Translate_TH_Guide_NRC_2011

สภาวจิ ยั แห่งชาติ สหรัฐอเมริกา

ONAFTTIOHNEANLARTEIOSNEAALRCAHCACDOEUMNIECSIL

ISBN 978-616-305-621-4
GUIDE FOR THE CARE AND USE OF LABORATORY ANIMALS
Eight Edition
ข้อแนะนำ�สำ�หรับการดแู ลและการใชส้ ัตวท์ ดลอง
ฉบบั ปรบั ปรุงครัง้ ที่ 8
ผู้แปล: สพ.ญ. มณทพิ ย์ เจตยะคามนิ
ผ้ทู บทวน: สพ.ญ. รวิวรรณ อิม่ เอิบสนิ

สพ.ญ. นวขนษิ ฐ์ สจั จานนท์
สพ.ญ. วันทนยี ์ รัตนศักด์ิ

รศ. น.สพ. ปานเทพ รัตนากร
ไดร้ ับอนญุ าตใหจ้ ัดพิมพ์จากเจา้ ของลิขสิทธ์ิโดยถูกตอ้ งตามกฎหมาย
จดั พมิ พโ์ ดยสมาคมวิทยาศาสตร์สตั ว์ทดลองแหง่ ประเทศไทย

This is a translation of Guide for the Care and Use of Laboratory Animals, Committee for the Update
of the Guide for the Care and Use of Laboratory Animals, Institute of Laboratory Animal Research,
Division on Earth and Life Science, National Research Council of the National Academies © 2011
National Academy of Science. First published in English by the National Academies Press. All rights
reserved.

พมิ พ์: บริษัทพี. รงุ่ โรจนก์ ารพมิ พ์ จ�ำ กัด
844/7-9 ซอย 25 (ซอยอุรพุ งษ์ 1) ถนนพระรามท่ี 6
แขวงถนนเพชรบรุ ี เขตราชเทวี กรงุ เทพฯ 10400
โทรศัพท์ 0-2215-5482

คณะกรรมการเพ่อื ปรบั ปรงุ ขอ้ แนะน�ำ สำ�หรับการดแู ลและการใชส้ ตั ว์ทดลอง
Committeeanfodr UthseeUopf dLaatbeoorafttohrey AGnuiimdealsof the Care

สถาบันเพอื่ การวิจัยสตั วท์ ดลอง
Institute of Laboratory Animal Research

กองโลกและวิทยาศาสตรช์ วี ภาพ
Division on Earth and Life Sciences
สภาวจิ ัยแห่งชาติ ของบณั ฑิตยสภาแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THE NATIONAL ACADEMIES

โรงพิมพ์บณั ฑติ ยสถานแห่งชาติ
National Academies Press
วอชิงตัน, ดซี ี
Washington, D.C.
www.nap.edu

โรงพมิ พ์ บัณฑติ ยสถานแหง่ ชาติ 500 ถนนห้า, ตะวนั ตกเฉยี งเหนอื , วอชิงตนั , ดีซี 20001
ประกาศ : โครงการซ่ึงเปน็ เรอื่ งของรายงานฉบับน้ไี ด้รบั การอนมุ ตั ิโดยคณะกรรมการบริหารของสภาวิจัยแหง่
ชาติ ซ่ึงสมาชิกมาจาก บัณฑิตยสภาวิทยาศาสตร์แห่งชาติ บัณฑิตยสภาวิศวกรรมแห่งชาติ และสถาบัน
อายุรศาสตร์ สมาชิกของคณะกรรมการที่มีความรับผิดชอบต่อรายงานฉบับนี้ได้รับการคัดเลือกตามความ
เชย่ี วชาญพเิ ศษและด้วยการสมดุลอยา่ งเหมาะสม
การศึกษาคร้ังนี้ ได้รับการสนับสนุนจากสำ�นักงานเพื่อการวิจัยนอกระบบ สำ�นักงานผู้อำ�นวยการ สถาบัน
สุขภาพแห่งชาติ (NIH) กระทรวงสุขภาพและบริการบุคคล สัญญาเลขที่ N01-OD-4-2139 งานเลขท่ี 188;
ส�ำ นกั งานความมนั่ คงการวจิ ยั กระทรวงสขุ ภาพและบรกิ ารบคุ คล; ส�ำ นกั งานตรวจสอบสตั วแ์ ละพชื กระทรวง
เกษตรของสหรฐั (USDA); สมาคมเพอ่ื การประเมนิ และการรบั รองมาตรฐานการดแู ลสตั วท์ ดลองสากล; สมาคม
วทิ ยาศาสตรส์ ตั วท์ ดลองแห่งอเมริกา; ทนุ แอบบอท (Abbot Fund); บริษทั ไฟเซอร์; วิทยาลัยอายุรศาสตร์สตั ว์
ทดลองแห่งอเมริกา; สมาคมสัตวแพทยด์ ้านสตั ว์ทดลองแหง่ อเมริกา; สมาคมสตั วแพทย์จ�ำ เพาะสตั ว์พวกลงิ
ขอ้ คดิ เหน็ ผลการคน้ ควา้ ขอ้ สรปุ หรอื ขอ้ แนะน�ำ ทไี่ ดแ้ สดงไวใ้ นหนงั สอื ฉบบั นเี้ ปน็ ของคณะผแู้ ตง่ และไมจ่ �ำ เปน็
ตอ้ งแสดงวสิ ัยทศั น์ขององคก์ ารหรอื หน่วยงานต่างๆผใู้ ห้การสนบั สนนุ โครงการ เนอื้ หาของหนงั สอื ฉบบั นไ้ี ม่
จ�ำ เปน็ ตอ้ งแสดงวิสยั ทัศน์หรือนโยบายของสถาบันสขุ ภาพแหง่ ชาติ รวมท้ังไม่กล่าวถงึ ชื่อเครอื่ งหมายการค้า
ผลติ ภัณฑท์ างการค้าต่างๆ หรือองค์การอืน่ ๆที่แสดงว่าอุดหนนุ โดยรฐั บาลสหรัฐฯ
หนงั สอื สากล เลขท่ี 13: 978-0-309-15400-0 (หนงั สือ)
หนังสอื สากล เลขท่ี 10: 0-309-15400-6 (หนงั สือ)
หนังสือสากล เลขท่ี 13: 978-0-309-15401-7 (PDF)
หนงั สือสากล เลขที่ 10: 0-309-15401-4 (PDF)
หอ้ งสมุดรฐั สภา เลขท่ีควบคมุ : 2010940400
ขอรายงานฉบบั นี้ไดอ้ ีก ทีโ่ รงพิมพบ์ ัณฑติ ยสถานแหง่ ชาติ
500 ถนนห้า, ตะวันตกเฉียงเหนือ, ลอกบอ็ กซ์ 145,วอชิงตัน, ดซี ี 20055; โทร (800) 624-6242 หรอื
(202) 334-3313 (ภายในกรุงวอชิงตนั ); http://www.nap.edu
สงวนลขิ สทิ ธ์ิ 2011 โดยสภาวิชาการวิทยาศาสตรแ์ หง่ ชาติ สงวนลขิ สิทธท์ิ ัง้ หมด
พิมพ์ในสหรฐั อเมริกา

บณั ฑิตยสภาแห่งชาติ

ผเู้ ปน็ ท่ีปรึกษาแหง่ ชาติในดา้ น วิทยาศาสตร์ วิศวกรรมศาสตร์ และ อายุรศาสตร์
บัณฑิตยสภาวิทยาศาสตร์แห่งชาติ เป็นสมาคมส่วนบุคคลที่ไม่หวังผลกำ�ไรและคงอยู่ได้ด้วยตนเองโดยได้
รับทุนในการวิจัยด้านวิทยาศาสตร์และวิศวกรรม อุทิศให้ความก้าวหน้าทางวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีและ
คุณประโยชน์ของสิ่งเหล่านั้นต่อสวัสดิการโดยทั่วไป ด้วยเหตุผลนี้อำ�นาจแต่งตั้งอย่างเป็นทางการได้มาจาก
รฐั สภา ในปี ค.ศ. 1863 สภาฯตอ้ งใหค้ �ำ ปรกึ ษาแกร่ ฐั บาลกลางเกยี่ วกบั เรอื่ งวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคนคิ ประธาน
สภาวิชาการวิทยาศาสตร์แห่งชาตไิ ด้แก่ ดร.ราล์ฟ เจ. ซเิ ซโรน
บณั ฑติ ยสภาวศิ วกรรมแหง่ ชาติ สถาปนาขนึ้ ในปี ค.ศ. 1964 ภายใตก้ ารแตง่ ตง้ั ของบณั ฑติ ยสภาวทิ ยาศาสตร์
แห่งชาติ โดยเป็นองค์การคู่ขนานของนักวิศวกรดีเด่น การปกครองเป็นอิสระในการบริหารงานและการคัด
เลอื กสมาชกิ รบั ผดิ ชอบแนะน�ำ รฐั บาลกลางรว่ มกบั บณั ฑติ ยสภาวทิ ยาศาสตร์ บณั ฑติ ยสภาวศิ วกรรมแหง่ ชาติ
ให้ทุนสนับสนุนโครงการทางวิศวกรรมเพ่ือบรรลุความจำ�เป็นของชาติ ส่งเสริมการศึกษาและการวิจัย และ
ยกยอ่ งการประสพความส�ำ เรจ็ สงู สดุ ของวศิ วกร ดร. ชารล์ เวสท์ ด�ำ รงต�ำ แหนง่ ประธานบณั ฑติ ยสภาวศิ วกรรม
แหง่ ชาติ
สถาบันอายุรศาสตร์ สถาปนาข้ึนในปี ค.ศ. 1970 โดยบัณฑิตยสภาวิทยาศาสตรแ์ หง่ ชาติ เพ่อื ให้เกิดความ
มนั่ คงของการบริการตา่ งๆจากสมาชกิ ทม่ี ีช่อื เสยี งดีเด่นทางวชิ าชีพท่ีเหมาะสม ในการพิจารณาเรอ่ื งนโยบาย
เกย่ี วกบั สขุ ภาพสาธารณะ สถาบนั แสดงบทบาทภายใตก้ ารมอบความรบั ผดิ ชอบใหแ้ กส่ ภาวชิ าการวทิ ยาศาสตร์
โดยการแต่งต้ังจากรัฐสภาเพื่อเป็นผู้แนะนำ�รัฐบาลกลาง และจากวัตถุประสงค์แรกเริ่มของสถาบัน เพ่ือระบุ
ประเดน็ การดแู ลทางการแพทย์ การวิจยั และการศึกษา ดร. ฮาร์วีย์ วี. ฟายน์เบิร์ก ดำ�รงต�ำ แหน่งเป็นประธาน
สถาบันอายรุ ศาสตร์
สภาวิจยั แห่งชาติ สถาปนาขึ้นโดยบณั ฑติ ยสภาวทิ ยาศาสตร์แหง่ ชาติ ในปี ค.ศ. 1916 เพื่อให้มสี ่วนร่วมทาง
สงั คมอยา่ งกวา้ งขวางดา้ นวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี รว่ มกับวัตถุประสงค์ของบณั ฑิตยสภาเพ่อื การเพ่ิมพูน
ความรู้อย่างกว้างขวางและการแนะนำ�รัฐบาลกลาง การทำ�หน้าที่ตามนโยบายท่ัวไปที่สภาพิจารณา สภาได้
กลายเป็นหน่วยงานหลักของบัณฑิตยสภาวิทยาศาสตร์แห่งชาติและบัณฑิตยสภาวิศวกรรมแห่งชาติ ให้การ
บริการตา่ งๆสู่รัฐบาล สาธารณะ และสังคมวิทยาศาสตร์และวิศวกรรม การบริหารสภาฯ ทำ�ร่วมกับบัณฑิตย
สภาทงั้ สองแหง่ และสถาบนั อายรุ ศาสตร์โดยมี ดร.ราลฟ์ เจ. ซเิ ซโรนและ ดร. ชารล์ เอม็ . เวสท์ เป็นประธาน
และรองประธานของสภาวิจัยแห่งชาติตามล�ำ ดบั

www.national-academies.org



คณะกรรมการเพอื่ ปรับปรุงข้อแนะน�ำ ส�ำ หรับการดูแล
และการใชส้ ตั วท์ ดลอง

สมาชกิ กรรมการ
เจเนท ซ.ี กาเบอร, (ประธานกรรมการ), กาเบอรค์ อนซัลตง้ิ
อาร.์ เวนย์ บารบ์ , มหาวทิ ยาลยั เวอรจ์ เิ นยี คอมมอนเวลท์
โจเซฟ ท.ี บลี ิทสค, มหาวทิ ยาลัยเซน็ ทรลั ฟลอรดิ า้
เลห์ แอน เคลทอน, พพิ ธิ ภัณฑท์ างทะเล, บลั ติมอร์
จอห์น ซ.ี โดโนแวน, บรษิ ทั ไบโอรีซอสซ์
โคเอนราด เอฟ. เอ็ม. เฮนดรกิ เซน็ , สถาบันวคั ซีนเนเธอรแ์ ลนดส,์ บลิ โธเวน, เนเธอร์แลนดส์
(จนถงึ เดอื น มีนาคม ค.ศ.2009)
เดนนิส เอฟ คอหน์ , มหาวิทยาลยั โคลมั เบีย นวิ ยอร์ค นิวยอรค์ (เกษียณ)
นลิ เอส. ลพิ แมน, ศูนย์มะเร็งเมมอร์เรยี ล สโลน-เคทเทอร์รงิ และ วทิ ยาลยั แพทยเ์ วลลค์ อรเ์ นลล์
พอล เอ. ลอคอ์, โรงเรียนสาธารณสุขจอห์นฮอพกินสบ์ ลมู เบอร์ก
จอหน์ เมลเชอร, วฒุ ิสมาชิก สหรฐั ฯ (เกษียณ)
เฟรด ดับเบลิ ย.ู ควิมบ,ี มหาวิทยาลัยรอ็ กกเี้ ฟลเลอร์ (เกษียณ)
แพททริเซีย วี. เทอร์เนอร,์ มหาวทิ ยาลัยเกวลป์, แคนาดา
เจฟฟรี เอ. วดู , มหาวทิ ยาลัยเกวลป์, แคนาดา
แฮนโน เวอร์เบล, มหาวิทยาลัยจสั ทัส แหง่ กสี เซน, เยอรมันนี

เจ้าหน้าที่
ลดิ า อเนสทิเดอ, ผูอ้ ำ�นวยการโครงการ
ฟรานเซส ชาพเพลิ ส์, ผู้ชว่ ยอำ�นวยการ
แคทลีน เบล,ผู้ประสานงานอำ�นวยการ
คาเมรอน เอช. เฟลทเชอร์, บรรณาธิการอาวุโส
รทู ห์ ครอสกรฟู ว,์ บรรณาธิการอาวุโส
แรเดียห์ โรส, ผจู้ ัดการโครงการบรรณาธกิ าร
โรนดา้ เฮยค์ ราฟท์, ผชู้ ่วยโครงการอาวโุ ส
โจแอนน์ เซอร์โล, ผู้อ�ำ นวยการ (จนถึงเดือน เมษายน ค.ศ.2010)

vii

สถาบนั เพ่อื สภาการวิจัยสตั ว์ทดลอง

สมาชิกกรรมการ
สตีเฟน ดับเบิลย.ู บาร์โทลด์ (ประธาน), ศูนยอ์ ายรุ ศาสตร์เปรียบเทียบ มหาวิทยาลยั แคลฟิ อรเ์ นีย−เดวสิ
เคทรนี เอ. เบนย์, สมาคมเพอื่ การประเมินและการรับรองมาตรฐานการดูแลสัตว์ทดลองสากล,
เมืองเฟดเดอรคิ , รัฐแมรีแลนด์
เมอเทิล เอ. เดวสิ , สถาบนั มะเร็งแห่งชาติ, สถาบนั สขุ ภาพแหง่ ชาติ, เมืองเบเธสดา้ , รัฐแมรแี ลนด์
เจฟฟรี ไอ. อิเวอริทท,์ หนว่ ยสนับสนุนอายรุ ศาสตรเ์ ปรยี บเทยี บและนักวจิ ัย, การวิจัยและการพัฒนาของ
แกล็กโซ สมทิ ไคลน์, รีเสริ ท์ ไทรแองเกิลพารค์ , รัฐนอรท์ แคโรไลน่า (จนถงึ มถิ ุนายน ค.ศ. 2010)
เจมส์ จ.ี ฟอกซ,์ ภาควิชาอายรุ ศาสตรเ์ ปรยี บเทียบ, สถาบันเทคโนโลยแี มสซาชูเสซ, เคมบรดิ จ์
เนลสนั แอล. การเ์ นทท์, โปรแกรมการดแู ลและการใช้สัตว์ทดลอง, เมอื งดิคเคอสนั , รฐั แมรีแลนด์
เอสเตลล์ บ.ี เกาดา้ , มหาวทิ ยาลยั แพทยจ์ อหน์ ฮอพกน้ิ ส,์ โรงพยาบาลจอหน์ ฮอพกน้ิ ส,์ รฐั แมรแี ลนด์
(จนถงึ มถิ นุ ายน ค.ศ. 2010)
โจเซฟ ดบั เบิลย.ู เคมนิทซ์, สถาบันเพอ่ื คลินิกและการแปลความหมาย และ ภาควชิ าสรีรวิทยา,
มหาวิทยาลยั วิสคอนซนิ −แมดสิ ัน
จูดี้ เอ. แมคอาร์เธอร์ คลาคร,์ ผตู้ รวจสอบสตั ว์ในการปฏบิ ตั ิวิทยาศาสตร์, สำ�นักงานทบ่ี า้ น, ลอนดอน,
สหราชอาณาจกั ร
มาธา เค. แมคคลนิ ทอกค,์ สถาบันเพอ่ื จิตและชีววทิ ยา, มหาวิทยาลัยชคิ าโก, รฐั อิลินอย
ลทิ ิเซยี วี. เมดิน่า, หนว่ ยสวสั ดิภาพสัตว์และการปฏิบัตติ ามกฎหมาย, ห้องปฏิบัติการแอบบอทท,์
แอบบอททพ์ ารค์ , รฐั อิลนิ อย
ทิโม โอลาวี นีวาไลเนน, ศนู ย์สตั ว์ทดลองแห่งชาต,ิ มหาวทิ ยาลัยแหง่ ฟินแลนดต์ ะวนั ออก, เมอื งคูพิโอ,
ประเทศฟินแลนด์
เบอรน์ ารด์ อ๊. รอลลนิ , ภาควชิ าสตั วศาสตร,์ มหาวทิ ยาลัยแหง่ รฐั โคโลราโด, เมืองฟอรท์ คอลลิน
อบิเกล แอล. สมิทห์, โรงเรียนสัตวแพทยศาสตร์, มหาวิทยาลัยเพนซิลเวเนีย, เมืองฟิลาเดลเฟีย (จนถึง
มิถุนายน ค.ศ. 2010)
สตเี ฟน่ เอ. สมิทห,์ ภาควชิ าวทิ ยาศาสตรช์ ีวการแพทย์และพยาธิชวี วิทยา, สถาบนั โพลเี ทคนคิ และ
มหาวิทยาลัยแห่งรฐั เวอรจ์ ิเนยี , เมืองแบลคเบิร์ก
เจมส์ อี. วูแมค, ภาควชิ าสตั วพยาธวิ ิทยา, มหาวิทยาลยั เทกซัสเอแอนเอ็ม, คอลเลจสเตชัน่
(จนถงึ มิถุนายน ค.ศ. 2010)

viii

เจา้ หน้าที่
ฟรานเซส ชาพเพิลส,์ ผูช้ ่วยอ�ำ นวยการ
ลิดา อเนสทิเดอ, ผู้บริหารโครงการอาวุโส
แคทลนี เบล, ผู้ประสานงานอ�ำ นวยการ
คาเมรอน เอช. เฟลทเชอร,์ บรรณาธกิ ารอาวุโส, ILAR Journal
โรนดา้ เฮยค์ ราฟท์, ผู้ชว่ ยโครงการ
โจแอนน์ เซอร์โล, ผอู้ ำ�นวยการ (จนถึงเดอื น เมษายน ค.ศ.2010)

ix

หนงั สือของสถาบนั เพอ่ื การวจิ ยั สัตว์ทดลอง

Recognition and Alleviation of Pain and Distress in Laboratory Animals (2009)
Scientific and Humane issues in the Use of Random Source Dogs and
Cats for Research (2009)
Recognition and Alleviation of Distress in Laboratory Animals (2008)
Toxicity Testing in the 21stt Century: A Vision and a Strategy (2007)
Overcoming Challenges to Develop Countermeasures Against Aerosolized
Bioterrorism Agents: Appropriate use of Animal Models (2006)
Guidelines for the Humane Transportation of Research Animals (2006)
Science, Medicine, and Animals: Teacher’s Guide (2005)
Animal Care and Mangement at the National Zoo: Final Report (2005)
Science, Medicine, and Animals (2004)
The Developmen tof Science-based Guidelines for laboratory Animal
Care: Proceedings of the November 2003 International Workshop (2004)
Animal Care and Mangement at the National Zoo: Interim Report (2004)
National Need and Priorities for Veterinarians in Biomedical Research (2004)
Guidelines for the Care and Use of Mammals in Neuroscience and
Behavioral Research (2003)
International Perspectives: The Future of Nonhuman Primate Resources,
Proceedings of the Workshop Held April 17-19, 2002 (2003)
Occupational Health and Safety in the Care and Use of Nonhuma Primates (2003)
Definition of Pain and Distress and Reporting Requirements for Laboratory
Animals: Proceedings of the Workshop Held June 22, 2000 (2000)
Strategies That Influence Cost Containment in Animal Research Facilities (2000)
Microbial Status and Genetic Evaluation of Mice and Rats: Proceedings of the 1999 US/Japan
Conference (2000)
Microbial Status and Phenotypic Evaluation of Rats and Mice: Proceedings of the 1999 US/Japan
Conference (1999)
Monoclonal Antibody Production (1999)
The Psychological Well-being of nonhuman Primates (1998)
Biomedical Models and Resources: Current Needs and Future Opportunities (1998)
Approaches to Cost Recovery for Animal Research: Implications for
Science, Animals, Research Compititiveness and Regulatory Compliance (1998)
Chimpanzees in Research: Strategies for their Ethical Care, Mangement, and Use (1997)

x

Occupational Health and Safety in the Care and Use of Research Animlas (1997)
Guide for the Care and Use of Laboratory Animals (1996) Rodents (1996)
Nutrient Requirements of Laboratory Animals, Fourth Revised Edition (1995)
Laboratory Animal Management: Dogs (1994)
Recognition and Alleviation of Pain and Distress in Laboratory Animals (1992)
Education and Training in the Care and Use of Laboratory Animals: A Guide for Developing
Institutional Program (1991)
Companion Guide to Infectious Diseases of Mice and Rats (1991)
Infectious Diseases of Mice and Rats (1991)
Immunodeficient Rodents: A Guide to Their Immunobiology, Husbandry, and Use (1989)
Use of Laboratory Animals in Biomedical and Behavioral Research (1988)
Animals for Research: A Directory of Sources, Tenth Edition and Supplement (1979)
Amphibians: Guidelines for the Breeding, Care and Mangement of Laboratory Animals (1974)

