รายงาน การซ่อมบำรุงและความปลอดภัยทางราง กรณีศึกษาโรงซ่อมบำรุง (Depot) เสนอ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ดร.กุณฑล ทองศรี จัดทำโดย นายธีรัตม์ วิถีธรรมศักดิ์ รหัสนักศึกษา 116630403003-2 นายพงศธร ไวยศรณ์ รหัสนักศึกษา 116630403012-3 นายชาติตระการ จำรัสศรี รหัสนักศึกษา 116630403018-0 นายศยชลธรห์ คำแพงกูร รหัสนักศึกษา 116630403024-8 นายภานุพงศ์ สมพริ้งโชติ รหัสนักศึกษา 116630403038-8 รายงานฉบับนี้เป็นส่วนหนึ่งของรายวิชา 04320101 Railway Maintenance and safety ห้องเรียน 66343RWE ภาควิชาวิศวกรรมเครื่องกล คณะวิศวกรรมศาสตร์มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลธัญบุรี ภาคเรียนที่ 2 ปีการศึกษา 2566 Word Word PDF E-book Powepoint PowepointPDF
ก ค ำน ำ รายงานฉบับ นี้เป็นส่วนหนึ่งของวิชา การซ่อมบ ารุงและความปลอดภัยทางราง รหัส วิชา 04320101( Railway Maintenance and Safety ) การค้นคว้าและเขียนรายงานมีเนื้อหา เกี่ยวกับเพิ่ม ประสิทธิภาพการบ ารุงรักษา ระบบราง PM และ CM ในเรื่องโรงซ่อมบ ารุงและยัง มีเนื้อหาข้อมูลเกี่ยวกับความ เป็นมา ความหมาย วัตถุประสงค์ ของการบ ารุงรักษาระบบ ราง ประเภท ชนิด งานวิจัย ฯลฯ ของการบ ารุงรักษาระบบรางโดยมีวัตถุประสงค์เพื่อ ศึกษาค้นคว้า น าความรู้ไปใช้ในการเรียนการสอนได้และสามารถ น าไปใช้ในชีวิตประจ าวันได้ ผู้จัดท าไปศึกษาค้นคว้า รวบรวมและเรียบเรียงออกมาเป็นรายงานเล่มนี้ ซึ่งผู้จัดท าหวัง เป็นอย่างยิ่งว่า รายงานเล่มนี้จะเป็นประโยชน์ต่อผู้ที่สนใจและผู้ที่น าไปใช้ให้เกิดผลสัมฤทธิ์ตาม ความคาดหวังหากว่าโครงงาน เล่มนี้มีสิ่งผิดพลาดประการใดก็ตาม ผู้จัดท าก็ขออภัยไว้ ณ ที่นี้ ด้วยและจะน าปัญหาที่ได้รับไปปรับปรุง แก้ไข เปลี่ยนแปลงและพัฒนาโครงงานให้ดียิ่งขึ้นในครั้ง ต่อไป คณะผู้จัดท า
ข สำรบัญ หน้ำ ค ำน ำ ก สำรบัญ ข สำรบัญภำพ จ สำรบัญตำรำง ญ บทที่ 1 บทน ำ 1.1 ความเป็นมา 1 1.2 ความหมาย 1 1.3 ความส าคัญ 3 1.4 ขอบเขตของรายงาน 3 1.5 การด าเนินการ 4 1.6 วัตถุประสงค์ 4 1.7 ประโยชน์ที่คาดว่าจะได้รับจากการศึกษาหรือวิจัย 5 บทที่ 2 ทฤษฎีที่เกี่ยวข้อง 2.1 ประเภทของการบ ารุงรักษา 6 2.2 งานซ่อมบ ารุงระบบไฟฟ้าเครื่องกล 6 2.3 การบริหารการซ่อมบ ารุง 7 2.4 เครื่องมือที่ใช้ในโรงซ่อมบ ารุง 12 2.5 ข้อจ ากัดของวิวัฒนาการการซ่อมบ ารุงรักษา 12 2.6 ประเภทของการบ ารุงรักษาระบบราง 16 2.7 ชนิดของการบ ารุงรักษาระบบราง 21 2.8 ตัวอย่างโรงศูนย์ซ่อมบ ารุงรถไฟฟ้าสายสีเหลือง 25 2.9 ภาพรวมของโรงซ่อมบ ารุง 90 2.10 ปัจจัยหลักในการออกแบบโรงซ่อมบ ารุง 91 2.11 องค์ประกอบหลักของโรงซ่อมบ ารุง 91
ค สำรบัญ(ต่อ) หน้ำ 2.12 การคัดเลือกที่ตั้งและขนาดพื้นที่ของศูนย์ซ่อมบ ารุงและอาคารจอดแล้วจร 92 2.13 ก าหนดการตรวจเช็คและการซ่อมบ ารุง 93 2.14กิจกรรมที่ท าในโรงซ่อมบ ารุง 94 2.15 เครื่องมือและอุปกรณ์ในโรงซ่อมบ ารุง 103 2.16 สรุปทฤษฎีและผลงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง 110 บทที่ 3 วิธีกำรดำ เนินงำน 3.1 การเพิ่มประสิทธิภาพของรางด้วยระบบเชิงป้องกัน 114 3.2 ส่วนประกอบโครงสร้างระบบรองรับรางรถไฟ 117 3.3 ทางรถไฟแบบใช้หินโรยทางและไม่ใช้หินโรยทาง 117 3.4 ประแจรถไฟ 122 3.5 เขตบรรทุกและเขตโครงสร้าง 124 3.6 ลักษณะของงานในแผนกตัวรถไฟ 126 3.7 การปฏิบัติงานการบ ารุงรักษามอเตอร์ไฟฟ้ารถไฟฟ้า 126 3.8 รอบการบ ารุงรักษามอเตอร์ในระยะเวลา 6 เดือน 127 3.9 วงรอบการบ ารุงรักษามอเตอร์ในระยะเวลา 1 ปี 127 3.10 การปฏิบัติงานการบ ารุงรักษาอินเวอร์เตอร์ 129 3.11 การท าวาระรถจักร ALSTHOM ระบบไฟฟ้า 130 3.12 การวางแผนงาน Preventive Maintenance (PM) 131 3.13 ชนิดของงาน Preventive Maintenance (PM) 131 3.14 ประเภทของการบ ารุงรักษาเชิงป้ องกัน Preventive Maintenance (PM) 132 3.15 การบ ารุงรักษาระบบรางด้วยวิธี Preventive Maintenance System 133 3.16 ค าแนะน าการแก้ไขรถจักร HID 134 3.17 การบ ารุงระบบรางด้วยระบบ Configuration Management Team CM 135 3.18 หน้าที่ของ Configuration Management 135
ง สำรบัญ(ต่อ) หน้ำ 3.19 ประเภทของ Configuration Management 136 3.20 ประโยชน์และขอบเขตงานของโครงการปรับปรุงทาง 137 3.21 การศึกษา ออกแบบและด าเนินโครงการ 138 3.22 การวางแผนและการศึกษาความเหมาะสม 138 3.23การวางแผน 138 3.24 การศึกษาความเหมาะสม (Feasibility Study) ส าหรับรถไฟ 139 บทที่ 4 ผลกำรดำ เนินงำน 4.1 วิธีการซ่อมบ ารุง 143 4.2 Preventive Maintenance (PM) 143 4.3 Corrective Maintenance (CM) 146 4.4 องค์ประกอบการซ่อมบ ารุงที่มีประสิทธิภาพ 148 4.5 การบ ารุงรักษารถไฟ 149 4.6 บริเวณโรงพักรถไฟ 157 บทที่ 5 สรุปและข้อเสนอแนะ 5.1 บทสรุป 163 5.2 ข้อเสนอแนะ 164 บรรณำนุกรม ภำคผนวก
จ สำรบัญภำพ หน้ำ ภาพที่ 2.1 แปดเสาหลัก TPM 16 ภาพที่ 2.2 องค์ประกอบของทางแบบชนิดหินโรยทาง 16 ภาพที่ 2.3 การออกแบบความสามารถการรับน ้าหนักของ 17 ภาพที่ 2.4 การถ่ายน ้าหนัก 17 ภาพที่ 2.5 การวัดค่าความคลาดเคลื่อนระดับตามยาวและแนวรางการวัดด้วย Track Geometry 18 ภาพที่ 2.6 การวัดด้วย Track Geometry Measurement Trolley 18 ภาพที่ 2.7 การวัดด้วยรถตรวจสภาพทาง ตท.2 (EM120 N) 19 ภาพที่ 2.8 รางลึกและแผลสันราง 19 ภาพที่ 2.9 ตรวจพื้นทางและความสกปรกของหินโรย 19 ภาพที่ 2.10 ขนาดทาง (Gauge) 20 ภาพที่ 2.11 ระดับตามยาว (Longitudinal level หรือ Surface) 20 ภาพที่ 2.12 แนวราง (Alignment) 20 ภาพที่ 2.13 ระดับตามขวาง (Cross level) 21 ภาพที่ 2.14 ค่าทวิสต์ (Twist) 21 ภาพที่ 2.15 ภาพประกอบจากโรงรถจักรดีเซลบางซื่อ 21 ภาพที่ 2.16 แสดงความสัมพันธ์ระหว่างระยะเวลาใช้งานกับอัตราการขัดข้อง 23 ภาพที่ 2.17 แผนผังถนนที่ใช้ในการสัญจรภายในพื้นที่ศูนย์ซ่อมบ ารุง 27 ภาพที่ 2.18 แผนผังศูนย์ซ่อมบ ารุงบริเวณทางแยกต่างระดับศรีเอี่ยม 30 ภาพที่ 2.19 รายละเอียดของอาคารภายในศูนย์ซ่อมบ ารุง (1/16) 31 ภาพที่ 2.20 รายละเอียดของอาคารภายในศูนย์ซ่อมบ ารุง (2/16) 32 ภาพที่ 2.21 รายละเอียดของอาคารภายในศูนย์ซ่อมบ ารุง (3/16) 33 ภาพที่ 2.22 รายละเอียดของอาคารภายในศูนย์ซ่อมบ ารุง (4/16) 34 ภาพที่ 2.23 รายละเอียดของอาคารภายในศูนย์ซ่อมบ ารุง (5/16) 35 ภาพที่ 2.24 รายละเอียดของอาคารภายในศูนย์ซ่อมบ ารุง (6/16) 36
