุ ม ร า ช ก า ร ฝ า ย บ ริ ห า ร ข อ ง รั ฐ ส ภ า เ พื่อ มุงหมายที่จะชวยกันแกไขใหดีขึ้นตามวิถีทางที่กำหนดไว ในรัฐธรรมนูญฉะ บับนั้น ไมประสพผลดีเลยแมแตนอย เปนการผิดหวังของประชาชนทั้งประเทศ และตรงกัน ข า ม ก ลั บ ท ำ ใ ห เ ห็ น วาก า ร แ ก ไ ข ทุก อ ย า ง เ ปน เ ห ตุ ที่ ท ำ ใ ห ประเทศชาติทรุดโทรมลงเปนลำดับ ถาจะคงปลอยใหเปน ไปตามยะถากรรม ก็จะนำมาซึ่งความหายนะแกประเทศ ชาติอยางไมมีสิ้นสุด จนถึงกับวาจะไมดำรงอยูในภาวะ อันควรแกความเปนไทยตอไปอีกได
82 ราษฎรไทยสวนมากผูสนใจตอการนี้พรอมดวยทหารของ ชาติไดพรอมใจกันนำความขึ้นกราบบังคมทูล ขอใหเลิกใช รัฐธรรมนูญปจจุบัน และประกาศใชรัฐธรรมนูญฉะบับใหม อันจะเปนวิถีทางจรรโลงประเทศชาติใหวัฒนาถาวร อีกทั้งจะ เปนทางบำบัดยุคเข็ญของประชาชนทั้งปวงใหเขาสูภาวะปกติ ไดสืบไป จึงทรงพระกรุณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหเลิกใช รัฐธรร มนูญฉะ บับปจจุบัน แ ล ะใ ห ป ร ะก า ศใ ช รั ฐ ธ ร ร ม นู ญ แหงราชอาณาจักรไ ทยฉ ะบับให มตั้งแ ตบัด นี้เปนตนไป 13 33 หมายเหตุ : รัฐธรรมนุญฉบับนี้ตราขึ้นในสมัยรัชกาลที่ ๘ โดยรังสิต กรมขุนชัยนาทนเรนทร ผูสำเร็จราชการแทนพระองค ๔.๒.๑.๕ รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2492 คำปรารภของรัฐธรรมนูญ สมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดช ทรงพระกรุณา โปรดเกลาโปรดกระหมอมใหประกาศความพระราชปรารภ วา จำเดิมแตสมเด็จพระบรมปตุลาธิราช พระบาทสมเด็จ พระปรมินทรมหาประชาธิปก พระปกเกลาเจาอยูหัว ไดทรง พระกรุณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมพระราชทานรัฐธรรมนูญ แหงราชอาณาจักรไทย ณ วันที่ ๑๐ ธันวาคม พุทธศักราช ๒๔๗๕ สถาปนาระบอบการปกครองประชาธิปไตยขึ้นเปน ครั้งแรกในประเทศไทยแลวนั้น เหตุการณบานเมืองได วิวัฒนาการมาโดยลำดับ จำตองเปลี่ยนแปลงแกไขรัฐ ธรรมนูญใหอนุโลมตามกาลนิยม จึง ณ วันที่ ๑๐ พฤษภาคม พุทธศักราช ๒๔๘๙ ในรัชชสมัยสมเด็จพระบรมเชษฐาธิราช พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล ไดทรงพระ กรุณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหตรารัฐธรรมนูญแหงราช อาณาจักรไทยใชแทนรัฐธรรมนูญฉะบับเดิม ครั้นตอมาใน รัชชกาลปจจุบัน บังเกิดความจําเปนตองเลิกใชรัฐธรรมนูญ 33 รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย (ฉบับชั่วคราว) พุทธศักราช 2490, ราชกิจจานุเบกษา ตอนที่ ๕๓ เลมที่ ๖๔ (๙ พฤศจิกายน ๒๔๙๐): ๑ – ๓.
83 ฉะบับนั้น จึง ณ วันที่ ๙ พฤศจิกายน พุทธศักราช ๒๔๙๐ ไดทรงพระกรุณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหประกาศใช รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย (ฉะบับชั่วคราว) ไปพลาง กอน จนกวาจะไดตรารัฐธรรมนูญขึ้นใชเปนการถาวรสืบไป และเพื่ออนุโลมตามแบบแผนฝายปรสมัย ไดทรงพระ กรุณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหตรารัฐธรรมนูญแหงราช อาณาจักรไทย (ฉบับชั่วคราว) แกไขเพิ่มเติม ตั้งสภาราง รัฐธรรมนูญขึ้นเปนครั้งแรกในประวัติการของไทย ประกอบ ดวยสมาชิกสี่สิบคนซึ่งรัฐสภาเลือกตั้งจากสมาชิกวุฒิสภาสิบ คน จากสมาชิกสภาผูแทนสิบคน และจากบุคคลภายนอก ผูมีคุณสมบัติตาง ๆ กันสี่ประเภท ประเภทละหาคน ครั้น ณ วันที่ ๑๒ กรกฎาคม พุทธศักราช ๒๔๙๑ ไดทรงพระ กรุณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหเปดสภารางรัฐธรรมนูญ และตั้งแตบัดนั้นเปนตนมา สภารางรัฐธรรมนูญไดดำเนินการ พิจารณาปรึกษาวางหลักการใหญ ๆ อันสมควรประมวลไว ในรัฐธรรมนูญ เปนตนวา วางหลักประกันสิทธิและเสรีภาพ ของชนชาวไทยใหมั่นคงยิ่งขึ้น กำหนดแนวนโยบายแหง รัฐ เพื่อชวยรักษาไวซึ่งความตอเนื่องกันโดยสม่ำเสมอในการ บริหารราชการ แกไขเพิ่มเติมบทบัญญัติวาดวยอำนาจหนาที่ ของวุฒิสภาบางประการ ขยายอำนาจรัฐสภาในอันที่จะ ควบคุมการบริหารราชการแผนดิน ปรับปรุงวิธีการเพื่อให ฝายนิติบัญญัติกับฝายบริหาร ไดฟงความคิดเห็นของกันและ กันไดโดยกวางขวาง กับทั้งแกไขอำนาจฝายนิติบัญญัติใน สวนที่เกี่ยวกับการใหความไววางใจฝายบริหารใหเหมาะสมยิ่ง ขึ้น และเพื่อจะไดฟงความคิดเห็นของประชาชนประกอบ การรางรัฐธรรมนูญ สภารางรัฐธรรมนูญไดเปดโอกาสให ประชาชนเขาฟงการประชุมปรึกษาของสภาไดตลอดมา กับ ทั้งไดเลือกสมาชิกของสภาเกาคนตั้งเปนกรรมาธิการ มี หนาที่สดับตรับฟงความคิดเห็นของประชาชน แลวนำเสนอ ตอสภา ทั้งเพื่อใหการรางรัฐธรรมนูญเปนไปดวยดี สภาราง รัฐธรรมนูญไดเลือกสมาชิกอีกเกาคนตั้งเปนกรรมาธิการ มี
84 หนาที่พิจารณายกราง กรรมาธิการไดยกรางขึ้นตามหลักการ ที่สภารางรัฐธรรมนูญไดวางไว และไดตรวจพิจารณาบทรัฐ ธ รรมนูญฉะบับพุทธ ศักราช ๒๔๗๕ ต ลอด ทั้งที่ไ ดแ กไ ข เพิ่มเติมตอ ๆ มาจนถึงฉะบับที่ใชอยูในปจจุบัน เมื่อเห็นวา บทมาตราใดยังใชได ก็นำมาประมวลไวในรัฐธรรมนูญนี้ และโดยที่การบานเมืองทั้งภายในภายนอกไดเปลี่ยนแปลง ไปหลายสถาน แมนานาประเทศที่มีรัฐธรรมนูญใชมานาน แลว ก็ยังไดดัดแปลงใหเหมาะสมกับกาลสมัย กรรมาธิการ จึงไดคนควาพิจารณารัฐธรรมนูญของนานาประเทศประกอบ ดวย เมื่อไดยกรางขึ้นแลว กรรมาธิการไดเสนอรางนั้นตอ สภารางรัฐธรรมนูญ สภารางรัฐธรรมนูญไดพิจารณาตรวจ แกรางที่กรรมาธิการนำเสนอโดยถี่ถวน แลวไดพิจารณาทบ ทวนโดยละเอียดอีกครั้งหนึ่ง เห็นชอบพรอมกันเปนอัน เสร็จสิ้นแต ณ วันที่ ๒๕ ธันวาคม พุทธศักราช ๒๕๙๑ จึง ไดสงรางรัฐธรรมนูญไปยังรัฐสภา รัฐสภาไดพิจารณาปรึกษา เห็นชอบดวย ลงมติใหนำขึ้นทูลเกลาทูลกระหมอมถวายเพื่อ พระราชทานใหใชเปนรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยสืบ ไป ไดทรงพระราชวิจารณโดยตลอด และทรงพระราชดำริ เห็นพองตองตามมติของรัฐสภาแลว จึงมีพระบรมราชโองการดำรัสเหนือเกลาเหนือกระหมอม ใหตรารัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยฉะบับนี้ขึ้นไว ให ใชแทนรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย (ฉะบับชั่วคราว) ซึ่งไดตราไว ณ วันที่ ๙ พฤศจิกายน พุทธศักราช ๒๔๙๐ นั้น ตั้งแตวันประกาศในราชกิจจานุเบกษาเปนตนไป
85 ขอปวงชนชาวไทยจงรวมจิตตรวมใจสมัครสโมสรเปน เอกฉันท ในอันจะรักษาปฏิบัติรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักร ไทยนี้ เพื่อความดำรงคงอยูดวยดีแหงระบอบประชาธิปไตย ในรัฐสีมาอาณาจักร และนำมาซึ่งความผาสุกสิริสวัสดิ์สรรพ พิพัฒนชัยมงคล เอนกศุภผลสกลเกียรติยศสถาพร แก อาณาประชากรของพระองค สมดั่งพระบรมราชประสงค จงทุกประการ 14 34 34 รั ฐ ธ ร ร ม นู ญ แ ห ง ร า ช อ า ณ า จั ก ร ไท ย พุ ท ธ ศั ก ร า ช 2492, ร า ช กิ จจ า นุ เบ ก ษ า ต อ น ที่ ๑ ๗ เล ม ที่ ๖ ๖ (๒๓ มีนาคม ๒๔๙๒): ๒ – ๖. ภาพที่ ๔.๘ สมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดช ทรงลงพระปรมาภิไธยรัฐธรรมนูญ แหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2492 เมื่อวันที่ ๒๓ มีนาคม พุทธศักราช ๒๔๙๒, ที่มา: พิพิธภัณฑรัฐสภาเลาเรื่องการเมืองการปกครองไทย, “รัฐธรรมนูญฉบับที่ ๕ รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๔๘๙,” สืบคนเมื่อวันที่ ๑๘ มีนาคม ๒๕๖๖, https://parliamentmuseum.go.th/constitution/constitution-5- 2492.html.
