รวมบทความและคำบรรยายเกี่ยวอนุญาโตตุลาการ

Thai Arbitration Institute สถาบันอนุญาโตตุลาการ

2. Parties so agree,
3. In case of exceptional urgency,
4. Party intending to adopt expediated procedure must send copy of

application to the other party,
5. The case to be dealt by sole arbitrator, unless the president

determines otherwise,
6. Tribunal will discuss with parties to decide whether the dispute will

be processed only through documentary evidence, or through
hearings of witnesses, expert witnesses, or oral argument,
7. The award must be made within 6 months from the day of
constituting the tribunal, which may be extended by the registrar,
8. The tribunal may state the reason in the award, unless parties decide
not to.
9. By agreeing to arbitration under the rules, the parties agree that,
where arbitral proceedings are conducted in accordance with the
expedited Procedure under the rules and procedures set forth, shall
apply even in cases, where the arbitration agreement contains
contrary terms.
10. Upon application by a party, and after giving the parties the
opportunity to be heard, the tribunal may (having regard to any
further information as may subsequently become available and in
consultation with the registrar) order that the arbitral proceedings
shall no longer be conducted in accordance with the expedited
procedure.

50 FAST TRACK ARBITRATION/SMALL CLAIM ARBITRATION

สถาบนั อนุญาโตตลุ าการ Thai Arbitration Institute

11. Where the tribunal decides to grant an application under the rules,
the arbitration shall continue to be conducted by the same tribunal
that was constituted to conduct the arbitration in accordance with
the expedited procedure.

In London, the president of London Court of International Arbitration
is eligible to be appointed as an arbitrator, provided that the parties
agree in writing to nominate him or her as the sole or presiding arbitrator.
The vice president, chairman and board of directors of LICA are also
eligible to be appointed as arbitrators if they are nominated by the
party or parties in writing, provided that such nominees do not take up
any LCIA activities related to the arbitration at hand. Where parties are
of different nationality, the sole arbitrator or presiding arbitrator shall
not have same nationality of any party, unless the parties who are not
the same nationality of the arbitral candidate agree in writing.
For the formation of expedited arbitral tribunal under LCIA, the
application shall be made to the registrar of LCIA with the copy to other
party to be sent by the party who is applying for expediated arbitration
with full grounds for such emergency. If there is a need to appoint
emergency arbitrator, special fee is applicable which should be paid to
LCIA. Soon after the receipt of the fee and application by the registrar,
the emergency arbitrator has to be formed within 3 days, who shall
make the decision within 14 days following his or her appointment,
which can be extended by LCIA court in exceptional cases or by the
written agreement of the parties. During the arbitration, all LCIA staff,
emergency arbitrator and experts will not be held liable unless there
is wrongful act committed knowingly and willfully.13

13 London Court of International Arbitration Rules (LCIA)

FAST TRACK ARBITRATION/SMALL CLAIM ARBITRATION 51

Thai Arbitration Institute สถาบันอนุญาโตตลุ าการ

The International Chamber of Commerce Rules, which was enforced
on 1st March 2017 also offer an expediated procedures providing for a
streamlined arbitration with reduced scales of fees. Under the said rules,
expediated procedure is normally reserved to small value claims.
However, the understanding of what constitute a small claim and
corresponding monetary threshold vary significantly from institution to
institution. Under the ICC rules, expedited rules automatically apply to
disputes worth US Dollar 2 million or less, if the arbitration agreement
was made after 1st March 2017, and the parties did not specifically opt
out of the expediated procedure in their agreement. For claims which
are higher than USD 2 million, parties have option to adopt the expedited
procedure. In such a case, the mandatory nature of ICC expedited
procedure is unique, as under most other institutional rules the
expedited procedure can be implemented only upon the parties’
agreement, which normally forms part of the arbitration clause.14
In Hongkong and Singapore, the threshold for fast track is higher-USD
3 million in Hongkong and USD 4 million in Singapore. Threshold under
ICDR15 is USD 250,000.00.
In expedited arbitration, saving time is made possible by imposing simple
procedures and strict deadline time to the parties and tribunals. Parties
will have to strict to the submission of documents and will have to
forgo certain procedures.
In the case of SCC16 expedited procedure, the request for arbitration
must also include statement of claims and all responses, and replies
should straight away include the defense directly.

14 Expediated Arbitration ICC, 3rd topic “Fast Track Arbitration under ICC Rules”
15 International Centre for Dispute Resolution.
16 Stockholm Chamber of Commerce.

52 FAST TRACK ARBITRATION/SMALL CLAIM ARBITRATION

สถาบันอนุญาโตตุลาการ Thai Arbitration Institute

In the ICC expediated procedure, the arbitrator has the discretion to
decide the case based only on documentary evidence, without
examination of witnesses, without involvement of experts and without
conducting oral hearings.
Fast Track Arbitrations are usually decided by the sole arbitrator, where
parties work at same wavelength17. The SIAC Rules of the arbitration is
also subject to fast-track procedure, where sole arbitrator is appointed
by the president of the court.
As per ICDR, when the case is under fast-track process, it must be referred
to sole arbitrator. Under ICC rules, the party’s agreement to arbitrate
through two or more arbitrators will be considered invalid if the parties
specifically did not opt out of expedited procedure. Such dispute will
be referred to sole arbitrator.
The common practice under normal arbitration tends to take more time
in drafting, seeking approval and finalizing the award. In this regard, main
intention of fast-track arbitration is to provide fixed limited time in
finalizing the award. For example, under ICC Rule, the tribunal is given
6 months to decide on the award, which is intended to be fixed, though
there is a tendency of extending the time.
Similar rules also apply under HKIAC18 and SIAC, where time is accounted
from the day of formation of tribunal and from the day of receiving the
documents by the tribunal in Singapore and Hongkong respectively.
Under SCC and ICDR, stringent rules are imposed, where an award has
to be passed within 3 months after the case is referred to arbitration
and within 30 days after oral hearing respectively.

17 The other name is termed as “collegiate decision”
18 Hongkong International Arbitration Centre

FAST TRACK ARBITRATION/SMALL CLAIM ARBITRATION 53

Thai Arbitration Institute สถาบันอนญุ าโตตุลาการ

The CIETAC19 rules provide fast track summary procedure. The amount
has been increased from RMB 500,000.00 to RMB 2000,000.00, which is
four-fold increase in the threshold. Due to the increase in threshold
many cases will come within the jurisdiction of summary procedure
cases. CIETAC provides 3 months’ time for completion of summary
procedure. The change in the amount by increase in threshold is also
consistent with the increase in demand for expedited proceedings.
New CIETAC rules allow the arbitral tribunal to conduct conciliation
during the arbitral proceedings. If the conciliation is successful, the
parties may request the tribunal to issue an award based on the
settlement agreement, which is concluded as a result of the conciliation.
Most criticism of the hybrid arbitration and conciliation process arises
when the conciliation is not successful. This is because in such a situation
tribunal is often aware of prejudices or confidential information imparted
by one or both parties in the conciliation process, which may not surface
in arbitration. Therefore, critics say that arbitration should accept
information which will have no bearing on their decision as arbitrator
later if conciliation does not work; otherwise such will affect the
arbitrator’s independence in passing the judgment later.
The new CIETAC rules also empowered arbitral tribunal to grant interim
measures. Previously, it was only the court which can issue the interim
measures. CIETAC nor arbitral tribunal could not even recommend
interim measures.

19 China International Economic and Trade Arbitration Commission “Fast Track Arbitration
in China”

54 FAST TRACK ARBITRATION/SMALL CLAIM ARBITRATION

สถาบนั อนุญาโตตุลาการ Thai Arbitration Institute

Asian International Arbitration Centre20 refers to expedited procedure
as Fast Track Arbitration Rules, and the only criteria is that the parties
have agreed to render arbitration, whether before or after the dispute.

The overall benefit21 of proceeding the arbitration with a sole arbitrator
in simple cases cannot be overstated, as there are less parties to consult
and less hearings, dates can be agreed promptly, and there is no need
to consult with other tribunal members during the arbitration regarding
procedural issues, nor is there a need to discuss or draft a joint award
with other tribunal member. This ensures that the final award may be
delivered promptly. However, a sole arbitrator may not be suitable
where disputes are mighty complex and require the expertise of a panel
of three or more arbitrators.

Different amount limits and deadlines for expedited
arbitration under various arbitration institutions and the
implications.

Under Australian Centre for International Commercial Arbitration22 the
amount limit for expedited arbitration is AUD 5 million23 and the time
limit is 4 to 5 months – time begins from the date of appointment of
arbitrators.

The limit set by Hongkong International Arbitration Centre is HKD24
25 million. The time limit is 6 months from the date the file is transmitted
to arbitral tribunal.

20 ACICA 55
21 From an efficiency/speed perspective
22 ACICA
23 Australian Dollar
24 Hongkong Dollar

FAST TRACK ARBITRATION/SMALL CLAIM ARBITRATION

Thai Arbitration Institute สถาบนั อนุญาโตตลุ าการ

Singapore International Arbitration Centre has set the limit of the amount
to Singapore Dollar 6 million. The time limit is 6 months which
commences from the date of the constitution of tribunal. Date of
appointment of arbitrator will differ from the date of constituting tribunal,
particularly when there is a panel of arbitrators.
China International Economic and Trade Arbitration Commission has
the most restrictive threshold, which is around 5 Million Renminbi25
- like ICC rules, it does not have criterion of “exceptional urgency”- but
has “summary procedure” in place of “expedited procedure”. The time
set is 3 months, which is the shortest time, which begins from the
formation of arbitral tribunal.
For International Chamber of Commerce, the time fixed is 6 months,
which begin from the date of case management conference. As per
Article 24 of the rules, the tribunal must convene the conference no
later than 15 days from the date the file was transmitted to the tribunal.
Referring to different arbitration institutes, it is evident that in expedited
arbitration time extension is permissible, especially in complex issues
where it becomes difficult to fulfil the deadlines by the parties or arbitral
tribunal. This leads to criticism that if such flexibility is encouraged or
permissible, then the expedited arbitration is no different from the
normal or the standard arbitration. The expedited arbitration provisions
in the institutional rules may conflict with the arbitration agreement,
which provides for the involvement of three arbitrator. But on the
contrary the rules provide only for sole arbitrator to deal with the
dispute. In such a case, the institutional mandatory provisions for

25 RMB

56 FAST TRACK ARBITRATION/SMALL CLAIM ARBITRATION

สถาบนั อนญุ าโตตลุ าการ Thai Arbitration Institute

expedited arbitration may process the disputes through same mechanism,
though the value is higher than the threshold.
Expedited Procedure is most suited to parties who are primarily
concerned with duration and cost (associated with the dispute), which
could be largely resolved through the said process. However, parties
seeking immediate interim relief should opt for emergency arbitration.

Advantages of Fast Track Arbitration.

Usually in fast-track arbitration methods the awards are passed within
few months rather than taking years. The normal arbitration on average
take 12 to 18 months from the commencement to the final hearing.
The other advantage of fast-track arbitration is low cost, which is a result
of adopting shorter and efficient procedure focusing on main points
and passing the award within short fixed time. When both parties are
co-operative, it is possible to achieve results even faster. Different
institutions have distinctive procedures and timing and all aim for
resolving the matter at the earliest possible means to save costs and
time. Some institutions provide detailed procedures while others make
only reference with simple procedures. Saving costs is the biggest
advantage attributed to arbitration under expedited procedure rules.
The absence of oral hearings, more efficient procedure, shorter
submissions and focusing on the key points in dispute supposedly lead
to less expenditure from both parties.
Moreover, arbitral proceedings involving the selection of sole arbitral
tribunal will obviously entail less cost and time compared to arbitration
before a tribunal comprising a larger number of arbitrators. The costs
of the tribunal are likely to be reduced by 50 percent compared to a

FAST TRACK ARBITRATION/SMALL CLAIM ARBITRATION 57

Thai Arbitration Institute สถาบันอนุญาโตตลุ าการ

panel of three arbitrators26 as no voting process on a decision by the
arbitral tribunal, including the issuance of the award is required. The
role of a sole arbitrator is certainly more demanding than that of a
co-arbitrator as it involves more responsibility. However, provided that
the sole arbitrator is carefully chosen and suitably qualified, the absence
of the co-arbitrators should not represent any threat to the interest of
either party and one arbitrator can ensure a speedier resolution of the
dispute.27
Fast-track procedures sets out a mechanism for expedited formation
of the arbitral tribunal. The KLRCA (Kuala Lumpur Regional Centre for
Arbitration) Fast-Track Rules stipulate 7 days’ time limit (from the
commencement of the arbitration) for parties to appoint a sole
arbitrator28. Thereafter, with the notice of either party the director
appoints the sole arbitrator within 14 days.
Under the ACICA (Australian Centre for International Commercial
Arbitration) Fast-track Rules, time limit for the institutional appointment
is 14 days from the commencement of the arbitration. Also, arbitral
institutions are empowered “alone” to appoint the arbitrator within
stipulated time limit.29

26 Expedited Arbitration Rules: Stockholm and WIPO, Arbitration International, (Kluwer Law
International 1997 Volume 13 Issue 2) pp. 193 – 198 at p.193

27 Mauro Rubino-Sammartano, Arbitration is useful only if it is better than court proceedings.
28 2012 KLRCA Fast-track Rules Article 4

29 2011 ACICA Expedited Rules Article 8

58 FAST TRACK ARBITRATION/SMALL CLAIM ARBITRATION

สถาบันอนุญาโตตลุ าการ Thai Arbitration Institute

Under CIETAC rules, there is no separate arbitrator appointment
mechanism for summary procedures. This is because the general
provisions of CIETAC provide swift mechanism regarding the appointment
of arbitrators. It requires parties within fifteen (15) days from the date
of the Respondent’s receipt of the Notice of Arbitration, to jointly
nominate the sole arbitrator, or entrust the Chairman of CIETAC to make
an appointment from the list of arbitrators.30 Under these rules there
is no time limit for the Chairman of CIETAC to appoint the sole arbitrator.
It is presumed that the chairman will act expeditiously once parties fail
to appoint their arbitrators. The HKIAC also refers to the general
provisions for the formation of arbitral tribunal, but their rules are not
as expeditious as the CIETAC Rules.

Disadvantages of expedited procedure31

Despite the seemingly obvious advantages offered by fast-track
arbitration, parties must consider carefully whether their case is suitable
to be heard under expedited procedures and whether they want their
dispute to be resolved under them.
In certain cases, it could be extremely challenging for the parties to
present their case fully under the simplified procedure if certain stages
in the process are omitted. The disposal of the claim without actual
hearing and with limited submissions can in certain cases (especially
those where the facts are in dispute) be counterproductive.

30 2012 CIETAC Rules Article 25
31 www.nortonrosefulbright.com “using fast track arbitration for resolving commercial

disputes……..”

FAST TRACK ARBITRATION/SMALL CLAIM ARBITRATION 59

Thai Arbitration Institute สถาบันอนญุ าโตตลุ าการ

A hearing normally provides the opportunity for the tribunal to ask
witnesses questions to clarify issues in dispute. If the arbitrator has to
make his/her decision based on the documents alone or on the written
witness statements, this may require more time and effort for the
tribunal to accurately assess the facts and make an objective decision.
Without a hearing, the parties are also deprived of the opportunity to
test the accuracy of evidence through cross examination of witnesses.
Due to the procedural limitations and stringent time frames in fast-track
arbitration, there is a possible concern that arbitrators might be inclined
to lower the required level of proof in pursuit of simplicity. Given the
fact that to achieve speed in rendering an award, some arbitral
institutions also allow tribunals not to provide reasons for their decision.
Therefore, it is likely that the losing party may try to set aside the award
by arguing that he or she was denied the fundamental rights to present
the case in full. Therefore, there is a lack of due process. Such claims
will not only add time and cost to the dispute resolution procedure,
but may also make the award unenforceable, especially if the seat is
not arbitration friendly. For the same reasons, parties need to think
carefully before they decide to refer their case to a sole arbitrator.
The likelihood that the losing party will attempt to challenge the award
in circumstances when a sole arbitrator rushed through the proceedings
to determine factual and legal issues is high. In fact, statistics show that
when parties are given a choice, they are less inclined to appoint a sole
arbitrator. In 2016 around 63 % of LCIA cases, the parties appointed
three or two arbitrators, which is indicative of higher level of trust to
collegiate decisions in arbitration.

60 FAST TRACK ARBITRATION/SMALL CLAIM ARBITRATION

สถาบันอนุญาโตตลุ าการ Thai Arbitration Institute

The cost saving aspects of expedited procedures is rather complex. A
fast-track arbitration with short deadlines entails considerable
preparation, whereby documents will have to be collected and verified
rapidly, and witness statements to be drafted even before the
commencement of proceedings. In expedited arbitration, legal counsel
may need to be retained on a full-time basis for the whole duration of
the case. The intense schedule of the arbitration procedure often
requires significant amounts of management. All of these may impact
the parties’ legal costs. When opting for expedited procedure, parties
also must consider the availability of arbitrators. Moreover, as expedited
arbitration is quite intensive with usual low-fee structures, it may not
encourage all arbitrators to take up the work.

Flexibility and practicability provided under UNCITRAL Model
for International Commercial Arbitration.

One of the biggest advantages of arbitration is the flexibility, which is
considered essential for enabling the parties to choose viable procedures
based on the nature of the issue at hand. Such priority and freedom
are provided under Article 19(1) of UNCITRAL Model Law.32
After review of Article 19(1) of the Model Law and the relevant
experiences of other model law jurisdictions, Dr. Peter Binder arrived
at the following:
“The possibility of choosing the procedural rules that are to be applied
by the tribunal constitutes one of the major attractions for parties

32 Article 19(1) of Model Law provides that “subject to the provisions of this law, the parties
are free to agree on the procedure to be followed by the arbitral tribunal in conducting
proceedings”

FAST TRACK ARBITRATION/SMALL CLAIM ARBITRATION 61

Thai Arbitration Institute สถาบันอนุญาโตตุลาการ

contemplating resolving their disputes through arbitration. It is therefore
essential that this freedom is expressed in a clear manner, as is the case
in Article 19 of the Model Law. Attempts to restrict the party freedom
to protect arbitrators from inconveniences…. is counterproductive and
demonstrates an inappropriate attitude towards the Model Law and its
fundamental concepts, one of the most important of which is party
autonomy.”33
Therefore, most of the arbitration institutions decided against the
adoption of specific simplified or fast track set of rules. At present neither
London Court of International Arbitration (LCIA), nor the International
Court of Arbitration34, International Chamber of Commerce35 has fast
track procedures.
In fact, it is significant that neither ICC nor LCIA, both of which considered
the question decided not to include any rules specifically to fast track
procedure in the revised version of the rules, which in both cases came
into effect on 1st January 1998.36

Summary and practical recommendations37

Arbitration clauses are crucial in determining the procedural aspects of

33 Peter Binder, International Commercial Arbitration and Conciliation in UNCITRAL Model
Law Jurisdiction, 2nd edition (Sweet & Maxwell, London, 2005) at Para 5-31)

34 ICA
35 ICC
36 Alan Redfern and Martin Hunter, Law and Practice of International Commercial Arbitration,

4th edition (Sweet & Maxwell, 2004) at Para 6-45)
37 Ibid-Page 12

62 FAST TRACK ARBITRATION/SMALL CLAIM ARBITRATION

สถาบันอนุญาโตตุลาการ Thai Arbitration Institute

arbitration in case a dispute arises at any period. Although at the drafting
stage it is often impossible to foresee whether any dispute would arise
under the contract or would it be suitable for fast-track arbitration or
not. Therefore, it is advisable to tailor arbitration clauses as much as
possible to the specifics of each individual case rather than viewing
them as a boiler plate clause.
Generally, fast track arbitration will not be suitable for complex disputes
or multi-party proceedings. To assess the suitability of the dispute for
expedited procedure, parties should be cautious about using the “small
claim” thresholds adopted by many arbitral institutions as a yardstick.
A threshold set at US$2 million or even US$250,000 may be too high
for small and medium companies and for parties whose business is
based in the developing countries. Further, the value of the claim often
may not reflect the complexity of the issues in dispute.
Expedited procedures would be best suited to those cases where there
is a need to resolve the disputes as quickly as possible. This quick
mechanism should outweigh the parties’ need to present their case in
scrupulous detail, and this should be factually agreed between the
parties while signing the contract and provide specifically in the
arbitration agreement or the arbitration clause. If determination of the
factual issues requires an expert’s involvement or detailed witness
statements, then fast track should be avoided.