ฉ สำรบัญภำพ(ต่อ) หน้ำ ภาพที่ 2.25 รายละเอียดของอาคารภายในศูนย์ซ่อมบ ารุง (7/16) 37 ภาพที่ 2.26 รายละเอียดของอาคารภายในศูนย์ซ่อมบ ารุง (8/16) 38 ภาพที่ 2.27 รายละเอียดของอาคารภายในศูนย์ซ่อมบ ารุง (9/16) 39 ภาพที่ 2.28 รายละเอียดของอาคารภายในศูนย์ซ่อมบ ารุง (10/16) 40 ภาพที่ 2.29 รายละเอียดของอาคารภายในศูนย์ซ่อมบ ารุง (11/16) 41 ภาพที่ 2.30 รายละเอียดของอาคารภายในศูนย์ซ่อมบ ารุง (12/16) 42 ภาพที่ 2.31 รายละเอียดของอาคารภายในศูนย์ซ่อมบ ารุง (13/16) 43 ภาพที่ 2.32 รายละเอียดของอาคารภายในศูนย์ซ่อมบ ารุง (14/16) 44 ภาพที่ 2.33 รายละเอียดของอาคารภายในศูนย์ซ่อมบ ารุง (15/16) 45 ภาพที่ 2.34 รายละเอียดของอาคารภายในศูนย์ซ่อมบ ารุง (16/16) 46 ภาพที่ 2.36 แผนผังโรงซ่อมบ ารุงหลัก (Main Workshop) 47 ภาพที่ 2.37 ลักษณะภายในโรงซ่อมบ ารุงหลัก (Main Workshop) 48 ภาพที่ 2.38 รูปแบบขั้นตอนการหมุนและยกขึ้นยกลงของคานรางของระบบ Monorail 50 ภาพที่ 2.39 เครื่องมือตรวจวินิจฉัยล้อและเปลี่ยนยางล้อ 50 ภาพที่ 2.40 สภาพภายในของโรงวินิจฉัยยางล้อ 51 ภาพที่ 2.41 ลักษณะอาคารโรงซ่อมบ ารุงทางรถไฟฟ้า 52 ภาพที่ 2.42 ตัวอย่างกรณี Switching ที่ควบรวม 3, 4 และ 5 52 ภาพที่ 2.43 ตัวอย่างกรณี Switching ที่ควบรวม 4 เส้นทางเป็นเส้นทางเดียว 53 ภาพที่ 2.44 ลักษณะโรงจอดรถไฟฟ้า (Stabling Yard) 53 ภาพที่ 2.45 ลานจอดรถไฟฟ้า 54 ภาพที่ 2.46 ลักษณะโรงล้างรถไฟฟ้า (Train Washing Plant) 56 ภาพที่ 2.47 ตัวอย่างสถานีไฟฟ้าย่อย (Substation Building) 56 ภาพที่ 2.48 สรุปปริมาณการใช้น ้าเพื่อกิจกรรมต่าง ๆ ภายในศูนย์ซ่อมบ ารุง 61 ภาพที่ 2.49 สรุปปริมาณน ้าเสียจากกิจกรรมต่างๆ ภายในศูนย์ซ่อมบ ารุง 64
ช สำรบัญภำพ(ต่อ) หน้ำ ภาพที่ 2.50 บ่อพักน ้าทิ้งบริเวณโรงซ่อมบ ารุงหลักและโรงจอดรถไฟฟ้าภายในชั้นที่ 1 65 ภาพที่ 2.51 บ่อพักน ้าทิ้งบริเวณศูนย์ควบคุมการเดินรถและอาคารบริหารภายในชั้นที่ 1 66 ภาพที่ 2.52 สรุปปริมาณขยะมูลฝอยจากกิจกรรมต่างๆ ภายในศูนย์ซ่อมบ ารุง 69 ภาพที่ 2.53 ต าแหน่งอาคารเก็บของเสียอันตรายบริเวณศูนย์ซ่อมบ ารุง 71 ภาพที่ 2.54 ต าแหน่งที่ตั้งศูนย์ซ่อมบ ารุงของโครงการรถไฟฟ้าสายสีเหลือง ช่วงลาดพร้าว –ส าโรง 76 ภาพที่ 2.55 แปลนแสดงต าแหน่งส ารวจ และรูปตัดทางน ้า 76 ภาพที่ 2.56 รูปตัดคลองดินเดิม 77 ภาพที่ 2.57 รูปตัดคลองดาดใหม่ 79 ภาพที่ 2.58 แผนภาพทิศทางการไหลของการระบายน ้าลงสู่บ่อหน่วงน ้า 82 ภาพที่ 2.59 การตรวจสอบรถไฟ 99 ภาพที่ 2.60 ห้องเก็บอะไหล่ 99 ภาพที่ 2.62 จุดซ่อมบ ารุงหลักตัวโบกี้รถไฟ 100 ภาพที่ 2.63 จุดยกเครื่อง 100 ภาพที่ 2.64 พื้นที่บริเวณซ่อมบ ารุงตัวโบกี้รถไฟ 101 ภาพที่ 2.65 ทางในโรงซ่อมบ ารุง 101 ภาพที่ 2.66 จุดท าความสะอาดรถไฟ 102 ภาพที่ 2.67 จุดใช้ทดสอบประสิทธิภาพจริงและจุดตรวจสอบและการ ทดสอบการเบรก 102 ภาพที่ 3.1 หมอนไม้ 115 ภาพที่ 3.2 หมอนคอนกรีตอัดแรง 116 ภาพที่ 3.3 หมอนเหล็กกล้า 117 ภาพที่ 3.4 โครงสร้างทางรถไฟ 119 ภาพที่ 3.5 ตัวอย่างรางรถไฟที่ใช้หินโรยทาง 121 ภาพที่ 3.6 ตัวอย่างรางรถไฟที่ไม่ใช้หินโรยทาง 121 ภาพที่ 3.7 ส่วนประกอบที่ส าคัญของประแจ 122
ซ สำรบัญภำพ(ต่อ) หน้ำ ภาพที่ 3.8 ประแจรถไฟความเร็วสูง 122 ภาพที่ 3.9 รางลิ้นประแจ 123 ภาพที่ 3.10 ตะเฆ่ 124 ภาพที่ 3.11 รางกัน 124 ภาพที่ 3.12 เขตโครงสร้างและเขตบรรทุกของทางรถไฟ 125 ภาพที่ 3.13 การตรวจหาความคลาดเคลื่อน 125 ภาพที่ 3.14 รถล้างหิน 125 ภาพที่ 3.15 รถตรวจทาง 126 ภาพที่ 3.16 การใช้โปรแกรมตรวจสอบเพื่อหาความผิดปกติ 126 ภาพที่ 3.17 ชิ้นส่วนของมอเตอร์ในการซ่อมบ ารุง 123 ภาพที่ 3.18 การท าวาระรถจักร ALSHOM ระบบไฟฟ้า 131 ภาพที่ 3.19 After Cooler รถจักร HID 133 ภาพที่ 3.20 Turbo รถจักร HID 133 ภาพที่ 3.21 กรองอากาศ Air Filter รถจักร HID 133 ภาพที่ 3.22 กรอง Full Flow รถจักร HID 134 ภาพที่ 3.23 เปรียบเทียบความสามารถในการรับน ้าหนักของทางรถไฟ 137 ภาพที่ 4.1 ความส าคัญของการท า Preventive Maintenance (PM) 145 ภาพที่ 4.2 องค์ประกอบของการซ่อมบ ารุงเชิงป้องกัน 146 ภาพที่ 4.3 ข้อดีCorrective Maintenance (CM) 146 ภาพที่ 4.4 องค์ประกอบของการซ่อมบ ารุงเชิงแก้ไขป้องกัน 148 ภาพที่ 4.5 กระบวนการตัดสินใจรูปแบบการซ่อมบ ารุงอุปกรณ์และชิ้นส่วนต่างๆในระบบรถไฟฟ้า 149 ภาพที่ 4.6 ไดอะแกรมนี้แสดงเลย์เอาต์ส าหรับ Depot 150 ภาพที่ 4.7 ตัวอย่างเครื่องกลึงล้อ 151 ภาพที่ 4.8 โรงตรวจสอบของ Siemens 152
ฌ สำรบัญภำพ(ต่อ) หน้ำ ภาพที่ 4.9 เครนเหนือศีรษะคู่หนึ่งก าลังยกตัวถังรถในโรงงานลูกล้อ เมื่อใช้เครนเหนือศีรษะ 153 ภาพที่ 4.10 แม่แรงยกพื้น 154 ภาพที่ 4.11 โปรแกรมบ ารุงรักษา 155 ภาพที่ 4.12 เค้าโครงพื้นที่สถานีรถไฟทั่วไป 157 ภาพที่ 4.13 ลานรถไฟ 158 ภาพที่ 4.14 โรงงานล้างรถไฟ 159 ภาพที่ 4.15 แทร็กทดสอบ 160 ภาพที่ 4.16 ศูนย์ควบคุมการปฏิบัติการและศูนย์ควบคุมคลัง 160 ภาพที่ 4.17 โรงซ่อมบ ารุง 161 ภาพที่ 4.18 เครื่องกลึงล้อใต้พื้น 162 ภาพที่ 4.19 พื้นที่จัดส่งรถ 162
ญ สำรบัญตำรำง หน้ำ ตารางที่ 2.1 พนักงานประจ าศูนย์ซ่อมบ ารุงและพนักงานขับรถไฟฟ้า 58 ตารางที่ 2.2 ปริมาณน ้าเสียจากกิจกรรมศูนย์ซ่อมบ ารุง 62 ตารางที่ 2.3 แสดงปริมาณฝน (มม.) และความเข้มของฝน (มม./ชม.) 80 ตารางที่ 2.4 แสดงอัตราการไหลนองและปริมาณหน่วงน ้าช่วงก่อนพัฒนาโครงการ 81 ตารางที่ 2.5 แสดงอัตราการไหลนองและปริมาณหน่วงน ้าช่วงหลังพัฒนาโครงการ 81 ตารางที่ 2.6 ตัวอย่างพื้นที่ส่วนต่างๆ ของโรงซ่อมบ ารุง 92 ตารางที่ 2.7 ตัวอย่างการตรวจสอบอุปกรณ์ต่างๆในระบบรถไฟฟ้าทุกสัปดาห์และทุกเดือน 94 ตารางที่ 2.8 ตัวอย่างการตรวจสอบอุปกรณ์ต่างๆในระบบรถไฟฟ้าทุก 3 เดือน (กลุ่มที่ 1) 95 ตารางที่ 2.9 ตัวอย่างการตรวจสอบอุปกรณ์ต่างๆในระบบรถไฟฟ้าทุก 3 เดือน (กลุ่มที่ 2) 96 ตารางที่ 2.10 ตัวอย่างการตรวจสอบอุปกรณ์ต่างๆในระบบรถไฟฟ้าทุก 6 เดือน (กลุ่มที่ 1) 97 ตารางที่ 2.11 ตัวอย่างการตรวจสอบอุปกรณ์ต่างๆในระบบรถไฟฟ้าทุก 6 เดือน (กลุ่มที่ 2) 98 ตารางที่ 2.12 แสดงอุปกรณ์ที่จ าเป็นในสถานีรถไฟ 103
1 บทที่ 1 บทนำ 1.1 ความเปนมา ในปจจุบันระบบการขนสงมวลชนทางบก นับวาเปนรูปแบบการขนสงมวลชนที่ไดรับความนิยม คอนขางสูง เมื่อเปรียบเทียบกับ ระบบการขนสงมวลชนประเภทอื่นๆและระบบการขนสงมวลชนทางบกที่ สามารถขนสงผูโดยสารไดเปนจำนวนมากในระยะเวลาอันสั้นมีหลายรูปแบบในที่นี้จะกลาวถึงการเดินทาง ทาง รถไฟ ซึ่งไมเพียงแตโครงสรางทางรถไฟเทานั้นที่ตองการการซอมบำรุงในสวนของขบวนรถไฟระบบ ตางๆ ภายในขบวนรถไฟทั้งหมดกระทั่งลอเพลาเปนตน แนวคิดในการออกแบบกลุมอาคารศูนยซอมบํารุงและอาคารจอดรถคือการใชแสงธรรมชาติและ การระบายลมเนื่องจากเปนอาคารที่มีชวงกวางและความสูงคอนขางมากการระบายลมและแสงธรรมชาติ จึงมาจากบริเวณหลังคา สวนศูนยควบคุมการเดินรถ (Operation Control Centre, OCC) ใชในการ ควบคุมการเดิน รถทั้งหมดจึงตองคำนึงถึงความปลอดภัย ตองมีการควบคุม จํากัดการเขาออก ใน ขณะเดียวกันหองควบคุมหลัก เปนหองที่มีผูสนใจในการเยี่ยมชมสูง จึงตองจัดหองเยี่ยมชมที่สามารถทำได โดยไมรบกวนการทำงานของ เจาหนาที่ โดยทั่วไปแลว โรงซอมบำรุงของระบบรถไฟฟาขนสงมวลจะทำหนาที่หลัก 2 อยางคือ เปนสถานที่ สำหรับจอดรถ (stabling yard) และเปนสถานที่สำหรับซอมบำรุงระบบรถไฟฟา (maintenance facility) ทั้งหมด นอกจากนี้ในบริเวณโรงซอมบำรุงยังอาจเปนที่ตั้งของศูนยควบคุมการเดินรถจากศูนยกลาง (Centralized Traffic Control) โดยปกติแลว ชวงเวลาในการซอมบำรุงรถไฟฟาจะมีจำกัดเนื่องจากรูปแบบ การใหบริการ สำหรับชวงเวลาในการซอมบำรุง (maintenance window) นั้นจะมีประมาณ 4-5 ชม. ขึ้นอยู กับชวงเวลาการเปดและการปดการใหบริการ 1.2 ความหมาย โรงซอมบำรุงถือเปนสวนสำคัญมากๆ หากขาดการบำรุงรักษาการซอมแซมที่มีประสิทธิภาพที่ดี แลว เครื่องจักรตางๆ อาจจะเสียบอยๆ หรืออาจจะพังขนาดที่วา ไมสามารถเดินเครื่องจักรตอไดโดยปกติ ถาพูดถึง โรงซอมบำรุง หลักการทำงานคือ การถอด การรื้อ เปลี่ยนอะไหลดานใน แลวประกอบกลับมาใช ใหเหมือนเดิม และบำรุงรักษาทำกิจกรรมตางๆ เกี่ยวกับเครื่องจักร ตามรอบ และแผนที่กำหนด เพื่อยืด อายุการใชงาน ความ มั่นใจ และประสิทธิภาพในเครื่องจักร
