โครงการสํารวจจัดเก็บและรวบรวมองค์ความรู้ การอนุรักษ์ส่งเสริมและเพิ่มคุณค่าผ้า ทอพื้นถิ่นในจังหวัดราชบุรี

๔) ผสมรวม (Combine)

คืืื�อ การผสมผสานสิ่ง� ที่่�คล้้�้ายๆ กัั�นั หรืื�อื ใกล้้�้เคีีี�ยงกัั�นั เข้้้�าด้้�ว้ ยกัันั� สิ่�งเหล่่านี้้�ทำ�ำ ให้้้�เกิิ�ดิ ของ
ใหม่ท่ี่่�ดี�กี ว่่า�่ การรวบแนวคิิ�ิด รวบรวมวััตั� ถุุุ�ประสงค์์์� รวมกลุ่่�มใหม่่ การรวมกััับ� ผลิิต
ภััณั� ฑ์์์�อื่่�นผสมสิ่ง� ที่่ค� ล้้้�ายกััั�นเข้้า้� ด้้�ว้ ยกัั�ัน รวมหน้า้ ที่่�การใช้้ง�้ านที่่�คล้้�า้ ยกัััน� เข้้�า้ ด้้�ว้ ยกัััน�
การผสมผสานเทคนิิคการพิมิ พ์์ซิลิ ค์ส์ กรีีนกัับผ้า้ ขาวม้้าทอมือื ลายขัดั แม่ล่ าย (Motif)
งานพิิมพ์์ซิลิ ค์์สกรีนี ได้ม้ าจากการลดทอนมาจากลายจก (ลายดอกแก้ว้ )

วิทิ วััน จัันทร, (๒๕๖๐), โครงการพัฒั นาผ้า้ ทอมือื ด้ว้ ยการเปลี่่ย� นแปลง
รูปู แบบและหน้้าที่่ก� ารใช้ง้ าน,มหาวิทิ ยาลััยธรรมศาสตร์์

๑๙๑

สีอี ััตลักั ษณ์์ *สีหี ลััก หมายถึึง สีที ี่่�ครอบคลุุมพื้้�นที่่ส� ่่วนมาก
จากเสื้อ� ผ้้าเครื่่�องแต่ง่ กายของกลุ่่�มชาติพิ ันั ธ์ุุ� *สีรี อง หมายถึึง สีทีี่่ค� รอบคลุมุ พื้้น� ที่่เ� ป็น็ ส่ว่ นน้อ้ ย
ในจังั หวัดั ราชบุรุ ีี ตามลำำ�ดับั
สีหี ลักั ที่่ใ� ช้เ้ ป็น็ ส่ว่ นมากในเครื่อ� งแต่ง่ กายของชาติพิ ันั ธุ์�
จากการศึึกษาข้้อมููลสามารถเชื่ �อมโยงข้้อมููลทางด้้านอััตลัักษณ์์ ไทยวน ไทยมอญ ไทยทรงดำ�ำ และไทยกระเหรี่ย� ง
ข อ ง ก ลุ่ � ม ช า ติิ พัั น ธุ์ � ใ น จัั ง ห วัั ด ร า ช บุุ รีี ผ่่ า น ก า ร ถ่่ า ย ท อ ด ท า ง คืือ ดำ�ำ แดง เขีียวและขาว
ศิลิ ปวัฒั นธรรม ประเพณีี ความเชื่อ� และการแต่ง่ กาย โดยการวิเิ คราะห์์ (พีรี ะยา สระมาลา, น้ำ��ำ ฝน ไล่่สัตั รูไู กล, (๒๕๖๓)
ข้้อมููลและสัังเคราะห์์ตามกระบวนการออกแบบผ่่านแนวคิิดเรื่ �อง
“สีีอััตลัักษณ์์ของจัังหวััดราชบุุรีี” จากการระดมสมองร่่วมกัับ
กลุ่�มชาติพิ ันั ธุ์� ไทยวน ไทยทรงดำ�ำ ไทยมอญและไทยกะเหรี่ย� งที่่ส� ืบื ทอด
องค์์ความรู้ �การทอผ้้ามาจากบรรพบุุรุุษที่่�แสดงออกในเสื้ �อผ้้า
เครื่อ� งแต่ง่ กาย แนวคิดิ นี้้ส� ามารถนำ�ำ มาใช้เ้ ป็น็ แรงบันั ดาลใจในการพัฒั นา
รููปแบบของผลิิตภััณฑ์ส์ิ่ง� ทอได้้ในหลากหลายมิติ ิิ

แสดงสัดั ส่่วนการใช้้สีใี นเสื้�อผ้้าเครื่อ่� งแต่่งกายของชาติพิ ันั ธุ์์� ไทยทรงดำำ� ไทยวน ไทยกระเหรี่่�ยงและไทยมอญในจัังหวััดราชบุุ�ุ รีี

ไทยทรงดำ�ำ
ไทยวน

ไทยกระเหรี่่ย� ง
๑๙๒ ไทยมอญ

การนำ�ำ สีอี ัตั ลักั ษณ์ข์ องกลุ่�มชาติพิ ันั ธ์ุ�
ในจังั หวัดั ราชบุุุ�รีี (ไทยวน ไทยทรงดำ�ำ
ไทยมอญและไทยกะเหรี่�ยง) มาใช้้
เป็็นแรงบัันดาลใจในการพััฒนา
ผ้า้ ขาวม้า้ หรือื ผ้า้ ทอลายตารางเพื่่อ� นำ�ำ ไป
สร้า้ งสรรค์เ์ ป็น็ ผลิติ ภัณั ฑ์ต์ ่า่ ง ๆ อาทิิ
เช่น่ เสื้อ� ผ้า้ เครื่อ� งแต่ง่ กายในชีวี ิติ ประจำ�ำ วันั
หน้า้ กากอนามัยั และเนคไท เป็น็ ต้น้

สรุุปผลสีีอัตั ลักั ษณ์จ์ ากเสื้อ� ผ้้าเครื่่อ� งแต่ง่ กายของกลุ่่�มชาติิพัันธุ์์�ในจังั หวััดราชบุรุ ีี