FAST TRACK ARBITRATION/SMALL CLAIM ARBITRATION 63

Thai Arbitration Institute สถาบนั อนญุ าโตตลุ าการ

Amongst other areas, fast track arbitration may be an acceptable for
construction disputes, disputes concerning the termination of M&A38
contracts, and capital market39 disputes in relation to derivatives
contracts.
Cost and time of proceedings are perennial issues in international
arbitration, as they are in litigation. It is therefore pleasing that the major
arbitral institutions continue to update and adapt their arbitral rules to
facilitate more efficient proceedings by expressly providing for expedited
procedures and summary dismissal. However, it remains to be seen
whether these mechanisms are widely taken up by parties and/or
whether in practice they will lead to significant saving in time and cost.
As mentioned above, expedited procedures do not necessarily limit
the scope of an arbitration. Real savings will therefore only be generated
by the parties and the tribunal fully committing to conducting the
proceedings in a sensible and efficient manner. With the inclusion of

38 Mergers and Acquisition for the consolidation of companies or assets through various
types of financial transactions, mergers, acquisition, consolidations, tender offers, purchase
of assets and management acquisitions.

39 Debt securities, such as bonds are interest bearing IOUs (An IOUs is a document that
acknowledges a debt owed. In business, accounts receivable may be informally called
IOUs. The term IOU has a history dating at least to the 18th century and is often viewed
as an informal written agreement rather than a legally-binding commitment. However,
IOUs are still very much in use. These markets are divided into two different categories:
primary markets where new equity stock and bond issues are sold to investors and
secondary markets, which trade existing securities (In such a case both individuals and
business entities buy and sell debts and equity securities, i.e. highly organized capital
markets are the New York Stock Exchange, American Stock Exchange, London Stock
Exchange and NASDAQ -National Association of Securities Dealers Automated Quotations,
etc.)

64 FAST TRACK ARBITRATION/SMALL CLAIM ARBITRATION

สถาบันอนญุ าโตตลุ าการ Thai Arbitration Institute

express summary procedure rules in key institutional rules, the rules
are likely to be more widely used in the years to come. However, there
is unlikely to see an immediate spike in uptake. Parties and tribunals
will remain wary particularly where enforcement of the resulting award
is in a jurisdiction where the courts are unfamiliar with the concept40.
Based on the experiences of the parties, arbitrators and different
arbitration institutions, wherein various fast track arbitration modes are
applied, it is reasonable to adopt expedited arbitration provisions in the
institutional rules, which are to be used at the option of the parties.
The rules should be flexible and practical to cater the need of the
concerned parties. The only thing the institutions will have to do is to
make the availability of well experienced arbitrators, who are willing to
take up the responsibilities of passing a fair and effective award within
the reasonable short period of time.
Parties should also be given the freedom to formulate their own rules
of procedures or adopt any seat of arbitration for the expedited
arbitration. Such arbitration should be resolved within a maximum period
of 6 months, which should commence from the day of formation of
arbitral tribunal or commencement of arbitration.
The flexibility of UNCITRAL Model Law must be honored at all levels.
Otherwise, the very objective of the arbitration will not be achieved,
and the expedited arbitration will be unpopular or less effective, which
will make it an additional burden to the process.

40 Summary awards and expedited procedures-Strike out or home run? “James Rogers,
Katie Chung – Publication, May 2018.

FAST TRACK ARBITRATION/SMALL CLAIM ARBITRATION 65

Thai Arbitration Institute สถาบนั อนุญาโตตลุ าการ

Once the procedures are formulated by the parties or seat of arbitration
is adopted, the institutions will have to monitor it strictly, so that the
arbitrators will not skip the procedures or take advantage in compromising
the quality of the award.
Where parties or arbitrators are not able to agree on the mechanism
of expedited arbitration, the institutions must provide the options in
the rules, which is adjustable to the need of the parties or arbitrators.
It is also important to compensate the arbitrators or arbitrator with
reasonable amount of fees, as such works are studious, challenging and
more complex.
Sole arbitrator may not be effective in dealing all the matters, as every
dispute will cover many ranges of issues. Moreover, if the arbitration is
to be conducted based on the documents submitted and without the
cross examination of witnesses or involvement of expert witnesses, or
with less hearings within the parties, the arbitrators will have to deliberate
the matter intensively for passing reasonable award within a given short
period of time.
Therefore, both sole arbitrator and panel of arbitrators are important
as an option, who will be involved in the arbitration based on the nature
of the dispute.
There must be a common understanding between the parties and the
arbitrator or arbitrators. Therefore, the institutions should co-ordinate
intense discussions between the parties, between arbitrators and parties
and amongst the arbitrators before commencing the arbitration, so that
the common objective will be achieved without compromising the
decisions.

66 FAST TRACK ARBITRATION/SMALL CLAIM ARBITRATION

สถาบนั อนุญาโตตลุ าการ Thai Arbitration Institute

If such mechanism is not developed by the arbitration institutions, there
will be more complications and parties will find different ways and
means to appeal against the award.
Thereby, the award may not be honored by the party against whom
the award is passed, or even sometimes both the parties may appeal
against the award.
Therefore, the viability of the expedited arbitration process must be
built through the principle and method of flexibility and practicality at
all levels.

FAST TRACK ARBITRATION/SMALL CLAIM ARBITRATION 67

Thai Arbitration Institute สถาบันอนุญาโตตุลาการ

ถอดคําบรรยายโครงการอบรมของ
สถาบนั อนญุ าโตตุลาการทีน่ า สนใจ

68 ถอดคาํ บรรยายโครงการอบรมของสถาบันอนุญาโตตุลาการที่นา สนใจ

สถาบันอนญุ าโตตุลาการ Thai Arbitration Institute

ปญ หาและความทาทายของเศรษฐกจิ ในยคุ
Disruptive Technology

นายกรณ จาตกิ วณชิ
นางสาวเพียงพนอ บญุ กลา่ํ

นายจรงุ กาญจนภูมิ
ดร.เบญจวรรณ ตัง้ สถาพรพันธ

ดร.เบญจวรรณ ตัง้ สถาพรพันธ : สวัสดที า นผมู เี กยี รตทิ กุ ทาน วันน้ีเราจะ
มารวมเสวนาในเร่ืองปญหาและความทาทายของเศรษฐกิจในยุค Disruptive
Technology โดยเฉพาะในชว ง COVID ทผ่ี า นมา เรากเ็ รม่ิ มกี ารรวมในตลาดออนไลน
ตาง เร่มิ มกี ารเขา มาของ Fintech หรอื Financial Technology วนั นไ้ี ดร บั เกยี รติ
จากผทู รงคณุ วฒุ จิ ากดา นตา ง ๆ มารว มเสวนากนั นะคะ กอ นอนื่ จะขออนญุ าตรบกวน
เรียนถามคุณกรณ จาติกวณิชกอนนะคะ ในคําถามแรกเก่ียวกับปจจุบันภาคธุรกิจ
และสังคมไทย ทานคิดวาถูก Disrupt ในดานใดบางและรัฐควรมีมาตรการรองรับ
อยา งไรบา ง

คุณกรณ จาตกิ วณชิ : คําถามนี้สําคญั จะใหต อบส้ันกไ็ ดยาวกไ็ ด ขอบคุณท่ี
ใหโ อกาสผมมาพบกบั พวกเรา หวั ขอ และคาํ ถามทที่ างผจู ดั สง มาใหล ว งหนา กพ็ ยายาม
น่ังคิดอยูวาวันนี้เน่ียจะมานําเสนอในประเด็นไหนดี ผมก็เลยคิดวาชวงน้ีมันเปนชวง
Disruption ในหลายเร่ืองคือกอนหนา น้ี ทุกคนก็พดู ถึงเร่อื งของเทคโนโลยที ่ซี ับซอ น
ซง่ึ สาํ คญั มากแลว กอ็ าจจะมากทส่ี ดุ ในระยะยาวแตก ป็ ฏเิ สธไมไ ดว า เหตกุ ารณร ายเดอื น
ที่ผานมาโดยเฉพาะเร่ืองเช้ือ COVID มันก็ทําใหมันเกิด Disruption เฉพาะหนา
คร้ังใหญอยางคาดไมถึงอีกเรื่องนึงดวยคือเรื่องผลกระทบที่เกิดจาก COVID น้ันเอง
อันนี้นอกเหนือไปจากประเด็นความเปลี่ยนแปลงในโครงสรางสังคมและเศรษฐกิจ

ปญหาและความทาทายของเศรษฐกิจในยุค Disruptive Technology 69

Thai Arbitration Institute สถาบนั อนุญาโตตลุ าการ

ของเราท่ีมีนัยสําคัญ ในมุมมองของผมมีอีกอยางนอย 2 เร่ือง เรื่องแรกท่ีเกิดขึ้น
ตอเน่ืองมาจริง ๆ จงั ๆ ก็นาจะชวง 10 ปท่ีผานมาก็คือเรอ่ื งของการพัฒนาเศรษฐกิจ
หรือถาในมุมมองท่ีสําคัญก็คือการพัฒนากําลังซื้อของผูบริโภคในประเทศเพ่ือนบาน
ของเรา กค็ อื การเตบิ โตทางเศรษฐกจิ ของจนี โดยเฉพาะมขี องอนิ เดยี รวมไปถงึ ประเทศ
เพือ่ นบานอกี หลาย ๆ ประเทศในโซนภมู ิภาคประเทศไทยของเราซึ่งมนั มผี ลกระทบ
ในการเปล่ียนโครงสรางเศรษฐกิจของไทยอยางมากจากในอดีต 20-30 ปกอนท่ีจะ
พึง่ พาโซนตะวันตกมากกวานี้ และเราก็สัมผัสไดว าการปรับฐาน หรือดุลอาํ นาจทาง
เศรษฐกจิ มนั สง ผลกบั ประเทศไทยเราโดยตรงอยา งไร ชดั เจนทสี่ ดุ กไ็ มต อ งดอู ะไรมาก
ดเู ร่ืองการทอ งเทยี่ วกจ็ ะเห็น เม่ือ 10 กวา ปท แี่ ลว เรามนี กั ทอ งเทีย่ วอยู 10 ลา นคน
สมยั ทผ่ี มอยใู นรฐั บาล 10 ปก อ นจาํ ไดว า เคยกาํ หนดเปา นกั ทอ งเทยี่ วจากประเทศจนี
ในปป ระมาณ 53 จาํ ไมผ ดิ ตอนนน้ั เรากาํ หนดวา ตอ งทาํ ใหไ ด 1 ลา นคนแลว กท็ าํ ไมไ ด
สดุ ทายปนน้ั ถาจําไมผ ิดมาประมาณ 8 แสนคน กถ็ ือวาเปนผลงานแลว ใครจะคิดวา
เวลาผานไป 4-5 ป นกั ทองเทยี่ วจากประเทศจีนเกิน 10 ลานคนทอ งเทย่ี วโดยรวม
ของประเทศไทย 40 ลา นซง่ึ ทง้ั หมดมนั กส็ ะทอ นใหเ หน็ วา กาํ ลงั ซอื้ และพฤตกิ รรมการ
บรโิ ภคของประเทศเพอื่ นบา นเรา โดยเฉพาะประเทศใกลเ คยี งเรานม้ี นั สง ผลโดยตรง
กับเรายังไร สวน Distruption อีกเร่ืองหนึ่งท่ีหลีกเล้ียงไมไดท่ีตองพูดถึงซึ่งมันมี
ผลกระทบตอประเทศไทยเราโดยตรงและมากกวาประเทศอื่น ก็คือประเด็นสังคม
สูงอายุ ซ่ึงในประเทศไทยเราจะมีผลกระทบอยางเร็วและแรงมาก และเร็วและแรง
กวา ประเทศเพอื่ นบา นในกลมุ อาเซยี นดว ยกนั ซง่ึ ถามวา เราพรอ มหรอื ยงั ในการทแี่ บบ
ปรับตัวสูความเปล่ียนแปลงที่กําลังเกิดขึ้นแลวกําลังจะเกิดข้ึนอยางรวดเร็วมากขึ้น
เรอื่ ย ๆ คาํ ตอบคอื ยงั อยา งนอ ยคอื ยงั ไมพ รอ มในหลาย ๆ มติ ทิ ม่ี คี วามสาํ คญั ในฐานะ
อดีตคลงั ละกัน ถาผมมองในมมุ ของการคลงั การเงนิ ของประเทศ ถามวาเรามีความ
พรอ มทจ่ี ะยอมรบั ความเปลย่ี นแปลงในโครงสรา งสงั คมของเราทจี่ ะมสี ดั สว นผสู งู อายุ
เพิม่ มากยิง่ ขน้ึ อยางรวดเร็วหรือไม คําตอบก็คอื ไมพรอ มเลย ตอนนสี้ ิ่งทเ่ี ราเรียกวา
Dependency Ratio คอื สดั สว นความพง่ึ พาระหวา งคนไทยทใ่ี นวยั ทาํ งานกบั คนไทย
ทีใ่ นวยั เกษยี ณ มนั อยูทปี่ ระมาณ 5 ตอ 1 ซ่งึ ลดลงมาเร่อื ย ๆ จาก 8 หรอื 9 ตอ 1
เม่ือไมก่ีปท่ีผานมานี้ และภายในไมถึง 20 ป สัดสวนนี้จะปรับลดลงเหลือเพียงแค

70 ปญหาและความทาทายของเศรษฐกิจในยคุ Disruptive Technology

สถาบนั อนุญาโตตุลาการ Thai Arbitration Institute

2 ตอ 1 สองคนไทยที่อยใู นวัยทํางานเทยี บกบั หนึง่ คนไทยทใ่ี นวัยเกษียณ คือภายใน
10 ปข า งหนา เรว็ มากชว งชวี ิตเราทุกคนจะกลายเปนสงั คมทมี่ ีสดั สว นผสู ูงอายเุ กอื บ
จะมากท่ีสุดประเทศหนึ่งในโลก ซ่ึงเปนคําถามแนนอนตอประเทศที่มีฐานะทาง
เศรษฐกจิ แบบเรา แลว เราจะดแู ลผูส ูงอายุคนไทยยังไง ตอนน้ีมคี นไทยในวยั ทาํ งาน
ประมาณ 35 ลานคน ซ่ึงประมาณเพยี งแคไ มถ ึง 15 ลาน มีหลักประกนั ในชีวิตใน
วัยชราในรูปของการกองทุนบําเหน็จบํานาญประเทศตาง ๆ อีก 20 กวาลานคนมี
อาชีพอิสระไมไดมีหลักประกันในวัยเกษียณ และโดยสวนใหญก็ตองยอมรับวาเปน
ผมู รี ายไดน อ ยเปน คนยากจนอกี ตา งหาก อยา งลา สดุ เงนิ เยยี วยาชว ง COVID ทใี่ หก บั
ผเู ดือดรอ น 20 กวา ลา นคนยังเกือบจะไมพอ ซ่ึงกลุมน้ถี ามวามเี งนิ ออมไหม คําตอบ
คอื ไมมี มคี วามพรอ มดแู ลตัวเองไหม ไมมีแนนอน ถามวาแลว รฐั ละมคี วามพรอมแค
ไหนท่ีจะรักษามาตรฐานคุณภาพชีวิตของเขาในระดับหนึ่งในวัยเกษียณก็ตองตอบ
วา ยาก ทกุ วนั น้งี บประมาณแผน ดนิ กข็ าดดุลอยู ปน ก้ี ็ประมาณ 6 แสนลาน คาดวา ดี
ไมด ดี ว ยรายรบั ภาษที ตี่ าํ่ กวา เปา ในปป จ จบุ นั เกอื บ ๆ 4 แสนลา นบาท กจ็ ะทาํ ใหก าร
ขาดดุลงบประมาณแลว อาจจะทะลุเพดานตามกฎหมายดวยซํ้าไป คือพดู งา ย ๆ ใน
สภาวะปจจุบัน รัฐก็มเี งินแทบจะเรยี กวาไมพออยแู ลวตอ งออก พรก.กเู งินพิเศษทกุ
คร้ังท่ีมีกรณีฉุกเฉินทางเศรษฐกิจ คือไมนาท่ีจะมีเงินเพียงพอในการที่จะดูแลความ
เปลย่ี นแปลงในโครงสรา งสงั คมทจี่ ะเกดิ จากสภาวะสงั คมสงู อายุ อยากทบี่ อกครบั วา
มนั มหี ลายประเดน็ ในเรอ่ื งของ Disruption มนั มหี ลายประเดน็ ซงึ่ แตล ะประเดน็ ลว น
แลว แตม คี วามสาํ คญั ทงั้ สนิ้ แลว กม็ ที ง้ั มมุ บวกและมมุ ลบ แมแ ตเ ปน เรอ่ื งสงั คมสงู อายุ
ผมคดิ วา กม็ มี มุ บวกเหมอื นกนั ความโชคดดี ว ย โยงมาถงึ ประเดน็ สาํ คญั ทเ่ี ราพดู ถงึ วนั นี้
กค็ อื เรื่องของ Technology Disruption ท่ผี มบอกวา เปน ความโชคดี ก็คอื หลาย ๆ
ประเทศทพ่ี ฒั นาแลว เขามคี วามกงั วลเรอื่ งของ Technology Disruption และผล
ทอี่ าจจะเกดิ กบั การวา จา งกบั ตลาดแรงงาน คอื พดู งา ย ๆ กค็ งจะตกงาน แตใ นสว นของเรา
ตอนน้ีสิ่งท่ีเรากังวลก็คือเราจะขาดแรงงาน มันเปนปญหามุมกลับเลย มันเลยกลาย
เปนวาสําหรับประเทศไทยเราการท่ีมีเทคโนโลยี AI ที่ลวนแลวแตอาจจะมาทํางาน
แทนมนษุ ยไ ด กลบั กลายเปน เปน ตวั ชว ยในชว งจงั หวะทเ่ี รากาํ ลงั จะขาดแคลนแรงงาน
อยา งหนกั พอดี คอื เพยี งแค ณ ปจ จบุ นั กอ น COVID กต็ อ งพงึ่ แรงงานตา งดา วเทา ไหร

ปญ หาและความทาทายของเศรษฐกิจในยุค Disruptive Technology 71

Thai Arbitration Institute สถาบันอนุญาโตตุลาการ

อยา งนอย 5 ลานชีวิต ในอนาคตอาจจะเปน 10 ลาน 15 ลาน ซ่งึ มนั มีผลขา งเคียง
กบั สงั คมสมควร แตถ า เรามเี ทคโนโลยที จ่ี ะมาทดแทนการพงึ่ พาแรงงานมนษุ ยร วมไป
ถึงแรงงานตางดาวในอนาคตตรงน้ีมันก็ถือวาอาจจะเปนตัวชวยเศรษฐกิจของเราได
รักษาขีดความสามารถในการแขงขัน แลวก็ประสิทธิภาพหรือศักยภาพของระบบ
เศรษฐกิจของไทยเราไดแลวก็จะทําใหเกิดปญหาสังคมท่ีอาจเกิดข้ึนจากการวางงาน
ดว ย เพราะฉะนัน้ ในแตละ Disruption มันตอ งมีนโยบายและยทุ ธศาสตรท ตี่ างกนั
วาเราจะแกปญหามันอยางไร แตสวนตัวผมไมมีความเช่ือวาคําตอบสําคัญสําหรับ
เกือบทุกปญหา Distruption เปนคําตอบที่มาจากการพัฒนาทางดานเทคโนโลยี
สมมตเิ ราดเู รอ่ื งของพลงั งาน มปี ระเดน็ ปญ หาเรอื่ งของการขาดแคลนพลงั งานรวมไป
ถงึ ปญ หาขา งเคยี งกค็ อื เรอ่ื งของสงิ่ แวดลอ มทเี่ กดิ จากการใชพ ลงั งานเหลา นใี้ นอนาคต
ผมเปน คนคดิ บวก ผมมนั่ ใจเลยวา เทคโนโลยกี ารพฒั นาเรอ่ื งของพลงั งานทดแทนเรา
เพยี งแคดเู รอื่ งของประสทิ ธภิ าพการผลติ พลังงานจากแสงอาทติ ยใ นชว ง 10 ปท ีผ่ า น
มา เรากจ็ ะเหน็ ถงึ อนาคตไดว า ในชว งระยะเวลาอกี 10 ปห รอื 20 ป การพง่ึ พา Fossil
Fuel อาจจะปรับลดลงไปเปน ศนู ยก ไ็ ด คือจะมีเทคโนโลยีท่มี าชวยแกป ญ หาตาง ๆ
ใหกับเรา อันนไ้ี มน ับรวมถึงปญหาการขาดแคลนแรงงานจากสงั คมสงู อายทุ ก่ี ลา วถึง
เมอ่ื สกั ครู ประเดน็ ปญ หาสง่ิ แวดลอ มตา ง ๆ ปญ หาแมก ารจราจรทแี่ กไ มต กเสยี ที แลว
ก็มีผลตอสิ่งแวดลอม มีผลตอคุณภาพอากาศท่ีเราสูดเขาไป ในอนาคตผมมั่นใจวา
เทคโนโลยี AI, Technology Autonomous Car คอื รถยนตไ ฟฟาท่ีไมต อ งอาศัยคน
ขับจะสามารถท่ีจะแกปญหาเหลาน้ีไดหมด ณ ปจจุบันรถยนตจํานวนมากถาคิดใน
เชงิ เศรษฐศาสตรค วามคมุ คา ในการใชท รัพยากรน้ตี ่าํ มากอยางผมมีรถ 1 คนั วัน ๆ
หนงึ่ ผมใชร ถวนั ละ 4 ชวั่ โมง อกี 20 ชวั่ โมงจอดอยเู ฉย ๆ ถา คดิ ในเชงิ หลกั เศรษฐศาสตร
ถอื วา ไมค มุ ตอ การใชท รพั ยากรเลย และตอ งสารภาพวา ผมไมไ ดม รี ถแคค นั เดยี ว มอี ยู
3 คนั อกี 2 คนั ไมต อ งพดู ถงึ คอื จอดทง้ิ ไวเ ฉย ๆ ตลอดเวลา เสยี ทง้ั ในแงข องทจี่ อดรถ
เสยี ทรพั ยากรมากมาย รวมไปถงึ คา ใชจ า ยดว ย แตถ า ในอนาคตมนั มรี ถทไ่ี รค นขบั เรา
สามารถใชโทรศัพทมือถือเรียกไดอยา งสะดวกเหมอื นกบั ที่เราเรยี ก Grab หรอื ดกี วา
เพราะอนาคตรถจะไมต ดิ ถา รถทกุ คนั ขบั เคลอ่ื นดว ยระบบคอมพวิ เตอรจ าํ นวนรถยนต
ทต่ี องมีในโลกน้ผี มวา มันลดลงเหลือ 1-20 คา นิยมคนก็จะเปลี่ยนไปจากคานยิ มการ