86 ๔.๒.๑.๖ รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2475 แกไขเพิ่มเติม พุทธศักราช 2495 คำปรารภของรัฐธรรมนูญ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มหิตลา ธิเบศรรามาธิบดี จักรีนฤบดินทร สยามินทราธิราช บรมนาถ บพิตร เสด็จออกพระที่นั่งอนันตสมาคม ทามกลางอุดมสันนิบาต พระบรมวงศานุวงศและทูตานุทูต ผูแทนนานาประเทศ สมาชิก สภาผูแทนราษฎร เสนามาตยราชบริพาร เฝาเบื้องบาทบงกช พรั่งพรอมโดยอนุกรม ทรงพระกรุณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหประกาศความ พระราชปรารภวา จําเดิมแตสมเด็จพระบรมปตุลาธิราช พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาประชาธิปก พระปกเกลา เจาอยูหัว ไดทรงพระกรุณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมพระ ราชทานรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย ณ วันที่ ๑๐ ธันวาคม พุทธศักราช ๒๔๗๕ สถาปนาระบอบการปกครองประชาธิปไตย ขึ้นเปนครั้งแรกในประเทศไทยแลวนั้น ตอมาก็ไดมีการ ประกาศใชรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยอีกหลายฉบับ จนถึงรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๔๙๒ โดยมุงหมายจะใหมีหลักการใหมเหมาะสมตามกาลสมัย แต ปรากฏวาในเวลานี้เหตุการณของโลกและสถานการณภายในได เปลี่ยนแปลงไป จึงคณะบริหารประเทศชั่วคราวพรอมดวย ขาราชการทหารบก ทหารเรือ ทหารอากาศ และพลเรือน คณะผูเปลี่ยนแปลงการปกครอง พุทธศักราช ๒๔๗๕ คณะ รัฐประหาร พุทธศักราช ๒๔๙๐ และผูรักชาติ ไดนําความ กราบบังคมทูลพระกรุณาขอพระราชทานพระบรมราชานุญาต กลับใหใชรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย ฉบับพุทธศักราช ๒๔๗๕ พรอมทั้งรัฐธรรมนูญแกไขเพิ่มเติมวาดวยนามประเทศ พุทธศักราช ๒๔๘๒ และรัฐธรรมนูญแกไขเพิ่มเติมวาดวย บทเฉพาะกาล พุทธศักราช ๒๔๘๓ ทรงพระราชดําริเห็นเปน การสมควรที่จะใชรัฐธรรมนูญนั้นไปพลางกอน และโดยที่
87 รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยดั่งกลาวแลว มีบทบัญญัติ บางมาตราอันไมเหมาะสมกับสถานการณ จึ่งทรงพระกรุณา โปรดเกลาโปรดกระหมอมใหสภาผูแทนราษฎรปรึกษากันดําเนิน การปรับปรุงเสียใหม เพื่อใหเปนหลักถาวรแหงประศาสนวิธี ตอไป สภาผูแทนราษฎรไดประชุมปรึกษารางรัฐธรรมนูญสนอง พระเดชพระคุณสําเร็จลงดวยดี จึ่งนําขึ้นทูลเกลาทูลกระหมอม ถวายคําปรึกษาแนะนําดวยความยินยอม พรอมที่จะตราเปน รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๔๗๕ แกไข เพิ่มเติม พุทธศักราช ๒๔๙๕ ได เมื่อและทรงพระราชวิจารณ ถี่ถวนทั่วกระบวนความแลว ทรงพระราชดําริเห็นสมควร พระราชทานพระบรมราชานุมัติ จึ่งมีพระบรมราชโองการดํารัสเหนือเกลาเหนือกระหมอม สั่งใหตรารัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๔๗๕ แกไขเพิ่มเติม พุทธศักราช ๒๔๙๕ ประสิทธิ์ประสาทประกาศ พระราชทานแกประชากรของพระองค ตั้งแตวันประกาศใน ราชกิจจานุเบกษาเปนตนไป ขอใหรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยนี้ จงเปนหลัก ที่ปองปดภัยพิบัติภยันตรายอันจะมากล้ำกรายชาติ ศาสนา และ ประชาราษฎร ขอปวงชนชาวไทยจงรวมใจสมัครสโมสรเปน เอกฉันทในอันจะรักษาปฏิบัติรัฐธรรมนูญ เพื่อเพิ่มพูนสันติสุข สวัสดิ์สถาพรแกอาณาประชากรของพระองค ขอใหพระ บรมวงศานุวงศและทั้งขาราชการทหาร พลเรือน พสกนิกร จงสโมสรสามัคคี เพื่อความดํารงคงอยูดวยดีแหงระบอบ ประชาธิปไตย คูเคียงกับไทยรัฐราชสีมาตราบเทากัลปาวสาน สมดั่งพระบรมราชปณิธานทุกประการเทอญ. 15 35 35 รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2475 แกไขเพิ่มเติม พุทธศักราช 2495, ราชกิจจานุเบกษา ฉบับพิเศษ ตอนที่ ๑๕ เลมที่ ๖๙ (๘ มีนาคม ๒๔๙๕): ๑ – ๔.
88 ภาพที่ ๔.๙ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชทรงลงพระปรมาภิไธยและ พระราชทานรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๔๗๕ แกไขเพิ่มเติม พุทธศักราช ๒๔๙๕ เมื่อวันที่ ๘ มีนาคม ๒๔๙๕ ณ พระที่นั่งอนันตสมาคม, ที่มา: หอจดหมายเหตุรัฐสภา ๒๔๙๕. ๔.๒.๑.๗ ธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักร พุทธศักราช 2502 คำปรารภของธรรมนูญการปกครอง พ ระ บ า ท สม เด็ จ พร ะป ร มิ น ทรม ห า ภู มิ พ ล อดุ ล ย เด ช มหิตลาธิเบศรรามาธิบดี จักรีนฤบดินทร สยามินทราธิราชบรมนาถบพิตร มีพระบรมราชโองการโปรดเกลาโปรด กระหมอมใหประกาศวา โดยที่หัวหนาคณะปฏิวัติซึ่งไดกระทําการยึดอํานาจการ ปกครองแผนดินเปนผลสําเร็จเมื่อวันที่ ๒๐ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๐๑ ไดนําความกราบบังคมทูลวา การที่คณะปฏิวัติได ประกาศใหยกเลิกรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธ ศักราช ๒๔๗๕ แกไขเพิ่มเติม พุทธศักราช ๒๔๙๕ เสียนั้น ก็โดยปรารถนาจะใหมีรัฐธรรมนูญที่เหมาะสมและใหการ ปกครองประเทศเปนไปโดยเรียบรอยยิ่งกวาที่เปนอยูภายใต รัฐธรรมนูญฉบับนั้น การที่จะใหมีรัฐธรรมนูญเชนวานี้ สมควร จัดใหมีสภารางรัฐธรรมนูญประกอบดวยสมาชิกผูทรงคุณวุฒิ จัดรางขึ้นประกาศใชตอไป แตในระหวางระยะเวลากอนที่จะ ไ ดมีป ระ กา ศ ใ ชรัฐ ธรร มนู ญซึ่ง รา งขึ้น โดยสภารา งรั ฐ-
89 ธรรมนูญนั้น สมควรใหมีธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักร เพื่อใชไปพลางกอน ใหเหมาะสมกับสถานการณที่เปนอยูใน ขณะนี้ ทรงพระราชดําริเห็นชอบดวย และเพื่อใหการเปน ไปตามที่หัวหนาคณะปฏิวัตินําความกราบบังคมทูล จึงมีพระ บรมราชโองการโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหใชบทบัญญัติตอ ไปนี้เปนธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักร จนกวาจะได ประกาศใชรัฐธรรมนูญซึ่งสภารางรัฐธรรมนูญจะไดจัดรางขึ้น16 36 ๔.๒.๑.๘ รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2511 คำปรารภของรัฐธรรมนูญ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มหิต ลาธิเบศรรามาธิบดี จักรีนฤบดินทร สยามินทราธิราช บรม นาถบพิตร เสด็จออก ณ พระที่นั่งอนันตสมาคม ทามกลางอุดม สันนิบาต พระบรมวงศานุวงศ ทูตานุทูตผูแทนนานาประเทศ สมาชิกสภารางรัฐธรรมนูญและเสนามาตยราชบริพาร เฝาเบื้อง บาทบงกชพรั่งพรอมกันโดยอนุกรม ทรงพระกรุณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหประกาศวา ตาม ที่สมเด็จพระบรมปตุลาธิราช พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหา ประชาธิปก พระปกเกลาเจาอยูหัว ไดทรงพระกรุณาโปรดเกลา โปรดกระหมอม พระราชทานรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย ณ วันที่ ๑๐ ธันวาคม พุทธศักราช ๒๔๗๕ นั้น เปนการสถาปนา การปกครองระบอบประชาธิปไตยขึ้นในประเทศไทย โดยมี พระมหากษัตริยเปนประมุข ทรงใชอํานาจอธิปไตยซึ่งมาจาก ปวงชนชาวไทยตามบทบัญญัติแหงรัฐธรรมนูญ กลาวคือ ทรง ใชอํานาจนิติบัญญัติทางรัฐสภา ทรงใชอํานาจบริหารทางคณะ รัฐมนตรี และทรงใชอํานาจตุลาการทางศาล 36 ธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักร พุทธศักราช 2502, ราชกิจจานุเบกษา ตอนที่ ๑๗ เลมที่ ๗๖ (๒๘ มกราคม ๒๕๐๒): ๑ – ๓.
90 การปกครองระบอบประชาธิปไตยดังกลาว ไดวิวัฒนาการ มาโดยลําดับ ภาวะการณบานเมืองผันแปรไป เปนเหตุใหตอง เปลี่ยนแปลงแกไขรัฐธรรมนูญหลายครั้งหลายคราว เพื่อให เหมาะสมกับกาลสมัย ตามวิวัฒนาการ ปรากฏวา ระบอบการปกครองที่มีพระ มหากษัตริยเปนประมุขนั้น เปนที่เลื่อมใสศรัทธาของปวงชน ชาวไทย เปนการถาวรมั่นคงตลอดมา ขอที่จําตองเปลี่ยนแปลง แกไขรัฐธรรมนูญ ไดแกสัมพันธภาพระหวางรัฐสภากับคณะ รัฐมนตรีและรูปของรัฐสภาเปนสําคัญ ถาอํานาจนิติบัญญัติและ อํานาจบริหารอยูในฐานะที่คานกันและสมดุลกันตามควรแลว บานเมืองก็จะอยูในเสถียรภาพตามที่ตองการ วิธีที่จะใหมีการคานกันและสมดุลกันดังกลาว เคยใชวิธีให มีสมาชิกสองประเภทอยูในสภาเดียวกัน คือ สมาชิกที่ราษฎร เลือกตั้ง และสมาชิกที่พระมหากษัตริยทรงแตงตั้ง แลวใชวิธีให มีสองสภา คือ สภาที่ราษฎรเลือกตั้ง และสภาที่เลือกตั้งอยางอื่น หรือสภาที่พระมหากษัตริยทรงแตงตั้ง แลวกลับไปใชวิธีเดิม แตก็รักษาเสถียรภาพไวไมได คณะปฏิวัติสังเกตเห็นวา มีความอลเวงไมสงบเรียบรอย บานเมืองอาจประสบอันตรายไดอยางมาก ถาจะใหการปกครอง ประเทศเปนไปโดยเรียบรอย และจะใหการปกครองระบอบ รัฐธรรมนูญเปนการมั่นคงถาวรโดยแทแลว จะตองสรางรากฐาน ของระบอบนั้น โดยพัฒนาการศึกษาและการเศรษฐกิจของชาติ ตามแผนและโครงการที่แนนอน กับทั้งจัดใหมีรัฐธรรมนูญที่ เหมาะสม จึ่งไดทําการปฏิวัติเมื่อวันที่ ๒๐ ตุลาคม ๒๕๐๑ และ คณะปฏิวัติไดประกาศใหยกเลิกรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๔๗๕ แกไขเพิ่มเติม พุทธศักราช ๒๔๙๕ การที่จะใหมีรัฐธรรมนูญที่เหมาะสมนั้น หัวหนาคณะปฏิวัติ ไดนําความกราบบังคมทูลวา สมควรจัดใหมีสภารางรัฐธรรมนูญ และมีธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักรเพื่อใชไปพลางกอน ทรงพระราชดําริเห็นชอบดวย เมื่อวันที่ ๒๘ มกราคม ๒๕๐๒ จึ่งไดมีพระบรมราชโองการโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหใช
