Handbook UG PEA

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภยั

คาํ นํา

หนงั สอื ระบบเคเบลิ ใตดินเลม น้ไี ดจ ดั ทาํ ขนึ้ โดยมีวตั ถุประสงคเพื่อตองการเผยแพรใ ห
ความรูในเรอ่ื งของระบบเคเบลิ ใตด นิ แกพนกั งานของ กฟภ. ทต่ี องปฏิบัตงิ านเกีย่ วขอ งกบั การออก
แบบ กอ สราง และควบคุมงาน สามารถนําความรไู ปใชป ระกอบการปฏบิ ตั ิงานทาํ ใหมคี วาม
สะดวก คลองตวั และถกู ตอ งตามหลกั วชิ าการซง่ึ จะทําใหร ะบบไฟฟา ของ กฟภ. มคี วามม่ันคงย่ิงข้ึน

เนื้อหาในหนังสอื ระบบเคเบลิ ใตด ินเลม น้ี ไดเรียบเรียงจากเอกสาร หนงั สือคูม ือท้ังในและ
ตางประเทศ ทไี่ ดจากการอบรมสมั มนาฯรวมทั้งจากบริษทั ผผู ลิตสายเคเบิลใตด นิ และอุปกรณ
ประกอบที่ไดเอื้อเฟอ ใหข อ มลู ประกอบการจดั ทาํ โดยในสวนของเน้ือหาการกอ สรา งระบบเคเบิล
ใตด นิ การกอ สรางบอพักสายเคเบิลใตดนิ และขอ แนะนําในการควบคมุ งานน้ัน ไดผานการตรวจ
สอบในเน้อื หาจากกองวศิ วกรรมโยธา และกองกอสรางระบบไฟฟา (ภาคเหนอื ,ภาคตะวนั ออกเฉียง
เหนอื ) กองมาตรฐานระบบไฟฟา ขอขอบคุณมา ณ ทนี่ ี้ แบบตา งๆทีอ่ า งอิงในหนังสือระบบเคเบิลใต
ดินเลม น้ี สามารถคนหาไดจ าก http://intra.pea.co.th

กองมาตรฐานระบบไฟฟาหวงั วาเนื้อหาในหนงั สือระบบเคเบลิ ใตด นิ เลมน้ีจะเปน
ประโยชนต อ พนักงานผปู ฏบิ ตั งิ านทเี่ ก่ยี วขอ ง หากมีขอเสนอแนะประการใดโปรดแจงใหก องมาตร
ฐานระบบไฟฟา ทราบ (โทร.0-2590- 5584) เพือ่ แกไ ขปรบั ปรงุ ในโอกาสตอ ไป

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ธันวาคม พ.ศ. 2548

สารบญั หนา
1
บทท่ี 1 บทนํา
บทท่ี 2 สว นประกอบของระบบเคเบิลใตด ิน 3
6
1. รูปแบบการกอ สรา งระบบเคเบลิ ใตดนิ 12
2. บอพกั สายเคเบลิ ใตดิน (Manhole and Handhole) 19
3. เสาตน ขึ้นหัวสายเคเบลิ ใตด นิ ( Cable Riser Pole) 22
4. ทอรอยสายเคเบิลใตดนิ (Conduit) 29
5. สายเคเบิลใตด ิน ( Underground Cable) 37
6. การตอ สายและการทําหวั สายเคเบลิ ใตด นิ (Splice and Terminator)
7. Compact Unit Substation

บทท่ี 3 การออกแบบระบบเคเบิลใตด ิน 48
1. การออกแบบการกอสรางระบบเคเบลิ ใตด นิ 56
2. การออกแบบบอพักสายเคเบลิ ใตดิน (Manhole and Handhole) 63
3. การเลือกขนาดทอรอ ยสายเคเบลิ ใตดนิ 67
4. ทอ สํารอง (Spare Duct) 68
5. การตอลงดิน (Grounding) 76
6. การเลอื กขนาดสายเคเบลิ ใตดิน 77
7. แรงดงึ ในสายเคเบลิ ใตด ิน (Pulling Tensions) 92
8. ระยะหา งทางไฟฟาระหวางสายเคเบิลใตด ินกบั สาธารณูปโภคอนื่ ๆ 92
9. การจัดวางสายเคเบิลใตดนิ

บทที่ 4 การกอสรางระบบเคเบลิ ใตด ิน 96
1. คอนกรีต แบบหลอ และเหล็กเสริม 102
2. การกอ สรางระบบเคเบลิ ใตดินแบบเปด หนาดิน 111
3. การกอ สรา งระบบเคเบิลใตด นิ แบบไมเ ปดหนาดิน 117
4. การกอ สรางบอ พกั สายไฟฟาใตดนิ ดวยวธิ ีการจมบอ

บทท่ี 5 การทดสอบ หนา
1. การทดสอบสายเคเบิลใตด ิน
2. การทดสอบทอรอยสายเคเบลิ ใตด ิน 122
139
บทที่ 6 ขอแนะนําในการควบคมุ งานกอ สราง
1. ขอ แนะนาํ ในการควบคุมงาน งานคอนกรีต และเหลก็ เสริม 144
2. ขอแนะนาํ ในการควบคุมงาน การกอ สรางบอพกั (Manhole) 144
3. ขอแนะนาํ ในการควบคุมงาน การกอ สราง Duct Bank 145
4. ขอแนะนําในการควบคุมงาน การกอสรา งแบบรอ ยทอฝง ดิน 145
(Semi-Direct Burial)
5. ขอ แนะนําในการควบคมุ งาน การกอสรางแบบฝง ดนิ โดยตรง .145
(Direct Burial)
6. การเตรยี มงานสาํ หรบั การดงึ ลากสายเคเบลิ ใตด ิน .146
(Cable Pulling Preparation)
7. ความปลอดภยั ในการปฏิบัตงิ านระบบเคเบลิ ใตด ิน 157
8. การปฏิบัติขนยา ยรลี สายเคเบิลใตดิน 161

บทท่ี 1
บทนํา

สายสง จา ยหรอื ระบบจําหนายท่ใี ชในการสง จา ยกาํ ลงั ไฟฟา อาจแบงตามลักษณะโครงสราง และ
ฉนวนออกไดเ ปน 2 แบบ คอื แบบขึงในอากาศ (Overhead Line System) และแบบเคเบลิ ใตด ิน
(Underground Cable System)

1. สายสง จายแบบขงึ ในอากาศ (Overhead Line System)
สายสงจายแบบขึงในอากาศใชอากาศเปน ฉนวนหลัก มขี อดีทอ่ี ากาศเปน ฉนวนทก่ี ลับคนื

สภาพความเปน ฉนวนไดเ อง หลังจากการเกดิ ดสี ชารจหรือเบรกดาวนผ า นไป การใชระบบสายไฟฟาแบบ
ขึงอากาศจะตองคํานึงถึงเงือ่ นไขของสภาพแวดลอม มลภาวะ(Pollution) การเกดิ โคโรนารบกวนระบบ
สอ่ื สาร ความปลอดภยั จากสนามไฟฟา และระยะหางที่ปลอดภัยทางไฟฟา ท่ีสําคญั กค็ อื มผี ลกระทบจาก
ปรากฏการณฟ า ผา

2. สายสง จา ยแบบเคเบลิ ใตด ิน(Underground Cable System)
สายสงจา ยแบบเคเบลิ ใตดินจะเปน ระบบสงจา ยพลังงานไฟฟา ท่ใี ชส ายตวั นําหุมดว ยฉนวน

แข็ง หรอื ฉนวนเหลว หรือฉนวนกา ซอดั ความดัน เพอ่ื ใหทนตอ แรงดนั ไดสงู โดยความหนาของฉนวนไม
ตอ งมากนัก เนื่องจากในบางกรณมี ที ีว่ างไมมากพอท่จี ะเดนิ สายสง จา ยแบบขงึ ในอากาศ เชนบรเิ วณใน
เมอื งใหญๆ ยานชมุ ชน หรือในกรณที ี่ตอ งการรักษาสภาพแวดลอ ม ความสวยงามของภมู ิทศั น ปญหาน้ี
อาจแกไ ดโดยการใชสายสงจา ยแบบเคเบลิ ใตด นิ เพราะเคเบิลมีขนาดเลก็ ทนแรงดันไดส งู สามารถติดตงั้
ใตพ นื้ ดนิ ได การวางสายเคเบิลอาจติดตั้งในอากาศได เชน ในอโุ มงค โดยมชี ัน้ รองรบั อยา งม่นั คง หรือ
วางในราง หรือรอ งทีท่ ําไวเ พือ่ วางสายเคเบลิ โดยเฉพาะ หรือฝง ในดินโดยตรง หรือวางใตท อ งทะเล การ
ตอ สายสงจา ยแบบเคเบิลใตด ินเขา กับสายสง จายแบบขึงในอากาศจะตองตอ ผานหวั เคเบิล(Cable
Termination) ขอ ดขี องการใชส ายเคเบลิ ใตด นิ ทําใหด เู รยี บรอ ย ปลอดภยั จากฟา ผา โดยตรง ใหค วาม
ปลอดภยั สูงแกค นและสง่ิ แวดลอม

ลกั ษณะโครงสรางของสายเคเบลิ ใตดินอาจแบง เปนสว นใหญๆ ได 2 สว น คือ สวนทเ่ี ปน
ฉนวนหลกั และสิง่ หอ หมุ ภายนอก ขึ้นอยกู บั ชนิดของสายเคเบลิ ใตด ิน พิกัดแรงดัน ลักษณะการตดิ ตั้ง
โดยจะกลาวรายละเอียดในบทตอไป

