โครงการสํารวจจัดเก็บและรวบรวมองค์ความรู้ การอนุรักษ์ส่งเสริมและเพิ่มคุณค่าผ้า ทอพื้นถิ่นในจังหวัดราชบุรี

ผู้�้หญิิง

ผู้ �หญิิงกะเหรี่ �ยงโพล่่วงโดยทั่่�วไปจะสวมใส่่เสื้ �อตามวััยหรืือตามสถานภาพการสมรส
แบ่ง่ เป็น็ ๒ ประเภท คือื
๑) ไช่ข่ ู่่�กึึ (เสื้อ� ลายไหล่)่ หรืือ ไช่ฉ่ ื่อ่� (เสื้อ� เผ่า่ พันั ธุ์์�) หรืือไช่อ่ ว่า่ หรืือ ไช่อ่ั่ว� (เสื้อ� สีขี าว)
เป็็นเสื้�อของเด็็กผู้�หญิิงจนถึึงวััยรุ่่�นก่่อนมีีประจำำ�เดืือนหรืืออายุุประมาณ ๑๔- ๑๕ ปีี
ตััวเสื้ �อทอด้้วยผ้้าพื้้�นสีีขาวยาวคลุุมเข่่าเกืือบถึึงข้้อเท้้าตััวเสื้ �อใช้้ผ้้าสองชิ้ �นเย็็บต่่อกัันไว้้
เปิิดช่่องไว้้สวมศีรี ษะ ส่่วนใต้อ้ กจะทอสอดด้า้ ยทิ้้ง� ชายพู้้�ห้้อยยาวไม่่มีีการปัักที่่�ส่ว่ นคอ
และส่ว่ นไหล่เ่ หมือื นในพื้้น� ที่่อ�ื่น� แต่จ่ ะจกเป็น็ ลวดลายเล็ก็ ๆ ที่่ส� ่ว่ นชายเสื้อ� ได้แ้ ก่่ ไกดุโุ พ
(ลายโค้ง้ ไทรดักั ปลา) ทูพู ูดู ียี (ลายไข่น่ ก) ปัจั จุบุ ันั ความนิยิ มให้เ้ ด็ก็ ใส่เ่ สื้อ� ชนิดิ นี้้ม� ีนี ้อ้ ยลง
๒) ไช่่อุ่�งหรืือไซ่่โหว หรืือ ไซ่โ่ ผล่ว่ (เสื้อ� กะเหรี่่ย� ง) เป็น็ เสื้อ� สำ�ำ หรับั หญิงิ ที่่�แต่ง่ งานหรืือ
เด็ก็ สาวที่่ม� ีรี อบเดือื นแล้ว้ จะสวมเสื้อ� และผ้า้ นุ่�งคนละท่อ่ น ตัวั เสื้อ� ทอด้ว้ ยเส้น้ ใยฝ้า้ ยสีดี ำ�ำ
หรือื สีนี ้ำ�ำ� เงินิ เข้้ม ทรงกระสอบ ยาวคลุุมสะโพกถึึงหััวเข่่า

ผู้้ช� าย

การแต่่งกายของผู้�ชายชาวกะเหรี่�ยงโพล่ว่ งมีี ๒ แบบ คืือ
๑) สวมเสื้อ� สีดี ำ�ำ คอกลมติดิ คอผ่า่ หน้า้ ติดิ กระดุมุ ยาวลงมาจากคอถึึงชายเสื้อ� นุ่�งผ้า้ แบะชาย
หรืือกางเกงทรงหลวม
๒) สวมเสื้อ� ผ้า้ ฝ้า้ ยแขนยาวหรือื แขนสามส่ว่ น ทรงหลวมคอกลมผ่า่ อก มีกี ระดุมุ หรือื ใช้ผ้ ้า้
เนื้้�อเดีียวกัับเสื้�อทำำ�สายผููกแทนกระดุุมและนุ่�งโจงกระเบนด้้วยผ้้าสีีพื้้�น เช่่น ม่่วง เทา
หรืือน้ำ��ำ ตาลเป็็นต้้นซึ่�่งการแต่่งกายรููปแบบนี้้�สัันนิิษฐานว่่าเป็็นรููปแบบของผู้้�มีี
บรรดาศักั ดิ์ช� าวกะเหรี่ย� งที่่�เคยได้ร้ ัับพระราชทานบรรดาศัักดิ์� (ขุุนนางของราชสำ�ำ นััก)
จึึงไม่ใ่ ช่่การแต่ง่ กายอันั เป็็นเครื่อ� งหมายบ่ง่ บอกชาติิพัันธุ์�กระเหรี่�ยงแต่อ่ ย่่างใด

๙๑

ไช่่อุ่ �ง
หรืือไซ่โ่ หว หรืือ ไซ่โ่ ผล่ว่
(เสื้อ� กะเหรี่่�ยง)

เป็็นเสื้�อสำ�ำ หรัับหญิิงที่่�แต่่งงานหรืือเด็็กสาวที่่�มีี
รอบเดืือนแล้้ว จะสวมเสื้�อและผ้า้ นุ่�งคนละท่่อน
ตััวเสื้�อทอด้้วยเส้้นใยฝ้้ายสีีดำ�ำ หรืือสีีน้ำ�ำ� เงิินเข้้ม
ทรงกระสอบยาวคลุมุ สะโพกถึึงหัวั เข่า่ สำ�ำ หรับั หญิงิ
ที่่�มีีบุุตรจะสวมเสื้ �อตััวสั้ �นแค่่เอวเพื่่�อสะดวกในการ
กิินนมแม่่
ตลอดตััวเสื้ �อจะตกแต่่งด้้วยเทคนิิคการปัักลวดลาย
ด้้วยด้้ายสีีต่่างๆบริิเวณกึ่�่งกลางหน้้าอกเป็็นช่่อง
สี่�เหลี่�ยมลายวงกลมมีีรััศมีีรอบ นิิยมปัักสีี ๓ สีี
ได้แ้ ก่่ สีแี ดง สีขี าว สีีเหลืือง ลวดลายที่่ป� ักั ได้้แก่่
ลายไฉ่ย่ ังั (สายรัดั เอว) เซียีซุ้้�งไซ (สาหร่า่ ย) ผลิผิ ลองมีี
หรือื เจียี วอ่อ่ งมีี (หางจิ้ง� เหลน หรือื หางจิ้ง� เหลนเกี่ย� วกันั )
นับั เป็น็ ชุดุ ที่่ม� ีเี อกลักั ษณ์ท์ี่่ม� ีกี ารเปลี่่ย� นแปลงรูปู แบบ
และลวดลายน้อ้ ยมาก มาตั้ง� แต่ส่ มัยั มณฑลราชบุรุ ีี

๙๒

๑) ส่ว่ นบ่่าหรืือส่่วนไหล่่ (ไช่่คู๊๊ไ� ถ่่ย) คือื ส่ว่ นบนสุดุ ของเสื้�อ
ปักั ลายแนวตั้ง� นิยิ มปักั ๓ ลาย คือื ดี๊ด� ียี (ไข่ก่ บ) ลายเซียี ธุ่่�งไบ่ย่
(สาหร่า่ ย) ลายไช่ย่ ััง (สายรัดั เอว)

โครงสร้้าง ๒) ส่ว่ นอก (ไช่โ่ คล้้งสะ) คือื ส่ว่ นที่่เ� ด่น่ ที่่ส� ุดุ ของตัวั เสื้อ� ลักั ษณะลายปักั
ของเสื้อ� กะเหรี่่ย� ง เป็น็ ลายวงกลมมีรี ัศั มีรี อบ มีลี ายผลิผิ ลองมีี (หางจิ้ง� เหลน) หรือื ลาย
เจี่ย� วอ่่องมีี
แบ่ง่ เป็็น ๔ ส่่วน ๓) ส่ว่ นใต้้อก (ไช่ก่ึ๊ย� ) จะปักั ในแนวตั้ง� ขนาดความสูงู ประมาณ
แต่่ละส่่วนถูกู กำ�ำ หนดขึ้น� ๖ นิ้้�ว ปัักด้ว้ ยด้า้ ยสีเี ส้น้ เล็็ก ๆ ต่่าง ๆ
จากลัักษณะลวดลายปััก

๔) ส่่วนตัวั เสื้�อ (ไช่่หมื่อ่� เซียี ) จะปัักลายเดีียวกันั กับั ส่่วนบ่า่
หรืือไหล่่ (ไช่คู่๊�ไถ่ย่ ) แต่่จะปักั ในแนวนอนตลอดตััวเสื้�อ บริเิ วณ
ปลายเสื้�อประดัับด้้วยลููกปััดลููกเดืือยสีีขาว ปััจจุุบัันอาจพบ
การใช้้เลื่ �อมแวววาว

๙๓

ผ้้าซิ่่น� (นึ๊๊�ย) ๑) ส่่วนหััว (ไถ่โ่ ผล่ว่ )