91 ธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักร จนกวาจะไดประกาศใช รัฐธรรมนูญซึ่งสภารางรัฐธรรมนูญจะไดจัดรางขึ้น สภารางรัฐธรรมนูญไดดําเนินการรางรัฐธรรมนูญโดยละเอียด ถี่ถวน กลาวคือ ไดตั้งคณะกรรมาธิการฟงความคิดเห็นประชาชน มีหนาที่รวบรวมพิจารณาความคิดเห็นของประชาชน คณะ กรรมาธิการระเบียบวาระ มีหนาที่คนควาและรวบรวมหลักสาร สําคัญอันควรพิจารณา และคณะกรรมาธิการยกรางรัฐธรรมนูญ มีหนาที่ยกรางรัฐธรรมนูญ และในการนี้ เฉพาะหลักสารสําคัญ ใหถือตามมติของสภา ในการรางรัฐธรรมนูญนี้ ทั้งสภารางรัฐธรรมนูญและคณะ กรรมาธิการที่เกี่ยวของ ไดพิจารณาดูบทรัฐธรรมนูญที่มีมาแลวใน ประเทศไทย กับทั้งบทรัฐธรรมนูญของนานาประเทศประกอบ ดวย แตความมุงหมายโดยเฉพาะ ก็คือ จะบัญญัติบทรัฐธรรมนูญ ใหเหมาะสมกับความตองการของประเทศชาติ เพื่อใหตั้งอยูใน เสถียรภาพและความเจริญกาวหนาสืบไป สภารางรัฐธรรมนูญลงมติกําหนดหลักสารสําคัญเปนการ ทั่วไปวา ประเทศไทยมีการปกครองระบอบประชาธิปไตย มี พระมหากษัตริยเปนประมุข และไดกําหนดหลักสารสําคัญใน เรื่องอื่น ๆ อาทิเรื่องรูปรัฐสภา และเรื่องสัมพันธภาพระหวาง รัฐสภากับคณะรัฐมนตรี กลาวคือ ใหรัฐสภามีสองสภา สภาหนึ่ง ประกอบดวยสมาชิกที่ราษฎรเลือกตั้ง อีกสภาหนึ่งประกอบดวย สมาชิกที่พระมหากษัตริยทรงแตงตั้ง รัฐสภามีอํานาจในทาง นิติบัญญัติและควบคุมการบริหารราชการแผนดินไดดวยวิธีการ ตั้งกระทูถามรัฐบาล เปดอภิปรายทั่วไปโดยไมลงมติ หรือเปด อภิปรายทั่วไปเพื่อลงมติไมไววางใจ เมื่อรัฐสภามีอํานาจในทางนิติบัญญัติ และควบคุมการ บริหารราชการแผนดินดังกลาวแลว สภารางรัฐธรรมนูญพิจารณา เห็นวา เพื่อดุลแหงอํานาจอันจะยังระบอบรัฐธรรมนูญใหตั้งอยู ในเสถียรภาพ สมควรที่อํานาจนิติบัญญัติและอํานาจบริหารจะ แยกจากกันใหมากยิ่งขึ้น จึ่งไดลงมติในหลักสารสําคัญวา นายก
92 รัฐมนตรีหรือรัฐมนตรีอื่นซึ่งเปนฝายบริหารจะเปนสมาชิกแหง รัฐสภาในขณะเดียวกันมิได คณะกรรมาธิการยกรางรัฐธรรมนูญ ไดยกรางรัฐธรรมนูญ ตามหลักสารสําคัญซึ่งสภารางรัฐธรรมนูญไดลงมติไว และได เสนอเพื่อใหสภารางรัฐธรรมนูญพิจารณา สภารางรัฐธรรมนูญไดพิจารณาเปนสามวาระ ในวาระที่ ๑ ไดรับรางรัฐธรรมนูญไวพิจารณา ในวาระที่ ๒ ไดตั้งคณะกรรมา ธิการพิจารณารางรัฐธรรมนูญขึ้นเพื่อพิจารณารางรัฐธรรมนูญนั้น กับคําแปรญัตติ ภายใตบังคับแหงหลักสารสําคัญที่สภาราง รัฐธรรมนูญไดลงมติไวและสภารางรัฐธรรมนูญไดพิจารณาราง รัฐธรรมนูญที่คณะกรรมาธิการพิจรณาเสร็จแลว เริ่มตนดวยชื่อ รัฐธรรมนูญ คําปรารภ แลวเรียงตามลําดับมาตรา ในวาระที่ ๓ ไดลงมติใหเสนอรางรัฐธรรมนูญนั้นตอสภารางรัฐธรรมนูญใน ฐานะรัฐสภา สภารางรัฐธรรมนูญในฐานะรัฐสภา ไดพิจารณารางรัฐ ธรรมนูญตามมาตรา ๑๐ แหงธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักร แลว ลงมติใหนํารางรัฐธรรมนูญนั้นขึ้นทูนเกลาทูนกระหมอม ถวาย เพื่อพระมหากษัตริยทรงลงพระปรมาภิไธยใหประกาศ ใชตอไป ครั้นเมื่อไดนํารางรัฐธรรมนูญขึ้นทูนเกลาทูนกระหมอม ถวายแลว ไดทรงพระราชวิจารณโดยตลอด และทรงพระราช ดําริเห็นพองตองตามมติของสภารางรัฐธรรมนูญในฐานะรัฐสภา แลว จึ่งมีพระบรมราชโองการดํารัสเหนือเกลาเหนือกระหมอม ใหตรารัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยฉบับนี้ขึ้นไว ใหใช แทนธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักร ซึ่งไดตราไว ณ วันที่ ๒๘ มกราคม พุทธศักราช ๒๕๐๒ นั้น ตั้งแตวันประกาศนี้ เปนตนไป
93 ขอใหปวงชนชาวไทยรวมแรงรวมใจกันสนับสนุน สงเสริม และรักษาปฏิบัติรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยนี้ ใหเปน หลักสถิตสถาพร ขอใหราษฎรใชสิทธิของตนใหเปนผลตาม ระบอบประชาธิปไตย ขอใหรัฐสภากับรัฐบาลปฏิบัติหนาที่ตาม บทแหงรัฐธรรมนูญนี้ โดยเจตจํานงตรงกันในอันที่จะจรรโลง ประเทศชาติใหมั่นคงเจริญกาวหนา จรรโลงประชาชนใหเกษม สุขสวัสดี จรรโลงวิถีรัฐธรรมนูญใหสมบูรณดวยเสถียรภาพ ตราบ เทานิรันดรกาล สมดังพระบรมราชปณิธานทุกประการ เทอญ17 37 37 รั ฐ ธ ร ร ม นูญ แ ห ง ร า ช อ า ณ าจั ก ร ไท ย พุ ท ธศั ก ร า ช 2511, ร า ช กิ จ จ า นุเบ กษา ต อ น พิเศษ เล ม ที่ ๘ ๕ (๒๐ มิถุนายน ๒๕๑๑): ๑ – ๘. ภาพที่ ๔.๑๐ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดช ทรงลงพระปรมาภิไธย และพระราชทานรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๑๑ เมื่อวันที่ ๒๐ มิถุนายน ๒๕๑๑ ณ พระที่นั่งอนันตสมาคม, ที่มา: หอจดหมายเหตุรัฐสภา ๒๕๑๑.
94 ๔.๒.๑.๙ ธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักร พุทธศักราช 2515 คำปรารภของธรรมนูญการปกครอง พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มหิตลาธิเบศรรามาธิบดี จักรีนฤบดินทร สยามินทราธิราช บรมนาถ บพิตร มีพระบรมราชโองการโปรดเกลาโปรดกระหมอมให ประกาศวา โดยที่คณะปฏิวัติ ซึ่งมี จอมพล ถนอม กิตติขจร เปน หัวหนา ไดกระทําการยึดอํานาจการปกครองแผนดินเปนผล สําเร็จเมื่อวันที่ ๑๗ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๑๔ และหัวหนาคณะ ปฏิวัติไดนําความกราบบังคมทูลวา การที่คณะปฏิวัติไดประกาศ ใหยกเลิกรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๑๑ เสียนั้น ก็โดยปรารถนาจะแกไขสถานการณซึ่งเปนภยันตรายตอ ประเทศชาติ สถาบันพระมหากษัตริย และประชาชน ใหสงบ เรียบรอยเปนปกติสุขโดยรวดเร็ว และกําหนดกลไกการปกครอง ที่เหมาะสมแกสภาพของประเทศ พื้นฐานทางเศรษฐกิจ และ จิตใจของประชาชน แตการแกไขสถานการณใหสงบเรียบรอย เปนปกติสุข รวมทั้งการกําหนดกลไกการปกครองที่เหมาะสม จะตองใชเวลาตามความจําเปนแกเหตุการณ และในระหวาง ดําเนินการดังกลาว สมควรใหมีธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักรที่เหมาะสมกับสถานการณและการปองกันประเทศใชไป พลางกอน เพื่อใหการเปนไปตามที่หัวหนาคณะปฏิวัตินําความ กราบบังคมทูล จึงมีพระบรมราชโองการโปรดเกลาโปรด กระหมอมใหใชบทบัญญัติตอไปนี้เปนธรรมนูญการปกครอง ราชอาณาจักร จนกวาจะไดประกาศใชรัฐธรรมนูญซึ่งสภานิติ บัญญัติแหงชาติไดลงมติใหนําขึ้นทูนเกลาทูนกระหมอมถวาย18 38 38 ธรรม นู ญ ก ารป ก ค รอ งราช อ าณ าจั ก ร พุ ท ธศั ก ราช 2515, ราช กิ จ จ านุ เบ ก ษ า ต อ น ที่ ๑ ๙ ๒ เลม ที่ ๘ ๙ (๑๕ ธันวาคม ๒๕๑๔): ๑ - ๒.
95 ๔.๒.๑.๑๐ รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2517 คำปรารภของรัฐธรรมนูญ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มหิตลาธิเบศรรามาธิบดี จักรีนฤบดินทร สยามินทราธิราช บรม นาถบพิตร ทรงพระกรุณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหประกาศ วา สภานิติบัญญัติแหงชาติไดนําความกราบบังคมทูลวา ตามที่ สมเด็จพระบรมปตุลาธิราช พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหา ประชาธิปก พระปกเกลาเจาอยูหัว ไดทรงพระกรุณาโปรดเกลา โปรดกระหมอม พระราชทานรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย ณ วันที่ ๑๐ ธันวาคม พุทธศักราช ๒๔๗๕ นั้น เปนการ สถาปนาการปกครองระบอบประชาธิปไตยขึ้นในประเทศไทย เปนเบื้องตน ดวยพระราชประณิธานอันแนวแนในอันที่จะ พระราชทานพระราชอํานาจในการปกครองแผนดินใหแก ประชาชนชาวไทยทั้งมวล มิใชแกบุคคลคณะใดหรือฝายใด โดยเฉพาะ ทั้งนี้ โดยมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุขแหง ประเทศและทรงเปนผูใชอํานาจอธิปไตยอันเปนของปวงชนตาม บทบัญญัติแหงรัฐธรรมนูญ นับแตวาระนั้นมาเปนเวลาสี่สิบปเศษ เหตุการณบานเมือง ไดผันแปรไปเปนเหตุใหตองเปลี่ยนแปลงแกไขหรือประกาศ ใชรัฐธรรมนูญขึ้นใหมหลายครั้งหลายคราว และในบางครั้ง ก็จําเปนตองใชธรรมนูญการปกครองประเทศเปนการชั่วคราว เพื่อรอเวลาที่จะรางรัฐธรรมนูญฉบับถาวรใหเสร็จ ทําใหการ บริหารประเทศในขณะนั้นมิไดเปนไปตามครรลองแหงระบอบ ประชาธิปไตยตามควร อยางไรก็ตาม เมื่อกาลเวลาลวงมา ประชาชนไดรับการศึกษาอยางกวางขวางยิ่งขึ้น มีความรู และความคิดอานทางการเมืองดีขึ้น จึงมีความตื่นตัวและ ปรารถนาที่จะมีสวนมีเสียงในการปกครองประเทศดวยตนเอง ขึ้นเปนลําดับ ทั้งประชาชนก็มีความไมพึงพอใจในการบริหาร ราชการแผนดินอยูดวย จึงในวันที่ ๑๓ และ ๑๔ ตุลาคม พุทธ ศักราช ๒๕๑๖ ไดมีการเรียกรองใหมีรัฐธรรมนูญโดยเร็วที่สุด นักเรียน นิสิตนักศึกษา ประชาชน และหนังสือพิมพไดมี