หนังสอื รายงานเหลา่ นี้อาจสงั่ ซื้อได้จากโรงพมิ พบ์ ัณฑยิ สถานแหง่ ชาติ
(800) 624−6424 หรอื (202) 334−3310
www.nap.edu

xi



ผู้ทบทวนหนงั สือ

Reviewers

ข้อแนะนำ�สำ�หรับการดูแลและการใช้สัตว์ทดลองฉบับปรับปรุงคร้ังที่ ๘ นี้ได้รับการทบทวนด้วยฉบับ
รา่ งโดยบคุ ลากรทไี่ ดร้ บั การคดั เลอื กเพอ่ื ความหลากหลายในความคดิ และความช�ำ นาญโดยสอดคลอ้ ง
กบั วธี ดี �ำ เนนิ การทไ่ี ดร้ บั การอนมุ ตั จิ ากคณะกรรมการการทบทวนรายงานของสภาวจิ ยั แหง่ ชาติ จดุ มงุ่
หมายของการทบทวนอย่างอิสระน้ีเพื่อให้ข้อคิดเห็นและคำ�วิจารณ์อย่างตรงไปตรงมาท่ีจะช่วยเหลือคณะ
กรรมการในการท�ำ ให้ตพี มิ พร์ ายงานให้สมบูรณเ์ ทา่ ทจ่ี ะท�ำ ไดแ้ ละเพ่อื ให้แนใ่ จว่ารายงานบรรลมุ าตรฐานของ
สถาบันในวัตถุประสงค์ หลักฐานและเป็นการตอบสนองต่อค่าใช้จ่ายในการศึกษา คำ�วิจารณ์จากผู้ทบทวน
และฉบบั รา่ งถกู เกบ็ เปน็ ความลบั เพอ่ื ปกปอ้ งความมน่ั คงของกระบวนการพจิ ารณา คณะกรรมการขอขอบคณุ
บ ุคลากรผู้ทบทวนรายงานฉบบั ร่างดังมรี ายนามตอ่ ไปนี้
ไมเคิล บ.ี บาลลงิ เจอร,์ แอมเจน
ฟลิ ลฟิ ฟ์ เจ. อาร.์ บาเนก็ ซ์, พรแี ลบส์
สตเี ฟ่น ดบั เบิลย.ู บารธอลด์, มหาวิทยาลยั แคลิฟอเนยี −เดวิส
ลินดา ซี. คอร์ค, มหาวทิ ยาลยั สแตนฟอรด์
แจน ฮัว, มหาวิทยาลัยโคเปนเฮเกน, เดนมารค์
ไมเคลิ ด.ี คาสเตลโล, วาโนฟ−ี อเวนตสิ
อารเ์ ธอร์ แอล. แลจ, วิทยาลยั แพทยฮ์ าเวริ ด์
คริสเตียนลอเลนส์, โรงพยาบาลเด็กบอสตัน
แรนดอล เจ. เนลสนั , มหาวิทยาลยั เทนเนสซ,ี วทิ ยาลัยแพทยเ์ มมฟสิ
สตีเฟน่ เอม็ . นีม,ิ โรงพยาบาลทวั่ ไปแห่งแมสซาชเู สทท์
มีลินด้า เอ. โนแวค, มหาวิทยาลัยแมสซาชเู สทท์−แอมเฮิทส์

xiii

เกมม่า เพอเรทตา้ , สภาวจิ ัยแห่งชาต,ิ ประเทศอิตาลี
มารค์ ี อ.ี พิททส,์ ที่ปรกึ ษาคณะกรรมการการดูแลและใชส้ ตั ว์ของสถาบนั (ไอคคุ )
จอร์จ อ.ี แซนเดอร,์ มหาวทิ ยาลยั วอชงิ ตัน
แอลเลน ดบั เบิลย.ู ซงิ เกอร์, สถาบนั แบทเทลล์เมมมอเรียล
วิลเลยี ม เจ. ไวท์, ชารล์ รเิ วอรแ์ ลบบอราโทร่ี
ถึงแม้ว่าผู้ทบทวนดังได้กล่าวนามแล้วได้ให้คำ�วิจารณ์และข้อแนะนำ�อย่างสร้างสรรค์หลายข้อ
ทา่ นเหลา่ นไ้ี มไ่ ดถ้ กู ขอใหล้ งนามอนมุ ตั บิ ทสรปุ หรอื ค�ำ แนะน�ำ และไมไ่ ดเ้ หน็ รายงานฉบบั สดุ ทา้ ยกอ่ นเผยแพร่
การทบทวนรายงานฉบับนไี้ ดร้ บั การคมุ งานโดยจอห์น ดาวล่ิง จากมหาวิทยาลัยฮาเวิรด์ และ จอห์น แวนเดน
เบิร์กจากมหาวิทยาลัยแห่งรัฐนอร์ทแคโรไลน่า ท่านเหล่าน้ีถูกแต่งต้ังโดยสภาวิจัยแห่งชาติ ท่านเป็นผู้
รับผิดชอบเพ่ือให้แน่ใจว่าการตรวจสอบรายงานน้ีทำ�ขึ้นอย่างมีอิสระโดยสอดคล้องกับวีธีดำ�เนินการของ
สถาบัน และคำ�วิจารณ์ของผู้ทบทวนทั้งหมดได้รับการพิจารณาอย่างรอบคอบ ความรับผิดชอบต่อเน้ือหา
สุดท้ายของรายงานฉบับน้ีเป็นความรับผิดชอบทั้งหมดของคณะกรรมการและสถาบันผู้ได้รับการมอบหมาย
แตง่ ตั้งให้ทำ�ตามหน้าท่ี

xiv

อารมั ภบท

Preface

วั
ตถปุ ระสงคข์ อง ขอ้ แนะน�ำ ส�ำ หรบั การดแู ลและการใชส้ ตั วท์ ดลอง (ขอ้ แนะน�ำ ) ดงั ไดก้ ลา่ วแลว้ ในหนา้ ที่
ของคณะกรรมการเพ่อื การปรับปรุงข้อแนะน�ำ เพ่อื ชว่ ยเหลือสถาบันต่างๆในการดแู ลและการใชส้ ตั ว์
ในวถิ ที างท่ีไดร้ บั การพิจารณาแลว้ ว่าเปน็ วธิ ที ่ีเหมาะสมทางวทิ ยาศาสตร์ ทางเทคนิคและมเี มตตา ขอ้
แนะน�ำ มเี จตนาชว่ ยเหลอื นกั วจิ ยั ใหบ้ รรลภุ าระหนา้ ที่ เพอื่ วางแผนและปฏบิ ตั กิ ารทดลองอยา่ งสอดคลอ้ งตาม
หลักเกณฑ์ทางวทิ ยาศาสตร์ มนษุ ยธรรมและจรรยาบรรณอยา่ งสงู สุด ขอ้ แนะน�ำ มเี จตนาชว่ ยเหลือนกั วจิ ัยใน
การบรรลุพันธกิจเพื่อวางแผนและปฏิบัติการทดลองท่ีใช้สัตว์สอดคล้องตามหลักเกณฑ์ทางวิทยาศาสตร์
มนุษยธรรมและจรรยาบรรณอย่างสูงสุด คำ�แนะนำ�ต่างๆยึดตามพ้ืนฐานข้อมูลท่ีได้มีการตีพิมพ์แล้ว หลัก
วิทยาศาสตร์ ความเห็นของผ้เู ชี่ยวชาญ และประสบการณ์รว่ มกบั วธิ แี ละการปฏิบัตทิ ่ีพสิ จู น์แล้วว่า ได้ท้งั การ
วจิ ยั คณุ ภาพสูงและการเลี้ยงดแู ละการใช้สัตวอ์ ย่างมมี นษุ ยธรรม
ข้อแนะนำ�เป็นที่ยอมรับโดยนานาประเทศให้เป็นเอกสารอ้างอิงเล่มแรกสำ�หรับการดูแลและการ
ใช้สัตว์ และนโยบายการบริการสาธารณสุขในอเมริกาบังคับให้ปฏิบัติตาม ได้จัดพิมพ์ขึ้นเป็นครั้งแรกในปี
ค.ศ. 1963 โดยใช้ชื่อว่า ข้อแนะนำ�สำ�หรับสถานท่ีอำ�นวยความสะดวกและการดูแลสัตว์ทดลอง และได้รับ
การปรับปรงุ ในปี ค.ศ. 1965, 1968, 1972, 1978, 1985 และ 1996 นบั ตง้ั แต่ฉบบั แรกไดต้ พี ิมพเ์ ผยแพร่แล้ว
มากกว่า 550,000 ฉบับ
ในปี ค.ศ. 2006 คณะกรรมการเฉพาะกจิ ทไ่ี ดร้ บั การแตง่ ตง้ั โดยสถาบนั เพอ่ื การวจิ ยั สตั วท์ ดลองเสนอ
ค�ำ แนะนำ�ว่าขอ้ แนะน�ำ ควรไดร้ บั การปรบั ปรุงให้ทนั สมยั คณะกรรมการเพ่ือการปรับปรุงข้อแนะนำ�ไดร้ ับการ

xv

แต่งต้ังโดยสภาวิจัยแห่งชาติในปี ค.ศ. 2008 คณะกรรมการฯมีสมาชิก 13 ท่านประกอบด้วย นักวิจัย
วทิ ยาศาสตร์ สตั วแพทย์ และ ผไู้ มใ่ ชน่ กั วทิ ยาศาสตรเ์ ปน็ ตวั แทนจรรยาบรรณชวี การแพทยแ์ ละจากสาธารณะ
ผู้มีความสนใจในสวัสดิภาพสัตว์ คณะกรรมการฯ ชักชวนให้ประชาคมวิทยาศาสตร์และสาธารณชนส่งคำ�
วจิ ารณท์ ม่ี ีต่อขอ้ แนะนำ�ฉบบั ปรับปรงุ เป็นลายลักษณอ์ ักษรและด้วยวาจา มีการพิจารณาท้งั คำ�วิจารณ์ทม่ี ี ณ
การประชุมอย่างเปิดเผย (วนั ที่ 26 กันยายน ค.ศ. 2008 ท่กี รุงวอชงิ ตัน ดซี ;ี วนั ท่ี 16 ตลุ าคม ค.ศ. 2008 ที่
เมอื งเออไวน์ รฐั แคลฟิ อรเ์ นยี ; และ วันท่ี 14 พฤศจิกายน ค.ศ. 2008 ท่เี มอื งชคิ าโก) ตลอดจนค�ำ วิจารณ์ท่ี
เขียนส่งให้และตามการร้องขอจากคณะกรรมการฯ ทั้งน้ี คณะกรรมการฯได้ศึกษาเอกสารที่ถูกส่งถึงสถาบัน
สุขภาพแหง่ ชาติ (NIH) เพื่อตอบสนองตามขอ้ เรยี กร้องขอ้ มลู ในปี ค.ศ. 2005 (NOT-OD-06-011) ค�ำ วิจารณ์
ทง้ั หมดมีสว่ นรว่ มต่อข้อแนะน�ำ ฉบบั ปรับปรงุ คร้ังท่ี 8 นอ้ี ย่างมากมาย

ในการบรรลพุ นั ธกจิ ของคณะกรรมการฯ คณะกรรมการฯด�ำ เนนิ การใหเ้ กดิ ความสมดลุ ยร์ ะหวา่ งจรรยา
บรรณ และ วธิ ปี ฏบิ ตั ติ ามหลกั วทิ ยาศาสตรท์ ไ่ี ดเ้ ปน็ พนื้ ฐานของขอ้ แนะน�ำ เสมอมา และท�ำ พนั ธกจิ ใหส้ มบรู ณ์
โดยใหแ้ หลง่ ความรทู้ ท่ี นั สมยั ชว่ ยใหป้ ระชาคมการวจิ ยั สามารถดำ�เนนิ การทดลองอยา่ งรบั ผดิ ชอบไดง้ า่ ย และ
ใช้การกำ�กับดูแลภายในด้วยตนเองกับการใช้สัตว์ทดลอง ข้อแนะนำ�คาดคะเนตามความเข้าใจว่า การใช้การ
ตัดสินใจโดยผู้เช่ียวชาญให้ผลดีทั้งยกระดับความคิดส่วนกลางเก่ียวกับมาตรฐานสมรรถภาพ และ ลดความ
จำ�เป็นเพ่อื ไม่ต้องมกี ฎหมายเขม้ งวดมากขึ้น

วิทยาศาสตร์สัตว์ทดลองเป็นศาสตร์ที่เจริญก้าวหน้าอย่างรวดเร็ว และคณะกรรมการฯ ระบุหลาย
ประเด็นท่มี ขี ้อมูลทางวทิ ยาศาสตรอ์ ยใู่ นปจั จุบนั อย่างพอเพียง จ�ำ เป็นตอ้ งมขี ้อมูลเพ่ิมเติมตามวตั ถุประสงค์
และการประเมนิ ผลเพอื่ ใหพ้ น้ื ฐานทางวทิ ยาศาสตรส์ �ำ หรบั ค�ำ แนะน�ำ ตา่ งๆในขอ้ แนะน�ำ ฉบบั ใหมๆ่ ในอนาคต
ถึงแม้วา่ การทำ�ตามแนวคดิ เหล่านอี้ ยู่นอกพนั ธกจิ ของคณะกรรมการฯ มสี องหัวข้อต่อไปน้ที ี่สมควรศึกษาใน
อนาคต (1) ความจำ�เป็นด้านพ้ืนท่ีและการอยู่อาศยั ส�ำ หรบั สตั ว์ทดลอง และ (2) ความจ�ำ เป็นและวธิ ีทดี่ ที ่ีสดุ
เพอ่ื ให้การเพิ่มพูน การออกก�ำ ลังกาย และ การสมั ผัสกับมนษุ ย์

ความจำ�เป็นเพื่อการปรับปรุง ข้อแนะนำ�อย่างต่อเน่ืองคือวัตถุประสงค์ “เพื่อให้ข้อมูลที่จะส่งเสริม
ความเป็นอยู่ท่ีดีของสัตว์ คุณภาพงานวิจัย และความเจริญก้าวหน้าของความรู้ทางวิทยาศาสตร์ที่มีความ
เก่ยี วข้องตอ่ ทงั้ มนุษยแ์ ละสัตว”์ (บทที่หนง่ึ ) ความไม่สม่ำ�เสมอและการเพ่ิมช่วงเวลาระหวา่ งการปรบั ปรุงข้อ
แนะน�ำ มชี อ่ งวา่ งถึง14ปที ี่ผ่านมาระหวา่ งฉบับปรบั ปรงุ ครัง้ ท่ี 7 และ ฉบับท่ี 8 นี้ หมายความวา่ การคน้ พบที่
ส�ำ คญั จากการวจิ ยั ใหมๆ่ อาจตอ้ งรอนานกวา่ หนง่ึ ทศวรรษกอ่ นมผี ลถงึ การปฏบิ ตั อิ ยา่ งทแี่ นะน�ำ การแถลงถงึ
ข้อกังวลดังกล่างอยู่เหนือพันธกิจของคณะกรรมการฯ เราเสนอว่า อย่างไรก็ดี การปรับปรุงข้อมูลท่ีมีในข้อ
แนะนำ�อยา่ งสม่�ำ เสมอ และบ่อยครัง้ ข้ึนกว่าเดิมจะสง่ เสริมสวสั ดิภาพสตั ว์ทดลอง และ สนบั สนนุ ข้อมลู ทาง
วทิ ยาศาสตรท์ มี่ คี ณุ ภาพสงู กระบวนการปรบุ ปรงุ ขอ้ มลู ทมี่ ใี นขอ้ แนะน�ำ อยา่ งเปน็ ทางการ รวมถงึ การปรบั ปรงุ
มาตรฐานการปฏิบัติสามารถบรรลคุ วามจ�ำ เปน็ ดงั นี้ได้

ในการด�ำ เนินการปรับปรงุ นี้ คณะกรรมการฯขอขอบคุณการช่วยเหลอื ของ วลิ เลียม ไอ. กาย และ
เบนเนทท์ เจ. โคเฮน ในการพัฒนาข้อแนะนำ�ฉบับแรกเร่มิ ในปี ค.ศ. 1959 กลุ่มผูอ้ ภิปรายเร่ืองการดแู ลสตั ว์
(Animal care panel, ACP) ท่านประธานโคเฮนได้แต่งตั้งคณะกรรมการเพื่อพิจารณาจรรยาบรรณในการ
ดูแลสัตว์ทดลองเพื่อประเมินการดูแลและใช้สัตว์โดยมี ดร.กายเป็นประธานคณะกรรมการ ซ่ึงในเวลาต่อมา
ยอมรับว่าคณะกรรมการฯ ไม่สามารถประเมินโปรแกรมการดูแลสัตว์ตามวัตถุประสงค์ได้โดยขาดกฎเกณฑ์

xvi

พื้นฐานเพอื่ การประเมนิ อย่างเหมาะสม ดงั นั้นจงึ จ�ำ เป็นต้องมีมาตรฐาน คณะกรรมบริหารของ ACP มคี วาม
เหน็ พอ้ งกนั และไดแ้ ตง่ ตงั้ คณะกรรมการมาตรฐานทางวชิ าชพี ในเวลาตอ่ มา NIH ไดใ้ หท้ นุ และตกลงท�ำ สญั ญา
กับ ACP เพ่ือ “พิจารณาและต้ังมาตรฐานทางวิชาชีพเพื่อการดูแลและสถานที่เพื่อการอำ�นวยความสะดวก
ส�ำ หรบั สตั วท์ ดลอง” ดร.โคเฮน เปน็ ประธานคณะกรรมการ เพอื่ มาตรฐานสถานทเ่ี พอ่ื การอ�ำ นวยความสะดวก
สำ�หรับสัตว์ทดลองของ ACP ซึ่งได้จัดทำ� ข้อแนะนำ�เพ่ือการดูแลและสถานท่ีเพื่อการอำ�นวยความสะดวก
ส�ำ หรับสตั วท์ ดลอง ฉบับแรกเริ่ม
การพิมพ์ข้อแนะนำ� ฉบับน้ีได้รับทุนสนับสนุนจากสถาบันสุขภาพแห่งชาติ (NIH); สำ�นักงานความ
มั่นคงการวิจัย กระทรวงสุขภาพและบริการบุคคล; กระทรวงเกษตรของสหรัฐฯ (USDA); สมาคมเพื่อการ
ประเมินและการรับรองมาตรฐานการดูแลสัตว์ทดลองสากล; สมาคมวิทยาศาสตร์สัตว์ทดลองแห่งอเมริกา;
ทนุ แอบบอท (Abbot Fund); บรษิ ทั ไฟเซอร;์ วทิ ยาลยั อายรุ ศาสตรส์ ตั วท์ ดลองแหง่ อเมรกิ า; สมาคมสตั วแพทย์
ดา้ นสตั วท์ ดลองแห่งอเมริกา; และสมาคมสตั วแพทย์จ�ำ เพาะสตั วพ์ วกลิง
คณะกรรมการเพ่ือปรับปรุงข้อแนะนำ�การดูแลและการใช้สัตว์ทดลอง ขอแสดงความขอบคุณศูนย์
ข่าวสารเพื่อสวัสดภิ าพสัตว;์ หอ้ งสมุดการเกษตรแหง่ ชาติ กระทรวงเกษตรแห่งสหรฐั อเมริกา (USDA) สำ�หรบั
การช่วยเหลือในการรวบรวมบรรณานุกรมและเอกสารอ้างอิงต่างๆ หากปราศจากความช่วยเหลือจากเจ้า
หน้าที่ของศูนย์งานดังกล่าวงานที่ได้รับมอบหมายน้ีจะประสบอุปสรรคอย่างมาก นอกจากน้ียังขอขอบคุณ
คณะผทู้ บทวนขอ้ แนะนำ� ฉบบั น้ี รอนดา้ เฮยค์ ราฟผใู้ หค้ วามชว่ ยเหลอื ดา้ นการบรหิ ารและการสนนั สนนุ และ
โดยเฉพาะอยา่ งยง่ิ ขอชมเชย ลดิ า อเนสทโิ ด หวั หน้าโครงการผูม้ คี วามวิรยิ ะอสุ สาหะและความใสใ่ จในราย
ละเอียดทางวทิ ยาศาสตร์และการบริหารข้ันตอนการปฏบิ ตั ิตัง้ แต่ตน้ จนจบ
หากผู้อ่านตรวจพบข้อผิดพลาดเช่นมีส่วนที่ขาดหายไปหรือควรเพ่ิมเติม ขอเชิญชวนให้ส่งข้อแก้ไข
และขอ้ เสนอแนะต่างๆไปยังสถาบันเพอ่ื การวิจัยสตั วท์ ดลอง สภาวิจยั แห่งชาติ เลขท่ี 500 ถนนหา้ , ตะวนั ตก
เฉยี งเหนอื วอชิงตัน ด.ี ซี. 20001