ผู้�หญิงิ กะเหรี่ย� งที่่แ� ต่ง่ งานแล้ว้ หรือื มีอี ายุพุ ้น้ ช่ว่ งวัยั รุ่่�นไปแล้ว้ ทอสีีพื้้�นดำำ�หรือื น้ำำ�� เงิิน กว้า้ งประมาณ ๒๐ เซนติเิ มตร
จะนุ่�งผ้า้ ซิ่น� กับั สวมเสื้อ� กะเหรี่ย� ง ซึ่ง�่ ผ้า้ ซิ่น� นี้้จ� ะมีเี อกลักั ษณ์์ มีีแถบสีีแดงอยู่่�ส่ว่ นบนสุุด ๓ แถบ ส่ว่ นล่่าง ๑ แถบ
ที่่โ� ดดเด่น่ เนื่่อ� งจากมีกี ารผสมผสานเทคนิคิ การทอถึึง ๔ เทคนิคิ
คือื จก ยกดอก มััดหมี่ �และทอลายขััด ผ้้าซิ่น� ของกะเหรียี ง ๒) ส่่วนตัวั (หนี่่บ� ๊๊ะ)
โพล่ว่ งในจังั หวัดั ราชบุรุ ีจี ะมีลี ักั ษณะแตกต่า่ งไปจากกะเหรี่ย� ง
เผ่า่ เดียี วกันั ในพื้้น� ที่่อ�ื่น� คือื นิยิ มใช้ส้ ีนี ้ำ��ำ ตาลเป็น็ สีหี ลักั และใช้้ ทอหน้า้ กว้า้ งประมาณ ๕๐-๖๐
เฉดสีเี ข้ม้ คือื น้ำ�ำ� เงินิ และดำ�ำ เป็น็ สีรี องหรือื เป็น็ ส่ว่ นน้อ้ ยลดหลั่น� เซนติิเมตร ทอผสมผสาน
กัันไปและจะมีีเพีียงลักั ษณะเดีียว คือื “ผ้้าซิ่�นนี๊๊�ไค๊๊ย(คิดิ )” เทคนิิคมัดั หมี่่� หรืือ “ไค๊๊ย”
ซึ่ง�่ เป็น็ ผ้า้ ซิ่น� ที่่ใ� ช้ว้ ิธิ ีกี ารสร้า้ งลวดลายก่อ่ นการทอ คือื ต้อ้ งมัดั สลับั กับั การทอ เทคนิคิ ยกดอก
ลวดลายแล้้วนำำ�ไปย้้อมสีีคล้้ายเทคนิิคมััดหมี่่�และมีีการใช้้ หรือื “บุุ” หรืือ “บุอุ ง”
วิิธีกี ารทอผสมผสานหลากหลายวิิธีีการ
๓) ส่่วนตีนี (คั่่ง� ไถ่่อ่อ่ ง)
โครงสร้้างผ้้าซิ่�น่ แบ่่งเป็น็ ๓ ส่่วน
แบ่ง่ เป็น็ ๒ ส่ว่ น ขนาดหน้า้ กว้า้ งรวมกันั ประมาณ ๑๕-๒๐ เซนติเิ มตร ทอด้ว้ ยเทคนิคิ จก หรือื “อ่อ่ ง”
คือื ส่ว่ นหัวั ส่ว่ นตัวั และส่ว่ นตีนี ส่ว่ นที่่ส� ำ�ำ คัญั ที่่ส� ุดุ ของผ้า้ ซิ่น� และทอลายขัดั แต่แ่ ถบริ้ว� สลับั สีเี กิดิ จากสีขี องเส้น้ ยืนื บางครั้ง� พบปล่อ่ ยปลายด้า้ ยเพื่่อ� ร้อ้ ยลูกู ปัดั ตกแต่ง่
คืือส่่วนตััวซึ่�่งจะทอผสมผสานเทคนิิคยกดอกและมััดหมี่่� และบริเิ วณชายซิ่่�นเย็บ็ ตกแต่ง่ ด้้วยลููกปััดสีีขาว
ขััดกัับลายขััดเป็็นช่่วงๆ ส่่วนเหนืือตีีนซิ่�นเล็็กน้้อยจะทอ
ด้ว้ ยเทคนิคิ จก จัดั วางลวดลายในแนวตั้ง� ส่ว่ นตีนี ซิ่น� ด้า้ นล่า่ งสุดุ
จะทอลายขััดธรรมดา

๙๔

ลายมัดั หมี่่�

เป็น็ มัดั หมี่�สีเี ดีียว นิยิ มย้อ้ มด้ว้ ยสีนี ้ำ�ำ� ตาล (สีเี ปีียะว) อมส้ม้ ทอบริิเวณตััวซิ่�น ๔ แถว สลัับกับั ลายขิดิ
เมื่อ� ทอแล้ว้ จะเกิดิ เป็น็ ลวดลายเรขาคณิติ มีชีื่อ� เรียี กต่า่ งกันั ดังั นี้้� คือื ๑) ลายเยมึึงโปล่ะ่ (แสงพระอาทิติ ย์์
ห้า้ เปลาะ) ๒) ลายหมี่�โซ่ง่ น๊๊ะ (ข้้าวหก)

ลวดลายยกดอก

มีีกรรมวิิธีีการทอคล้้ายการขิิด ช่่างทอต้้องเก็็บลายไว้้ก่่อน เมื่่�อเวลาทอจึึงยกไม้้ที่่�เก็็บลายไว้้ขึ้�น
เพื่่�อให้้เส้้นยืืนเบิิกหรืือเปิิดกว้้างเพื่่�อจะได้้สอดกระสวย มัักทอลายยกดอกบริิเวณลำำ�ตััวของซิ่�น
จำำ�นวน 5 แถบ เป็น็ ลายขนาดเล็็ก เรีียกว่า่ พููขวุ่่�ย (หักั ศอกซ้อ้ นกันั ) มัักทอ 3 สีี คือื สีแี ดง สีีเหลือื ง
และสีีขาว

ลวดลายจก

บริิเวณตีีนซิ่�น พบลวดลายต่า่ ง ๆ ที่่เ� ป็็นลายเก่า่ และลายดััดแปลง ดัังนี้้�
ลวดลายเก่า่ ๑) ลายมีซี าโปล่่ (ลูกู ตาเปล่า่ ) หรือื เชอโด่ง่ โปล่่ (เมือื งร้า้ ง) ๒) ลายไกพลั่ง� (ซ้อ้ นข้อ้ ศอก)
๓) ลายไกพลั่ง� ราชบุุรีี (ซ้อ้ นข้อ้ ศอกราชบุรุ ีี) ๔) ลายไกพลั่�งพริิบพรีี (ซ้้อนข้้อศอกราชบุุรี)ี ๕) ลายไก
ชั่�งคัังพริบิ พรีี (โค้ง้ ไก่เ่ ขี่ย� เพชรบุรุ ีี) ๖) ลายคี่่�ผ้้า (ลายเสือื ตัวั ผู้�) ๗) ลายไกพลั่�งพริบิ พรีี (ซ้้อนข้อ้ ศอก
เพชรบุรุ ี)ี ๘) ลายโพ่่โฆ่่ว (ดอกของต้น้ แดง) ๙) ลายอะขวุ่่�ยไถ้้ (โค้้งคนละทิศิ ทาง)

๙๕

ลายมีีซาโปล่่ (ลููกตาเปล่า่ ) ลายโพ่โ่ ฆ่่ว ลายไกพลั่่ง� พริิบพรีี ลายโพ่ซ่ ั่่ย� โพ่ว่
หรืือ เชอโด่ง่ โปล่่ (เมืืองร้้าง) (ดอกของต้้นแดง) (ซ้้อนข้้อศอกเพชรบุรุ ี)ี (ดอกไม้้ไทยหรืือดอกพิกิ ุุล)
ลายไกชั่่ง� คัังพริบิ พรีี
(โค้้งไก่เ่ ขี่่�ยเพชรบุรุ ีี)

๙๖

ลายไกพลั่่�ง ลายคี่่ผ� ้้า
(ซ้้อนข้้อศอกหรืือลายไกชั่่ง� คังั ) (ลายเสืือตััวผู้)�้

(โค้้งไก่เ่ ขี่่ย� ) ลวดลายจก บริเิ วณตีีนซิ่�น่

๙๗

งานปัักในเครื่่อ� งแต่ง่ กายชาวไทยกระเหรี่่ย� ง

ชาวกะเหรี่�ยงจะนิยิ มการปัักตกแต่ง่ ประดัับประดาบนเครื่อ� งแต่ง่ กายทั้้ง� ผ้า้ ซิ่น�
กระเป๋า๋ ย่า่ มและเสื้อ� ผู้�หญิงิ กะเหรี่ย� งหรือื “ไช่อุ่่�ง” จะใช้เ้ ทคนิคิ การทอเป็น็ ผ้า้ พื้้น�
บนกี่เ� อว แล้้วจึึงตกแต่่งลวดลายด้ว้ ยการปัักมืืออย่า่ งละเอียี ดประณีีต ด้ว้ ยการ
ใช้้วััสดุจุ ากธรรมชาติอิ ย่่าง “ลูกู เดืือย”และด้า้ ยฝ้้ายหลากสีี
การปัักและประดัับบนผืืนผ้้าทอที่่�หญิิงชาวกะเหรี่ �ยงบรรจงปัักอย่่างงดงามนี้้�
มีกี ารสืบื ทอดกันั มาตั้ง� แต่บ่ รรพบุรุ ุษุ ถือื เป็น็ เอกลักั ษณ์เ์ ฉพาะของผ้า้ ทอชนเผ่า่
กะเหรี่ย� งอย่า่ งหนึ่ง�่ ที่่ส� ะท้อ้ นตัวั ตนของกะเหรี่ย� งโพล่ว่ งราชบุรุ ีไี ด้อ้ ย่า่ งชัดั เจน
“ลูกู เดือื ย” เป็น็ เมล็ด็ พืชื ชนิดิ หนึ่ง่� ที่่ม� ีลี ักั ษณะเมล็ด็ กลมรีี สีขี าวขุ่�น ขาวอมเทา
หรือื อมเหลือื ง เป็น็ พืชื ที่่ส� ่ว่ นใหญ่ช่ นเผ่า่ กะเหรี่ย� งจะปลูกู ไว้ใ้ นไร่น่ าเพื่่อ� ใช้เ้ มล็ด็ แก่่
มาปักั ประดับั ตกแต่ง่ เสื้อ� ผ้า้ เครื่อ� งแต่ง่ กาย ถืือเป็็นเครื่�องประดัับชนิิดหนึ่�่งที่่�ใช้้
ในการตกแต่ง่ บนเสื้อ� ผ้า้ เพื่่อ� ความสวยงาม (เสื้อ� ผู้�ชายกะเหรี่ย� งจะไม่ป่ ักั ลูกู เดือื ย)