96 สวนสําคัญในการแสดงประชามติอันแรงกลาในเรื่องนี้ และ ในการแสดงประชามติครั้งนั้นไดมีผูคนเสียชีวิตและเลือดเนื้อไป เปนจํานวนมิใชนอย และนับวาเปนวิกฤตการณทางการเมือง ครั้งสําคัญ อันเปนผลทําใหคณะรัฐบาลในยุคนั้นจําตองกราบ ถวายบังคมลาออกจากตําแหนง และมีการแตงตั้งคณะรัฐบาล ใหมขึ้นแทน เพื่ออนุวัตตามความปรารถนาของมหาชนในครั้งนั้น คณะ รัฐมนตรีไดแตงตั้งกรรมการรางรัฐธรรมนูญขึ้นคณะหนึ่งเพื่อราง รัฐธรรมนูญฉบับถาวร เมื่อรางเสร็จ คณะรัฐมนตรีพิจารณาแลว ก็ไดนํารางรัฐธรรมนูญนั้นเสนอตอสภานิติบัญญัติแหงชาติ ที่ได ทรงพระกรุณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมแตงตั้งขึ้นจากสมาชิก สมัชชาแหงชาติ และสภานิติบัญญัติแหงชาติก็ไดจัดตั้งคณะ กรรมาธิการวิสามัญขึ้นคณะหนึ่งเพื่อพิจารณารางรัฐธรรมนูญ เมื่อคณะกรรมาธิการคณะนี้พิจารณาแลว ก็ไดเสนอตอสภานิติ บัญญัติแหงชาติเพื่อพิจารณาอีกชั้นหนึ่ง ในการพิจารณารางรัฐธรรมนูญฉบับนี้ คณะกรรมการราง รัฐธรรมนูญ ซึ่งคณะรัฐมนตรีแตงตั้งก็ดี คณะรัฐมนตรีเองก็ดี คณะกรรมาธิการวิสามัญพิจารณารางรัฐธรรมนูญของสภานิติ บัญญัติแหงชาติก็ดี สภานิติบัญญัติแหงชาติเองก็ดี ไดสดับ ตรับฟงความคิดเห็นของประชาชนตลอดมา เพื่อที่จะใหรัฐธรรมนูญฉบับนี้มีเจตนารมณสมดั่งความปรารถนาของประชาชน เจตนารมณของบทบัญญัติแหงรัฐธรรมนูญนี้แสดงออก ใหปรากฏซึ่งประณิธานรวมกันของปวงชนชาวไทยวา จักรักษา ไวซึ่งเอกราชแหงชาติไทยในทุกทาง จักคุมครองศาสนาทุก ศาสนาใหสถาพร จักเทอดทูนพระมหากษัตริยเปนประมุขและ มิ่งขวัญของประเทศชาติ จักยึดมั่นในการปกครองระบอบ ประชาธิปไตย จักตรากฎหมายขึ้นใชเพื่อความเปนธรรมใน สังคม จักใชมาตรการทั้งปวงในอันที่จะขจัดความเหลื่อมล้ำ ในฐานะของบุคคลทั้งในทางเศรษฐกิจและสังคมใหลดนอยลง เปนลําดับ จักรวมกันบําบัดทุกขบํารุงสุขและจักพิทักษสิทธิ เสรีภาพของราษฎรโดยทั่วหนาและอยางเสมอภาค และจักธํารง
97 ไวซึ่งหลักนิติธรรม เพื่อใหราษฎรไดรับความยุติธรรมอยาง ทั่วถึง อนึ่ง สภานิติบัญญัติแหงชาติมีความเห็นวา การที่จะ ปกครองประเทศใหเปนไปตามเจตนารมณของรัฐธรรมนูญนี้ ไดอยางแทจริงก็ตอเมื่อประชาชนทั้งมวลมีความเชื่อมั่นวา การ ปกครองระบอบประชาธิปไตยนี้เปนระบอบการปกครองที่ดี และเหมาะสมสําหรับประเทศเราในอันที่จะยังใหเกิดความผาสุก แกปวงชนโดยทั่วกัน เพราะเหตุนี้ปวงชนจึงตองรวมกันมีสวน มีเสียงในการปกครองประเทศ โดยเคารพตอเจตนารมณของ รัฐธรรมนูญนี้อยางเครงครัด และตองพรอมที่จะเสียสละ ประโยชนสุขสวนตนเพื่อประโยชนสุขอันรวมกัน ทั้งเมื่อถึง วาระจําเปน จักตองพรอมที่จะอุทิศแมชีวิตและเลือดเนื้อเพื่อ รักษาไวซึ่งระบอบประชาธิปไตยนี้ เมื่อสภานิติบัญญัติแหงชาติไดพิจารณาปรับปรุงแกไขราง รัฐธรรมนูญอยางรอบคอบแลว ไดมีมติเห็นชอบและไดนําขึ้นทูล เกลาทูลกระหมอมถวายเพื่อทรงลงพระปรมาภิไธยใหประกาศ ใชเปนรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยสืบไป เมื่อไดทรงมีพระราชวิจารณรางรัฐธรรมนูญโดยถี่ถวนทั่ว กระบวนความแลว ทรงมีพระราชดําริเห็นสมควรพระราชทาน พระบรมราชานุมัติตามคําแนะนําและยินยอมของสภานิติบัญญัติ แหงชาติ จึงมีพระบรมราชโองการดํารัสเหนือเกลาเหนือกระหมอม ใหตรารัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยฉบับนี้ขึ้นไว ใหใช แทนธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักร พุทธศักราช ๒๕๑๕ ซึ่งไดตราไวณ วันที่ ๑๕ ธันวาคม พุทธศักราช ๒๕๑๕ นั้น ตั้งแตวันประกาศนี้เปนตนไป
98 ภาพที่ ๔.๑๑ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดช ทรงลงพระปรมาภิไธย และพระราชทานรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๑๗ เมื่อวันที่ ๗ ตุลาคม ๒๕๑๗ ณ พระตำหนักจิตรลดารโหฐาน, ที่มา: หอจดหมายเหตุรัฐสภา ๒๕๑๗. ขอปวงชนชาวไทยจงรวมจิตรวมใจสมัครสโมสรเปน เอกฉันทในอันที่จะพิทักษรักษารัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย นี้ เพื่อดํารงคงไวซึ่งระบอบประชาธิปไตยและอํานาจอธิปไตย ของปวงชนชาวไทยในรัฐสีมาอาณาจักร และนํามาซึ่งความ ผาสุกสิริสวัสดิ์พิพัฒนชัยมงคลอเนกศุภผลเกียรติยศสถาพร แก อาณาประชาราษฎรของพระองค สมดั่งพระบรมราชประสงค จงทุกประการ 19 39 ๔.๒.๑.๑๑ รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2519 คำปรารภของรัฐธรรมนูญ พ ร ะบ า ท สม เด็ จ พร ะป ร มิน ทรม ห า ภู มิ พ ล อดุ ล ย เดช มหิตลาธิเบศรรามาธิบดี จักรีนฤบดินทร สยามินทราธิราช บรมนาถบพิตร มีพระบรมราชโองการโปรดเกลาโปรดกระหมอม ใหประกาศวา หัวหนาคณะปฏิรูปการปกครองแผนดินไดนำความกราบ บังคมทูลวา โดยที่ไดมีบุคคลกลุมหนึ่งไดกระทำการอันเปนการ บอนทำลายความมั่นคงของราชอาณาจักร ราชบัลลังก และ 39 รัฐ ธ รร ม นูญ แ ห ง ร าช อ าณ าจั ก รไท ย พุ ท ธ ศั ก ราช 2517, รา ช กิจ จ า นุ เบ ก ษ า ตอ น ที่ ๑ ๖ ๙ เล ม ที่ ๙ ๑ (๗ ตุลาคม ๒๕๑๗): ๑ – ๖.
99 เศรษฐกิจของประเทศ และในที่สุดไดเกิดการจลาจลวุนวาย อยางรายแรงขึ้นในบานเมือง เมื่อวันที่ ๖ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๑๙ ซึ่งจะนำภัยพิบัติและความพินาศมาสูชาติบานเมืองในที่สุด คณะปฏิรูปการปกครองแผนดินจึงไดเขายึดอำนาจและยกเลิก รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยเปนผลสำเร็จ เมื่อเวลา ๑๘.๐๐ นาิกา ของวันที่ ๖ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๑๙ และโดยที่ประชาชน ทั้งมวลไดแสดงอยางแจงประจักษและเชื่อมั่นวาการปกครอง ระบอบประชาธิปไตยซึ่งมีพระมหากษัตริยเปนประมุข เปน ระบอบการปกครองที่ดีและเหมาะสมสำหรับประเทศไทย ใน อันที่จะยังใหเกิดความมั่นคงของชาติและความผาสุกของ ประชาชนโดยทั่วกัน แตเทาที่ผานมาสี่สิบปเศษ การปกครอง ในระบอบนี้ก็ยังไมบรรลุผลตามเจตนารมณของประชาชน เพราะมิไดมีโครงสรางที่จะตองพัฒนาเปนขั้นเปนตอนให เหมาะสม โดยเฉพาะอยางยิ่งรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย ฉบับพุทธศักราช ๒๕๑๗ มีอุปสรรคขัดของจนไมอาจจะปฏิบัติ ใหเปนไปโดยเรียบรอยได ทั้งตัวบุคคลที่ไดรับการเลือกตั้งเขามา มีสวนมีเสียงในการปกครองประเทศก็มิไดเคารพตอเจตนารมณ ของรัฐธรรมนูญนั้นดวยประการตาง ๆ และเห็นแกประโยชน สวนตนมากกวาประโยชนสวนรวมของชาติบานเมือง เปนเหตุ ใหการปกครองในระบอบประชาธิปไตยตองลมลุกคลุกคลาน ตลอดมา และมีทาทีวาชาติบานเมืองจะถึงซึ่งความวิบัติ จึงเปน การจำเปนที่จะตองกอบกูการปกครองในระบอบประชาธิปไตย ดวยการปฏิรูปการปกครองแผนดินใหเหมาะสม โดยจัดใหมีการ พัฒนาเปนขั้นเปนตอนไปตามลำดับ ในระยะสี่ปแรกเปนระยะฟนฟูเสถียรภาพของประเทศทั้ง ทางเศรษฐกิจและการเมือง ในระยะนี้สมควรใหราษฎรมีสวน ในการบริหารราชการแผนดินโดยทางสภาปฏิรูปการปกครอง แผนดิน ซึ่งมีสมาชิกที่ไดรับการแตงตั้งเปนผูควบคุมการบริหาร ราชการแผนดิน ในขณะเดียวกันก็จะเรงเราใหประชาชนเกิดความ สนใจและตระหนักในหนาที่ของตน ในระยะสี่ปที่สอง สมควร
100 เปนระยะที่ใหราษฎรมีสวนในการบริหารราชการแผนดินมากขึ้น โดยจัดใหมีรัฐสภาอันประกอบดวยสภาผูแทนราษฎร ซึ่งสมาชิก มาจากการเลือกตั้ง และวุฒิสภาซึ่งสมาชิกมาจากการแตงตั้ง ทั้งสองสภานี้จะมีอำนาจหนาที่ในการควบคุมการบริหารราชการ แผนดินเทาเทียมกัน ในระยะสี่ปที่สาม สมควรขยายอำนาจ ของสภาผูแทนราษฎรใหมากขึ้น และลดอำนาจของวุฒิสภา ลงเทาที่จะทำได ตอจากนั้นไปถาราษฎรตระหนักในหนาที่ และความรับผิดชอบของตนที่มีตอชาติบานเมืองในระบอบ ประชาธิปไตยดีแลว ก็อาจยกเลิกวุฒิสภาใหเหลือแตสภาผูแทน ราษฎร อันการจะปฏิรูปโครงสรางของการปกครองในระบอบนี้ใน ทางใด ยอมแลวแตสภาวการณของแตละระยะวามีเหตุผล สมควรอยางไร และจักตองมีการแกไขรัฐธรรมนูญใหเหมาะสม กับสภาวการณในระยะนั้น ๆ เปนสำคัญ เพื่อใหการปฏิรูปการ ปกครองระบอบประชาธิปไตยที่มีพระมหากษัตริยเปนประมุข บรรลุเจตนารมณของรัฐธรรมนูญฉบับนี้ นั่นคือความมั่นคง ของชาติ และความผาสุกของประชาชน โดยยึดมั่นในสถาบัน หลักของบานเมืองอันไดแก ชาติ ศาสนา และพระมหากษัตริย เพื่อใหการเปนไปตามขั้นตอนและความมุงหมายของคณะ ปฏิรูปการปกครองแผนดินดังกลาว จึงมีพระบรมราชโองการ โปรดเกลาโปรดกระหมอมใหตรารัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักร ไทยฉบับนี้ขึ้นไว และใชบังคับตั้งแตบัดนี้เปนตนไป20 40 ๔.๒.๑.๑๒ ธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักร พุทธศักราช 2520 คำปรารภของธรรมนูญการปกครอง พ ร ะ บ า ท ส ม เ ด็ จ พ ร ะ ป ร มิ น ท ร ม ห า ภู มิ พ ล อดุ ล ยเดช มหิตลาธิเบศรรามาธิบดีจักรีนฤบดินทร สยามินทราธิราช บรมนาถบพิตร มีพระบรมราชโองการโปรดเกลาโปรดกระหมอม ใหประกาศวา 40 รัฐ ธ รรม นู ญ แ หง ร าช อ าณ าจั ก รไท ย พุ ท ธ ศั ก รา ช 2519, รา ช กิ จ จ า นุ เบ ก ษ า ต อ น ที่ ๑ ๓ ๕ เล ม ที่ ๙ ๓ (๒๒ ตุลาคม ๒๕๑๙): ๑ – ๔.