ปจจบุ ันการจายกระแสไฟฟาในระบบสายไฟฟาขึงอากาศ (Overhead Line System) มี
ปญ หาอุปสรรคมากข้ึนตามความเจริญของพืน้ ท่ี โดยเฉพาะในเมอื งใหญห รอื แหลงทอ งเทย่ี ว ซึง่ พอสรปุ
เปนขอ ๆไดดงั นี้

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

2

1. ความเชอ่ื ถือได (Reliability) ของระบบสายไฟฟาขึงอากาศลดนอ ยลง เนื่องจากใน
บริเวณเมอื งใหญๆ หรอื บรเิ วณชุมชนทมี่ ีความตอ งการใชไฟฟามากๆแตม พี ้นื ทจี่ ํากดั จาํ เปน ตอ งออก
แบบระบบสายไฟฟาขงึ อากาศจาํ นวนหลายๆวงจรอยบู นเสาไฟฟา ตนเดียวกนั ทาํ ใหมผี ลกระทบมากเปน
บริเวณกวางเมอื่ เกิดเหตุขัดของข้นึ

2. สภาพของพน้ื ท่ี
2.1 สภาพพื้นที่ในบางแหง ทตี่ องการความปลอดภัยอนั เนือ่ งมาจาก อันตรายที่เกิด

จากระบบสายไฟฟาขึงอากาศ (Overhead Line System) อนั จะเกิดกับ คน สัตว หรอื ทรัพยสิน
2.2 สภาพพื้นทท่ี ีไ่ มสามารถสรางระบบสายไฟฟาขึงอากาศ (Overhead Line

System) ได กรณที ่มี รี ะยะความปลอดภยั (Clearance) ไมเพียงพอ เชน ตอ งหลบสง่ิ กดี ขวางตางๆหรือมีเขต
ทาง (ROW (Right Of Way)) แคบเกินไป

2.3 สภาพพน้ื ท่ีทตี่ องการคงความสวยงามไว เชน แหลงทอ งเทยี่ วทางธรรมชาติ
ระบบสายไฟฟาขงึ อากาศ (Overhead Line System) ทม่ี ีจํานวนมากๆ จะทาํ ใหความสวยงามของสภาพพน้ื
ทนี่ ้ันๆดไู มสวยงาม

ดว ยเหตุผลตา งๆดงั กลา วทําใหเร่ิมมีการใชร ปู แบบการจายกระแสไฟฟาแบบเคเบิลใตด นิ
(Underground Cable System) ในระบบไฟฟา มากข้นึ ระบบจายกระแสไฟฟาแบบเคเบลิ ใตดิน มีความ
ปลอดภัย ความม่นั คง และความเชือ่ ถอื ไดข องระบบสงู แตถา หากการกอสรางหรือการติดต้ังระบบเคเบิล
ใตด นิ ไมถกู ตอ ง ไมไ ดมาตรฐานแลว ความม่นั คง และความเช่ือถือไดของระบบกจ็ ะเสียไป บางคร้ังอาจ
แยกวา ระบบจายกระแสไฟฟา แบบขึงในอากาศเสียอกี เนอื่ งจากระบบเคเบลิ ใตด ินเม่ือเกิดปญ หาขนึ้ ใน
ระบบตองใชเ วลามากในการหาจุดบกพรอ ง และตองใชเวลาในการซอมแซมมาก ดงั น้นั ในการกอสรา ง
หรอื การตดิ ตงั้ ระบบเคเบลิ ใตด นิ ตอ งไดมาตรฐาน

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

บทที่ 2
สวนประกอบของระบบเคเบิลใตด ิน

1. รปู แบบการกอ สรางระบบเคเบิลใตดิน
ปจจบุ ันการกอ สรางระบบสายไฟฟา ใตดินมวี ธิ ีการกอสรา งไดหลายรปู แบบ ซงึ่ แตละรปู แบบจะ

มขี อ ดีขอ เสียแตกตางกนั ไป ขน้ึ อยูก บั องคประกอบตา งๆในการพจิ ารณา โดยแบง รูปแบบการกอ สราง
ออกเปน 2 รปู แบบ 5 วธิ ีดงั น้ี

1.1 แบบเปด หนาดิน
1.1.1 กลมุ ทอหมุ คอนกรีต (Concrete Encased Duct Bank)

รูปท่ี 2.1 กลมุ ทอหมุ คอนกรีต (Concrete Encased Duct Bank)

การกอ สรา งวธิ ีน้ีใชกบั งานกอสรา งในระบบจําหนายและระบบสง ลกั ษณะการกอ
สรางเปน แบบใชท อ HDPE (High Density Polyethylene) หรอื ทอ RTRC (Reinforced Thermosetting
Resin Conduit) แลว หมุ ทับดวยคอนกรีตเสรมิ เหลก็ ซึง่ เปน การปองกันจากผลกระทบทางกล (Mechanical
Protection) ใหก บั สายเคเบลิ ไดอยา งดี การกอ สรา งกลมุ ทอหุม คอนกรีต (Duct Bank) น้ีจะตอ งมบี อ พกั
สายเคเบิลใตดนิ (Manhole หรอื Handhole) เปนระยะๆ สําหรับใชในการชกั ลากสาย ตอ สาย ตอแยกสาย
หรือใชในกรณที ่แี นวเคเบลิ หักมมุ

1.1.2 รอยทอ ฝงดนิ (Semi – Direct Burial)
การกอ สรางวธิ ีนีใ้ ชก ับงานกอสรางระบบจําหนายและระบบสง โดยนาํ ทอที่

สามารถดดั งอได (Flexible) มาใชคอื ทอ Corrugated หรอื ใชท อ HDPE หรอื ทอ RTRC ดงั รูปท่ี 2.2

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

4

หนวยเปน มิลลเิ มตร
รูปที่ 2.2 รอ ยทอ ฝงดิน (Semi – Direct Burial)
ลกั ษณะการกอ สรางจะใช Concrete Spacer Block บังคบั ทอ ดงั กลา วเปน ระยะ ๆ
เพือ่ ชว ยรกั ษาระยะหา งระหวางทอใหส มาํ่ เสมอกนั การกอ สรางวิธนี ีจ้ ะไมม กี ารหมุ ทอรอยสายดวย
คอนกรตี เสริมเหลก็ แตจะมแี ผน คอนกรตี เสรมิ เหล็ก (Concrete Slab) ปดปองกันอยูดา นบน และจําเปน
ตอ งมบี อพกั สายเคเบิลใตดนิ (Manhole and Handhole) เชนเดียวกันกบั กลมุ ทอ หุมคอนกรตี (Concrete
Encased Duct Bank) สามารถดูรายละเอยี ดเพิ่มเติมไดจากแบบมาตรฐานการกอสรางของ กฟภ. แบบเลข
ที่ SA1-015/36017 การประกอบเลขท่ี 7502
1.1.3 ฝง ดินโดยตรง (Direct Burial)
การกอสรางวธิ ีนี้ใชกบั งานกอ สรางระบบจาํ หนาย โดยไมใชท อ รอยสายและไมมี
การหมุ ดวยคอนกรีตเสรมิ เหล็กแตใชวิธฝี งสายเคเบิลใตดนิ ใหไดความลกึ ตามมาตรฐาน ซง่ึ มกี ารวางแผน
คอนกรีตเสรมิ เหลก็ (Concrete Slab) และเทปเตอื นอันตราย (Warning Sign Strip) ดังรปู ที่ 2.3 และ
สามารถดรู ายละเอียดเพ่มิ เตมิ ไดจากแบบมาตรฐานการกอ สรา งของ กฟภ. แบบเลขที่ SA1-015/36018
การประกอบเลขท่ี 7503

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

5

หนวยเปน มิลลิเมตร
D = ขนาดเสน ผานศนู ยกลาง

ของเคเบิล

รปู ท่ี 2.3 ฝง ดนิ โดยตรง (Direct Burial)
1.2 แบบไมเปด หนาดิน

1.2.1 Pipe Jacking
เปนวธิ ีกอ สรา งทอ รอ ยสายเคเบลิ ใตดนิ โดยท่ีไมตองขดุ เปด ผวิ ดินตลอดความยาว

ของทออกี วิธีหน่งึ หรอื เรียกวา วธิ ีการดนั ทอ จึงจําเปน ตอ งมีเครอื่ งมือท่ใี ชด นั ทอ ทเ่ี รียกวา Jacking Frame
และจาํ เปนตองมพี ื้นทสี่ ําหรับตดิ ตั้ง Jacking Frame นี้ดวย ดงั รูปท่ี 2.4

รปู ท่ี 2.4 Pipe Jacking

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

6

วิธีน้ีจาํ เปนตอ งมีบอ พักสาย (Manhole or Handhole) บนพืน้ ดินจะตองมีหลักบอก
แนวทอรอยสายเคเบลิ ใตดิน (Cable Route Marker) แสดงไวต ามแนวทอ ดวย สําหรบั วธิ นี ้ตี ลอดความยาว
ของแนวทอ จะเปน แนวตรงตลอดแตอาจจะเปน แนวโคง ไดเ พียงเล็กนอ ย