๑๙๓

คุุณณฐิิกาญจน์์ บุ้�นเฮง พีีรยา สระมาลาและน้ำำ��ฝน ไล่่สััตรููไกล,
๑๙๔ (๒๕๖๓) โครงการพััฒนาชุุ�ุมชนนวัตั กรรม
ต้้นแบบในพื้้�นที่่�ภาคกลาง:กลุ่ �มหััตถกรรม
สิ่�งทอ,สภาวิจิ ััยแห่ง่ ชาติิ (ว.ช)

แนวทางการพัฒั นา
ผลิิตภััณฑ์ส์ิ่�งทอเพื่่�อเพิ่่ม� มููลค่า่

การพัฒั นาผลิติ ภัณั ฑ์ด์ ้ว้ ยการออกแบบเป็น็ หัวั ใจหลักั
ที่่อ� ยู่�เบื้้อ� งหลังั ความสำ�ำ เร็จ็ มูลู ค่า่ เพิ่่ม� คือื การทำ�ำ ให้ม้ ีี
ราคาเพิ่่ม� สูงู ขึ้น� จากปกติิ โดยที่่เ� ป็น็ ผลมาจากการออกแบบ
อย่า่ งสร้า้ งสรรค์แ์ ละรูปู แบบต่า่ งๆ ที่่เ� พิ่่ม� เข้า้ ไป การสร้า้ ง
มูลู ค่่าเพิ่่�มแบบง่่ายๆ ที่่�มัักพบเห็็นอาจมาจากการ
ออกแบบบรรจุภุ ัณั ฑ์์ (Package) ให้ด้ ูดู ีี จนทำ�ำ ให้ส้ ินิ ค้า้
ข้า้ งในที่่ร� าคาธรรมดากลายเป็น็ ของราคาแพง เป็น็ ต้น้
หลักั การเบื้้อ� งต้น้ สำ�ำ หรับั การนำ�ำ ไปพัฒั นารูปู แบบสิ่ง� ทอ
๑) การเลือื กใช้ว้ ัตั ถุดุ ิบิ ให้เ้ หมาะสมหรือื ปรับั เปลี่่ย� นวัสั ดุุ
ให้้มีีคุุณสมบััติิที่่�เหมาะสมกัับผลิิตภััณฑ์์หรืือการ
ผสมผสานการใช้้นวัตั กรรมด้า้ นต่่าง ๆ
๒) การใช้แ้ นวคิดิ การออกแบบบนฐานรากทางวััฒนธรรม
ผสมผสานแนวคิิดร่่วมสมัยั
๓) คำ�ำ นึึงถึึงแนวโน้ม้ ความนิยิ มรูปู แบบผลิติ ภัณั ฑ์ท์ี่่เ� ป็น็ ที่่�
ต้อ้ งการของกลุ่�มคนต่า่ ง ๆ เช่่น ช่่วงอายุุ เพศ อาชีีพ
เป็น็ ต้น้ และตอบสนองวิถิ ีกี ารดำ�ำ รงชีวี ิติ (Life Style)
ของคนในปัจั จุบุ ััน