101 โดยที่หัวหนาคณะปฏิวัตินำความกราบบังคมทูลพระกรุณา วา การที่คณะปฏิวัติไดกระทำการยึดอำนาจการปกครองแผนดิน เมื่อวันที่ ๒๐ ตุลาคม ๒๕๒๐ และประกาศใหยกเลิกรัฐธรรมนูญ แหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๑๙ นั้น เนื่องดวยมี ความปรารถนาจะเรงฟนฟูเศรษฐกิจ สังคม ความสามัคคีของ คนในชาติ ความเปนระเบียบเรียบรอย และความสงบสุขของ ประชาชน ตลอดจนสรางเสริมความสัมพันธกับนานาประเทศ เพื่อใหเกิดความมั่นคงทั้งภายในภายนอกราชอาณาจักรในการ บริหารประเทศตอไป คณะปฏิวัติจะจัดใหมีการประกาศใช รัฐธรรมนูญฉบับใหม โดยมอบใหสภานิติบัญญัติแหงชาติ จัดรางขึ้นตามเปาหมายที่กำหนดไวใหมีการเลือกตั้ง ภายในป พุทธศักราช ๒๕๒๑ แตในระหวางดำเนินการดังกลาว ควรให มีธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักรใชไปพลางกอนให เหมาะสมกับสถานการณที่เปนอยูในขณะนี้ อาศัยเหตุดังที่หัวหนาคณะปฏิวัติกราบบังคมทูลขึ้นมา จึง ทรงพระกรุณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหใชบทบัญญัติซึ่ง คณะปฏิวัติเสนอมาตอไปนี้เปนธรรมนูญการปกครองราชอาณา จักร จนกวาจะไดประกาศใชรัฐธรรมนูญซึ่งจะไดจัดรางขึ้นตาม บทบัญญัติแหงธรรมนูญการปกครองฉบับนี้21 41 ๔.๒.๑.๑๓ รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2521 คำปรารภของรัฐธรรมนูญ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มหิตลาธิเบศร รามาธิบดี จักรีนฤบดินทร สยามินทราธิราช บรมนาถบพิตร ทรงพระ กรุณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหประกาศวา สภานิติบัญญัติแหงชาติ ไดนําความกราบบังคมทูลวา นับแตเมื่อสมเด็จพระบรมปตุลาธิราช พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาประชาธิปก พระปกเกลาเจาอยูหัว ได ทรงพระกรุณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมพระราชทานรัฐธรรมนูญแหงราช 41 ธรรม นู ญ ก ารป ก ค รอ งราช อ าณ าจั ก ร พุท ธศั ก ราช 2520, ราช กิจ จ านุ เบ ก ษ า ต อ น ที่ ๑ ๑๑ เล ม ที่ ๙ ๔ (๙ พฤศจิกายน ๒๕๒๐): ๑ – ๒.
102 อาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๔๗๕ เปนตนมา ไดมีการเปลี่ยนแปลง แกไขหรือประกาศใชรัฐธรรมนูญหลายฉบับ และในบางครั้งที่ภาวการณ บานเมืองผันแปรไป อันเปนเหตุใหตองประกาศใชธรรมนูญการปกครอง ประเทศเปนการชั่วคราวเพื่อรอเวลาที่จะรางรัฐธรรมนูญฉบับถาวรขึ้นใช แทน บรรดารัฐธรรมนูญและธรรมนูญการปกครองประเทศชั่วคราวที่ได มีมาทุกฉบับ มีความเปนอันหนึ่งอันเดียวกันในความยึดมั่นในการปกครอง ระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยเปนประมุข โดยทรงใช อํานาจนิติบัญญัติทางรัฐสภา ทรงใชอํานาจบริหารทางคณะรัฐมนตรี และ ทรงใชอํานาจตุลาการทางศาล ความแตกตางสําคัญที่มีมาก็แตเฉพาะ สถานภาพของรัฐสภา และสัมพันธภาพระหวางอํานาจนิติบัญญัติและ อํานาจบริหาร เพื่อใหเหมาะสมกับภาวการณของบานเมืองที่ผันแปรใน ขณะนั้น ๆ เทานั้น ทั้งนี้ ยอมแสดงถึงความเลื่อมใสศรัทธาของปวงชน ชาวไทยในการปกครองระบอบประชาธิปไตย อันมีพระมหากษัตริยเปน ประมุข สมดังพระราชปณิธานของสมเด็จพระบรมปตุลาธิราช พระบาท สมเด็จพระปรมินทรมหาประชาธิปก พระปกเกลาเจาอยูหัว ที่ไดพระ ราชทานพระราชอํานาจในการปกครองแผนดินใหแกปวงชนชาวไทย ความยึดมั่นในการปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย เปนประมุข ไดมีสืบทอดมาโดยตลอดจนถึงปจจุบัน แมธรรมนูญการ ปกครองราชอาณาจักร พุทธศักราช ๒๕๒๐ ก็ไดประกาศเจตนารมณ เชนนั้นไว และไดมอบใหสภานิติบัญญัติแหงชาติจัดทํารางรัฐธรรมนูญ ขึ้น เพื่อใหมีการเลือกตั้งผูแทนราษฎรภายในปพุทธศักราช ๒๕๒๑ สภานิติบัญญัติแหงชาติไดแตงตั้งคณะกรรมาธิการขึ้นคณะหนึ่ง เพื่อทําหนาที่รางรัฐธรรมนูญ เมื่อรางเสร็จ สภานิติบัญญัติแหงชาติได พิจารณารางรัฐธรรมนูญนั้นเปนสามวาระ โดยยึดถือแนวทางอันเปน ปณิธานรวมกันของปวงชนชาวไทยในการธํารงรักษาไวซึ่งเอกราชและ ความมั่นคงของชาติ การพิทักษรักษาศาสนาใหสถิตสถาพร การเทอดทูน พระมหากษัตริยเปนประมุขและเปนมิ่งขวัญของปวงชนชาวไทย การยึด ถือระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยเปนประมุขเปนวิถีทางในการ ปกครองประเทศ การเชิดชูและคุมครองรักษาสิทธิและเสรีภาพของ ชนชาวไทย และการรวมกันสรางความเปนธรรม ความเจริญและความ ผาสุกใหเกิดแกประชาชนชาวไทยโดยทั่วหนากัน
103 เมื่อสภานิติบัญญัติแหงชาติ ไดพิจารณารางรัฐธรรมนูญอยาง รอบคอบประกอบกับสถานการณของประเทศแลว ไดลงมติเห็นชอบให นํารางรัฐธรรมนูญขึ้นทูนเกลาทูนกระหมอมถวายเพื่อพระมหากษัตริยทรง ลงพระปรมาภิไธยใหประกาศใชเปนรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย สืบไป เมื่อไดทรงพระราชวิจารณรางรัฐธรรมนูญโดยถี่ถวนทั่วกระบวน ความแลว ทรงมีพระราชดําริเห็นสมควรพระราชทานพระบรมราชานุมัติ ตามมติของสภานิติบัญญัติแหงชาติ จึงมีพระบรมราชโองการดํารัสเหนือเกลาเหนือกระหมอมใหตรา รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยฉบับนี้ขึ้นไวใหใชแทนธรรมนูญการ ปกครองราชอาณาจักร พุทธศักราช ๒๕๒๐ ซึ่งไดตราไว ณ วันที่ ๙ พฤศจิกายน พุทธศักราช ๒๕๒๐ นับตั้งแตวันประกาศนี้เปนตนไป ขอปวงชนชาวไทยจงรวมจิตรวมใจสมัครสโมสรเปนเอกฉันทใน อันที่จะพิทักษรักษารัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยนี้ เพื่อดํารงคงไว ซึ่งระบอบประชาธิปไตยและอํานาจอธิปไตยของปวงชนชาวไทยในรัฐสีมา อาณาจักร และนํามาซึ่งความผาสุกสิริสวัสดิ์พิพัฒนชัยมงคลอเนกศุภผล เกียรติยศสถาพร แกอาณาประชาราษฎรของพระองค สมดังพระบรมราช ประสงคจงทุกประการ22 42 42 รัฐธ รรม นูญ แ ห ง ร าช อ า ณ า จั ก ร ไท ย พุท ธ ศั ก ร าช 2521, รา ช กิ จ จ านุ เบ ก ษ า ต อ น ที่ ๑ ๔ ๖ เล ม ที่ ๙ ๕ (๒๒ ธันวาคม ๒๕๒๑): ๑ – ๔.
104 ภาพที่ ๔.๑๒ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดช ทรงลงพระปรมาภิไธยและพระราชทาน รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๒๑ เมื่อวันที่ ๒๒ ธันวาคม ๒๕๒๑ ณ พระตำหนักจิตรลดารโหฐาน, ที่มา: หอจดหมายเหตุรัฐสภา ๒๕๒๑. ๔.๒.๑.๑๔ ธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักร พุทธศักราช 2534 คำปรารภของธรรมนูญการปกครอง พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มหิตลาธิเบศร รามาธิบดี จักรีนฤบดินทร สยามินทราธิราช บรมนาถบพิตร มีพระบรม ราชโองการโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหประกาศวา โดยที่หัวหนาคณะรักษาความสงบเรียบรอยแหงชาติซึ่งไดกระทํา การยึดและควบคุมอํานาจการปกครองแผนดินเปนผลสําเร็จ เมื่อวันที่ ๒๓ กุมภาพันธ พ.ศ. ๒๕๓๔ ไดนําความกราบบังคมทูลวา การที่คณะรักษา ความสงบเรียบรอยแหงชาติไดประกาศยกเลิกรัฐธรรมนูญแหงราช อาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๒๑ และที่แกไขเพิ่มเติมเสียนั้น ก็โดย ปรารถนาใหมีรัฐธรรมนูญที่เหมาะสม เพื่อใหการปกครองประเทศเปน ไปโดยราบรื่น ประกอบกับมีความมุงหมายที่จะขจัดภยันตรายที่มีตอ ประเทศชาติและสถาบันพระมหากษัตริยใหหมดสิ้นและบังเกิดความสงบ เรียบรอยโดยรวดเร็ว รวมตลอดทั้งกําหนดกลไกการปกครองที่จะเอื้อ อํานวยใหการบริหารประเทศเปนไปอยางมีประสิทธิภาพและเหมาะสมแก สภาพของประเทศ พื้นฐานทางเศรษฐกิจและสังคมของชนในชาติ แต การดําเนินการดังกลาวจะตองใชเวลาระยะหนึ่งตามความจําเปน จึงสมควร ใหมีธรรมนูญการปกครองประเทศ เพื่อใชไปพลางกอนใหเหมาะสมกับ สถานการณที่เปนอยูในขณะนี้ และเพื่อใหการเปนไปตามที่หัวหนาคณะ รักษาความสงบเรียบรอยแหงชาติไดนําความกราบบังคมทูล จึงมีพระบรม
105 ราชโองการโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหใชบทบัญญัติตอไปนี้เปนธรรมนูญ การปกครองราชอาณาจักร จนกวาจะไดประกาศใชรัฐธรรมนูญซึ่งจะได จัดรางขึ้นตามบทบัญญัติแหงธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักรนี้23 43 ๔.๒.๑.๑๕ รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2534 คำปรารภของรัฐธรรมนูญ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มหิตลาธิเบศร รามาธิบดี จักรีนฤบดินทร สยามินทราธิราช บรมนาถบพิตร ทรงพระ กรุณาโปรดเกลาโปรดกระหมอม ใหประกาศวา สภานิติบัญญัติแหงชาติ ไดนําความกราบบังคับทูลวา จําเดิมแตสมเด็จพระบรมปตุลาธิราช พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาประชาธิปก พระปกเกลาเจาอยูหัว ไดทรงพระกรุณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมพระราชทานรัฐธรรมนูญ แหงราชอาณาจักรสยาม พุทธศักราช ๒๔๗๕ เปนตนมา ไดมีการเปลี่ยน แปลงแกไขและประกาศใชรัฐธรรมนูญ และธรรมนูญการปกครอง ประเทศอีกหลายฉบับ เพื่อใหเหมาะสมและสอดคลองกับภาวการณ บานเมืองที่ผันแปรเปลี่ยนแปลงในแตละยุคสมัย บรรดารัฐธรรมนูญ และธรรมนูญการปกครองประเทศที่ไดมีมาทุกฉบับ มีสาระสําคัญ เหมือนกันที่ยึดมั่นในหลักการปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมี พระมหากษัตริยทรงเปนประมุข โดยทรงใชอํานาจนิติบัญญัติทางรัฐ สภา ทรงใชอํานาจบริหารทางคณะรัฐมนตรี และทรงใชอํานาจตุลาการ ทางศาล จะมีเนื้อหาแตกตางกันก็แตเฉพาะในเรื่องสถานภาพของรัฐ สภาและสัมพันธภาพระหวางอํานาจนิติบัญญัติกับอํานาจบริหาร เพื่อ ใหเหมาะสมกับภาวการณของบานเมืองในขณะนั้น ๆ ทั้งนี้ ยอมแสดง ใหเห็นแนชัดวา ปวงชนชาวไทยมีศรัทธาเลื่อมใสในการปกครองระบอบ ประชาธิปไตยอันมี พระมหากษัตริยทรงเปนประมุข สมดังพระราช ปณิธานของสมเด็จพระบรมปตุลาธิราช พระบาทสมเด็จพระปรมินทร มหาประชาธิปก พระปกเกลาเจาอยูหัว ผูพระราชทานพระราชอำนาจ ในการปกครองแผนดินใหแกปวงชนชาวไทย ความยึดมั่นในการปก 43 ธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักร พุทธศักราช 2534, ราชกิจจานุเบกษา ฉบับพิเศษ ตอนที่ ๔๐ เลมที่ ๑๐๘ (๑ มีนาคม ๒๕๓๔): ๑ – ๒.