1.2.2 Horizontal Directional Drilling (HDD)
เปนวิธีการกอสรา งทอ รอ ยสายเคเบิลใตดินโดยทไี่ มต องขุดเปดผิวดินตลอดความ

ยาวของทอซ่ึงเมือ่ พจิ ารณาถงึ เร่ืองของความสะดวกคลอ งตัวในการทาํ งานแลว ระบบ Directional Drills
น้ีจะมขี ดี ความสามารถท่ีกวางขวางกวาวิธีการอ่ืนๆมาก กลมุ ทอท่กี อ สรา งมีขนาดไมใหญมากนัก ซ่งึ
ความสามารถในการควบคมุ ความลึกและทศิ ทาง รวมถงึ ความสามารถเจาะลากทอ ในแนวโคงหลบหลีก
อปุ สรรคสงิ่ กีดขวางได จงึ เปน วิธีการวางทอใตด ินทีน่ าสนใจอีกวธิ ีหนึ่ง ดงั รูปที่ 2.5

รูปที่ 2.5 Horizontal Directional Drilling (HDD)

2. บอ พักสายเคเบลิ ใตดนิ (Manhole and Handhole)
บอ พกั สายเคเบิลใตด ิน (Manhole and Handhole) นหี้ ลอ ขน้ึ ดวยคอนกรีตเสรมิ เหลก็ ซ่ึงสวนใหญ

จะกอ สรางอยูใตผิวถนนทีม่ กี ารจราจรของยานพาหนะตางๆ และจะตองรบั น้ําหนกั สูงสดุ ได 18 ตัน
(Ton) ผนงั ดา นนอกของบอพกั สวนบนจะตอ งอยูใตระดับผิวถนนไมน อ ยกวา 40 ซม. บอพกั จะมฝี าปด
(Manhole Frame and Cover) ทาํ ดว ยเหล็ก ทีก่ นของบอพกั จะตอ งทาํ เปน อา งนํา้ (Sump) ไวสําหรับสูบน้ํา
ออกเมอื่ เวลาจะทํางานในบอพัก ลกั ษณะของการจดั หนา ตา งของบอ พักขน้ึ อยกู บั การวางทอท่จี ะออกจาก
บอพกั นนั้ ๆ บอพกั ทีม่ ขี นาดเล็ก ๆ เราสามารถจะหลอสําเร็จรูป และยกลงมาวางในทีท่ ่จี ะตดิ ต้งั แตถา
เปนบอพักขนาดใหญจําเปนตองกอสรางในทท่ี ่จี ะใชง านเพราะนํ้าหนกั มาก สําหรบั อุปกรณทจ่ี ําเปนตอ ง
ติดตัง้ พรอมกับตัวบอ พัก มดี ังน้ี

1) Pulling Iron เปนตัวชวยในการลากสายเคเบิล มีลกั ษณะและการติดตง้ั ดงั รูปท่ี 2.6

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

7

รปู ที่ 2.6 Pulling Iron และการติดตั้ง Pulling Iron
2) Anchor Bolt เปน ตัวยึด Cable Rack มลี ักษณะและการตดิ ตง้ั ดงั รูปท่ี 2.7

รูปที่ 2.7 Anchor Bolt
3) Manhole Entrance Step เปน ตวั ชว ยอํานวยความสะดวกในการลงไปปฏบิ ตั งิ านในบอพัก มี
ลกั ษณะและการติดตัง้ ดงั รูปที่ 2.8

รูปที่ 2.8 Manhole Entrance Step

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

8

4) Drive Hook มีลักษณะเปน ตะขอตดิ อยูบนเพดานบอ มไี วอาํ นวยความสะดวกในขณะทาํ งาน
5) Ground Rod เปนตวั ทใ่ี ชส ําหรบั ตอ Shield ของสายเคเบลิ ลงดนิ เพื่อลดอนั ตรายเนอื่ งจาก
สนามไฟฟา
6) อปุ กรณท ่ใี ชในการตดิ ตง้ั สายเคเบลิ ใตดิน

6.1) สาํ หรบั การตดิ ตั้งสายเคเบลิ ใตด นิ 22-33 kV ประกอบดวย
6.1.1) Cable Rack เปนตัวทย่ี ึดติดกับผนงั บอ เพอื่ จะนาํ เอาอปุ กรณตวั อื่นมาประกอบ

รปู รา งและลักษณะของ Cable Rack แสดงไดดังรปู ท่ี 2.9
6.1.2) Cable Support ทาํ มาจากเหลก็ ชุบดว ยสังกะสีแบบชุบรอ น ใชเ กย่ี วเขา กบั Cable

Rack ซงึ่ ทาํ หนา ทเี่ ปน ตวั รองรับ Pillow Insulator ซึง่ แสดงไดดังรูปท่ี 2.10

รูปที่ 2.9 Cable Rack และการติดต้งั Cable Rack ในบอ

รปู ที่ 2.10 Cable Support
6.1.3) Pillow Insulator มลี ักษณะเปน ฉนวนทาํ มาจาก Porcelain ซ่ึงจะถูกวางอยูบ น
Cable Support ทําหนาทเ่ี ปนตัวรองรับสายเคเบิล 22 kV ดงั แสดงในรูปท่ี 2.11

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

9

รปู ท่ี 2.11 Pillow Insulator และลกั ษณะการตดิ ตง้ั Pillow Insulator
6.2) สําหรับการตดิ ตัง้ สายเคเบลิ ใตด นิ 115 kV ซึง่ ประกอบดวย

6.2.1) Racking Pole มีลกั ษณะคลา ยเสาคอนกรีตอยูระหวา งเพดานและกนบอ พกั
เพอ่ื ท่จี ะใชเปนตัวยึดของ Hanger ดังแสดงในรูปท่ี 2.12

รูปที่ 2.12 Racking Pole
6.2.2) Cable Hanger Steel จะถกู ยดึ ติดอยูกับ Racking Pole มีลักษณะเปน แขนยน่ื ออก
มา เพ่อื รองรับ Pillow Insulator ซ่งึ วสั ดุที่ใชน ํามาจาก เหลก็ เคลอื บดวยสังกะสี (Zinc – Coating) Cable
Hanger Steel สามารถจําแนกไดเ ปน 2 ลกั ษณะ คอื

- Hanger สําหรบั วางสายเคเบลิ ใตด ิน ขนาด 500 ต.มม. และ 800 ต.มม. ดังแสดง
ในรูปที่ 2.13

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

10

รูปที่ 2.13 Cable Hanger Steel
- Hanger สําหรบั วางสายเคเบลิ ใตด ินขนาด 500 ต.มม. และ 800 ต.มม. กรณีท่ีมี
การตอ สาย ดังแสดงในรูปที่ 2.14

รูปท่ี 2.14 Cable Hanger Steel
6.2.3) Pillow Insulator วัสดุทใ่ี ชน าํ มาจาก Porcelain ซึง่ จะถกู วางอยูบน Hanger ทาํ
หนา ท่ีเปนตวั รองรับสายเคเบิล 115 kV Pillow Insulator สามารถจาํ แนกไดเปน 2 ลกั ษณะ คือ

- ใชสําหรับวางสายเคเบลิ ใตด นิ ขนาด 500 ต.มม. และ 800 ต.มม. ดงั แสดงในรปู
ที่ 2.15

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

11

รูปที่ 2.15 Pillow Insulator

- ใชสาํ หรบั วางสายเคเบลิ ใตด นิ ขนาด 500 ต.มม. และ 800 ต.มม. กรณีทมี่ ีการตอ
สาย ดังแสดงในรปู ท่ี 2.16

รปู ท่ี 2.16 Pillow Insulator

7) Manhole Frame เปนวสั ดทุ ี่ทํามาจาก Semi - Steel หรือ เหล็กหลอ ทาํ หนา ทีเ่ ปนตวั รองรบั
Manhole Cover ซึง่ Manhole Frame นจี้ ะติดตงั้ อยบู ริเวณชองทางเขา -ออกของบอ พกั (Manhole
Entrance) ดงั แสดงในรปู ท่ี 2.17

รปู ที่ 2.17 Manhole Frame

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

12

8) Manhole Cover เปน ฝาปดชองทางเขา-ออก ของบอ พัก ทาํ มาจาก Cast Iron ดังแสดงใน
รปู ท่ี 2.18

รปู ที่ 2.18 Manhole Cover

2.1 หนาทขี่ องบอพกั สายไฟฟาใตด นิ
1) ใชว างและจัดทาํ หัวตอสาย (Cable Splice) เนอ่ื งจากไมสามารถลากสายท่ีมรี ะยะทาง

ยาวๆได
2) ใชใ นการทําระบบ Grounding สําหรับระบบจาํ หนาย 22 & 33 kV และทํา Cross –

Bonding สําหรับระบบสายสง 115 kV
3) ใชใ นการเปล่ยี นหรือแยกทิศทางของ Duct Bank (เชน กรณีแยกขนึ้ Riser หรือแยกเขา

ซอยหรอื ถนนสายอนื่ )
4) เพื่อชวยในการลากสายเคเบิลใหสะดวกมากย่งิ ขึน้

3. เสาตน ขน้ึ หัวสายเคเบลิ ใตด นิ (Cable Riser Pole)
เสาตนขึ้นหวั สายเคเบิลใตด นิ (Cable Riser Pole) จะเปนจดุ ทีส่ ิน้ สดุ ของการกอ สรางแบบระบบ