คุณุ ยุุพิิน เรืือนศิลิ ป์์

๙๘

ในการสร้้างลวดลายบนตััวเสื้ �อของชาวกะเหรี่ �ยง
ดั้ �งเดิิมจะใช้้วิิธีีการปัักหรืือสอยด้้ายเพื่่�อสร้้าง
ลวดลายด้า้ นในและด้า้ นนอก จะสวยงามสวมใส่่
ได้ท้ั้้ง� สองด้า้ น ลายที่่เ� ห็น็ บนเสื้อ� ส่ว่ นที่่เ� ป็น็ ลายหลักั
คืือลายพระอาทิิตย์์ ภาษากะเหรี่�ยงเรีียกว่่า
“ลายไซโคล้้งสะ” ดั้�งเดิิมจะใช้้วิิธีปี ัักหรืือสอย
ปััจจุบุ ัันได้ป้ ระยุุกต์์ใช้้เทคนิิคโครเช โดยใช้้เข็ม็
ควักั เส้น้ ด้้ายให้เ้ ป็็นลูกู โซ่่ ซึ่ง�่ จะทำ�ำ ได้ร้ วดเร็ว็ ขึ้�น
นอกจากนั้้�นยัังปัักลายสลัับที่่�คั่ �นกลางระหว่่าง
ลายพระอาทิติ ย์์ เรีียกว่่า ลายไซยองมิิ ลายลูกู โซ่่
(ลายเกี่ย� ว ) ลายเถาวััลย์์

๙๙

ลัักษณะเด่่นของผู้ �ชายชาวไทยกะเหรี่ �ยงโพล่่งราชบุุรีี
ดั้ง� เดิมิ นั้้น� ไว้ผ้ มยาว แล้้วรวบขมวดปมเป็น็ ยอดแหลมยาว
ยื่�นออกมาด้้านหน้า้ ตรงหน้้าผากดููคล้้ายงวงช้้าง ปััจจุบุ ันั
ชายชาวกะเหรี่�ยงไม่่ไว้้ผมยาวแล้้ว หากต้้องการแต่่งกาย
ตามเอกลัักษณ์์ดั้�งเดิิม ก็็จะนำำ�ผ้้ามาพัันขมวดปมทำำ�เป็็น
งวงช้า้ งเทียี มผูกู ติดิ ตรงหน้้าผาก เรีียกว่่า “ทุุ ไก่่ นุ”ุ

คุณุ อภิโิ ชติิ เอ็น็ ทู้�
๑๐๐

เครื่อ� งประดับั ที่่น� ิยิ มของผู้�ชายและผู้�หญิงิ ชาวกะเหรี่ย� งโพล่ว่ ง
กลุ่�มนี้้� คืือ เครื่�องเงิินรููปพรรณและลููกปััด เช่่น กำ�ำ ไลข้้อมือื
และเครื่อ� งประดับั คอจะทำ�ำ ด้ว้ ยเงินิ เกลี้ย� ง ๆ ใส่ร่ วมกันั หลาย ๆ เส้น้
ผู้�หญิงิ มักั ปล่อ่ ยผมและหวีที รงแสกกลางมีแี ผ่น่ เงินิ ตีเี ป็น็ เส้น้ เล็ก็ ๆ
คาดผมไว้้ ทั้้�งชายและหญิิงนิิยมเจาะหููขนาดใหญ่่แล้้วใส่่
เศษไม้้รวกหรืือมะเกลืือหรืือเครื่ �องประดัับเงิินชิ้ �นใหญ่่ๆ
แทนต่่างหููและช่่วยถ่่างให้้รููเจาะโตออกเสมอ

คุุณสายรุ้้�ง เอ็น็ ทู้�

๑๐๑

ภาพจาก https://today.line.me/th/v2/article/N2qNZG
๑๐๒

ชุุดไปทำ�ำ ไร่่ทำำ�นาของกะเหรี่�ยงผู้�ชายและผู้�หญิิงสวมเสื้�อผ้้าฝ้้ายผ่่าหน้้าคอกลมแขนยาวหรืือแขนสั้�น การโพกผ้้า
ผู้�ชายสวมกางเกงผู้�หญิิงนุ่�งซิ่�น โพกศรีีษะด้้วยผ้้าที่่�ทอจากฝ้้าย แบก “โง” คืือ ภาชนะสานด้้วยไม้้ไผ่่ เวลาออกไปทำ�ำ สวนทำ�ำ ไร่่
ใช้ส้ ำ�ำ หรัับใส่อ่ ุุปกรณ์์ที่่�ใช้้ คืือ มีดี เสีียมหรืือสิ่ง� ของอื่�น ๆ ที่่�นำ�ำ ไปใช้้ระหว่่างไปทำ�ำ ไร่่ เช่่น หมากและยาสููบ
อีกี ทั้้�งยัังใส่ข่ ้้าว พืชื ไร่ห่ รืือของป่่าที่่�หามาได้้ ๑๐๓

คุุณบัวั แก้้ว บุุญเลิศิ
๑๐๔

vv

การทอผ้้ากี่่�เอว

ผู้ �หญิิงชาวกะเหรี่ �ยงจะได้้รัับการถ่่ายทอดความรู้้�ทัักษะฝีีมืือการทอผ้้ามาตั้ �งแต่่ยัังเป็็นเด็็กหญิิงจากมารดา
ผ้้าทอกะเหรี่ �ยงจะถููกทอขึ้ �นเพื่่�อเป็็นเสื้ �อผ้้าที่่�ใช้้สวมใสในชีีวิิตประจํําวัันหรืือทอเก็็บไว้้ใช้้ในงานพิิธีีสํําคััญๆ
เช่น่ งานแต่ง่ งาน งานประเพณีสี ํําคัญั ต่า่ ง ๆ ลักั ษณะเด่น่ ที่่เ� ป็น็ เอกลักั ษณ์ข์ องผ้า้ ทอกระเหรี่ย� ง คือื เป็น็ ผ้า้ ทอ
หน้า้ แคบทอจากกี่�เอว ขนาดผ้า้ ที่่ท� อจะถูกู กำำ�หนดตามความต้อ้ งการใช้้งาน เช่่น ผ้้าทอสํําหรับั เสื้�อ ผ้า้ ทอ
สํําหรับั ผ้้าซิ่น� ผ้้าทอสํําหรัับผ้้าโพกศรีีษะหรืือผ้้าทอสํําหรับั ทำ�ำ เป็น็ ย่า่ ม เป็น็ ต้น้
ศิลิ ปะลวดลายบนผืืนผ้้าของชนเผ่่ากะเหรี่�ยงมีีเอกลักั ษณ์โ์ ดดเด่่นที่่แ� สดงถึึงตัวั ตน มักั เกิิดการสัังเกตสิ่�งของ
เครื่�องใช้ร้ อบตััวธรรมชาติแิ วดล้้อม ไม่ว่ ่่าจะเป็็นพืชื พรรณต่่างๆหรือื สัตั ว์ผ์ สมผสานการใช้จ้ ินิ ตนาตลอดไป
จนถึึงประเพณีีและคติินิิยมความเชื่ �อของชนเผ่่ามาประยุุกต์์ถ่่ายทอดลงสู่ �ลวดลายบนผืืนผ้้าด้้วยเทคนิิค
การสร้้างสรรค์ล์ วดลายที่่�หลากหลาย ทั้้�งการจก การทอยกดอก การมัดั หมี่� การปััก ด้ว้ ยด้า้ ยหรือื ไหมพรม
หลากสีกี ารปักั ประดับั ตกแต่ง่ ด้ว้ ยเมล็ด็ ลูกู เดือื ยเป็น็ ต้น้ เอกลักั ษณ์ล์ วดลายที่่ม� ีลี ักั ษณะเป็น็ ลวดลายดั้้ง� เดิมิ
ที่่�ปรากฎบนผืืนผ้า้ ทอกะเหรี่�ยงที่่�สืืบทอดต่อ่ กัันมาจากบรรพบุรุ ุษุ หลายชั่่ว� อายุุคน

อุุปกรณ์ก์ี่เ� อวของชาวกะเหรี่่�ยงโพล่ว่ ง

“อย่า่ กุุงไผ่่ย” คืือ สายหนััง
“เค่่อไถ่่ย” คือื ไม้ร้ั้�งผ้า้
“เหน่บ่ ่า่ ” คืือ ไม้ก้ ระทบ
“หน๊๊” คือื ไม้ย้ กตะกอ
“กลื่�อ” คือื ไม้้แยกด้้าย
“ไบ่ย่ พอง” คืือ ที่่จ� ัดั ด้้าย
“คองญ่า่ ยฆ่่อง” คือื ที่่�ยัันเท้้า

๑๐๕

ภาพจิิตรกรรมฝาผนัังบนกุุฎิิ วััดบางแคใหญ่่ อำ�ำ เภออัมั พวา จัังหวััดสมุุทรสงคราม
๑๐๖