106 ครองระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุขไดมี สืบทอดมาโดยตลอดจนถึงปจจุบัน แมธรรมนูญการปกครองราช อาณาจักร พุทธศักราช ๒๕๓๔ ก็ไดประกาศเจตนารมณเชนนั้นไว และ ไดมอบใหสภานิติบัญญัติแหงชาติจัดทํารางรัฐธรรมนูญ สภานิติบัญญัติแหงชาติไดแตงตั้งคณะกรรมาธิการทําหนาที่ยก รางรัฐธรรมนูญขึ้น เมื่อรางเสร็จแลว สภานิติบัญญัติแหงชาติไดพิจารณา รางรัฐธรรมนูญเปนสามวาระตามบทบัญญัติแหงธรรมนูญการปกครอง ราชอาณาจักร พุทธศักราช ๒๕๓๔ ในการพิจารณาวาระที่หนึ่ง สภานิติ บัญญัติแหงชาติไดลงมติใหรับรางไวพิจารณาและแตงตั้งคณะกรรมา ธิการพิจารณารางรัฐธรรมนูญดําเนินการจนเสร็จสิ้นแลวนําเสนอสภา นิติบัญญัติแหงชาติ พิจารณาตอไปในวาระที่สองและที่สาม การพิจารณาทุกขั้นตอนไดยึดถือพระราชปณิธานของสมเด็จ พระบรมปตุลาธิราช ที่พระราชทานพระราชอํานาจการปกครองแผนดิน ใหแกปวงชนชาวไทย ประกอบกับเจตนารมณและความศรัทธาของ ประชาชนชาวไทยในการปกครองระบอบประชาธิปไตยเปนหลักการ ทั้งไดสดับตรับฟงความคิดเห็นของประชาชนและกลุมบุคคลตาง ๆ และศึกษาบทบัญญัติของรัฐธรรมนูญฉบับกอน ๆ แลวคัดเลือกบท บัญญัติที่เห็นวาเหมาะสมมาใชในการเรียบเรียงบทบัญญัติในรัฐธรรมนูญ นี้ เพื่อใหบรรลุวัตถุประสงครวมกันของประชาชนชาวไทยในการธํารง รักษาไวซึ่งเอกราชและความมั่นคงของชาติ การพิทักษรักษาศาสนาให สถิตสถาพร การเทิดทูนพระมหากษัตริยเปนประมุขและเปนมิ่งขวัญ ของปวงชน การยึดถือระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรง เปนประมุข เปนวิถีทางในการปกครองประเทศ การยืนยันยอมรับ และพิทักษรักษาสิทธิและเสรีภาพของชนชาวไทย และการรวมกันสราง ความเปนธรรม ความเจริญ ความผาสุกรมเย็นใหเกิดแกประชาชนทั่ว หนากัน
107 เมื่อสภานิติบัญญัติแหงชาติไดพิจารณารางรัฐธรรมนูญอยางรอบ คอบประกอบกับสถานการณของประเทศแลว ไดลงมติเห็นชอบให นํารางรัฐธรรมนูญขึ้นทูลเกลาทูลกระหมอมถวายเพื่อพระมหากษัตริย ทรงลงพระปรมาภิไธยใหประกาศใชเปนรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักร ไทยสืบไป เมื่อไดทรงพระราชวิจารณรางรัฐธรรมนูญโดยถี่ถวนทั่วกระบวน ความแลว ทรงพระราชดําริเห็นสมควรพระราชทานพระบรมราชานุมัติ ตามมติของสภานิติบัญญัติแหงชาติ จึงมีพระบรมราชโองการดํารัสเหนือเกลาเหนือกระหมอมให ตรารัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยฉบับนี้ขึ้นไวใหใชแทนธรรมนูญ การปกครองราชอาณาจักร พุทธศักราช ๒๕๓๔ ซึ่งไดตราไว ณ วันที่ ๑ มีนาคม พุทธศักราช ๒๕๓๔ ตั้งแตวันประกาศนี้เปนตนไป ขอปวงชนชาวไทยจงรวมจิตรวมใจสมัครสโมสรเปนเอกฉันทใน อันที่จะปฏิบัติตาม และพิทักษรักษารัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย นี้ เพื่อธํารงคงไวซึ่งระบอบประชาธิปไตยกับทั้งอํานาจอธิปไตยที่มาจาก ปวงชน เปนบอเกิดและนํามาซึ่งความผาสุกสิริสวัสดิ์พิพัฒนชัยมงคล อเนกศุภผลสกลเกียรติยศสถาพร แกอาณาประชาราษฎรทั่วรัฐสีมา สมดั่งพระบรมราชปณิธานปรารถนาจงทุกประการ เทอญ24 44 44 รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2534, ราชกิจจานุเบกษา ฉบับพิเศษ ตอนที่ ๒๑๖ เลมที่ ๑๐๘ (๙ ธันวาคม ๒๕๓๔): ๑ – ๔.
108 ภาพที่ ๔.๑๓ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดช ทรงลงพระปรมาภิไธยและพระราชทาน รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๓๔ เมื่อวันที่ ๙ ธันวาคม ๒๕๓๔ ณ พระตำหนักจิตรลดารโหฐาน, ที่มา: หอจดหมายเหตุรัฐสภา ๒๕๓๔. ๔.๒.๑.๑๖ รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย แกไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ ๑) พุทธศักราช ๒๕๓๕ คำปรารภของรัฐธรรมนูญ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มีพระบรม ราชโองการโปรดเกลา ฯ ใหประกาศวา โดยที่เปนการสมควรแกไขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย จึงทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหตรารัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย แกไขเพิ่มเติมขึ้นไว ดังตอไปนี้25 45 หมายเหตุ : - เหตุผลในการประกาศใชรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย แกไข เพิ่มเติมฉบับนี้ คือ โดยที่เปนการสมควรแกไขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญแหงราชอาณา จักรไทยเกี่ยวกับผูดำรงตำแหนงประธานรัฐสภา ขอบังคับการประชุมของรัฐสภา และ องคประกอบของคณะตุลาการรัฐธรรมนูญใหเหมาะสมยิ่งขึ้น จึงจำเปนตองตรา รัฐธรรมนูญนี้26 46 45 รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย แกไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ ๑) พุทธศักราช ๒๕๓๕, ราชกิจจานุเบกษา ฉบับพิเศษ ตอนที่ ๗๒ เลมที่ ๑๐๙ (๓๐ มิถุนายน ๒๕๓๕): ๑. 46 เรื่องเดียวกัน, ๔.
109 ๔.๒.๑.๑๗ รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยแกไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ ๒) พุทธศักราช ๒๕๓๕ คำปรารภของรัฐธรรมนูญ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มีพระบรมราช โองการโปรดเกลา ฯ ใหประกาศวา โดยที่เปนการสมควรแกไขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย จึงทรงพระกรุณาโปรดเกลา ฯ ใหตรารัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักร ไทย แกไขเพิ่มเติมขึ้นไวดังตอไปนี้27 47 หมายเหตุ: - เหตุผลในการประกาศใชรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย แกไข เพิ่มเติมฉบับนี้ คือ โดยที่เปนการสมควรแกไขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญแหงราชอาณา จักรไทย เพื่อกำหนดใหการประชุมในสมัยประชุมสามัญประจำปครั้งที่สองของ รัฐสภา วุฒิสภา และสภาผูแทนราษฎร สามารถพิจารณาเรื่องอื่นใดในอำนาจหนาที่ ของรัฐสภา วุฒิสภา และสภาผูแทนราษฎรได จึงจำเปนตองตรารัฐธรรมนูญนี้28 48 ๔.๒.๑.๑๘ รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย แกไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ ๓) พุทธศักราช ๒๕๓๕ คำปรารภของรัฐธรรมนูญ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มีพระบรม ราชโองการโปรดเกลา ฯ ใหประกาศวา โดยที่เปนการสมควรแกไขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย จึงทรงพระกรุณาโปรดเกลา ฯ ใหตรารัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย แกไขเพิ่มเติมขึ้นไวดังตอไปนี้29 49 หมายเหตุ: - เหตุผลในการประกาศใชรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย แกไข เพิ่มเติมฉบับนี้ คือ โดยที่เปนการสมควรแกไขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญแหงราชอาณา จักรไทย เกี่ยวกับอำนาจของสมาชิกวุฒิสภาและระยะเวลาในการใชบทเฉพาะกาล ที่เกี่ยวกับอำนาจของวุฒิสภาใหเหมาะสมยิ่งขึ้น จึงจำเปนตองตรารัฐธรรมนูญนี้30 50 47 รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย แกไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ ๒) พุทธศักราช ๒๕๓๕, ราชกิจจานุเบกษา ฉบับพิเศษ ตอนที่ ๗๒ เลมที่ ๑๐๙ (๓๐ มิถุนายน ๒๕๓๕): ๕. 48 เรื่องเดียวกัน, ๗. 49 รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย แกไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ ๓) พุทธศักราช ๒๕๓๕, ราชกิจจานุเบกษา ฉบับพิเศษ ตอนที่ ๗๒ เลมที่ ๑๐๙ (๓๐ มิถุนายน ๒๕๓๕): ๘. 50 เรื่องเดียวกัน, ๑๐.
110 ๔.๒.๑.๑๙ รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยแกไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ ๔) พุทธศักราช ๒๕๓๕ คำปรารภของรัฐธรรมนูญ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มีพระบรม ราชโองการโปรดเกลา ฯ ใหประกาศวา โดยที่เปนการสมควรแกไขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย จึงทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหตรารัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย แกไขเพิ่มเติมขึ้นไวดังตอไปนี้31 51 หมายเหตุ: - เหตุผลในการประกาศใชรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย แกไข เพิ่มเติมฉบับนี้ คือ โดยที่เปนการสมควรแกไขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญแหงราชอาณา จักรไทย เกี่ยวกับคุณสมบัติของผูจะดำรงตำแหนงนายกรัฐมนตรีใหเหมาะสมยิ่งขึ้น จึงจำเปนตองตรารัฐธรรมนูญนี้32 52 51 รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย แกไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ ๔) พุทธศักราช ๒๕๓๕, ราชกิจจานุเบกษา ฉบับพิเศษ ตอนที่ ๙๕ เลมที่ ๑๐๙ (๑๒ กันยายน ๒๕๓๕): ๑. 52 เรื่องเดียวกัน, ๓. ภาพที่ ๔.๑๔ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดช ทรงลงพระปรมาภิไธยและพระราชทาน รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยแกไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ ๔) พุทธศักราช ๒๕๓๕ เมื่อวันที่ ๑๐ กันยายน พุทธศักราช ๒๕๓๕, ที่มา: หนังสือ ๗๐ ป ครองราชย พระมหากษัตริยประชาธิปไตย ๒๕๖๐.