เคเบิลใตด ิน เพ่อื ที่จะตอเช่ือมเขากับสายไฟฟา ระบบเหนอื ดนิ (Overhead system) ทีเ่ ปน สายเปลอื ย หรอื
สายหมุ ฉนวน โดยการติดต้ัง Cable Riser Pole จะใชจ าํ นวน 1 ชดุ หรือ 2 ชดุ กแ็ ลวแตกรณีเชน เดยี วกัน
ทัง้ ระบบจําหนา ย 22 และ 33 kV และสายสง ระบบ 115 kV กลาวคือ หากกอสรา งระบบเคเบลิ ใตดนิ เพื่อ
รบั ไฟจากสถานีไฟฟา และไปเชอื่ มตอกับระบบเหนอื ดนิ ก็จะใช Cable Riser Pole จํานวน 1 ชดุ แตถ า
เปนการกอสรา งระบบเคเบิลใตดนิ เพอื่ หลบสาธารณูปโภคอ่ืน เชน สายสงของการไฟฟาฝา ยผลิต หรอื
ตอ งลอดใตถ นนทางหลวงยกระดับ เนื่องจากระยะหา งทางไฟฟา ระหวางสายไฟฟากบั ผิวจราจรมีคาไม
เพียงพอ ก็จะใช Cable Riser Pole จํานวน 2 ชุด โดยในแตละชุดเปน ตําแหนงการเปลย่ี นจากสายไฟฟา
ระบบเหนอื ดิน เปน ระบบเคเบิลใตด ิน

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

13

สวนมากการกอสรางระบบเคเบลิ ใตด นิ มักจะกอ สรางภายในเขตตัวเมือง เพื่อตองการความสวย
งาม ความมนั่ คงและปลอดภยั จากสง่ิ แวดลอมภายนอก ดงั น้ันทตี่ าํ แหนงจุดที่สน้ิ สุดของการกอ สราง
แบบระบบเคเบลิ ใตดนิ หากทาํ เปนลักษณะกอ สรา งแบบวางพน้ื (On Ground) โดยไมใชเ สา จะตองกนิ
พ้นื ท่ีมาก และไมเ หมาะสม แตถาทาํ เปนลักษณะเสารับหรอื ทเ่ี รยี กวา Cable Riser Pole จะใชพื้นที่นอย
กวา ทงั้ ไมกดี ขวางและกลมกลืนกับสภาพแวดลอมมากกวา ดังนน้ั ปจจบุ นั จุดขน้ึ หัวสายเคเบลิ ใตดนิ
กฟภ. จะใชเปนเสา คอร. โดยสําหรับการตดิ ตง้ั ตามแนวสาย ถา เปนระบบจําหนา ย 22 และ 33 kV จะใช
เปน เสา คอร. เดี่ยว และถาเปน สายสง ระบบ 115 kV จะใชเ ปน เสา คอร. คู สําหรับการรองรบั การตดิ ต้ัง
อปุ กรณท่ีมากกวา

3.1 หนา ทแี่ ละอุปกรณท่สี าํ คญั ที่ติดต้ังบน Cable Riser Pole
1) Cable Riser Pole ระบบ 22 และ 33 kV
1.1) สวติ ชต ดั ตอนแรงสูงหนึ่งขา 22 kV หรอื 33 kV ขนาด 600 A ชนิดติดตัง้ ในสถานี

เปลีย่ นแรงดนั พรอ มอปุ กรณต ิดตัง้ สวติ ชตัดตอนแรงสงู (Disconnecting Switch, Station class and
Mounting Accessories) เปนอุปกรณใ ชตัดตอนวงจร ไฟฟา ในขณะทไ่ี มม ีกระแสไฟฟา (โหลด) โดยวธิ ีใช
ไมชักฟวส ซ่ึงมรี ะดบั BIL เชนเดยี วกับทอ่ี ยใู นสถานีไฟฟา โดยยึดใหม ่นั คงเขา กบั อุปกรณต ิดต้งั สวติ ช

1.2) กบั ดักเสริ จ (Lightning Arrester) ทาํ หนา ท่ีปอ งกันไมใหฉนวนของสายเคเบลิ ใต
ดิน เสียหายเนอ่ื งจากแรงดันเสิรจ (แรงดันสูงจากฟาผา จากการสบั สวติ ชหรอื อ่นื ๆ) โดยจะรกั ษาระดบั
แรงดนั ไวไ มใหม ีคา เกนิ กวาท่ีฉนวนของสายเคเบลิ ใตด ินหรืออปุ กรณทนได ปจ จุบนั กับดักเสริ จที่ กฟภ.
ใชง านอยใู นระบบจาํ หนาย 22 kV จะมีคา พิกดั แรงดัน(Ur) 20 - 21 kV สําหรบั ระบบจาํ หนา ย 22 kV ท่ีไม
มีการตอลงดินผานความตานทานทสี่ ถานีไฟฟา และพิกดั แรงดนั (Ur) 24 kV สาํ หรบั ระบบจําหนา ย 22 kV
ท่มี กี ารตอลงดนิ ผา นความตานทานทีส่ ถานีไฟฟา (NGR) และ คาพิกัดแรงดนั (Ur) 30 kV สาํ หรับระบบ
จาํ หนาย 33 kV สวนคา ความทนไดก ระแสฟา ผาแบง การใชงานไดด งั น้ี

- กรณีติดตงั้ Cable Riser Pole หนา สถานีไฟฟา ใชขนาด 10 kA
- กรณตี ดิ ตง้ั Cable Riser Pole ในไลนระบบจาํ หนา ย ใชขนาด 5 kA
1.3) หัวเคเบิล (Terminator or Cable Riser) สาํ หรับสายเคเบลิ ใตดิน 22 kV หรอื 33 kV
ทาํ หนา ทกี่ ระจายสนามไฟฟาเน่อื งจากผลของสนามไฟฟาเบย่ี งเบน ไมใ หม ีสนามไฟฟาหนาแนน ท่ปี ลาย
สายตวั นาํ ตอ ลงดนิ ( Shield) ลด Stress ที่เกิดท่ีปลายสาย Shield ซ่งึ จะทาํ เปน Stress Relief Cone หรอื
ใช High Permittivity Material กไ็ ด ณ ตาํ แหนง ปลายสาย Shield

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

14

สวิตชตดั ตอนแรงสงู กบั ดกั เสิรจ
หัวเคเบิล หวงรดั สาย และ Airseal Compound
โครงเหลก็ กนั ทอรอ ยสาย
ทอ รอยสาย

รูปท่ี 2.19 ตวั อยา งรูปแบบเสาตนข้ึนหัวสายเคเบลิ ใตดนิ ระบบ 22 kV และ 33 kV

1.4) หว งรดั สาย (Cable Grip) สาํ หรับสายเคเบิลใตด ิน 22 kV หรอื 33 kV ทาํ หนาท่ี
รดั สายเคเบิลฯ จํานวน 3 เสน เขา ดว ยกัน (เพื่อที่จะไดไมมผี ลจากฟลกั ซแมเหล็ก ทําใหไมเ กดิ ความรอ น
เพิ่มขน้ึ ที่สายเคเบิลฯ ) แลว แขวนยดึ ดวยสลกั เกลยี วเขา กบั เสา คอร. เหตุผลเพอ่ื เปนตัวชวยรับนํ้าหนกั ใน
แนวดิ่งของสายเคเบิลฯ ทั้ง 3 เสน ทาํ ใหไ มม แี รงดึงไปกระทาํ กับสวนที่ตอ อยูก ับหวั เคเบิล (termination)
ได

1.5) Airseal Compound ใชส ําหรับอุดชองวา งบริเวณทส่ี ายเคเบลิ ฯ โผลอ อกจากปลาย
ทอรอยสาย เพอ่ื ปองกนั ไมใหน าํ้ เขาไปในทอรอยสาย

1.6) ทอเหล็กกลา เคลอื บสงั กะสหี รือทอ HDPE PN 6.3 มอก.982 ใชสําหรับปองกัน
สายเคเบลิ ฯ ทางดานแรงกล สัตว หรือน้าํ เขา สายเคเบิลฯ โดยตรง ซง่ึ ทอเหลก็ กลา สามารถใชรอ ยสาย
เคเบิลฯ จาํ นวน 3 เสน ตอ ทอ ได เนอื่ งจากไมมผี ลจาก ฟลักซแมเหล็ก ทําใหไมเ กดิ ความรอนข้ึนท่สี าย
เคเบิลฯ

1.7) โครงเหล็กกนั ทอ รอยสาย (Conduit Steel Guard) ใชสาํ หรบั ปอ งกันทอรอ ยสาย
ซึ่งจะเปนการปองกันสายเคเบลิ ฯ ไปในตัว ซ่ึงจะบอกใหบคุ คลหรอื รถ ทส่ี ัญจรผา นไปมา ไดท ราบวา ณ
จุดนี้ ไดม ีการตดิ ตั้งทอ รอยสายข้ึน ซ่ึงจะไดเ พม่ิ ความระมดั ระวงั ขึ้น ขณะทก่ี ําลงั จะสญั จรผา นจุดดงั กลาว

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

15

น้ี โดยโครงกั้นสามารถตดิ ต้งั ไดทง้ั ทิศทางเดยี วกนั และทศิ ตรงขา มกบั การจราจร แตท ว่ั ไปนิยมตดิ ต้ังใน
ทิศตรงขา มกับการจราจร

1.8) สายตอลงดนิ และแทง หลักดิน (Ground Wire and Ground rod) จะมคี วามสาํ คัญ
เปน อยา งยิง่ เนอ่ื งจากสายตอ ลงดนิ จะเปนตัวนํากระแสฟา ผา หรือกระแสลดั วงจรลงดิน และแทง หลกั ดิน
จะชวยกระจายประจฟุ า ผา หรอื นํากระแสลัดวงจรทีเ่ กิดขึน้ ผลทต่ี ามมาคือ จะทาํ ใหเกดิ แรงดนั มคี าระดับ
ตา งกนั ในแตละจุดภายในสายตอลงดินบน Cable Riser Pole ดงั นน้ั ถาสายตอ ลงดินขาดหรอื หลดุ จะทาํ
ใหไ มมีจุดกราวดอ า งองิ ทําใหเ กิดแรงดันสูงครอ มอปุ กรณบ น Cable Riser Pole เกนิ กวา ท่ีอปุ กรณท นได
เกิดการ Breakdown ตามมาในท่สี ุด

1.9) ทอ PVC แขง็ พรอมอปุ กรณย ดึ ใชส ําหรับสวมสายตอลงดิน เพื่อปกปด ไมให
บุคคลสมั ผัสสายโดยตรง ซึ่งเมือ่ เกิดฟา ผาหรอื ลดั วงจรข้นึ เมือ่ บุคคลไปสมั ผสั โดยตรงในเวลาน้ัน จะทาํ
ใหเกิดอันตรายเน่อื งจากแรงดันสมั ผัสขึน้ ได

โดยรายละเอยี ดของอปุ กรณอ ื่นท่ีไมไ ดก ลา วถงึ ในท่นี ี้ ใหด ูตามทร่ี ะบุไวใ นแบบมาตร
ฐาน กฟภ.