72 ปญ หาและความทาทายของเศรษฐกิจในยุค Disruptive Technology

สถาบันอนุญาโตตลุ าการ Thai Arbitration Institute

เปน เจา ของรถ อนาคตเมอื่ เราเรยี กใชร ถไดโ ดยไมต อ งเปน เจา ของ คา ใชจ า ยแทบไมม ี
ผมเชอ่ื วา คา นยิ มกจ็ ะเปลยี่ นไปเองในแงข องความจาํ เปน ตอ งมรี ถเปน ของตนเอง เหลา น้ี
มันกจ็ ะเปล่ียนเมือง เปล่ยี นวถิ ีชีวิต และแกป ญ หาไดหมด ประเด็นสดุ ทายกอนท่ีจะ
หมดเวลาในชวงแรกของผม จะบอกวาเร่ืองของ Disruption ในท่ีท่ีมันควรจะตอง
เกดิ ขนึ้ มากทสี่ ดุ ในสงั คมไทย ในมมุ มองของผมนน่ั กค็ อื Disruption ทต่ี อ งเกดิ ในการ
ทาํ งานและระบบการทาํ งานของรฐั หรอื ราชการ คอื ถา มองวา มนั จะมตี วั แปรอะไรมา
ปลดลอ็ ค แลว กท็ าํ ใหร ะบบเศรษฐกจิ ของเรามกี ารพฒั นาไดอ กี รอบ ผมเชอ่ื วา ทสี่ าํ คญั
ทสี่ ดุ ในกค็ อื ตอ งใช Technology ในการทจ่ี ะทาํ ใหร ะบบราชการ หรอื การทาํ งานของ
รฐั เนย่ี มปี ระสทิ ธภิ าพ และมคี วามคลอ งตวั มากยงิ่ ขนึ้ คอื ในชว งทผี่ า นมาเรากจ็ ะเหน็
ประเด็นปญหาท่ีเกิดจากการท่ีราชการ กฎระเบียบ หรือกฎหมายตาง ๆ ตามการ
พัฒนาของโลกไมทัน และโดยเฉพาะความเปลี่ยนแปลงท่ีกําลังเกิดข้ึนในชวง
Technology Disruption เกิดขึ้นอยางรวดเร็วมาก ๆ แตวากระบวนการของรัฐ
การเมอื งดวย ระบบราชการเองไมไ ดอ อกแบบมาใหม กี ารปรบั ตวั ไดท ันทวงที เพราะ
ฉะนน้ั เรอ่ื งทส่ี าํ คญั ทสี่ ดุ กค็ อื การพฒั นาสกู ารมี E-Government อยา งแทจ รงิ อยาก
จะยกตัวอยางประเทศเดียวท่ีมีโอกาสไดไปเย่ียมมากอนเกิด COVID ก็คือประเทศ
เล็ก ๆ ชื่อประเทศ Estonia หลายทานอาจจะไดเคยไปไปศึกษาติดตามดูงานใน
ประเทศนี้ ประเทศนมี้ ปี ระชากรเพยี งแค 1 ลา นกวา คน มคี วามเปน อสิ ระจากสหภาพ
โซเวียตเม่ือปค.ศ 1991 แตตอนน้ีคือผูนําเกือบทุกประเทศตองไปดูงาน Estonia
เพราะวา เปน ประเทศทไ่ี ดร บั การยกยอ งวา เปน E-Government ทสี่ มบรู ณแ บบมาก
ทสี่ ดุ คอื หลกั คดิ ของเขาเปน Basic Principle ในการออกแบบระบบ E-Government
คอื เร่ืองแรก ประชากรชาว Estonia ทกุ คนจะตองมกี ารแสดงตน พสิ ูจนต ัวเองกบั
ระบบราชการเพยี งแคค รงั้ เดยี วในชวี ติ ความหมายกค็ อื ครงั้ แรกทไ่ี ปตดิ ตอ ราชการน้ี
อาจจะตอ งมสี าํ เนาทะเบยี นบา น สาํ เนาบตั รประชาชนเหมอื นเรา แตท าํ อยา งนนั้ เพยี ง
ครงั้ เดยี ว ระบบออกแบบมาอยา งนนั้ จากนนั้ ไมว า จะไปตดิ ตอ กบั ราชการหนว ยงานไหน
ราชการจะตองมีวิธีที่จะยืนยันในระบบที่ดิจิตอลโดยที่ประชาชนไมตองเปนภาระ
ในการแสดงตนอกี น่คี อื เรอ่ื งแรก

ปญหาและความทา ทายของเศรษฐกจิ ในยคุ Disruptive Technology 73

Thai Arbitration Institute สถาบันอนุญาโตตลุ าการ

เร่อื งท่ีสอง คือเรอื่ งของสิทธิความเปนเจาของขอ มลู ของประชากรแตละคน
กค็ อื ระบบของเขากฎหมายของเขา ระบวุ า ขอ มลู ในระบบทดี่ จิ ทิ ลั ทงั้ หมดของรฐั บาล
Estonia เจา ของทแี่ ทจ รงิ คอื ตวั ประชาชน ไมใ ชร าชการเพราะฉะนนั้ มนั มคี วามหมาย
สาํ คญั มนั หมายถงึ สทิ ธใิ นการเขา ไปใชข อ มลู ในทกุ อยา ง เปน เรอ่ื งของประชาชนของ
เขาทยี่ งั รกั ษาไว และทส่ี าํ คญั หลกั ทสี่ าม คอื ความปลอดภยั คอื Cyber Security เมอ่ื
ระบบพึ่งพาระบบ Digital อยางเต็มที่ ความม่ันคง ความปลอดภัยจึงถือวาเปน
ประเดน็ ทสี่ าํ คญั มาก ประเทศนม้ี แี หลง เกบ็ ขอ มลู อยนู อกอาณาเขตประเทศดว ยเพราะ
วาจนทุกวันน้ียังมีความเสี่ยงวาประเทศเขาวันดีคืนดีอาจถูก Russia ยึดคืนได จึงมี
ความรูสึกวาเขาตองคุมครองขอมูลประชากร ระบบของประเทศเอาไว เลยตองไป
ฝากไวท ปี่ ระเทศอนื่ โดยทเ่ี ขาไมไ ดบ อกวา ประเทศไหน เหลา นถ้ี อื วา เปน ภารกจิ สาํ คญั
ผมเชอื่ โดยสรปุ สน้ั ๆ วา ถา เราไมท าํ ภารกจิ น้ี โอกาสทไี่ ทยเราอาจจะปรบั ตวั เพอื่ รองรบั
ความเปลยี่ นแปลงทางดา น Digital Technology เกอื บเปน ศนู ยเ ลย เพราะวา มนั จะ
ไปติดอยูที่คอขวดในระบบรัฐ ในระบบราชการไปหมด ทําใหประชาชนและ
ภาคเอกชนจะตองเสียโอกาส

ดร.เบญจวรรณ ตัง้ สถาพรพันธ : ในฐานะท่ีทา นกรณเปนประธานสมาคม
Fintech คอื ปจจุบัน Fintech ก็ไดเขา มา Disrupt ธนาคารพาณชิ ยพ อสมควร จงึ
อยากขออนุญาตถามวา ในความเห็นของทานวา Fintech เขามา Disrupt ธนาคาร
พาณชิ ยในประเทศหรอื ไม ธนาคารพาณิชยในประเทศควรปรับตวั อยา งไร

คณุ กรณ จาตกิ วณชิ : ผมเปน ผูเขา รว มกอ ต้งั สมาคมนีเ้ มือ่ 3 ปท่ีแลว ที่มา
ก็คือผมเขาไปศึกษาวงการ Start-up Thai โดยรวม ดูวา คนหนมุ สาวตอนนใ้ี ชด ิจิทลั
เทคโนโลยีในการท่ีจะพัฒนาภาคธุรกิจตาง ๆอยางไร ซึ่งมันมีหมดเกือบทุกวงการ
สาํ คัญ ๆ ที่เราเหน็ กจ็ ะมีเรื่องของ ED-Tech บา งนะ Education Technology กจ็ ะ
มเี ร่ืองของ Health-Tech ซึง่ Health-Tech นาจะพัฒนาไปไดอกี ไกล คือการเอา
Technology มาใชใ นการเพ่มิ โอกาสการเขาถึงการบริการทางดานการแพทย และ
ที่สําคญั ประการหน่งึ กค็ ือ Fintech หรอื Financial Technology คอื การใหบรกิ าร
ทางการเงินผานโทรศพั ทมือถือ พดู งาย ๆ คือสมยั ทท่ี าํ งานอยกู ็ทาํ งานสายน้ี จึงให

74 ปญหาและความทา ทายของเศรษฐกจิ ในยคุ Disruptive Technology

สถาบนั อนุญาโตตุลาการ Thai Arbitration Institute

ความสนใจทางดานน้ี และไดมีโอกาสใหคําแนะนํากับนอง ๆ ที่เขาทํา Start Up
Fintech อยรู วมกันก็ 200 กวาโครงการ รวมตัวกนั แลวก็ไปจดทะเบียนเปนสมาคม
ขน้ึ มาเพอื่ เราจะไดม ปี ฏสิ มั พนั ธก บั หนว ยงานของรฐั และฝา ยกาํ กบั ดแู ลชว ยกนั พฒั นา
แลวก็คลาย ๆ แกปญหาหรือวาอุปสรรคตาง ๆ ในการที่จะพัฒนาการประยุกตใช
เทคโนโลยีเพื่อประโยชนของประชาชนโดยรวม เราไดต้ังหลักการเอาไวเหมือนกับ
เปน Mission statement ใหกับทางสมาคมวา เปาหมายหลักของเรากค็ อื ตองการที่
จะสง เสรมิ ใหป ระชาชนมตี น ทนุ ในการทาํ ธรุ กรรมการเงนิ ทลี่ ดลง ซงึ่ ขอบอกวา อยา ง
นี้วาตน ทุนการทําธุรกรรมทางการเงินในประเทศไทยของคนไทยถอื วาสงู มาก ๆ ติด
อนั ดับ Top ในโลก คอื พดู งา ย ๆ ตน ทุนการใชบรกิ ารธนาคารในการกยู มื เงิน ถอื วา
เปนภาระสูงที่สุดประเทศหน่ึงในโลกเลย ในกรณีของประเทศไทยเรา ไมใชเร่ืองท่ี
นา เศรา คอื ในอดตี จะมองไดจ ากระดับกําไรของธนาคารพาณชิ ยคือกําไรดมี าก แลว
กเ็ ปน สาเหตทุ เ่ี ราจะเหน็ ธนาคารสงิ คโปร ธนาคารมาเลเซยี จะเขา มาเปด ออฟฟศ ทน่ี ่ี
แตจ ะไมค อ ยเหน็ ธนาคารไทยไปเปด ในระดบั เดยี วกนั ประเทศอน่ื เพราะอะไร เพราะ
เราอยทู น่ี สี่ บายอยแู ลว ระดบั ความสบายทาํ ใหค นอน่ื เขาอยากทจ่ี ะมาแชรบ า ง นีค่ ือ
สาเหตุท่ีเขามาตลาดเรา แตเราไมไปตลาดเขา แตท่ีผมบอกวานาเศราก็คือ วันน้ี
ธนาคารไทยเองก็ไมไดกําไร ตนทุนของผูใชบริการก็ยังสูงอยู และสาเหตุที่มันเปน
อยางนั้น เพราะวาธนาคารพาณิชยของไทยคุนเคยกับโอกาสในการทํากําไรมา
ยาวนาน ก็เลยทําใหต นทนุ ในการทาํ ธรุ กจิ ตน ทุนในการใหบรกิ ารของกลุมธนาคาร
พาณชิ ยไ ทยอยใู นระดบั ทส้ี งู มากเชน เดยี วกนั เพราะฉะนน้ั ตอนนส้ี ถานการณป จ จบุ นั น้ี
กค็ อื ตน ทนุ สาํ หรบั ผใู ชบ รกิ ารยงั สงู อยู แตเ นอ่ื งจากตน ทนุ การบรหิ ารจดั การของกลมุ
ธนาคารก็สงู ดวย กเ็ ลยทาํ ใหกลุมธนาคารเองกําไรชวงนกี้ ็ไมค อยดี และนกี่ ค็ อื สาเหตุ
ทรี่ าคาหุนตกลงมาเยอะมาก และถามวา Disrupt หรือไม จะตอบวาบางทเี ราดูที่ตัว
ตลาดหุน ดูท่ีตัวราคาหุนจะเห็นวาราคาของธนาคารพาณิชยตอนน้ีซ้ือขายกันอยูท่ี
ประมาณครง่ึ เทาบคุ มลู คา ทําบัญชี 100 ราคาหุนคือ 50 ซ่งึ ถาตคี วามหมายอีกแบบ
หนงึ่ คอื เลกิ ทาํ กจิ การแลว คนื เงนิ ใหผ ถู อื หนุ ผถู อื หนุ จะไดก าํ ไรกค็ อื ซอ้ื หนุ อยรู าคา 50
แตไ ดทรพั ยสินกลบั คนื มาที่ 100 พูดงา ย ๆ คนที่ลงทุนในตลาดหนุ กําลังสงสญั ญาณ
บอกวา เขาไมเชอ่ื ในอนาคตของธนาคารพาณชิ ยไ ทย น่นั คอื สาเหตุทีร่ าคามนั ตํ่ากวา

ปญ หาและความทา ทายของเศรษฐกิจในยคุ Disruptive Technology 75

Thai Arbitration Institute สถาบนั อนุญาโตตลุ าการ

ถา เปน ปตท. เทยี บกบั บคุ ตอ งสงู กวา กเ่ี ทา ผมไมท ราบ คอื เขามองเหน็ อนาคต แตข อง
ธนาคารพาณิชยตรงกันขาม เพราะฉะนั้นก็เลยตองมีคําถามวา แลวในกรณีน้ีการ
ประเมนิ สถานการณใ นอนาคตของนักลงทนุ ในตลาดหลักทรัพยผ ิดหรือถูก คอื ถาผดิ
หมายความวา ธนาคารพาณชิ ยจ ะตอ งกลบั มามรี าคายงั ไง จะตอ งดกี วา บคุ อยแู ลว ใน
อดตี บางธนาคารเคยสงู ถงึ 2 เทา ถงึ 2.5 เทา บคุ สถานการณต อนนมี้ นั เปลยี่ นไปอยา ง
รวดเรว็ ถามวา หัวใจสําคัญก็คือตวั Technology มันเหมาะสมมากในแงของการให
บรกิ ารทางการเงนิ พวกเราทกุ คนตอนนผ้ี มคดิ วา มคี วามคนุ เคยไมม ากกน็ อ ย กบั การ
ทําธุรกรรมทางการเงนิ ดว ยโทรศัพทมอื ถือของเรา เนือ่ งจากการเงนิ มันเปนเร่ืองของ
ตัวเลข มนั เหมาะกับการใชเทคโนโลยีซงึ่ มนั กส็ งผลในทางบวกเยอะมาก อยา งเดมิ ที
ผมอยูในวงการหุน ประเด็นปญหาสมัยกอนขอจํากัดในการใหบริการลูกคาซึ่งก็คือ
นักลงทนุ วธิ กี ารใหบริการก็คอื ผา นโทรศพั ท ถาอยากจะซื้อขายหนุ ก็โทรไปทบี่ รษิ ัท
หลกั ทรพั ย นอกจากตอ งไปนัง่ อยหู นา หอ งคาดวยตัวเองก็คอื การโทรเขาไปปกติ เจา
หนาที่ Marketing ตอ งรบั สายซ่ึงในแตล ะวนั มเี วลาท่ีคุยกับลกู คา ในชว งเวลาการซอื้
ขายหนุ ใน ผมคดิ วา ไมน า จะเกิน 20-30 คนอยางมาก ความหมายคือตอ งเลือกทจี่ ะ
คุยกับลูกคาขาใหญมันคุมกับเวลาของเจาหนาที่มากกวา เม่ือเทียบกับขนาดของ
Order ซอ้ื ขายทไี่ ดร บั ความหมายคอื การลงทนุ ในหนุ มนั เลยเปน เรอ่ื งทเ่ี ปน สทิ ธหิ รอื
มีจํากัดไวเพื่อใหกับคนมีสตางคเทาน้ัน คนไมมีสตางคเลยเขาไมถึง แตสมัยน้ี ดวย
Technology ขอ ดขี อง Digital Technology นน้ั คือสเกลได ความหมายของการ
สเกลไดคือจะมีคนใชแ สน 1 ลา น 100 ลานหรือพนั ลา นคนจนคุณแทบไมเปลยี่ นเลย
นะครบั พอดไี มด ยี ง่ิ เยอะตน ทนุ ถกู ลงดว ยอกี ตา งหาก ลงทนุ ทเี ดยี วดแู ลลกู คา กค่ี นกไ็ ด
โดยทป่ี ระสทิ ธภิ าพในการดแู ลไมไ ดล ดลงเลย เลยทาํ ใหต น ทนุ การบรกิ ารตอ คนเกอื บ
จะเรียกวา ศูนย และระบบการบริการการเขาถึงก็งายมากเพราะทุกคนก็มีสมารท
โฟน ตอนนม้ี ันกเ็ ลยกลายเปน วา ใคร ๆ ก็มสี ิทธทิ ่ีจะเขาถึงขอมูลทด่ี ีทสี่ ุด มโี อกาสใน
การทจ่ี ะลงทนุ ในตลาดหลกั ทรพั ยด ว ยขอ มลู ทไ่ี มแ พข าใหญเ หมอื นกบั ในอดตี ซงึ่ ตรงน้ี
ผมถือวามันชวยทําใหการเขาถึงการใชบริการทางการเงินการลงทุนมีความเปน
ประชาธปิ ไตยมากขนึ้ คอื ทกุ คนมสี ทิ ธเิ ทา กนั หมด จรงิ ๆ นค่ี อื พนั ธกจิ ของทางสมาคม
ทก่ี ําหนดไวแตแ รก แนน อนทส่ี ุด มันมผี ลกระทบตอผบู รกิ ารผใู หบริการเดิม และเขา