เจเนท ซ.ี กาเบอร์ ประธาน
คณะกรรมการปรับปรุงข้อแนะนำ�
เพื่อการดแู ลและการใช้สตั ว์ทดลอง

xvii



คำ�น�ำ ของผแู้ ปล

ผู้แปลยินดีแปลข้อแนะนำ�สำ�หรับการดูแลและการใช้สัตว์ทดลอง (ข้อแนะนำ�) ฉบับปรับปรุงใหม่
คร้ังที่ 8 นี้อกี ครั้งตามท่สี ภาวจิ ยั แห่งชาติ (สหรัฐฯ) มคี วามต้องการใหข้ อ้ แนะน�ำ ฉบับใหม่น้ีแปลโดยผู้แปล
คนเดิม ควรเป็นผู้คุ้นเคยกับเน้ือหาและเข้าใจการตีความหมายอย่างเหมาะสมท่ีอาจสืบเน่ืองกับข้อแนะนำ�
ฉบบั เดมิ ท่พี ิมพ์ในปี ค.ศ. 1996 สภาวิจัยแห่งชาตสิ หรฐั ฯ ระบใุ หก้ ารแปลตรงตามความหมายอยา่ งครบถ้วน
โดยไมเ่ พม่ิ เตมิ หรือไม่ใหต้ ดั ทอนส่วนใดๆออก และต้องสามารถแปลกลบั ไปเป็นภาษาอังกฤษได้ ผู้แปลและ
คณะผู้ทบทวนตั้งใจให้เนื้อหาครบถ้วนบริบูรณ์ตามต้นฉบับภาษาอังกฤษมากท่ีสุด และให้เนื้อหาแต่ละหน้า
ของฉบับภาษาไทยนั้นตรงกันกับแต่ละหน้าในต้นฉบับภาษาอังกฤษโดยมีเลขที่หน้าเหมือนกัน ท้ังนี้เพื่อให้
ผ้อู า่ นสามารถคน้ ควา้ และอา้ งองิ กลบั ถึงตน้ ฉบบั ภาษาองั กฤษได้สะดวก
ผู้แปลและคณะผู้ทบทวนตระหนักถึงความจำ�เป็นและการนำ�ข้อแนะนำ�ฉบับน้ีไปใช้ประโยชน์เพ่ือ
พัฒนาการดูแลและการใช้สัตว์ทดลองเพ่ือการวิจัย การทดสอบ และการสอนในประเทศไทย เพื่อมุ่งสู่การ
ยกระดับการดูแลและการใช้สัตว์ทดลองในประเทศไทยให้ได้มาตรฐานสากลตามแผนกลยุทธ์แห่งชาติว่าด้วย
การพัฒนางานสัตว์เพอื่ งานทางวทิ ยาศาสตร์ การพัฒนาการดูแลและการใชส้ ตั ว์ทดลองในประเทศไทยใหไ้ ด้
มาตรฐานสากลจ�ำ เปน็ ตอ้ งใชพ้ ลงั ขบั เคลอื่ นและความรว่ มมอื กนั อยา่ งมากจากหลายภาคสว่ น และยงั ตอ้ งการ
พน้ื ฐานความรคู้ วามเขา้ ใจดา้ นวทิ ยาศาสตรส์ ตั วทดลองอยา่ งเหมาะสมของผบู้ รหิ าร นกั วชิ าการและบคุ ลากร
ผูส้ นบั สนุนทั้งหลาย
ผู้แปลมีความเห็นว่า ข้อแนะนำ� ฉบับน้ีสามารถปรับใช้ได้กับระบบการเล้ียงสัตว์ท่ีปฏิบัติได้ใน
ประเทศไทยโดยบคุ ลากรคนไทยผมู้ คี วามประณตี ละเอยี ดถถี่ ว้ น มเี มตตาและใสใ่ จในการดแู ลเลย้ี งสตั วท์ ดลอง
เปน็ อยา่ งดี แต่มีความจ�ำ เปน็ ทีบ่ ุคลากรเหล่านี้ทัง้ ระบบต้องไดร้ ับการสง่ เสรมิ การศึกษา อบรมอยา่ งต่อเนื่อง
ให้มีความรู้และประสบการณ์ตรง โดยมีการให้แนวทางนโยบาย เป้าหมายและกรอบระยะเวลาเพ่ือให้บรรลุ
เปา้ ประสงคอ์ ยา่ งชดั เจนและไดร้ บั การสนบั สนนุ ดา้ นงบประมาณจากผบู้ รหิ ารขององคก์ รอยา่ งตอ่ เนอื่ งมรี ะบบ
บคุ ลากรควรไดร้ บั แรงจงู ใจในการปฏบิ ตั งิ านและไดร้ บั การยกยอ่ งยอมรบั ใหใ้ ฝห่ าความรเู้ พมิ่ เตมิ อยา่ งตอ่ เนอ่ื ง
ผู้แปลต้ังความหวังว่า ข้อแนะนำ� ฉบับภาษาไทยน้ีจะเป็นประโยชน์ต่อการเรียนรู้ในสาขาวิทยาศาสตร์สัตว์
ทดลอง อยา่ งไรกต็ ามควรท�ำ ความเขา้ ใจเบอื้ งตน้ วา่ วตั ถปุ ระสงคห์ ลกั ของการจดั ท�ำ ขอ้ แนะน�ำ ตน้ ฉบบั ภาษา
อังกฤษนัน้ ม่งุ หวงั ใหค้ �ำ นงึ ถงึ “มาตรฐานสมรรถภาพ (Performance Standard)” โดยให้เพียงเป้าหมายทคี่ วร
บรรลุ หรอื บางครงั้ ใหต้ วั เลข “มาตรฐานทางวศิ วกรรม (Engineering Standard)” หรอื ใหเ้ พยี งหลกั การแนวทาง
การปฏบิ ตั อิ ยา่ งครา่ วๆ แตอ่ าจมไิ ดร้ ะบใุ หล้ ะเอยี ดชดั เจนวา่ การท�ำ ทกุ ขน้ั ตอนและการจดั การทงั้ หมดอยา่ งไร
การน�ำ ขอ้ แนะนำ�ไปใช้จึงต้องการการอา่ นและตีความโดยสัตวแพทยผ์ รู้ ับผิดชอบของสถาบนั และในบางกรณี
อาจต้องใช้ตัดสินใจของกลุ่มผู้เช่ียวชาญเพ่ือให้การปฏิบัติในแต่ละสถานะการณ์มีความเหมาะสมกับพันธกิจ

xix

ของสถาบนั นนั้ ๆ ผบู้ ริหารสถาบนั สตั วแพทย์ผรู้ ับผดิ ชอบ คณะกรรมการกำ�กับดแู ลการดแู ลและการใช้สัตว์
ของสถาบัน นักวิจัยและผู้ปฏิบัติงานทุกคนควรมีหน้าที่รับผิดชอบและมีส่วนร่วมในการตัดสินใจในประเด็น
ใดๆของโปรแกรมการดูแลและการใช้สัตว์ทดลอง ในบางครั้ง ถ้าไม่สามารถหาข้อสรุปได้หรือขาดความ
เชยี่ วชาญ ควรปรกึ ษาหาผเู้ ชยี่ วชาญอยา่ งเหมาะสมเพอื่ ชว่ ยประกอบการตดั สนิ ใจ บคุ ลากรควรทราบวา่ ระบบ
การประเมนิ ของสมาคมเพอ่ื การประเมนิ และการรบั รองมาตรฐานการดแู ลสตั วท์ ดลองสากล (AAALAC Inter-
national) นัน้ ใชข้ อ้ แนะน�ำ ฉบับนเี้ ปน็ หนึง่ ในบรรทัดฐานหลัก จงึ ควรอ่านท�ำ ความเขา้ ใจอ่านขอ้ แนะน�ำ น้แี ละ
นำ�ไปประยกุ ต์ปฏิบตั ิให้เหมาะกับสถานการณ์ ควรเขา้ ใจว่า นอกเหนอื จากข้อแนะน�ำ นี้ AAALAC Interna-
tional ยังมีรายการเอกสารอา้ งอิงเพิ่มเติม (Reference Resources, http://www.aaalac.org/accreditation/
resources.cfm) เปน็ แหลง่ ความรเู้ พม่ิ เตมิ และใหร้ ายละเอยี ดเฉพาะแตล่ ะเรอ่ื งอกี มากมาย จงึ ควรศกึ ษาเอกสาร
อา้ งองิ เพ่มิ เติมต่างๆ เหลา่ น้ีด้วย
ขอขอบคุณสัตวแพทย์หญิง วันทนีย์ รัตนศักด์ิ (เลขาธิการ สมาคมวิทยาศาสตร์สัตว์ทดลองแห่ง
ประเทศไทย) และรองศาสตราจารย์ นายสตั วแพทย์ ปานเทพ รตั นากร (นายกสมาคมวทิ ยาศาสตรส์ ตั วท์ ดลอง
แห่งประเทศไทย) ท่ีกรุณาทบทวน ข้อแนะนำ� ฉบับแปลภาษาไทยน้ีทั้งหมดอย่างละเอียด และขอขอบคุณ
สัตวแพทย์หญงิ นวขนิษฐ์ สัจจานนท์ (นายสัตวแพทย์ช�ำ นาญการ ศนู ย์สตั วท์ ดลอง สถาบนั วิจัยวิทยาศาสตร์
สาธารณสุข กรมวิทยาศาสตร์ การแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข) และสัตวแพทย์หญิงระวิวรรณ อิ่มเอิบสิน
(ผชู้ ว่ ยหวั หนา้ แผนกสตั วแพทย์ สถาบนั วจิ ยั วทิ ยาศาสตรก์ ารแพทยท์ หาร ฝา่ ยสหรฐั ฯ) ทไี่ ดช้ ว่ ยทบทวนตน้ ฉบบั
สุดท้ายก่อนส่งพมิ พม์ า ณ โอกาสน้ี
ขอขอบคณุ หนว่ ยงานผมู้ สี ว่ นใหท้ นุ สนบั สนนุ การพมิ พ์ ไดแ้ ก่ AAALAC International, แผนกสตั วแพทย์
สถาบนั วจิ ยั วทิ ยาศาสตรก์ ารแพทยท์ หาร (ฝา่ ยสหรฐั ฯ) ศนู ยส์ ตั วท์ ดลอง สถาบนั วจิ ยั วทิ ยาศาสตรส์ าธารณสขุ
กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข) และสมาคมวิทยาศาสตร์สัตว์ทดลองแห่งประเทศไทย
ขอขอบคณุ สมาคมวทิ ยาศาสตรส์ ัตวท์ ดลองแหง่ ประเทศไทยที่ด�ำ เนนิ การขอลขิ สิทธ์ในการแปล การจดั พิมพ์
อย่างสมบูรณแ์ ละแจกจ่าย ข้อแนะนำ� ฉบบั แปลเปน็ ภาษาไทยนใี้ ห้แก่ผูส้ นใจทวั่ ประเทศไทยโดยไมค่ ดิ มลู ค่า


สพ.ญ. มณทิพย์ เจตยะคามิน ([email protected]) ผแู้ ปล
สพ.ญ. ระวิวรรณ อิ่มเอิบสิน ([email protected]) ผทู้ บทวน
สพ.ญ. นวขนิษฐ์ สจั จานนท์ ([email protected] ผทู้ บทวน
สพ.ญ. วนั ทนีย์ รัตนศกั ด์ิ ([email protected]) ผทู้ บทวน
รศ.น.สพ. ปานเทพ รตั นากร ([email protected]) ผทู้ บทวน



xx

บทสรปุ

Overview

ข้อแนะน�ำ ฉบับปรับปรงุ คร้ังท่ี 8 น้ี ถูกจัดเปน็ ห้าบท และมสี ีภ่ าคผนวก
บทที่ 1 แสดงเป้าหมายและผอู้ า่ นทข่ี อ้ แนะน�ำ ฉบับน้ตี ั้งใจ รวมทงั้ แนวความคิดหลักและค�ำ นยิ าม
ศัพทท์ จี่ ำ�เป็นสำ�หรบั การน�ำ เสนอและการใชข้ อ้ แนะนำ� มีการรวบรวมเนื้อหาของบทนำ�ที่เคยมีอย่ใู น
ข้อแนะนำ�ฉบบั ทีแ่ ล้ว บทนี้เน้นความส�ำ คญั ทมี่ ตี อ่ พันธกจิ ต่อหลกั สามอาร์ ไดแ้ ก่ การทดแทน การลดจำ�นวน
และการลดความเจ็บปวด และให้การอภิปรายขยายความเรื่องจรรยาบรรณการใช้สัตว์ และภาระหน้าท่ีของ
นักวจิ ยั /สถาบนั
บทท่ี 2 เนน้ เรือ่ งภาพรวมโปรแกรมการดูแลและการใชส้ ัตว์ (โปรแกรม) รวมทัง้ หวั ขอ้ ทั้งหลายทีเ่ คย
กล่าวแล้วในบททหี่ นง่ึ ข้อแนะน�ำ ฉบบั ปรบั ปรุงครงั้ ท่ี 7 บทนี้ ระบุการววิ ัฒน์แนวความคดิ หลักเรื่องโปรแกรม
และใหก้ รอบการปฏบิ ตั สิ �ำ หรบั การผนกึ ก�ำ ลงั ภายในสถาบนั ยดึ ถอื ในนโยบายและความรบั ผดิ ชอบของสถาบนั
การพจิ ารณาดา้ นกฎขอ้ บงั คบั การจดั การโปรแกรมและบคุ ลากร (รวมทง้ั การใหก้ ารฝกึ อบรม และอาชวี อนามยั
และความปลอดภัย) และการควบคุมดูแลโปรแกรม การอภิปรายถัดมาได้แก่ หน้าที่ของคณะกรรมการการ
ดูแลและการใชส้ ัตว์ทดลอง (IACUC, ไอคุค) การทบทวนโครงร่างงานวจิ ยั (โปรโตคอล) และโปรแกรม การ
กำ�กับดูแลหลังการอนุมัติ (หัวข้อใหม่) และการพิจารณาต่างๆ เช่น จุดสิ้นสุดเพื่อมนุษยธรรม และการทำ�
ศัลยกรรมแบบรอดชีวิตหลายคร้ัง คณะกรรมการฯรับรอง “บรรทัดฐานสำ�หรับการดูแลทางการสัตวแพทย์”
ของวทิ ยาลยั อายุรศาสตรส์ ัตวท์ ดลองแหง่ อเมรกิ า

xxi

xxii

บทที่ 3 เน้นเรื่องตัวสัตว์และที่ไม่เหมือนฉบับปรับปรุงคร้ังที่แล้วคือการระบุหัวข้อเร่ืองสัตว์บกและ
สัตว์น้ำ�แยกจากกัน สะท้อนให้เห็นบทบาทของสัตว์น้ำ�ท่ีมีเพิ่มข้ึนต่อการวิจัยทางชีวการแพทย์ มีการให้คำ�
แนะน�ำ ส�ำ หรับที่อย่อู าศัยและสภาพแวดลอ้ ม อภปิ รายความสำ�คญั ของการใหอ้ ย่รู ว่ มกนั เปน็ สงั คม และมีบท
เสริมเร่อื งการเพมิ่ พนู สภาพแวดลอ้ ม การเปน็ อยดู่ ขี องสัตว์ และการมนี ยั ส�ำ คญั ทางวทิ ยาศาสตร์
ข้อแนะนำ�เร่ืองการใช้เน้ือท่ีมีกล่าวไว้คร่าวๆตามความเช่ียวชาญและข้อคิดเห็นของคณะกรรมการฯ
และตามวิธีที่อยู่อาศัยในปัจจุบัน ขนาดกรงต่างๆในอดีตได้ถูกตีความให้หมายถึงความต้องการเนื้อท่ีข้ันต่ำ�
โดยผใู้ ชข้ อ้ แนะน�ำ ทง้ั หลาย และระบใุ หเ้ ปน็ (“เนอื้ ทขี่ นั้ ต�่ำ ทไี่ ดแ้ นะน�ำ ) ในฉบบั นี้ การใชค้ �ำ วา่ “ขนั้ ต�ำ่ ” ไมจ่ �ำ กดั
ผใู้ ชข้ อ้ แนะน�ำ เพราะวา่ ถงึ แมว้ า่ ความตอ้ งการเนอ้ื ทร่ี ะบเุ ปน็ ตวั เลขตา่ งๆ (เชน่ มาตรฐานทางวศิ วกรรม) ตวั เลข
ทง้ั หลายนนั้ ถกู ใชใ้ นกรอบปฏบิ ตั มิ าตรฐานสมรรถภาพ คณะกรรมการฯแนะน�ำ เนอื้ ทข่ี นั้ ต�ำ่ ส�ำ หรบั สตั วฟ์ นั แทะ
เพศเมยี กบั ลกู ทง้ั ครอก และเพม่ิ ความสงู กรงส�ำ หรบั กระตา่ ยใหเ้ ปน็ 16 นวิ้ นอกจากนจ้ี ากทม่ี คี �ำ วจิ ารณต์ า่ งๆ
เสนอมายังคณะกรรมการฯ โดยขอให้มีข้อมูลมากข้ึนเร่ืองเป้าหมายต่างๆทางสมรรถภาพและวิธีบรรลุเป้า
หมายเหล่านัน้ จงึ มคี ำ�แนะนำ�เรื่องการแพร่พนั ธุส์ ัตว์ฟันแทะร่วมกับการใหเ้ นื้อหาการแนะนำ�อยา่ งมากมาย
ดว้ ยความส�ำ คญั ของสตั วจ์ �ำ พวกลงิ (NHP) คณะกรรมการฯยดึ ถอื ใหก้ ารใหอ้ ยรู่ ว่ มกนั เปน็ สงั คมเปน็ การ
ปฏบิ ตั พิ นื้ ฐานปกติ และ ไดใ้ หค้ �ำ แนะน�ำ เฉพาะส�ำ หรบั ลงิ บางชนดิ มกี ารเพม่ิ ลงิ อกี หนง่ึ กลมุ่ และแยกชมิ แปนซี
ออกเป็นอีกหน่ึงประเภทใหม่ การเปล่ียนแปลงเหล่าน้ีได้รับแรงจูงใจจากการตระหนักของคณะกรรมการฯ
(ดว้ ยการรบั รองทมี่ ใี นค�ำ วจิ ารณต์ า่ งๆจากผเู้ ชย่ี วชาญดา้ นสตั วจ์ �ำ พวกลงิ ) วา่ สตั วเ์ หลา่ นต้ี อ้ งมเี นอื้ ทแ่ี นวราบและ
แนวต้งั มากกว่า อยา่ งน้อยส�ำ หรบั ลิงบางกลมุ่ เพ่ือการออกก�ำ ลังกายตามกจิ วัตรธรรมชาตขิ องสตั ว์เหล่าน้ี
บทท่ี 4 อภปิ รายการใหก้ ารดแู ลทางการสตั วแพทย์ และ ความรบั ผดิ ชอบของสตั วแพทยผ์ รู้ บั ผดิ ชอบ
(Attending Veterinarian) ให้การแนะนำ�หลักการเรอ่ื ง ความม่ันคงทางชีวภาพของสัตว์ (animal biosecurity)
และสนับสนนุ บทบาทศูนย์กลางในการรับรองสขุ ภาพสัตว์ทดลอง บทนีใ้ หค้ ำ�แนะนำ�ต่างๆท่ีเก่ียวขอ้ งกบั การ
จดั หาสตั ว์ การขนสง่ สัตว์และเวชศาสตร์ปอ้ งกัน และขยายความสว่ นต่างๆ เรอื่ งการดูแลและการจัดการทาง
คลนิ กิ ศลั ยกรรม (มหี นง่ึ ตอนใหมเ่ รอ่ื งการตรวจวดั ขณะท�ำ ปฏบิ ตั ศิ ลั ยกรรม) ความเจบ็ ปวดและการทกุ ขท์ รมาน
และการทำ�การณุ ยฆาต (euthanasia)
บทที่ 5 อภิปรายหัวข้อกายภาพของสถานท่ีต่างๆ และให้รายละเอียดที่ทันสมัยและใหม่เรื่องการ
ควบคุมความส่ันสะเทือน ความปลอดภัยทางกายภาพและการควบคุมการเข้าออก การกักเก็บสิ่งอันตราย
และสถานที่พิเศษต่างๆสำ�หรับการฉายรังสีร่างกายบางส่วนและทั่วทั้งตัว การให้อยู่อาศัยในสถานท่ีสกัดก้ัน
เชอื้ โรค (barrier) การศกึ ษาทางพฤตกิ รรมตา่ งๆ และการใหอ้ ยอู่ าศยั ส�ำ หรบั สตั วน์ �้ำ บทนใี้ หก้ ารอธบิ ายในราย
ละเอยี ดเรอื่ งสถานทเี่ ลยี้ งสตั วศ์ นู ยก์ ลางแหง่ เดยี วและแบบกระจายหลายๆแหง่ และแนะน�ำ แนวความคดิ เรอ่ื ง
ระบบปรบั อากาศทม่ี กี ารใหค้ วามรอ้ นและการระบายอากาศ (HVAC) ชนดิ ทมี่ กี ารผนั แปรปรมิ าตร รว่ มกบั การ
ยอมรับการอนรุ ักษ์พลงั งานและการใช้อย่างมปี ระสิทธภิ าพ
ภาคผนวก ก. เปน็ รายการเอกสารอา้ งองิ ท่ีทันสมัย ภาคผนวก ข. แสดงหลกั เกณฑข์ องรฐั บาลเก่ียว
กับการดแู ลและใชส้ ัตว์มีกระดูกสนั หลังในการทดสอบ วิจัยและการฝึกอบรม ภาคผนวก ค. แสดงถ้อยแถลง
ภาระหน้าที่ และ ภาคผนวก ง. ให้ชีวประวัตอิ ย่างสั้นๆของสมาชิกในคณะกรรมการฯ

xxiii

เพื่อสอดคล้องกับถ้อยแถลงภาระหน้าที่ (เพ่ิมเติมจากรายงานฉบับท่ีได้ตีพิมพ์แล้ว ข้อแนะนำ�
ฉบับปรับปรุงใหม่จะลงในเครือข่ายอินเทอเนทเป็นเอกสารแบบพีดีเอฟ หรือรูปแบบที่คล้ายกัน ที่ผู้ใช้
จะสามารถสืบค้นได้ตลอดทั่วท้ังเล่มในครั้งเดียว) มีข้อแนะนำ�ในแบบพีดีเอฟที่ให้สืบค้นได้อยู่บนเว็บไซด์
สำ�นักพมิ พบ์ ัณฑิตยสถานแหง่ ชาติ www.nap.edu