2 งานบำรุงรักษาสามารถแบงไดเปน 3 ประเภทหลักๆ 1) Reactive maintenance หรือ การซอมบำรุงเชิงรับ เปนประเภทงานซอมในแบบเชิงรับซึ่ง ความหมายของงานซอมชนิดนี้จริงๆ คือ การรอรับมือกับเครื่องจักรที่พังเขามาในทุกๆวัน โดยหลักการของ งานซอมบำรุงประเภทนี้คือใชงานเครื่องจักรจนเครื่องจักรพัง (Run to fail) แลวหลังจากนั้นคอยซอม กลับมาใหใชไดใหมดังนั้นชางซอมในโรงงานก็คอยรับมือกับเครื่องจักร พังในทุกๆวัน ทางทีมซอมก็จะมี หนาที่เขาไปแกไขปญหานั้นใหเสร็จสิ้นเพื่อที่จะทำใหการผลิตสามารถเดินไปตอ ได โดยประเภทงานซอมที่ เขาไปแกไขเครื่องจักรที่พังอยู ใหกลับมาใชงานได เราจะเรียกวา CM หรือ Corrective Maintenance หรือ บางที่จะใชคำวา BM (ไมเปนที่นิยมเรียกแลว) หรือ Break down maintenance ซึ่งสวนใหญเครื่องจักร เสียหายอยูแลว (ฺBreak down) ถาเปนแบบนี้ทางทีมซอมตองรีบหยิบ ประแจเขาไปแกไขใหเร็วที่สุด 2) Preventive Maintenance หรือ การบำรุงรักษาเชิงปองโดยความหมายคือ เปนการซอมบำรุง เชิง ปองกัน โดยจะเขาไปทำกิจกรรมงานซอมตางๆเพื่อปองกันไมใหเครื่องจักรพัง โดยที่ไมไดวางแผนเอาไว โดยใน ยุคโรงงานแรกๆ โรงงานก็จะเปนแบบแรกคือ Reactive maintenance โดยจะเดินเครื่องจักรไป เรื่อยๆจนมัน พัง พอเครื่องจักรพังเสร็จก็รีบไปซอม พอซอมเสร็จก็กลับไปใช และวนลูปแบบนี้ไปเรื่อยๆ แต “เวลาเราปลอย เครื่องจักรพังเลย คาซอมมันจะแพงกวาที่เรารีบซอมกอนที่มันจะพัง” และเรื่อง ประสิทธิภาพเวลาเราซอม กอนที่มันจะพัง ประสิทธิภาพก็จะดีกวา เพราะวาชิ้นสวนดานในเครื่องจักรที่ สำคัญยังไมพังเสียหายมากเวลา เรารีบเขาไปซอมกอน ดังนั้นโรงงานจึงวางแผนซอม และบำรุง กอนที่เครื่องจักรตัวนั้นจะพัง เพราะตนทุนงาน บำรุงรักษา ความนาเชื่อถือ และประสิทธิภาพของตัวเครื่องจักรในโรงงานจะดีกวา โดยจะกำหนดเวลาที่ เหมาะสมเขาไป บำรุงรักษา และซอม ยกตัวอยางเชนมีปม 1 ตัว เราอาจจะกำหนดแผน การเปลี่ยนถาย น้ำมันทุก 6เดือน และ ถอดออกมาซอม (Overhaul) ทุกๆ 4 ปเปนตน 3) Proactive maintenance หรือ การบำรุงเชิงรุกเรียกไดวาเปนที่สุดในการกำหนดกลยุทธใน การซอม และบำรุงรักษา (บนสุดของยอดพีระมิดงานซอม) ซึ่งจะเปนการผสมผสานงานซอมทั้งในแบบ Reactive maintenance และ Preventive maintenance โดยใชศาสตรในการคาดการณ Predictive Maintenance และ Condition base monitoring มากำหนดชวงเวลาเหมาะสมที่สุดในการเขาไปซอม เพื่อลดตนทุนงาน ซอมใหมากที่สุดโดย Proactive maintenance จะเขาไปจัดการถึงตนตอของปญหา เครื่องจักรจริงๆ (Root cause of machine failure) เพราะในหลายๆโรงงานจะมีเครื่องจักรบางตัวพัง บอยๆ ปนึงหลายๆครั้ง หรือที่ เราเรียกวา Bad actor ซึ่งการเสียหายบอยๆ อาจจะเกิดตั้งแตการทำ engineering และการออกแบบไม เหมาะสมตั้งแตแรกทำใหซอมเทาไหรก็ไมหาย เปนตน หรือการเขาไป
3 วัดคุณภาพของเครื่องจักร ณ เวลานั้น จริงๆ วาถึงเวลาสมควรแลวรึยังที่ตองซอม หรือที่เรียกวา CBM หรือ Condition Base Monitoring เชน งานวัด Vibration monitoring เปนตน ซึ่งรวมไปถึงการเก็บขอมูลตางๆ ในงานซอม ไมวาจะเปนอายุใชงานเครื่องจักร เวลางานซอม คา ซอม ตางๆ เพื่อมาใชวิเคราะหเชิงสถิติ ในระบบคอมพิวเตอร หรือ ระบบ CMMS (Computerized Maintenance Management System) เพื่อนำมากำหนดกลยุทธ และวิเคราะหปญหางานซอมโดยองค รวม ดังนั้นจะเห็นไดวา การบริหาร และจัดการงานซอมจะสงผลกระทบโดยตรงกับการผลิต และ ตนทุนของ โรงงานโดยตรง 1.3 ความสำคัญ การซอมบำรุง ถือวาเปนสิ่งหนึ่งที่มีความสำคัญตอกลุมโรงงานอุตสาหกรรมทุกรูปแบบ เนื่องจาก การ ซอมบำรุงนั้น สามารถชวยลดอันตรายที่จะเกิดจากการใชเครื่องมือ เครื่องจักร อุปกรณ หรือแมแต อาคาร สถานที่ที่ชำรุด หรือขาดการดูแลรักษาที่ดี ความสำคัญของการซอมบำรุงซึ่งมีดังนี้ 1. ลดโอกาสเกิดอุบัติเหตุในการทำงาน 2. ลดการเสื่อมสภาพของวัสดุ 3. ลดคาใชจาย 4. เพื่อความปลอดภัย 5. เพื่อใหทำงานไดอยางมีประสิทธิผล 1.4 ขอบเขต การทำรายงานเลมนี้มุงศึกษาเกี่ยวกับการเพิ่มประสิทธิภาพการบำรุงรักษาระบบราง เรื่อง โรงซอม บำรุง (Depot Workshop Equipment) ปจจัยสำคัญที่ควรนำมาพิจารณากำหนดขอบเขตของสวนโรงซอม บำรุง ประกอบดวยเรื่องดังตอปนี้ 1. การสนับสนุนเครื่องมือ เครื่องจักรสำหรับการซอมบำรุงรถไฟ 2. กระตุนใหเกิดบริการที่ดีมีสุขภาพ 3. ตระหนักถึงความรูประสบการณของพนักงานซอมบำรุงอยางหลากหลาย
4 1.5การดำเนินการ การดำเนินการเปนงานหรือกิจกรรมที่กำหนดขึ้น เปนขั้นตอนตามลำดับกอนหลังเพื่อใชปฏิบัติให บรรลุ ตามวัตถุประสงค วิธีการดำเนินการศึกษาการเพิ่มประสิทธิภาพการบำรุงรักษาระบบราง เรื่อง โรง ซอมบำรุง (Depot Workshop Equipment) มีขั้นตอนดังนี้ 1. ประชุมปรึกษาหารือ เสนอความความคิดเห็นกับสมาชิกในกลุม 2. แบงหนาที่ของสมาชิกในกลุมและหาขอมูลในการดำเนินการ 3. รวบรวมขอมูลที่ไดจากการศึกษาคนควานำมาวิเคราะหและเลือกใชสวนที่สำคัญ 4. เขียนเคาโครงรายงาน 5. จัดทำรายงาน 6. สรางสื่อการเรียนรูอิเล็กทรอนิกส (E-book) ดวย PDF 7. ทำคลิป Power Point 8. นำเสนองาน 1.6วัตถุประสงค 1.เพื่อศึกษาหาความรูเกี่ยวกับโรงซอมบำรุง (Depot Workshop Equipment) 2.เพื่อเปนสวนหนึ่งในการประเมินผลวานักศึกษามีความรูความเขาใจในเรื่องโรงซอมบำรุง (Depot Workshop Equipment) ที่ไดศึกษามามากนอยเพียงใด 3.เพื่อนำขอมูลที่ศึกษาหาความรูไดไปพัฒนาตอยอดทักษะการทำงานในอนาคต 4.เพื่อใหสามารถวิเคราะหเรื่องราวที่เกี่ยวของกับโรงซอมบำรุง (Depot Workshop Equipment) ตลอดจนสามารถแสดงความคิดเห็นอยางมีเหตุผลโดยมีหลักฐานอางอิง 5.เพื่อใชเปนสื่อการเรียนการสอนใหแกนักศึกษาและเกิดความรูความเขาใจในเรื่องโรงซอมบำรุง (Depot Workshop Equipment) อยางถูกตอง
5 1.7 ประโยชนที่คาดวาจะไดรับจากการศึกษาหรือวิจัย 1. ไดรับความรูเกี่ยวกับโรงซอมบำรุง (Depot Workshop Equipment) 2.ไดแนวทางในการลดความเสี่ยงในงานซอมบำรุงสามารถชวยลดอันตรายที่จะเกิดขึ้นไดอยางมี ประสิทธิผล 3. ตอบคำถามที่ยังคลุมเครือใหกระจางชัดยิ่งขึ้น 4. ชวยกระตุนบุคคลใหมีเหตุผล รูจักคิด และคนควาหาความรูอยูเสมอ 5.สามารถวิเคราะหเรื่องราวที่เกี่ยวของกับโรงซอมบำรุง (Depot Workshop Equipment) ตลอดจนสามารถแสดงความคิดเห็นอยางมีเหตุผลโดยมีหลักฐานอางอิง