76 ปญ หาและความทา ทายของเศรษฐกิจในยุค Disruptive Technology

สถาบันอนุญาโตตุลาการ Thai Arbitration Institute

กต็ อ งปรบั ตวั แตผ มมองวา มนั ไมใ ชเ รอื่ งงา ยทจี่ ะปรบั ตวั ตอนนกี้ ต็ อ งยอมรบั วา วงการ
ธนาคารไทยกย็ งั ไดร บั การคมุ ครองโดยรฐั อยกู ค็ อื แบงคช าตยิ งั เปน ธรุ กจิ ทจี่ ะตอ งมใี บ
อนญุ าต แบงคช าตเิ องพดู ถงึ ความตอ งการทไ่ี ดม กี ารแขง ขนั แตภ ารกจิ สาํ คญั ของชาติ
ตลอดมา แบงคช าตจิ ะคดิ วา หนา ทหี่ ลกั ของเขาคอื ดแู ลระบบการเงนิ ใหม คี วามมน่ั คง
และความหมายของคาํ วา มน่ั คงของชาตนิ กี้ ค็ อื ตอ งมกี าํ ไร ซงึ่ บางทผี มมองอกี ดา นนงึ
ผมอยูท่ีคลังมีความรูสึกวามันยอนแยงกันนิดนึงเพราะวากําไรของสถาบันการเงินก็
คือตนทุนของประชาชนและผูประกอบการ แตแบงคชาตินี้ก็สวมหมวกวามันติดมา
จากตม ยาํ กงุ ทเี่ ขามคี วามรสู กึ วา เขาดแู ลสถาบนั การเงนิ ไมด ี ปลอ ยใหม นั เลยเถดิ แลว
ก็สรางปญหาคือระบบเศรษฐกิจโดยรวม แบงคชาติก็ไมอยากใหเกิดปญหาแบบนั้น
อกี กเ็ ลยใหน า้ํ หนกั กบั การปกปอ งดแู ลธนาคารพาณชิ ยข องเรา ซง่ึ จะนาํ มาสปู ระเดน็
ท่ีอยากทีจ่ ะเลา ใหฟ ง ประเด็นเดียว เพ่ือไมใหเ สียเวลามากเกินไปกค็ อื ผมมองอนาคต
การใหบ รกิ ารทางการเงินมันจะเปนรปู ที่เขาเรียกวา Social Banking เราจะเห็นแลว
ทจี่ นี คอื จนี มกี ารพฒั นาทางเทคโนโลยดี า นเศรษฐกจิ เรว็ กวา การปรบั ปรงุ และพฒั นา
ระบบสถาบนั การเงนิ พดู งา ยธนาคารพาณชิ ยไ ทยมคี วามพฒั นาระดบั การพฒั นาและ
มคี วามกา วหนา มากกวา ธนาคารจนี เพราะฉะนนั้ เวลาเศรษฐกจิ จนี พฒั นา เขาพฒั นา
กา วขา มการใชบ รกิ ารธนาคารไปเลย ประชาชนของเขากา วไปใชก ารใชบ รกิ ารทางการ
เงินผานโทรศัพทมือถือทันที โดยอาศัย Platform หลักของเขาไมวาจะเปน
แพลตฟอรม Alibaba ที่มี Ant Financial หรือ Tencent ที่มี WeChat เขาใช
Platform เหลา นน้ั ในการเขาถงึ บรกิ ารทางการเงนิ และสิ่งท่ี platform ประเภทที่
มแี ละมีมากกวา ธนาคารพาณิชยคือ Data ในยุคดจิ ทิ ัล ส่ิงทมี่ ีคามากท่ีสดุ คือขอ มูล
หรอื Data และจีน Platform หลกั ของเขามี Data การจบั จา ยใชสอยทุกอยางทีม่ ัน
มีผลตอการประเมินเครดิตของตัวบุคคลหรือของผูประกอบการไดแมนยํามากกวา
การไปคอยดวู เิ คราะหบ ญั ชขี องผปู ระกอบการทอ่ี าจจะยน่ื เพยี งแคป ล ะ 2 ครง้ั เปน ตน
ฉะนัน้ ตรงน้เี ขาสามารถใช Data ทีม่ ี ในการทีจ่ ะยงิ บรกิ ารทางการเงนิ ท่ีแมนยํามาก
มีความเส่ียงนอยโดยตรงใหกับประชาชน และก็ผูประกอบการทั้งขนาดเล็กขนาด
กลาง มนั จงึ เปนโอกาสของผปู ระกอบการขนาดเลก็ ที่ในอดตี เพือ่ ปองกันความเสีย่ ง
สถาบันการเงินอาจจะเรียกหลักทรัพยที่เปนหลักประกันหรืออาจจะตองดูสลิปเงิน

ปญ หาและความทา ทายของเศรษฐกิจในยคุ Disruptive Technology 77

Thai Arbitration Institute สถาบันอนุญาโตตุลาการ

เดือนของประชาชนที่มากูเงิน ซึ่งเราก็ทราบกนั ดีอยแู ลว วาหลายอาชพี ไมม สี ลปิ เงิน
เดอื น SME หลาย ๆ เจา ไมมที รพั ยส นิ ทดี่ นิ อาคารมาเปนหลักประกนั แตเขามธี รุ กิจ
ทเ่ี ขากม็ คี วามมน่ั ใจในสว นของเขาวา มนั ทาํ ใหเ ครดติ เขานา จะดพี อ ดว ยระบบธนาคาร
ปจจุบันมันไปประเมินขอมูลเหลาน้ันไมได แตดวยระบบดิจิทัลขอมูลเหลานั้นกลาย
เปน ขอ มลู ทนี่ าํ มาใชใ นการประเมนิ เครดติ ของตวั ลกู คา ไดอ ยา งแมน ยาํ และนคี่ อื สาเหตุ
ท่ีผูที่จะเปนผูที่ใหบริการทางการเงินที่ผมวาแบงกพาณิชยแขงขันไดดวยยาก คือ
เจา ของ Platform ทมี่ ฐี าน Data อยูในมือและนคี่ ือวิวฒั นาการทเี่ รากาํ ลังเห็น ซง่ึ ใน
หลาย ๆ ประเทศมีการออกใบอนุญาต Digital Bank กันแลว ฮองกงออกไปแลว
มาเลเซยี กาํ ลังออก สิงคโปรก ําลังออก แตของประเทศไทยเราน้ี เรายังบอกขอดูกอน
ชวงนีก้ เ็ ขา ใจได เพราะวา ถาเปด ใบอนุญาต Digital Bank ตอนนเ้ี ลย ผูท ไี่ ดร บั ผลก
ระทบแนนอนก็คือธนาคารในระบบปจจุบัน แตก็รอดูกอนผูท่ีเสียโอกาสแนนอน
กค็ ือประชาชนทว่ี ันนี้ยังเขา ถงึ บรกิ ารทางการเงนิ ยากอยู ถามวาตอ ง Disrupt ไหม
ในความเห็นของผมยังคงตอง Disrupt อยู ยกตัวอยางเดียวเลย รัฐบาลน้ีออก
มาตรการชว ยเหลอื ผปู ระกอบการ SME โดยการออกพรก.โดยแบงคชาติ เพ่อื ทจี่ ะ
ปลอ ยสนิ เชอื่ ดอกเบยี้ ตาํ่ คอื Soft loan 0.01% อะไรประมาณนน้ั แตแ บงคช าตปิ ลอ ย
เงินผานระบบธนาคารพาณิชย คือใหธนาคารพาณิชยเปนคนเอาไปแจกจายใหกับ
ผูประกอบการตออีกช้ันหน่ึง วงเงินรวม 500 ลาน เปนท่ีรูกันวาออกไปตอนน้ีผม
ไมแ นใ จวา ถงึ แสนลา นหรอื ยงั คอื ฝด มากแลว กผ็ ปู ระกอบการขนาดเลก็ ทเ่ี ดอื ดรอ นจรงิ ๆ
ที่นาจะเปนเปาหมายท่ีคุณตองรับความชวยเหลือจากรัฐบาลเขาไมถึงเพราะวากําไร
ไมมีรับประกัน ซึ่งแนนอนท่ีสุดนั่นก็เปนเพราะวาธนาคารพาณิชยเขาก็ตองปกปอง
ดแู ลความเสย่ี งของเขา แตอ ธบิ ายมาแลว สดุ ทา ยยงั ไมถ งึ กลมุ ผเู ดอื ดรอ นจรงิ กไ็ มถ อื วา
เปน นโยบายท่ปี ระสบความสาํ เรจ็ แตถา มนั มีระบบ Digital Bank มีระบบ Social
Banking ที่ไมตองอาศัยตนทุนสูงมากในการประเมินเครดิตของลูกคาแตละรายซึ่ง
เปน หนงึ่ ในปญ หาของแบงคพ าณชิ ยไ ทยทไ่ี มอ ยากทต่ี อ งไปประเมนิ เอกสารจากพอ คา
แมข ายเพราะวา มนั ไมค มุ แตถ า ดว ยเทคโนโลยคี าํ วา คมุ คา หรอื ตน ทนุ เหลา นมี้ นั จะไม
ปรากฏ แลวก็จะทําใหผูท ี่ตอ งการและกม็ ศี ักยภาพจรงิ สามารถที่จะเขาถงึ อยา งท่ี
วาระบบของเราน้ียังมีความกังวลตอความเปล่ียนแปลงท่ีจะเกิดขึ้นกับ Disrupt

78 ปญหาและความทา ทายของเศรษฐกิจในยคุ Disruptive Technology

สถาบนั อนญุ าโตตลุ าการ Thai Arbitration Institute

อยูซ ึง่ เขา ใจไดในระดับหน่ึงแตจะสง ผลทําใหเราลาหลัง เดี๋ยวก็เสียโอกาสในลักษณะ
ทคี่ ุณปฏเิ สธไดยากเชนเดียว

ดร.เบญจวรรณ ต้งั สถาพรพนั ธ : เรามาตอกนั ทีค่ ณุ เพยี งพนอ บญุ กลา่ํ ซ่ึง
เปน ผบู รหิ ารระดบั สงู ทางดา นกฎหมาย ขอถามคาํ ถามแรกเกยี่ วกบั วา สงั คมไทยและ
ผปู ระกอบการปจ จบุ นั ถกู Disrupt กนั มากขนึ้ โดยเฉพาะชว ง COVID-19 ทเ่ี ปน เหมอื น
ตวั เรง ใหส งั คมเขา สดู จิ ทิ ลั มากขนึ้ เชน กนั มี Online Shopping, E-wallet, Delivery
ตา ง ๆ ทานมองวาในมมุ มองกฎหมายควรมกี ารตอบสนองอยางไรบา งในสวนนค้ี ะ

คุณเพยี งพนอ บญุ กล่าํ : จรงิ ๆ ประเดน็ นค้ี ุณกรณ ก็ไดต อบคําถามไปพอ
สมควรแลว กอ นอน่ื ขอขอบคณุ สถาบนั ฯ นน้ี า จะเปน โอกาสทดี่ ที ที่ า นทเี่ ปน นกั ฎหมาย
หรือวามีพื้นฐานกฎหมายอยูจะไดมาฟงเรื่องอ่ืนที่ไมใชกฎหมาย สวนทานท่ีไมใช
นกั กฎหมายกไ็ ดม าฟง เรอื่ งทเ่ี กยี่ วกบั กฎหมายเพราะวา ปจ จบุ นั นท้ี กุ คนจะเขา ใจดวี า
และทราบดวี า เวลาทเี่ ราทาํ งานหรอื วา เวลาทเี่ ราจะแกป ญ หา มนั ตอ งเปน เรอื่ งขา มศาสตร
และประสบการณส ว นตัวที่ไดเ ห็นในเวลาท่ีเราเห็นดว ยความเคารพ ไมว าจะเปน ผูท่ี
ทาํ หนาทอ่ี นญุ าโตตลุ าการ หรือวา ศาลกด็ ี เวลาทไ่ี มเขาใจบางเร่อื ง มันทาํ ใหถาจะใช
คําที่แรงนิดนึงมันเกิดอวิชา แปลวาความไมรู บางครั้งเราไดคําช้ีขาดหรือได
คาํ พพิ ากษาท่ีเราปฏบิ ตั ไิ มไ ด เพราะวามนั ขาดมติ อิ ่นื เชน ไมวา จะเปน มติ คิ วามเขา ใจ
ในทางเศรษฐศาสตร ไมวาจะเปนความเขาใจในเร่ืองภาษี คือเราไมไดคิดวาทานจะ
ตองเปน expert แตวาการท่ีเราเปดรับฟงเร่ืองอื่น อันน้ีเปนเร่ืองท่ีจําเปน กลับมา
ตอบคาํ ถามทท่ี างทา นเบญจวรรณตงั้ คาํ ถามวา เรอื่ งของ Digital ทเ่ี ขา มามบี ทบาทใน
การซ่ึงทุกคนไดยินคํากลาวนี้แลววาเราเตรียมต้ังตัวท่ีจะเกิดสังคมที่ Digital เขามา
ยาวนาน และ COVID เขา มาเปน Catalysis คอื เปน ตวั เรง ใหม นั เกดิ ขน้ึ และกใ็ นทนั ที
ทันใดเราก็มีความสามารถในเร่ือง Digital กันไดเลย คนท่ีมีอายุไมเคยส่ังอาหาร
ไมเ คยสงั่ อะไร delivery เดยี๋ วนกี้ เ็ ปน กนั หมดแลว ถา ถามความเหน็ สว นตวั ในหลาย ๆ
เรอ่ื ง COVID มาทาํ ใหเ รอื่ งทมี่ นั จะตอ งเปน อยา งนนั้ อยแู ลว หรอื เรอ่ื งทม่ี นั จะตอ งเกดิ
อยูแลว มันเกิดเร็วขึ้น ท่ีน้ีในมุมของนักกฎหมายเราตองปรับตัวอยางไร เม่ือครู
คณุ กรณ ฝากไวน ดิ นงึ บงั เอญิ เมอ่ื วานนไี้ ดม โี อกาสไปประชมุ กบั สว นราชการนงึ ถาม

ปญหาและความทา ทายของเศรษฐกิจในยุค Disruptive Technology 79

Thai Arbitration Institute สถาบันอนุญาโตตลุ าการ

เขาวา ตอนนม้ี าทาํ งานกเี่ ปอรเ ซน็ ต เขาตอบวา 100 เปอรเ ซน็ ต ซงึ่ เรากแ็ ปลกใจเหมอื น
กนั แลว กค็ ดิ วาซกั 80 เปอรเซน็ ต กเ็ ลยถามคําถามท่ี 2 ตอวา แลว ชวง Lockdown
หรอื วาชวงท่ีคนเขา Work from home มาทาํ งานกเ่ี ปอรเ ซน็ ต คําตอบยงิ่ นา ตกใจ
กวา อีก 100 เปอรเซ็นต แสดงวา มนั มี Mind set ที่ยังตอ งปรับอยูพ อสมควรในสว น
ของราชการ ซง่ึ หนง่ึ ในหนว ยงานตรงนนั้ ตอ งบอกวา นกั กฎหมายจะเปน คนทปี่ รบั เขา
กับเรื่องนค้ี อนขางยาก ในตวั ฉนั เองไดดูแลสาํ นักกฎหมายที่ ปตท. กต็ อ งใชเ วลาบอก
พอสมควรวา เราสมมตวิ าวันนี้เกิดสงครามเกิด นํ้าทว มแลว เขา Office ไมได แตเ รา
ตองทํางานเพราะวาไมง้ันคนก็จะยังผูกติดอยูกับเอกสาร ในขณะเดียวกัน เราก็เจอ
Requirement บางหนวยงานที่มันจะตองเปนเอกสารซึ่งก็ตองบอกวามีขอดีของ
COVID ท่ีทําใหมันเกิดข้ึนก็คือวา ถาเราสง Notice ไมได สัญญาเขียนวาอยางนั้น
เราจะทาํ ยงั ไง ตรงนก้ี ต็ อ งบอกวา เรากต็ อ งปรบั วธิ คี ดิ หมดเลย ทา นทเ่ี ปน คนทว่ี นิ จิ ฉยั
เรอ่ื ง Dispute ก็ตอ งปรบั ตวั เขากบั ตรงน้ี ถา สมมติวามวี ิธกี ารสง แบบอน่ื เชนสมมติ
ถา จะสง ไปรษณยี ไ ปประเทศอติ าลซี ง่ึ ตอนนนั้ เขา Lockdown เตม็ ทเี่ ลย มนั เปน เรอ่ื ง
ที่เปนไปไมไดจะบอกวาอันน้ีเทากับเราไมปฏิบัติตามสัญญาน้ีจบเลยซึ่งตัวอยางที่ดี
มาก ๆ คือสงิ คโปร สงิ คโปรออกกฎหมายฉบับเดยี วทีเ่ ขาเรียกวา เปน Temporary
Measure ออกมาแกปญ หาเรอ่ื ง COVID ถาจะใหสิ่งตา ง ๆ มนั เวริ ค ก็แคอ อกมาเปน
Supplement เทา นน้ั เองเพราะฉะนนั้ เรอ่ื งของสญั ญาเชา บอกวา อยา งนไ้ี มถ อื วา เปน
default พวกเราก็ไมตอ งมาน่งั เถยี งกนั ทีละสญั ญา ๆ กเ็ ปนตัวอยา งทีด่ วี าเวลาท่ีจะ
Implement อะไร ถามวา ประเทศไทยควรจะทาํ ไดไ หม ตัวอยางท่ีดเี ปนกระทรวงท่ี
คณุ กรณเ คยดแู ลอยู กรมสรรพากรนคี่ อื ตวั อยา งทดี่ ใี นการนาํ ทจี่ ะเขา มาใชแ ลว จรงิ ๆ
เขาใชมานานแลว ทีน้ีพอกลับมาถามบอกวาแลวกฎหมายอยางเราในเรื่องของ
ออนไลนก็ดี เร่อื งของ E-signature ก็ดี ในเรื่องของ Wallet delivery อะไรท้งั หลาย
พอเจอ covid ในเหตุการณแรกท่ีเราเจอเลยในภาคธุรกิจ คือมันเปนเทศกาลการ
ประชุมสามัญประจําปผูถือหุน AGM คือตัวอยางวาประมวลแพงของเราหรือพรบ.
บริษัทมหาชนของเราจะมี Requirment มีขอกําหนดในเรื่องของการสงหนังสือ
นดั ประชมุ ในเรือ่ งของการประชมุ ปรากฏวาเกิดเหตุการณน้ีประชมุ ก็ไมได เพราะวา
สถานที่ประชมุ กต็ องปด แลวก็ไมส ามารถอนมุ ตั ิงบการเงินสารพดั เลย ซงึ่ ก็ตอ งบอก

80 ปญหาและความทา ทายของเศรษฐกิจในยคุ Disruptive Technology

สถาบนั อนุญาโตตุลาการ Thai Arbitration Institute

วา หนว ยงานอยา งสาํ นกั งานกลต.นกี้ เ็ ปน หนว ยงานทเ่ี ขม แขง็ กระทรวง DE กพ็ ยายาม
ออกมาใหแ ตเ ปน ตวั อยา งวา มมุ มองเวลาทเ่ี ราเปน นกั กฎหมาย บางทเี ราไมไ ดไ ปสมั ผสั
วา ผปู ฏบิ ตั เิ ขาตดิ อะไรบา ง แลว กโ็ ลกมนั ปรบั ไปยงั ไงบา ง มนั กท็ าํ ใหใ หก ฎหมายมนั กแ็ ขง็ ๆ
ทนี ป้ี ญ หาเพราะกฎหมายมนั Rigid คนทตี่ คี วามคนไมใ ชก ฎหมายยงิ่ Regid ไปใหญเ ลย
มันก็เลยกลายเปนวา intention หรือวา rational หรอื วาเจตนารมณข องกฎหมาย
ท่ีจะใหเกดิ แบบน้ี กถ็ ูกเบรกดว ยคนทเ่ี ปนนักกฎหมายเอง ซึง่ เวลาทีบ่ อกวาไมน า จะ
มีคาปรับ แตวา คุณจะตอ งใสเหตุผลมาคอื มันกก็ ลายเปนวา แทนทม่ี ันจะมีอะไรทีค่ น
ท้งั หมด Apply ไดบ นหลกั การเดยี วกันกลายเปนเพิ่มภาระใหก บั หนวยงานรัฐทตี่ อ ง
มาดูหรือวาเพ่ิมความไมแนนอน ซึ่งท้ังหมดเลยกลับมาถามบอกวาเราตองปรับ
ตวั อยางไร หน่ึงคอื ทาํ ความเขา ใจ ถาจะยกตวั อยา งงาย ๆ เลยเร่ือง E-signature
ทําไมมันเกิดไมได ท่ีมันเกิดไมไดเพราะวาโดยเฉพาะในหมูนักกฎหมายก็แลวกัน
เราไมอยากจะยอมรับการเปล่ียนแปลงแบบนี้เพราะมันเปนเร่ืองที่เราไมคุนเคย
เราคุนเคยกับการเห็นกระดาษจริง คุนเคยกับการเขียนลายเซ็นจริง ถึงแมวาขอ
กฎหมายมา เราก็ไมยอมเปล่ียน อันน้ีขอท่ี 1 สวนขอท่ี 2 ปรากฏวาพอเขาไปใน
กระบวนการฟอ งรอ ง หนา ทหี่ ลกั ของทนายกม็ าเถยี งกนั อกี วา เอกสารจรงิ หรอื ปลอม
มีอยูจริงไหม ลายเซ็นน้จี ริงไหม ซ่ึงมันก็ทาํ ใหแ ทนที่จะไปท่ตี วั เนอ้ื หามนั ไมไดไป แต
คิดวาดวยพัฒนาการดวยสภาพ ท่ีมันบังคับเราแบบน้ีก็จะทําใหเราสามารถ หรือวา
ควรจะตองปรับตวั ไดม ีโอกาสคยุ กับคนทดี่ ูแลงานกฎหมายที่แบงคเ หมอื นกนั เขาก็
บอกวาเขาก็มีปญหาอีกแบบนึงวาตอใหแบงคอยากจะใชถา Counter Party ไมมี
ระบบรองรับก็ปรากฏวาก็ใชไมไดอีก มันก็เรียกวาทุกอยางก็คงจะตองมีพัฒนาการ
แลว มกี ารปรบั ตวั คงจะฝากวา ทง้ั หมดเลยเปน เรอ่ื งของใคร ถา ถามบอกวา เรม่ิ พรงุ นี้
มันจะเกิดข้ึนไดอยางไร มันเกดิ ขน้ึ ไดจาก Trust แลว ก็คนท่เี กยี่ วขอ งโดยเฉพาะคนท่ี
มีหนาที่ในการชี้ขาดในการวินิจฉัย ในการพัฒนาน้ีจะตองใส Factor เขามาตรงนี้
ใหเ ยอะ ๆ นดิ นงึ คอื ถา เราไปเอน็ เตอรเ ทนทเ่ี รารวู า มนั เปน เรอื่ งเทคนคิ ของทนายของ
คนทน่ี าํ เรอ่ื งนม้ี าแลว กเ็ สยี เวลา บางทพี สิ จู นก นั เปน ปเ ลย ถา ในภาคเอกชนความลา ชา
มันคอื ตน ทุน ยงิ่ ชา ไปกวาจะจบประเด็นนี้ ดอกเบยี้ อาจจะเปนรอ ยลา นก็ได อันนีก้ ็
คดิ วาถาธรุ กจิ ตอ งปรับตัวจาก Digital ทที่ ี่มนั เกดิ ขึ้นอยแู ลว ถาจะใหฝ ากไปก็คงจะ