2) Cable Riser Pole ระบบ 115 kV

หัวเคเบลิ กบั ดกั เสิรจ

รปู ท่ี 2.20 ตัวอยางรูปแบบเสาตนข้นึ หัวสายเคเบิลใตด ิน ระบบ 115 kV (แบบ SD-UG-3)

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

16

2.1) กับดักเสริ จ (Lightning Arrester) สําหรับระบบแรงดนั 115 kV มีหลกั การเชน
เดียวกบั ระบบจําหนาย 22 kV และ 33 kV โดยตวั โครงสรา งจะมีขนาดใหญและนา้ํ หนักมากกวา จะตดิ ต้งั
จํานวน 1 ชดุ ตอเฟสไมว า สายไฟจะเปน เสนเดย่ี วหรือคกู ็ตาม และไมว า จะตดิ ตั้ง Cable Riser Pole ท่ีหนา
สถานไี ฟฟาหรือในไลนร ะบบสายสง จะใชข นาดเดียวคอื 10 kA

2.2) หัวเคเบิล (Terminator or Cable Riser) สาํ หรบั สายเคเบิลใตดนิ 115 kV หลกั การ
เชนเดียวกบั ระบบจาํ หนาย 22 kV และ 33 kV แตต ัวโครงสรา งจะมขี นาดใหญและน้าํ หนกั มากกวา

2.3) โครงเหลก็ รองรบั ตดิ ตั้งหวั สายเคเบลิ ใตดนิ ลอ ฟาแรงสงู (Supporting Structure)
ทาํ หนาท่รี องรับติดต้ังหวั สายเคเบิลใตดนิ และลอฟา แรงสูง เน่ืองจากในระบบ 115 kV ท้งั หัวเคเบลิ ฯ
และกับดกั เสริ จ จะมนี ํา้ หนักมากกวาระบบจําหนาย จงึ ตอ งออกแบบใหมีโครงเหลก็ รองรบั ซ่ึงปจ จุบัน
ไดก าํ หนดเปน ชุดรองรับซึ่งประกอบดว ยวสั ดเุ หล็กทุกช้ินทใ่ี ชงานไวแลว (ระบเุ ปนวัสดุเลขท่ี 01060021)

2.4) แคลมปประกบั สายเคเบิลใตด นิ (ทาํ ดว ยไม) มีอยู 2 สวน คือ สวนท่ยี ึดประกับ
สายเคเบิลฯ เขา กับเสา คอร. ทําหนา ทีค่ ลายหว งรดั สาย (Cable Grip) และสว นที่ยดึ ประกบั สายเคเบลิ ฯ
บรเิ วณใตหัวเคเบิลฯ ทาํ หนา ท่คี ลายหวงรดั สายและบงั คับใหสายเคเบลิ ฯ มีแนวตรงกอนเชอ่ื มเขา กับหัว
เคเบลิ ฯ โดยที่แคลมปทั้ง 2 สว นดงั กลาว จะตองทาํ ดวยไมเทา น้ัน เพอ่ื ปองกันฟลกั ซแมเหล็กท่ีไมส มดุล
จากการหักลางกนั ไมหมด เนื่องจากการตดิ ตั้งแคลม ปป ระกบั สายเคเบลิ ฯ จะประกบั เพยี ง 1 เฟส หรอื 2
เฟส ซึ่งไมครบท้งั 3 เฟส

2.5) ทอ รอ ยสายท่ไี มใชโลหะ (Non - Metallic Conduit) ใชส ําหรบั ปองกนั สายเคเบิลฯ
ทางดานแรงกล สตั ว หรอื นํ้าเขาสายเคเบิลฯ โดยตรง ซึง่ โดยท่วั ไปจะใชเปนทอ HDPE PN 6.3 มอก.982
สาํ หรบั เหตผุ ลท่ไี มนาํ โลหะ (Metallic Conduit) มาใชง าน เน่ืองจากในสายสงระบบ 115 kV จะรอยสาย
เคเบลิ ฯ จาํ นวน 1 เสน ตอ ทอ ดงั นัน้ ถา รอยในทอโลหะกจ็ ะเกดิ ฟลกั ซแ มเหล็ก มีผลทําใหเกิดความรอ น
เพิ่มข้นึ ทสี่ ายเคเบิลฯ ได และคา ความนาํ กระแสไฟฟา ของสายเคเบิลฯ กจ็ ะลดลงตามมาจนถงึ ไมสามารถ
จา ยไดใ นท่สี ุด

สําหรบั Airseal Compound โครงเหลก็ กันทอ รอ ยสาย (Conduit Steel Guard) สายตอลงดนิ
และแทง หลกั ดนิ (ground Wire and Ground rod) รวมทงั้ ทอ PVC แขง็ พรอมอปุ กรณย ดึ ใชสาํ หรับสวม
สายตอลงดนิ เพื่อปกปด ไมใ หบคุ คลสัมผัสสายโดยตรง กม็ หี ลักการเชน เดยี วกบั ระบบจาํ หนา ย 22 kV
และ 33 kV

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

17
3.2 ขอคาํ นึงถึงในการตดิ ตง้ั เสาตนขน้ึ หวั สายเคเบิลใตด นิ (Cable Riser Pole)

1) ตาํ แหนงทตี่ ดิ ตั้งตอ งบาํ รงุ รกั ษาไดงา ย ซ่งึ หากจาํ เปน ตองตดิ ตัง้ ในทลี่ ุม ที่มีนํา้ ขงั ตลอด
หรอื มีโอกาสน้ําทว มถงึ จะตอ งเทคอนกรีตหุมโคนเสาเพือ่ ทําเปนฐานรองโครงเหลก็ กนั้ และเล่อื น
ตาํ แหนง ขอ ตอทอรอ ยสายขนึ้

2) ตําแหนงติดตัง้ หากไมใชบ นพ้ืนทางเทา หรือพ้ืนคอนกรีต แตเปน พ้นื ดินท่มี ีหญาขึ้นปก
คลมุ หนาแนน ในกรณรี ะบบจาํ หนา ย 22-33 kV ใหใ ชท อรอยสายข้นึ เปน ทอ เหล็กกลา เคลือบสังกะสี
(RSC) และใชหินเบอร 2 เทบริเวณรอบโคนเสารศั มปี ระมาณ 3 เมตร เพือ่ ปอ งกันไฟไหมแ ละหนหู รอื
สัตวอืน่ ๆ กัดทอ รอ ยสายและอุปกรณท ีต่ ดิ ต้ังอยูเหนือข้นึ ไปได

รูปที่ 2.21 กรณไี มม ีหญาขน้ึ ปกคลุมหนาแนน และบริเวณรอบๆ เปน พน้ื ทโี่ ลงวา ง ไมจําเปน ตอ งใชทอ
RSC ก็ได
3) การติดตง้ั ท่มี รี ะบบจาํ หนา ยหลายวงจร ใหต ิดตัง้ แยกเปนวงจรละตนเสาไมใหรวมสอง

วงจรบนเสาตน เดยี วกัน เพ่อื ความม่ันคงของระบบไฟฟา ยกเวนเสาตนนัน้ มี Incoming หนง่ึ วงจร แตม ี
Outgoing สองวงจร ใหตดิ ตั้งบนเสาตนเดียวกันได (ตดิ ตั้งกบั ดักเสิรจ 1 ชดุ และหวั เคเบลิ ฯ 2 ชุด)

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

18

รูปที่ 2.22 รปู แสดงการติดตงั้ ที่มรี ะบบจําหนายหลายวงจร และมี Outgoing สองวงจร
4) การตอเชื่อมกับระบบสายอากาศ ตองไดต ามขอกําหนดไมผดิ มาตรฐาน กฟภ.
5) แคลม ปป ระกบั สายเคเบิลฯ หว งรดั สาย (Cable Grip) ทร่ี ัดสายเคเบลิ ฯ บริเวณปลายทอ

รอยสายข้นึ ตองสามารถยึดจบั ไดอยางมน่ั คง รวมถึงการจดั เรยี งทอ ข้ึนเสาควรมีการทาํ Mark ทอรอ ยสาย
รวมถงึ ภายในบอ พักสายดวย

6) Airseal Compound ตองอุดไมใหม ชี อ งวางเกิดขึ้น และทอรอยสายทไ่ี มไ ดใชง านใหปด
ดวยฝาปด (End Cap)