ชาวไทยมอญ

ประวััติคิ วามเป็น็ มาของชาวไทยมอญ

ชาวมอญในปััจจุุบัันได้้เคลื่ �อนย้้ายมาจากพม่่ามากัับบรรพบุุรุุษเข้้ามาดิินแดนสยามสาเหตุุจาก
สงครามระหว่า่ งพม่า่ -มอญ ตั้ง� แต่ป่ ีี พ.ศ. ๒๐๘๑-๒๐๘๔ (ตรงกับั รัชั สมัยั สมเด็จ็ พระมหาจักั รพรรดิิ
ราชาธิริ าชแห่ง่ กรุงุ ศรีอี ยุธุ ยา) เป็น็ ช่ว่ งที่่พ� ระเจ้า้ ตะเบงชเวตี้ต� ีแี ห่ง่ เมือื งหงสาวดีตี ีเี มือื งเมาะตะมะแตก
และหลังั จากนั้้น� ยังั มีกี ารอพยพเข้า้ มาอีกี ระลอกหนึ่ง่� ในช่ว่ งสมัยั อยุธุ ยากรุงุ ธนบุรุ ีจี นถึึงรัตั นโกสินิ ทร์์
ตอนต้น้ ราว พ.ศ. ๒๓๕๗ เกิดิ กบฏมอญที่่เ� มือื งเมาะตะมะทำ�ำ ให้ม้ ีกี ารอพยพหนีเี ข้า้ มาในประเทศไทย
เป็น็ จำำ�นวนมากในคราวนั้้น�
ครั้�นเมื่่�อมาอยู่�ในดิินแดนสยาม พระเจ้้าอยู่่�หััวก็็โปรดฯให้้ตั้�งถิ่�นพำำ�นัักอยู่�หลายแห่่ง ส่่วนใหญ่่
มัักอยู่�ใกล้แ้ ม่่น้ำ��ำ เช่่น บริิเวณตอนเหนืือของแม่่น้ำ�ำ�เจ้้าพระยา ที่่�เกาะเกร็ด็ จังั หวัดั นนทบุรุ ีแี ละ
อำ�ำ เภอสามโคก จังั หวัดั ปทุมุ ธานีหี รือื ที่่ล�ุ่�มน้ำ�ำ� แม่ก่ ลอง ที่่อ� ำ�ำ เภอบ้า้ นโป่ง่ และโพธาราม จังั หวัดั ราชบุรุ ีี
เป็็นต้น้

๑๐๗

๑๐๘

“ลาวอยู่�ดอน มอญอยู่่�น้ำ��ำ ”

ในอดีีตชาวมอญอาศััยหนาแน่่นอยู่�บริิเวณริิมสองฝั่�งลุ่�มแม่่น้ำ�ำ�แม่่กลองในเขตอำ�ำ เภอบ้้านโป่่งเรื่�อยลงมาถึึงอำ�ำ เภอ
โพธาราม ชาวมอญเป็็นพุุทธศาสนิิกชนที่่�เคร่ง่ ครัดั ดัังจะเห็็นได้ว้ ่า่ มีีการสร้า้ งวััดมอญขึ้้น� มาตั้ง� แต่ก่ ่่อนก่่อนรััชกาลที่่� ๕
ตั้�งเรีียงรายอยู่�บริเิ วณลุ่�มแม่่น้ำำ�� แม่่กลองตลอดทั้้ง� ๒ ฝั่ง� เช่่น บริเิ วณฝั่ง� ซ้า้ ยหรือื ทางทิิศตะวัันออกของแม่น่ ้ำ��ำ แม่ก่ ลอง
จากเหนือื ลงใต้้ ได้แ้ ก่่ มอญบริเิ วณวััดบ้้านโป่่ง วัดั ตาผา วัดั ใหญ่่นครชุุมน์์ วััดหััวหิิน วััดบ้้านหม้้อ วัดั ป่า่ ไผ่่ วััดคงคาราม
วัดั ไทรอารีีรัักษ์์ วัดั โพธารามและวััดโชค เป็น็ ต้้น
ในสมััยรัชั กาลที่่� ๒ ราว พ.ศ.๒๕๓๘ ชุมุ ชนมอญบริเิ วณรอบ ๆ วััดคงคารามเริ่�มมีีประชากรหนาแน่่นจึึงได้ม้ ีีการอพยพ
โยกย้า้ ยไปตั้้ง� ถิ่น� ฐานใหม่ไ่ ปทางทิศิ ตะวันั ออกและไปสร้า้ งวัดั ของชุมุ ชนขึ้น� คือื “วัดั ดอนกระเบื้้�อง” ชุมุ ชนมอญยังั อาศัยั อยู่�
บริเิ วณส่ว่ นฝั่ง� ขวาทางทิศิ ตะวันั ตกของแม่น่ ้ำ�ำ� แม่ก่ ลอง จากเหนือื ลงใต้้ ได้แ้ ก่่ วัดั ตาล วัดั โพธิ์� (วัดั โพธิ์โ� สภาราม) วัดั ท่า่ ข้า้ ม
(วััดมะขาม) วััดม่ว่ ง วััดบัวั งาม วััดเกาะ วััดม่ว่ งราษฎร์ศ์ รัทั ธาธรรม วัดั เฉลิมิ อาสน์แ์ ละวััดชัยั รััตน์์ เป็น็ ต้้น

๑๐๙

๑๑๐

วััฒนธรรมประเพณีี

ชาวมอญเลื่อ� มใสในพุทุ ธศาสนาอย่า่ งลึึกซึ้ง� เช่น่ เดียี วกับั คนไทย แต่ท่ี่่แ� ตกต่า่ ง
คือื ด้า้ นภาษาและวัฒั นธรรมความเชื่อ� บางประการ เช่น่ การนับั ถือื ผีบี รรพบุรุ ุษุ
กับั ผีีอื่�น ๆ ที่่ม� ีอี ิทิ ธิิฤทธิ์� รวมทั้้ง� เทวดาองครักั ษ์์ วััฒนธรรมและประเพณีี
ที่่�เป็็นแบบฉบัับมายาวนานของชาวมอญนั้้�นส่่งอิิทธิิพลให้้กัับชนชาติิไทย
จนถึึงปัจั จุุบันั เช่่น ประเพณีีสงกรานต์์และการกินิ ข้า้ วแช่่ เป็็นต้น้
ชาวมอญนับั ถือื พระพุทุ ธศาสนาตั้ง� แต่ย่ ังั อยู่�ในประเทศพม่า่ ครั้น� เมื่อ� อพยพ
โยกย้า้ ยมาอยู่�ในแดนสยามก็ย็ ังั คงยึึดมั่่น� เมื่่อ� ปักั หลักั รวมพลตั้ง� เป็น็ ชุมุ ชน
ขึ้น� ที่่ใ� ดก็ม็ ักั จะสร้า้ งวัดั เป็น็ ศูนู ย์ร์ วมใจ ดังั เห็น็ ได้จ้ ากชาวมอญราชบุรุ ีไี ด้ร้ ่ว่ มกันั
สร้า้ งวัดั ขึ้�นมามากมายริมิ สองฝั่�งแม่น่ ้ำำ��แม่่กลอง
วััดมอญ คือื ภาพสะท้อ้ นอัตั ลัักษณ์ค์ วามเป็น็ มอญราชบุุรีี ผ่า่ นศิลิ ปกรรม
หลากหลายสาขา เช่น่ สถาปัตั ยกรรม ประติมิ ากรรมและจิติ รกรรมภายในวัดั
ซึ่ง่� กลายเป็น็ สิ่ง� ที่่แ� สดงอัตั ลักั ษณ์ข์ องชุมุ ชน เป็น็ มรดกทางวัฒั นธรรมและกลายเป็น็
แหล่่งเรีียนรู้�ที่�ทรงคุณุ ค่่าให้ก้ ัับชุุมชนเป็น็ อย่า่ งดีี

๑๑๑

๑๑๒

พระบฏ

พจนานุกุ รมฉบับั ราชบัณั ฑิติ ยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔
ให้้ความหมายคำำ�ว่่าพระบฏ คืือ “ผืืนผ้า้ ที่่�มีี
รูปู พระพุทุ ธเจ้า้ เป็น็ ต้น้ และแขวนไว้เ้ พื่่อ� บูชู า”
ส่่วนพจนานุุกรมฉบัับมติิชนให้้ความหมายว่่า
“ภาพเขีียนบนแผ่่นผ้้าสำ�ำ หรัับแขวนบููชาเป็็น
ภาพพระพุทุ ธรูปู รอยพระบาทหรือื เวสสันั ดร
ชาดก ” (ศิลิ ปวัฒั นธรรม,๒๕๖๒.(ย่อ่ หน้า้ ที่่๓� )
“พระบฏ” : พุทุ ธศิลิ ป์เ์ พื่่อ� พุทุ ธบูชู า
ที่่ช� ุมุ ชนบ้า้ นม่ว่ งพบผ้า้ พระบฏทอด้ว้ ยฝ้า้ ยสีขี าว
โครงสร้า้ งลายขัดั ขนาดกว้า้ งและยาวด้้านละ
ประมาณ ๓๕ - ๔๐ เซนติเิ มตร ตกแต่ง่ ริมิ ผ้า้
ทั้้ง� ๔ ด้้าน ด้้วยผ้้าฝ้้ายสีีแดง ภายในตกแต่ง่
ลวดลายด้้วยเทคนิิคการปัักมืือด้้วยไหม
และฝ้า้ ยเป็น็ เรื่อ� งเวสสันั ดรชาดก แสดงรูปู ร่า่ ง
ชััดเจนตามจิินตนาการของผู้้�ปััก เรีียกว่่า
“ลักั ษณะลายแบบรูปู คนและสัตั ว์”์ (Figurative)
ปักั ด้ว้ ยเทคนิคิ ด้น้ ถอยหลังั (BackStitch) เดิินเส้น้
(Running Stitch) ทั้้ง� หมดนี้้� สันั นิษิ ฐานว่า่ เป็น็
ฝีีมืือการปัักของช่่างชาวมอญบ้้านม่่วง
ที่่�เลื่ �อมใสในพระพุุทธศาสนาได้้นำำ�มาถวายให้้
เจ้า้ อาวาสวัดั ม่ว่ ง เมื่่อ� หลายร้อ้ ยปีีมาแล้้ว