ปญ หาและความทาทายของเศรษฐกจิ ในยคุ Disruptive Technology 81

Thai Arbitration Institute สถาบนั อนุญาโตตุลาการ

คิดวาเปนภาคราชการ แลวก็เปน Mind set ของคนที่เก่ียวของไมวาจะเปนคนท่ี
ทาํ งานหรอื วา คนทต่ี ดั สนิ ในเรอ่ื งคดนี เี้ องวา เรากต็ อ งเปด ใจแลว ยอมรบั มากขนึ้ แลว ก็
รวู า โลกมนั ไปทางไหน คอื ทกุ วนั นม้ี นั มรี ะบบอเิ ลก็ ทรอนกิ สท ส่ี ามารถพสิ จู นไ ดอ ยแู ลว
วาอีเมลสงไปจริง มีรับจริง เราสามารถพิสูจนไดอยูแลว มีการออกกฎหมายมารอง
รับพอสมควรแลว เหลอื แคเ ราตอ งเลกิ Believe แบบโมเดลเดมิ ๆ วามนั จะตอ งมา
พสิ จู นก นั หนงั สอื ฉบบั นจ้ี รงิ ไหม ลายเซน็ นจ้ี รงิ ไหม ดว ยทฤษฎโี บราณเบอื้ งตน คงเทา นี้
ถา ถามวาภาคธรุ กจิ น้ปี รับตัวยงั ไงก็อนั นจี้ ริง ๆ มีสถติ ทิ ีช่ ัดเจนมาก ๆ อยูแลว นะวา
ประเทศไทยเรอื่ งของ E Commerce แมก ระทงั่ มหาลยั ตา ง ๆ ออกมาแลว Member
มหาศาลการซื้อขายเกิดมหาศาล เพราะฉะนั้นเร่ืองพวกนี้คนผูบริโภคเองพรอมจะ
ปรับตัวอยู คิดวา เหลืออยูในระบบไมม กี ลมุ ทนี่ าจะตองปรับเปลยี่ นไป

ดร.เบญจวรรณ ตง้ั สถาพรพนั ธ : กอ นทเ่ี ราจะใหท าง Floor ไดถ ามคาํ ถาม
จะขออนญุ าตมาทคี่ ณุ จรงุ คณุ จรงุ เคยเปน CEO หลายบรษิ ทั ในภาคธรุ กจิ ทง้ั ในดา น
Hosteler แลว กด็ านระบบรักษาความปลอดภยั จงึ ขออนญุ าตเรียนถาม 2 คาํ ถาม
คําถามแรกคอื Disruptive technology สงผลกบั ภาพธรุ กิจในมมุ Retailer หรือ
Wholesale หรือไม เรากจ็ ะมองอีกธรุ กจิ หนงึ่ ที่คณุ จรงุ เคยเปน CEO อยกู ค็ ือธุรกจิ
ในดานรักษาความปลอดภยั ทปี่ จ จุบนั เรมิ่ นาํ เทคโนโลยตี า ง ๆ มาปรับใชมากข้ึน เชน
กลอ งทมี่ กี ารใช Face Recognition ในการจดจําใบหนา

คุณจรุง กาญจนภมู ิ : อันนโี้ จทยย ากมากเลย เพราะมันมี 2 topic อนั แรก
นค้ี อื Wholesale และ Retailer อนั ท่ี 2 คอื Security หรอื วา ภาษาชาวบา นเรยี กวา
บรษิ ทั ยาม แตผ มเรยี กวา Security ดกี วา เพราะกลบั มาที่ Wholesale และ Retailer
อนั นค้ี อื จะคยุ ในแงม มุ มองของผผู ลติ สนิ คา จะเปน ผลติ สนิ คา อะไรกไ็ ดแ ลว แต อปุ โภค
บริโภค หรือสนิ คา อุตสาหกรรม ยอ นกลับไปสัก 25-30 ปท ่แี ลว ในฐานะผผู ลิตเวลา
ท่ีจะกระจายสินคาหรือขายของ วิธีที่งายที่สุดคือการขายผานยี่ปว หรือท่ีเรียกวา
Wholesale ก็จะเปนโกดงั ใหญ ๆ มเี ถาแกค นหนง่ึ ที่ซ้อื ของมาในจํานวนเยอะ ๆ เรา
ก็กระจายสินคาดวยการปลอยเครดิต ก็คือขายไปในรานโชหวยหลายๆ ราน โดย
ผผู ลติ กจ็ ะประหยดั คา ใชจ า ย คอื ขายไปทย่ี ปี่ ว 50 รา นทจ่ี ะกระจายของไปทว่ั ประเทศ

82 ปญ หาและความทาทายของเศรษฐกิจในยุค Disruptive Technology

สถาบันอนญุ าโตตุลาการ Thai Arbitration Institute

อนั นเี้ ปน โมเดลดงั้ เดมิ ประมาณ 20-30 ปท แ่ี ลว ป 1988 กม็ กี ารเปลยี่ นแปลงในตลาด
คา ปลีกคือ Makro เขา มาในประเทศไทย สาขาแรกอยูท่ลี าดพราว Makro ถอื วา เปน
Modern trade จริง ๆ Big box Modern Trade ท่ีเขา มาในเมอื งไทย โดยมีหนาท่ี
กระจายสินคาแทนท่ีย่ีปว หลังจากท่ี Makro เขามาก็จะเห็นวาทุกคนเขามาใน
สมรภมู เิ ดอื ด ตงั้ แต Carrefour, Big C, Tesco lotus ทเี่ รยี กวา ระบบ Hypermarket
พวกนจี้ รงิ ๆ กค็ อื เขา มาแทนทธี่ รุ กจิ ยปี่ ว กบั Retailer หรอื รา นโชหว ยหมด จนกระทง่ั
ถึงจุดหน่ึง ตอนนี้สัดสวน Hypermarket หรือ Modern trade นาจะประมาณ
60-70 เปอรเ ซ็นต ของตลาด ธุรกิจยป่ี ว นับวนั ย่ิงนอยลง อันน้ีคือมมุ มองของผูผลิต
สิ่งที่ Digital disruption ที่มันเกิดข้ึน ตอนนี้ Supplier ก็เริ่มมองวาเขาจะโดย
Hypermarket หรอื Modern trade พวกน้บี ีบกาํ ไร

ขอตวั อยางผมเปน Buyer มากอนท่ี Tesco ในการเจรจาตอ รอง ถาเรามีอยู
ประมาณ 200 สาขาทว่ั ประเทศ คณุ เปน ผผู ลติ คณุ คดิ วา อาํ นาจการตอ รองอยฝู ง ใคร
ฝง Retailer ฝง Modern trade หรือฝง Hypermarket ผูผลิตกจ็ ะเจอความกดดัน
ในแงก าํ ไรซึ่งในอดตี 10-20 ปทแี่ ลว อาจจะขายของได Margin สูง แตเจอ Modern
trade อะไรเขามา ก็มีการเรม่ิ บีบ Margin ลง ผูผ ลิตก็เลยตองมองวาเราจะ By pass
ขอ จาํ กดั พวกนอ้ี ยา งไร สงิ่ ท่เี ราเจอในชวง โดยเฉพาะ ในชวง Covid-19 คือ ผผู ลติ
เริ่มไปตรงสูผูบริโภคอยางพวกเราดวย Online Platform ตาง ๆ มันจะมีการ
เปลย่ี นแปลงเขา มาตรงนี้ แบบเดยี วกันพวก Modern trade หรอื Hypermarket
พวกน้ี หลงั จากเจอระบบ Digital เขา มามีสว นมากขึน้ เขากจ็ ะพฒั นาตวั เอง คือวา
พยายามขายของออนไลนเ องมากขน้ึ แทนทจ่ี ะไปเปด Store ลงทนุ ที 10 ลาน ถา
Store ใหญ ๆ ลงทุน 500 ลาน เคากส็ ามารถขายของออนไลนได ถา มาดจู ะมโี มเดล
คราว ๆ เกย่ี วกบั Digital Platform อยู 2 กรณี กรณแี รก เรยี กวา Linear Supply
chain เปนหวงลูกโซ Supply chain ที่เราเปนแนวราบคือผูผลิตหรือแมกระทั้ง
Retailer เอง เราซอ้ื ผลติ ภณั ฑข องผผู ลติ รายอน่ื มาเขา คงคลงั เรากอ น เสรจ็ แลว จะมา
Mark up เพื่อไปขายตอในออนไลน เหมอื นเราเปน คนจัดซ้ือ แตแทนทีจ่ ะเปน ของท่ี
เราไปจดั ใน Store แลว เราขายตอ เกบ็ เงนิ ผา นแอพพลเิ คชนั่ ตา ง ๆ อนั นคี้ นกลางคนน้ี
นาจะเปน Supplier เองหรือเปน Hypermarket เอง เราซื้อสินคามา สินคาเปน

ปญหาและความทาทายของเศรษฐกิจในยคุ Disruptive Technology 83

Thai Arbitration Institute สถาบนั อนุญาโตตลุ าการ

ของเรา และเราไปขายตอ อันนเ้ี รยี กวา Linear Supply Chain Model 10 ปท่ีแลว
ในเมอื งจีน ผมไปเมืองจีนกับ Amazon ไลเลี่ยกัน Amazon.com กบั Alibaba มัน
เกิด Model อีกอันหนงึ่ ท่ีเราเรยี กวา Marketplace Marketplace ถาแปลงาย ๆ
มนั คอื ตลาด ลองนกึ ดหู นา ตลาดมนั เปน ยงั ไง ตลาดกเ็ ปน พนื้ ทพี่ อ คา กเ็ ขา มา 100 ราย
ลูกคากเ็ ขามาอีกสกั ก 1,000 คน เขากม็ าซ้ือขายในตลาดอนั นนั้ คลายกับตลาดสด
แบบบานเรา เจา ของตลาดไดอ ะไร เจา ของตลาดก็ปลอยเชา พืน้ ท่ี ถาเปนโมเดลแบบ
ทเี่ ราเคยทาํ มา Electronic หรอื Digital platform ของ Marketplace กเ็ หมอื นกนั
มันเกิดขึ้นโดยที่เขาสามารถท่ีจะสราง Platform โดยท่ีใหมีสมาชิกเขามาซื้อของ
แลว คนทีม่ า Supply ของกค็ ือพอ คา แมคา แตใ นตอนนี้ออนไลนหมด จบั มาเจอกนั
แลวกม็ กี ารคา ขายกันบน Platform ของเขา ถาเรากลับไปดูในอดีต ทุกคนนา จะคนุ
กบั Amazon.com Amazon.com เรมิ่ ตน จรงิ ๆ เรม่ิ ตน เปน Linear Supply chain
ซึ่งกค็ ือซื้อของอยใู น Distribution Center หรอื ใน Warehouse เสรจ็ แลว ก็ขายตอ
ประเด็นคือการกระทําแบบนี้เขาตองแบกรับตนทุนของสินคาท่ีไม Move กลาวคือ
ซือ้ ของมา 100 อยาง เปนไปไมไ ดท่สี นิ คาท้ัง 100 อยางจะขายดี อาจจะขายไปได
สกั 50 อยา ง อกี 50 อยา งจะกลายเปน dead stocks แลว สนิ คา บางอยา งเมอื่ Dead
Stocks เกิน 6 เดอื น ตองเอาออกไป คอื หมดมูลคา ตอมาเขาเปลี่ยนโมเดลมาเปน
Marketplace คือให Supplier หรอื พอ คาเขา มาวางของขายไดใน Platform ของ
เขาโดยทผ่ี บู รโิ ภคเขา ไปซื้อ อนั น้เี ปน Marketplace สิ่งทเี่ กิดข้ึนตอนน้คี ือวา ทุกคน
เร่ิมทําตาม Alibaba เอง ในเมอื งไทยคอื Lazada เรม่ิ ตน ก็เปน Linear Platform
คือซื้อของทุกอยางเขามาเอง หลังจากที่ Lazada ยายไปอยูกับ Alibaba ก็มีการ
เปล่ียน Platform กลายเปน Marketplace ซ่งึ สง ผลใหยอดขายทะลุ เพราะวา ตอน
น้ีคุณสามารถเอาสินคาอะไรเขามาขายก็ไดแลวมีคนเขามาซ้ือ ดังน้ัน Digital
Disruption ตรงน้ี สาํ หรับธุรกจิ Wholesale หรือ Retail มนั เปลี่ยนไปโดยสิน้ เชงิ
แลวก็มีความรุนแรงมากข้ึน เพราะวาตอนน้ี margin ของแตละสินคา เวลาเราเขา
Marketplace หรือ Digital platform มันมี Concept หน่ึงที่เรียกวา Data
Symmetry Data Symmetry คือขอ มลู มนั โปรง ใส ในอดีตสมมติเราจะซอ้ื ขอยก
ตัวอยา ง สี 5 แกลลอน เราไมร ูหรอกราคาเทา ไหร เราก็จะเดนิ ไปท่ีรา นหรอื ถามชา ง
วาราคาน้ีเทาไหร ตอนนี้ ในยุคของอินเทอรเน็ตเราเขาไป Google แลวเขาไปดูใน

84 ปญ หาและความทาทายของเศรษฐกิจในยุค Disruptive Technology

สถาบนั อนุญาโตตุลาการ Thai Arbitration Institute

แตละ Platform หรือแตละ Marketplace วา เขาขายกนั ในราคาเทา ไหร เรากไ็ ป
เลอื กอนั ทถี่ กู ทส่ี ดุ เพราะวา ตอ งตง้ั สมมตฐิ านวา สนิ คา เปน สนิ คา จรงิ ไมใ ชส นิ คา ปลอม
มนั กจ็ ะมคี วามกดดนั วา Platform หนงึ่ ทร่ี าคาตา งจากคนอนื่ เขากจ็ ะลดราคา อนั นี้
เราก็จะเรียกวา Data Symmetry ก็คือขอ มูลสําหรับผูบรโิ ภคโปรงใสหมด มคี วาม
กดดันมากข้นึ ในการทํากําไรตรงนี้ ทําใหค ูคาตาง ๆ มีความลําบากในการแขง ขนั

Digital disruption นี้ก็จะเกิดการแขงขันพวกนี้ ในฐานะของผูบริโภคใน
ฐานะงานอนุญาโตตุลาการน้ี ผมเขา มาแตะนิดนึง ความทา ทายทเ่ี กิดสาํ หรบั คนทมี่ า
เปน อนญุ าโตตลุ าการคอื อะไรบา ง ผมไมใ ชน กั กฎหมายแตผ มแคค ยุ จากประสบการณ
อยางแรก Product liability เวลาซ้ือของออนไลน เรารูไดไงวาสินคาน้ันของแท
คณุ ภาพจรงิ ในอดตี เดนิ ไปทหี่ า ง สว นใหญก ม็ แี ตค นขายของใหเ ราพรอ มใหเ ราทดลอง
สินคา แตต อนนเ้ี ราตอ งรับของออนไลน ดังนนั้ จึงมีเรื่อง Product liability ทอ่ี าจจะ
เกดิ ขอ พพิ าทขน้ึ มา อยา งทสี่ องทผ่ี มมอง คอื เรอ่ื ง payment ในอดตี เวลาเราไป Store
ก็รูดบัตรหรือจายเงนิ สด ในตอนนท้ี กุ อยา งใชก ารโอนเงินกนั หมด เกิดมขี อพิพาทขึ้น
มาซื้อของท่ีแพงมาก ๆ แลวของไมมา หรือสินคาใชไมไดที่เปนขอผิดพลาด อีกอัน
หนึง่ ท่ีผมคิดวาผูผลิตเจอมาก คือ ในอดตี เวลาเปน ผผู ลติ เวลาเราตง้ั ตัวแทนขาย เชน
ยี่ปว เราจะมีสัญญา บริษัทขามชาติสวนใหญจะมีสัญญากับตัวแทนขายของ หรือ
ย่ีปว หรือ Wholesale วาคุณรับผิดชอบสินคาของเราในจังหวัดนี้ พอ Digital
Disruption เขา มา ทกุ อยา งมคี วามโปรง ใสหมด และกฎหมายการแขง ขนั จรงิ ๆ แลว
ในหลาย ๆ ประเทศไมสามารถจํากัดพ้ืนท่ีการขายได ก็จะเกิดกรณีพิพาทวา
Distribution Agreement หรอื สัญญาท่แี ตง ตงั้ เปน ตัวแทน เราสามารถท่จี ะใหเขา
เปนตัวแทนจําหนายคนเดียวในเขตนั้นไดหรือไม จํากัดพื้นที่ไดหรือไม และส่ิงท่ีมัน
เกดิ ขนึ้ คอื ตอนนสี้ ามารถขายของขา มประเทศกนั เยอะมาก ยกตวั อยา งตอนผมทาํ อยู
บรษิ ทั นาํ้ มนั แหง หนง่ึ ในยโุ รป Retailer ทเี่ กง ๆ สามารถซอ้ื นา้ํ มนั เครอื่ งจากอเมรกิ า
ไปขายตอในยโุ รปแลวกาํ ไรดีกวาซื้อน้าํ มนั เครื่องในยโุ รปไดเพราะราคาตา งกนั เวลา
มี Cross-border trade มากขนึ้ ก็จะเกดิ กรณพี ิพาท วา การที่เราซ้อื ของลกั ษณะ
อยา งนี้ ทเ่ี ราเรยี กวา Grey market หรอื ตลาดเทา กฎหมายประเทศไหนเปน ตวั หลกั
จะเกดิ กรณพี ิพาทของพวกน้ีเยอะมาก

ปญ หาและความทาทายของเศรษฐกิจในยุค Disruptive Technology 85

Thai Arbitration Institute สถาบันอนุญาโตตุลาการ

อีกอนั หนงึ่ Digital platform ตอนน้ี บริษทั คาปลีกหรือเรยี กวาที่คาปลกี ใน
ทใ่ี หญทส่ี ดุ ในโลก เม่อื 30 ปที่แลว กค็ อื Walmart ตอมา Carrefour อะไรพวกน้ี
แตปจ จุบันบรษิ ัทคาปลีกที่ใหญส ดุ ในตอนนก้ี ค็ อื Amazon กบั Alibaba ไลเลยี่ กัน
สองเจา นไ้ี มมี Store ทกุ อยา งออนไลนหมด ดงั นี้ Value ของเขาพวกนี้ เขาจะทําให
เกิดเปน Monopoly ก็คอื ผูกขาดตลาด โดยมากเมื่อมีการผูกขาดตลาดมนั ตองมขี อ
พพิ าทแนนอน โดยเฉพาะถา เปนผบู ริโภคหรอื เปน supplier เปนประเดน็ ใหค ดิ วานี่
เปนความทา ทายในแงของ digital disruption ของธุรกิจ Wholesale กบั Retail