๑๙๕

สีีย้้อมจากธรรมชาติิ (Natural Dyes) ประโหด
ใบหูกู วาง
วัสั ดุธุ รรมชาติทิี่่ใ� ห้ส้ ีี ได้ม้ าจากส่ว่ นต่า่ ง ๆ ของพืชื และสัตั ว์์ เช่น่ ใบ ดอก/ฝักั ผล ลำ�ำ ต้น้ แก่น่ (เนื้้อ� ไม้ภ้ ายในลำ�ำ ต้น้ )
หรือื เปลือื กไม้้ ส่ว่ นสีทีี่่ไ� ด้จ้ ากสัตั ว์์ คือื ครั่ง� ซึ่ง่� คือื สารที่่แ� มลงครั่ง� ขับั ออกมาจากร่า่ งกาย มีลี ักั ษณะเหมือื นยางแข็ง็ กลุ่่�มสีีย้้อมธรรมชาติิ
ส่่วนใหญ่ว่ ัสั ดุธุ รรมชาติิสามารถย้อ้ มติิดเส้้นใยไหมได้ส้ ีคี ่อ่ นข้า้ งเข้ม้ กว่า่ เส้น้ ใยฝ้้าย ส่ว่ นเส้้นใยที่่ม� ีีส่่วนผสมของ
สารสัังเคราะห์์จะติดิ สีเี พียี งเล็็กน้อ้ ยเท่่านั้้�น ในการย้้อมสีีธรรมชาติจิ ำ�ำ เป็็นต้อ้ งใช้้ “สารช่่วยติิดสีี (Mordant)” กลุ่�มสีีโทนน้ำำ��เงินิ (Indigo) ได้แ้ ก่่ คราม/ฮ่่อม
เพื่่�อให้้สีตี ิิดซึึมเข้า้ ไปในเส้น้ ใย โมเลกุุลของสารช่่วยติิดจะเข้้าไปรวมตััวกัับโมเลกุุลของสีี ทำำ�ให้โ้ มเลกุุลใหญ่่ขึ้น� กลุ่�มโทนสีีแดง (Red) ได้้แก่่ ฝาง ครั่�ง ใบสักั
จึึงไม่ส่ ามารถเคลื่อ� นย้า้ ยออกจากเส้้นใยได้้เกิดิ ความคงทนต่อ่ การซัักดีขีึ้น� กลุ่�มโทนสีดี ำำ�/ เทา (Black/Grey) ได้้แก่่ มะเกลือื
สารช่ว่ ยติดิ สีเี ป็น็ วัตั ถุธุ าตุทุี่่ใ� ช้ผ้ สมร่ว่ มกับั สีเี พื่่อ� ให้ส้ ีตี ิดิ แน่น่ กับั ผ้า้ ที่่ย� ้อ้ ม ส่ว่ นใหญ่เ่ ป็น็ เกลือื ของโลหะพวกอลูมู ิเิ นียี ม กลุ่�มโทนสีีเขียี ว (Green) ได้้แก่่ หูกู วาง
เหล็ก็ ทองแดง ดีบี ุกุ และโครเมียี ม มีฤี ทธิ์เ� ป็น็ กรดและด่า่ งช่ว่ ยให้ส้ ีตี ิดิ อยู่�บนผ้า้ และเส้น้ ใยได้อ้ ย่า่ งมีปี ระสิทิ ธิภิ าพ กลุ่�มโทนสีี น้ำำ��ตาล (Brown) ได้้แก่่ ฝัักคููนประดู่�
สีไี ม่ต่ กง่า่ ยและช่ว่ ยทำ�ำ ให้ก้ ารย้อ้ มได้ส้ ีธี รรมชาติไิ ด้เ้ ฉดสีทีี่่เ� ปลี่่ย� นแปลงไปจากสีเี ดิมิ โดยการใช้ส้ ารช่ว่ ยติดิ สีทีี่่ม� ีฤี ทธิ์� กลุ่�มโทนสีเี หลืือง/ส้้ม (Yellow/Orange)
เป็น็ กรดและด่า่ งแตกต่า่ งกันั ปัจั จุบุ ันั สารช่ว่ ยติดิ สีมี ีทีั้้ง� ที่่ไ� ด้จ้ ากธรรมชาติแิ ละสารเคมีี เช่น่ สารส้ม้ (มอร์แ์ ดนท์อ์ ลูมู ิเิ นียี ม) ได้แ้ ก่่ ประโหด/มะพูดู แก่น่ ขนุนุ ตะขบ ขมิ้้น� ดอกดาวเรือื ง มะม่ว่ ง
จุุนสีี (มอร์แ์ ดนท์ท์ องแดง) เฟอรัสั ซััลเฟต (มอร์แ์ ดนท์์เหล็็ก) น้ำ�ำ� ปูนู ใส น้ำำ��ด่่างหรือื น้ำำ�� ขี้้�เถ้า้ กรดที่่ไ� ด้้จากพืชื ที่่�
มีรี สเปรี้้�ยว น้ำ��ำ บาดาลหรืือน้ำ�ำ�สนิิมเหล็็กและน้ำ�ำ� โคลน เป็น็ ต้น้ ส่ว่ นการใช้้สารช่ว่ ยย้้อมในการย้้อมผ้้ามีี ๓ วิธิ ีี คือื
๑. ใช้้ก่อ่ นการย้อ้ มสีี ๒. ใช้้พร้อ้ มกับั การย้้อมสีี ๓. ใช้้หลัังย้อ้ มสีี
ข้อ้ ดีีของสีีธรรมชาติิ
๑. ไม่เ่ ป็็นอันั ตรายต่่อสุุขภาพของผู้้�ผลิิตและผู้�บริโิ ภค
๒. น้ำ��ำ ทิ้้�งจากกระบวนการผลิติ ไม่่เป็น็ อันั ตรายต่่อสิ่�งแวดล้้อม
๓. วััตถุุดิบิ หาได้ใ้ นชุมุ ชน
ข้อ้ จำ�ำ กัดั ของสีธี รรมชาติิ
๑. ต้อ้ งใช้้วัตั ถุดุ ิิบในการย้อ้ มสีีในปริมิ าณมากถ้้าต้อ้ งการสีเี ข้้ม
๒. อาจไม่่สามารถผลิติ ได้้ในปริิมาณมากและไม่่สามารถผลิติ สีีตามที่่�ตลาดต้อ้ งการได้้
๓. มีคี วามคงทนต่อ่ แสงต่ำ��ำ
๔. คุณุ ภาพการย้้อมสีีธรรมชาติขิึ้น� อยู่่�กัับปัจั จัยั หลายประการ ซึ่ง�่ ทำ�ำ ให้้ควบคุมุ ได้ย้ าก
๕. อาจกลายเป็น็ การทำ�ำ ลายสิ่่�งแวดล้้อมถ้า้ ขาดจิติ สำำ�นึึกในการนำำ�ทรััพยากรธรรมชาติมิ าใช้้

๑๙๖

การย้้อมผ้้าด้้วยสีีจากธรรมชาติิเป็็นภููมิิปััญญาทางวััฒนธรรมที่่�สืืบทอดกัันมา Natural Dyestuff
จากบรรพบุรุ ุษุ เป็น็ หนึ่ง�่ ในภูมู ิปิ ัญั ญาที่่เ� ป็น็ เอกลักั ษณ์ข์ องไทยที่่ม� ีกี ารต่อ่ ยอด
มาเป็น็ ผลิติ ภัณั ฑ์ห์ ลากหลายรูปู แบบ โดยต้อ้ งใช้อ้ งค์ค์ วามรู้�ที่ถ� ่า่ ยทอดกันั มาทั้้ง�
วิธิ ีกี ารปลูกู การคัดั เลือื กวัตั ถุดุ ิบิ และขั้น� ตอนการย้อ้ มสีี วัสั ดุจุ ากธรรมชาติทิี่่น� ำ�ำ
มาย้อ้ มสีจี ะให้ส้ ีแี ตกต่า่ งกันั ในแต่ล่ ะท้อ้ งถิ่น�
การสกััดสีีจากธรรมชาติิมัักใช้้การต้้มเป็็นส่่วนใหญ่่และระยะเวลาในการต้้ม
ขึ้น� อยู่่�กับั วัตั ถุดุ ิบิ ที่่น� ำ�ำ มาใช้ส้ กัดั สีหี รือื การนำ�ำ วัตั ถุดุ ิบิ มาทำ�ำ ให้ม้ ีขี นาดเล็ก็ ละเอียี ด
เช่น่ นำ�ำ มาสับั หั่่น� บด แล้ว้ นำ�ำ มาผสมกับั น้ำ�ำ� จึึงนำ�ำ ไปกรองให้เ้ หลือื แต่น่ ้ำ�ำ� สีหี รือื ใช้้
วิธิ ีกี ารแช่ห่ รือื หมักั ทิ้้ง� ไว้้

ย้อ้ มสีธี รรมชาติิเส้น้ ฝ้้ายและไหมด้้วย ฝัักคููนและใบมะม่่วง ใช้้สารช่่วยติิดสีี
คือื สารส้ม้ น้ำ�ำ� ปูนู ใสและมะขามเปีียก