111 ๔.๒.๑.๒๐ รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย แกไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ ๕) พุทธศักราช ๒๕๓๘ คำปรารภของรัฐธรรมนูญ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มีพระบรม ราชโองการโปรดเกลา ฯ ใหประกาศวา โดยที่เปนการสมควรแกไขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย จึงทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหตรารัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย แกไขเพิ่มเติมขึ้นไวดังตอไปนี้33 53 หมายเหตุ : - เหตุผลในการประกาศใชรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยแกไข เพิ่มเติมฉบับนี้ คือ โดยที่ในขณะนี้มีการเรียกรองใหแกไขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญแหง ราชอาณาจักรไทยในประเด็นตาง ๆ หลายประเด็น และไดมีสมาชิกสภาผูแทน ราษฎรสวนหนึ่งเสนอรางรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยแกไขเพิ่มเติมประเด็นละฉบับ ซึ่งการแกไขเพิ่มเติมดังกลาวจะทำใหเกิดความขัดแยงในบทบัญญัติตางๆ ที่มิไดแกไข เพิ่มเติม และโดยเหตุที่ในปจจุบันมีผูเสนอแนวคิดใหม ๆ ที่สมควรบัญญัติไว ในรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย จึงเปนการสมควรที่จะไดดำเนินการใหทุกฝาย ที่เกี่ยวของมารวมกันพิจารณาเพื่อปรับปรุงแกไขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักร ไทยใหมในสวนสำคัญๆ ทั้งฉบับใหเกิดความสมานฉันท เปนการแสดงถึงความ รูรักสามัคคีของคนในชาติ ดังกระแสพระราชดำรัสซึ่งไดพระราชทานแกพสกนิกร ชาวไทยทั้งชาติ จึงจำเปนตองตรารัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยปรับปรุงและ แกไขเพิ่มเติมฉบับนี้ขึ้น34 54 53 รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย แกไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ ๕) พุทธศักราช ๒๕๓๘, ราชกิจจานุเบกษา ฉบับพิเศษ ตอนที่ ๗ ก เลม ที่ ๑๑๒ (๑๐ กุมภาพันธ ๒๕๓๘): ๑. 54 เรื่องเดียวกัน, ๗๑.
112 ๔.๒.๑.๒๑ รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย แกไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ ๖) พุทธศักราช ๒๕๓๙ คำปรารภของรัฐธรรมนูญ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มีพระบรมราช โองการโปรดเกลา ฯ ใหประกาศวา โดยที่เปนการสมควรแกไขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย จึงทรงพระกรุณาโปรดเกลา ฯ ใหตรารัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย ขึ้นไวโดยคำแนะนำและยินยอมของรัฐสภา ดังตอไปนี้35 55 55 รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย แกไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ ๖) พุทธศักราช ๒๕๓๙, ราชกิจจานุเบกษา ฉบับพิเศษ ตอนที่ ๕๓ ก เลมที่ ๑๑๓ (๒๒ ตุลาคม ๒๕๓๙): ๑. ภาพที่ ๔.๑๕ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดช ทรงลงพระปรมาภิไธยและพระราชทาน รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยแกไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ ๕) พุทธศักราช ๒๕๓๘ เมื่อวันที่ ๑๐ กุมภาพันธ พุทธศักราช ๒๕๓๘, ที่มา: หนังสือ ๗๐ ป ครองราชยพระมหากษัตริยประชาธิปไตย ๒๕๖๐.
113 หมายเหตุ: - เหตุผลในการประกาศใชรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย แกไขเพิ่มเติม ฉบับนี้ คือ โดยที่เปนการสมควรจัดใหมีวิธีการจัดทำรัฐธรรมนูญขึ้นใหมทั้งฉบับเพื่อ เปนพื้นฐานสำคัญในการปฏิรูปการเมือง โดยใหมีคณะกรรมการยกรางรัฐธรรมนูญ ซึ่งประกอบดวยบุคคลจากหลายสาขาอาชีพเปนองคกรในการจัดทำรางรัฐธรรมนูญ เพื่อปรับปรุงโครงสรางทางการเมืองขึ้นใหมใหมีเสถียรภาพและประสิทธิภาพยิ่งขึ้น ทั้งเปดโอกาสใหประชาชนมีสวนรวมในการอนุมัติรัฐธรรมนูญโดยการออกเสียงประชามติ ไดดวย ทั้งนี้ โดยยังคงรักษาระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปน ประมุขไวตลอดไป จึงจำเปนตองตรารัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยนี้36 56 ๔.๒.๑.๒๒ รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540 คำปรารภของรัฐธรรมนูญ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มหิตลาธิเบศรรามาธิบดีจักรีนฤบดินทร สยามินทราธิราช บรมนาถบพิตร ทรงพระกรุณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหประกาศวา โดยที่ประเทศไทย ไดมีรัฐธรรมนูญประกาศใชเปนหลักในการปกครองประเทศตามระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย ทรงเปนประมุขมาเปนเวลากวาหกสิบหาปแลว ในชวงระยะเวลาดังกลาว ไดมีการยกเลิกและแกไข เพิ่มเติมรัฐธรรมนูญหลายครั้ง แสดงวารัฐธรรมนูญยอมเปลี่ยนแปลงไดตามความเหมาะสมแหงกาลเวลา และสภาวการณของบานเมือง รัฐธรรมนูญจะตองกําหนดกฎเกณฑสําคัญที่กระจางแจง ชัดเจน สามารถใชเปนหลักในการปกครองประเทศและเปนแนวทางในการจัดทํากฎหมายประกอบรัฐธรรมนูญ และกฎหมายอื่นซึ่งสอดคลองกับรัฐธรรมนูญไดและโดยที่รัฐธรรมนูญแหงราชาอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2534 ซึ่งแกไขเพิ่มเติมโดยรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยแกไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ 6) พุทธศักราช 2539 ไดบัญญัติใหมีสภารางรัฐธรรมนูญขึ้น ประกอบดวยสมาชิกที่ไดรับเลือกตั้งจากรัฐสภาจํานวน เกาสิบเกาคน มีหนาที่จัดทํารางรัฐธรรมนูญฉบับใหมทั้งฉบับเพื่อเปนพื้นฐานสําคัญในการปฏิรูปการเมือง และไดทรงพระกรุณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหสมาชิกสภารางรัฐธรรมนูญเขาเฝาทูลละอองธุลีพระบาท รับพระราชทานกระแสพระราชดํารัสเพื่อเปนสิริมงคลแกการทํางาน ภายหลังจากนั้นสภารางรัฐธรรมนูญ ไดจัดทํารางรัฐธรรมนูญโดยมีสาระสําคัญเปนการสงเสริมและคุมครองสิทธิเสรีภาพของประชาชน ใหประชาชนมีสวนรวมในการปกครองและตรวจสอบการใชอํานาจรัฐเพิ่มขึ้น ตลอดทั้งปรับปรุงโครงสราง ทางการเมืองใหมีเสถียรภาพและประสิทธิภาพยิ่งขึ้น ทั้งนี้โดยไดคํานึงถึงความคิดเห็นของประชาชน เปนสําคัญ และไดดําเนินการตามขั้นตอนที่บัญญัติไวในรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 56 รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย แกไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ ๖) พุทธศักราช ๒๕๓๙, ราชกิจจานุเบกษา ฉบับพิเศษ ตอนที่ ๕๓ ก เลมที่ ๑๑๓ (๒๒ ตุลาคม ๒๕๓๙): ๑๕.
114 ภาพที่ ๔.๑๖ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดช ทรงลงพระปรมาภิไธยและพระราชทาน รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๔๐ เมื่อวันที่ ๑๑ ตุลาคม ๒๕๔๐ ณ พระตำหนักจิตรลดารโหฐาน, ที่มา: หอจดหมายเหตุรัฐสภา ๒๕๔๐. 2534 ซึ่งแกไขเพิ่มเติมโดยรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย แกไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ 6) พุทธศักราช 2539 แลว ทุกประการ เมื่อรัฐสภาไดพิจารณารางรัฐธรรมนูญที่สภารางรัฐธรรมนูญจัดทําขึ้นอยางรอบคอบแลวไดลงมติ เห็นชอบใหนํารางรัฐธรรมนูญขึ้นทูลเกลาทูลกระหมอมถวายเพื่อทรงลงพระปรมาภิไธย ใหประกาศใช เปนรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยสืบไป ทรงพระราชดําริวา สมควรพระราชทานพระบรมราชานุมัติ ตามมติของรัฐสภา จึงมีพระบรมราชโองการดํารัสเหนือเกลาเหนือกระหมอมใหตรารัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย ฉบับนี้ขึ้นไวใหใชแทนรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2534 ซึ่งไดตราไวณ วันที่ 9 ธันวาคม พุทธศักราช 2534 ตั้งแตวันประกาศนี้เปนตนไป ขอปวงชนชาวไทยจงรวมจิตรวมใจสมัครสโมสรเปนเอกฉันทในอันที่จะปฏิบัติตามและพิทักษ รักษารัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยนี้เพื่อธํารงคงไวซึ่งระบอบประชาธิปไตยและนํามาซึ่งความ ผาสุกสิริสวัสดิ์พิพัฒนชัยมงคลอเนกศุภผลสกลเกียรติยศสถาพร แกอาณาประชาราษฎรทั่วสยามรัฐสีมา สมดั่งพระบรมราชปณิธานปรารถนาทุกประการ เทอญ37 57 57 รัฐ ธรรม นู ญ แ ห งราช อ าณ าจักรไท ย พุ ท ธศักราช 2540, ราช กิจ จานุ เบ ก ษ า ตอ น ที่ ๕ ๕ ก เล ม ที่ ๑๑๘ (๑๑ ตุลาคม ๒๕๔๐): ๑ – ๒.
115 ๔.๒.๑.๒๓ รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย แกไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ ๑) พุทธศักราช ๒๕๔๘ คำปรารภของรัฐธรรมนูญ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มีพระบรมราชโองการโปรดเกลา ฯ ใหประกาศวา โดยที่เปนการสมควรแกไขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย จึงทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯใหตรารัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยแกไขเพิ่มเติมขึ้นไว ดังตอไปนี้38 58 หมายเหตุ : - เหตุผลในการประกาศใชรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยแกไขเพิ่มเติมฉบับนี้ คือ โดยที่ องคประกอบของคณะกรรมการสรรหากรรมการปองกันและปราบปรามการทุจริตแหงชาติ ตามมาตรา ๒๙๗ ของรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย ไดกําหนดใหมีกรรมการสรรหามาจากผูแทนพรรคการเมืองทุกพรรค ที่มีสมาชิกเปนสมาชิกสภาผูแทนราษฎรพรรคละหนึ่งคนซึ่งเลือกกันเองใหเหลือหาคนเปนกรรมการดวย แตในขณะนี้พรรคการเมืองที่มีสมาชิกเปนสมาชิกสภาผูแทนราษฎรมีอยูเปนจํานวนสี่พรรคการเมือง ทําใหไม อาจดําเนินการใหมีองคประกอบคณะกรรมการสรรหากรรมการปองกันและปราบปรามการทุจริตแหงชาติ ไดครบถวนตามบทบัญญัติของรัฐธรรมนูญ จึงสมควรแกไของคประกอบของคณะกรรมการสรรหาดังกลาว เพื่อใหสามารถดําเนินการตามอํานาจหนาที่ตอไปได จึงจําเปนตองตรารัฐธรรมนูญนี้39 59 ๔.๒.๑.๒๔ รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย (ฉบับชั่วคราว) พุทธศักราช ๒๕๔๙ คำปรารภของรัฐธรรมนูญ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มหิตลาธิเบศรรามาธิบดี จักรีนฤบดินทร สยามินทราธิราช บรมนาถบพิตร มีพระบรมราชโองการโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหประกาศวา โดยที่หัวหนาคณะปฏิรูปการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปน ประมุข ซึ่งไดกระทำการยึดอำนาจการปกครองแผนดินเปนผลสำเร็จ เมื่อวันที่ ๑๙ กันยายน พุทธศักราช ๒๕๔๙ ไดนำความกราบบังคมทูลวา เหตุที่ทำการยึดอำนาจและประกาศใหยกเลิก รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยเสียนั้น ก็โดยปรารถนาจะแกไขความเสื่อมศรัทธาในการบริหาร ราชการแผนดิน ความไรประสิทธิภาพในการควบคุมการบริหารราชการแผนดินและการตรวจสอบ การใชอำนาจรัฐ ทำใหเกิดการทุจริตและประพฤติมิชอบขึ้นอยางกวางขวาง โดยไมอาจหาตัวผูกระทำ ความผิดมาลงโทษไดอันเปนวิกฤติการณรายแรงทางการเมืองการปกครอง และปญหาความขัดแยง ในมวลหมูประชาชนที่ถูกปลุกปนใหแบงแยกเปนฝกเปนฝายจนเสื่อมสลายความรูรักสามัคคีของชน 58 รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย แกไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ ๑) พุทธศักราช ๒๕๔๘, ราชกิจจานุเบกษา ฉบับพิเศษ ตอนที่ ๕๕ ก เลมที่ ๑๒๒ (๑๑ กรกฎาคม ๒๕๔๘): ๑. 59 เรื่องเดียวกัน, ๓.