6 บทที่ 2 ทฤษฎีที่เกี่ยวของ 2.1 ประเภทของการบํารุงรักษา โดยทั่วไปงานซอมแซมเครื่องจักรเกิดการชํารุดเสียหายการบํารุงรักษาไดมีการพัฒนาขึ้นอยาง เปนระบบ มีการใช หลักการทางดานวิศวกรรมศาสตรวัสดุศาสตรและสถิติเขามาใชในงานบํารุงรักษา เพื่อสําหรับทํา การ จัดประเภทของการบํารุงรักษาที่เปนงานของหนวยงานซอมบํารุงที่มีโครงสราง ดังนี้ การบํารุงรักษา Maintenance การบํารุงรักษาแบบมีแผน การบํารุงรักษาแบบไมมีมีแผน การบํารุงรักษาแบบปองกัน การบํารุงรักษาแบบแกไข การบํารุงรักษาขณะเดินเครื่อง การบํารุงรักษาขณะหยุดเครื่อง การบํารุงรักษาขณะเครื่องเสีย การซอมฉุกเฉินหยุดกะทันหัน การพัฒนาการซอมบํารุงรักษาเมื่อเกิดเหตุขัดของ (Breakdown Maintenance: BM) หรือ การซอม บํารุงแบบรอใหเครื่องเสียกอนแลวคอยซอม ซึ่งวิธีดังกลาวอาจมีคาใชจายในการดูแลต่ำแตมี อะไหลสํารองเสมอ ทั้งระวังความสูญเสียที่ปญหารุนแรงเกิดขึ้นทําใหโรงงานอยูในภาวะเสี่ยง เกินไป จึงไดเกิดแนวทางในการปรับ รูปแบบใหมีการวางแผนการบํารุงรักษาเชิงปองกัน จึงเปนจุดเริ่ม ของ การวางแผนเชิงปองกันมากขึ้น มีแบบ แผนและขั้นตอนตรวจเช็คตามคาบเวลาที่กําหนด (Preventive Maintenance: PM) ไมตองรอใหเครื่องจักร เสียกอนคอยแกไขตรวจสอบ ตอมาแนวคิด เชิงปองกันได พัฒนาไปสู การบํารุงรักษาเชิงแกไขปรับปรุง (Corrective Maintenance: CM) ซึ่งมุง ในการขจัดเหตุ ของปญหาความขัดของตางๆในเครื่องจักร เพราะมี การตรวจสอบ และทําความสะอาด เครื่องจักร และ ระบบความปลอดภัย 2.2 งานซอมบำรุงระบบไฟฟาเครื่องกล รถไฟฟาบีทีเอส เปดใหบริการแกผูโดยสารทุกวันระหวางเวลา 06.00 - 24.00 น. การซอม บำรุงรักษา ระบบรถไฟฟาบีทีเอสใหอยูในสภาพสมบูรณพรอมสำหรับใหบริการในแตละวัน คือ หนึ่งใน
7 ปจจัยสำคัญที่ทำให รถไฟฟาบีทีเอส สามารถรักษามาตรฐานการใหบริการที่ปลอดภัย รวดเร็ว ตรง เวลา และมีประสิทธิภาพ ทั้งนี้ ขอบเขตของงานซอมบำรุงระบบรถไฟฟาบีทีเอส ประกอบดวยซึ่งการ ดำเนินการซอมบำรุง บริษัทไดนำระบบบริหารจัดการ และเทคโนโลยีอันทันสมัย ได มาตรฐานสากล มาใชในระบบรถไฟฟาบีทีเอส โดยไดมีการปรับปรุง และพัฒนามาอยางตอเนื่อง และเพื่อใหงาน ซอม บำรุงสามารถดำเนินไปไดอยางมีประสิทธิภาพ บริษัทยังไดนำระบบคอมพิวเตอรเขามาชวยในการ บริหาร การซอมบำรุง (Computerized Maintenance Management System - CMMS) ในระบบ ตางๆ ดังนี้ • การวางแผนการซอมบำรุงตามเงื่อนไข (Scheduled or Preventive Maintenance) • การซอมบำรุงเชิงปรับปรุงแกไข (Unscheduled or Corrective Maintenance) • การตรวจสอบระดับคงคลังของวัสดุ (Stock Level and Inventory) • การแจงและติดตามกระบวนการซอมบำรุง (Fault Notification and Tracking) • เก็บและวิเคราะหขอมูลการซอมบำรุง (Fault Analyses) นอกจากนี้ ยังไดจัดทำแผนการซอมบำรุงอยางละเอียดในทุกขั้นตอน และปฏิบัติตามอยาง เครงครัด อีกทั้งมีการติดตามวัดผลการดำเนินการดวยตัวชี้วัดของระบบตางๆ ที่มีผลตอประสิทธิภาพ ของงานซอม บำรุง และนำผลที่ไดมาวิเคราะหเพื่อปรับปรุงแผนงานและการดำเนินการตอไป อีกทั้ง ไดจัดการอบรมแกเจาหนาที่ เพื่อเพิ่มพูนและพัฒนาทักษะการทำงานอยูเสมอ 2.3 การบริหารการซอมบำรุง 1. วัตถุประสงคการซอมบำรุง ในทางทฤษฎีวัตถุประสงคของการซอมบำรุงอุปกรณตาง ๆ ในระบบขนสงทางรางก็เพื่อใหได จุดเหมาะสมในการใชทรัพยากรกับผลผลิตที่ไดจากระบบแตในความเปนจริงหนวยงานซอมบำรุง จะตองเกี่ยวของ กันหลายฝาย เชน หนวยงานที่ตองใชเครื่องจักร หนวยงานที่เกี่ยวของกับความ ปลอดภัยหนวยงานดานบริหารจัดการดังนี้การหารือรวมกันกับทุกหนวยงานในการตั้งวัตถุประสงค ของหนวยงานซอมบำรุงจึงตองมีความ จำเปนเพื่อใหไดคาใชจายในการซอมบำรุงที่เหมาะสมและมี ความปลอดภัยในการใชงานโดยสรุปแลววัตถุประสงคการซอมบำรุงก็เพื่อใหระบบรถไฟฟามีความ พรอมใชงานอยูตลอดเวลาดวย คาใชจายที่เหมาะสมและมีความปลอดภัยและไดสมรรถนะตามเกณฑ มาตรฐานนอกจากนี้ถาจะกำหนดใหชัดเจนขึ้นไปอีกวัตถุประสงคการซอมบำรุงจะประกอบดวย
8 1.1 การปรับปรุงขั้นตอนการซอมบำรุงการลดจำนวนงานความถี่และความซับซอนของการ ซอม บำรุง 1.2 การประยุกตใชเทคนิคหรือทักษะที่ไมยากในการซอมบำรุงการลดจำนวนของวัสดุและ อะไหลที่ใช 1.3 การสรางโปรแกรมการซอมบำรุงที่มีประสิทธิภาพการปรับปรุงประสิทธิภาพขององคกร 1.4 การปรับปรุงประสิทธิภาพการใชงานเครื่องมืออุปกรณและสถานที่ในการซอมบำรุง 2. คำนิยามและคำศัพท 2.1 การซอมบำรุงคือกิจกรรมทุกกิจกรรมที่เกี่ยวของกับการซอมบำรุงเครื่องจักรอุปกรณหรือ ชิ้นสวน ตางๆทั้งนี้ยังรวมถึงการซอมแซมดวยเพื่อใหมีสภาพพรอมใชงานได 2.2 วิศวกรรมการซอมบำรุงคือกิจกรรมที่เกี่ยวของกับงานซอมบำรุงที่เกิดจากการวางแผนไว ลวงหนา โดยอาศัยหลักการกฎเกณฑและความตองการดานเทคนิคมาสรางกิจกรรมดังกลาวทั้งนี้ทำ ใหการซอมบำรุง ดำเนินไปอยางมีประสิทธิภาพ 2.3 การซอมบำรุงเชิงปองกันหรือ pm คือการซอมบำรุงที่ดำเนินการเพื่อปองกันเหตุขัดของ หรือการ หยุดของเครื่องจักรโดยฉุกเฉิน 2.4 การซอมบำรุงเชิงแกไขปรับปรุงหรือ cm คือการดำเนินการเพื่อการดัดแปลงปรับปรุง แกไข อุปกรณหรือสวนของอุปกรณเพื่อขจัดเหตุขัดของรื้อลังใหหมดไปโดยสิ้นเชิง 2.5 การซอมบำรุงทวีผลคือกรรมวิธีการซอมบำรุงที่นำเอาการซอมบำรุงที่กลาวขางตนมา ประกอบเขา ดวยกัน 2.6 การปองกันการซอมบำรุงคือการดำเนินการใดๆก็ตามที่จะใหไดมาซึ่งอุปกรณที่ไมตองมี การซอม บำรุงหรือมีนอยที่สุดสามารถดำเนินการไดโดยออกแบบอุปกรณใหถูกตองตามมาตรฐานติดตั้งให ถูกตองตาม มาตรฐานเลือกใชอุปกรณที่มีคุณภาพ 2.7 การซอมบำรุงทวีผลรวมหรือ TMP คือการระดมคนทุกคนที่ทำงานอยูตามสายการผลิต ตางๆและ ผูทำหนาที่ซอมบำรุงโดยตรง
9 3. โครงสรางหนาที่และการจัดการองคกร 3.1 หลักการวางโครงสรางองคกรหลักการสำคัญที่ชวยในการวางแผนโครงสรางขององคกร ประกอบดวย - กำหนดหนาที่และความรับผิดชอบใหชัดเจนออกเปนฝายโดยพยายามใหมีการเลื่อมล้ำนอย สุด - กำหนดจำนวนพนักงานที่หัวหนางานตองดูแลใหเหมาะสม - ปรับแตงองคกรใหเหมาะสมตอการเปลี่ยนแปลงของตัวบุคคล - ทำใหสายงานหรือการสั่งการสั้นที่สุดเทาที่จะทำได นอกจากนี้ในการออกแบบโครงสราง องคกรสิ่งที่ ตองคำนึงถึงเปนอันดับแรกก็คือรูปแบบการบริหารซึ่งปกติจะมี 2 แบบคือ 1 การบริหาร แบบรวมศูนยอำนาจและ 2 การบริหารแบบกระจายอำนาจ โดยปกติแลว แบบแรกจะเหมาะกับ องคกรที่มีขนาดเล็กและปานกลางมีอาคารตั้งอยูในบริเวณเดียวกันซึ่งการบริหารแบบรวม ศูนยมีขอดี ขอเสียดังนี้ ขอดีของการบริหารแบบรวมศูนย - แบบรวมศูนยอำนาจมีประสิทธิภาพกวาแบบกระจายอำนาจ - จำนวนบุคลากรที่ใชนอยกวาแบบกระจายอำนาจ - การดูแลและการสั่งการที่มีประสิทธิภาพกวา - การใชเครื่องมือพิเศษและผูเชี่ยวชาญพิเศษจากภายนอกเปนไปอยางมีประสิทธิภาพ - การฝกพนักงานใหมที่หนางานทำไดงายกวาและสะดวกกวา ขอเสียของการบริหารแบบรวมศูนย - พนักงานขาดโอกาสที่จะเรียนรูการใชเครื่องมือพิเศษและทักษะพิเศษ - ผูเชี่ยวชาญการควบคุมดูแลสถานที่ปฏิบัติการที่อยูไกลจากศูนยปฏิบัติการทำไดยาก - คาใชจายในการเดินทางไปยังพื้นที่ปฏิบัติงานอยูหางไกลมีจำนวนสูง - เวลาที่ใชในการเขาปฏิบัติงานในพื้นที่หางไกลใชเวลานาน 3.2 หนาที่ของหนวยงานซอมบำรุง