อีกธุรกิจหน่ึงซ่ึงนาสนใจคือรักษาความปลอดภัย ตอนน้ีแรงงานขาดอยาง
มาก ธรุ กิจรักษาความปลอดภัยใหเ ดาดูวาคนทที่ ําอาชพี นใ้ี นปจจุบัน ตอนท่ีผมอยู ท่ี
ถูกตองตามกฎหมายอยูประมาณคร่ึงลานคน อีกประมาณครึ่งลานไมถูกตองตาม
กฎหมาย กฎหมายทีว่ า น่คี ือพรบ.รักษาความปลอดภยั การเปน รปภ. หรอื เปน ยาม
จริง ๆ ตอ งมี license เพราะถือวาเปน วิชาชีพทีท่ างกรมตาํ รวจเปนการควบคมุ จะ
สงั เกตไดว า ขอดปู า ยเขามี รปภ. License หรอื ไม ครง่ึ หนง่ึ ทเ่ี ราเจออาจจะไมม จี รงิ ๆ
ก็สามารถโดนจบั ได แรงงานในการเปน รปภ.ในการเปน รปภ.หรือธุรกจิ Security
ส่ิงแรกคือตองถือสัญชาติไทย เรามาคิดดูนะ ประชากรไทยเน่ียเราเริ่มเปน Greay
market มากขนึ้ Ageing Market มากขน้ึ วยั ทาํ งานนอ ยลง แตเ รอื่ งความรกั ษาความ
ปลอดภัยเปนสิ่งท่ีสําคัญ ในชวง COVID-19 มันเปนธุรกิจหนึ่งท่ีคนใหความสําคัญ
มากเลย คนนอ ยลงในหลาย ๆ อตุ สาหกรรมเรากจ็ า งคนตา งดา วจากเพอ่ื นบา นของเรา
แตใ นธรุ กจิ นเี้ ราจา งคนตา งดา วไมไ ดถ า ไมท าํ ผดิ กฎหมาย สงิ่ ทม่ี นั เปลยี่ นแปลงกค็ อื วา
Digital Disruption นเ้ี ราตองเริม่ นาํ Technology เขา มาใช เพราะวา 1.คา แรงขนึ้
ทุกสองสามป คาแรงขั้นต่ําก็ขึ้น Shortage ของ labor หรือวาแรงงานก็ขาด
ใชค นตา งดา วกไ็ มไ ดเ ราเลยตอ งแทนทด่ี ว ย Technology เทคโนโลยพี วกนก้ี จ็ ะมพี วก
facial recognition กลอ งอะไรตา ง ๆ แมก ระทงั่ พวก Tracking System ในมอื ถอื จรงิ ๆ
มอื ถอื ทกุ คนไม Secure ถา ทาํ เปน จรงิ ๆ สามารถ Track ไดว า เราอยทู ไ่ี หน Internet
ทเ่ี ราใชใ นโรงแรมท่เี ปน Public Hacker ดี ๆ สามารถ Hack เขาไปดวู าคุณกาํ ลงั ทํา
อะไรอยูในคอมพิวเตอร หรือ Ipad ของคุณได ส่ิงที่สําคัญที่เปนการทาทายงาน
อนุญาโตตุลาการก็คือวา เวลาเอาเทคโนโลยีเขามาควบคุมหรือตรวจการดูพวกเรา

86 ปญ หาและความทา ทายของเศรษฐกจิ ในยุค Disruptive Technology

สถาบนั อนุญาโตตุลาการ Thai Arbitration Institute

มากข้ึน เชน facial recognition หรืออะไรพวกนี้ มนั จะมี Data Privacy Law ซ่งึ
ถาผมจําไมผิดประเทศไทยเราเลื่อนไปอีกปหน่ึง ในแงกฎหมายคือ พรบ. คุมครอง
ขอ มูลสว นตัว อันน้เี ปนอะไรท่ี Sensitive มากเลย เพราะวาส่งิ ท่เี ราไมอยากใหคน
รูมากท่ีสุดก็คือเราไปไหนมาไหนแตดวย Technology ของ facial recognition
กลอ ง Monitor ตา ง ๆ นี้ สามารถ track เราไดว า เราไปทไ่ี หน ถา เราสามารถนาํ Data
ตวั น้ี มา Link กับ Data มอื ถือได ซึง่ หลาย ๆ ประเทศ ทาํ ในชวงท่มี ันเกิด Covid
ระบาดในเมอื งจีนถา เราไปดู เคา Track ได ในเกาหลีกเ็ ชน เดียวกนั แมไ มไ ด track
ผาน App เขาก็สามารถ track ได อนั นเี้ รียนใหทราบเลย นน้ั หมายความวา จรงิ ๆ
ธรุ กิจรักษาความปลอดภัยในอนาคตมนั จะเปลยี่ นจากทเี่ ราเรยี กวา Man Security
Services คอื ทใี่ ชบ ุคลากร มนั จะกลายเปน Electronic Security services ความ
ปลอดภยั ในอนาคตไมไ ดแ ขง กนั ท่ี รปภ.ทอี่ ยหู นา ตกึ แตจ ะอยใู นโลกของคอมพวิ เตอร
คือ Cyber Security ซึ่งอันนี้ตองยอมรับเลยวามีผูเชี่ยวชาญนอยมาก เพราะวา
ผูเ ช่ยี วชาญจรงิ ๆ เขาไปเปนแฮกเกอรกันหมด มีนอยคนท่ีจะมาปอ งกนั การแฮกของ
ระบบ ซึ่งตรงนี้จะเปนความทาทายในอนาคต โดยเฉพาะในแงของมุมมองของ
อนุญาโตตุลาการ ผมคดิ วาขอพพิ าทเกีย่ วกับ Cyber Security ผมยงั ไมแ นใ จเลยวา
มตี ลาดไหนในโลกนที้ มี่ ผี เู ชย่ี วชาญพอทจ่ี ะไกลเ กลยี่ ตรงนไ้ี ด และตดั สนิ ได แมก ระทง้ั
เปนการเลือกต้ังในประเทศมหาอํานาจบางประเทศยังสามารถโดน Hack ไดเลย
จะเอาอะไรกับหลาย ๆ ประเทศในภูมิภาคนี้

ดร.เบญจวรรณ ตั้งสถาพรพันธ : ทานใดมีคําถามอยากจะถามวิทยากร
สามารถยกมอื ขน้ึ ได ถา ไมม ี ไมท ราบวา ทา นวทิ ยากรทกุ ทา นมอี ะไรจะกลา วฝากเพมิ่
เตมิ ไหม

คุณเพียงพนอ บุญกลา่ํ : เนื่องจากมาจากธุรกิจเรื่องพลงั งาน จงึ อยากพูด
เรื่องนใ้ี นเชงิ ของ Disruptive Technology จรงิ ๆ Sector พลังงานก็คงจะคลาย ๆ
กบั ธรุ กจิ ธนาคารหรอื วา สว นของ Financial จรงิ ๆ กเ็ จอมาระยะหนง่ึ แลว กอ นหนา ท่ี
จะเกิด COVID มานานพอสมควร ถาจะสังเกตก็คือในยุคอดีตราคานํ้ามันสูงมาก
บรษิ ทั พลังงานของโลก ของอเมรกิ ารจะติด top ถาเราไปทุกวันน้ีบรษิ ทั ขนาดใหญ

ปญหาและความทาทายของเศรษฐกิจในยุค Disruptive Technology 87

Thai Arbitration Institute สถาบนั อนุญาโตตุลาการ

Market cap เยอะ ๆ กลายเปนบรษิ ทั เทคโนโลยี เชน Amazon, Microsoft อะไร
ตา ง ๆ พลงั งานไปแถวหลงั แลว สิง่ ทม่ี นั เกดิ ขึน้ กค็ อื มกี ารคนพบสง่ิ ใหม ๆ รวมท้งั ใช
เทคโนโลยเี ขา ไปจบั เชน Shell gas Renewable Energy พลงั งานทดแทนทาง ปตท.
ทางกลุมเราเองก็ตองปรับตัวเรียกวาเยอะมาก ๆ เพราะฉะน้ันเร่ืองท่ีสําคัญสําหรับ
ภาครฐั เองกม็ ี เร่ืองท่สี าํ คัญสําหรับภาคธุรกจิ ทจี่ ะตอ งปรบั ตัวกม็ ี ภาครฐั อยา งเชนที่
คุณกรณไดกลาววาเปนเร่ืองรถไฟฟา ซึ่งอนาคตตองมาแน ๆ และมันเร็วขึ้นถาเรา
ตดิ ตามเรอ่ื ง Tesla จะเหน็ ถึงความเปล่ยี นแปลง ประเทศไทยเองก็เร่มิ มีเพอ่ื นทีร่ ูจ ัก
กนั นํารถ Unman รถทไี่ รค นขับมาทดลองแลวบนทางดว นซ่งึ เขากบ็ อกวา work ดี
มากเลย Safety เพราะฉะนนั้ อะไรทเ่ี ราคดิ วาอยใู นหนงั มนั จะเกิดขึ้นไดหมด อะไร
ทคี่ ดิ วา ประเทศไทยเปน ขอ ยกเวนมันจะไมใ ชข อยกเวน อกี แลว อยางไร Trend นก้ี ็
ตองมา ซ่ึงทุกทานที่ทําหนาท่ีตรงนี้ ตองคิดวาอนาคตงบประมาณท่ีจะมาแทนคา
สมั ปทาน มาแทนภาษีปโ ตรเลีย่ มเปนแสน ๆ ลานจะมาจากไหน จะเก็บภาษีกนั ยังไง
ซง่ึ กรมสรรพากรเองกไ็ ดเ รม่ิ นาํ รอ งในการเกบ็ พวก E-commerse Transaction โดย
เฉพาะ Enforcement กับบริษัทที่อยูนอกประเทศ เราจะหารายไดตัวนี้เขามาได
อยา งไร ก็เปน เรอื่ งทสี่ ําคัญ สําหรับในสวนภาคธรุ กิจเองกม็ ีการปรับตัวธุรกิจใหม ๆ
จะมีการเขามา ธรุ กจิ ทีเ่ กี่ยวของกับสุขภาพ เร่ืองอะไรตา ง ๆ คือ COVID มาเปน ตวั
Alarm ถาเชอื่ วา อนาคตโรคนีห้ ายไป เดีย๋ วก็จะมีโรคใหมห รอื มีปญหาใหม ๆ เขา มา
ทาทาย และทกุ ๆ ปญหากจ็ ะกลับมาในเรอ่ื งของ ESG หรือ Environment Social
Governance เน่ืองจากเปนนักกฎหมายที่อยากพูดถึงเยอะท่ีสุดเปนเร่ือง
Governance Governance นก้ี นิ ความคอ นขา งเยอะ ถา Governance ดเี รอ่ื งอน่ื ๆ
มันกน็ า จะดีตามไปดวย Governance ดี ความเหลอื่ มล้ํากน็ า จะนอ ยลง เรอื่ งปญหา
ตาง ๆ ก็นอ ยลง Governance ดกี ารเมอื งก็ดขี น้ึ ท่อี ยากพูดประเด็นน้เี ปน พิเศษ
เพราะวา ทุกทา นท่อี ยตู รงนี้มสี วนสําคัญมาก ๆ กบั เรื่อง Governance ทําไมเราถึง
ยงั ไดย นิ เรอ่ื งคา โงน นั้ คา โงน ่ี สญั ญาแยจ รงิ หรอื ไม จากประสบการณส ญั ญาไมแ ยเ ลยคะ
สัญญารัฐนี่เปนสัญญาท่ีดี แลวปญหาอยูตรงไหน ปญหาคือการปฏิบัติตามสัญญา
สําหรับภาคธุรกิจสิ่งที่สําคัญอยางยิ่ง คือความแนนอน ภาคธุรกิจ Concern เรื่อง
ความแนนอน Certainty อะไรที่ไมแนนอนมันคือตนทุนแลวเวลาท่ีตนทุนที่เราไมรู

88 ปญหาและความทาทายของเศรษฐกจิ ในยคุ Disruptive Technology

สถาบันอนญุ าโตตลุ าการ Thai Arbitration Institute

วาเรา countify อยางไร เขาก็จะตอ งบวกเสมอ เพราะฉะนัน้ เรือ่ งของ Governance
มนั กเ็ ก่ยี วของกบั Globe Law เราอาจจะคิดวาเราไมใชผ ูพิพากษาแตว า จริง ๆ แลว
ถาเราอยากจะโปรโมทในเร่ืองของอนุญาโตตุลาการทั้งในเร่ืองของความเร็วตนทุนที่
นา จะเรว็ กวา นอ ยกวา เมอื่ เทยี บกบั ระยะเวลา สาํ หรบั โดยเฉพาะภาคธรุ กจิ เรอื่ งของ
ระยะเวลามนั เปนเร่อื งสาํ คัญ ถาเราไปศาลใชเ วลา 10 ป มาอนุญาโตตลุ าการใชเวลา
2 ป เราตอ งอยากจะเลอื กตรงน้ี แตว า certainty คอื ความแนน อนมนั จะเปน ตวั สาํ คญั
ท่ีทายท่ีสุดมันนําไปถึง trust เพราะฉะน้ัน ก็คงจะฝากไววาในการทําหนาท่ี โลก
ปจ จบุ นั มนั ยากและทา ทายมากขน้ึ ทกุ ที ถา สมมตวิ า เราใสห มวกผบู รโิ ภคเตม็ ทเ่ี ราจะ
บอกวา ย่งิ ถกู ยงิ่ ดี แตถาเรา Balance ใหม ันสมดุล เม่ือไรถ ถา ยง่ิ ถูกยง่ิ ดี ทา ยที่สดุ คน
ทเี่ ปน Deep Pocket บรษิ ทั ขนาดใหญท า ยทสี่ ดุ จะอยตู วั เลก็ ๆ จะหายไป ซง่ึ ในทสี่ ดุ
แลว มนั จะกลับมาเปนตน ทุนของเราอยา งใดอยา งหนง่ึ ไมวา จะเปน ตนทนุ สงั คม หรือ
วาตนทุนในเร่ืองของความเปนธรรม ก็คงจะฝากไวอยางน้ี เพราะฉะน้ัน หัวขอ
Disruption ของ Technology หรอื Disruptive Industry นี้ เปนเร่อื งทที่ ุกทา น
ตอ งเปดใจกวา งใหม ากทีส่ ุด เราคงตองพยายามใชต รรกะ ใช common sense ใช
เรอื่ งของ empathy ความเขา อกเขา ใจ และความเหน็ อกเห็นใจคนอ่ืน เพราะวาบาง
ครงั้ ถา เราไปตคี วามอะไรทมี่ นั เครง ครดั มาก ๆ มนั กจ็ ะกอ ใหเ กดิ ความไมเ ปน ธรรม ซงึ่
อาจเปนปญหาหนง่ึ ในวันทีม่ าถึงในจุดนี้

คณุ กรณ จาตกิ วณชิ : ในเรอื่ งของ Mind Set ผมคดิ วา มคี วามสาํ คญั จรงิ ๆ
ในฐานะนักการเมืองก็มองวาท่ีสําคัญที่สุดก็คือทัศนคติของนักการเมืองเอง และ
ทัศนคติของผูที่มีอํานาจรัฐท่ีจะตองยอมรับความจําเปนในการท่ีจะปรับเปล่ียน
ปรบั ปรงุ ปรบั ตวั ในสว นของระบบรฐั และระบบราชการเอง คอื อยากยา้ํ ในประเดน็ น้ี
เพราะวา ถา ไมม กี ารปรบั ทศั นคตใิ นเรอ่ื งนน้ี าํ ไปสกู ารปลดลอ็ คเงอื่ นไขตา ง ๆ ทมี่ าจาก
ระบบราชการ แนวโนม โอกาสในการทจี่ ะ Disrupt ในทางบวก ประยกุ ตใ ชเ ทคโนโลยี
เพอื่ ใหเ ปน ประโยชนต อ การพฒั นาประเทศ เปน ประโยชนต อ ประชาชน ผมคดิ วา เปน
เร่ืองทีเ่ ปน ไปไมไดเลย เพียงแคบางตวั อยา งที่ทง้ั สองทานจะหยบิ ยกข้ึนมาแลวกเ็ ห็น
วา มันไปถงึ จดุ นั้นไดย าก ตัว Disruption เอง ผมคิดวา ในโลกการเงนิ ทส่ี ําคญั ที่สุด
คอื Blockchain Technology จะนาํ ไปสสู งิ่ ทเ่ี ขาเรยี กวา DeFi หรอื Decentralized

ปญหาและความทาทายของเศรษฐกจิ ในยคุ Disruptive Technology 89

Thai Arbitration Institute สถาบันอนุญาโตตลุ าการ

Finance ก็คือเรื่องของคริปโทเคอรเรนซ่ี เรื่องของระบบท่ีเรียกวา pier to pier
landing คือระบบท่ีแยกตัวออกมาจากระบบธนาคารปจจุบัน เปนระบบที่ทําให
เจาของเงนิ กบั ผตู อ งการใชเงนิ เช่อื มตอ กันไดโ ดยตรง โดยไมตองมีผูคา คนกลางซง่ึ ก็
คือธนาคารพาณิชยที่รับฝากเงินฝากเรา และจายดอกเบ้ียเรานิดเดียวแลวไปปลอย
เงนิ กูกินสวนตางดอกเบีย้ เยอะ ๆ อยางนี้

เทคโนโลยจี ะเปน ตวั ตดั ความจาํ เปน ทจี่ ะตอ งมคี นกลางออกไป ซง่ึ เทคโนโลยี
ตอนน้ีท่ีดูเหมือนวามีแนวโนมท่ีจะมีผลสําคัญมากที่สุดในโลกการเงินก็คือ Block
chain แตเ ทคโนโลยที ่ีคิดวาจะมีความสําคญั มากท่ีสุดในในการ disrupt วถิ ีชวี ิตของ
เราโดยทั่วไปคือ AI หรือ Artificial Intelligence จะสงผลในการสรางความ
เปลี่ยนแปลงตอ เน่อื ง ซงึ่ ผูร ูแบง ประเภท AI ออกมาเปน 4 ประเภท ประเภทแรกเรา
คนุ กนั มากทีส่ ุดกค็ อื Internet AI กลาวคอื ท่เี รารูสกึ วาเดีย่ วนอ้ี นิ เทอรเ น็ตฉลาดขนึ้
รวู า เราตองการซื้อของอะไร รวู า เราชอบท่ีจะฟงขา วประเภทไหน นคี่ อื การประมวล
จาก Data ของเราเอง ในการท่ีจะสงสิง่ ท่เี ขาคดิ คาํ นวณมาแลววานาจะเปน รสนยิ ม
ของเรา ประเภทที่สอง Business AI คือการทภ่ี าคธรุ กิจวเิ คราะห Data ทม่ี ีในการท่ี
จะออกแบบในการใหบ รกิ ารทต่ี รงตอ หรอื แมน ยาํ ตอ ความตอ งการของผบู รโิ ภคมาก
ขนึ้ หรอื จะเปน ตวั อยา งของสถาบนั การเงนิ กเ็ ปน ตวั อยา งเหมอื นกบั ทห่ี ยบิ ยกเมอ่ื สกั
ครู คอื การท่สี ถาบนั การเงินรวบรวม Data เพอ่ื ทีป่ ระเมินความเสีย่ งของผูทต่ี องการ
มากยู ืมเงินไดอยา งแมนยาํ มากขึ้น นน่ั ก็คือรูปของ Business AI ประเภททส่ี าม ก็คือ
ตัวอยางเมื่อสักครูที่หยิบยกขึ้นมาในเรื่องของการดูแลความปลอดภัยเรื่อง
Perception AI กลาวคือสามารถท่ีจะดูจาก Facial Recognition หรือ Voice
Recognition และกฉ็ ลาดพอทจ่ี ะแยกแยะไดว า อะไรเปน อะไร อนั นกี้ ค็ อื คอื ประเภท
ของ AI ทกี่ าํ ลงั สง ผลในโลกกวา งอยา งมาก สว นสดุ ทา ยกค็ อื เรอ่ื งของ Autonomous
AI หมายความวา ประเภทของ AI ทส่ี ามารถคดิ เองไดด ว ยตวั เองโดยไมต อ งอาศยั มนษุ ย
เปน ผูออกคาํ ส่ัง

ซ่ึงอันนี้คือเร่ืองของ Self Driving Car และอื่น ๆ มันเหมือนกับเปนการ
พฒั นาจากอดตี หรอื ปจ จบุ ันท่เี ราเรียกวา Automated เครอื่ งจักรท่ที ํางานแทนเรา