๑๑๓

๑๑๔

ผ้้าที่่�ใช้้ในพิธิ ีีกรรมทางศาสนา

การแต่ง่ กายในพิธิ ีกี รรมทางศาสนา เช่น่ ประเพณีี
บวชนาคจะนุ่�งโสร่ง่ สวมเสื้อ� ผ้า้ โปร่ง่ สีขี าวแขนยาว
ผ้้าขาวม้้าพาดไหล่่แบบสไบเฉีียงจากซ้้ายลงมา
ทางขวามืือ มีีผ้้าสีีขาวตกแต่่งลวดลายผ้า้ ด้ว้ ยการ
ปักั มือื เป็น็ ลวดลายต่า่ ง ๆ ตกแต่ง่ รอบๆชายผ้า้ ๒ ด้า้ น
ด้ว้ ยลูกู ปัดั และฝ้า้ ยสีสี ันั สดใส พาดบ่า่ ทับั อีกี ครั้ง� หนึ่ง�่
ใส่เ่ ครื่อ� งประดัับเงิิน เป็น็ กำำ�ไลข้้อเท้้าทั้้ง� ๒ ข้้าง
ใส่ส่ ร้้อยคอ สร้อ้ ยข้้อมืือและสวมชฎาทัดั ดอกไม้้
ข้า้ งหููซ้้ายให้้กับั นาคในพิิธีีแห่่นาคเข้้าโบสถ์์

๑๑๕

ผู้ �ชายและผู้ �หญิิงมอญจะคาดเข็็มขััดเงิิน
เรีียกว่า่ “เข็็มขััดทึบึ ”

๑๑๖

เ ครื่่� อ ง ป ร ะ ดัั บ ต ก แ ต่่ ง
ร่า่ งกาย

ในอดีีตผู้�หญิิงมอญจะสวมกำ�ำ ไล
ข้อ้ เท้า้ ทำำ�จากเงินิ ปััจจุุบัันไม่่นิิยม
ใส่แ่ ล้ว้ แต่จ่ ะใช้ใ้ นโอกาสพิเิ ศษต่า่ ง ๆ
เช่น่ ในงานพิธิ ีกี รรมหรือื งานนักั ขัตั ฤกษ์์

๑๑๗

ภาพจาก https://is.gd/z6b1Ou
๑๑๘

ภาพจาก https://is.gd/G5k5Mi ผ้้าและการแต่ง่ กาย
ของชาวไทยมอญ

“หญาดฮะเหริ่ม� โตะ” หรือื “หญากโดด” แปลว่า่ สไบมอญ
เป็น็ ผ้า้ ที่่ใ� ช้ส้ ำ�ำ หรับั ผู้�หญิงิ ชาวมอญสำ�ำ หรับั เข้า้ วัดั และในงาน
พิธิ ีตี ่า่ งๆ การใช้ผ้ ้า้ สไบในผู้�หญิงิ มอญมีี 2 ลักั ษณะ คือื ใช้เ้ มื่่อ�
ทำ�ำ กิจิ กรรมอยู่่�ภายในวัดั จะพาดชายสไบด้า้ นหนึ่ง�่ บนไหล่ซ่ ้า้ ย
และหันั ขอบสไบออกด้้านนอก จับั ชายสไบด้้านหน้า้ ให้อ้ ยู่�
ในระดับั เอว จากนั้้น� ดึึงชายสไบที่่เ� หลือื ด้า้ นหลังั อ้อ้ มมาทางขวา
กลับั มาพาดที่่ไ� หล่่ซ้้าย จัับชายสไบทั้้ง� สองด้า้ นให้้เสมอกันั
อีกี ลัักษณะ คืือ การใช้้เมื่�อไปร่่วมกิจิ กรรมอื่น� ๆ นอกวััด
ซึ่่ง� ส่ว่ นใหญ่จ่ ะเป็็นงานรื่�นเริิง โดยจะนำำ�สไบคล้้องที่่�คอ
แล้ว้ ปล่่อยชายสไบทั้้ง� สองข้้างลงมาด้้านหน้า้

๑๑๙

สไบมอญ

ผู้�หญิงิ ชาวไทยมอญราชบุุรีี นิยิ มห่ม่ สไบจากผ้า้ ฝ้้ายเนื้้�อบางสีีแดงและสีีขาว
จากหลัักฐานที่่�พบภายในพิิพิิธภััณฑ์์พื้้�นบ้้านวััดม่่วงยัังพบว่่ามีีการตกแต่่ง
ลวดลายผ้้าสไบด้้วยลายพิิมพ์์คล้า้ ยการพิมิ พ์์จากบล๊อ๊ คไม้้

๑๒๐

ชุุมชนชาวมอญริิมสองฝั่�งแม่่น้ำ�ำ� แม่่กลองยัังคงรัักษา
ขนบประเพณีีดั้ �งเดิิมโดยเฉพาะเครื่ �องแต่่งกาย
ในชีวี ิติ ประจำ�ำ วันั ของชายและหญิิง

ผู้�ช้ าย

นุ่�งโสร่ง่ หรือื นุ่�งโจงกระเบน ทอลายตารางแบบต่า่ ง ๆ
เรีียกว่่า “ลายตาแกรง” ขนาดเล็็กและขนาดใหญ่่
ลายตาแกรงเล็ก็ ใช้นุ้่�งเป็น็ โจงกระเบน ส่ว่ นลายตาแกรงใหญ่่
ใช้้นุ่�งเป็น็ โสร่ง่ และลายแม่ต่ าหรือื ลายลูกู ตาล นอกจากนี้้�
ยังั นุ่�งผ้า้ ลายหางกระรอก ทอด้ว้ ยผ้า้ ไหมใช้เ้ ส้น้ ไหมตีเี กลียี ว
สลับั สีี เป็น็ การทอโดยใช้โ้ ครงสร้้างลายขััดและลาย
เกล็็ดเต่่า
ใ ส่่ เ สื้ � อ ผ้้ า ฝ้้ า ย ค อ ก ล ม แ ข น สั้ � น ห รืื อ แ ข น ย า ว
ทรงกระบอกเรียี กว่า่ “เสื้อ� ผ่า่ อก” ใช้้ผูกู เชือื กแทนกระดุมุ
และใช้ผ้ ้า้ ขาวม้า้ พัับครึ่่�งสำำ�หรัับพาดไหล่่คล้้ายสไบ
ของผู้�หญิิง มีีลัักษณะการใช้้ ๒ แบบ คือื ใช้เ้ มื่่อ� เข้า้ วัดั
จะพับั ชายสไบมาทบกันั ๑ ทบแล้ว้ พาดไว้บ้ นไหล่ซ่ ้า้ ย
และอีีกแบบ คืือพัับไข้้วกัันด้้านหน้้าบริิเวณหน้้าอก
ให้เ้ ป็น็ รููปสามเหลี่�ยม ทิ้้ง� ชายผ้า้ ๒ ข้้างไว้ด้ ้า้ นหลััง
ซึ่�่ ง ลัั ก ษ ณ ะ ก า ร ใช้้ ขึ้� น อ ยู่่�กัั บ แต่่ละโอกาส
ใช้้ในพิิธีีการสำำ�คััญทางศาสนา งานประเพณีี
กิจิ กรรมรื่น� เริงิ และการละเล่น่ ต่า่ งๆ

๑๒๑

๑๒๒

ชาวมอญในอดีตี ทอผ้า้ ใช้้ในชีีวิิตประจำ�ำ วันั และใช้ใ้ นพิิธีีกรรมทางศาสนาต่่าง ๆ
รวมถึึงมีคี วามสามารถด้า้ นการปักั ผ้า้ อีกี ด้ว้ ย ปัจั จุบุ ันั ถึึงแม้ภ้ ูมู ิปิ ัญั ญาทางการทอผ้า้
แทบจะไม่ห่ ลงเหลือื อยู่� แต่ช่ ุมุ ชนชาวมอญได้ม้ ีกี ารพยายามที่่จ� ะอนุรุ ักั ษ์แ์ ละสืบื สาน
ด้้วยการจัดั ตั้ง� ศูนู ย์ท์ อผ้า้ ขึ้�นบริเิ วณ วัดั ม่ว่ ง อำำ�เภอบ้า้ นโป่่ง
ลายผ้า้ สโร่่งของผู้�ชายจะทอลายตาแกรงเล็็กหรืือลายตาแกรงใหญ่่ ลายแม่่ตา
หรือื ลายลูกู ตาล ลายเกล็ด็ เต่า่ และผ้า้ หางกระรอก ซึ่ง่� เป็น็ ผ้า้ ที่่ม� ีโี ครงสร้า้ งการทอ
แบบลายขัดั แต่ม่ ีคี วามพิเิ ศษตรงการสลับั สีเี ส้น้ ยืนื และเส้น้ พุ่�ง ทำ�ำ ให้เ้ กิดิ ลวดลาย
ที่่�มีีมิติ ิิและเป็็นเอกลัักษณ์์ของชาวมอญ