10 3.2.1 วางแผนและซอมแซมอุปกรณสิ่งอำนวยความสะดวกใหไดตามมาตรฐานที่ กำหนด 3.2.2ทำการซอมบำรุงเชิงปองกันโดยพัฒนาโปรแกรมการทำงานไดตามมาตรฐานที่ กำหนดและ ปองกันไมใหเกิดปญหาสำคัญตามมา 3.2.3 จัดทำงบประมาณที่มีรายละเอียดเกี่ยวกับคาตอบแทนของบุคลากรคาวัสดุ และคาใชสอยตางๆ 3.2.4 จัดการใหมีอะไหลพรอมใชเมื่อตองการซอมบำรุง 3.2.5 จัดเก็บประวัติอุปกรณและงานซอมบำรุงที่ไดจัดทำไปแลว 3.2.6 พัฒนาวิชาการติดตามผลงานของพนักงานพนักงานซอมบำรุงที่มี ประสิทธิภาพ 3.2.7 พัฒนาวิธีการสื่อสารที่มีประสิทธิภาพกับบุคลากรฝายตางๆตั้งแตพนักงาน หัวหนางานและ ผูบริหารที่เกี่ยวของกับงานซอมบำรุง 3.2.8 จัดฝกอบรมพนักงานซอมบำรุงเพื่อเพิ่มทักษะและประสิทธิภาพในการทำงาน 3.2.9 ตรวจสอบแผนการเพมอุปกรณหรือเครื่องจักรและสิ่งอำนวยความสะดวกที่ จำเปน 3.2.10 ปรับปรุงกระบวนการทำงานใหมีความปลอดภัยเพิ่มขึ้นทั้งนี้รวมไปถึงการ นำไปทำเปน โปรแกรมสำหรับฝกอบรมพนักงานซอมบำรุงดวย 3.2.11พัฒนาขอกำหนดทางเทคนิคสำหรับผูรับเหมาและตรวจสอบงานที่จัดจางโดย ผูรับเหมาให เปนไปตามขอกำหนดในสัญญา 3.3การจัดโครงสรางขององคกรการออกแบบหนวยงานการซอมบำรุงตองคำนึงถึงปจจัยหลา อยางเชนการวางตำแหนงกำลังคน ความยืดหยุนในการทำงานกับหนวยงานอื่นผูรับผิดชอบเกี่ยวกับ งานอะไหลการแบงความรับผิดชอบระหวางฝาย ปฏิบัติการและฝายซอมบำรุง โครงสรางทรัพยากร จะเกี่ยวของกับการจัดวางตำแหนงของกำลังพลอะไหลเครื่องมือและฐานขอมูล และการกำหนดหนาที่ การทำงานองคประกอบและขนาดที่เหมาะสมทั้งนี้รวมถึงโลจิสติกสอีกดวย
11 4. การซอมบำรุงที่มีประสิทธิภาพ 4.1 นโยบายการซอมบำรุง การซอมบำรุงที่มีประสิทธิภาพจำเปนที่จะตองกำหนดนโยบาย การซอมบำรุงทั้งนี้เพื่อความตอเนื่องของการดำเนินงานรวมไปถึงความชัดเจนในเรื่องของแผนการ จัดการซอมบำรุงซึ่งเปนสิ่งสำคัญมากไมวาองคกรจะมีขนาดเทาใดโดยปกติหนวยงานซอมบำรุงจะมี คูมือที่มีรายละเอียดเกี่ยวกับนโยบายแผนงาน วัตถุประสงคความรับผิดชอบและโครงสรางการสั่งการ ของระดับคูมือนี้ยังรวมถึงสิ่งที่ตองรายงานวิธีการและ เทคนิคที่เปนประโยชนและดัชนีชี้วัดสมรรถนะ ขององคกร 4.2 การควบคุมอะไหล โดยปกติแลวคาใชจายของอะไหลในการซอมบำรุงจะมีคาเฉลี่ย ประมาณ 30 ถึง 40 เปอรเซ็นตของ คาใชจายทั้งหมดในการซอมบำรุง 4.3 ระบบใบสั่งงาน ใบสั่งงานคือเปนเครื่องมือที่ใชในการกำหนดใหบุคคลหรือกลุมไปทำงาน ใหบรรลุตามเปาหมายระบบ ใบสั่งงานที่ดีจะตองประกอบงานที่มอบหมายและงานที่ทำสำเร็จไมวา งานนั้นจะเปนงานที่ตองทำประจำหรือ เปนงานเฉพาะกิจระบบใบสั่งงานสามารถใชเปนสวนหนึ่งใน การควบคุมคาใชจายและการประเมินสมรรถนะ ของงานได 4.4การทำประวัติเครื่องจักรการทำประวัติเครื่องจักรถือเปนสิ่งที่สำคัญตอประสิทธิภาพและ สมรรถนะของหนวยงานซอมบำรุงประวัติเครื่องจักรสามารถแยกไดเปน 4 สวนคือ 4.4.1 ประวัติงานซอมบำรุงที่ผานมา 4.4.2 ประวัติคาใชจายในการซอมบำรุง 4.4.3 ประวัติรายการสิ่งของ 4.4.4 ประวัติดานเทคนิคของเครื่องจักร 4.5 การซอมบำรุงเชิงปองกัน จุดประสงคหลักของการซอมบำรุงเชิงปองกันก็เพื่อรักษาให เครื่องจักรอยูในสภาพที่ใชงานไดอยางดีหรือแกไขขอบกพรองที่เกิดขึ้นเล็กๆนอยๆที่อาจนำไปสูปญหา ใหญไดโดยทั่วไปปจจัยสำคัญที่มีผลตอขอบเขต และสิ่งที่ตองทำในงานซอมบำรุงเชิงปองกันจะมี 3 อยางคือ 1 ความนาเชื่อถือของกระบวนการ 2 ความคุมคาทางเศรษฐศาสตร 3 คุณคาของงานตามมาตรฐาน
12 2.4 เครื่องมือที่ใชในโรงซอมบำรุง เราไดออกแบบ, จัดสง และติดตั้งอุปกรณซอมบำรุงสำหรับรถไฟทางไกลมากกวา 50 อุปกรณ ที่โรง ซอมบำรุงกรุงเทพฯ โดยอุปกรณหลักๆที่เราไดทำการดำเนินการติดตั้งไป ไดแก เครื่องลางรถไฟ ,เครื่องสูบ ของ เสียจากหองน้ำรถไฟ, เครื่องพนสี และหองพนสี, เครืองกลึงลอรถไฟ, เครื่องยกรถไฟ แบบซิงคโครไนซ, ระบบ เปลี่ยนแครรถไฟ, เครื่องลางแครรถไฟแบบอัตโนมัติ, เครื่องลางแผง คอนเดนเซอรแอรรถไฟ และเครื่อง ชารจ แบตเตอรรี่ รวมไปถึงยังมีอุปกรณอื่นๆอีกมากมายที่เราไดทำ การติดตั้ง เพื่อชวยใหการทำงานซอมบำรุง รถไฟ เปนไปอยางงายดาย และมีประสิทธิภาพ และใน โครงการงานติดตั้งอุปกรณโรงซอมบำรุง เราได ประสานงาน รวมมือกับลูกคา และผูผลิต เพื่อใหได ขอมูลทางดานเครื่องกลที่ครบถวน เพื่อใหการออกแบบ โดยรวมของโรง ซอมบำรุงนั้นถูกตอง และมี ประสิทธิผลมากที่สุด รวมทั้งเรายังไดประสานกับฝายติดตั้งงาน ระบบราง เพื่อให งานติดตั้งอุปกรณ ของเราเปนไปอยางราบรื่น และถูกตอง รวมไปถึงเพื่อใหมั่นใจไดวา เครื่องจักร และอุปกรณ ของเรา สามารถทำงานรวมกับงานติดตั้งจากระบบอื่นไดอยางมีประสิทธิภาพ และ ปลอดภัย 2.5 ขอจํากัดของวิวัฒนาการการซอมบํารุงรักษา วิวัฒนาการแนวความคิดของการซอมบํารุงรักษามีรูปแบบไมมีชัดเจน การซอมบํารุงจะ ดําเนินงานก็ ตอเมื่อพบวาเครื่องจักรหรืออุปกรณไดมีการชํารุดเสียหายขึ้นมาจนเริ่มเขาสูยุคการ พัฒนา ดานอุตสาหกรรมจึง ไดเริ่มตน รูปแบบการบํารุงรักษาที่มีการใชแผนงานเปนเครื่องมือชวย กําหนดการ ดูแลเครื่องจักรโดยจะทําการ วางแผนงานเอาไวลวงหนากอนที่เครื่องจะชํารุด การพัฒนาระบบการซอมบํารุงรักษาอยางตอเนื่องมักจะควบคูไปพรอมกับเทคโนโลยีที่ พัฒนารุดหนา อยางรวดเร็วแบบกาวกระโดด สงผลทําใหการผลิตปรับตัวในการรับเทคโนโลยีเขามา ชวยในการผลิตพรอมกับ การปรับเปลี่ยนรูปแบบระบบการบํารุงรักษา ใหสอดคลองกับการผลิต สรุป โดยสังเขป ไดดังนี้ 1.การบํารุงรักษาแบบซอมเมื่อเสีย (Breakdown Maintenance) เปนที่การบํารุงรักษาเกาแกที่สุด หลักการคือซอมก็ตอเมื่อเครื่องจักรหรืออุปกรณ ที่ใชงาน ไมไดโดยมี ขอจํากัดของการซอมบํารุงรักษาลักษณะนี้ไดแก - เครื่องจักร ไมมีสัญญาณเตือน - ความ เชื่อมั่นไมคอยเปนที่ ยอมรับ - คาใชจายสูงจากการเก็บอะไหลเปนจํานวนมาก – ไมสามารถปฏิบัติงาน ไดตามแผน 2.การบํารุงรักษาเชิงปองกัน (Preventive Maintenance)
13 เปนการบํารุงรักษาตามวาระหรือระยะเวลาการใชงานที่กําหนด เพื่อรักษาสภาพ เครื่องจักร ขอจํากัด ของการซอมบํารุงรักษาลักษณะนี้ไดแก - ใชวิศวกรหรือชางที่มีประสบการณสูง – ยากในการ กําหนดแผน เพราะปญหาเกิดแบบไมสม่ำเสมอ 3.การบํารุงรักษาเชิงพยากรณ (Predictive Maintenance) เปนวิธีการใชเครื่องมือเทคนิคอุปกรณเทคโนโลยีสมัยใหมเขามาชวยคาดการณ เชน เครื่องมือ วัดความ สั่นสะเทือน ใชกลองอินฟาเรด ในการตรวจคลื่นความรอน เปนตน ในการ กําหนดแผนระยะ บํารุง รักษาเชิง พยากรณลักษณะอาการเริ่มตนกอนการชํารุด แบงตามไปลักษณะ อาการที่พบหลักๆ เชน - การวางแผนการ บํารุงรักษาเครื่องจักรที่มีการสั่นสะเทือน พยากรณโดยวิเคราะห จากระดับ ความสั่นสะเทือน ( Vibration Analysis) ที่เปลี่ยนไปจากเดิม - การวางแผนการบํารุงรักษาเครื่องจักร ที่มีการเสียดสีพยากรณโดยวิเคราะห สภาพของสารหลอลื่นที่ใชไปแลว (Oil and Wear Practical Analysis) - การวางแผนการบํารุงรักษา เครื่องจักรที่มีความรอนหรือกอเกิดความรอน พยากรณโดย วิเคราะหภาพถายความรอน ( Thermograph Monitoring) ที่เปลี่ยนไปจากเดิม เปนตน ฉะนั้นหากเปรียบเครื่องจักรกับรางกายมนุษยจะเหมือนการตรวจสภาพรางกาย เพื่อหาความ ผิดปกติ และปองกันกอนรางกายเกิดความเจ็บปวย 3.1 ประโยชนที่จะไดรับจากการบํารุงรักษาลักษณะนี้คือ - ลดคาใชจายในการบํารุงรักษา - ลดปริมาณอะไหลคงคลังในการบํารุงรักษา - การหยุดชะงักของเครื่องจักรนอยลง - ลดสถิติการชํารุดและเวลาใชซอมเครื่องจักรลดลง - ประสิทธิภาพการวางแผนสูงขึ้น - เพิ่มประสิทธิภาพการผลิต 3.2 ขอเสียของการซอมบํารุงรักษาลักษณะนี้คือ - ใชเงินลงทุนสูงเพราะเครื่องมือใชไดเฉพาะงานและราคาแพง 4.การบํารุงรักษาเชิงปฏิบัติการ (Proactive Maintenance) บํารุงรักษาแบบคนหาแกนของปญหาในเชิงลึกเพื่อแกไข จําแนกได 8 ประการ