สารบัญ

Contents

1. แนวความคิดหลัก 1
11
การนำ�ไปใช้ประโยชนแ์ ละเป้าหมายตา่ งๆ, 2
ผู้อา่ นท่ไี ด้มุ่งหมายไวแ้ ละการใช้ขอ้ แนะน�ำ , 3
จรรยาบรรณและการใชส้ ตั ว,์ 4
หลักสามอาร์, 4
ค�ำ ศัพท์สำ�คัญที่มีใชใ้ นขอ้ แนะน�ำ , 5
การดแู ลสตั วอ์ ยา่ งมมี นษุ ยธรรม, 6
โปรแกรมการดแู ลและการใชส้ ตั ว,์ 6
มาตรฐานทางวศิ วกรรม สมรรถภาพและวิธีปฏบิ ัติ, 6
นโยบาย หลักเกณฑแ์ ละวิธีด�ำ เนินการตา่ งๆ, 7
ต้อง, ควร, และ อาจ, 8
เอกสารอา้ งองิ , 8

2. โปรแกรมการดแู ลและการใช้สตั ว์

กฎขอ้ บงั คับ นโยบายและหลกั เกณฑต์ ่างๆ, 12
การบริหารโปรแกรม, 13
ภาระหน้าท่กี ารจัดการโปรแกรม, 13
ผบู้ รหิ ารสถาบนั , 13
สตั วแพทยผ์ ูร้ ับผดิ ชอบ, 14
คณะกรรมการการดูแลและการใช้สัตวท์ ดลอง, 14
การทำ�งานรว่ มมอื กนั , 14
การบรหิ ารบุคลากร, 15
การฝกึ อบรมและใหก้ ารศกึ ษา, 15
อาชวี อนามัยและความปลอดภยั ของบุคลากร, 17

xxv

การค้มุ กันความปลอดภัยของบคุ ลากร, 22 41
การสอบสวนและการรายงานขอ้ กงั วลต่างๆเก่ยี วกบั สวัสดภิ าพสตั ว,์ 23
การควบคมุ ดูแลโปรแกรม, 24
ภารกจิ ของไอคคุ , 24
องค์ประกอบและหนา้ ท่ขี องไอคุค, 25
การทบทวนโปรโตคอล, 25
การพจิ ารณาเปน็ พเิ ศษในการทบทวนโดยไอคุค, 27
การก�ำ กบั ดแู ลตามหลงั การอนมุ ตั ,ิ 33
การวางแผนภยั พบิ ัติและการเตรียมความพร้อมรับเหตุการณฉ์ กุ เฉิน, 35
เอกสารอา้ งอิง, 35

3. สภาพแวดลอ้ ม ทอ่ี ยแู่ ละการจดั การสตั ว์

สตั วบ์ ก, 42
สภาพแวดลอ้ มส�ำ หรับสัตวบ์ ก, 42
สภาพแวดล้อมจลุ ภาคและสภาพแวดลอ้ มมหภาค, 42
อณุ หภมู แิ ละความชนื้ , 43
การระบายและคุณภาพของอากาศ, 45
แสงสว่าง, 47
เสยี ง และ การส่ันสะเทอื น, 49
ทีอ่ ยู่อาศัยส�ำ หรับสัตวบ์ ก, 50
สภาพแวดลอ้ มจุลภาค (สิง่ ล้อมรอบอันดับแรก), 50
การเพิ่มพนู สภาพแวดล้อม, 52
ท่ีพักหรือทอ่ี ยอู่ าศยั กลางแจง้ , 54
สภาพแวดล้อมตามธรรมชาต,ิ 55
พน้ื ท,ี่ 55
การจัดการสัตว์บก, 63
การจัดการพฤติกรรมและการใหอ้ ยูร่ ่วมกนั เปน็ สงั คม, 63
การสตั วบาล, 65
การจดั การประชากรสัตว,์ 75
สตั ว์น�ำ้ , 77
สภาพแวดล้อมส�ำ หรับสตั ว์นำ�้ , 77
สภาพแวดล้อมจุลภาคและสภาพแวดล้อมมหภาค, 77
คุณภาพน�้ำ , 78
ระบบยงั ชพี , 79
อณุ หภมู ิ ความชืน้ และการระบายอากาศ, 80
แสงสวา่ ง, 81
เสียงและการสน่ั สะเทือน, 81
ท่ีอยู่สำ�หรบั สัตวน์ �ำ้ , 82
สภาพแวดล้อมจลุ ภาค (สิ่งล้อมรอบอันดบั แรก), 82
การเพม่ิ พนู สภาพแวดล้อมและการอยู่ร่วมกนั เป็นสงั คม, 82
ร่มเงา ทพ่ี ักกลางแจง้ และทอี่ ยู่อาศยั ตามธรรมชาต,ิ 83
พืน้ ท,่ี 83

xxvi

การจดั การสตั ว์น�ำ้ , 84 105
การจดั การพฤตกิ รรมและการอย่รู ว่ มกันเป็นสังคม, 84 133
การสตั วบาล, 84
การจดั การประชากรสตั ว,์ 87
เอกสารอ้างอิง, 88

4. การดูแลทางการสตั วแพทย์

การจดั หาและการขนส่งสตั ว,์ 106
การจัดหาสัตว์, 106
การขนสง่ สัตว์, 107
เวชศาสตร์ป้องกัน, 109
ชวี นิรภัยส�ำ หรับสัตว์, 109
การกักกนั และ การพักเพอื่ ปรับสภาพร่างกาย, 110
การแยกสัตวจ์ ากกันตามสภาวะสขุ ภาพและชนดิ ของสัตว,์ 111
การเฝา้ ระวงั การวนิ จิ ฉยั การรักษาและการควบคมุ โรค, 112
การดแู ลทางคลนิ กิ และการจัดการ, 113
การจัดการทางการแพทย์, 114
การดูแลฉุกเฉนิ , 114
การเก็บเอกสาร, 115
ศัลยกรรม, 115
การฝึกอบรม, 115
การวางแผนก่อนการศลั ยกรรม, 116
สถานท่สี �ำ หรบั การศลั ยกรรม, 116
วธิ ดี �ำ เนนิ การศัลยกรรม, 117
เทคนิคปลอดเชือ้ , 118
การควบคุมระหวา่ งการผ่าตัด, 119
การดูแลหลงั การผา่ ตดั , 119
ความเจบ็ ปวดและทรมาน, 120
การวางยาสลบและการระงบั ปวด, 121
การุณยฆาต, 123
เอกสารอ้างองิ , 124

5. กายภาพของสถานที่

การพจิ ารณาเรือ่ งท่ัวไป, 133
สถานทีต่ ้ัง, 134
การรวมอยทู่ ศ่ี นู ย์กลางเปรยี บเทียบกับการกระจายออกจากศนู ยก์ ลาง, 134
บริเวณใช้งาน, 135
แนวทางส�ำ หรบั การก่อสรา้ ง, 136
ทางเดิน, 136
ประตหู อ้ งสตั ว์, 137
หนา้ ตา่ งภายนอก, 137
พ้ืน, 137
xxvii

การระบายน�้ำ ทิ้ง, 138 155
ผนัง และ ฝ้าเพดาน, 138 161
การให้ความรอ้ น, การระบายอากาศ. และ การปรบั อากาศ (HVAC), 139
พลงั งาน และ แสงสว่าง, 140
พ้นื ท่เี กบ็ ของ, 141
การควบคุมเสยี ง, 142
การควบคมุ การสน่ั สะเทือน, 142
บริเวณสำ�หรบั ทการสุขาภบิ าลวสั ดอุ ปุ กรณ,์ 142
การตรวจควบคุมสภาพแวดลอ้ ม, 143
สถานที่พเิ ศษ, 144
ศลั ยกรรม, 144
สถานทีส่ กัดกนั้ เช้ือโรค, 145
การฉายภาพร่างกาย, 146
การฉายรงั สที ั้งตวั , 147
การกักเก็บส่งิ อนั ตราย, 148
การศกึ ษาทางพฤตกิ รรม, 149
ทอ่ี ยสู่ ำ�หรบั สัตว์น�้ำ , 149
การรกั ษาความปลอดภยั และการควบคมุ การเข้าออก, 151
เอกสารอา้ งอิง, 151

ภาคผนวก
ภาคผนวกท้ายเลม่
ก. บรรณานกุ รมเพ่มิ เตมิ ทไ่ี ดร้ บั การคัดเลอื ก

สาระตามหัวข้อ, 161
การใช้สตั วท์ ดลอง, 162
ทางเลอื กอืน่ ๆ, 162
จรรยาบรรณ และ สวสั ดภิ าพสตั ว,์ 163
การออกแบบการทดลอง และ สถติ ิ, 164
การศกึ ษาเก่ียวกบั วิธีการวจิ ยั และการทดสอบ, 165
การจดั การโปรแกรม, 167
เอกสารอา้ งอิงทว่ั ไป, 167
กฎหมาย, กฎข้อบังคับ และ นโยบาย, 168
การให้การศกึ ษา, 169
การตรวจสอบควบคุมการดูแลและการใช้สตั ว,์ 169
อาชีวอนามัย และ ความปลอดภยั , 170
สภาพแวดล้อม, ท่อี ยู่อาศยั และ การจัดการ, 172
เอกสารอ้างอิงท่วั ไป, 172
การเพ่ิมพนู สภาพแวดลอ้ ม, 173
พนั ธุกรรม และ สตั วท์ ไ่ี ด้รับการดดั แปลงทางพนั ธกุ รรม, 175

xxviii

เอกสารอ้างองิ ตามชนิดของสตั ว์ - สภาพแวดลอ้ ม ท่ีอยอู่ าศัยและ 199
การจัดการ, 176 201
สตั วท์ างการเกษตร, 176 203
สตั วส์ ะเทนิ น้ำ�สะเทินบก สตั ว์เล้ือยคลานและปลา, 178 209
นก, 179
แมวและสนุ ัข, 180
สัตว์หายาก สัตวป์ ่าและสตั ว์สวนสตั ว์, 181
ลงิ , 182
สตั ว์ฟนั แทะ และ กระต่าย, 184
สัตวช์ นิดอ่ืนๆ, 187
การดแู ลทางการสัตวแพทย์, 188
การขนสง่ , 188
การวางยาสลบ, ความเจ็บปวด, และ ศลั ยกรรม, 188
การเฝ้าระวังโรค, การวินิจฉัย และ การรกั ษาโรค, 190
พยาธวิ ทิ ยา, พยาธิวทิ ยาคลนิ ิก, และปรสติ วทิ ยา, 190
เอกสารอา้ งองิ เฉพาะสัตว์แตล่ ะชนิด – การดูแลทางสัตวแพทย,์ 191
สตั วท์ างการเกษตร, 191
สตั วส์ ะเทนิ น้ำ�สะเทินบก, สัตวเ์ ล้ือยคลาน, และ ปลา, 192
นก, 193
แมวและสุนขั , 193
สัตว์หายาก สตั ว์ป่าและสัตวส์ วนสัตว์, 193
ลงิ , 194
สตั วฟ์ ันแทะและ กระต่าย, 194
การออกแบบ และ การกอ่ สร้างสถานทสี่ ำ�หรบั สัตว์, 196

ข. หลกั เกณฑ์ของรัฐบาลสหรฐั อเมริกาสำ�หรบั การดูแล
และ การใชแ้ ละการดูแลสตั วม์ กี ระดูกสันหลังในการทดสอบ
การวิจัยและการฝกึ อบรม
ค. ถ้อยแถลงภาระหนา้ ท่ี
ง. เก่ยี วกับผ้แู ตง่
ดรรชน ี

xxix



1
แนวความคดิ หลกั

Key Concepts

ข้อแนะน�ำ ส�ำ หรบั การดแู ลและการใชส้ ตั วท์ ดลอง (ขอ้ แนะน�ำ ) ฉบบั นย้ี นื ยนั หลกั การวา่ ทกุ ๆทา่ นผดู้ แู ล
ใช้ หรือผลติ สัตวต์ า่ งๆส�ำ หรบั การวจิ ัย การทดสอบหรอื การสอน ต้องแสดงความรับผดิ ชอบตอ่ ความ
เป็นอยู่อย่างดีของสัตว์เหล่านั้น ข้อแนะนำ�ถูกเขียนโดยนักวิทยาศาสตร์ และสัตวแพทย์เพื่อ
นักวิทยาศาสตร์ และ สัตวแพทย์ให้ยกระดับความเข้มแข็ง และความเป็นอันหน่ึงอันเดียวกันของการวิจัย
ชวี การแพทยท์ ่ีใช้สตั วท์ ดลองตามท่ถี ูกคาดหวังโดยเพือ่ นร่วมวชิ าชีพและสังคมในภาพรวม
ขอ้ แนะน�ำ มบี ทบาทส�ำ คญั ในการตดั สนิ ใจ เกยี่ วกบั การใชส้ ตั วท์ ดลองทม่ี กี ระดกู สนั หลงั เพราะขอ้ แนะน�ำ
กำ�หนดมาตรฐานข้ันตำ่�ทางจริยธรรม การปฎิบัติและการดูแลสำ�หรับนักวิจัยและสถาบันของเขาเหล่าน้ัน
การใช้สัตว์ทดลองต่างๆสำ�หรับการวิจัย การสอน การทดสอบและการผลิตที่ถูกควบคุมหรือมีผลกระทบ
โดยกฎหมาย กฎขอ้ บงั คับและมาตรฐานต่างๆของรฐั บาลกลางและของท้องถน่ิ ทมี่ อี ยู่มากมาย ตวั อย่างเช่น
ในสหรัฐอเมริกามีกฎหมายสวัสดิภาพสัตว์ (AWA 1990), กฎข้อบังคับต่างๆ (PL 89-544: USDA 1985)
และ/หรอื นโยบายของส�ำ นกั งานบรกิ ารสาธารณสขุ (PHS) (PHS 2002) มกี ารอภปิ รายการปฏบิ ตั ติ าม กฎหมาย
กฎข้อบังคับระเบียบและมาตรฐานต่างๆเหล่านี้ (หรือฉบับแก้ไขปรับปรุงใหม่) เพ่ือการวางรากฐานและ
การด�ำ เนนิ งานโปรแกรมการดูแลและการใช้สัตวท์ ดลอง
เม่ือนำ�มาผนวกรวมกัน ผลของการปฎิบัติตามกฎหมาย กฎข้อบังคับและมาตรฐานต่างๆเหล่าน้ีคือ
การสรา้ งระบบการปกครองตนเอง และการก�ำ กบั ดแู ลตามกฎขอ้ บงั คบั ทผ่ี กู พนั นกั วจิ ยั และสถาบนั ตา่ งๆ ทใ่ี ช้
สัตว์ ทั้งนักวิจัยและสถาบันต่างๆที่ใช้สัตว์มีภาระหน้าที่อย่างเข้มแข็งต่อการดูแลและการใช้สัตว์อย่างมี

1

2 ข้อแนะนำ� สำ� หรบั การดแู ลและการใชส้ ตั ว์ทดลอง

มนุษยธรรมท่ีได้รับการสนับสนุนโดยหลักเกณฑ์ต่างๆทางการปฎิบัติ จริยธรรมและวิทยาศาสตร์ ระบบการ
ปกครองตนเองน้ีวางรากฐานโปรแกรมการดูแลและการใช้สัตว์อย่างเข้มงวด และให้ความยืดหยุ่นในการ
เติมเต็มความรับผิดชอบเพื่อให้การดูแลอย่างมีมนุษยธรรม ขอบเขตโดยเฉพาะและลักษณะของภาระหน้าที่
สามารถผนั แปรบนรากฐานระเบยี บวนิ ยั ทางวทิ ยาศาสตร์ ลกั ษณะของการใชส้ ตั วแ์ ละชนดิ ของสตั วท์ เ่ี กยี่ วขอ้ ง
แต่เพราะว่ามันมีผลกระทบต่อการดูแลและการใช้สัตว์ในทุกสถานะการณ์ ภาระหน้าท่ีน้ีต้องมีผู้ผลิตสัตว์
ผู้สอน นักวิจัยและสถาบันต่างๆให้ดำ�เนินการประมวลผลตรงตามวัตถุประสงค์ต่างๆของการใช้สัตว์ทดลอง
ตามท่ีไดเ้ สนอไว้ ข้อแนะนำ�เปน็ ศูนยก์ ลางเพอ่ื การวิเคราะหเ์ หลา่ นี้และเพอื่ การพฒั นาโปรแกรมหนึง่ ซ่ึงการ
ดูแลอยา่ งมมี นษุ ยธรรมถกู รวมเขา้ ไปในทกุ ๆสว่ นของการดูแลและการใช้สตั วท์ ดลอง

การน�ำ ไปใชป้ ระโยชน์และเป้าหมายตา่ งๆ

ในข้อแนะนำ� สัตว์ทดลอง (ถูกเรียกว่าสัตว์ได้ด้วย) ถูกให้คำ�นิยามโดยทั่วไปหมายถึง สัตว์มีกระดูก
สันหลงั ชนดิ ใดก็ได้ (เชน่ สตั วท์ ดลองชนดิ ดงั้ เดมิ ตา่ งๆ ปศสุ ตั ว์ สัตวป์ า่ และสตั วน์ ้ำ�) ท่ีถกู ผลิตเพอื่ หรือ ถกู ใช้
ในการวิจยั การทดสอบหรอื การสอน การใช้สตั ว์มีความหมายคอื การดแู ลและใช้อยา่ งถกู ต้อง และการปฏบิ ตั ิ
อย่างมีมนษุ ยธรรมตอ่ สัตวท์ ดลองท่ีถกู ผลิตเพือ่ หรือ ถูกใชใ้ นการวจิ ยั การทดสอบหรอื การสอน
การพจิ ารณาตามความเหมาะสมหรอื การเนน้ โดยเฉพาะส�ำ หรบั สตั วเ์ พอ่ื การเกษตร และสตั วช์ นดิ ทไ่ี ม่

เคยใชใ้ นอดีต ข้อแนะน�ำ ไมไ่ ด้กลา่ วถงึ ในรายละเอยี ดถงึ
สัตว์เพื่อการเกษตรท่ีถูกใช้ในการผลิต การวิจัย และการ
สอนเพื่อการเกษตร สัตว์ป่า และสัตว์นำ้�ที่ถูกศึกษาใน
สภาพธรรมชาติ หรือสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลัง (เช่น สัตว์
ทะเลทมี่ ีหนวด cephalopods) ท่ถี กู ใชใ้ นการวจิ ยั แตว่ าง
รากฐานหลกั เกณฑอ์ ยา่ งท่วั ๆ ไป และการพิจารณาทาง
จริยธรรมต่างๆ ซึ่งสามารถประยุกต์ใช้กับสัตว์ชนิด
และสถานะการณ์เหล่านี้ด้วย มีเอกสารอ้างอิงร่วมกับ
แหล่งเอกสารเพ่ิมเติมและข้อมูลเสริมเกี่ยวกับการแพร่ขยายพันธุ์ การดูแลการจัดการและการใช้สัตว์ทดลอง
ชนิดที่ได้คัดเลือกไว้ ให้ผู้อ่านมีอยู่ในเอกสารที่ตีพิมพ์โดยสถาบันเพ่ือการวิจัยสัตว์ทดลอง (ILAR) และ
องคก์ ารอื่นๆ (ภาคผนวก ก.)
เปา้ หมายของข้อแนะนำ� คือ สง่ เสรมิ การดแู ลและ
การใช้สัตว์สัตว์ทดลองอย่างมีมนุษยธรรม โดยการให้
ข้อมูลท่ีจะเสริมการเป็นอยู่อย่างดีของสัตว์ คุณภาพ
การวิจัยและความเจริญก้าวหน้าขององค์ความรู้ทาง
วิทยาศาสตร์ที่เกี่ยวข้องต่อทั้งมนุษย์และสัตว์ คณะ
กรรมการตระหนกั วา่ มกี ารใชส้ ตั วต์ า่ งๆชนดิ กนั ในการวจิ ยั
เพ่ิมข้ึนมาก และนักวิจัยและสถาบันต่างๆ จะเผชิญความท้าทายใหม่ๆและมีลักษณะเฉพาะต่างๆเพ่ือการ