๑๒๓

ผ้้าซิ่่น� มอญ หรืือ นิ่่น� ฮญาด

การแต่ง่ กายของผู้�หญิงิ มอญจะนุ่�งผ้า้ ซิ่น� ภาษามอญ
เรียี ก “นิ่่น� ฮญาด” มีี ๒ แบบ คือื แบบไม่ต่ ่อ่ หัวั ไม่ต่ ่อ่ ตีนี
คือื ทอเป็น็ ผืนื เดียี วกันั เรียี กว่า่ ผ้า้ ซิ่น� ลายลง (แนวตั้ง� )
ภาษามอญ เรีียก “ฮะปั่่ก� ตั่ย� ” ทอด้้วยเส้้นใยฝ้า้ ย
นิยิ มนุ่�งในสตรีสี ููงอายุุ
โครงสร้้างของผ้้าซิ่ �นชนิิดนี้้�จะไม่่มีีการต่่อผ้้าส่่วน
ตััวซิ่ �นและส่่วนตีีนซิ่ �นจะเป็็นการใช้้ผ้้าผืืนเดีียว
ทอพุ่�งเป็น็ ลายเส้น้ ริ้ว� เล็็กสลัับสีี ๆ ละ ๓-๔ เส้้น
ตลอดหน้า้ ผ้า้ แต่เ่ วลานำ�ำ มาเย็บ็ เป็น็ ผ้า้ ซิ่น� จะใช้ว้ ิธิ ีี
กลัับทิิศทางของผ้้าเป็็นแนวตั้�ง เกิิดเป็น็ ลายลง
เพราะฉะนั้้�นความยาวของซิ่�นเมื่ �อนุ่�งแล้้วจะยาว
เท่่าหน้า้ กว้้างผ้า้ ที่่ท� อบนกี่�

๑๒๔

และอีกี แบบ คือื แบบต่อ่ หัวั ซิ่น� และตีนี ซิ่น� ด้ว้ ยผ้า้ ฝ้า้ ยสีดี ำ�ำ
ทอลายขัดั ขนาดกว้า้ งประมาณ ๒๕ เซนติเิ มตร
เรียี กว่า่ “ลายพันั ตัวั (ลายขวาง)” ส่ว่ นตัวั ซิ่น� หน้า้ กว้า้ ง
ประมาณ๔๘-๕๐เซนติเิ มตรทอสีพีื้้น� สลับั ลายริ้้ว� เล็ก็ ๆ
๕ ริ้�ว ทอสลับั กัับสีพี ื้้น�

๑๒๕

ลายตาแกรงใหญ่่ ลายตาแกรงเล็ก็ (ผ้้าขาวม้้าลายตาแกรงเล็็ก) ลายลููกตาล

มีลี ักั ษณะเป็น็ ผ้า้ ลายตารางสานกันั โครงสร้า้ งผ้า้ เป็น็ การทอ นิยิ มนำ�ำ มาใช้พ้ าดไหล่่ โครงสร้า้ งผ้า้ คือื การทอลายขัดั ใช้เ้ ส้น้ ยืนื มีีลัักษณะเป็็นผ้้าลายตาแกรงใหญ่่โครงสร้้างผ้้า
ลายขัดั ที่่เ� กิดิ จากลวดลายของเส้น้ ยืนื จูงู สลับั สีี ๕ สีี ขนาด จููงสลับั สีพี ื้้�น ๒ สีี ๆ ละ ๑ เซนติิเมตร และขั้น� ด้ว้ ยเส้้นสีีขาว เป็็นการทอลายขััด ที่่�เกิิดจากลวดลายของเส้้นยืืน
๑ เซนติเิ มตร สลับั กับั สีพี ื้้น� ขนาดกว้า้ งช่อ่ งละ ๒ เซนติเิ มตร และสีีดำำ�ตลอดหน้้าผ้้า พุ่�งด้้วยเส้้นแบบเดีียวกัันกัับเส้้นยืืน จูงู สีพี ื้้น� ๒ สีี สลับั กันั คั่น� ด้ว้ ยลายริ้้ว� ขนาด ๑ เซนติเิ มตร
ตลอดหน้า้ ผ้า้ พุ่�งด้ว้ ยเส้น้ แบบเดียี วกันั กับั เส้น้ ยืนื ทอตลอดผืนื ผ้า้ ความยาวประมาณ ๒๐๐ เซนติิเมตร แบ่่งสััดส่่วนเป็็น ริ้�วสีีดำ�ำ ๑ ริ้ว� ประกบด้ว้ ยสีีขาวทั้้�งด้า้ นซ้้ายและขวา
ไม่ท่ อเชิิง โครงสร้้างการทอลายแบบผ้้าขาวม้้า คืือ ส่่วนช่่วงกลางผ้า้ ตลอดหน้้าผ้้า พุ่�งด้้วยเส้้นแบบเดีียวกัันกัับเส้้นยืืน
หรือื ท้อ้ งผ้า้ ทอลายตารางเล็ก็ ขนาดความยาว ๑๒๖ เซนติเิ มตร ทอตลอดผืนื ผ้้าไม่ท่ อเชิงิ ผู้�ชายใช้นุ้่�งเป็็นโสร่่ง
และเว้้นทอสีีพื้้น� บริิเวณหัวั ท้้ายทั้้ง� ๒ ด้า้ นเพื่่อ� เป็็นชายผ้้ายาว
ประมาณ ๓๒ เซนติเิ มตร

๑๒๖

โครงสร้้างลายผ้้าโสร่่ง
ของชาวไทยมอญ

โครงสร้้างผ้้าลายเกล็็ดเต่่า

โครงสร้้างผ้้าทอลายเกล็็ดเต่่า (Log Cabin Weave Draft) สามารถใช้้จำำ�นวนตะกอ
ได้ต้ั้�งแต่่ ๒ ตะกอ ขึ้น� ไป ถ้้าจำำ�นวนตะกอมากขึ้�นจะทำำ�ให้ส้ ร้า้ งสรรค์ล์ วดลายได้้ซับั ซ้อ้ นขึ้น�
เช่น่ กันั หลักั การสำ�ำ คัญั ของผ้า้ ลายเกล็ด็ เต่า่ คือื จำ�ำ เป็น็ ต้อ้ งมีดี ้า้ ยสีตี ่า่ งกันั อย่า่ งน้อ้ ย ๒ สีี ขึ้น� ไป
ที่่�มีีค่่าน้ำำ�� หนัักต่่างกััน เช่น่ สีีเข้ม้ สีีอ่่อน เพื่่�อให้เ้ กิิดลวดลายที่่�ชัดั เจน

ลายเกล็็ดเต่า่

ผ้า้ ลายเกล็ด็ เต่า่ ภาษามอญ เรียี ก “ฮ่ะ่ แจ๊๊ะ อะหรูดู ” ชาวมอญ
บ้้านม่่วงทอผ้า้ ลายเกล็ด็ เต่า่ ด้้วยโครงสร้้างลายขััด ๒ ตะกอ

ที่่ม� าของลายเกล็ด็ เต่า่ สันั นิฐิ านว่า่ มาจากลักั ษณะลวดลายผ้า้ ที่่ค� ล้า้ ย
พื้้น� ผิิวของกระดองเต่่า เกิิดจากโครงสร้้างการทอแบบลายขััด
สามารถทอด้้วยโครงสร้า้ งทั้้ง� แบบ ๒ และ ๔ ตะกอ ก็ไ็ ด้้ กรรมวิธิ ีี
การเกิิดลวดลายนั้้�นเกิิดจากการสลัับสีีของเส้้นพุ่ �งและเส้้นยืืน
โดยใช้เ้ ส้น้ ยืืนและเส้้นพุ่�ง จำ�ำ นวนตั้ง� แต่่ ๒ สีี ขึ้น� ไป