รูปที่ 2.23 Airseal Compound ตอ งอุดไมใ หมีชองวา งเกดิ ข้ึน และทอรอ ยสายท่ีไมไดใชง านให
ปด ดวยฝาปด (End Cap)

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

19
4. ทอรอยสายเคเบลิ ใตดนิ (Conduit)

ทอ รอยสายเคเบิลที่ใชใ นงานกอ สรา งเคเบิลใตดนิ มดี ว ยกันหลายชนดิ เชน ทอ HDPE ,ทอ Corrugate
และ ทอ Fiberglass หรอื ทอ RTRC ทอ แตล ะชนิดจะมคี ณุ สมบตั ิที่ดแี ตกตา งกันไปดงั นี้

4.1 ทอ HDPE (High-Density Polyethylene)
ทอชนิดน้ใี ชใ นงานรอยสายเคเบิลใตดินกนั มากท่สี ุดใน กฟภ. เนอ่ื งจากมคี ณุ สมบตั ิที่ดหี ลาย

อยา งเชน ความสามารถรับแรงกดไดด ีมผี ผู ลิตหลายราย และราคาถูกกวาทอชนดิ อ่นื ๆ ทอชนดิ นีผ้ ลติ ข้นึ
ตาม มอก. 982 ซ่ึงใชเปน ทอ นา้ํ ดมื่ แตน าํ มาประยุกตใชใ นงานรอ ยสายเคเบิลใตด นิ ขนาดของทอกาํ หนด
ตามขนาดของ Outside Diameter แบง ออกไดห ลายชนั้ คณุ ภาพ แตท ี่ กฟภ.ใชอ ยูคือชน้ั คุณภาพ PN 6.3
ขนาด 160 มม. ดังรปู ท่ี 2.24

รปู ที่ 2.24 ทอ HDPE (High-Density Polyethylene)
การตอ ทอ HDPE มที ัง้ แบบใชข อ ตอสวม(Coupling) และแบบเชื่อมดว ยความรอน
(Welding) ดังรูปท่ี 2.25

รูปที่ 2.25 ขอตอ แบบสวม(Coupling) และการตอ แบบเชือ่ มดวยความรอ น (Welding)

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

20

4.2 ทอ Corrugate หรอื เรยี กวา ทอลกู ฟูก
ทอ ชนิดนี้เปนทอ ที่ทํามาจาก High-Density Polyethylene มีลักษณะเปน ลกู ฟูก โคงงอไดง า ย ใน

การขนสง จะมวนมาเปนขดยาวประมาณ 50 –100 เมตร ดังรูปท่ี 2.26
ขอ ดีของทอ ชนดิ นีก้ ค็ ือ น้ําหนกั เบา สามารถวางทอ ไดยาวมากกวาทอชนิดอ่นื โดยไมต อ งมขี อ

ตอ แรงเสยี ดทานนอ ย หลบหลกี สิ่งกีดขวางไดงาย แตข อเสยี ก็คือทาํ ความสะอาดภายในทอไดย าก การตอ
ทอ จะใชแ บบ Screwing

รปู ที่ 2.26 ทอ Corrugate
4.3 ทอ RTRC ( Reinforced Thermosetting Resin Conduit)

ทอ ชนดิ นีท้ าํ จาก Fiberglass ทผ่ี านการอาบสวนผสมแลว ( Resin, Epoxy ) พนั ทับแกนเหล็ก
รอนถักพนั เปนชัน้ ๆ (winding) บางบรษิ ัทจะผลิตทอ เปนสองประเภทคือ ทอสีแดง และทอ สีดาํ ถา เปน
ทอสีแดงจะพนั Fiberglass ทง้ั หมด 4 ชน้ั ใชใ นงานฝงดนิ โดยตรง ถา เปนทอ สดี าํ จะพัน Fiberglass ทง้ั
หมด 6 ช้ัน และใสส าร Carbon Black เพ่อื ปอ งกนั รงั สี UV ใชใ นการวางทอ บนพน้ื ดนิ ขนาดของทอ
กําหนดตามขนาดของ Inside Diameter การตอทอชนิดน้ีจะมีอยู 2 วิธี คือวิธีสวมอัด(Gasket-type joint)
และแบบเกลียว (Screw) โดยวิธสี วมอดั ทอดานหนึ่งจะเปน ทอ บานใสซีลยางไวส องชั้นเม่ือตอ ทอตรง
เขาไปจนสุดจะติดแนนมาก และซีลยางจะปอ งกนั การรั่วซมึ ของน้าํ ไดดี สว นวธิ ีแบบเกลยี วจะเหมือนกับ
การตอทอทว่ั ๆไป ดังรูปที่ 2.27

รูปท่ี 2.27 ทอ RTRC ( Reinforced Thermosetting Resin Conduit) และการตอ ทอ

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

21

ตามมาตรฐาน National Electric Code Handbook 1999 (NEC) ในหวั ขอ Article 347-
Nonmetallic Conduit ไดเ รยี กชอ่ื ทอ Reinforced Thermosetting Resin Conduit ไวหลายชือ่ คอื Rigid
Nonmetallic Fiberglass Conduit หรือ Fiberglass Reinforced Epoxy Conduit โดยไดแบง ประเภทของทอ
RTRC ไว 2 ชนดิ คือ

- RTRC Type BG ใชสาํ หรับงานฝงดินโดยตรงจะมีคอนกรีตหอหุม ตัวทอหรอื ไมม ีกไ็ ด
( BG = Below Ground)

- RTRC Type AG ใชสาํ หรับงานวางเหนอื ดนิ หรือฝง ดิน ถาฝง ดินจะมคี อนกรีตหอ หมุ ตัว
ทอ หรอื ไมมกี ไ็ ด ใชใ นสถานท่ที ม่ี ิดชิดหรอื เปด โลง กไ็ ด (แตตอ งไมมแี รงใดมากระทาํ ใหท อเสยี หาย)
( AG = Above Ground)

คณุ สมบัติของทอ ท้งั 3 ชนดิ แสดงดงั ตารางขา งลา ง

Property HDPE CORRUGATE RTRC

Material High Density High Density Fiberglass
Polyethylene Polyethylene
Weight (ทอ 6 นิ้ว) ~3.77 kg/m ~2.0 kg/m ~1.52 kg/m
Coefficient of Friction ~0.5 ** ~0.3 ~0.385
Inner Surface of Pipe Smooth Corrugate Smooth
Corrosion Resistance Good Good Good
Flame Resistance No No Yes
Cable Fusion Yes Yes No
Maximum Working Temp. ~80 0C ~80 0C 110 0C
Connecting Method Welding , Coupling Gasket and Screwing
- Screwing ~ 1900 lbs/ft *
การรับแรงกด - (ทอ 5 น้ิว)

* ขอ มูลผลการทดสอบจากคณะวิศวกรรมศาสตร จุฬาลงกรณมหาวทิ ยาลยั
Reference No. SPT-005/40 วนั ที่ 10 มีนาคม 2540
** ใชค า ตาม IEEE 525-1992 หนา 36

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

22

5. สายเคเบิลใตด ิน ( Underground Cable)
สายเคเบลิ ใตด ินทีใ่ ชง านในการไฟฟาตางๆ มหี ลายชนิด ในชว งเวลา 10 ป กอนหนาน้สี ว นใหญ

ใชชนดิ ฉนวนกระดาษ-นํ้ามัน ฉนวนกระดาษและกา ซ ฉนวน XLPE , PE หรือ EPR แตในชวงหลงั น้ี
สว นใหญน ิยมใชส ายเคเบลิ ชนดิ ฉนวน XLPE มากขึน้ เดมิ สายเคเบลิ ใตด นิ ชนดิ ฉนวน Low pressure oil
fill ไดรบั การพสิ จู นแ ลว วา สามารถใชงานไดอยางมคี วามเชื่อถือไดส ูงตลอด 40 กวา ปที่ผานมา อยางไรก็
ดใี นชว งการติดตั้งและใชงานจาํ เปน ตองใชพนกั งานทีม่ ีประสบการณส ูงและมีระบบการควบคุมทย่ี งุ ยาก
และเมอ่ื นํา้ มันเกดิ ร่วั อาจทาํ ใหเกิดการลดั วงจรและเกดิ ปญหาสงิ่ แวดลอม ฉนวน XLPE จงึ ถกู นํามาใช
งานมากขึน้ เน่ืองจากการติดต้ัง การใชงาน และการบํารงุ รกั ษาไมย งุ ยาก ปจจบุ นั สายเคเบิลใตดินท่ี กฟภ.
ใชง านเปน ชนดิ ฉนวน XLPE ทง้ั ระดับแรงดันปานกลาง (Medium voltage cables) 22 – 33 kV และแรง
ดันสงู (High voltage cables) 115 kV ( กฟภ.จัดหาสายเคเบลิ ตามสเปคเลขที่ R-777/2539 สําหรบั สาย
22-33 kV และสเปคเลขที่ R-500/2544 สําหรับสาย 115 kV )

Conductor shield Spunbond tape
Insulation shield
PE sheath

Insulation Copper wire with copper contact tape
Conductor

รูปท่ี 2.28 สายเคเบิลใตดินแรงดนั ปานกลาง 22-33 kV

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

23

Conductor shield Non-conductive W/B tape
Insulation shield Plastic-coated Al tape
PE Sheath

Conductor Copper wire with copper contact tape
Semi-conductive W/B tape
Insulation