แนวความคดิ หลกั 3

ประยกุ ตใ์ ช้ขอ้ แนะน�ำ ในสถานะการณ์เหลา่ น้นั เพอื่ การตัดสินใจเรื่องเหลา่ นน้ั เป็นสิ่งส�ำ คัญให้ระลกึ อยใู่ นใจ
เสมอว่าข้อแนะนำ�จงใจให้ข้อมูลเพ่ือช่วยเหลือนักวิจัย คณะกรรมการการดูแลและการใช้สัตว์ทดลองของ
สถาบัน (IACUCs) สัตวแพทย์และผู้มีส่วนเกี่ยวข้องต่างๆ ในการยืนยันว่าการดำ�เนินการโปรแกรมการดูแล
และการใช้สัตว์ต่างๆได้อย่างมีประสิทธิผลและอย่างเหมาะสม เนื้อหาข้อแนะนำ�ตลอดท้ังเล่มกระตุ้นให้
นักวิทยาศาสตร์และสถาบันต่างๆใช้ความคิดและใคร่ครวญอย่างรอบคอบเพ่ือการตัดสินใจในการใช้สัตว์
การนำ�ไปสู่การพิจารณาความมีส่วนร่วมการใช้ดังกล่าวจะให้ความรู้ใหม่ๆ การคำ�นึงถึงจริยธรรมต่างๆ และ
การมอี ยู่ของสง่ิ ทดแทนการใชส้ ัตว์ (NRC 1992) มีการอภิปรายกลยุทธ์ทางการปฏิบตั เิ พ่อื การตดั สินใจ การใช้
หลัก “สามอาร์” (การแทนที่ การลดจ�ำ นวนและการลดความเจบ็ ปวด) ตามรายละเอยี ดขา้ งล่าง สถาบนั ตา่ งๆ
ควรใชค้ �ำ แนะน�ำ ตา่ งๆในขอ้ แนะน�ำ เปน็ พนื้ ฐานส�ำ หรบั การพฒั นาโปรแกรมการดแู ละการใชส้ ตวท์ ดลองอยา่ ง
ครอบคลมุ และในกระบวนการการปรบั ปรงุ โปรแกรมนีอ้ ยา่ งต่อเน่ือง

ผอู้ ่านท่ไี ด้มุ่งหมายไวแ้ ละการใช้ข้อแนะนำ�

ขอ้ แนะนำ� ตัง้ ใจทำ�ใหค้ รอบคลุมผูอ้ ่านอยา่ งกว้างขวางและแตกต่างกนั ได้แก่

ประชาคมทางวิทยาศาสตร์
ผ้บู รหิ าร
คณะกรรมการการดูแลและการใช้สตั ว์ทดลองของสถาบัน (IACUCs)
สตั วแพทย์
วทิ ยากรผู้ให้ความรู้และผใู้ หก้ ารฝกึ อบรม
องคก์ รผู้ใหก้ ารรับรองมาตรฐาน
ผ้บู ังคับตามกฎหมาย
สาธารณะ

ข้อแนะนำ�มีความหมายต่อผู้อ่านในเน้ือหาอย่างครอบคลุม เพราะมีแนวความคิดหลักอย่างมากมาย
ตลอดทง้ั เลม่ ทอี่ าจมปี ระโยชน์ หวั ขอ้ ตา่ งๆแตล่ ะหวั ขอ้ จะมคี วามเกยี่ วขอ้ งโดยเฉพาะกบั ผใู้ ชเ้ ฉพาะกลมุ่ และ
ตง้ั ใจใหผ้ อู้ า่ นคน้ ควา้ หารายละเอยี ดเพมิ่ เตมิ ในเอกสารอา้ งองิ ทมี่ ี (รวมทงั้ ทม่ี ใี นภาคผนวก ก.) ในหวั ขอ้ ตา่ งๆ
ที่สนใจ
สมาชกิ ของประชาคมวทิ ยาศาสตร์ (นักวิจยั และผใู้ ชส้ ัตว์ทง้ั หลาย) จะพบประโยชน์ของขอ้ แนะน�ำ บท
ที่ 1 และ 2 (และบางส่วนของบทท่ี 4) สำ�หรบั การมีปฏิสมั พนั ธ์ต่างๆของท่านเหล่านัน้ กบั IACUC สัตวแพทย์
ผูร้ บั ผดิ ชอบและผู้บรหิ ารท่ีเกยี่ วข้องกบั การดูแลสัตว์ ตลอดจนการเตรียมโปรโตคอล (protocol) การดแู ลและ
การใชส้ ตั ว์ คณะกรรมการตา่ งๆผทู้ บทวนทางวทิ ยาศาสตรแ์ ละบรรณาธกิ ารวารสารอาจเลอื กอา้ งองิ ถงึ หลายๆ
ส่วนในข้อแนะนำ�เพื่อพิจารณาว่า นักวิทยาศาสตร์ผู้เกี่ยวข้องกับโครงการและต้นฉบับ ได้ทำ�ตามมาตรฐาน
ตา่ งๆอยา่ งเหมาะสมในการวางแผนการใชส้ ตั ว์ ขอ้ แนะน�ำ สามารถชว่ ย IACUCs และ ผบู้ รหิ ารในการทบทวน
โปรโตคอล การประเมินและการก�ำ กับดูแลโปรแกรมการดแู ลและการใชส้ ัตว์ สตั วแพทยค์ วรพบวา่ บทท่ี 3 ถึง
บทท่ี 5 มีคณุ ประโยชน์สำ�หรบั การกำ�กับดแู ลและการสนบั สนนุ การดูแลและการใช้สัตว์ วทิ ยากรผใู้ หค้ วามรู้

4 ขอ้ แนะนำ� ส�ำหรับการดแู ลและการใชส้ ตั ว์ทดลอง

และผู้ให้การฝึกอบรมสามารถใช้ข้อแนะนำ�เป็นเอกสารประกอบ เพื่อประเมินท้ังขอบเขตและความเพียงพอ
ของโปรแกรมการฝึกอบรมต่างๆท่ีได้รับการสนับสนุนจากสถาบัน องค์กรผู้ให้การรับรองมาตรฐานจะพบว่า
ข้อแนะนำ�มีประโยชน์เพ่ือการประเมินโปรแกรมการดูแลและการใช้สัตว์ทดลองต่างๆในหลายๆ สาขาที่
ไม่กำ�หนดอยู่ในมาตรฐานทางวศิ วกรรมอย่างเข้มงวด (ดู นยิ ามค�ำ ศัพทข์ า้ งล่าง) ในทา้ ยสุดตวั แทนสาธารณะ
ควรรู้สึกม่ันใจว่าการปฏิบัติสอดคล้องตามข้อแนะนำ�จะช่วยทำ�ให้มั่นใจว่ามีการดูแลและการใช้สัตว์ทดลอง
อยา่ งมมี นษุ ยธรรม
ขอเตือนผู้อ่านว่า ข้อแนะนำ�ถูกใช้โดยกลุ่มต่างๆท่ีมีความหลากหลายภายในสถาบันและองค์กรแห่ง
ชาตแิ ละนานาประเทศ มหี ลายๆแหง่ ไมอ่ ยภู่ ายใตก้ ารบงั คบั ทงั้ โดยกฎหมายสวสั ดภิ าพสตั วแ์ ละนโยบาย PHS
ขอ้ แนะน�ำ ใชค้ �ำ ศพั ทบ์ างค�ำ ทถ่ี กู นยิ ามใหเ้ ปน็ ค�ำ ศพั ทต์ ามบทบญั ญตั ขิ องสหรฐั ฯ และแสดงถงึ แนวคดิ โดยทว่ั ไป
(เชน่ “สตั วแพทยผ์ รู้ บั ผดิ ชอบ attending veterinarian”, การดแู ลทางการสตั วแพทยอ์ ยา่ งพอเพยี งและผบู้ รหิ าร
สถาบนั ) แมว้ า่ ค�ำ ศพั ทเ์ หลา่ นไ้ี มต่ รงกนั กบั ค�ำ ศพั ทท์ ใ่ี ชโ้ ดยสถาบนั อน่ื นอกสหรฐั ฯ แตร่ ากฐานหลกั เกณฑต์ า่ งๆ
ยังคงสามารถใช้ได้ ในทุกกรณีที่คำ�แนะนำ�ต่างๆในข้อแนะนำ�มีข้อแตกต่างจากการบังคับตามกฎหมายหรือ
นโยบายตา่ งๆ ควรยึดถือตามมาตรฐานทีส่ ูงกว่า

จรรยาบรรณและการใช้สัตว์

การตดั สนิ ใจใชส้ ตั วใ์ นการวจิ ยั ตอ้ งมคี วามคดิ เกย่ี วกบั การวเิ คราะห์ การตดั สนิ ใจและการวพิ ากยก์ ารใช้
สัตว์ในการวิจัยเป็นอภิสิทธิ์ที่ได้ยอมรับจากสังคมให้กับสังคมการวิจัย ร่วมกับการคาดหวังว่าการใช้ดังกล่าว
จะใหอ้ งคค์ วามรใู้ หม่ทีม่ ีนัยส�ำ คญั หรอื นำ�ไปสกู่ ารเป็นอยทู่ ่ดี ขี นึ้ ของมนษุ ย์ และ/หรอื สัตว์ (McCarthy 1999;
Perry 2007) เป็นความเช่ือม่ันที่บังคับให้ดูแลและใช้สัตว์เหล่าน้ีอย่างรับผิดชอบและอย่างมีมนุษยธรรม
ข้อแนะนำ�รับรองความรับผิดชอบต่างๆของนักวิจัย ดังได้แถลงไว้ในหลักเกณฑ์ของรัฐบาลเกี่ยวกับการดูแล
และใชส้ ตั วม์ ีกระดกู สันหลงั ในการทดสอบ วจิ ัยและการฝึกอบรม (IRAC 1985; ดูภาคผนวก ข.) หลักเกณฑ์
เหลา่ นชี้ นี้ �ำ ใหส้ งั คมวจิ ยั เพอ่ื ยอมรบั ความรบั ผดิ ชอบตอ่ การดแู ลและการใชส้ ตั วต์ า่ งๆตลอดทกุ ชว่ งระยะความ
อุตสาหะของการวิจัย หน่วยงานของรัฐบาลและองค์การผู้เชี่ยวชาญอื่นๆได้ตีพิมพ์หลักเกณฑ์
เช่นเดียวกนั (NASA 2008; NCB 2005; NIH 2006 2007; ส�ำ หรบั เอกสารอ้างอิงเพิม่ เติม ดภู าคผนวก ก)
การพิจารณาต่างๆ ด้านจริยธรรมที่อภิปรายที่นี่และในส่วนอื่นๆของข้อแนะนำ�ควรใช้เป็นจุดเริ่มต้น ผู้อ่าน
ทั้งหลายได้รับการกระตุ้นให้ทำ�ดีมากกว่าหลักการท่ีได้ให้ไว้เหล่านี้ ภายใต้สถานการณ์หลายอย่างจะมี
การพิจารณาพิเศษเสนอข้ึนระหว่างการทบทวนโปรโตคอลและการวางแผน สถานการณ์หลายอย่างของ
สถานการณเ์ หลา่ น้จี ะมีการอภิปรายโดยละเอียดมากกวา่ ในบทท่ี 2

หลักสามอาร์

หลกั สามอาร์ (The Three Rs) แสดงวธิ ปี ระยกุ ตส์ �ำ หรบั การน�ำ ไปปฏบิ ตั ใิ หเ้ ปน็ ผลส�ำ เรจ็ ตามหลกั เกณฑ์
ที่ได้กล่าวถึงข้างต้น ในปี ค.ศ. 1959 ดับเบิลยู. เอ็ม. รัสเซล และอาร์. เอล. เบิร์ชได้ตีพิมพ์หลักกลยุทธ์
การปฏบิ ตั เิ พอ่ื การแทนท่ี การลดจ�ำ นวนและการลดความเจบ็ ปวด – ทอี่ า้ งถงึ ตอ่ มาวา่ หลกั สามอาร์ – ส�ำ หรบั
นักวิจัยนำ�ไปปฏิบัติตามเมื่อพิจารณาการออกแบบงานวิจัยท่ีใช้สัตว์ทดลอง (Russell and Burch 1959)

แนวความคดิ หลกั 5

ตลอดเวลาหลายปี หลกั สามอาร์ ไดก้ ลายเปน็ กลยทุ ธท์ ยี่ อมรบั โดยสากลโดยนกั วจิ ยั ทง้ั หลายน�ำ ไปปฏบิ ตั ติ าม
เมือ่ มีการตัดสินใจใชส้ ัตวใ์ นงานวจิ ัยและการออกแบบการศกึ ษาตา่ งๆในสตั ว์อยา่ งมีมนษุ ยธรรม
การแทนท่ี กล่าวถงึ วิธตี า่ งๆเพอ่ื หลกี เลีย่ งการใชส้ ัตว์ คำ�ศัพทน์ ี้รวมทง้ั การทดแทนโดยสมบูรณ์ (ได้แก่
การทดแทนการใช้สัตว์ต่างๆด้วยระบบสิ่งไม่มีชีวิต เช่น โปรแกรมคอมพิวเตอร์) ตลอดจนการทดแทนอ่ืนๆ
ที่มีความสัมพันธ์กัน (เช่น การแทนท่ีสัตว์มีกระดูกสันหลังด้วยสัตว์ท่ีจัดอยู่ในลำ�ดับชั้นทางวิวัฒนาการของ
ส่งิ มีชีวติ ท่ตี ่ำ�กวา่ )
การลดความเจ็บปวด กล่าวถึงการปรับเปลี่ยนวิธีดำ�เนินการทางสัตวบาลหรือการทดลองเพ่ือส่งเสริม
ความเปน็ อยทู่ ดี่ ขี องสตั ว์ หรอื ลดความเจบ็ ปวดและการทกุ ขท์ รมาน ขณะทสี่ ถาบนั และนกั วจิ ยั ควรน�ำ วธิ ที ง้ั หมด
ทมี่ เี หตผุ ลสมควรเพอื่ ลดความเจบ็ ปวดและการทกุ ขท์ รมานดว้ ยความประณตี IACUCs ควรเขา้ ใจวา่ การศกึ ษา
บางประเภทอาจมีผลลพั ทข์ องการทดลองทอ่ี าจมองไม่เห็นหรอื คาดไม่ถึงซง่ึ ท�ำ ใหเ้ กิดความเจ็บปวด ผลลพั ท์
เหลา่ นี้อาจ หรือไมอ่ าจถกู กำ�จดั ไดต้ ามรากฐานของเปา้ หมายการศกึ ษา
การลดจำ�นวน เกี่ยวข้องกับกลยุทธ์ต่างๆเพื่อไปถึงระดับต่างๆท่ีเปรียบเทียบกันได้ของข้อมูลท่ีได้
จากการใช้สัตว์จำ�นวนน้อยกว่า หรือเพ่ือทำ�ให้ข้อมูลมีคุณค่าสูงสุดจากการใช้สัตว์จำ�นวนหนึ่งที่ให้มา (โดย
ปราศจากการเพิ่มความเจ็บปวดและการทุกข์ทรมาน) ดังนั้นในระยะเวลายาวนานจำ�เป็นต้องใช้สัตว์จำ�นวน
นอ้ ยลงเพอ่ื ใหไ้ ดข้ อ้ มลู ทางวทิ ยาศาสตรเ์ ชน่ เดยี วกนั วธิ กี ารแบบนพี้ งึ่ พาการวเิ คราะหก์ ารออกแบบการทดลอง
การปฏิบัติด้วยวิธีทางเทคโนโลยีที่ใหม่กว่า การใช้วิธีทางสถิติอย่างเหมาะสม และการควบคุมการผันแปร
ที่เก่ียวข้องกับสภาพแวดลอ้ มในการใหส้ ัตว์อยู่อาศยั และพ้นื ทที่ �ำ การศกึ ษา (ดู ภาคผนวก ก.)
การลดความเจ็บปวดและการลดจำ�นวนควรมีความสมดุลย์บนพ้ืนฐานของแต่ละกรณี นักวิจัยหลักได้
รบั การคดั คา้ นอยา่ งแขง็ กรา้ วไมใ่ หส้ นบั สนนุ การใชส้ ตั วซ์ �้ำ อกี เพอ่ื กลยทุ ธก์ ารลดจ�ำ นวนสตั ว์ และการลดจ�ำ นวน
ไม่ควรเป็นเหตุผลข้ออ้างเพื่อการใช้สัตว์หนึ่งตัวหรือหลายตัวที่ได้เคยผ่านวิธีการทดลองมาก่อน โดยเฉพาะ
อย่างย่ิงเม่ือการเป็นอยู่ที่ดีของสัตว์อาจถูกคุกคาม การศึกษาต่างๆท่ีอาจมีผลต่อความเจ็บปวดอย่างรุนแรง
หรอื เรอื้ รงั หรอื เกดิ การเปลยี่ นแปลงอยา่ งมนี ยั ส�ำ คญั ตอ่ ความสามารถของสตั วใ์ นการด�ำ รงสรรี ภาพตามปกติ
หรอื ตอบสนองตอ่ ส่งิ เร้าตา่ งๆอยา่ งเพยี งพอ ควรมกี ารอธิบายเร่ืองจดุ ส้ินสุดเพอื่ มนษุ ยธรรมอย่างเหมาะสม
หรือให้เหตุผลสมควรบนพื้นฐานทางวิทยาศาสตร์เพื่อการไม่ใช้จุดสิ้นสุดเพื่อมนุษยธรรมที่เป็นที่ยอมรับ
โดยท่ัวไป ต้องมีการปรึกษาสัตวแพทย์เมื่อความเจ็บปวดหรือการทุกข์ทรมานเกินกว่าระดับท่ีรายละเอียด
ในโปรโตคอลคาดการณไ์ ว้ หรือเม่ือทำ�การแทรกแทรงควบคมุ ไม่ได้

ค�ำ ศพั ทส์ ำ�คญั ทมี่ ีใช้ในขอ้ แนะนำ�

คณะกรรมการเพ่ือการปรับปรุงข้อแนะนำ�เช่ือว่าคำ�ศัพท์ต่างๆที่ตราขึ้นมาข้างล่างนี้เป็นส่ิงสำ�คัญเพ่ือ
ความเข้าใจข้อแนะนำ�อย่างสมบูรณ์ เพ่ือให้สอดคล้องเราได้ให้คำ�นิยามคำ�ศัพท์เหล่าน้ีและข้อคิดเห็นต่างๆ
เพ่ือให้ความชว่ ยเหลือเพมิ่ เตมิ แก่ผู้ใชข้ อ้ แนะน�ำ ในการนำ�ไปใช้ประโยชนต์ ามภาระหนา้ ทีต่ า่ งๆ

6 ขอ้ แนะนำ� ส�ำหรับการดูแลและการใช้สตั วท์ ดลอง

การดูแลสตั ว์อย่างมีมนษุ ยธรรม

การดแู ลอยา่ งมมี นษุ ยธรรม หมายถงึ การกระท�ำ ตา่ งๆเพอื่ ใหม้ นั่ ใจวา่ สตั วท์ ดลองไดร้ บั การปฏบิ ตั อิ ยา่ ง
สอดคลอ้ งกบั มาตรฐานทางจรยิ ธรรมและทางวทิ ยาศาสตรอ์ ยา่ งสงู การท�ำ โปรแกรมการดแู ลอยา่ งมมี นษุ ยธรรม
ให้สำ�เร็จและการสร้างสภาพแวดล้อมห้องปฎิบัติการท่ีให้การดูแลอย่างมีมนุษยธรรม และมีความใส่ใจสัตว์
เป็นคุณประโยชน์และได้รับการสนับสนุน เน้นความสำ�คัญเรื่องความต้องการของข้อแนะนำ�และระบบการ
ปกครองตนเองท่ขี ้อแนะน�ำ สนับสนนุ

โปรแกรมการดูแลและการใชส้ ัตว์

โปรแกรมการดแู ลและการใชส้ ตั ว์ (โปรแกรม) หมายถึงนโยบาย วธิ ดี ำ�เนินการ มาตรฐาน โครงสร้าง
ของสถาบัน การมบี ุคลากร สถานท่แี ละวิธีปฏบิ ตั ติ ่างๆท่ีจดั ลงตวั ณ ต�ำ แหน่งที่ตงั้ เพ่อื บรรลุผลสำ�เรจ็ ในการ
ดูแลและใช้สัตว์อย่างมีมนุษยธรรมในห้องปฎิบัติการและตลอดทั่วท้ังสถาบัน โปรแกรมประกอบด้วยการ
ก่อตั้งและการสนับสนุน IACUC หรือคณะกรรมการกำ�กับดูแลจริยธรรมที่เทียบเท่ากันและการดำ�รง
สภาพแวดล้อมหน่ึง ซ่งึ IACUC สามารถท�ำ หนา้ ที่ได้สำ�เร็จ เพ่ือด�ำ เนนิ การตามภาระหน้าทภี่ ายใต้ข้อแนะนำ�
และการประยกุ ต์ปฏบิ ตั ิส�ำ หรบั โปรแกรมการดูแลและการใช้สตั ว์ตา่ งๆ