๑๙๗

การอนุรุ ักั ษ์์ลวดลายดั้้�งเดิมิ
และการประยุุกต์์ใช้้ชุุดสีีใหม่่

ช่่างทอผ้้าจกลููกหลานชาวไทยวนราชบุุรีี ยัังคงทอผ้้าด้ว้ ยลวดลายและกรรมวิิธีี
การทอแบบดั้�งเดิิมไว้้อย่่างครบถ้้วน ถึึงแม้้ว่่าจะมีีการประยุกุ ต์์กระบวนลาย
และลวดลายประกอบไปบ้า้ งรวมทั้้ง� การกำำ�หนดชุุดสีใี หม่่ แต่่ยัังคงรัักษาเอกลักั ษณ์์
ของลวดลายผ้า้ ไว้อ้ ย่า่ งสมบูรู ณ์์ เช่น่ การใช้ส้ ีเี อกรงค์์ (Monochrome) ในลายจก
หมายถึึง "ใช้ส้ ีทีี่่เ� เสดงออกโดดเด่น่ เพียี งสีเี ดียี วแล้ว้ ใช้ก้ ารลดค่า่ น้ำ��ำ หนักั อ่อ่ นแก่ใ่ นระดับั ต่า่ งๆ"
การสร้า้ งสรรค์ง์ านด้ว้ ยสีเี อกรงค์น์ี้้� จะได้โ้ ครงสร้า้ งสีทีี่่ด� ูไู ม่ร่ ุนุ แรงประณีตี ละเมียี ดละไมไม่เ่บื่่อ� ง่าย
เหมือื นกับั การใช้ส้ ีหี ลายสีมี าผสมผสานกันั และการแทรกด้ว้ ยสีอีื่น� ที่่ม� ีคี วามสดหรือื ความจัดั
ของสีทีี่่ต� ัดั กันั ในปริมิ าณเพียี งเล็ก็ น้อ้ ย ยิ่ง� ทำ�ำ ให้ล้ ายผ้า้ มีคี วามโดดเด่น่ ยิ่ง� ขึ้น�
กรรมวิธิ ีกี ารทอผ้า้ จกแบบดั้ง� เดิมิ จะใช้ข้ นเม่น่ หรือื ไม้ป้ ลายแหลมสะกิดิ เส้น้ ด้า้ ยพุ่่�งพิเิ ศษ
ขึ้น� มาทีลี ะเส้น้ และทีลี ะแถว ช่า่ งทอยังั คงใช้ว้ ิธิ ีจี ดจำ�ำ ลายที่่ไ� ด้เ้รียี นรู้�สืบผ่า่ นมาจากบรรพบุรุ ุษุ
โดยการสังั เกตลวดลายจากผ้้าเก่า่ ต้น้ แบบ ปัจั จุุบัันมีีการอ่่านตารางลายผ้า้ จกจาก
กระดาษกราฟและใช้ค้ อมพิวิ เตอร์จ์ ัดั เก็บ็ ตารางลายผ้า้ ซึ่ง�่ เป็น็ วิธิ ีกี ารที่่ท� ำ�ำ ให้ช้ ่า่ งทอผ้า้
รุ่�นใหม่ส่ ามารถเรียี นรู้�เรื่อ� งลวดลายผ้า้ ได้ส้ ะดวกขึ้น�

ผ้า้ จกราชบุุรีีลายประยุุกต์์
ของคุณุ วลัยั รัตั น์์ ทรััพย์ค์ ีีรีี
๑๙๘

๑๙๙

การพัฒั นารููปแบบผลิติ ภัณั ฑ์ส์ิ่�งทอ
(Textile Product Development)

ในอดีีตช่า่ งทอผ้า้ ในแต่่ละกลุ่�มชาติิพัันธุ์์�มีีความเชี่�ยวชาญ ความเข้้าใจกระบวนการทอผ้้า
และเข้า้ ใจในการจัดั กระบวนลายที่่ม� ีรี ากเหง้า้ มาจากต้น้ ทุนุ วัฒั นธรรมของตน ตั้ง� แต่ก่ ารเตรียี มเส้น้ ใย
ที่่ม� าจากวัตั ถุดุ ิบิ ในธรรมชาติิ การปลูกู ฝ้า้ ยเพื่่อ� นำ�ำ มาปั่่น� เป็น็ เส้น้ ฝ้า้ ย การปลูกู หม่อ่ นเลี้ย� งไหม
รวมถึึงการย้้อมด้้วยสีีธรรมชาติิ ถึึงแม้้ว่่าในปััจจุุบัันองค์์ความรู้้�ด้้านการย้อ้ มด้ว้ ยสีธี รรมชาติิ
กำ�ำ ลัังสููญหายไปถููกแทนที่่�ด้้วยการใช้้เส้้นใยสัังเคราะห์์ย้้อมสีีเคมีีสำำ�เร็็จรููป เนื่่�องจาก
เป็็นวััตถุดุ ิิบที่่�หาได้ง้ ่า่ ยและสะดวกในการผลิิตผ้้า