๑๒๗

ประวัตั ิิความเป็น็ มาของชาวไทยเขมรลาวเดิิม

ชาวไทยเชื้อ� สายเขมรในจังั หวัดั ราชบุรุ ีอี พยพมาตั้ง� ถิ่น� ฐานอยู่�ในดินิ แดนแห่ง่ นี้้ต�ั้ง� แต่เ่ มื่่อ� ใด ยังั ไม่ป่ รากฏหลักั ฐานที่่แ� น่ช่ ัดั
แต่จ่ ากข้อ้ ความที่่ป� รากฏใน พระราชพงศาวดารในสมัยั รัชั การที่่� ๑ ได้ก้ ล่า่ วไว้ว้ ่า่ “พระบาทสมเด็จ็ พระเจ้า้ อยู่่�หัวั เวลานั้้น�
ดำำ�รงพระยศเป็็นเจ้า้ พระยาจักั รีี ได้เ้ ป็น็ แม่ท่ ััพยกไปทางเมืืองปราจีนี บุรุ ีี พานักั องโนนพระรามราชาไปด้ว้ ยในกองทััพ
ส่ว่ นกองทัพั เรือื นั้้น� เจ้า้ กรุงุ ธนบุรุ ีเี ป็น็ จอมพลเสด็จ็ ไปเอง ทัพั หลวงตีไี ด้เ้ มือื งบันั ทายมาศแล้ว้ ยกไปตามคลองเล็ก็ ถึึงเกาะ
พนมเพ็ญ็ ฝ่า่ ยกองทััพเจ้้าพระยาจักั รีตี ีไี ด้เ้ มือื งพระตะบอง เมือื งโพธิิสััตว์์และเมืืองบริบิ ููรณ์์แล้ว้ ก็็ยกล่่วงลงไปตีีได้้เมืือง
บันั ทายเพ็ช็ ร สมเด็็จพระนารายณ์ร์ าชาสู้�รบต้า้ นทานไม่่ได้ก้ ็พ็ าครอบครัวั หนีีไปเมืืองญวน เจ้า้ พระยาจัักรีกี ็ย็ กกองทััพ
ไปตีไี ด้เ้ มือื งบาพนมอีกี เมือื ง ๑ แล้ว้ ก็ม็ าสมทบทัพั หลวงที่่เ� กาะพนมเพ็ญ็ ครั้น� กองทัพั ไทยเลิกิ กลับั มา สมเด็จ็ พระนารายณ์ร์ าชา
ก็พ็ ากองทัพั ญวนขึ้�นมารัักษาเมืืองดัังกล่า่ ว เจ้้าพระยาจัักรีเี ดิินทััพมากลางทาง ทราบว่่าญวนมาช่่วยเขมรก็ก็ วาดต้้อน
ครอบครัวั เมือื งบาราย เมือื งโพธิสิ ัตั ว์แ์ ละจับั ได้ข้ ุนุ นางเขมร คือื พระยายมราชชื่อ� ควร พระยารามเดชะ ชื่อ� มูู พระยาไกร
ชื่�อลาย พระยาแสนท้้องฟ้้าชื่�อลาย รวมกัับครอบครััวที่่�ได้้ในครั้�งนั้้�นหมื่่�นเศษส่่งเข้้ามากรุุงธนบุุรีี แล้้วยึึดเอาเมืือง
พระตะบองเมือื งนครเสียี มราฐรักั ษาไว้้ ครอบครัวั เขมรที่่เ� ข้า้ ครั้ง� นั้้น� เจ้า้ กรุงุ ธนบุรุ ีโี ปรดให้ไ้ ปตั้้ง� บ้า้ นเรือื นอยู่�ที่� เมือื งราชบุรุ ี”ี
เมื่อ� ปีี พ.ศ. ๒๓๑๔ แต่ภ่ ายหลังั จากนี้้แ� ล้ว้ ไม่ม่ ีเี อกสารใดกล่า่ วถึึงชาวเขมรกลุ่�มนี้้อ� ีกี เลย (พระราชพงศาวดารกรุงุ รัตั นโกสินิ ทร์์
รัชั กาลที่่� ๑, (๒๕๔๕), น. ๘)
ส่ว่ นในพระราชพงศาวดารฉบับั พระราชหัตั ถเลขา ได้ก้ ล่า่ วถึึงการกวาดต้อ้ นเขมรจากเมือื งโพธิสิ ัตั ว์์ เสียี มราฐและพระตะบอง
มาไว้ท้ี่่ร� าชบุรุ ีวี ่า่ “เขมรเหล่า่ นี้้ไ� ม่ใ่ ช่เ่ ขมรลาวเพราะมีภี าษาที่่แ� ตกต่า่ ง เขมรกลุ่�มนี้้ใ� ช้ภ้ าษาเช่น่ เดียี วกับั เขมรในประเทศกัมั พูชู า
ประชาธิปิ ไตยและตั้ง� บ้า้ นเรือื นอยู่่�สองฝั่ง� แม่น่ ้ำ��ำ แม่ก่ ลองด้า้ นตะวันั ออกของเมือื งราชบุรุ ีี เช่น่ ที่่บ� ้า้ นพงสวาย บ้า้ นคลองแค
บ้า้ นคุ้�งกระถินิ บ้า้ นคุ้�มน้ำ��ำ วน บ้า้ นอู่�เรือื บ้า้ นรากขาม บ้า้ นห้ว้ ยหมูแู ละบ้า้ นเด่น่ กระต่า่ ย เขตอำ�ำ เภอเมือื งราชบุรุ ีี บ้า้ นสมถะ
ตำำ�บลบางโตนด บ้า้ นสนามชััย ตำำ�บลเจ็็ดเสมีียน อำำ�เภอปากท่่อ ที่่�บ้้านโคกพระ ตำำ�บลปากท่่อ ตำำ�บลหนองกระทุ่�ม
ที่่บ� ้า้ นกระทุ่�ม ฯลฯ” (วัฒั นธรรมพัฒั นาการทางประวัตั ิศิ าสตร์เ์ อกลักั ษณ์แ์ ละภูมู ิปิ ัญั ญาจังั หวัดั ราชบุรุ ี,ี (๒๕๔๓, น.๒๐)

๑๒๘

ชาวไทยเขมรลาวเดิิม

๑๒๙

เจ้้าสีีสุวุ ัตั ถิ์� มุนุ ีีวงศ์์ แห่ง่ กััมพููชากับั เหล่่าทหารและบริวิ าร
ภาพจาก https://cne.wtf/2019/12/29/sunday-histo-
ry-prince-sisowath-and-his-retinue/
๑๓๐

ชาวไทยเชื้อ� สายเขมรในจัังหวัดั ราชบุุรีี แบ่ง่ ออกได้้เป็็น ๒ กลุ่�ม ตามสํําเนียี งการพููดที่่�ใช้ส้ื่�อสารกััน คืือ
๑. ชาวเขมรลาวเดิิมที่่�พููดภาษาไทยปนลาว กลุ่�มพููดภาษาเขมรลาวเดิิม จากคำำ�บอกเล่่าสืืบต่่อกัันว่่า
ในอดีตี บรรพบุรุ ุษุ ชาวลาวได้ถ้ ูกู เขมรกวาดต้อ้ นให้ไ้ ปอยู่�เมือื งเขมร ต่อ่ มาเมื่่อ� กองทัพั สยามได้ไ้ ปทำ�ำ ศึึกสงคราม
กัับเขมรจึึงได้้กวาดต้้อนคนกลุ่ �มนี้้�ซึ่�่งมีีปะปนระหว่่างชาวลาวและชาวเขมรเข้้ามาในประเทศไทย
และกวาดต้อ้ นให้้มาอยู่�ที่�ราชบุรุ ีี (ปรุุงศรีี วััลลิโิ ภดม และคนอื่น� ๆ , ๒๕๔๓, น. ๒๐) จากความทรงจำำ�
ของผู้�เฒ่า่ ผู้�แก่เ่ ล่า่ ว่า่ “ถูกู กวาดต้อ้ นมาจากทางเหนือื ” ใช้ภ้ าษาลาวปนไทย ชาวเขมรลาวเดิมิ มีภี าษาพูดู
สำ�ำ เนียี งคล้า้ ยภาษาลาวอีสี าน คำ�ำ ศัพั ท์บ์ างคำ�ำ ยังั คล้า้ ยกับั ภาษาเหนือื และอีสี านของไทย เช่น่ เว้า้ แปลว่า่
พูดู , บ่ห่ ย่า่ น แปลว่า่ ไม่ก่ ลัวั , ไปเด๋๋ามา แปลว่า่ ไปไหนมา, ไปเฮ็ด็ นา แปลว่า่ ไปทํํานา เป็น็ ต้น้ (วลัยั ลักั ษณ์์
ทรงศิิริ,ิ (๒๕๖๓), น. ๒)
๒. ชาวเขมรลาวเดิิมที่่�พููดเขมรสํําเนีียงเดีียวกัับเขมรในกััมพููชา จากบัันทึึกพบว่่ามีีการใช้้ภาษาไทย
ปนภาษาเขมรเป็น็ คำ�ำ ๆ เช่น่ โตวนามอ หรือื โตวน่า่ ม้อ้ แปลว่า่ ไปไหนมา, ดํําบาย แปลว่า่ หุงุ ข้า้ ว, ซีบี าย
แปลว่า่ กินิ ข้า้ ว, ซีบี ายเหอยเน้อ้ ง แปลว่า่ กินิ ข้า้ วหรือื ยังั , พ็อ็ ก ตึ๊ก� แปลว่า่ ดื่ม� น้ํ�า บอง แปลว่า่ พี่่� ปะโอน
แปลว่า่ น้อ้ ง ตักั ตึ๊ก� แปลว่่า ตักั น้ำ�ำ� เป็น็ ต้้น พื้้�นที่่อ� ยู่�อาศัยั ของกลุ่�มชาติิพัันธุ์�เธุ์�ขมรจะอยู่�บริิเวณสองฝั่�ง
แม่่น้ำำ�� แม่่กลองบริิเวณย่่านเมืืองเป็็นกลุ่�มหมู่่�บ้้านหลายแห่่งทั้้�งฝั่�งตะวัันตกและตะวัันออกและขึ้�นเหนืือ
ไปถึึงกลุ่�มบ้้านในตำำ�บลเจ็็ดเสมีียนและต่ำ��ำ ลงไปทางลำำ�แม่น่ ้ำำ�� แม่่กลองจนถึึงปากท่่อ
ในปัจั จุบุ ันั ทั้้ง� สองกลุ่�มชาติพิ ันั ธุ์�ได้ป้ ะปนแต่ง่ งานข้า้ มกลุ่�มกันั และกระจัดั กระจายบ้า้ นเรือื นไปตามวิถิ ีชี ีวี ิติ
การทำ�ำ มาหากินิ ตามการเปลี่่ย� นแปลงทางสังั คม จึึงได้ร้ ับั อิทิ ธิพิ ลภาษาไทยเข้า้ ไปใช้ใ้ นสังั คมค่อ่ นข้า้ งมาก
ทำำ�ให้ม้ ีกี ารเปลี่่ย� นภาษา (language shift) ให้้กลมกลืนื กับั ภาษาอื่�นที่่ร� ายล้้อมจนแทบไม่่พบร่่องรอย
ของชาติิพัันธุ์�หลงเหลือื อยู่� ปััจจุุบัันไม่่มีกี ารใช้ภ้ าษาเขมรลาวเดิมิ แล้ว้