มาตรฐานทางวศิ วกรรม สมรรถภาพและวิธีปฏิบัติ

มาตรฐานทางวศิ วกรรม หมายถงึ มาตรฐานหรอื บรรทดั ฐานทเี่ จาะจงในรายละเอยี ด วธิ ที �ำ เทคโนโลยี
หรือเทคนิคหนึ่งเพ่ือการทำ�ให้บรรลุผลสำ�เร็จตามท่ีปรารถนา ไม่ยอมให้มีการดัดแปลงในสถานะการที่มีวิธี
ทดแทนอยา่ งยอมรบั ไดห้ รอื เมอื่ มเี หตกุ ารณอ์ นั ไมค่ าดคดิ เกดิ ขนึ้ มาตรฐานทางวศิ วกรรมเปน็ การก�ำ หนดและ
ให้ความยืดหยุ่นอยา่ งจำ�กดั ในการปฏบิ ัติ อย่างไรกด็ มี าตรฐานทางวศิ วกรรมสามารถมีประโยชนเ์ พอ่ื กำ�หนด
บรรทดั ฐานและถือว่าน�ำ ไปใช้ได้ง่ายในการประเมนิ การปฏิบตั ติ ามหรือไม่
มาตรฐานสมรรถภาพ หมายถงึ มาตรฐานหรอื บรรทัดฐานท่ีแมว้ ่ามีการอธิบายรายละเอยี ดเปา้ หมาย
มีการให้ความยืดหยุ่นในการบรรลุเป้าหมายนี้ โดยยอมรับการไตร่ตรองอย่างรอบคอบจากท่านทั้งหลาย
ผู้มีความรับผิดชอบต่อการจัดการโปรแกรมการดูแลและใช้สัตว์ นักวิจัยและ IACUC วิถีทางตามมาตรฐาน
สมรรถภาพตอ้ งการความคดิ เหน็ ของผเู้ ชยี่ วชาญ การตดั สนิ ใจอยา่ งดแี ละการมสี ว่ นรว่ มทงั้ ทมี เพอ่ื บรรลคุ วาม
สำ�เรจ็ ตามเป้าหมายต่างๆ โดยเฉพาะ เป็นความจ�ำ เป็นทีจ่ ุดมุง่ หมายและ/หรอื เปา้ หมายตามความประสงค์
ถกู ระบอุ ยา่ งชดั เจนและมกี ารตรวจสอบดว้ ยวธิ วี ดั สมรรถภาพตา่ งๆตามปกตอิ ยา่ งเหมาะสมเพอ่ื สามารถพสิ จู น์
ว่าได้บรรลุความสำ�เร็จตามกระบวนการจริง มาตรฐานสมรรถภาพสามารถมีข้อได้เปรียบเพราะมาตรฐาน
เหลา่ นใี้ หค้ วามสะดวกการพจิ ารณาปจั จยั การผนั แปรตา่ งๆอยา่ งมากมาย (ดงั เชน่ ชนดิ สตั วแ์ ละประวตั ใิ นอดตี
สถานท่ี ความเชี่ยวชาญของบุคลากรและเป้าหมายของการวิจัย) ดังนั้นการทำ�ให้บรรลุผลสำ�เร็จสามารถ
ดัดแปลงอย่างดีท่สี ุดให้ไดต้ ามค�ำ แนะน�ำ ต่างๆในขอ้ แนะน�ำ

แนวความคิดหลัก 7

ตามหลกั การแลว้ มาตรฐานทางวศิ วกรรมและมาตรฐานสมรรถภาพจะมสี มดลุ ย์ มกี ารก�ำ หนดเปา้ หมาย
เพื่อการปฏิบัติ การจดั การและการท�ำ งานใหเ้ ปน็ ท่ีน่าพอใจท่ีสดุ ขณะท่ีมกี ารสนับสนุนให้มีความยืดหย่นุ และ
การตัดสนิ ใจ ถา้ มีความเหมาะสมตามพ้นื ฐานของแตล่ ะสถานการณต์ า่ งๆ (Gonder et al. 2001)
นกั วจิ ยั สตั วแพทย์ นกั เทคนคิ และทา่ นอน่ื ๆมปี ระสบการณแ์ ละขอ้ มลู อยา่ งมากมายทค่ี รอบคลมุ เนอื้ หา
ในหลายหวั ขอ้ ท่ีอภิปรายในข้อแนะน�ำ สำ�หรับหัวข้อท่ีมีขอ้ มูลไม่พอเพียงหรือไมส่ มบรู ณ์ จ�ำ เป็นตอ้ งมีการ
ทำ�วิจัยอย่างต่อเนื่องเพ่ือปรับปรุงวิธีการการจัดการ การดูแลและการใช้สัตว์ทดลองต่างๆ เพ่ือการประเมิน
และการปรบั ปรุงมาตรฐานทางวศิ วกรรมและมาตรฐานสมรรถภาพต่างๆใหด้ ีข้ึนอยา่ งต่อเน่ือง

มาตรฐานวิธีปฏิบัติ หมายถึง การประยุกต์ใช้การตัดสินใจของผู้เชี่ยวชาญ โดยท่านผู้ทรงคุณวุฒิและ
มีประสบการณ์ตา่ งๆ ในช้ินงานหรือกระบวนการหนึ่งตลอดระยะเวลา วธิ กี ารนไี้ ด้สาธิตให้เหน็ ว่ามปี ระโยชน์
และส่งเสรมิ การดแู ลและการใชส้ ตั ว์ การตัดสนิ ใจของผูเ้ ช่ียวชาญไดม้ าจากขอ้ มลู ในวารสารทางวิทยาศาสตร์
ทไี่ ดร้ บั การทบทวนแบบเพอ่ื นและจากสาขาวชิ าอน่ื ๆอกี มาก จากเวลาการท�ำ งานทพ่ี สิ จู นไ์ ดว้ า่ มปี ระสบการณ์
ในสาขาวชิ าท่ถี นดั (ส�ำ หรบั ขอ้ มูลเพมิ่ เติม ดูบทท่ี 2) ถ้าปราศจากขอ้ มลู ทต่ี ีพิมพใ์ นวารสารทางวิทยาศาสตร์
หรือแหล่งอื่นๆที่น่าเชื่อถือได้ ซ่ึงประสบการณ์ได้แสดงว่าวิธีปฏิบัติเฉพาะอย่างหนึ่งได้ปรับปรุงการดูแลและ
การใชส้ ตั วใ์ หด้ ขี นึ้ มาตรฐานวธิ ปี ฏบิ ตั ไิ ดถ้ กู ใชใ้ นการพจิ ารณาขอ้ แนะน�ำ ตา่ งๆอยา่ งเหมาะสมทม่ี ใี นขอ้ แนะน�ำ
ในสถานการณส์ ว่ นใหญ่ ขอ้ แนะน�ำ ตง้ั ใจใหค้ วามยดื หยนุ่ ดงั นนั้ สถาบนั สามารถดดั แปลงวธิ ปี ฏบิ ตั แิ ละวธิ ดี �ำ เนนิ การ
ตา่ งๆ ในสภาวะทม่ี คี วามเปลีย่ นแปลงและมีขอ้ มูลใหม่ๆ

นโยบาย หลกั เกณฑ์ และ วิธีดำ�เนินการต่างๆ

นโยบาย โดยท่ัวๆไปได้มาจากหน่วยงานสาธารณะหรือคณะบุคคลเอกชนแห่งหน่ึง นโยบายเหล่านี้
มักเป็นแถลงการณ์ทางการปฏิบัติซึ่งรวบรวมองค์ความรู้ ผลสรุปจากการประชุมหรือแนวทางการจัดการท่ีมี
ภายในสู่การเป็นเอกภาพ อย่างไรก็ดีนโยบายอาจหมายรวมการบังคับอย่างกว้างขวางเมื่อนโยบายเหล่านี้
กลายเปน็ วิถีทางตา่ งๆตามท่หี น่วยงานทีน่ �ำ ไปใชแ้ ปลความหมายตามระเบียบข้อบงั คบั ที่มอี ยู่ (เชน่ นโยบาย
ของ PHS) หลกั เกณฑ์ มีขอบเขตและการใช้งานตามทต่ี ้ังใจกวา้ งขวางกว่า และ เปน็ ทย่ี อมรบั กนั โดยทว่ั ไป
ในหวั ขอ้ ทม่ี กั เปน็ ทรี่ บั รองโดยองคก์ ารมากมายและทม่ี คี วามแตกตา่ งกนั อยา่ งมาก (เชน่ หลกั เกณฑข์ องรฐั บาล
สหรัฐฯ) วิธีดำ�เนินการ (มักถูกเรียกว่า “วิธีทำ�งาน” หรือ “วิธีปฏิบัติมาตรฐาน”) มักเป็นกระบวนการต่างๆ
อย่างละเอียดตามลำ�ดับข้ันตอน มีความหมายเพ่ือให้ม่ันใจว่าการนำ�ไปปฏิบัติของสถาบันมีความสม่ำ�เสมอ
การกำ�หนดวิธีปฏิบัติมาตรฐานสามารถช่วยสถาบันในการปฏิบัติสอดคล้องกับกฎข้อบังคับ นโยบายและ
หลักเกณฑต์ ่างๆ ตลอดจนการสอดคล้องกบั การทำ�งานและการจดั การในแต่ละวัน

8 ข้อแนะน�ำสำ� หรบั การดูแลและการใช้สัตวท์ ดลอง

ตอ้ ง ควร และ อาจ

ต้อง หมายถงึ การแสดงตา่ งๆทีค่ ณะกรรมการปรบั ปรุงขอ้ แนะน�ำ พิจารณาวา่ เปน็ หนา้ ที่ หรือ ความ
ต้องการตามระเบียบซึ่งหลีกเลี่ยงไม่ได้และทำ�ตามคำ�สั่ง เพ่ือให้การดูแลและการใช้สัตว์อย่างมีมนุษยธรรม
ควร บ่งช้ีถึงข้อแนะนำ�อย่างแข็งขันเพ่ือการบรรลุเป้าหมายหน่ึง อย่างไรก็ดีคณะกรรมการฯรับรู้ว่าในแต่ละ
สถานการณ์ตา่ งๆ อาจมกี ารใหเ้ หตผุ ลสมควรใหใ้ ชว้ ธิ ีการทดแทน อาจ บง่ ชีค้ ำ�แนะนำ�ให้พิจารณา
ข้อแนะนำ�ถูกเขียนเป็นศัพท์ให้ใช้ท่ัวๆ ไป เพื่อคำ�แนะนำ�ต่างๆสามารถนำ�ไปใช้ในสถาบันและ
สภาพการณท์ แ่ี ตกตา่ งกนั ซึ่งผลติ หรอื ใช้สตั วส์ �ำ หรับการวจิ ัย การสอนและการทดสอบ กลวธิ นี ต้ี ้องการให้ผู้ใช้
IACUCs สัตวแพทย์และผู้ผลิตสตั วป์ ระยกุ ต์ใชก้ ารพิจารณาโดยผู้เชย่ี วชาญในการตดั สินใจท่เี กี่ยวกบั การดแู ล
และการใช้สัตว์ เพราะว่าข้อแนะนำ�ถูกเขียนเป็นศัพท์ให้ใช้ทั่วๆไป IACUCs จึงมีบทบาทหลักในการตีความ
การน�ำ ไปทำ�ให้ส�ำ เร็จ การควบคุมดูแลและการประเมินโปรแกรมการดูแลและการใชส้ ัตวข์ องสถาบัน

เอกสารอา้ งอิง

AWA [Animal Welfare Act]. 1990. Animal Welfare Act. PL (Public Law) 89-544. Available at
www.nal.usda.gov/awic/legislat/awa.htm; accessed January 14, 2010.
Gonder JC, Smeby RR, Wolfle TL. 2001. Performance Standards and Animal Welfare:
Definition, Application and Assessment, Parts I and II. Greenbelt MD: Scientists Center for
Animal Welfare.
IRAC [Interagency Research Animal Committee]. 1985. U.S. Government Principles for Utilization
and Care of Vertebrate Animals Used in Testing, Research, and Training. Federal Register,
May 20, 1985. Washington: Office of Science and Technology Policy. Available
at http://oacu.od.nih.gov/regs/USGovtPrncpl.htm; accessed May 10, 2010.
Klein HJ, Bayne KA. 2007. Establishing a culture of care, conscience, and responsibility:
Addressing the improvement of scientific discovery and animal welfare through science
based performance standards. ILAR J 48:3-11.
McCarthy CR. 1999. Bioethics of laboratory animal research. ILAR J 40:1-37.
NASA [National Aeronautics and Space Administration]. 2008. NASA Principles for the Ethical
Care and Use of Animals. NPR 8910.1B-Appendix A. May 28. Available at http://nodis3.
gsfc.nasa.gov/displayDir.cfm?t=NPDandc=8910ands=1B; accessed May 10, 2010.
NCB [Nuffield Council on Bioethics]. 2005. The Ethics of Research Using Animals. London:
NCB.
NIH [National Institutes of Health]. 2007. Memorandum of Understanding Between the Office
of Laboratory Animal Welfare, National Institutes of Health, US Department of Health and
Human Services and the Office of Research Oversight and the Office of Research and
Development,Veterans Health Administration, US Department of Veterans Affairs Concerning

แนวความคดิ หลัก 9

Laboratory Animal Welfare. November 2007. Bethesda: Office of Extramural Research, NIH.
Available at http://grants.nih.gov/grants/olaw/references/mou_olaw_va_2007_11.htm.
NIH. 2006. Memorandum of Understanding Among the Animal and Plant Health Inspection
Service USDA and the Food and Drug Administration, US Department of Health and
Human Services, and the National Institutes of Health Concerning Laboratory Animal
Welfare. March 1, 2006. Bethesda: Office of Extramural Research, NIH. Available at
http://grants.nih.gov/grants/olaw/references/finalmou.htm.
NRC [National Research Council]. 1992. Report on Responsible Science. Washington:
National Academy Press.
Perry P. 2007. The ethics of animal research: A UK perspective. ILAR J 48:42-46.
PHS [Public Health Service]. 2002. Public Health Service Policy on Humane Care and Use of
Laboratory Animals. Publication of the Department of Health and Human Services,
National Institutes of Health, Office of Laboratory Animal Welfare. Available at http://grants.
nih.gov/grants/olaw/references/phspol.htm; accessed June 9, 2010.
Russell WMS, Burch RL. 1959. The Principles of Humane Experimental Technique. London:
Methuen and Co. [Reissued: 1992, Universities Federation for Animal Welfare, Herts, UK].
USDA [US Department of Agriculture]. 1985. 9 CFR 1A. (Title 9, Chapter 1, Subchapter A):
Animal Welfare. Available at http://ecfr.gpoaccess.gov/cgi/t/text/text-idx?sid=8314313bd
7adf2c9f1964e2d82a88d92andc=ecfrandtpl=/ecfrbrowse /Title09/9cfrv1_02.tpl; accessed
January 14, 2010.



2
โปรแกรมการดแู ล และ การใช้สตั ว์

Animal Care and Use Program




การดูแลและการใช้สัตว์ทดลองต่างๆอย่างถูกต้องในการวิจัย การทดสอบ การสอนและการผลิต
(การใชส้ ตั ว)์ ตอ้ งการการตดั สนิ ใจทางวทิ ยาศาสตรแ์ ละโดยผเู้ ชย่ี วชาญบนพน้ื ฐานความจ�ำ เปน็ ตา่ งๆ
ท่ีสัตว์ต้องการและการใช้สัตว์นั้นตามท่ีต้ังใจ
โปรแกรมการดูแลและการใช้สัตว์ (หลังจากนี้ เรียกว่า
โปรแกรม) ประกอบด้วยกิจกรรมท้งั หมดท่ีถูกบริหารหรือ
อยู่ที่สถาบันซึ่งมีผลต่อความเป็นอยู่ที่ดีของสัตว์ ได้แก่
การดูแลสัตว์และการดูแลทางการสัตวแพทย์ นโยบาย
และวิธีดำ�เนินการ การจัดการบุคลากรและการควบคุม
ดูแลโปรแกรม อาชีวอนามยั และความปลอดภัย ภารกจิ
ของคณะกรรมการการดูแลและการใช้สัตว์ของสถาบัน
(IACUC) และการออกแบบและการจัดการสถานท่ี
บทนี้กำ�หนดโปรแกรมทั้งหมดและแก่นสารความรับผิดชอบการกำ�กับดูแล และให้บรรทัดฐานต่างๆ
เพื่อช่วยในการพัฒนาโปรแกรมที่เกิดผล บทที่ 3, 4 และ 5 รวบรวมรายละเอียดต่างๆขององค์ประกอบ
โปรแกรม สภาพแวดล้อม ท่ีอยู่อาศัยและการจัดการ การดูแลทางการสัตวแพทย์และกายภาพของสถานท่ี
ตามลำ�ดับ สถาบันแต่ละแห่งควรจัดตั้งและจัดให้มีทรัพยากรต่างๆอย่างพอเพียงสำ�หรับโปรแกรม ท่ีมีการ
จัดการสอดคลอ้ งตามขอ้ แนะน�ำ และ ปฏิบัตติ ามกฎข้อบังคับ นโยบายและบรรทัดฐานต่างๆ

11

12 ข้อแนะน�ำสำ� หรบั การดูแลและการใช้สัตวท์ ดลอง

กฎขอ้ บังคบั นโยบาย และ หลักเกณฑต์ า่ งๆ

การใช้สัตว์ทดลองได้รับการควบคุมโดยระบบที่มีความสัมพันธ์ซ่ึงกันและกัน และมีการขับเคล่ือนไป
ด้วยกฎข้อบังคับ นโยบาย บรรทัดฐานและวิธีการปฏิบัติต่างๆ ข้อแนะนำ� คำ�นึงถึงการพิจารณาการปฏิบัติ
ตามกฎหมายที่เกีย่ วขอ้ งกบั กิจกรรมหลายอย่างบนพนื้ ฐานในประเทศสหรฐั ฯ ได้แก่ กฎขอ้ บงั คับสวสั ดภิ าพ
สัตว์ (USDA 1985; US Code 42 USC § 289d) และนโยบายสำ�นักบรกิ ารสาธารณสุขเรอื่ งการดูแลและการ
ใช้สัตว์อย่างมีมนุษยธรรม (PHS 2002) การใช้ข้อแนะนำ�นอกประเทศสหรัฐฯ ทั้งหมดอนุมานว่ายึดม่ันต่อ
กฎข้อบังคับทั้งหมดท่ีเกี่ยวข้องกับการดูแลและการใช้สัตว์อย่างมีมนุษยธรรมเหมาะสมกับประเทศเหล่านั้น
ข้อแนะนำ�ยังยอมรับหลักเกณฑ์ของรัฐบาลสหรัฐฯ สำ�หรับการใช้และการดูแลสัตว์มีกระดูกสันหลังเพื่อการ
ทดสอบ การวจิ ยั และการฝึกอบรม (IRAC 1985; ดูภาคผนวก ข.) และรับรองหลักเกณฑต์ ่างๆ ดังตอ่ ไปน้ี

การคำ�นึงถึงสิ่งทดแทนต่างๆ (ระบบท่ีทำ�เทียมขึ้น การเลียนแบบด้วยคอมพิวเตอร์ และ/หรือ
แบบจำ�ลองทางคณติ ศาสตร์) เพือ่ ลดหรือแทนทกี่ ารใช้สัตว์
การออกแบบและสมรรถภาพของวิธีการดำ�เนินการบนพ้ืนฐานของความสัมพันธ์ต่อสุขภาพ
มนษุ ยห์ รือสัตว์ ความกา้ วหนา้ ขององคค์ วามรูห้ รือความดงี ามของสังคม
การเลือกใชช้ นดิ สัตว์ คุณภาพ และจ�ำ นวนสัตว์อย่างเหมาะสม
การหลีกเล่ียงหรือลด ความไม่สบายกาย ความทกุ ข์ทรมานและความเจ็บปวด
การใชก้ ารระงบั ประสาท การระงับปวด หรือการทำ�ให้สลบอยา่ งเหมาะสม
การกำ�หนดจุดสิ้นสุดการทดลองอยา่ งมีมนุษยธรรม
การให้มกี ารดแู ลทางการสัตวแพทยอ์ ย่างพอเพียง
การใหม้ กี ารขนส่งสัตวแ์ ละการสตั วบาลเหมาะสมและกระทำ�โดยบคุ ลากรทม่ี ีคุณสมบตั ิเหมาะสม
การปฏบิ ตั ิการทดลองต่อสัตว์มีชีวิตซึง่ กดี กนั ใหท้ ำ� และ/หรอื ภายใต้การบงั คับบญั ชาอย่างใกล้ชิด
ของบคุ คลากรผมู้ คี ุณสมบัตเิ หมาะสมและมีประสบการณ์