การพัฒั นากระบวนการต้้นน้ำำ��

คือื การเสนอแนวทางการพัฒั นาครอบคลุมุ ในด้้านต่า่ ง ๆ อาทิิเช่่น ข้อ้ มููลแหล่ง่ ผลิติ วัตั ถุดุ ิบิ ที่่ม� ีคี ุณุ ภาพและหลากหลายเหมาะสมกับั การใช้ง้ าน เพื่่อ� เป็น็ ทางเลือื กใหม่่
ในการนำ�ำ มาทดแทนเส้น้ ใยกึ่ง่� สังั เคราะห์์ หรือื ไหมประดิษิ ฐ์์ (TC) ซึ่ง�่ เป็น็ เส้น้ ใยที่่ม� ีสี ่ว่ นผสมของเส้น้ ใยธรรมชาติแิ ละเส้น้ ใยสังั เคราะห์ท์ ี่่�มีคี ุุณสมบััติิในการซึึมซัับน้ำ��ำ ไม่่ดีี
เท่า่ ที่่�ควร เส้้นใยเรยอน (Rayon) หรืือ “ซีีกวง” (มาจากภาษาจีีนแต้้จิ๋�ว แปลว่่า มัันวาว) ปัจั จุบุ ันั เป็็นที่่�นิิยมใช้ก้ ัันมากในช่า่ งทอผ้้าในภาคตะวัันออกเฉียี งเหนืือ
ของประเทศไทย องค์ป์ ระกอบของเส้น้ ใยมาจากเซลลููโลสหรืือมาจากพืืชในธรรมชาติิแต่่ผ่่านกระบวนการในระบบโรงงานอุตุ สาหกรรม (Manmade) (บัญั ฑิติ
วงศ์ศ์ าโรจนวิทิ ย์,์ ๒๕๖๔สัมั ภาษณ์)์ มีคี ุณุ ลักั ษณะลื่น� มัันวาว คล้า้ ยไหมและมีีน้ำ��ำ หนััก รีดี ง่่ายเเละยัับยาก เมื่่อ� นำ�ำ มาย้้อมสีีจะได้ส้ ีีสันั สวยงาม ปััจจุุบันั ด้ว้ ยนวัตั กรรมการ
ผลิติ เส้้นใยที่่�ตอบโจทย์ช์ ่า่ งทอผ้้าและผู้�บริิโภคที่่ต� ้้องการผ้้าที่่�สวมใส่ส่ บายและมีรี ููปแบบทันั สมัยั จึึงมีกี ารผลิิตเส้้นใยต่่าง ๆ ขึ้น� มาอย่า่ งมากมาย เช่น่ เส้น้ ใยฝ้้ายผสม
เส้้นใยสััปะรด, เส้้นใยบััว, เส้้นใยกััญชง ซึ่่�งเป็็นเส้้นใยธรรมชาติิและเส้้นใยกึ่�่งสัังเคราะห์์ เช่่น เส้้นใยเทนเซล (Tencel) และเส้้นใยโมดาวน์์ (Modal) เป็็นต้้น
ซึ่่�งมีีคุุณสมบัตั ิิแข็็งแรงทนทาน มันั วาวคล้า้ ยไหมและอ่่อนนุ่�ม เพื่่อ� เป็น็ ทางเลืือกใหม่่ทดแทนเส้้นใยกึ่�ง่ สังั เคราะห์ท์ี่่�ใช้้อยู่�ในปััจจุุบันั

๒๐๐

กระบวนการกลางน้ำ�ำ� การนำำ�ผ้้าจกมาประยุุกต์์เป็็นกระเป๋๋าถืือ
สุุภาพสตรีี โดยการตัดั ต่่อผ้า้ กัับหนังั วััว
การพััฒนากระบวนการกลางน้ำำ�� บ้า้ นดอนเเร่่
คือื การใช้ก้ ระบวนการออกแบบ
เพื่่อ� แปรรูปู ผลิติ ภัณั ฑ์จ์ ากสิ่ง� ทอพื้้น� ถิ่น� ๒๐๑
เช่่น� เสื้อ� ผ้า้ เครื่อ� งแต่ง่ กายและผลิติ ภัณั ฑ์์
ที่่�เกี่ �ยวข้้องกัับสิ่ �งของเครื่ �องใช้้ใน
ชีวี ิิตประจำำ�วัันอื่�น ๆ ที่่�สอดคล้้อง
กัับวิิถีีชีีวิิตหรืือไลฟ์์สไตล์์ของคน
ในยุุคปััจจุุบััน เช่่น กระเป๋๋า ย่่าม
และหมวก เป็็นต้้น
ผลิติ ภัณั ฑ์จ์ ากผ้า้ ทอพื้้น� ถิ่น� ควรคำ�ำ นึึง
ถึึงประโยชน์์ใช้้สอยที่่�ใช้้ได้้จริิง
การออกแบบที่่�มีีรููปแบบร่่วมสมััย
การเลืือกใช้้วััสดุุสำำ�เร็็จรููปอย่่าง
ระมัดั ระวังั และผสมผสานวัสั ดุตุ ่า่ งๆ
ให้้เข้า้ กัันอย่า่ งเหมาะสม

การนำ�ำ ผ้า้ จก
มาประยุกุ ต์เ์ ป็น็ เครื่อ� งแต่ง่ กายร่ว่ มสมัยั :
คุุณวลัยั รัตั น์์ ทรััพย์์คีีรีี

ต การพััฒนากระบวนการปลายน้ำ��ำ

ในยุคุ สมัยัที่่เ�ทคโนโลยีเีติบิ โตขึ้น� อย่า่ งรวดเร็ว็ หากยังั คงเลือื กทำ�ำ กิจิ กรรมการตลาด
แบบเดิมิ โดยไม่ส่ นใจเรื่อ� งความทันั สมัยั โอกาสที่่�จะเกิิดข้อ้ ผิดิ พลาด
หรืือขาดการสนใจจากลูกู ค้้ามีสี ูงู มากเนื่่อ� งจากผู้�บริิโภค ในปัจั จุบุ ันั
มีกี ารเข้า้ ถึึงระบบออนไลน์ม์ ากขึ้น� และใช้เ้ ทคโนโลยีเี พื่่อ� ความคล่อ่ งตัวั
ดัังนั้้�นจึึงต้้องปรัับตััวมองหาช่่องทางสร้้างผลกำ�ำ ไรผ่่านโลกออนไลน์์
มากขึ้ �น
การพัฒั นากระบวนการปลายน้ำำ�� หมายถึึงการคำ�ำ นึึงถึึงการนำ�ำ เทคโนโลยีี
มาเปิดิ ช่อ่ งทางการตลาดที่่ก� ระจายกลุ่�มลูกู ค้า้ ได้ก้ ว้า้ งขึ้น� ถือื เป็น็ นวัตั กรรม
ที่ ่��ช่่่�างทอผ้้าหรืือผู้้�ประกอบการสามารถนำำ�มาใช้้เป็็นทางเลืือก
ในการเผยแพร่ป่ ระชาสัมั พันั ธ์ผ์ ลงานของตนเองหรือื จำ�ำ หน่า่ ยผลิติ ภัณั ฑ์์
สิ่ง� ทอพื้้น� ถิ่น� ได้้ ช่่อ�่ งทางดังั กล่า่ ว เช่น่ Facebook Instagram (IG) เวปไซด์์
ส่ว่ นตัวั หรือื เวปไซด์ต์ ่า่ งๆของส่ว่ นงานจังั หวัดั สถานที่่จ� ัดั วางจำ�ำ หน่า่ ยผลิติ ภัณั ฑ์์
จากทุุนทางวััฒนธรรมของแต่่ละกลุ่ �มชาติิพัันธุ์ �ในจัังหวััดราชบุุรีี
มีอี ยู่�ทั่�วไปในแต่่ละอำำ�เภอ ทั้้�งนี้้�เกิิดจากการสนับั สนุนุ ของภาครััฐ
และภาคเอกชนร่ว่ มกับั ผู้้�นำ�ำ ชุมุ ชน เช่น่ ตลาดชุมุ ชนและร้า้ นจำ�ำ หน่า่ ย
สินิ ค้า้ ในตำำ�บล ซึ่�ง่ มีที ั้้�งที่่�เป็น็ ผู้้�ผลิติ เองและเป็น็ ตัวั กลางรับั ซื้อ� สินิ ค้า้
มาจากช่่างทอหรืือผู้้�ประกอบการต้้นน้ำ�ำ� และผู้้�ประกอบการกลางน้ำ�ำ�
มาจัดั จำำ�หน่่าย