๑๓๑

การแต่ง่ กายของผู้�หญิงิ ในราชสำำ�นัักกััมพูชู า

๑๓๒

ผ้้าและการแต่่งกายของชาวไทยเขมรลาวเดิมิ

สัันนิิฐานว่่าลัักษณะการแต่่งกายของผู้ �หญิิงและผู้ �ชายชาวไทยเขมรลาวเดิิม
นั้้�นเหมืือนกัับชาวเขมรในประเทศกััมพููชาและไม่่ได้้แตกต่่างจากผู้ �หญิิงหรืือผู้ �ชาย
ชาวไทยพื้้�นถิ่น� เท่า่ ใดนััก เช่น่ การนุ่�งโจงกระเบน ห่ม่ ผ้า้ แถบและห่่มสไบ

ผู้ห�้ ญิงิ

ผู้�หญิงิ ชาวบ้า้ นทั่่ว� ไปเวลาที่่อ� ยู่่�บ้า้ นจะนุ่�งโจงกระเบนมีผี ้า้ แถบพันั รอบอก ถ้า้ ไปตลาด
หรืือออกไปทำำ�ไร่่ทำำ�นาก็็นุ่�งโจงกระเบน สวมเสื้�อคอตั้�งไว้้ผมทรงดอกกระทุ่�ม
เครื่อ� งประดับั ที่่น� ิยิ มได้แ้ ก่ก่ ำ�ำ ไลข้อ้ มือื หรือื ข้อ้ เท้า้ ที่่ท� ำ�ำ จากเงินิ หรือื ทองแต่ถ่ ้า้ มีงี านบุญุ
ก็็มัักสวมเสื้�อแขนสามส่่วนทอด้้วยผ้้าฝ้้ายหรืือไหม สวมเสื้�อรััดรููปแขนกระบอก
หรืือสวมเครื่�องประดัับเป็็นสร้้อยทอง กํําไล แหวน ฯลฯ ทั้้�งนี้้�ขึ้�นอยู่่�กัับฐานะ
ของแต่ล่ ะของบุคุ คล(สำำ�นักั วิิทยบริิการ ฝ่า่ ยข้อ้ มูลู ท้อ้ งถิ่น� , ๒๕๕๖ : ออนไลน์์)
แต่่ถ้้ามีีงานบุุญก็็มัักสวมเสื้�อแขนสามส่ว่ น อาจมีลี ายลููกไม้ป้ ักั ตามขอบ เช่น่ ที่่ส� าบ
อกเสื้อ� แขนเสื้อ� หรืือที่่�ชายเสื้�อ ส่่วนเนื้้อ� ผ้้าและฝีีมือื การตััดเย็็บนั้้�นขึ้น� อยู่่�กัับฐานะ
ทางเศรษฐกิจิ ของครอบครััว

การแต่ง่ กายของชาวบ้้านชาวกัมั พูชู า ภาพจาก https://ethnoworld.tumblr.
com/post/66274511473/an-infor-
mal-portrait-of-two-women-in-tra- ๑๓๓
ditional
ภาพจาก https://hmong.in.th/wiki/Ch
ong_kraben

ภาพจาก http://english.vietnamnet. ผู้ �ชายชาวกััมพููชาที่่�มีียศถาบรรดาศัักดิ์ �หรืือมีีฐานะ
vn/fms/vietnam-in-photos/119818/ นั่่�งอยู่�บนเปลญวนโดยมีผีู้�ชายสี่่ค� นแบกหาม
portraits-of-the-indochinese-140-
years-ago.html
๑๓๔

ผู้้�ชาย

การแต่ง่ กายของผู้�ชายชาวบ้า้ นไทยเขมรลาวเดิมิ ถ้า้ อยู่่�บ้านจะไม่ส่ วมเสื้อ� และนิยิ มนุ่�งกางเกงพื้้น� บ้า้ น
ที่่�ตััดเย็็บด้ว้ ยรูปู แบบง่า่ ย ๆ ไม่ม่ ีจี ีบี ขาใหญ่่ อย่า่ งที่่ป� ัจั จุบุ ันั นี้้เ� รียี กว่า่ “กางเกงชาวเล” หรือื
“กางเกงขาก๊๊วย” สีดี ำ�ำ สีเี ทาเข้้มหรืือสีีน้ำำ�� เงิินหรือื นุ่�งผ้า้ โจงกระเบนบ้า้ ง สวมเสื้�อแขนยาว
คอตั้�งผ่า่ หน้า้ ยาวตลอดติิดกระดุมุ
ปััจจุุบันั นี้้�จะไม่่พบการแต่่งกายที่่�บ่ง่ บอกความเป็น็ ชาติพิ ัันธุ์�เขมรราชบุรุ ีหี ลงเหลือื อยู่� หากจะ
พบการแต่่งกายแบบเขมรลาวเดิิมทั้้�งผู้ �หญิิงและผู้ �ชายอาจสามารถพบเห็็นได้้ตามร่่วมงานบุุญ
ประเพณีพี ื้้น� บ้้านหรืือกิิจกรรมทางชาติพิ ันั ธุ์�และวัันสำำ�คัญั ทางศาสนาต่า่ ง ๆ

๑๓๕

๑๓๖

ผ้า้ ที่่�นำำ�มาใช้้นุ่�งในผู้�หญิิงและผู้�ชายชาวเขมรโบราณ นิิยมใช้้ผ้้าไหมหรืือผ้า้ ฝ้้าย
สำำ�หรับั นุ่�งโจงกระเบนขึ้น� อยู่่�กับั ฐานะทางสังั คม ซึ่ง�่ มีทีั้้ง� ผ้า้ พื้้น� และผ้า้ ลาย เช่น่ ลาย
หางกระรอกและลายมััดหมี่่�

ผ้้าไหมหางกระรอก

ผ้้าไหมสีีเหลืือบเหมืือนหางกระรอกเกิิดจากการใช้้เส้้นไหมสีีพื้้�นเป็็นเส้้นยืืน
และใช้ไ้ หมเส้น้ พุ่�งที่่ต� ีเี กลียี วควบกันั สองเส้น้ ระหว่า่ งไหมสีกี ับั ไหมขาว เมื่อ� นำ�ำ มาทอ
กัับเส้้นยืืนสีีพื้้�นจะทำ�ำ ให้้เกิิดลายเหลื่�อมกัันเป็็นสีีเหลืือบคล้้ายหางของกระรอก
จึึงเรียี กว่า่ ”ผ้า้ หางกระรอก” โบราณนิยิ มใช้เ้ ป็น็ ผ้า้ นุ่�งผู้�ชาย ผ้า้ ชนิดิ นี้้น� ิยิ มทอในบริเิ วณ
จัังหวััดสุรุ ินิ ทร์แ์ ละบุรุ ีรี ัมั ย์์ (วิบิ ูลู ลี้ส� ุวุ รรณ, ๒๕๕๙, น.๒๓๔)
คนไทยเชื้�อสายเขมรนิยิ มใช้้ผ้า้ ไหมซึ่่�งเป็น็ ลายที่่ม� ีีเอกลัักษณ์ข์ องกลุ่�มชน มีรี ูปู แบบ
ลายผ้้าที่่�เรีียบง่่ายสีีสัันสวยงาม มีีการทอสืืบทอดกัันมาตั้�งแต่่โบราณ ได้แ้ ก่่ ผ้า้
กระเนียี วหรือื ผ้า้ ลายหางกระรอก เป็็นผ้้าทอที่่�มีีลายเป็็นริ้�วตรงใช้้ไหมพุ่�งที่่�ควบ
กันั สองสีแี ละไหมยืนื เส้น้ ใช้ส้ ีเี ดียี วกันั ยืนื พื้้น� (สำ�ำ นักั ศิลิ ปะและวัฒั นธรรมมหาวิทิ ยาลัยั
ราชภััฏหมู่่�บ้้านจอมบึึง,ออนไลน์์) ชาวไทยภาคกลาง ภาคใต้แ้ ละภาคอีสี านทั่่ว� ไป
เรียี กว่า่ “ผ้า้ หางกระรอก” ส่ว่ นชาวไทยเชื้อ� สายเขมรและชาวส่ว่ ย (กูยู ) เรียี กเป็น็ ภาษา
เขมร ว่่า“กระเนีียว”

๑๓๗

ผ้า้ ไหมมััดหมี่่�จากเมืืองพระตะบอง ประเทศกัมั พููชา สัันนิฐิ านว่า่ ชาวสยามเป็น็ คนออกแบบลวดลาย
เเล้้วให้้ชาวเขมรทอขึ้ �นเพื่่�อใช้้สำำ�หรัับคนไทยทีีมีียศถาบรรดาศัักดิ์ �หรืือมีีฐานะทางสัังคมหรืือสำำ�หรัับ
พ่่อค้้าวานิิสเป็น็ ต้้นลักั ษณะการจัดั วางลายมีีกรวยเชิงิ ๓ ชั้น� แต่ไ่ ม่ม่ ีสี ังั เวีียร (กรอบสี่�เหลี่ย� มรอบผ้า้ )
ขนาดผืนื ผ้า้ หน้า้ กว้า้ ง ๙๕ เซนติเิ มตร ยาว ๓๓๕ เซนติเิ มตร (สรพล ถีรี ะวงษ์,์ ๒๕๖๔, สัมั ภาษณ์)์

๑๓๘

๑๓๙

๑๔๐