14 1. ความไมเสถียรทางเคมี 2. ความไมเสถียรทางกายภาพ 3. ความไมเสถียรทางอุณหภูมิ 4. ความไมเสถียรทางการสึกหลอ 5. ความไมเสถียรทางการรั่วไหล 6. การเกิดโพรงอากาศในระบบไฮดรอลิค 7. ความไมเสถียรในระดับของสิ่งของสกปรก 8. ความไมเสถียรจากการบิดตัวเยื้องศูนย 5.การบํารุงรักษาเชิงวิศวกรรม (Maintenance Engineering) การบํารุงรักษาที่ใชความรูทางดานวิศวกรรมมาชวยในการปรับปรุงเครื่องจักร ( Improvement Maintenance) รวมไปถึงการออกแบบเครื่องจักร เชน อุปกรณบํารุงรักษาแบบ อัตโนมัติอุปกรณที่ไม บํารุงรักษาเปลี่ยนเมื่อถึงครบอายุใชงาน เปลี่ยนเมื่อถึงระยะที่เชนปลอกหุม แกนสไลนที่ตองรับแรง เสียดสีแทน พบวาขอเสียของการซอมบํารุงรักษาลักษณะนี้ไดแก – ตองใชความรูพื้นฐานทางดานวิวกรรมเปนหลักในการ ตัดสินใจ - ใชวิศวกรรมผูเชี่ยวชาญเฉพาะดานมารับหนาวิเคราะหปญหาตามประเด็นที่เกิดขึ้นโดย กลุม ที่ตอง รับผิดชอบในงานดานการซอมบํารุงวา Maintenance Engineering โดยมีหนาที่บทบาทที่ แตกตางกันตาม ความสามารถในเชิงชางเฉพาะงานที่ครอบคลุมสายงานซอมบํารุง 6.คาใชจายในการซอมบํารุงเครื่องจักร (Maintenance Cost) 6.1 คาใชจายในการหยุดเครื่อง (Closing–Down Cost) เปนคาใชจายที่เกี่ยวพันกับการหยุดเครื่อง แต ละครั้ง ซึ่งทําใหเครื่องตองเสียเวลา อาจสูญเสียวัตถุดิบหรือวัตถุสําเร็จรูป ที่ตกคางอยูในเครื่องจักร คาใชจายนี้ ถือวาเปนคาใชจายคงที่ใน การหยุดเครื่องแตละครั้ง 6.2คาใชจายสําหรับเวลาที่สูญเสีย (Down-Time Cost) เปนคาใชจายตอความสูญเสียโอกาสในการ ผลิตสินคาเนื่องจากเครื่องจักรตองหยุดทํางาน ถือวาเปน คาใชจายที่ขึ้นกับระยะเวลาการหยุดเครื่อง
15 6.3 คาใชจายในการเดินเครื่องใหม (Start-up Cost) เปนคาใชจายคงที่ตอการเดินเครื่องใหม เชนเดียวกับคาใชจายของการหยุดเครื่อง สรุปเบื้องตนปจจัยที่ทําใหเครื่องจักรชํารุดเสียหายการบํารุงรักษา เครื่องจักรใหเปนไปตามแผนที่ กําหนดเอาไวนั้นไมสามารถทําใหการชํารุดเสียหายหมดไป เปนแคเพียงลด โอกาสความเสียหายให นอยลงไป ดังนั้น วิธีการแกไขปญหาที่ดีจะตองประกอบไปดวย คนหาสาเหตุแกไข ปรับปรุงและ ปองกัน เกิดจากสาเหตุ 1. การออกแบบเครื่องจักรไมถูกตองเหมาะสมสภาพของการผลิตนั้นๆ 2. วัสดุที่ในการสรางเครื่องจักรไมมีคุณภาพหรือไมเหมาะกับสภาพการผลิต 3. การเสริมเทคโนโลยีที่ไมสอดรับกับระบบของเครื่องจักร เชน การเพิ่มความเร็ว รอบ 4. ขั้นตอนการประกอบที่ไมเหมาะสม เชน พื้นที่ไมไดระดับ 5. การบํารุงรักษา หรือการใชงานไมถูกวิธีตามขั้นตอนที่คูมือกําหนดไว 6. หลักการและทฤษฎีการบํารุงรักษาแบบทวีผลที่ทุกคนมีสวนรวม การบํารุงรักษาทวีผล หรือ TPM (Total Productive Maintenance) เปนแนว วิถีทางปรัชญา (Philosophy) ตอการบริหารการผลิต โดยจะขึ้นอยูกับลักษณะและขอบเขตของการ ใชงานโดยมีเปาหมายเพื่อ ปรับปรุงผลสัมฤทธิ์ในองคกรใหสําเร็จสูงสุด อยูในรูปของมูลคาที่สามารถ วัดผลไดเชน ตนทุนที่ลดลงและ วิธีการควบคุมตนทุน (Reduction Cost Functional) สินคาที่มี คุณภาพ (Product Quality) การสงมอบ สินคาที่ตรงเวลา (On Time Delivery) รวมไปถึงความ ปลอดภัยและสิ่งแวดลอมในการทํางาน (Safety and Environment) เริ่มตนจากการดูแลรักษา เครื่องจักรอยางสม่ำเสมอเพื่อใหทํางานไดอยางมีประสิทธิภาพ ใน การดูแลรักษาเครื่องจักร โดยไม เปนหนาที่ของชางซอมบํารุง เพียงฝายเดียว แตลดความสูญเสียตางๆ ที่จะ นําไปสูปญหาอื่นๆ เปาหมายสูงสุดของ TPM คือ ปญหาของการผลิตตองเปนศูนยไดแก Zero Breakdown คือ การลดปญหาของเครื่องจักรเสียใหเปนศูนย Zero Defect คือ การลดปญหาการผลิตของเสียใหเปนศูนย Zero Accident คือ การลดปญหาการเกดอิ อุบัติเหตุใหเปนศูนย ซึ่งมีขั้นตอนที่ใชสําหรับชวย ในการ แกไขปญหา เพื่อลดความสูญเสียตางๆ ใหเปนศูนยจากความ รวมมือของทุกฝายในองคกร ผาน กิจกรรมของ 8 เสาหลัก TPM หรือเรียกวา TPM 8 Pillar ประกอบดวย 1. Pillar 1 การปรับปรุงอยางตอเนื่อง (Focused Improvement) 2. Pillar 2 การบํารุงรักษาดวยตนเอง (Autonomous Maintenance)
16 3. Pillar 3 การบํารุงรักษาตามแผน (Planned Maintenance) 4. Pillar 4 การอบรมทักษะการบํารุงรักษา (Operations Skills Training) 5. Pillar 5 การจัดการเครื่องจักรใหม (Early Management) 6. Pillar 6 การบํารุงรักษาเชิงคุณภาพ (Quality Maintenance) 7. Pillar 7 การบํารุงรักษาสวนงานบริหาร (TPM in Administrative) 8. Pillar 8 ความปลอดภัยและสิ่งแวดลอม (Safety and Environment) ภาพที่ 2.1 แปดเสาหลัก TPM 2.6 ประเภทของการบำรุงรักษาระบบราง 2.6.1 การบำรุงรักษาระบบราง L NOISE AND VIBRATION องคประกอบของทาง (Track Components) และหนาที่ (Function) ภาพที่2.2 องคประกอบของทางแบบชนิดหินโรยทางและความยืดหยุนของทางขึ้นกับความ หนาหินโรยทาง
17 การออกแบบความสามารถการรับน้ำหนักของทางขึ้นอยูกับการกำหนดความเร็วและน้ำหนักกดเพลาสูงสุดของ ชบวนรถ ภาพที่ 2.3 การออกแบบความสามารถการรับน้ำหนักของทางประกอบดวยองคประกอบ หลายสวนรวมเขาดวยกันเพื่อรองรับน้ำหนักของลอเลื่อน แบงออกเปน 1. การถายน้ำหนักของลอเลื่อนลงสูทางโดยเริ่มจากราง แผนรองราง หมอนหินโรยทางจนถึง พื้นทาง ตามลำดับ ดังนั้น ทุกองคประกอบตองมีความสามารถเพียงพอในการถายน้ำหนักลงสูพื้น ทางการถายน้ำหนัก (Load Transfer) ภาพที่2.4 การถายน้ำหนักการควบคุมสภาพทาง (Track control) แบงออกเปน 1. มิติทางเรขาคณิต (Track geometry) 1.1 การวัดคาความคลาดเคลื่อนระดับตามยาวและแนวรางโดยใชไมงามและไมโปร แทรกเตอร 1.2 การวัดดวย Track Geometry Measurement Troiley 1.3 การวัดดวยรถตรวจสภาพทาง ตท.2 (EM120 N) 2. มิติเรขาคณิตราง (Rail Geometry)
18 3. รางราว (Internal Rail Flaws) 4. ตรวจพื้นทางและความสกปรกของหินโรยทาง (Rail road Ballast Fouling Detection หรือ Multi- Tasking Car)การวัดคาความคลาดเคลื่อนระดับตามยาวและแนวรางโดยใชเครื่องมือแทร็กเกจ ภาพที่ 2.5 การวัดคาความคลาดเคลื่อนระดับตามยาวและแนวราง การวัดดวย (Track -Geometry Measurement Trolley) ภาพที่2.6 การวัดดวย Track Geometry Measurement Trolley การวัดดวยรถตรวจสภาพทาง ตท.2 (EM120 N)