รปู ที่ 2.29 แสดงโครงสรางสายเคเบลิ ใตด นิ แรงสงู 115 kV

5.1 โครงสรา งของสายไฟฟา ใตดิน
1) Conductor (ตัวนํา) ทําหนาทน่ี าํ กระแสไฟฟา ทาํ จากอะลูมิเนยี มหรือทองแดง มหี ลาย

ลกั ษณะดงั นี้
1.1) Solid Conductor ใชเ ปน ตัวนําของสายไฟฟาขนาดเลก็ ไมน ยิ มใชในสายขนาดใหญ

เนือ่ งจากดดั งอไดย าก
1.2) Round Strand Conductor (ตัวนาํ ตเี กลียว) ใชเ ปน ตัวนาํ ของสายไฟฟา ท่วั ๆไปและ

สายเปลอื ย
1.3) Compact Strand Conductor (ตัวนําอดั แนน) ใชเปน ตวั นาํ ของสายไฟฟา หุม ฉนวน

ทว่ั ๆไปโดยการนําตวั นาํ ตีเกลียวมาบีบอัดใหมีขนาดเสน ผา นศูนยกลางเล็กลง เมอื่ นําไปใชในสายหุมจะ
ชวยลดวสั ดทุ ีน่ ํามาหุมได

1.4) Segmental Conductor ใชใ นสายเคเบิลใตด นิ ขนาดใหญทีต่ องการใหม ี Current
Carrying Capacity สงู แตละ Segment จะประกอบดวยตัวนาํ ตีเกลยี วแลวอดั ใหเ ปน รปู Segment โดยแต
ละ Segment จะหมุ ดว ยฉนวน ขอ ดีของตัวนําชนดิ นก้ี ็คอื มี AC Resistance ต่าํ เน่อื งจาก Wire ในแตล ะ
Segment มกี าร Transpose เขาออกระหวางสวนนอกและสว นในของตัวนํา ทาํ ให Skin Effect Factor ตาํ่

1.5) Hollow Core Conductor ใชเ ปน ตัวนําของ Oil Fill Cable โดยใชท อ กลางตัวนาํ ใน
การสง นํ้ามัน ปจ จุบนั มีการนํามาใชกับสายเคเบลิ ใตดินทีใ่ ช Solid Dielectric ทต่ี อ งการนํากระแสสงู ๆ
โดยใชนา้ํ หรอื อากาศผานเขา ไปในทอ กลางตัวนาํ เพอื่ ระบายความรอ น

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

24

2) Conductor Screen ทาํ จากวัสดกุ ง่ึ ตัวนาํ ซ่งึ อาจเปน ผาอาบ Carbon หรอื เปน Extrude
Layer ของสารสังเคราะหพวกพลาสตกิ ผสมตวั นาํ มีหนา ท่ีทาํ ใหผ วิ สมั ผสั ของตัวนาํ กับฉนวนเรยี บไมม ี
ชองวางทมี่ ศี กั ดาไฟฟาสูงตกครอ มซึง่ เปน สาเหตขุ องการเกดิ Partial Discharge

3) Insulation (ฉนวน) เปน สวนที่สาํ คญั ทสี่ ดุ ของสายเคเบิลใตดนิ มหี นา ท่กี นั ไมใหกระแส
ไฟฟาเกิดการรั่วไหลหรือลดั วงจรจนเกิดการสูญเสยี ตอ ระบบไฟฟา และอาจเกิดอนั ตรายตอ บุคคลทีไ่ ป
สมั ผัสได คณุ ภาพของสายเคเบิลฯจะข้นึ อยูก ับวสั ดทุ ใี่ ชทําฉนวนซง่ึ มีอยดู ว ยกันหลายชนิดเชน Polyvinyl
Chroride (PVC) หรือ Polyethylene (PE) ซ่งึ นยิ มใชในระบบแรงตาํ่ , Oil Impregnated Paper, Crosslinked
Polyethylene (XLPE) และ Ethylene Propylene Rubber (EPR) ซงึ่ นยิ มใชในระบบแรงสูง

4) Insulation Screen ทาํ หนา ทเี่ ชนเดียวกับ Conductor Screen คือลดแรงดันไฟฟาตกครอม
บริเวณผิวสัมผัสของ Insulation และ Metallic Screen วัสดทุ ี่ใชท าํ Insulation Screen จะเหมอื นกับ
Conductor Screen

5) Metallic Screen ทําหนา ทีเ่ ปน Ground สําหรบั สายไฟฟาแรงสูงและเปน ทางใหก ระแส
ไฟฟาไหลกลับในกรณีทเี่ กิดการลดั วงจร บางคร้งั Metallic ยังทําหนาทเ่ี ปน Mechanical Protection หรือ
ทําหนาทเ่ี ปนชนั้ กันนาํ้ ในกรณีของสายเคเบลิ ใตน าํ้ (Submarine Cable) หรือทําหนาท่ีรักษาความดันภาย
ในสาํ หรบั Oil Fill Cable Metallic Screen อาจเปน Tape หรอื Wire ทําดวยทองแดงหรอื อะลมู เิ นยี มหรอื
อาจจะเปน Lead Sheath (ปลอกตะกว่ั ) หรอื Corrugate Aluminium Sheath (ปลอกอะลมู เิ นียมลกู ฟูก)

6) Reinforcement หรือ Armour เปนช้นั ที่เสรมิ เพ่ือใหส ายเคเบลิ มีความทนทานตอ
Mechanical Force จากภายนอกที่อาจจะทาํ ใหส ายเคเบิลชํารุดเสยี หาย โดยเฉพาะสายเคเบิลใตนํา้ หรือสาย
เคเบิลที่ฝงดินโดยตรง บางครัง้ ยังใชเปนตวั รับแรงดึงในการลากสายดวย วสั ดุทใ่ี ชทาํ ไดแ ก Steel Tape,
Steel Wire หรอื Aluminium Wire

7) Water Blocking Tape เปน ชน้ั ท่เี สรมิ ขึ้นมาในกรณีของสายเคเบิลใตด ินแรงสงู ทีใ่ ชใ น
บรเิ วณทช่ี ้ืนแฉะเพอ่ื ปองกันน้ําไหลเขาไปตามแนวสายเคเบลิ ในกรณที ี่ Jacket ของสายเคเบลิ ฯมีการชาํ รดุ
จากการลากสายทาํ ใหส ว นที่เปน ฉนวนสมั ผสั กบั นาํ้ เปนระยะทางยาว สายเคเบิลจึงมโี อกาสชาํ รุดสงู
Water Blocking Tape นที้ ําจากสารสังเคราะหและมี Swellable Powder (สารท่ดี ดู ซึมนา้ํ เขา ไปแลว ขยาย
ตวั มลี กั ษณะเปน ผงคลายแปง ) โดยทัว่ ไปจะอยูร ะหวา งชน้ั Insulation Screen กับ Jacket

8) Laminated Sheath เปนช้นั กนั น้ําตามแนวขวางในสายเคเบิลแรงสงู มลี ักษณะเปน เทป
โลหะหมุ ดว ย Plastic ท้งั สองหนาจากนัน้ นํามาหอ รอบ Ground Screen โดย Plastic ทผ่ี ิวนอกและผวิ ใน
ของเทปจะถกู ละลายใหต ิดกนั เปนเนื้อเดียวทาํ ใหสามารถปองกนั ไมใหโมเลกุลของน้าํ แพรผ า นเขาไปยงั
ฉนวนได

9) Non Metallic Sheath หรือที่เรยี กกนั โดยทวั่ ไปวา Jacket ทําหนา ท่ปี องกันแรงกระแทก
เสยี ดสีตางๆขณะติดตั้งสายเคเบิล วัสดุท่ใี ชทาํ มี PVC, PE

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

25

ตวั นํา เกดิ โคโรนา
เพิ่ม Conductor Screen
Grounded
Metal Conduit
เกิด Over-Stressed

เพม่ิ Insulation Screen เปลอื กหมุ สายเคเบลิ

รูปท่ี 2.30 แสดงการกระจายสนามไฟฟาของสายเคเบิลใตด ิน

5.2 ฉนวน XLPE
เน่อื งจากสายเคเบิลใตด นิ ท่ี กฟภ. จัดหามาใชง านเปน แบบฉนวน XLPE ทั้งหมด(ไมน บั รวม

สาย Submarine Cable) ดงั นั้นในทนี่ จ้ี ะกลาวถึงในเร่ืองของฉนวน XLPE เทานน้ั ฉนวน XLPE ไดจ าก
การนํา Polyethylene (PE) ซงึ่ เปน Thermoplastic มาเปลย่ี นแปลงโครงสรา งของโมเลกลุ ภายในทาํ ใหเกิด
การเกาะตัวกนั ระหวางสายของโมเลกลุ ของ Polyethylene เปน ผลใหเ กิดการเปล่ยี นสภาพจาก
Thermoplastic ไปเปน Thermosetting ซ่ึงเปนผลใหมคี ณุ สมบัตทิ ี่ดขี ้นึ หลายอยา ง (วธิ กี ารทที่ ําใหเกิดการ
เปลีย่ นแปลงนีเ้ รียกวา Crosslinking)