90 ปญหาและความทาทายของเศรษฐกิจในยุค Disruptive Technology

สถาบันอนุญาโตตลุ าการ Thai Arbitration Institute

ไปสู Autonomous คอื เครอ่ื งจกั รทที่ าํ งานโดยไมต อ งมเี รา นค่ี อื ความตา งและระดบั
การพัฒนาช้ันสุดทายก็วาไดของ AI เพราะฉะน้ัน ผมมองวาพัฒนาการของ AI
Technology คือสิ่งท่ีจะสงผลของการ Disrupt วิถีชีวิตความเปนอยู การทํางาน
โอกาสทุกอยางของเรามากที่สุดในชวง 10-20 ป ขางหนา ซ่ึงเราไมมีสิทธิที่จะตก
ขบวนรถไฟขบวนน้ีเลย ผมมองวามันเหมือนกับเปนความจําเปนพื้นฐานของ
ประเทศไทยเราทจี่ ะตอ งมี Capability มคี วามสามารถในการทจี่ ะประยกุ ตใ ช AI เพอ่ื
ทจ่ี ะพฒั นารกั ษาขดี ความสามารถในการแขง ขนั ของประเทศ ซงึ่ ณ ปจ จบุ นั กย็ งั ถอื วา
เรามีอุปสรรคและความลาหลังหลักมาจากเง่ือนไข กฎหมายที่มันไมทันตอยุคสมัย
อยากจะฝากประเดน็ สาํ คญั ประเดน็ สดุ ทา ยไวว า ภาระหนา ทที่ างฝง การเมอื งทผี่ มมอง
วาสําคญั ทสี่ ดุ ตอ การเตรียมใหประเทศไทยเราอยูใ นโลกทก่ี ําลังจะถกู Disrupt ไดน้ี
กค็ อื การปฏริ ปู กฎระเบยี บ กฎหมาย ระบบราชการ เพอ่ื ใหเ ออื้ และมคี วามสอดคลอ ง
ตอเทคโนโลยีท่มี ีความเปลีย่ นแปลงอยางรวดเร็ว

คณุ จรุง กาญจนภมู ิ : พูดถงึ AI เม่ือเชาอานใน The Guardians ระบบ AI
GPT 3 ทอี่ งั กฤษถา จาํ ไมผดิ สามารถเขยี น Essay แทนมนษุ ยไ ดแ ลว คอื Self Aware
และเขียน Essay หมายความวาไมจําเปนตองมีอนุญาโตตุลาการแลวในอนาคต AI
อาจจะทํางานแทนได ในการเขียนคําวินิจฉยั อนั นเ้ี ปน Side topic ในมุมมองผม ใน
แงของ Digital Disruption นี้ โลกกําลังเปลยี่ นไป ส่งิ ทก่ี งั วลทีส่ ดุ และเหน็ ในรายชอ่ื
วา มอี าจารยม หาวทิ ยาลยั หลายทา นมา ณ ทนี่ ี้ สงิ่ ทผ่ี มเปน หว งทสี่ ดุ คอื ความสามารถ
ของบคุ ลากรเรา นกั ศกึ ษา นกั บรหิ ารของเรายงั ไมส ามารถตามทนั Digital disruption
ในโลกน้ี ถาเรามองดธู ุรกจิ Retail ท่เี ปน ออนไลนน ้ี ยงั ไมเ หน็ สญั ชาตไิ ทยเลย คดิ วา
ในอนาคตถา เราไมท าํ อะไรเกย่ี วกบั บคุ ลากรของเรา เราอาจจะเสยี เปรยี บมากขนึ้ และ
มากขึ้น ก็ขอฝากเขาคิดอนั นี้ สาํ หรับโดยเฉพาะอาจารยห ลาย ๆ ทานในท่นี ี้

ปญ หาและความทา ทายของเศรษฐกิจในยคุ Disruptive Technology 91

Thai Arbitration Institute สถาบนั อนุญาโตตลุ าการ

การรบั ฟง ปญหาขอเทจ็ จรงิ และ
การกําหนดประเดน็ ขอพิพาท

นายสาคร ตัง้ วรรณวิบลู ย
นายสันตช ยั ลอ มณนี พรัตน
นายสนั ตช ยั : สวัสดีทา นผูรับการอบรมทกุ ทา นนะครับ หวั ขอทีไ่ ดวันน้ีการ
รับฟงขอเท็จจริงและการกําหนดประเด็นขอพิพาท กอนอ่ืนผมขออนุญาตมีทานใด
ไมไ ดเ รยี นนติ ศิ าสตร สว นใหญก เ็ รยี นนติ ศิ าสตรท งั้ นนั้ กฎหมายวา ดว ยพยานหลกั ฐาน
ก็คงเรียนมาหมดแลว สวนทานที่ไมไดเรียนนิติศาสตรมาคงตองอาศัย Common
Sense มาก เพราะวา การรบั ฟง ปญ หาขอ เทจ็ จรงิ กค็ อื คกู รณเี ขาเสนอพยานหลกั ฐาน
แลว เราอา นแลว ฟง ทเ่ี ขามานาํ สบื วา มเี หตมุ ผี ลนา เชอ่ื ใครนา เชอื่ กวา กนั ใชไ หม แตว า
จรงิ ๆ มนั กม็ กี รอบของกฎหมาย อยเู หมอื นกนั ตามพระราชบญั ญตั อิ นญุ าโตตลุ าการ
พ.ศ. 2545 ซึง่ เปน หลักที่ใช หลักกค็ ือมาตรา 25 ใหค ูพพิ าทมโี อกาสเทา เทยี มกนั มี
โอกาสนาํ สบื พยานหลกั ฐานและเสนอขอ อา งขอ ตอ สู อนญุ าโตตลุ าการมอี าํ นาจดาํ เนนิ
กระบวนพิจารณาตามท่ีเห็นสมควร รวมถึงการรับฟงพยานหลักฐานและการชั่งนํ้า
หนกั พยานหลกั ฐานดว ย พดู งา ย ๆ กฎหมายใหเ ปน อาํ นาจของอนญุ าโตตลุ าการทจี่ ะ
ทาํ ตรงนี้ แลว กอ็ าจนาํ ประมวลกฎหมายวธิ พี จิ ารณาความแพง วา ดว ยพยานหลกั ฐาน
มาใชโดยอนุโลม อันนีก้ ็จะเปนปญ หาสาํ หรับทานที่ไมไดเ รียนกฎหมาย ทา นทเ่ี รยี น
กฎหมายพอเขาใจวาพยานหลักฐานที่ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพง
(วิ.แพง) เขียนไว อะไรฟงได อะไรฟงไมได อะไรท่ีตองอาง หรือวาคูความอางแลว
อกี ฝา ยไมเ ถยี งกร็ บั ฟง ได หลกั เหลา น้ี เราตอ งนาํ ว.ิ แพง มาใชโ ดยอนโุ ลม เพราะฉะนนั้
ทานกต็ อ งไปศกึ ษา ผมเขาใจวา ทานทเี่ รียนกฎหมายมาแลว ถา ใชจรงิ ๆ คงตอ งไปดู
รายละเอยี ดเพมิ่ สว นทท่ี า นไมไ ดเ รยี นกค็ งตอ งไปดเู หมอื นกนั แลว มาตรา 26 บญั ญตั ิ
ตอ ไปวา ถา คกู รณไี มไ ดต กลงไวเ ปน อยา งอน่ื อนญุ าโตตลุ าการกอ็ าจจะกาํ หนดสถาน

92 การรบั ฟง ปญหาขอเทจ็ จรงิ และการกาํ หนดประเดน็ ขอ พพิ าท

สถาบันอนุญาโตตลุ าการ Thai Arbitration Institute

ท่ีเพ่ือสืบพยานบุคคลผูเชี่ยวชาญหรือคูพิพาท หรือเพ่ือตรวจสอบวัตถุ สถานที่หรือ
เอกสารใด ๆ ก็ได อันนก้ี ็เพ่อื จะมารบั ฟงเปน พยานหลกั ฐาน หมายความวา ถา คกู รณี
เขาตกลงกันก็เปนไปตามนั้น ถาไมตกลงอนุญาโตตุลาการก็มีอํานาจท่ีจะสืบพยาน
บคุ คลผเู ชยี่ วชาญหรอื ตวั คพู พิ าทเอง จะตรวจสอบวตั ถุ สถานทเี่ อกสารใด ๆ กไ็ ด อนั น้ี
กเ็ ปน อาํ นาจของอนญุ าโตตลุ าการ อนั นกี้ จ็ ะมาอยใู นหวั ขอ วา ฝา ยผเู รยี กรอ งตอ งแสดง
ขอเทจ็ จริงเพอ่ื สนับสนุนขอเรียกรอง ประเด็นขอ พิพาท ตรงประเดน็ ขอพิพาทนีเ้ ปน
ขอท่ีวาคูพิพาทฝายผูเรียกรองตองเสนอประเด็นขอพิพาทตัวนี้ไปดวย คําขอบังคับ
ผูถูกเรียกรองก็ตองแสดงในคําคัดคานถึงขอตอสู ก็หมายความวาฝายผูเรียกรองขอ
ใหบังคับ เขารองอางอะไรมา ฝายถกู เรยี กรอ งก็ตอ งคดั คา นตรงนน้ั ซ่งึ ตรงนี้จะนําไป
สเู รอ่ื งประเดน็ ขอ พพิ าททาํ นองเดยี วกับใน วิ.แพงที่เขียนไว รวมท้ังการแนบเอกสาร
หรอื บญั ชพี ยานทงั้ หลาย ทง้ั สองฝา ยกต็ องระบุอา งกัน อันนก้ี น็ ําไปสเู ร่ืองการรบั ฟง
พยานหลักฐานเหมือนกัน คูกรณีอาจแกไขขอพิพาทหรือขอคัดคานได ถา
อนุญาโตตุลาการเห็นวามันะลาชาเกินไปก็อาจไมอนุญาตได อันน้ีก็เปนอํานาจของ
อนญุ าโตตลุ าการ ในสว นทว่ี า ถา คพู พิ าทจะแกไ ข มาตรา 30 บอกวา อนญุ าโตตลุ าการ
เปน ผกู าํ หนดวา จะสบื พยานอยา งใด ขอ เรยี กรอ งหรอื คาํ คดั คา น หรอื เอกสารทแี่ ตล ะ
ฝา ยอา ง หรอื ขอ มลู ทงั้ หลายกต็ อ งสง ใหอ กี ฝา ยหนง่ึ ดว ย พดู งา ย ๆ ทงั้ สองฝา ยมโี อกาส
เหน็ พยานหลกั ฐานของอีกฝา ยหนง่ึ กอน เพราะฉะน้ันการสบื แกห รือจะหักลา ง ก็คง
ตองทํากัน มาตรา 32 กรณีคูพิพาทไมไดตกลงเปนอยางอื่น อนุญาโตตุลาการอาจ
แตงต้ังผูเชี่ยวชาญเฉพาะประเด็นใหคูพิพาทใหขอเท็จจริงแกผูเชี่ยวชาญ อันน้ี
หมายความวา บางเรอ่ื งการสบื พยานโดยคพู พิ าทมนั อาจไมไดขอเท็จจริงพอ เพราะ
เปนเรื่องทางเทคนคิ มาก ๆ กอ็ าจตง้ั ผูเช่ียวชาญมาเฉพาะประเด็นน้นั แลว คูพพิ าทก็
ตอ งไปชแ้ี จงใหข อ เทจ็ จรงิ แกผ เู ชย่ี วชาญพอผเู ชยี่ วชาญใหค วามเหน็ เสรจ็ คพู พิ าทอาจ
ขอใหผ เู ช่ยี วชาญมาเปน พยาน ตอบขอ ซกั ถาม คือพดู งา ย ๆ วา ผูเช่ยี วชาญอาจทํา
เปนหนังสือ คูความอาจจะบอกไมพอ อยากใหมาแถลงใหอนุญาโตตุลาการฟงดวย
ผูเช่ียวชาญก็ตองมา อนุญาโตตุลาการก็จะไดฟงหรือวาจะไดซักถาม ความกระจาง
จากเอกสารหรอื อะไรจะชดั เจนขน้ึ อนั นเ้ี ปน สว นประกอบ แลว อนญุ าโตตลุ าการหรอื
คพู พิ าทเองอาจย่ืนคํารองตอศาลขอใหออกหมายเรียกพยานหรอื คาํ สงั่ ใหส ง เอกสาร

การรบั ฟงปญ หาขอเท็จจรงิ และการกําหนดประเด็นขอพิพาท 93

Thai Arbitration Institute สถาบันอนญุ าโตตุลาการ

หรอื วัตถใุ ดได หมายความวา อนุญาโตตลุ าการเรยี กเองไมไ ด แตว า ขอใหศาลเรยี กได
ซึง่ ตรงนก้ี ็จะโยงกลับไปวาถาคนขัดหมายเรยี กศาลก็จะมปี ญ หามคี วามผดิ อันนีเ้ ปน
เครอ่ื งมอื ของอนญุ าโตตลุ าการ ในสว นอนญุ าโตตลุ าการทเ่ี ขยี นไวจ ะมเี กยี่ วกบั พยาน
หลักฐานทํานองน้ีซ่ึงผลของการที่เรารับฟงพยานหลักฐานตามสํานวน ถาวิ.แพงเขา
เขียนวาการวินิจฉัยปญหาขอเท็จจริงมาตรา 84 การวินิจฉัยปญหาขอเท็จจริงตอง
กระทําโดยอาศัยพยานหลักฐานในสํานวนคดีนั้น หมายความวา อนุญาโตตุลาการ
ผมคดิ วา เทยี บกค็ งตอ งเหมอื นกนั คอื การวนิ จิ ฉยั ขอ เทจ็ จรงิ กต็ อ งอาศยั พยานหลกั ฐาน
ในเรอ่ื งทเ่ี ขาเถยี งกนั สบื กนั มา หรอื วา อา งกนั มาเทา นน้ั เราจะหยบิ นอกเรอื่ งมาวนิ จิ ฉยั
หรอื เราบงั เอญิ รมู านอกเรอ่ื งมนั จะไดไ หม กจ็ ะมปี ญ หาอกี วา อยา งนไ้ี มน า จะได แตว า
มาตรา 84 กม็ ีขอยกเวน ถาเปน ขอ เทจ็ จรงิ ซ่งึ รูกนั อยูท ั่วไป เชน รูวาพระอาทติ ยขนึ้
พระอาทิตยตก ทางดา นไหน อันนี้เปน ตวั อยา ง หรือเปน ขอ เทจ็ จรงิ ไมอาจโตแ ยง ได
หรอื ขอเทจ็ จริงท่ีคคู วามรับ หรอื ถือวา รับกันแลว ในศาล

อนั น้ีก็ทาํ นองเดยี วกนั ถาในชน้ั อนุญาโตตลุ าการ คพู พิ าทเกิดรบั ขอเท็จจรงิ
อะไรไป มนั กฟ็ ง ไดต ามนน้ั กไ็ มต อ งวนิ จิ ฉยั ปญ หานนั้ อกี หลกั ตามประมวลวธิ พี จิ ารณา
ความแพง มาตรา 84/1 คคู วามฝา ยใดกลา วอา งขอ เทจ็ จรงิ คคู วามฝา ยนน้ั มภี าระการ
พิสูจน ก็คงทํานองเดียวกับอนุญาโตตุลาการ ฝายท่ีมารองอางวาอีกฝายผิดสัญญา
หรือกระทําการไมถูกตอง ก็ตองเปนคนพิสูจน แตถามีขอสันนิษฐานตามกฎหมาย
หรอื ขอ สนั นษิ ฐานทคี่ วรจะเปน ซงึ่ ปรากฏจากสภาพปกตธิ รรมดาของเหตกุ ารณอ นั น้ี
กไ็ มต อ งพสิ จู นเ ปน ขอ ยกเวน หรอื วา มขี อ สนั นษิ ฐานเปน คณุ แกฝ า ยใดฝา ยนน้ั กพ็ สิ จู น
วาตนไดปฏิบัติตามเง่ือนไข การท่ีตนไดรับประโยชนนั้นแลว ขอสันนิษฐานตาม
กฎหมาย ยกตวั อยา ง รถไปชนคนอยา งนกี้ ถ็ อื วา คนทค่ี วบคมุ รถกต็ อ งรบั ผดิ เพราะวา
ตัวเองควบคุมรถอันเดินดวยเคร่ืองจักรกล กฎหมายก็เขียนทํานองวาตองเปนคน
ระมัดระวัง ใชไ หมแลวกใ็ น ว.ิ แพงมาตรา 85 ถึง มาตรา 130 ก็จะเปนเรือ่ งพยาน
หลักฐานท้งั สิ้น ซง่ึ ตรงนบี้ อกเปน กรอบไวเ ผื่อทา นที่ไมไดเ รียนกฎหมายจะไดไปอา น
ดวู า พอเราเปน อนญุ าโตตลุ าการแลว เราจะดวู า นกั กฎหมายเขาคดิ หรอื วา เขาวางหลกั
เกณฑที่จะฟงพยานหลักฐานหรือจะต้ังผูเชี่ยวชาญจะนําพยานเอกสารมาสืบ หรือ
บุคคลอยางไร อยา งเชนบุคคลกต็ อ งบอกฟง อา นรเู รื่อง พูดรเู รอื่ ง คนพดู ไมร เู รอ่ื งมา

94 การรบั ฟงปญหาขอ เท็จจริงและการกาํ หนดประเด็นขอ พพิ าท

สถาบันอนุญาโตตุลาการ Thai Arbitration Institute

เปนพยานก็คงไมได หรือจะฟงพยานเด็กหรือวาพยานอะไรท่ีหามเรียกมา ทีนี้เร่ือง
ประเด็นขอพิพาท เมื่อสักครูพระราชบัญญัติอนุญาโตตุลาการเราบอกวา ใหฝายท่ี
เสนอขอพิพาทตองเปนคนกําหนดประเด็นมาใชไหมและอีกฝายคัดคาน แลววิ.แพง
เขียนอยา งไร วิ.แพง เวลาศาลจะกาํ หนดประเดน็ ขอพพิ าท กฎหมายเขียนบอกวา ให
นาํ ขออาง ขอเถียงมาเทียบกนั ดูแลว ก็สอบถามคคู วามถึงขอ อาง ขอเถยี งและพยาน
หลกั ฐานวา ยอมรบั หรอื โตแ ยง ขอ อา ง ขอ เถยี งอยา งไร กห็ มายความวา วนั ชสี้ องสถาน
ศาลกจ็ ะเรยี กสองฝายมา แตล ะฝา ยฟอ งอยางน้ี ฝา ยโจทกฟอ ง ฝายจําเลยใหการที่
เถียงกันอยูตรงน้ี อะไรจะรับหรือไมรับกันอยางไร ถาขอใดรับกันก็ยุติไปตามน้ัน
ขอเท็จจริงหรือขอกฎหมายที่ไมรับกันแลวเก่ียวเนื่องโดยตรงกับประเด็นขอพิพาท
กห็ มายความวา ทไ่ี มร บั กนั ตอ งเปน เรอ่ื งเกย่ี วเนอ่ื งกบั ประเดน็ ทเ่ี ถยี งทท่ี ะเลาะกนั ดว ย
ตามคําคูความก็คือตามฟอง กับคําใหการก็กําหนดไวเปนประเด็นขอพิพาทและ
กําหนดใหคูความฝายใดนําพยานหลักฐานมาสืบในประเด็นขอใดกอนหรือหลังก็ได
กฎหมายเขยี นวา ในการสอบถามคคู วาม ตอ งตอบ ถา ไมต อบโดยไมม เี หตผุ ลอนั สมควร
ถือวารับขอเท็จจริงแลว เวนแตไมอยูในวิสัยท่ีจะตอบ อันน้ีผมคิดวาถาเอามาใชกับ
อนุญาโตตุลาการโดยอนโุ ลม มาตรา 29 ท่ีวาใหค ูความฝา ยที่เรียกรอ งแสดงขอ เท็จ
จรงิ เพอื่ สนบั สนนุ ขอ เรยี กรอ งและประเดน็ ขอ พพิ าทเราอาจสอบสองฝา ยไดอ กี อนโุ ลม
มาตรานี้ไปใชไดหรือเปลา อนุโลมเอาไปใชก็หมายความวาเราสอบแลวเขาก็อาจจะ
รบั เปน บางสว นไดอ กี ซง่ึ มนั กจ็ ะทาํ ใหก ารทาํ งานของเราสะดวกยงิ่ ขนึ้ เพราะวา เถยี ง
กันอยางเดียว เวลาเราวินิจฉัยก็ตองวินิจฉัยขอท่ีเขาเถียงกันทั้งหมดวาควรจะเปน
อยา งไรแตถ า บางอยา งรับกนั ได ซึ่งเปน ขอ เทจ็ จริงหรอื อะไรทีม่ นั นา จะพอรับได คือ
อาจจะเถยี งกนั อยบู า ง แตเ ราดแู ลว โดยรปู เรอ่ื งในความเปน จรงิ ไมน า จะเปน อยา งนนั้
เรากต็ องปรับ เอาตัวน้ีมาปรบั ก็คือ สอบถามเขา ถา เขาไมรับโดยไมม เี หตสุ มควรหรือ
วา อธบิ ายไมไ ด วา ทเี่ ขาเถยี งมเี หตผุ ลอะไรยงั ไงตรงน้ี กม็ เี หตทุ จ่ี ะเปน พริ ธุ ของเขา ซง่ึ
ถาเราจดบันทึกไวตอไปในการวนิ ิจฉัยฟง พยานหลกั ฐาน มนั กเ็ ปน ประโยชนท ่เี ราจะ
เอามาใหเ หน็ ขอ พริ ุธอยา งหน่งึ สว นขอสงั เกตทว่ี าเราจะช่ังพยานหลกั ฐานจริง ๆ คอื
การรับฟง ปญ หาขอเท็จจริง จะรับฟง ได ไมไดอยา งไร มันกม็ ีหลกั อยเู หมือนกัน ผมก็
อาศัยผหู ลกั ผูใ หญใ นอดีต อาจารยจ ติ ติ ตงิ ศภทั ิย ซึ่งผมคดิ วา คนท่ีเรยี นกฎหมายมา