๒๐๒

https://www.impani.com/ การสร้า้ งตราสินิ ค้า้ ชุมุ ชนนับั เป็น็ สิ่ง� จำ�ำ เป็น็ อีกี อย่า่ งหนึ่ง่� ในปัจั จุบุ ันั
เป็น็ สร้า้ งการจดจำ�ำ ที่่ด� ีใี ห้ก้ ับั ผู้�บริโิ ภค หลักั การสำ�ำ คัญั คือื
การค้้นหาอััตลัักษณ์์ชุุมชนซึ่่�งสามารถนำ�ำ แรงบัันดาลใจ
มาจากภููมิิปััญญาของชุุมชนให้้เจอทั้้�งที่่�จัับต้้องได้้
(Tangible Cultural Heritage) เเละจัับต้้องไม่่ได้้
( Intangible Cultural Heritage) เช่น่ งานหัตั ถกรรมต่า่ งๆ
อาหาร การละเล่น่ ประเพณีเี เละความเชื่อ� เป็น็ ต้น้

อิิมปานิิ (Impani) แบรนด์์สิินค้้าที่่�ได้้นำำ�เอกลัักษณ์์
ลวดลายและสีีสัันของผ้้าขาวม้้าที่่�ใช้้เส้้นฝ้้ายในระบบ
โรงงานอุุตสาหกรรมมาสรรสร้้างผลิิตภััณฑ์์ที่่�ตอบโจทย์์
คนรุ่�นใหม่่ ภายใต้้แนวคิิดการส่่งเสริมิ เอกลักั ษณ์ไ์ ทย
ร่ว่ มกับั ชาวบ้า้ นในจังั หวัดั ราชบุรุ ีทีี่่ม� ีคี วามชำ�ำ นาญด้า้ นการ
ตัดั เย็บ็ ผสมผสานนวัตั กรรมใหม่เ่ พิ่่ม� ความหรูหู ราและใส่ใ่ จ
ในรายละเอียี ดต่า่ งๆ เพื่่อ� ยกระดับั ผลิติ ภัณั ฑ์ร์ ะดับั ให้ส้ ูงู ขึ้น�
ศููนย์ว์ ัฒั นธรรมไทยทรงดำ�ำ บ้้านหัวั เขาจีนี ตราสินิ ค้า้ ชุมุ ชน
จัดั ทำ�ำขึ้้น� โดยกลุ่�มทอผ้า้ บ้า้ นหัวั เขาจีนี อำ�ำ เภอปากท่อ่ เป็น็ ตัวั อย่า่ ง
การนำ�ำ อัตั ลักั ษณ์ท์ี่่�โดดเด่่นของชุุมชนมาใช้้เป็็นตราสิินค้้า
ที่่ส� ร้า้ งการจดจำ�ำ ให้ก้ ับั ผู้�พบเห็น็ ได้อ้ ย่า่ งชัดั เจน คือื การนำ�ำ
แรงบัันดาลใจในการออกแบบมาจากลัักษณะเด่่นของ
เรือื นไทยทรงดำ�ำ หรือื เฮือื นกระดองเต่า่ บริิเวณยอดจั่�วบน
หลัังคา ที่่�มีีการประดัับด้้วยไม้้แกะสลัักคล้า้ ยเขาควาย
หรือื เขากวางไขว้ก้ ันั เรียี กว่า่ “ขอกุดุ ” ผสมผสานกับั ลายปักั
เรียี กว่า่ "ลายผักั กูดู " จัดั วางไว้บ้ ริเิ วณกึ่ง�่ กลางในรูปู แบบ
ลายเส้น้ ที่่เ� รียี บง่า่ ยและสะดุดุ ตา