19 ภาพที่2.7 การวัดดวยรถตรวจสภาพทาง ตท.2 (EM120 N) ภาพที่2.8 รางลึกและแผลสันรางรางสึกและแผลสันราง (Rail Wear, Head Checks, Small, Fissures) ตรวจพื้นทางและความสกปรกของหินโรยทาง (Railroad Ballast Fouling Detection หรือ Multi-Tasking Car) ภาพที่2.9ตรวจพื้นทางและความสกปรกของหินโรยทาง (Railroad Ballast Fouling Detection หรือ Multi-Tasking Car)
20 5. มิติทางเรขาคณิต (Track geometry) ประกอบดวย 5รายการดังนี้ที่เกิดจากการสั่นสะเทือน (VIBRATION) 5.1 ขนาดทาง (Gauge) ภาพที่2.10ขนาดทาง (Gauge) 5.2ระดับตามยาว (Longitudinal level หรือ Surface) ภาพที่2.11ระดับตามยาว (Longitudinal level หรือ Surface) 5.3แนวราง (Alignment) ภาพที่2.12แนวราง (Alignment)
21 5.4 ระดับตามขวาง (Cross level) ภาพที่2.13ระดับตามขวาง (Cross level) 5.5 คาทวิสต (Twist) ภาพที่2.14คาทวิสต (Twist) 2.7 ชนิดของการบำรุงรักษาระบบราง 2.7.1 การบำรุงรักษาระบบเครื่องจักรกลตามระยะเวลา (Preventive Maintenance) ประเภทของ การ บำรุงรักษา ภาพที่2.15 ภาพประกอบจากโรงรถจักรดีเซลบางซื่อ ศูนยซอมบำรุง ฝายการชางกล การรถไฟแหงประเทศไทย ระบบที่ใชในการบำรุงรักษารถไฟ
22 โดยทั่วไปเราสามารถจำแนกการซอมบำรุงรักษาออกเปน 2 ประเภท คือ การบำรุงรักษาแบบปองกัน ภาษาอังกฤษเรียกวา “Preventives Maintenance: PM” หรือบางทีเรียกวา “Planned Preventive Maintenance: PPM” และการบำรุงรักษาแบตามแก ภาษาอังกฤษเรียกวา “Corrective Maintenance: CM” กลาวดวยภาษางายๆ คือ PPM เปนระบบซอมเพื่อบำรุงรักษาใหคงประสิทธิภาพในการทำงาน เรียกไดวา เปนการ ดำเนินการกอนที่จะเกิดการชำรุดซึ่งโดยปกติแลวหากการดำซอมแบบ PM ทำไดอยางมีประสิทธิภาพ และ เหมาะสมแลวโอกาสที่จะเกิดการชำรุดแทบจะไมมีสวนที่เปนการซอมแบบ CM ซึ่งปเนระบบซอมเพื่อทำ ของที่ ชำรุดแลวใหกลับมาใชไดตอไป อยางไรก็ดีไมมีระบบซอมใดที่สามารถขจัดการซอมแบบ CM ใหหมดไปโดยสิ้นเชิง ปกติแลวการซอม จริงในหนางานจะมีทั้ง PPM ผสมกับ CM สิ่งที่ตางกันคือ ถาสามารถจัดการระบบ PPM ไดอยางมี ประสิทธิภาพ แลว การซอมแบบ CM ซึ่งกอปญหาแกการเดินรถไฟก็จะมีสัดสวนลดลง ขอดีของ Planned Preventive Maintenance: PPM/PM 1. สามารถวางแผนการซอมและแผนการจัดหาชิ้นสวนในการซอมบำรุงได 2. คาใชจายในการซอมจะกระจายในระยะเวลาการใชงาน/รูอายุการใชงาน 3. เปนระบบการซอมที่มีรวามรูสึกวา ฟุมเฟอย มีคาใชจายสูง คนที่อยูในหนางานจำนวนมากที่คิดวา เปนการ “โยนทิ้ง” ขอดีขอเสียของ Corrective Maintenance: CM จะตรงกันขามกับ PPM คือ วางแผนการซอมยาก คาใชจายของกิจการอาจมากระจุกตัวอยูในปที่ชิ้นสวนหมดอายุการใชงานซึ่งอาจกระทบสถานะการเงินของ กิจการ สิ่งหนึ่งที่ควรคำนึงถึง คือ ความเสียหายในทางตรงและทางออมที่เกิดขึ้น หากระบบที่ใชวิธีการซอม แบบ CM เกิดการชำรุดในระหวางทำงาน เชน คาเสียหายในการกูระบบคืน ชื่อเสียงของกิจการ เปนตนซึ่งอาจ เสียหาย มากกวาก็เปนได ทำไมจึงตองมีการปรับแกอายุการใชงานของชิ้นสวนในการวางระบบซอมบำรุง 1. การมีผลประโยชนที่ขัดกัน (conflict of interest) ของผูผลิต (ผูขาย) กับผูใชดังกลาวแลวขางตน 2. อาจมีการเปลี่ยนแปลงคุณภาพชิ้นสวนที่จัดหามาใชในการซอมบำรุง 3. เมื่อผานประสบการณใชงานไประยะหนึ่งแลว ผูใชประสงคจะทำการปรับเปลี่ยน เนื่องจากพบวา คำแนะนำของผูผลิตไมเหมาะสม
23 วงจรชีวิตเครื่องจักร (Machinery life cycle) หมายถึง ระยะเวลาในชวงตางๆ ดังที่ไดกลาวผานมา ขางตน คือ การเกิดขึ้นของเครื่องจักร การเสื่อมสภาพของเครื่องจักร การชำรุดของเครื่องจักร และ การสิ้นอายุ ไข ของเครื่องจักร โดยทั่วไปที่ยอมรับกันในวงการวิศวกรรมบำรุงรักษาวากราฟ เสนโคงรูปอางน้ำ ( Bathtub Curve) เปนกราฟที่ใชอธิบายลักษณะเฉพาะที่มักจะเกิดขึ้นกับเครื่องจักรกลโดยทั่วไปโดยที่สามารถ แบงชวง ชีวิตเครื่องจักรเปน 3 ชวงใหญๆ คือ ชวงระยะเริ่มตนใชงาน (Burn-in) ชวงใชงานปกติ (Useful life) และ ชวง ระยะเวลาสึกหรอ (Wear out) ภาพที่2.16 แสดงความสัมพันธระหวางระยะเวลาใชงานกับอัตราการขัดของ 1. การซอมบำรุงทางกลลำฟฟาของยานพาหนะของระบบราง ( mechanical and Electrical Maintenance of Railway Vehicles) 1.1การบำรุงรักษาระบบเครื่องจักรกล เมื่อตรวจพบ (Preventive & Corrective Maintenance) แบงออกเปน รถจักร HID ขอมูลเครื่องยนต ชนิดรถจักร Diesel Electric Locomotives แรงมา 2 * 1,450 HP @ 1,800 rpm เครื่องยนต 2เครื่อง ความจุถังเชื้อเพลิง 5,000ลิตร ความเร็วสูงสุด 100กิโลเมตร ตอ ชั่วโมง ทอไอเสีย ชนิดมีน้ำหลอเย็น wet type manifold น้ำระบายความรอนเครื่องยนต 265ลิตร ตอเครื่อง
24 น้ำมันหลอลื่นเครื่องยนต 375ลิตร ตอเครื่อง Configuration Management เปนเทคนิคที่ชวยในการบริหารจัดการและควบคุมการเปลี่ยนแปลง ทุก อยางที่เกิดขึ้นในระบบ ไมวาเปนขั้นตอนการกำหนดความตองการ การออกแบบ การเขียนคำสั่งการทดสอบและ เอกสารเพื่อใชสำหรับอางอิงในการแกไขในโมดูลตางๆหรืออางอิงกับเอกสารอื่นๆที่มีผลกระทบ ใน การ ปฏิบัติงานตางๆ โดยทีมงานในการบำรุงรักษาระบบจะใชเอกสารอางอิงนี้เพื่อประเมินผลกระทบตางๆ จาก การ เปลี่ยนแปลงโมดูลตางๆในระบบ โดย Configuration Management Team จะประกอบไปดวย 1. นักวิเคราะหระบบที่ทำงานกับผูใชเพื่อกำหนดถึงปญหา 2. โปรแกรมเมอรที่ทำงานกับนักวิเคราะหระบบเพื่อหาตำแหนงที่เกิดปญหาในระบบ 3.Program Librarians จะทำงานกับนักวิเคราะหระบบและโปรแกรมเมอรเพื่อเก็บบันทึกในสวน ของ การออกแบบที่แกไข, คำสั่งที่แกไขและบันทึกถึงการปรับปรุงเอกสารตางๆที่มีการแกไขเกิดขึ้นในระบบโดย ทีมงานนี้จะทำงานติดตอกับตัวแทนของลูกคาเพื่อรับคำสั่งตางๆในการปรับเปลี่ยน Configuration Control Board หรือ Change Control Board ประกอบดวยตัวแทนของลูกคาและสมาชิกของ Configuration Management Teams จะชวยในการแกไขปญหาตางๆ ดังนี้ 1. Naming: สวนประกอบอะไรบางของระบบที่ตองมีการเปลี่ยนแปลง 2. Authentication: การรับรองวาเปนของแท คือ การเปลี่ยนแปลงทำอยางถูกตอง 3. Authorization: ใครไดสิทธิหรือกระทำการเปลี่ยนแปลง 4. Routing: ใครเปนผูติดตอเพื่อขอทำการใหเปลี่ยนแปลง 5. Cancellation: ใครสามารถยกเลิกหรือตองการใหเปลี่ยนแปลง 6. Delegation: ใครรับผิดชอบสำหรับการเปลี่ยนแปลง 7. Valuation: มีระดับความสำคัญอะไรในการเปลี่ยนแปลง กระบวนการจัดการที่ดีจะชวยในการควบคุม ลำดับขั้นตอนหรือกระบวนการตางๆในการบำรุงรักษาระบบใหมีประสิทธิภาพดียิ่งขึ้น