การรบั ฟงปญ หาขอ เท็จจริงและการกาํ หนดประเด็นขอ พิพาท 95

Thai Arbitration Institute สถาบันอนุญาโตตุลาการ

ทกุ ทา นนา จะรจู กั ไดย นิ ชอื่ ทา น ทา นเขยี นเรอื่ งนไี้ วห ลายปแ ลว ผมอา นแลว กถ็ อื เปน
หลักท่ีใชในการทําคําพิพากษาหรือการช่ังน้ําหนักพยานหลักฐานท่ีจะฟงขอเท็จจริง
เอามาใชโดยตลอดซ่ึงเปนหลักที่เห็นไดเลยวา มันมีวิธีการที่ทําใหเราจับพิรุธพยาน
กด็ หี รอื วา ดแู ลว พยานมคี วามนา เชอ่ื ถอื รบั ฟง ไดอ ยา งไร ซง่ึ ในการทาํ อนญุ าโตตลุ าการ
จริง ๆ ผมคดิ วาสวนนี้ มนั กเ็ ปนสวนสําคัญสวนหนึง่ ทเ่ี ราจะรูไดว า พยานทีม่ าพูด 3-4
คน แตละฝายขัดแยงกัน อะไรมันนาจะเปนส่ิงท่ีถูกกวากันหรือวาตรงกับความเปน
จรงิ มากกวา กนั คอื นอกจากเอกสารหลกั ฐานทง้ั ปวง ผมคดิ วา มนั จะตอ งมตี รงนใี้ ชอ ยู
ดวยสวนหน่ึงแนนอน ในการรับฟงพยานหลักฐาน คือถาขอเท็จจริงที่มันเปนแน ๆ
ตามเอกสารนี้ มนั ไมม ปี ญ หาอะไรวา ทาํ กนั เมอ่ื ไรอยา งไร และขอ ความตรงนน้ั จะแปล
อยา งไร บางเรอื่ งถา มนั เขยี นไมช ดั ทง้ั สองฝา ยอาจจะมาเถยี งกนั ไดว า เอกสารตรงสว นนี้
ที่เขียนอยางน้ี ความจริงมันตองหมายถึงอยางน้ี อีกฝายก็บอกหมายถึงอยางนี้ ทีน้ี
เราจะรูไดอยางไรก็ตองดูพฤติการณทั้งปวง แตถาเปนเร่ืองท่ีพิพาทกันวา เอาทาง
เทคนิควาอันน้ีทําไมถูกตองตามขอตกลงซึ่งอาศัยความรูทางเทคนิค เชน วิศวกร
วศิ วกรรม หรอื วาทางวิทยาศาสตรท ่ีจะพสิ ูจนต รงนน้ั ได อนั นนั้ กต็ องสง ตรวจพิสจู น
กันวาส่ิงเหลานั้น โดยเน้ือแทแลวมันทําถูกตองตามหลักวิชาการ หรือหลัก
วิทยาศาสตร หรอื หลกั วศิ วกรรมศาสตร อนั น้นั ตองอาศยั ผูเ ชี่ยวชาญหรือผูม คี วามรู
ทางดา นนน้ั โดยตรงที่จะตองไปตรวจพสิ ูจน ทีนี้เกดิ มปี ญหา ตรวจพสิ ูจนแ ลว แตล ะ
ฝา ยอา งกส็ งไปตรงนีก้ ็วาอยาง สงมาทางนกี้ ว็ า อกี อยา งหนึง่ อนั น้กี ม็ ปี ญ หาวาเราจะ
ฟง พยานหลกั ฐานอยา งไร ในสว นนกี้ พ็ ดู ครา ว ๆ สน้ั ๆ พอดผี มไมไ ดท าํ สรปุ เปน สไลด
แตวาพูดใหฟงเปนพื้นแลว จะท้ิงไฟลตรงนี้ไวแลวก็ทานอาจจะใหเจาหนาท่ีเขาปร้ิน
แลว ไปลองอานดู ตองคอ ย ๆ

อาน และคอย ๆ คิดตามมันถึงจะเขาใจได หรือบางครั้งเราไปเจอ
ประสบการณเ จอขอ เท็จจรงิ ในเรื่องทเ่ี ราทําอยู เราก็นึกไดวา เรอ่ื งนี้มันเอาหลักตวั น้ี
ไปจับได ทีน้ีทานก็พูดถึงวาวิธีท่ีจะหาความจริงและเหตุการณที่เกิดขึ้นแลวมีตาง ๆ
กันต้ังแตโบราณ ทานพูดถึงโบราณเลยวาอาศัยส่ิงศักดิ์สิทธ์ิจนถึงอาศัย Common
sense of twelve juror ก็หมายความวาสมัยท่ีถา ใช Jury หรือ Juror กค็ ือแลวแต
เขาจะฟงวายังไง เขาเหน็ เชื่อวา อยา งไร ปจ จบุ ันใชว ิทยาศาสตรช วยมากข้นึ เราก็จะ

96 การรับฟงปญ หาขอ เทจ็ จรงิ และการกําหนดประเดน็ ขอพพิ าท

สถาบนั อนุญาโตตุลาการ Thai Arbitration Institute

เหน็ เด๋ียวนีม้ ีกลอ งวงจรปดวา โอเคมเี หตุการณน ี้เกิดขึ้น แลวกลองวงจรปด นี้กเ็ ถยี ง
กนั อกี อนั นไี้ ปดดั แปลง ตดั ตอ หรอื เปลา อกี นะครบั เพราะฉะนนั้ ตรงนกี้ ม็ วี ทิ ยาศาสตร
เขา มาชว ย แตว า กต็ อ งพสิ จู นว า สงิ่ ทว่ี ทิ ยาศาสตรท าํ ตรงนี้ มนั ไมม กี ารดดั แปลงตดั ตอ
มวี ดี โี อมาใหด จู รงิ เปน อยา งนแ้ี ตว า มกี ารตดั บางชว งออก หรอื มาเตมิ อะไรเขา ไป แตง
เขา ไปกฝ็ า ยทเ่ี อามาแสดงตรงน้ี ถา เราเชอ่ื ไดว า ไมม กี ารตดั แตง โอเคมนั กจ็ ะฟง ไดต าม
ทเ่ี ราเหน็ ตามทเี่ ราไดย นิ ใชไ หม แตถ า เกดิ อกี ฝา ยเกดิ มหี กั ลา งพสิ จู นไ ดว า ไมใ ช อนั น้ี
เรากต็ อ งมานง่ั ดู อนั นก้ี เ็ ปน เรอื่ งยากขน้ึ ทกุ ที เพราะวา มวี ทิ ยาศาสตร กม็ วี ทิ ยาศาสตร
ทจ่ี ะแกว ทิ ยาศาสตร คอื พดู งา ยๆ วา คนทจี่ ะตดั สนิ คดใี นฐานะเปน ผพู พิ ากษา ผมคดิ
วามันก็ยากจริง ๆ เพราะวาทั้งสองฝาย มันอางไมเหมือนกัน มันอางตรงขามใน
สง่ิ เดยี วกนั ทถี่ กู ควรจะเปน อนั เดยี วกนั แตม นั กลายเปน วา เขาอา งสง่ิ เดยี วกนั แตม นั
ไมเ หมอื นกนั มนั กเ็ ปน เรอ่ื งยากของผทู จี่ ะชข้ี าดตรงน้ี ฟง ตรงนว้ี า จะเปน อยา งไร ทา น
จะเปน อนญุ าโตตลุ าการตรงนผ้ี มคดิ วา กค็ งเปน ปญ หาของทา นเหมอื นกนั ในอนาคต
ท่ที านทาํ ผมเชอื่ วา จะตอ งเจอปญหาทาํ นองน้ี ขอ 2 ทที่ า นพดู ถึงกค็ อื Common
Sense Common Sense ก็เกดิ จากการสงั เกต ความชาํ นาญ ประสบการณตา ง ๆ
ตามเวลาทผ่ี า นมา นาํ มาเทยี บเคยี งพจิ ารณาวา เหตกุ ารณท ปี่ รากฏจากพยานหลกั ฐาน
ท้ังหลายควรสรปุ เปน ความจรงิ ไดอ ยางไร ตองปรึกษาผใู หญและเพื่อนรว มงานทีเ่ คย
ผานงานในดานตาง ๆ กัน และจะเกิดความรูตัดสินปญหาเหลานี้ไดเอง อันนี้ก็
หมายความวาตองอาศัยประสบการณของตัวเอง ถามคนที่ใกลเคียงท่ีเคยทํางาน
ดานนีม้ ากจ็ ะเปน เกดิ Common Sense ตัวนขี้ ้ึนมาได ซึง่ ผมคิดวา ทกุ อาชพี มันจะมี
Common Sense ตัวนี้ของเขา คือมันเปนความชํานาญเฉพาะดานเฉพาะตัวท่ีทํา
แลว มนั เกดิ ชาํ นาญขนึ้ แลว เขา ใจได คนทพ่ี จิ ารณาคดเี ยอะ ๆ กจ็ ะเกดิ ตวั นข้ี น้ึ เหมอื น
กันได ก็เชื่อวาทุกทานดูแลวคุณสมบัติโดยประสบการณนาจะมีตรงนี้ทํางานไปได
ถึงแมจะไมไดเปนนักกฎหมาย แตวาก็นาจะเกิดข้ึนได ขอ 3 หลักกฎหมายในเร่ือง
การฟง พยานหลกั ฐานถอื วา ไดศ กึ ษามาแลว กรณใี ดตอ งมพี ยานอยา งไร เมอื่ ใดตอ งมี
พยานประกอบ พยานใดฟง ไดห รอื ไม เปน ตน คงมปี ญ หาเฉพาะเรอ่ื งนาํ้ หนกั คาํ พยาน
หลักฐานวา ควรเชอ่ื ฟงไดเพยี งใดเทา นั้น ก็คือพดู งา ย ๆ ทา นบอกวา พยานไหนฟง ได
พยานไหนตองหาม มันเปนเร่ืองกฎหมายวิธีพิจารณาที่เขียนไว แตวาทานจะพูดถึง

การรบั ฟงปญ หาขอ เทจ็ จริงและการกําหนดประเดน็ ขอ พิพาท 97

Thai Arbitration Institute สถาบันอนญุ าโตตุลาการ

เฉพาะเรอ่ื งนาํ้ หนกั คาํ พยานหลกั ฐานควรเชอื่ ฟง ไดเ พยี งใดเทา นนั้ ทนี ที้ า นกไ็ ปวา การ
ตัดสินใจปญ หาขอเท็จจรงิ นนั้ อาศัยความนาจะเปน อันนก้ี เ็ ร่ิมเปน ผมกม็ องวาเปน
หลักวิทยาศาสตรอ ยูสวนหน่ึง Probability เปน พ้นื ฐานของการตัดสิน ความนา จะ
เปน คอื ความคลา ยคลงึ กบั ความเปน จรงิ ซง่ึ ตอ งสอดคลอ งกบั ความรคู วามสงั เกตและ
ความชํานาญ อันนี้ก็ Probability เปน อยางน้ี คดิ วา เขา ใจ ทีนี้ความนาจะเปน นี้ มนั
จะเปน ความแนน อนขน้ึ เมอ่ื ใดยอ มแลว แตน าํ้ หนกั ยง่ิ นา จะเปน อยา งนนั้ อยา งนม้ี ากขน้ึ
หรือคลายคลึงใกลเคียงความจริงมากเทาใดก็ยิ่งนาเชื่อถือวาเปนความจริงแนนอน
ยง่ิ ขนึ้ เทา นนั้ ทว่ี า แนน อนยง่ิ ขน้ึ กพ็ อจะหาความแนน อนอนั สมบรู ณจ รงิ ๆ นนั้ หาไมไ ด
ความแนนอนที่ฟงเปนความจริงไดก็เมื่อความนาจะเปนนั้น มีนํ้าหนักไดแกความ
แนนอนตามความรูสึกของจิตใจความแนนอนเด็ดขาดอยางในการคํานวณ หาไมได
ในการฟง คําพยานหลกั ฐานคือไมอ าจจะฟง วา 2 + 2 เปน 4 ได ถาเราตอ งชง่ั พยาน
จริง ๆ เขาเถยี งกันสองฝา ย มันไมสามารถจะบอกวา มนั รอยเปอรเ ซ็นต แตว า อาศยั
ประมวลชง่ั นา้ํ หนกั เอา ทนี ที้ า นกพ็ ดู ถงึ หลกั ทพี่ สิ จู นค วามแนน อน คอื หลกั การพสิ จู น
ความจรงิ ดวยกฎแหงความคดิ มดี งั นี้ คือ

1. กฎแหง ความเปนอันหน่งึ อนั เดียวกัน กฎแหงความขัดกนั กฎแหงความ
เปน ครึ่ง ๆ กลาง ๆ กฎแหง ความมีเหตุผลอนั ควร ตอ ไปหลกั 1 ถึง 3 แสดงวาอะไร
ไมจริง หรือเพียงเทานั้นไมไดหมายความวา ถาพิสูจนไมไดวาไมจริงจะถือวาพิสูจน
ความจรงิ ไดแลว ตอ งมีหลักท่ี 4 จึงจะฟง เปนความจรงิ กค็ ือ ถามันขัดกัน มนั ไมเปน
อันหนึง่ อันเดียวกนั ฟง แลวมันครงึ่ ๆ กลาง ๆ กแ็ สดงวามนั จะมีปญ หาแลว วา มนั ไม
จรงิ แตพ อมาสดุ ทา ยวา มเี หตผุ ลอนั ควร เราคอ ยมาฟง วา โอเค ไมค วรจะเปน อยา งนนั้
ทนี ้ที านมาขยายความหลกั ประการที่ 1 ความเปน อนั หนง่ึ อนั เดยี วกัน คอื เหตกุ ารณ
อันหนึ่งจะเปนความจริงไดแตประการเดียวจะเปนความจริงหลายประการใน
ขอเดียวกันไมไดจะปรากฏแกใ ครกค็ งปรากฏเปนอยางเดียวกัน พยานหลายปากใน
ขอเดียวกันซ่ึงสอดคลองตองกัน จึงแสดงวาขอความน้ันนาจะเปนความจริงใชไหม
แตแมจะสอดคลองตรงกันก็อาจจะไมใชความจริงเชนซอมกันมา บางทีก็เหมือนกัน
เกนิ ไปจนเชอื่ ไมไ ด อนั นก้ี เ็ คยบางทมี พี ดู เลน ๆ กนั วา พยานสอดคลอ งตอ งกนั ไมน า เชอื่
อนั นพี้ ดู เลน หมายความวา กค็ อื ซอ มกนั มาอยา งดเี ลยเหมอื นกนั หมด เหน็ รายละเอยี ด

98 การรบั ฟงปญ หาขอเทจ็ จรงิ และการกําหนดประเด็นขอพพิ าท

สถาบันอนุญาโตตุลาการ Thai Arbitration Institute

ทกุ อยา งเหมอื นกนั หมดทกุ อยา งนม้ี นั กอ็ าจจะเปน ขอ พริ ธุ ไดเ หมอื นกนั อนั นม้ี นั ซอ ม
กนั มาหรอื เปลา เปน เรอ่ื งยากวา เขาซอ มกันมาดถี ึงเรือ่ งไมจริงมาซอมจนเราอีกฝาย
หนงึ่ ซกั หาทตี่ ไิ มไ ดก เ็ ปน ปญ หาใหญข องคนทจ่ี ะตดั สนิ แลว แลว กท็ สี่ อดคลอ งกนั อาจ
มพี ยานอกี ฝา ยหนง่ึ เจอื สมกเ็ ปน การสอดคลอ งตอ งกนั ประการหนงึ่ วา ฝา ยนส้ี บื อยา งนี้
แลว อกี ฝา ยเกดิ สบื พยานรบั เขา มากเ็ ลยกลายเปน ยง่ิ นา เชอื่ ถอื เขา ไป ความสอดคลอ ง
ตอ งกันอาจสอดคลอ งตอ งกนั ในตัวคําพยานปากเดยี วกันนนั้ เอง ต้ังแตตนจนปลายก็
คือคนเดียวพูดต้ังแตตนจนปลายมีเหตุมีผลไมมีอะไร ขัดกันเลยก็ไดครับ เรียกวาก็
สมเหตุสมผลหรืออาจสอดคลองกับพยานหลักฐานอื่นก็ไดเหลานี้เปนน้ําหนักของ
คําพยาน อันนีก้ ็เปนนํ้าหนัก

หลกั ประการท่ี 2 ทว่ี า การขดั กนั หมายถงึ ขอ ทขี่ ดั กนั ยอ มแสดงวา ไมเ ปน ความ
จรงิ เชน พยานเบกิ ความแตกตา งกนั จะเปน จรงิ ไปดว ยกนั ทงั้ สองประการไมไ ด กต็ อ ง
อนั หนง่ึ จรงิ อกี อนั ไมจ รงิ แตอ า งเปน ขอ ปลกี ยอ ยความทต่ี อ งแตกตา งกนั เปน ธรรมดา
เพราะความสังเกต ความหมายตางกันตองพิจารณาความจริงเปนอยางอ่ืนตอไป
อนั นก้ี ค็ อื มนั เปน ไปไดค อื สองคนเหน็ สง่ิ เดยี วกนั พรอ มกนั แตอ าจจะเบกิ ความบอกกบั
เราไมเหมือนกันก็ได เพราะวาความสังเกตหรืออะไรของแตละคนไมเหมือนกันหรือ
ความรบั รูพ วกนี้ ทานกบ็ อกวาความแตกตา งทส่ี ําคญั หรือไมส ําคัญอยูทค่ี วรแตกตาง
กนั เชน นน้ั ไดห รอื ไม ขอ นน้ั อาจไมร บั ฟง เสยี เลยไดห รอื ไม เชน อาจตดั ออกไปไดเ พราะ
ไมใ ชส าระสาํ คญั ของเรอื่ งไมท าํ ใหก ารวนิ จิ ฉยั เปลย่ี นแปลง บางทเี ปน ไปได บางทศี าล
กเ็ คยวนิ จิ ฉยั เชน พยานปากหนง่ึ บอกวา จาํ เลยใสเ สอ้ื ดาํ อกี คนบอกวา ใสเ สอื้ นาํ้ เงนิ เขม
เหตเุ กดิ กลางคนื อยา งนศ้ี าลกอ็ าจบอกวา แมเ หน็ ตรงนตี้ า งแตว า สองคนนร้ี จู กั จาํ เลย
มากอนจําไดเพราะฉะน้ันความแตกตาง ตรงเร่ืองเสื้อ มันไมใชสาระหรอกเพราะวา
มันเวลากลางคืนคนอาจจะมองเห็นสีเพี้ยนกันไปได อยางน้ีก็เปนตัวอยางอันหนึ่งท่ี
ใหเ หน็ วา ความแตกตา งถา มนั ไมใ ชส าระสาํ คญั จรงิ ๆ มนั กไ็ มไ ดแ ปลวา สองคนนโี้ กหก
นะ มันอาจจะไมโกหกทัง้ คู แตวา เขาเห็นอยา งน้ันจริง ๆ ก็ได

หลักประการที่ 3 ความเปนคร่ึง ๆ กลาง ๆ หมายความวา ถา ขอความใดจะ
เปน จรงิ อยา งไร ตอ งเปน จรงิ อยา งนนั้ เสมอไป จะจรงิ บา งไมจ รงิ บา ง บางทกี จ็ รงิ บางที

การรบั ฟง ปญหาขอเทจ็ จริงและการกาํ หนดประเด็นขอ พพิ าท 99