การตคี วามหมายของหลกั เกณฑเ์ หลา่ นแ้ี ละขอ้ แนะน�ำ และการน�ำ ไปปฏบิ ตั ติ อ้ งมคี วามรู้ ความช�ำ นาญ
ประสบการณ์ และการตัดสินใจโดยผู้เชี่ยวชาญ ควรดำ�เนินการโปรแกรมต่างๆโดยสอดคล้องกับข้อแนะนำ�
และกฎขอ้ บังคบั นโยบายและหลักเกณฑ์ต่างๆทีเ่ กี่ยวขอ้ ง สถาบนั ต่างๆยงั ถกู กระตนุ้ ใหก้ ำ�หนดและทบทวน
วิธีดำ�เนินการอย่างเป็นลายลักษณ์อักษร เพ่ือให้ม่ันใจว่าการนำ�ไปปฏิบัติอย่างสมำ่�เสมอโดยสอดคล้องกับ
มาตรฐานตา่ งๆในขอ้ แนะน�ำ มขี อ้ มลู เพิม่ เติมในการดแู ลและใชส้ ัตว์ใหอ้ ีกหลายด้านอย่ใู นสิง่ พิมพต์ า่ งๆ ของ
สถาบันเพื่อการวจิ ัยสัตว์ทดลอง (ILAR) และองค์การอืน่ ๆ (ภาคผนวก ก.) เอกสารอ้างองิ ต่างๆ ในข้อแนะน�ำ
ให้ข้อมูลเพิ่มเติมแก่ผู้อ่านซึ่งสนับสนุนแถลงการณ์ที่มีอยู่ในข้อแนะนำ� ในที่ที่ไม่มีผลงานวารสารท่ีได้ตีพิมพ์
ขอ้ มลู บางอยา่ งในขอ้ แนะนำ�ไดม้ แี หลง่ ทม่ี าจากมาตรฐานตา่ งๆทางการปฏบิ ตั ใิ นทางวทิ ยาศาสตรส์ ตั วท์ ดลอง
(ดู บทที่ 1) เนอ้ื หาของวารสารทเี่ กยี่ วขอ้ งกบั สตั วศาสตรแ์ ละการใชส้ ตั วม์ กี ารกา้ วหนา้ อยา่ งสม�ำ่ เสมอ ตอ้ งการ
โปรแกรมใหม้ ีขอ้ มูลทนั สมยั และการปฏิบัตทิ ี่ดีที่สุดอย่างตอ่ เน่อื ง

โปรแกรมการดูแลและการใชส้ ัตว์ 13

การบริหารโปรแกรม

โปรแกรมที่มีประสิทธิภาพต้องมีภารกิจต่างๆท่ีระบุอย่างชัดเจนซึ่งจัดลำ�ดับความรับผิดชอบร่วมกัน
กบั การมอบอ�ำ นาจอยา่ งเปน็ ทางการตามกฎขอ้ บงั คบั และการจดั การ กฎหมายของรฐั บาลกลางสหรฐั ฯ ก�ำ หนด
พ้ืนฐานตามบทบัญญัติส�ำ หรับผู้บรหิ ารสถาบนั (IO) สตั วแพทยผ์ ้รู ับผิดชอบ (AV) และคณะกรรมการการดูแล
และใชส้ ตั วท์ ดลอง (IACUC) ขอ้ แนะน�ำ ท�ำ ตามขอ้ คดิ เหน็ เหลา่ นตี้ ามหลกั เกณฑก์ ารด�ำ เนนิ งานทม่ี คี วามส�ำ คญั
เพ่ือโปรแกรมการดูแลและการใช้สัตว์ทั้งหมดในสหรัฐฯและนอกประเทศ การเป็นผู้นำ�อย่างมีประสิทธิภาพ
และการร่วมงานกันกับองค์ประกอบท้ังสามส่วนน้ีเป็นความจำ�เป็น ซึ่งไม่เพียงแค่การควบคุมดูแลแต่ยังช่วย
สนบั สนนุ ผ้ใู ช้สัตว์ (Lowman 2008; Van Sluyters 2008) นอกจากนี้การมีปฏิสัมพันธร์ ่วมกนั กับหนว่ ยงาน
ผบู้ งั คบั ตามกฎหมายและผู้ใหท้ ุนตา่ งๆ และองคก์ ารผใู้ หก้ ารรบั รองมาตรฐานเปน็ ส่วนท่เี ติมเต็มใหโ้ ปรแกรม
สมบูรณ์
ดังท่ีได้สรุปไว้ที่น่ีและได้อภิปรายไว้ตลอดเน้ือหาข้อแนะนำ� ภารกิจแรกด้านการควบคุมดูแลเป็นของ
IO AV และ IACUC บทบาทต่างๆของท่านเหล่านี้บรรจุอย่างพอดีอยู่ในโครงสร้างองค์การที่ถูกกำ�หนดข้ึน
ทซ่ี ่ึงความสมั พันธก์ ารรายงานตามสายการบงั คบั บัญชา การมอบหมายอำ�นาจอยา่ งเปน็ ทางการ และ หนา้ ท่ี
ความรบั ผดิ ชอบตา่ งๆถูกก�ำ หนดขึ้นอย่างชดั เจนและมคี วามโปร่งใส สิ่งท้ังหมดเหล่าน้ที �ำ ใหเ้ กิดนโยบายและ
วิธีดำ�เนินการต่างๆ ทำ�ให้มั่นใจว่าปฏิบัติตามกฎหมาย กำ�กับดูแลสมรรถภาพของโปรแกรม และสนับสนุน
วิทยาศาสตร์ที่มีคุณภาพสูงและการใช้สัตว์อย่างมีมนุษยธรรม โปรแกรมที่มีส่วนประกอบเหล่านี้และต้ังมั่น
ใหส้ ง่ิ เหลา่ นอ้ี ยอู่ ยา่ งสมดลุ ยม์ โี อกาสอยา่ งดที สี่ ดุ ในการใชท้ รพั ยากรตา่ งๆอยา่ งมปี ระสทิ ธภิ าพ ขณะเดยี วกนั
สามารถบรรลุผลมาตรฐานสูงสุดเพื่อความเป็นอยู่ที่ดีของสัตว์และคุณภาพด้านวิทยาศาสตร์ (Bayne and
Garnett 2008; Van Sluyters 2008)

ภาระหน้าทีก่ ารจัดการโปรแกรม

ผบู้ ริหารสถาบัน

ผู้บรหิ ารสถาบัน (IO) แบกภาระหนา้ ทรี่ บั ผดิ ชอบโปรแกรมอย่างสูงสดุ ถงึ แมว้ า่ การอ�ำ นวยการโปรแกรมท่วั
ทกุ ดา้ นควรเป็นความรบั ผดิ ชอบรว่ มกนั ระหว่าง IO AV และ IACUC แต่ IO มอี �ำ นาจอย่างเป็นทางการเพอ่ื จดั สรร
ทรัพยากรต่างๆท่ีจำ�เป็น เพ่ือให้มั่นใจว่ามีความสำ�เร็จของ
โปรแกรมท้ังหมด ควรสื่อสารส่ิงจำ�เป็นต่างๆสำ�หรับ
โปรแกรมอย่างชัดเจนและสม่ำ�เสมอจาก AV IACUC และ
ส่วนอื่นๆที่เกี่ยวข้องกับโปรแกรม (เช่น พนักงานผู้จัดการ
สถานที่ บุคลากรด้านอาชีวอนามัยและความปลอดภัย
นักวิทยาศาสตร์)ไปยัง IO ด้วยการเป็นตัวแทนผู้บริหาร
อาวโุ ส IO มีภาระหนา้ ทก่ี ารวางแผนทรพั ยากรต่างๆ และ
ทำ�ใหม้ น่ั ใจวา่ เปา้ หมายโปรแกรมมกี ารก�ำ หนดตามล�ำ ดบั อย่างสอดคลอ้ งกับพันธกิจของสถาบนั

14 ข้อแนะน�ำส�ำหรับการดูแลและการใช้สัตวท์ ดลอง

สตั วแพทยผ์ ู้รบั ผิดชอบ

สัตวแพทย์ผู้รับผิดชอบ (AV) รับผิดชอบสุขภาพและความเป็นอยู่ท่ีดีของสัตว์ทดลองทั้งหมดที่ถูกใช้
ในสถาบัน สถาบันต้องมอบหมายอำ�นาจเป็นทางการอย่างพอเพียงให้กับ AV ได้แก่ การเข้าถึงสัตว์ทุกตัว
และทรัพยากรตา่ งๆ เพอ่ื จัดการโปรแกรมการดูแลทางการสตั วแพทย์ AV ควรควบคมุ ดแู ลงานด้านอนื่ ๆ ของ
การดแู ลและการใช้สัตว์ (เช่น การสัตวบาล การจดั ท่อี ยูอ่ าศัยให้สตั ว์) เพือ่ ให้ม่นั ใจว่าโปรแกรมสอดคลอ้ งตาม

ข้อแนะน�ำ
พนั ธกจิ ของสถาบนั เปา้ หมายของโปรแกรม ตลอด
จนลกั ษณะการใชส้ ตั วท์ ส่ี ถาบนั และขนาดของโปรแกรมจะ
ก�ำ หนดวา่ จ�ำ เปน็ ตอ้ งมกี ารใหบ้ รกิ ารตา่ งๆ โดยสตั วแพทย์
ทำ�งานอย่างเต็มเวลา มาทำ�งานบางเวลา หรือให้คำ�
ปรึกษาอย่างใดอย่างหนึ่ง ถ้าไม่มีสัตวแพทย์ทำ�งานอย่างเต็มเวลาอยู่ในพื้นที่ ควรต้องมีสัตวแพทย์ผู้ให้คำ�
ปรกึ ษาหรือใหม้ าท�ำ งานบางเวลา ตามช่วงระยะเวลาทเ่ี หมาะสมตอ่ ความจ�ำ เป็นของโปรแกรม ในกรณีเหล่า
น้ันต้องจัดบุคคลหน่ึงผู้ได้รับมอบหมายความรับผิดชอบต่อการดูแลและการใช้สัตว์ประจำ�วันและการจัดการ
สถานท่ี ขณะทสี่ ถาบนั ทม่ี โี ปรแกรมการดแู ลและการใชส้ ตั วข์ นาดใหญอ่ าจจา้ งสตั วแพทยห์ ลายคน การจดั การ
อายุรกรรมด้านสัตวแพทย์ การดูแลสัตว์และการบริหารสถานท่ีโดยหน่วยบริหารหน่ึงเดียวมักเป็นกลไก
ท่มี ปี ระสิทธภิ าพเพื่อบรหิ ารงานโปรแกรมทั่วทุกๆ ดา้ น
ขอ้ แนะน�ำ ยอมรบั “บรรทดั ฐานส�ำ หรบั การใหก้ ารดแู ลทางการสตั วแพทยอ์ ยา่ งพอเพยี ง” (ACLAM 1996)
ของวิทยาลัยอายุรศาสตร์สัตว์ทดลองแห่งอเมริกา (ACLAM) บรรทัดฐานเหล่านี้รวมถึงการให้สัตวแพทย์
เข้าถึงสัตว์และเวชระเบียนของสัตว์ทุกตัว การที่สัตวแพทย์มาเย่ียมอาคารเลี้ยงสัตว์ที่มีสัตว์อยู่หรือเก็บสัตว์
เพ่ือใช้อย่างสมำ่�เสมอ การจัดให้มีการดูแลทางคลินิก เวชกรรมป้องกันและฉุกเฉินโดยสัตวแพทย์อย่าง
พอเพียงและมีความชำ�นาญ และมีระบบหน่ึงเพ่ือการจัดหาและขนส่งสัตว์อย่างถูกกฎหมาย มีการแจกแจง
ภาระหนา้ ที่อนื่ ๆ ของสัตวแพทยไ์ ว้ในตอนถดั มาขา้ งล่างและในบทอนื่ ๆ ต่อมา เพื่อใหโ้ ปรแกรมทำ�งานอยา่ ง
ได้ผลควรมกี ารสอื่ สารอยา่ งชัดเจนและสม่ำ�เสมอระหว่าง AV และ IACUC

คณะกรรมการการดูแลและการใชส้ ตั ว์ทดลอง

IACUC (หรือคณะกรรมการอ่ืนของสถาบันที่มีความเท่าเทียมกัน) มีภาระหน้าที่เพ่ือการประเมิน
และการควบคุมดูแลส่วนประกอบและสถานท่ีต่างๆ ของโปรแกรม IACUC ควรมีอำ�นาจที่ได้รับมอบหมาย
อยา่ งเปน็ ทางการและทรัพยากรต่างๆอยา่ งพอเพียง (เช่น เจ้าหน้าที่ การฝึกอบรม คอมพวิ เตอร์และอปุ กรณ์
อื่นท่ีเก่ียวข้อง) เพ่ือทำ�หน้าท่ีเต็มตามภาระความรับผิดชอบ รายละเอียดเก่ียวกับบทบาทและหน้าที่ของ
IACUC ไดถ้ กู กล่าวไวภ้ ายหลงั ในบทน้ี

การทำ�งานรว่ มมอื กนั

การร่วมมือกันระหว่างสถาบันมีแนวโน้มให้เกิดภาวะคลุมเครือในภาระหน้าท่ีเพื่อการดูแลและการใช้

โปรแกรมการดูแลและการใช้สตั ว์ 15

สตั ว์ ในกรณีตา่ งๆ ที่การร่วมมือกันดังกลา่ วเกี่ยวขอ้ งกบั การใชส้ ตั ว์ (นอกจากการขนส่งสัตว)์ สถาบนั ท่มี สี ว่ น
เกยี่ วขอ้ งควรมบี นั ทกึ ความเขา้ ใจเขยี นอยา่ งเปน็ ทางการ (เชน่ สญั ญา บนั ทกึ ความเขา้ ใจหรอื ขอ้ ตกลง) ทรี่ ะบุ
ภาระหน้าท่ีสำ�หรับการดูแลและการใช้สัตว์นอกพื้นท่ี ความเป็นเจ้าของสัตว์และการทบทวนและการควบคุม
โดย IACUC (AAALAC 2003) นอกจากนี้ IACUC จากหลายๆสถาบันทเ่ี ก่ียวขอ้ งอาจเลือกทบทวนโปรโตคอล
ต่างๆ สำ�หรับงานทก่ี ำ�ลังทำ�

การบริหารบคุ ลากร

การฝกึ อบรมและใหก้ ารศึกษา

บุคลากรทั้งหมดผู้เกี่ยวข้องในการดูแลและการใช้สัตว์ต้องมีการศึกษา การฝึกอบรมอย่างเพียงพอ
และ/หรือมีคุณสมบัติเหมาะสมในหลักเกณฑ์พ้ืนฐานวิทยาศาสตร์สัตว์ทดลองต่างๆ เพ่ือช่วยให้แน่ใจว่า
วิทยาศาสตร์มีคุณภาพสูงและสัตว์มีความเป็นอยู่ท่ีดี จำ�นวนและคุณวุฒิของบุคลากรท่ีต้องมีเพื่อปฏิบัติและ
สนบั สนุนโปรแกรมหนง่ึ ๆ ขึ้นอยู่กบั ปัจจยั หลายอย่าง ได้แก่ ชนดิ และขนาดของสถาบนั โครงสรา้ งการบรหิ าร
งานเพอื่ ใหก้ ารดูแลสตั ว์อย่างพอเพยี ง คณุ สมบัตขิ องกายภาพของสถานที่ จ�ำ นวนและชนดิ สตั วท์ ่ีมี ลักษณะ
ของกจิ กรรมงานวจิ ยั การทดสอบ การสอนและการผลติ สถาบนั มภี าระหนา้ ทเ่ี พอ่ื ใหม้ ที รพั ยากรอยา่ งเหมาะ
สมเพื่อสนบั สนุนการฝึกอบรมของบคุ ลากร (Anderson 2007) และ IACUC มภี าระหนา้ ทีใ่ ห้การควบคุมดแู ล
และการประเมินความมีประสทิ ธภิ าพของการฝึกอบรม (Foshay and Tinkey 2007) ควรท�ำ บันทกึ โปรแกรม
การฝกึ อบรมบคุ ลากรท้งั หมด

สัตวแพทย์และบุคลากรผู้เช่ียวชาญอ่ืนๆ สัตวแพทย์ผู้ให้การดูแลทางคลินิก และ/หรือ การควบคุมและการ
สนบั สนนุ โปรแกรม ตอ้ งมปี ระสบการณก์ ารฝกึ ฝนอบรมและความเชย่ี วชาญตามความจ�ำ เปน็ เพอ่ื การประเมนิ
สุขภาพและความเป็นอยู่ท่ีดีอย่างเหมาะสมของสัตว์ชนิดท่ีถูกใช้ในสภาวะการใช้สัตว์ท่ีสถาบัน สัตวแพทย์
ผบู้ รหิ ารโปรแกรมอยา่ งกวา้ งขวางควรไดร้ บั การฝกึ อบรม หรอื มปี ระสบการณท์ เี่ กยี่ วขอ้ งในการบรหิ ารและการ
จดั การสถานทส่ี �ำ หรบั สตั วท์ ดลอง อาจจ�ำ เปน็ ตอ้ งมผี ชู้ �ำ นาญเฉพาะทางตา่ งๆ ผมู้ คี วามเชย่ี วชาญในดา้ นอน่ื ๆ
โดยข้ึนกับขอบเขตของโปรแกรม ตัวอย่างเช่น การออกแบบและการปรับปรุงสถานที่ การจัดการบุคลากร
พยาธวิ ทิ ยาสตั วท์ ดลอง พนั ธศุ าสตรเ์ ปรยี บเทยี บ การดแู ลรกั ษาสถานทแี่ ละอปุ กรณ์ การด�ำ เนนิ การหอ้ งปฏบิ ตั ิ
การวินิจฉัยและการจัดการทางพฤติกรรม วิทยาศาสตร์และอายุรศาสตร์สัตว์ทดลองมีการเปลี่ยนแปลง
อย่างรวดเร็วและมีผลต่อระเบียบปฏิบัติต่างๆ สถาบันควรให้โอกาสและสนับสนุนการพัฒนาความชำ�นาญ
เฉพาะทางและการศึกษาต่อเนื่องเพ่ือให้แน่ใจว่าทั้งบุคลากรผู้ชำ�นาญเฉพาะทางมีความรู้เกี่ยวกับวิธีปฏิบัติ
และวธิ ดี �ำ เนินการทท่ี ันสมัย และสัตวท์ ดลองได้รับการดูแลอยา่ งมีคุณภาพสูง (Colby et al. 2007)

16 ข้อแนะน�ำสำ� หรบั การดแู ลและการใชส้ ัตว์ทดลอง

บุคลากรผู้เล้ียงสัตว์ บุคลากรผู้เลี้ยงสัตว์ควรได้รับการฝึกอบรมอย่างเหมาะสม (ดูภาคผนวก ก. การให้
การศึกษา) และสถาบันควรใหก้ ารฝกึ อบรมอยา่ งเป็นทางการ และ/หรอื การอบรมในขณะปฏบิ ัตงิ านเพอื่ เออ้ื
ให้การดำ�เนินงานโครงการ และการดแู ลและการใช้สตั ว์มมี นษุ ยธรรมอยา่ งมผี ลส�ำ เรจ็ บุคลากรควรได้รับการ
ฝึกอบรมและ/หรือ มีประสบการณ์เพื่อทำ�งานให้สมบูรณ์ตามท่ีได้รับมอบให้รับผิดชอบ อาจต้องมีบุคลากร
ท่ีมีความชำ�นาญในหลายๆ ด้าน (ได้แก่ การสัตวบาล การบริหารสำ�นักงาน เทคนิคทางสัตวแพทย์
และอายุรศาสตร์) โดยสอดคลอ้ งกับขอบเขตโปรแกรม
มีการฝึกอบรมบุคลากรผู้ดูแลสัตว์และผู้ช่วยทางเทคนิคอ่ืนๆอีกหลายวิธี (Pritt and Duffee 2007)
วทิ ยาลยั หลายแหง่ มหี ลกั สตู รเทคนคิ การสตั วแพทย์ (AVMA 2010) สว่ นใหญเ่ ปน็ หลกั สตู รสองปที ใ่ี หอ้ นปุ รญิ ญา
ทางวทิ ยาศาสตร์ บางแหง่ เปน็ หลักสตู ร 4 ปี ท่ีให้ปรญิ ญาตรที างวิทยาศาสตร์ มหี ลกั สตู รการฝกึ อบรมท่ไี มใ่ ห้
ปรญิ ญา ผา่ นหลกั สตู รประกาศนยี บตั รใหพ้ นกั งานเทคนคิ และพนกั งานผเู้ ชย่ี วชาญดา้ นสตั วท์ ดลองโดยสมาคม
วิทยาศาสตร์สัตว์ทดลองแห่งอเมริกา (AALAS) และมีส่ิงประกอบการฝึกอบรมท่ีเหมาะสมสำ�หรับการศึกษา
ดว้ ยตนเอง จ�ำ หน่าย (ภาคผนวก ก.)
บุคลากรผู้ดูแลและใช้สัตว์ควรร่วมกิจกรรมการศึกษาต่อเนื่องต่างๆอย่างสมำ่�เสมอและควรถูกกระตุ้น
ใหม้ สี ว่ นรว่ มในการประชมุ ระดบั ทอ้ งถน่ิ และระดบั ชาตขิ องสมาคมวทิ ยาศาสตรส์ ตั วท์ ดลอง และ ขององคก์ าร
วชิ าชพี ทเ่ี กยี่ วขอ้ งอนื่ ๆ ควรใหม้ กี ารอบรมขณะปฏบิ ตั งิ านทเี่ สรมิ ดว้ ยการอภปิ รายและหลกั สตู รการฝกึ อบรม
ตา่ งๆ ท่ีสถาบนั เปน็ ผู้อุปถมั ภ์ และ มเี อกสารอ้างอิงที่ใชไ้ ดก้ บั งานและชนดิ สตั ว์ท่ีเขาทำ�งาน ให้แก่พนกั งาน
ที่มีความรบั ผิดชอบดูแลสัตว์แต่ละคน (Kreger 1995)
ผปู้ ระสานงานหลกั สตู รการฝกึ อบรมของสถาบนั ควรเสาะหาความชว่ ยเหลอื จากศนู ยข์ อ้ มลู สวสั ดภิ าพ
สตั ว์ (AWIC) การแลกเปลยี่ นสวสั ดภิ าพสตั วท์ ดลองและการฝกึ อบรม (LAWTE) AALAS และ ILAR (NRC 1991)
ข้อแนะนำ�เพ่ือการดูแลและการใช้สัตว์ทดลอง โดยสภาเพื่อการดูแลสัตว์แห่งแคนาดา (CCAC1993) และ
บรรทัดฐานของประเทศอื่นๆ เป็นสิ่งเพ่ิมเติมที่มีคุณค่าต่อห้องสมุดของนักวิทยาศาสตร์ด้านสัตว์ทดลอง
(ภาคผนวก ก.)