๒๐๓

อ้้างอิิง
กนกอร สว่า่ งศรีี. (๒๕๖๐). ความหลากหลายทางชาติพิ ันั ธุ์�ในเมือื งราชบุรุ ีี , การประชุมุ วิชิ าการระดัับชาติิ มหาวิิทยาลััยราชภััฏนครปฐม, สืบื ค้น้ ๒๔ พฤษภาคม ๒๕๖๔. จาก publication. npru.ac.th/
bitstream/ 123456789/118/1/กนกอร%20สว่่างศรี.ี pdf)
กลุ่�มชาติพิ ันั ธุ์�ในประเทศไทย. (๒๕๖๓). กลุ่�มชาติพิ ันั ธุ์�ไทดำำ�. สืบื ค้น้ เมื่ �อ ๑๐ กัันยายน ๒๕๖๔. จาก กลุ่�มชาติพิ ันั ธุ์� : ไทดำำ� (sac.or.th)
คณะอนุกุ รรมการแต่่งกายไทย : วิิวัฒั นาการและเอกลัักษณ์ป์ ระจำำ�ชาติิ ในคณะกรรมการเอกลักั ษณ์์ของชาติิ สำ�ำ นักั เลขาธิกิ ารนายกรััฐมนตรี.ี (๒๕๔๓). การแต่ง่ กายไทย: วิวิ ัฒั นาการจากอดีีตสู่่�ปััจจุบุ ััน
เล่ม่ ที่่� ๑. กรุุงเทพฯ : บริษิ ัทั อััมรินิ ทร์์พริ้น� ติ้ง� แอนด์พ์ ลัับลิิชชิ่�ง จำ�ำ กััด (มหาชน)
จังั หวัดั เพชรบุุรีี ฐานข้อ้ มููลท้อ้ งถิ่น� . (๒๕๖๓). ผ้า้ ไทยทรงดำ�ำ . สืืบค้น้ เมื่ �อ ๑๖ เมษายน ๒๕๖๔. จากhttp://arit.pbru.ac.th/localPhet/index.php/artefact-phetchaburi/clothes-phetchabu-
ri/106- phar-thai-dam?showall=1
จังั หวัดั ราชบุุรีี, (๒๕๔๓). วััฒนธรรม พััฒนาการทางประวัตั ิิศาสตร์์ เอกลัักษณ์แ์ ละภูมู ิิปัญั ญา จังั หวัดั ราชบุรุ ีี. โรงพิมิ พ์์คุุรุุสภาลาดพร้้าว
ดร. พรพรรณ จัันทโรนานนท์์ .(๒๕๕๖). โพธาราม: ประเพณีจี ีนี ที่่อ� าจเลือื นหายไปตามกาลเวลา. กรุงุ เทพฯ : มหาวิทิ ยาลััยรามคำ�ำ แหง
นราธิิป ทับั ทััน และ ชินิ ศัักดิ์ต� ััณฑิกิ ุลุ , (๒๕๖๐), ภูมู ิหิ ลังั การเคลื่�อนย้า้ ยประชากรชาวยวนเชีียงแสน และการตั้�งถิ่น� ฐานในบริิเวณตอนกลางของประเทศไทย, วารสารมนุษุ ยศาสตร์์และสัังคมศาสตร์์ ปีีที่่� ๘
ฉบัับพิเิ ศษธันั วาคม ๒๕๖๐ อาเซีียน: แรงงานกัับการพัฒั นา, มหาวิทิ ยาลััยอุุบลราชธานี,ี สืบื ค้้นเมื่่�อ ๒ สิงิ หาคม ๒๕๖๔, จากhttps://www.ubu.ac.th/web/files_up/08f2018010316024828.pdf
ศาสตราจารย์ว์ ิบิ ููลย์์ ลี้�สุุวรรณ. (๒๕๕๙). พจนานุกุ รม ผ้า้ และเครื่�องถักั ทอ. นนทบุรุ ี:ี สำำ�นัักพิมิ พ์์เมืืองโบราณ.
ผะอบ นะมาตร์,์ อััญชันั สวัสั ดิโิ อ, ระเบีียบ สุุภวิิรี,ี โกวิทิ แก้ว้ สุุวรรณ, (๒๕๓๖), ผ้า้ และการสืบื ทอดองค์ค์ วามรู้�เรื่อ� งผ้า้ กรณีศี ึึกษากระเหรี่�ยงโปว์ใ์ นพื้้น� ที่่�จังั หวััดกาญจนบุุรีี ราชบุรุ ีแี ละสุุพรรณบุุรีี, งานวิจิ ัยั
กรมส่ง่ เสริมิ วัฒั นธรรม, สืืบค้้นเมื่่อ� ๓๐ กรกฎาคม ๒๕๖๔ จาก http://research.culture.go.th/index.php/interest/gm/item/770-2014-03-04-17-56-46_770.html
พีีระยา สระมาลา และ น้ำ�ำ� ฝน ไล่่สััตรูไู กล. (๒๕๖๓). องค์์ความรู้�นวััตกรรมการออกแบบลวดลายและผลิิตภัณั ฑ์์ผ้า้ ขาวม้า้ จังั หวััดราชบุรุ ีี,การพัฒั นาชุุมชนนวัตั กรรมต้้นแบบในพื้้น� ที่่�ภาคกลาง: กลุ่�ม
หััตถกรรมสิ่ง� ทอ. (รายงานการผลวิจิ ััย). กรุงุ เทพฯ: สภาวิจิ ััยแห่่งชาติ.ิ
มหาวิิทยาลัยั แม่โ่ จ้.้ (ม.ป.ป). แนวคิดิ เบื้้อ� งต้้นในการออกแบบ. สืืบค้น้ เมื่่อ� ๑ กรกฎาคม ๒๕๖๔. จาก http://lms.mju.ac.th/courses/163/locker/CA519/Chapter1/unit1.htm

อ้้างอิงิ
มานะ รักั วิทิ ยาศาสตร์.์ (๒๕๒๗). ประวััติกิ ารทำ�ำ ผ้า้ ลายไทยโดยสัังเขป. หนัังสืือที่่ร� ะลึึกในการพระราชทานเพลิิงศพ นางประณีีต รักั วิทิ ยาศาสตร์.์ กรุุงเทพฯ. สำ�ำ นักั พิิมพ์์กราฟฟิคิ อาร์์ต