116 ในชาติอันเปนวิกฤติการณรุนแรงทางสังคม แมหลายภาคสวนจะไดใชความพยายามแกไขวิกฤติการณ ดังกลาวแลวแตก็ไมเปนผล กลับมีแนวโนมวาจะทวีความรุนแรงยิ่งขึ้นจนถึงขั้นใชกำลังเขาปะทะกัน ซึ่งอาจมีการสูญเสียชีวิตและเลือดเนื้อได นับวาเปนภยันตรายใหญหลวงตอระบอบการปกครอง ระบบ เศรษฐกิจ และความสงบเรียบรอยของประเทศ จำเปนตองกำหนดกลไกทางปกครองที่เหมาะสมแก สถานการณเพื่อใชไปพลางกอน โดยคำนึงถึงหลักนิติธรรมตามประเพณีการปกครองของประเทศไทย ในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข การฟนฟูความรูรักสามัคคี ระบบ เศรษฐกิจและความสงบเรียบรอยของบานเมือง การเสริมสรางระบบการตรวจสอบทุจริตที่เขมแข็งและ ระบบจริยธรรมที่ดีงาม การสงเสริมและคุมครองสิทธิเสรีภาพของประชาชน การปฏิบัติตามกฎบัตร สหประชาชาติ พันธกรณีตามสนธิสัญญาหรือความตกลงระหวางประเทศ การสงเสริมสัมพันธไมตรี กับนานาประเทศ การดำรงชีวิตตามหลักเศรษฐกิจพอเพียง ขณะเดียวกันก็เรงดำเนินการใหมีการจัดทำ รางรัฐธรรมนูญขึ้นใหมดวยการมีสวนรวมอยางกวางขวางจากประชาชนในทุกขั้นตอน เพื่อให การเปนไปตามที่คณะปฏิรูปการปกครองในระบอบประชาธิปไตย อันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข ไดนำความกราบบังคมทูล จึงมีพระบรมราชโองการโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหใชบทบัญญัติตอไปนี้ เปนรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย (ฉบับชั่วคราว) จนกวาจะไดประกาศใชรัฐธรรมนูญที่จะได จัดทำรางขึ้นและนำขึ้นทูลเกลาทูลกระหมอมถวาย40 60 ๔.๒.๑.๒๕ รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550 คำปรารภของรัฐธรรมนูญ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มหิตลาธิเบศรรามาธิบดี จักรีนฤบดินทร สยามินทราธิราช บรมนาถบพิตร ทรงพระกรุณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหประกาศวา ประธานสภานิติบัญญัติแหงชาติไดนําความกราบบังคมทูลวา การปกครองของประเทศไทยในระบอบ ประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุขไดดําเนินวัฒนามากวาเจ็ดสิบหาปตลอดระยะเวลา ที่ผานมา ไดมีการประกาศใชยกเลิก และแกไขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญหลายครั้ง เพื่อใหเหมาะสม แกสภาวการณของบานเมืองและกาลสมัยที่เปลี่ยนแปลงไป และโดยที่รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย (ฉบับชั่วคราว) พุทธศักราช ๒๕๔๙ ไดบัญญัติใหมีสภารางรัฐธรรมนูญและคณะกรรมาธิการ ยกรางรัฐธรรมนูญขึ้น มีหนาที่จัดทํารางรัฐธรรมนูญฉบับใหมทั้งฉบับสําหรับเปนแนวทาง การปกครองประเทศ โดยใหประชาชนมีสวนรวมแสดงความคิดเห็นอยางกวางขวางทุกขั้นตอน และนําความคิดเห็นเหลานั้นมาเปนขอคํานึงพิเศษในการยกรางและพิจารณาแปรญัตติโดยตอเนื่อง 60 รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย (ฉบับชั่วคราว) พุทธศักราช ๒๕๔๙, ราชกิจจานุเบกษา ตอนที่ ๑๐๒ ก เลมที่ ๑๒๓ (๑ ตุลาคม ๒๕๔๙): ๑ – ๒.
117 รางรัฐธรรมนูญฉบับที่จัดทําใหมนี้มีสาระสําคัญเพื่อใหบรรลุวัตถุประสงครวมกันของ ประชาชนชาวไทย ในการธํารงรักษาไวซึ่งเอกราชและความมั่นคงของชาติ การทํานุบํารุงรักษาศาสนา ทุกศาสนาใหสถิตสถาพร การเทิดทูนพระมหากษัตริยเปนประมุขและเปนมิ่งขวัญของชาติ การยึดถือ ระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุขเปนวิถีทางในการปกครองประเทศ การคุมครองสิทธิและเสรีภาพของประชาชน ใหประชาชนมีบทบาทและมีสวนรวมในการปกครอง และตรวจสอบการใชอํานาจรัฐอยางเปนรูปธรรม การกําหนดกลไกสถาบันทางการเมืองทั้งฝายนิติบัญญัติ และฝายบริหาร ใหมีดุลยภาพและประสิทธิภาพตามวิถีการปกครองแบบรัฐสภา รวมทั้งใหสถาบันศาล และองคกรอิสระอื่นสามารถปฏิบัติหนาที่ไดโดยสุจริตเที่ยงธรรม เมื่อจัดทํารางรัฐธรรมนูญเสร็จแลว สภารางรัฐธรรมนูญไดเผยแพรใหประชาชนทราบและ จัดใหมีการออกเสียงประชามติเพื่อใหความเห็นชอบแกรางรัฐธรรมนูญทั้งฉบับ การออกเสียงลงประชามติ ปรากฏผลวา ประชาชนผูมีสิทธิเลือกตั้งโดยเสียงขางมากของผูมาออกเสียงประชามติเห็นชอบใหนําราง รัฐธรรมนูญฉบับใหมมาใชบังคับ ประธานสภานิติบัญญัติแหงชาติจึงนํารางรัฐธรรมนูญขึ้นทูลเกลา ทูลกระหมอมถวายเพื่อทรงลงพระปรมาภิไธย ใหประกาศใชเปนรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย สืบไป ทรงพระราชดําริวาสมควรพระราชทานพระบรมราชานุมัติตามมติของมหาชน จึงมีพระบรมราชโองการดํารัสเหนือเกลาเหนือกระหมอมใหตรารัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย ฉบับนี้ขึ้นไวใหใชแทนรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย (ฉบับชั่วคราว) พุทธศักราช ๒๕๔๙ ซึ่งไดตราไวณ วันที่ ๑ ตุลาคม พุทธศักราช ๒๕๔๙ ตั้งแตวันประกาศนี้เปนตนไป ขอปวงชนชาวไทยจงมีความสมัครสโมสรเปนเอกฉันทในอันที่จะปฏิบัติตามและพิทักษ รักษารัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยนี้ เพื่อธํารงคงไวซึ่งระบอบประชาธิปไตยและอํานาจอธิปไตย ของปวงชนชาวไทย และนํามาซึ่งความผาสุกสิริสวัสดิ์พิพัฒนชัยมงคลอเนกศุภผลสกลเกียรติยศสถาพร แกอาณาประชาราษฎรทั่วสยามรัฐสีมา สมดั่งพระบรมราชปณิธานปรารถนาทุกประการเทอญ41 61 61 รัฐ ธรรม นู ญ แ ห งราช อ าณ าจั ก รไท ย พุ ท ธศักราช 2550, ราช กิ จ จานุ เบ ก ษ า ต อ น ที่ ๔ ๗ ก เล ม ที่ ๑๒๔ (๒๔ สิงหาคม ๒๕๕๐): ๑ – ๒.
118 ภาพที่ ๔.๑๗ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดช ทรงลงพระปรมาภิไธยและพระราชทาน รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๕๐ เมื่อวันที่ ๒๔ สิงหาคม ๒๕๕๐ ณ พระตำหนักจิตรลดารโหฐาน, ที่มา: หอจดหมายเหตุรัฐสภา ๒๕๕๐. ๔.๒.๑.๒๖ รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย แกไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ ๑) พุทธศักราช ๒๕๕๔ คำปรารภของรัฐธรรมนูญ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มีพระบรมราชโองการโปรดเกลา ฯ ใหประกาศวา โดยที่เปนการสมควรแกไขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย จึงทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหตรารัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย แกไขเพิ่มเติมขึ้นไว ดังตอไปนี้42 62 หมายเหตุ: - เหตุผลในการประกาศใชรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย แกไขเพิ่มเติม ฉบับนี้ คือ โดยที่เปนการ สมควรแกไขเพิ่มเติมบทบัญญัติของรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย เพื่อใหการเลือกตั้งสมาชิกสภาผูแทน ราษฎรเปนไปตามหลักการบนพื้นฐานของความเปนธรรมและเสริมสรางความเขมแข็งของการปกครองในระบอบ ประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข และทำใหการบริหารราชการแผนดินเปนไปอยางมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น จึงจำเปนตองตรารัฐธรรมนูญนี้43 63 62 รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย แกไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ ๑) พุทธศักราช ๒๕๕๔, ราชกิจจานุเบกษา ตอนที่ ๑๓ ก เลมที่ ๑๒๘ (๔ มีนาคม ๒๕๕๔): ๑. 63 เรื่องเดียวกัน, ๖.
119 ๔.๒.๑.๒๗ รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย แกไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ ๒) พุทธศักราช ๒๕๕๔ คำปรารภของรัฐธรรมนูญ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มีพระบรมราชโองการโปรดเกลา ฯ ใหประกาศวา โดยที่เปนการสมควรแกไขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย จึงทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหตรารัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยแกไขเพิ่มเติมขึ้นไว ดังตอไปนี้44 64 หมายเหตุ: - เหตุผลในการประกาศใชรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย แกไขเพิ่มเติม ฉบับนี้ คือ โดยที่ บทบัญญัติของรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยที่กำหนดใหหนังสือสัญญาที่รัฐบาลทำกับนานาประเทศหรือกับ องคการระหวางประเทศในเรื่องที่มีผลกระทบตอความมั่นคงทางเศรษฐกิจหรือสังคมของประเทศอยางกวางขวาง หรือมีผลผูกพันดานการคา การลงทุน หรืองบประมาณของประเทศอยางมีนัยสำคัญนั้น ยังมีความเขาใจที่ แตกตางกันเนื่องจากไมมีความชัดเจนพอเพียง จึงเปนอุปสรรคในการดำเนินนโยบายดานการตางประเทศของรัฐ จึงสมควรแกไขเพิ่มเติมใหมีความชัดเจนในการนำไปปฏิบัติอยางถูกตองตอไปไดโดยใหมีการตรากฎหมายกำหนด รายละเอียดเกี่ยวกับประเภทของหนังสือสัญญาที่จะตองมีลักษณะใดจึงจะนำเสนอใหรัฐสภาเห็นชอบ จึงจำเปน ตองตรารัฐธรรมนูญนี้45 65 ๔.๒.๑.๒๘ รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย (ฉบับชั่วคราว) พุทธศักราช ๒๕๕๗ คำปรารภของรัฐธรรมนูญ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มหิตลาธิเบศรรามาธิบดี จักรีนฤบดินทร สยามินทราธิราช บรมนาถบพิตร มีพระบรมราชโองการโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหประกาศวา โดยที่คณะรักษาความสงบแหงชาติซึ่งประกอบดวยคณะทหารและตํารวจไดนําความกราบบังคมทูลวา ตามที่ไดเกิดสถานการณความขัดแยงทางการเมืองขึ้นในกรุงเทพมหานครและพื้นที่ใกลเคียงตอเนื่องมา เปนเวลานาน จนลุกลามไปสูแทบทุกภูมิภาคของประเทศ ประชาชนแตกแยกเปนฝายตางๆ ขาดความสามัคคี และมีทัศนคติไมเปนมิตรตอกัน บางครั้งเกิดความรุนแรง ใชกําลังและอาวุธสงครามเขาทําราย ประหัตประหารกัน สวัสดิภาพและการดํารงชีวิตของประชาชนไมเปนปกติสุข การพัฒนาเศรษฐกิจและ การเมืองการปกครองชะงักงัน กระทบตอการใชอํานาจในทางนิติบัญญัติ ในทางบริหาร และในทางตุลาการ การบังคับใชกฎหมายไมไดผล นับเปนวิกฤติการณรายแรงที่ไมเคยปรากฏมากอน แมรัฐจะแกไขปญหา ดวยกลไกและมาตรการทางกฎหมาย เชน นํากฎหมายเกี่ยวกับการรักษาความสงบเรียบรอยในภาวะตาง ๆ 64 รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย แกไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ ๒) พุทธศักราช ๒๕๕๔, ราชกิจจานุเบกษา ตอนที่ ๑๓ ก เลมที่ ๑๒๘ (๔ มีนาคม ๒๕๕๔): ๗. 65 เรื่องเดียวกัน, ๙.