25 2.8 ตัวอยางโรงศูนยซอมบำรุงรถไฟฟาสายสีเหลือง 2.8.1 แนวคิดในการออกแบบศูนยซอมบำรุง แนวคิดในการออกแบบกลุมอาคารศูนยซอมบํารุงและ อาคารจอดรถ คือการใชแสงธรรมชาติและ การระบาย ลม เนื่องจากเปนอาคารที่มีชวงกวางและความสูง คอนขางมาก การระบายลมและแสงธรรมชาติจึง มา จาก บริเวณหลังคา สวนศูนยควบคุมการเดินรถ (Operation Control Centre, OCC) ใชในการควบคุมการเดินรถทั้งหมดจึงตองคํานึงถึงความปลอดภัย ตองมีการควบคุม จํากัดการเขาออก ในขณะเดียวกันหองควบคุมหลัก เปนหองที่มีผูสนใจในการเยี่ยมชมสูง จึงตองจัดหองเยี่ยมชม ที่สามารถทําไดโดยไมรบกวนการทํางานของ เจาหนาที่ 2.8.2การจัดการจราจรภายในพื้นที่ศูนยซอมบำรุง 1) สภาพการจราจรทั่วไปโดยรอบพื้นที่ศูนยซอมบํารุงศูนยซอมบํารุง ตั้งอยูบริเวณทางแยกตางระดับ ศรีเอี่ยม ริมถนนศรีนครินทร ขนาด 6ชองจราจร ในป พ.ศ.2551 ปริมาณจราจรบนถนนศรีนครินทรในชวงเวลา เรงดวนเชา (7.00 -8.00 น.) มีปริมาณ 7,277คันและชวงเวลาเรงดวนเย็น (17.00 -18.00 น.) มีปริมาณ 6,587คัน จํานวนรถที่คาดวาจะเขามาใชพื้นที่ศูนย ซอม บํารุงมีประมาณ 250 คัน/วัน โดยจะมีผลกระทบตอถนนศรี นครินทรเฉพาะชวงเวลาเรงดวนเชาและ เรงดวน เย็น และไมมีผลกระทบตอสภาพการจราจรเมื่อเทียบกับความจุ ของจํานวนชองจราจรบนถนนศรี นครินทรที่รับ ได และภายในพื้นที่ศูนยซอมบํารุงมีถนนคอนกรีตเสริมเหล็ก มี ทิศทางการเดินรถ 2 ทิศทาง ขนาดความกวาง ของ ทางเขา -ออกเชื่อมตอกับถนนกวางรวม 18เมตร ชองจราจร เขา -ออกกวาง 14เมตร ทั้งสองทิศทาง และ มีทางเทาขนาด 2เมตรทั้งสองฝง 2) แนวทางการจัดการจราจรภายในพื้นที่ศูนยซอมบํารุง โดยถนนและทางเขา - ออกภายในพื้นที่ ศูนย ซอม บํารุงจัดใหมีระบบทิศทางการเดินรถเปนแบบ 2 ทิศทางโดยถนนภายในโครงการ แบงเปน 3สวน คือ ถนน ภายในอาคารสํานักงานและศูนยควบคุมการเดินรถ ถนนภายในพื้นที่โรงซอมบํารุง และพื้นที่จอด รถไฟฟา และ ถนนบริการรอบศูนยซอมบํารุง 2.1) การเดินรถภายในอาคารสํานักงานและศูนยควบคุมการเดินรถ พบวา อาคารสํานักงาน และศูนย ควบคุมการเดินรถตั้งอยูลึกเขามาในพื้นที่ศูนยซอมบํารุง โดยไดมีการจัดเตรียมลานจอดรถสําหรับ พนักงานไว โดยเฉพาะ โดยอยูติดกับอาคารสํานักงานและศูนยควบคุมการเดินรถ 2.2) การเดินรถภายในพื้นที่โรงซอมบํารุงและพื้นที่จอดรถไฟฟา ในการเขาถึงพื้นที่จะตองวิ่ง ขึ้นทาง ลาด ผานจุดตรวจดานหนา ถนนบริเวณบน Platform จะเชื่อมอาคารตาง ๆ เขาดวยกัน อาคารที่ตองมี ถนน บริการ เพื่อใหรถยกของ (Forklift) และรถบรรทุกเขาถึง ไดแก โรงกลึงลอใตพื้นรถไฟฟา โรงวินิจฉัยลอ โรงเก็บ วัสดุ อันตราย โรงเก็บขยะ โรงลางรถไฟฟา โรงซอมบํารุงหนักและเบา โรงเก็บวัสดุตาง ๆ โรงซอมบํารุง ทาง รถไฟฟา และสถานีไฟฟายอย ทั้งนี้ถนนภายในพื้นที่มีความกวางตั้งแต 6 -15เมตร ถนนสวนใหญใชเปน เสนทาง
26 ขนสง อุปกรณและเครื่องจักรตาง ๆ เชน ขบวนรถไฟฟา ระบบไฟฟาและอื่น ๆ โดยการใชถนนภายใน พื้นที่ใน ชวงแรกกอนเปดโครงการและบางครั้งที่มีการสั่งอุปกรณและเครื่องจักรเพิ่ม 2.3) ถนนบริการรอบศูนยซอมบํารุง (Service Roads) มีไวเพื่อตรวจดูแลความปลอดภัย บริเวณรอบ ศูนย ซอมบํารุงและเปนถนนเชื่อมอาคารบริหารและศูนยควบคุมการเดินรถ หอพักและสํานักงาน พนักงานขับ รถไฟฟาเขาดวยกัน และอยูระดับเดียวหรือใกลเคียงกับถนนนอกศูนยซอมบํารุง ถนนบริการ ทั้งสองแบบถู ก ออกแบบใหรถดับเพลิงเขาถึงทุกอาคารได
27 ภาพที่ 2.17แผนผังถนนที่ใชในการสัญจรภายในพื้นที่ศูนยซอมบำรุง
28 2.8.3แผนผงและองคประกอบของศูนยซอมบำรุง แผนผังของศูนยซอมบํารุงบริเวณทางแยกตางระดับศรีเอี่ยมและผังรายละเอียดของ องคประกอบใน ศูนยซอมบํารุงโดยองคประกอบอาคารที่จําเปนสําหรับศูนยซอมบํารุงมี ทั้งสิ้น 14อาคาร ไดแก 1) โรงซอมบํารุงหลัก (Main Workshop Building) ไดแก โรงซอมบํารุงเบาและซอมบํารุงหนักและ สํานักงาน กับโรงซอมตาง ๆ และมีหองเก็บวัสดุและสวนซอมแครอยูในโรงซอมบํารุงหลัก สวนการเปลี่ยนล รถไฟฟาและ โรงทําสีอยูในโรงซอมบํารุงหลักทําใหมีพื้นที่สํารองที่จะขยายเปนสวนซอมรถไฟไดเพิ่มเติมใน อนาคต 1.1) โรงซอมบํารุงเบา (Light Maintenance Workshop) มีกิจกรรมงานบํารุงรักษาเบา ประกอบดวย การเตรียมความพรอมของรถไฟฟาเพื่อการใหบริการเที่ยวตอไป เชน การตรวจสอบนําที่ลาง กระจก หนา การตรวจสอบสารหลอลื่น ฯลฯ และงานประจําในการรักษาใหคงความพรอมในการทํางานของ รถไฟฟา (Routine Function Control) เชน การตรวจสอบ (Inspection) การทําความสะอาดภายในและ ภายนอกตูรถไฟฟา การซอมเล็ก ๆ นอย ๆ (Minor Repairs) การถอดและเปลี่ยนอุปกรณที่ติดตั้งหลังคา รถไฟฟา (เชน เครื่องปรับอากาศ ฯลฯ) และมีพื้นที่ยกระดับเพื่อทํางานบนหลังคา (Roof Working Platform) 1.2) โรงซอมบํารุงหนัก (Heavy Maintenance Workshop) งานทั่วไปสําหรับโรงซอมบํารุงหนัก ไดแก การซอมบํารุงหลัก (Major Overhaul) การเปลี่ยนหรือซอมแคร (Bogie Exchange or Repair) การ ซอมแซมหนัก (เปลี่ยนชิ้นสวนหนักจากใตพื้น) การบํารุงรักษาทั่วไป (Regular Maintenance) การเปลี่ยน อะไหล (แบตเตอรี่ Compressor เครื่องมืออิเลคทรอนิกส) การซอมแซมตัวรถไฟฟา (Body Repair)การ เปลี่ยนยางลอ และการทําสี (Painting) 1.3) สํานักงานและหองซอมตาง ๆ (Office and Workshops) เชน หองฝกอบรม หองประชุมหอง ซอม เบรก และหองซอมประตู- หนาตาง ฯลฯ ก) หองซอมตาง ๆ ไดออกแบบใหอยูบริเวณชั้นลางระหวางโรงซอมบํารุงเบาและหนักเพราะเปนสวนที่ คอนขางไมสะอาดหากเปรียบเทียบกับสวนสํานักงานที่บริเวณชั้นบน ข) สํานักงานบริหารดานวิศวกรรมและการซอมบํารุง จะมีสํานักงานแยกจากกันและอยูระหวางโรง ซอม บํารุงเบาและหนักเพื่อดูแลโรงซอมทั้งสองไดอยางใกลชิด ค) หนวยงานที่มีหนาที่เกี่ยวกับการซอมรถไฟฟา (Rolling Stock) อยูบนบริเวณชั้นลางและชั้นสอง ของ โรงซอมบํารุงหลัก สํานักงานของหัวหนาคนงาน (Foremen) มีหนาตางที่มองเห็นกิจกรรมตาง ๆ ภายใน โรงซอม
29 บํารุงเบาและหนักไดชัดเจน รวมทั้งบริเวณชั้นลางยังมีหอง Locker และหองนําสําหรับพนักงาน ซอม บํารุงและ หองพักผอนขนาดเล็ก ง) โรงซอมบํารุงเบาและหนักไดไดออกแบบใหอยูรวมกันเพื่อใชพื้นที่ไดอยางมีประสิทธิภาพ ประกอบดวยโตะทํางานซอมบํารุง (Work Benches) กลองเครื่องมือ (Tool Boxes) ชั้นสําหรับจัดวางชิ้นสวน อะไหลที่ใชเปลี่ยนและวัสดุตาง ๆ (Shelves for Replacement Parts and Material) อุปกรณสําหรับ ทดสอบ และเครื่องวัด (Test and Measuring Devices) โดยอุปกรณที่จะนํามาใชงานจะตองสามารถใชงานได สอดคลอง กับรถไฟฟาที่จัดหาดวย รวมทั้งบริเวณใกลเคียงสวนซอมแคร ( Bogie Repair) มีสวนที่ดําเนินการ เกี่ยวกับระบบ หามลอ (Brakes) มอเตอรไฟฟาและอุปกรณถายทอดกําลัง (Electric Motors and Gears) อุปกรณรับ กระแสไฟฟา (Current Collectors) แบตเตอรี่ (Auxiliary Batteries) สวิทชหลัก (Main Switches
30 ภาพที่2.18แผนผังศูนยซอมบำรุงบริเวณทางแยกตางระดับศรีเอี่ยม
31 ภาพที่2.19รายละเอียดของอาคารภายในศูนยซอมบำรุง (1/16)
32 ภาพที่2.20รายละเอียดของอาคารภายในศูนยซอมบำรุง (2/16)
33 ภาพที่2.21รายละเอียดของอาคารภายในศูนยซอมบำรุง (3/16)
34 ภาพที่2.22รายละเอียดของอาคารภายในศูนยซอมบำรุง (4/16)
35 ภาพที่2.23รายละเอียดของอาคารภายในศูนยซอมบำรุง (5/16)
36 ภาพที่2.24รายละเอียดของอาคารภายในศูนยซอมบำรุง (6/16)
37 ภาพที่2.25รายละเอียดของอาคารภายในศูนยซอมบำรุง (7/16)
38 ภาพที่2.26รายละเอียดของอาคารภายในศูนยซอมบำรุง (8/16)