รัตั นา จันั ทรสารโสภณ และ กิิติกิ า กรชาลกุุล, (๒๕๖๔), ชุดุ กี่เ� พ้า้ กัับวิวิ ัฒั นาการการแต่่งกายของชาวจีีน, วารสารวิชิ าการภาษาและวัฒั นธรรมจีีน, วิิทยาลัยั จีนี ศึึกษา มหาวิทิ ยาลััยหััวเฉียี ว
เฉลิิมพระเกียี รติ.ิ
รุจุ ิิราภา งามสระคูู และ ปุุณยภา พลวันั . (๒๕๖๐). องค์์ความรู้�และการพััฒนาผลิิตภัณั ฑ์จ์ ากผ้า้ พื้้�นเมืืองไทยทรงดา ตำ�ำ บลบ้า้ นดอน อำำ�เภออู่�ทอง จัังหวัดั สุพุ รรณบุุรีี (รายงานผลการวิจิ ััย).
กรุุงเทพฯ. มหาวิิทยาลัยั ราชภัฏั พระนคร
วชิริ ญาณ. (๒๕๓๑). พระราชพงศาวดารกรุงุ รััตนโกสิินทร์์-รัชั กาลที่่�-๑/๘-พงศาวดารเขมร-ตั้ง� แต่่ครั้ง� กรุุง ธนบุรุ ีจี นนัักองเองเข้า้ มาอยู่�กรุุงเทพฯ . สืบื ค้้นเมื่�อ ๒๐ สิิงหาคม ๒๕๖๔. จาก
https://vajirayana.org/
วนิิดา ตรีสี วัสั ดิ์์�. (๒๕๕๕). วัดั มอญจังั หวัดั ราชบุรุ ีี : การจััดภููมิทิ ัศั น์์ และความหมายของอััตลัักษณ์์ชุมุ ชน (รายงาน ผลการวิิจััย). กรุงุ เทพมหานคร: มหาวิทิ ยาลัยั เกริกิ
วารสารร่ม่ พฤกษ์์ มหาวิทิ ยาลััยเกริิก. (๒๕๕๕). วัดั มอญจัังหวัดั ราชบุรุ ีี : การจััดภููมิทิ ััศน์แ์ ละความหมายของอััตลักั ษณ์์ชุมุ ชน. สืบื ค้้นเมื่อ� ๕ มิิถุนุ ายนม ๒๕๖๔. จาก https://so05.tci-thaijo.org/
index.php/ romphruekj /article/view/61203
วีีระพงศ์์ มีีสถาน. (๒๕๕๐). ฅนราชบุุรี.ี ราชบุรุ ี:ี ธรรมรัักษ์ก์ ารพิิมพ์์ จำำ�กัดั .
สภาวัฒั นธรรมกิ่�งอำำ�เภอบ้้านคา. (ม.ป.น). กะเหรี่�ยงโพล่่วง เขตวััฒนธรรมราชบุุรีี. ราชบุรุ ีี
สำำ�นัักงานวัฒั นธรรมจัังหวัดั พิิจิติ ร. (๒๕๕๖). องค์์ความรู้�ทางวัฒั นธรรมชาวไทยจีนี . สืบื ค้น้ 16 พฤษภาคม พ.ศ ๒๕๖๔ จาก http://www.mculture.go.th/phichit/ewt_news.ph
p?nid=287&filenam e=index)
สำ�ำ นักั วิิทยบริกิ าร ฝ่า่ ยข้อ้ มููลท้อ้ งถิ่�น (๒๕๕๖). ๘ ชนเผ่า่ ราชบุุรี.ี สืืบค้น้ ๒๐ พฤษภาคม ๒๕๖๔, จาก http://culture.mcru.ac.th/8-th/index.php
สำ�ำ นักั ศิลิ ปวััฒนธรรม มหาวิิทยาลััยราชภัฎั จอมบึึง, ประวััติิความเป็น็ มาของชาติิพันั ธุ์�ไทยลาวเวีียงหรือื ลาวตี้�ในจังั หวัดั ราชบุรุ ีี. สืืบค้น้ เมื่�อ ๑๔ เมษายน ๒๕๖๔. จาก http://culture.mcru.ac.
th/8-th/87-th/1.pdf)

อ้้างอิิง

สุุภาภรณ์์ จินิ ดามณีโี รจน์์. (2554). ประวััติิศาสตร์ท์ ้้องถิ่�นลุ่�มน้ำ��ำ แม่ก่ ลอง บ้้านโป่่ง-บ้า้ นเจ็็ดเสมีียน. ราชบุุรีี : พิพิ ิิธภัณั ฑ์พ์ ื้้�นบ้า้ นวััดม่ว่ ง. กรุงุ เทพฯ :
มหาวิิทยาลััยศิิลปากร
สุุรพล นาถะพิินธุุ. (๒๕๕๐). รากเหง้า้ บรรพชนคนไทย พััฒนาการทางวัฒั นธรรมก่่อนประวัตั ิศิ าสตร์.์ กรุุงเทพฯ : สำ�ำ นัักพิิมพ์ม์ ติิชน)
แสงอรุุณ กนกพงศ์์ชัยั . (2538). “จีนี -ไทย’ ภายใต้้พระบรมโพธิิสมภาร”, เอเชีียปริทิ ัศั น์์ 16 (1) มกราคม-เมษายน
โสภา ศรีีสำ�ำ ราญ. (๒๕๖๒) กลุ่�มชาติิพัันธุ์� : ลาวเวียี ง. สืืบค้น้ ๑ สิิงหาคม ๒๕๖๔, จาก https://www.sac.or.th/ databases/ethnic-groups/ethnic-
Groups/94
อิิมธิิรา อ่่อนคา และ ผู้้�ช่ว่ ยศาสตราจารย์์ ดร.บุุญเชิิด หนููอิ่�ม. (๒๕๖๐). มอญ ตำ�ำ บลบ้้านม่่วง อำำ�เภอบ้้านโป่่ง จังั หวััดราชบุรุ ี:ี วิิถีีและพลังั . ชลบุุรีี:
มหาวิิทยาลััยบูรู พา
อุดุ ม สมพร เผ่า่ ทอง ทองเจือื ผู้้�ช่่วยศาสตราจารย์์ ดร.กิิตติิการณ์์ นพอุุดมพันั ธุ์� ธีีรศักั ดิ์� หีบี แก้้ว อรรถพงษ์์ ประดิษิ ฐ์์พงษ์์. (๒๕๕๙). ผ้า้ จก ไท-ยวน ราชบุุรีี
มรดกทางภููมิิปััญญาของบรรพบุรุ ุุษ. นครปฐม: ศููนย์์ ส่่งเสริมิ ศิิลปาชีพี ระหว่่างประเทศ (องค์ก์ ารมหาชน)
อุทุ ยานการเรีียนรู้� TK park. (๒๕๖๐). วิวิ ัฒั นาการการแต่่งการสมััยกรุุงรััตนโกสินิ ทร์.์ สืบื ค้้น ๒ มิิถุุนายน ๒๕๖๔, จาก http://valuablebook2.tkpark.
or.th/2015/6/document1.html