ทมี นกั วจิ ยั สถาบนั ควรใหก้ ารศกึ ษาและการฝกึ อบรมอยา่ งเหมาะสมแกส่ มาชกิ ของทมี วจิ ยั ไดแ้ ก่ นกั วจิ ยั หลกั
ผอู้ �ำ นวยการการศกึ ษาวจิ ยั (study directors) นกั เทคนคิ การวจิ ยั นกั ศกึ ษาบณั ฑติ วทิ ยาลยั ทไ่ี ดร้ บั ทนุ การศกึ ษา
หลังจบปริญญาเอก นักศึกษาและนักวิจัยอาคันตุกะ เพื่อให้แน่ใจว่าเขาเหล่าน้ันมีความรู้และความชำ�นาญ
ท่ีจำ�เป็นสำ�หรับวิธีการปฏิบัติต่อสัตว์ตามท่ีเสนอมาและตรงกับชนิดของสัตว์ที่ใช้ (Conarello and Shepard
2007) ควรปรบั การฝกึ อบรมให้เขา้ กบั ความจำ�เปน็ โดยเฉพาะของกลุ่มวจิ ัย อย่างไรกด็ ี กล่มุ วจิ ยั ท้งั หมดควรได้
รบั การฝกึ อบรมเรอ่ื งกฎหมายเกยี่ วกบั การดแู ลและการใชส้ ตั ว์ ภาระหนา้ ทขี่ อง IACUC จรรยาบรรณการใชส้ ตั ว์
และแนวคิดตา่ งๆของหลกั สามอาร์ วิธกี ารรายงานเร่ืองรอ้ งเรียนต่างๆเก่ียวกบั การใชส้ ตั ว์ เรอ่ื งอาชีวอนามัย
และความปลอดภยั ที่เกยี่ วกบั การใชส้ ตั ว์ การจับบงั คบั สัตว์ เทคนิคการท�ำ ศลั ยกรรมปลอดเช้อื การวางยาสลบ

โปรแกรมการดแู ลและการใชส้ ัตว์ 17

และการระงับปวด การท�ำ การุณยฆาตและหัวขอ้ อื่นๆตามต้องการโดยกฎขอ้ บงั คบั ควรใหโ้ ปรแกรมการศึกษา
ตอ่ เนื่องต่างๆเพอ่ื เสริมการฝึกอบรมและให้ความทันสมัยท่ีสะทอ้ นการเปล่ยี นแปลงทางเทคโนโลยี กฎหมาย
และหัวขอ้ อ่ืนๆท่ีเกี่ยวข้อง ความถี่ของโอกาสการอบรมควรใหแ้ นใ่ จวา่ มกี ารฝึกอบรมกอ่ นเริม่ งานในสตั ว์
IACUC เป็นความรับผิดชอบของสถาบันเพื่อให้แน่ใจว่า สมาชิกของ IACUC ท้ังหลายได้รับโอกาสการฝึก
อบรมต่างๆเพื่อเข้าใจงานและบทบาทหน้าที่ของเขา การฝึกอบรมควรมีการปฐมนิเทศก์เพ่ือแนะนำ�สมาชิก
ใหม่ใหท้ ราบโปรแกรมของสถาบนั กฎหมาย กฎข้อบงั คับ บรรทดั ฐานและนโยบายตา่ งๆทเ่ี กีย่ วข้อง สถานท่ี
และห้องปฏิบัติการต่างๆ สำ�หรับสัตว์ซึ่งการใช้สัตว์เกิดขึ้นและขั้นตอนการทบทวนโปรโตคอลและโปรแกรม
(Greene et al. 2007) ควรจดั ใหม้ โี อกาสตา่ งๆอยา่ งตอ่ เนอื่ ง เพอื่ เสรมิ ความเขา้ ใจเรอ่ื งการดแู ลและการใชส้ ตั ว์
ทางวทิ ยาศาสตร์ ตัวอย่างเช่น สมาชกิ ของ IACUC อาจพบปะกบั พนกั งานดูแลสัตวท์ ดลองและทีมวิจัย ไดร้ บั
การเข้าถึงวารสาร เอกสารต่างๆเกี่ยวข้องและการอบรมผ่านทางเครือข่ายอินเตอร์เนต และ ได้รับโอกาส
ในการเขา้ ร่วมการประชมุ หรอื การสมั นาเชงิ ปฏิบัติการต่างๆ

อาชีวอนามยั และความปลอดภยั ของบคุ ลากร

แต่ละสถาบันต้องจดั ตงั้ และสนับสนุนโครงการอาชวี อนามยั และความปลอดภยั (OHSP) โดยเป็นสว่ น
ประกอบทจี่ �ำ เปน็ ทสี่ ดุ อยา่ งหนงึ่ ของโครงการการดแู ลและการใชส้ ตั วท์ งั้ หมด (CFR 1984a,b,c; DHHS 2009;
PHS 2002) OHSP ต้องสอดคล้องกับกฎข้อบังคับของรัฐบาลกลาง ของรัฐและของท้องถ่ิน และควรเน้น
การธำ�รงสถานที่ทำ�งานท่ีปลอดภัยและเอ้ือต่อสุขภาพ (Gonder 2002; Newcomer 2002; OSHA1998a)
ลักษณะของโครงการจะขึ้นอยู่กับสถานที่ กิจกรรมการวิจัย ส่ิงที่เป็นอันตรายและชนิดสัตว์ต่างๆที่เก่ียวข้อง
สง่ิ ตีพิมพข์ องสภาวิจยั แหง่ ชาติเร่ือง อาชวี อนามยั และความปลอดภยั สำ�หรับการดูแลและการใชส้ ัตว์ทดลอง
(NRC1997) มีเนอ้ื หาแนวทางและเอกสารอา้ งอิงต่างๆเพ่อื การจัดต้ังและการด�ำ รง OHSP ทมี่ ผี ลส�ำ เร็จและ
มคี วามครอบคลมุ (ดภู าคผนวก ก.) โครงการประสบผลส�ำ เรจ็ ตอ้ งมกี ารประสานงานกนั ระหวา่ งโปรแกรมวจิ ยั
(ทนี่ กั วจิ ยั เปน็ ตวั แทน) โปรแกรมการดแู ลและการใชส้ ตั ว์ (ท่ี AV IO และ IACUC เปน็ ตวั แทน) โปรแกรมสขุ ภาพ
และความปลอดภยั ดา้ นสภาพแวดลอ้ ม การใหบ้ รกิ ารดา้ นอาชวี อนามยั ตา่ งๆและการบรหิ าร (ไดแ้ ก่ บคุ ลากร
ฝ่ายทรัพยากรบุคคล การเงินและฝ่ายช่างดูแลสถานท่ี) การจัดตั้งคณะกรรมการความปลอดภัยอาจช่วย
สนับสนุนการติดต่อและส่งเสริมการประเมินสุขภาพและความปลอดภัยอย่างต่อเน่ือง ในบางกรณีการมี
คณะกรรมการดงั กลา่ วเปน็ การปฏบิ ตั ติ ามกฎขอ้ บงั คบั ภาระหนา้ ทใ่ี นการด�ำ เนนิ งานซง่ึ เกดิ ขนึ้ ทกุ วนั เพอื่ ความ
ปลอดภยั ในสถานท่ีทำ�งานขึ้นอยู่กบั หัวหนา้ หอ้ งปฏบิ ัติการหรือสถานที่ (เชน่ นกั วิจยั หลัก ผูอ้ ำ�นวยการสถาน
ที่ หรอื สัตวแพทย์หนง่ึ ท่าน) และขนึ้ อยู่กบั การมีวธิ ปี ฏบิ ตั งิ านอย่างปลอดภยั โดยพนกั งานท้งั หมด

กลยุทธ์การควบคุมและการป้องกัน OHSP ท่ีละเอียดถี่ถ้วนควรมีการปกครองตามลำ�ดับข้ันของกลยุทธ์การ
ควบคุมและการป้องกันที่เริ่มต้นด้วย การระบุส่ิงท่ีเป็นอันตราย และการประเมินการเส่ียงภัยที่เกี่ยวข้องกับ

18 ขอ้ แนะน�ำส�ำหรับการดแู ลและการใช้สัตว์ทดลอง

ส่ิงท่ีเป็นอันตรายเหล่าน้ัน การจัดการส่ิงท่ีเป็นอันตรายเก่ียวข้องกับข้ันตอนต่างๆ ดังต่อไปนี้ ข้ันแรก
การออกแบบและใช้เครื่องอำ�นวยความสะดวกอย่างเหมาะสม และการใช้อุปกรณ์เพ่ือความปลอดภัย
อยา่ งเหมาะสม (เปน็ การควบคมุ ตา่ งๆทางวิศวกรรม) ข้นั ทส่ี อง การพฒั นาข้นั ตอนการปฏบิ ตั ิ และ ขัน้ ตอน
การปฏบิ ตั มิ าตรฐานตา่ งๆ (SOPs; เปน็ การควบคมุ ทางการบรหิ าร) และทา้ ยทสี่ ดุ การจดั ใหม้ อี ปุ กรณป์ อ้ งกนั
ภัยสว่ นบคุ คล (PPE) ส�ำ หรับพนักงาน ควรใชอ้ ุปกรณเ์ พื่อความปลอดภยั ชนดิ พิเศษรว่ มกับการจัดการอยา่ ง
เหมาะสมและวธิ กี ารปฏบิ ัตติ ่างๆอย่างปลอดภยั (NIH 2002; OSHA 1998a,b) การจัดการภยั โดยใช้กลยทุ ธ์
เหล่านี้ต้องมีบุคลากรที่ได้รับการอบรม การรักษาสุขลักษณะอย่างดีของบุคลากร มีความรู้เกี่ยวกับสิ่งท่ี
เป็นอันตรายในสภาพแวดล้อมท่ีเขาทำ�งาน เข้าใจการเลือกและการใช้อุปกรณ์อย่างถูกต้อง การทำ�ตามวิธี
ปฏิบตั ิท่ีไดก้ ำ�หนดไวแ้ ละการใชอ้ ุปกรณ์ปอ้ งกันส่วนบคุ คลท่ีจดั ให้

การระบสุ ง่ิ ทเ่ี ปน็ อนั ตรายและการประเมนิ การเสยี่ งภยั โปรแกรม OHSP ของสถาบนั ควรระบสุ งิ่ เปน็ อนั ตราย
ท่ีสามารถแอบแฝงอยู่ในสภาพแวดล้อมท่ีทำ�งานและประเมินการเส่ียงภัยต่างๆที่เก่ียวข้องอย่างจริงจัง
โปรแกรม OHSP ที่มีประสิทธิภาพรับประกันว่ามีการระบุและลดภัยต่างๆท่ีเกี่ยวข้องกับการใช้สัตว์ในการ
ทดลองใหน้ อ้ ยลงทส่ี ดุ และอยใู่ นระดบั ทย่ี อมรบั ได้ การระบสุ ง่ิ ทเ่ี ปน็ อนั ตรายและการประเมนิ การเสย่ี งภยั เปน็
กระบวนการท่ีดำ�เนินอย่างต่อเน่ืองซึ่งเก่ียวข้องกับบุคคลต่างๆที่มีคุณสมบัติเหมาะสมเพื่อประเมินอันตราย
ตา่ งๆทเ่ี กยี่ วกบั โปรแกรม และด�ำ เนนิ การวธิ ปี อ้ งกนั ตา่ งๆ ใหส้ �ำ เรจ็ ในสดั สว่ นเทา่ เทยี มกนั ผชู้ �ำ นาญการเฉพาะ
ด้านสุขภาพและความปลอดภัยที่มีความรู้ในด้านท่ีตรงประเด็นควรมีส่วนร่วมในการประเมินการเส่ียงภัย
และ การพัฒนาวิธกี ารต่างๆเพ่ือจดั การภัยต่างๆดังกล่าวนน้ั
สิง่ ทเี่ ปน็ อันตรายตา่ งๆที่สามารถแอบแฝงอยไู่ ด้แก่ สารชีวภาพ (เช่น เช้ือโรคตดิ ต่อ หรอื พิษต่างๆ)
สารเคมี (เชน่ สารกอ่ มะเรง็ และสารก่อใหเ้ กิดการเปล่ยี นแปลงจีนตา่ งๆ) กัมมันตภาพรงั สี (เช่น radionucleo-
tides เอ็กซเรย์ เลเซอร์) และภัยทางกายภาพ (เช่น เข็มและกระบอกฉีดยา) ควรกล่าวถึงภัยที่เกี่ยวข้อง
กับสภาวะการทดลองท่ีผิดปกติ ได้แก่ ส่ิงต่างๆที่ประสบในการศึกษาภาคสนาม หรือการศึกษาสัตว์ป่าด้วย
ภยั อนื่ ๆทสี่ ามารถแอบแฝงอยู่ ไดแ้ ก่ การถกู สตั วก์ ดั การไดร้ บั สารกอ่ ภมู แิ พ้ สารเคมที ใ่ี ชใ้ นการท�ำ ความสะอาด
พน้ื เปยี ก เครอื่ งลา้ งกรงและอปุ กรณอ์ นื่ ๆ การยกของ การใชบ้ นั ไดและโรคสตั วส์ คู่ นตา่ งๆ ควรระบแุ ละประเมนิ
ภัยเหล่าน้ีมีอยู่ประจำ�ตัวหรือมีอยู่ตามธรรมชาติดั้งเดิมในการใช้สัตว์ เมื่อภัยต่างๆที่แอบแฝงอยู่ถูกระบุแล้ว
ควรดำ�เนินการประเมินภัยที่เกี่ยวข้องอย่างเข้มงวดโดยต่อเน่ือง เพ่ือกำ�หนดแผนกลยุทธ์อย่างเหมาะสมให้
ภัยลดลงมากท่ีสดุ หรือจดั การภัยตา่ งๆ
ขอบเขตและระดับของการมีส่วนร่วมใน OHSP ของบุคลากรควรขึ้นอยู่กับส่ิงท่ีเป็นอันตรายต่างๆ
ทเ่ี กดิ จากสตั วแ์ ละสง่ิ ตา่ งๆทถ่ี กู ใช้ (ความรนุ แรง หรอื ความรา้ ยแรงของอนั ตราย) ความรนุ แรงของการคกุ คาม
ความออ่ นแอต่อการติดโรค (เช่น ภาวะภมู ิคุ้มกัน) ของบุคลากร และประวัตขิ องการเจ็บปว่ ยและการบาดเจ็บ
ทางอาชพี ในสถานทท่ี �ำ งานเฉพาะ (Newcomer 2002; NRC 1997) การระบแุ ละการประเมนิ สงิ่ ทเ่ี ปน็ อนั ตราย
ต่างๆอย่างต่อเนื่องเรียกร้องการตรวจตามระยะเวลา และการรายงานภาวะต่างๆที่ภัยสามารถแอบแฝงอยู่
หรือ เหตุการณ“์ ทีเ่ กือบเกดิ ขนึ้ ”

โปรแกรมการดแู ลและการใช้สัตว์ 19

สถานท่ี อุปกรณ์และการกำ�กับดูแล สถานที่ตามความต้องการเพ่ือสนับสนุน OHSP จะแปรตามขอบเขต
และกิจกรรมต่างๆของโปรแกรม การออกแบบส่ิงเหล่านี้ควรใช้การควบคุมทางวิศวกรรมและอุปกรณ์ก่อน
ส่ิงอื่นเพ่ือลดการคุกคามต่อภัยที่คาดการณ์ไว้ให้ลดน้อยลงที่สุด (ดูบทที่ 5) เพราะว่าการมีมาตรฐานสูงของ
ความสะอาดส่วนบุคคลเป็นส่ิงจำ�เป็น จึงควรมีสถานท่ีและสิ่งของต่างๆอย่างเหมาะสมสำ�หรับการเปลี่ยน
การล้างและการอาบนำ้�
เมื่อใชส้ ารชวี ภาพควรพิจารณาสิง่ ตพี มิ พ์ของศูนยเ์ พื่อการควบคุมและปอ้ งกันโรค (CDC) และสถาบัน
สุขภาพแห่งชาติ(NIH) เร่ือง ความปลอดภัยทางชีวภาพในห้องปฏิบัติการจุลชีววิทยาและชีวการแพทย์
(BMBL; DHHS 2009) และ มาตรฐานของกระทรวงเกษตรแหง่ สหรัฐฯ (USDA 2002) เพ่ือการออกแบบสถาน
ท่ีอย่างเหมาะสมและวิธีปฏิบัติอย่างปลอดภัย การออกแบบสิ่งเหล่าน้ีและรูปแบบเพื่อความปลอดภัยอยู่
บนฐานระดบั ของภยั ทมี่ อี ยใู่ นสารทถ่ี กู ใช้ อาจจ�ำ เปน็ ตอ้ งมสี ถานทแ่ี ละอปุ กรณพ์ เิ ศษเพอ่ื ปอ้ งกนั พนกั งานดแู ล
สัตว์และนักวิจัย ผู้ร่วมใช้สถานที่อื่นๆ สาธารณะ สัตว์ต่างๆและสิ่งแวดล้อมจากการคุกคามโดยสารท่ีมี
ภยั ต่างๆทางชีวภาพ เคมีและกายภาพทถ่ี กู ใชใ้ นการทดลองท่ีทำ�ในสตั ว์ (DHHS 2009; Frasier and Talka
2005; NIH 2002) ในที่ที่จำ�เป็นควรแยกสถานที่เหล่าน้ีออกจากบริเวณที่สัตว์อาศัยอยู่และส่วนสนับสนุน
ห้องปฏิบัติการวิจัยและคลินิค และ สถานที่สำ�หรับดูแลผู้ป่วย สถานที่เหล่าน้ีควรถูกแสดงสถานะอย่าง
เหมาะสมและจำ�กัดการเข้าในบรเิ วณเหลา่ นเ้ี ฉพาะบุคลากรที่ไดร้ บั อนุญาต
ควรออกแบบ คัดเลือกและพัฒนาสถานท่ี อุปกรณ์และวิธีการปฎิบัติเพื่อลดความเป็นไปได้ในการ
เกดิ อนั ตรายตอ่ รา่ งกายหรอื เปน็ ภยั ตอ่ สขุ ภาพของบคุ ลากร (NIOHS 1997a,b) ควรพจิ ารณาการควบคมุ ตา่ งๆ
และอุปกรณ์ทางวิศวกรรมท่ีบ่งช้ีภัยการบาดเจ็บจากการเคลื่อนไหวร่างกายในท่าเดิมซ้ำ�ๆ ในกิจกรรม
ต่างๆ เชน่ การยกของหนักหรือสตั ว์ (AVMA 2008) สิง่ เหลา่ น้มี ักถูกใช้เปน็ ประจำ�เพือ่ จ�ำ กัดหรือควบคุมไมใ่ ห้
บคุ ลากรสมั ผสั สารกอ่ ภูมแิ พต้ า่ งๆจากสตั ว์ (Harrison 2001; Huerkamp et al. 2009) ควรประเมินความเป็น
ไปได้ของการเกดิ การบาดเจ็บต่างๆจากการเคลื่อนไหวรา่ งกายในทา่ เดิมซ�้ำ ๆในสถานทเ่ี ลีย้ งสัตว์ (เชน่ การมี
ประชากรสตั วฟ์ นั แทะจำ�นวนมาก และ กจิ กรรมสัตวบาลอ่ืนๆ)
การเลือกระบบท่ีอยู่ของสัตว์อย่างเหมาะสมต้องใช้ความรู้และการตัดสินใจโดยผู้เช่ียวชาญเฉพาะทาง
และขน้ึ อยกู่ บั ลกั ษณะของสารอนั ตรายทเ่ี ปน็ ปญั หา ชนดิ ตา่ งๆของสตั วท์ ถี่ กู ใช้ ความจ�ำ กดั หรอื สมรรถนะของ
สถานท่ี และการออกแบบการทดลอง สตั วท์ ดลองควรอยอู่ าศยั ในทซี่ งึ่ สามารถจดั การอาหารและวสั ดรุ องนอน
ท่ีปนเป้ือน อุจจาระและปัสสาวะโดยวิธีที่สามารถควบคุมได้ ควรจัดสถานที่ อุปกรณ์ และวิธีปฏิบัติงาน
อย่างเหมาะสมเพื่อการกำ�จัดวัสดุรองนอน ควรดูแลอุปกรณ์ความปลอดภัยอย่างถูกต้องและทดสอบยืนยัน
เปน็ ประจ�ำ วา่ ท�ำ หนา้ ทไี่ ด้ ควรใชว้ ธิ ตี า่ งๆทเี่ หมาะสมเพอื่ การประเมนิ และควบคมุ การถกู คกุ คามโดยสารทอี่ าจ
แอบแฝงอนั ตราย ทางชีวภาพ เคมี และทางกายภาพ ในที่จำ�เปน็ ต้องมี (เชน่ สารกัมมนั ตรงั สที ี่แตกตวั ได้เอง)
หรือในทีท่ ่มี โี อกาสการคุกคามสูงกวา่ ค่ามาตรฐานทอ่ี นุญาตไว้ (CFR 1984b)