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

26

ปกติโมเลกลุ ของ PE จะประกอบดว ยคารบอน (C) และไฮโดรเจน (H) ยดึ เกาะกนั เปน สายยาว
โดยไมมกี ารยึดเกาะกันระหวางสาย ดังนั้นเมื่อไดร บั ความรอนสายโมเลกุลของ C-H น้ีจะเคลื่อนทไ่ี ปมา
ได(เพราะไมม ีแรงยึดเกาะระหวางสายโมเลกลุ )เปน ผลใหเกิดละลายขึน้ น่นั เอง เมือ่ ทําใหเ กดิ Crosslink
(ทําไดหลายวธิ ีเชน การใชสารเคมเี ปน ตวั ทําใหเกดิ ปฏกิ ิริยาหรอื ใช Radiation เปน ตน) คือทาํ ใหเกิดการ
ยึดเกาะระหวางสายของโมเลกลุ ของ Polyethylene แรงยดึ เกาะระหวา งสายโมเลกุลน้ีเองที่เปน ตวั ทําให
XLPE ไมล ะลายเม่ือไดร บั ความรอ น

1) ขอ ดีของฉนวน XLPE
1.1) ทนอณุ หภมู ไิ ดส งู คือ 900 C
1.2) มคี ณุ สมบตั ิทางไฟฟา ทด่ี ีคอื มี Dielectric Loss ตา่ํ และมี Dielectric Strength สูง
1.3) มคี ุณสมบัตทิ างกลท่ีดที นตอแรงกระทําภายนอก
1.4) ทนตอ สารเคมีดีกวา PE/PVC
1.5) ไมเ ปนอนั ตรายตอ สภาวะแวดลอ ม
2) การเปล่ยี นฉนวน PE เปน XLPE
ในการเปลีย่ นฉนวน PE เปน XLPE นน้ั ใชวิธีการท่ใี ชกันมากเรียกวา Peroxide

Crosslinking โดยความรอ นที่ใชในกระบวนการ Peroxide Crosslinking นมี้ ี 2 วธิ ี
2.1) วธิ ี Steam Cure
สิง่ สําคัญในการผลติ สายไฟฟา คอื ฉนวนของสายไฟฟาจะตอ งเปน Thermoplastic

เพราะจะตอ ง Extrude (หลอมละลายและฉดี ออกมา) เพ่อื หุมสายไฟฟา ดงั นัน้ ในกระบวนการผลติ สาย
XLPE จงึ ตองแบง ออกเปนสองขน้ั ตอนคอื

ข้ันตอนแรกของการ Extrude โดยวตั ถุดบิ สาํ หรบั การผลิตฉนวน XLPE จะมลี ักษณะ
เปนเม็ดพลาสติกทห่ี ลอมละลายได ( PE + สารพวก Peroxide ซึ่งเปน ตวั ทําปฏิกิริยา) โดยเมด็ พลาสตกิ นี้
จะถกู หลอมละลายและฉดี ออกมาหุมสายไฟฟาเชนเดยี วกบั การผลติ สายไฟฟา ฉนวน PE หรอื PVC โดย
ทวั่ ไป จากนน้ั จงึ เขา สกู ระบวนการเปล่ยี นฉนวนใหเ ปน Thermosetting

ขน้ั ตอนทสี่ อง จะนาํ สายไฟฟาที่ไดไ ปผานในทอท่ีมีไอน้ําอณุ หภมู ิสงู (2000 C)และ
ความดนั สงู (20 Bar) ทาํ ใหเกดิ ปฏิกริ ิยาเคมเี ปลีย่ นโมเลกุลของ PE ใหเปน XLPE (สวนนี้จะเรยี กวา
Curing Zone หรือ Valcanizing Zone) จากนัน้ สายไฟฟา จะถกู ลดอุณหภูมใิ หต าํ่ ลงโดยการหลอ นํ้าในทอ
อกี สว นหนง่ึ ซงึ่ เรียกวา Cooling Zone

สาเหตทุ ่ใี ชไ อนาํ้ /น้ําเปนตัวกลางถายเทอุณหภมู กิ ็เพราะวา นาํ้ และไอนํ้ามีสัมประสิทธิ์
การถา ยเทความรอนสงู ทาํ ใหการถายเทและระบายความรอ นไดรวดเรว็ นัน่ เอง

ในกรณีใชทอ Curing ในแนวตง้ั กระบวนการผลติ นเี้ รียกวาวิธี Vertical Continuous
Valcanization (VCV) ซง่ึ สว นมากจะใชใ นการผลิตสายเคเบลิ ใตด นิ แตถ าใชท อเอียงลาดจะเรยี กกนั วา

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

27

Catenary Continuous Valcanization (CCV) ขอ ดขี องการผลติ แบบ VCV คอื สายไฟฟาทไ่ี ดจะมตี ัวนําอยู
ตรงกลางไมเ อียงไปดานใดดานหนึง่ (Excentric) ความหนาของฉนวนเทากันตลอดความยาวสาย แตค าลง
ทนุ ในการกอสรา งสูงเพราะจะตองทาํ เปนหอสงู (Tower) ถาใชวธิ ี CCV คา กอ สรางจะต่ํากวาแตก ม็ ขี อ
จาํ กดั ไมสามารถผลิตสายไฟฟา แรงสงู ทม่ี คี วามหนาของฉนวนมากๆไดเ พราะจะเกดิ การ Excentric ไดงาย

2.2) วธิ ี Dry Cure
หลังจาก XLPE CABLE ชนดิ Steam Cure ใชงานไประยะหนึ่งพบวามีการชํารดุ ของ

เคเบลิ เร็วกวา เวลาทค่ี าดหมายไวคอื ชํารุดในเวลาเพียง 10 ป แทนทจ่ี ะใชงานไดไ มตํา่ กวา 20 ป ประมาณป
ค.ศ. 1969 กพ็ บวาสาเหตุของการชํารุดเกิดมาจาก Water Tree โดยมนี า้ํ สนามไฟฟา และชอ งวางหรือสิง่
แปลกปลอมในฉนวนเปนสาเหตุ กลาวคือขณะที่ Curing โดยใชไ อนา้ํ นน้ั อุณหภูมิของฉนวนจะสงู
โมเลกุลของน้าํ สวนหน่งึ จะเคล่ือนตวั เขาไปในฉนวนดวยวธิ ีการแพรก ระจาย(จากทมี่ ีความหนาแนนของ
โมเลกลุ ของนาํ้ มากไปสทู ีม่ ีความหนาแนนของโมเลกลุ ของน้ํานอย) เกิดเปน ชองวา งขึน้ ภายในฉนวน เมอื่
อณุ หภูมติ า่ํ ลงก็จะกล่ันตวั เปน หยดนํ้าตกคางอยภู ายในชอ งวา งในฉนวนนน้ั ภายหลังกระบวนการผลิต
เมื่อปลอยสายเคเบิลท้งิ ไวนา้ํ จะระเหยผา นฉนวนออกมาทาํ ใหเ กิดเปน ชองวา ง(Void) อยใู นฉนวนจํานวน
หน่งึ เมอ่ื มกี ารนําเคเบลิ ไปใชงานในทที่ ่มี คี วามช้ืนสูงไอนํา้ จากภายนอกจะแพรก ลบั ไปในฉนวนเหลา นัน้
เนือ่ งจากมีชองวางอยูม ากปริมาณไอน้ําในฉนวนกจ็ ะมากตามไปดวยและเมื่อจายกระแสไฟฟา เขาไปจะ
เกิดสนามไฟฟาขึ้นทาํ ใหเกิด Water Tree ขนึ้ ได ซึง่ สาเหตขุ องการเกิด Water Tree นัน้ เชือ่ วา มสี าเหตมุ า
จากปจ จัย 3 ประการคือ 1) ความชืน้ 2) ชอ งวางหรอื สิง่ แปลกปลอมในฉนวน 3) สนามไฟฟาความเขม
สูง จึงไดม คี วามพยายามท่จี ะผลิตสายเคเบลิ ฉนวน XLPE โดยหลกี เลีย่ งการใชไ อนํา้ ทาํ ใหเกิด
กระบวนการผลิตแบบใหมข ้ึนมาโดยไมใ ชไอนํา้ ในการ Cure เรียกวา Dry Cure โดยผูผ ลิตสายเคเบลิ บาง
รายจะใช กา ซไนโตรเจนแทน แตเนอื่ งจากกาซไนโตรเจนถายเทความรอ นไดไมด ีเทา ไอน้ําจงึ ตอ งมี
Pump เพ่อื เพิ่มความเร็วในการสัมผัสระหวางกา ซไนโตรเจนกับ XLPE

ฉนวนทไ่ี ดจากวิธีการ Dry Cure นจี้ ะมชี อ งวา งอยนู อยกวาและมขี นาดเล็กกวาวิธกี าร
Steam Cure มาก จึงเปน ท่นี ยิ มใชกันแพรห ลายในปจ จุบนั

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

28

3

4 1. Pay off Stand : Stranded and compacted
conductor is taken up for seamless transfer to

tower top.

2. The conductor being pulled up.

3. Turnpulley: Conductor turns 3600 to align with

gravity.

5 4. Triple Extrusion Chamber: An absolutely clean

zone where the insulation is extruded under

continuous monitoring.

5. Vulcanisation Zone: The extruded polyethylene

is cross linked in a dry environment under

temperature and pressure.

6. Cooling Zone: The extruded core is brought to an

6 ambient temperature – option of nitrogen
cooling.

7. Take Up Stand: The extruded core is reeled on

drums for further processes.

2

7
1

รูปที่ 2.31 แสดงการผลิตสายเคเบลิ โดยวิธี Vertical Continuous Valcanization (VCV)

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

29

รปู ท่ี 2.32 แสดงการผลิตสายเคเบิลใตด นิ โดยวธิ ี Catenary Continuous Valcanization (CCV)
6. การตอ สายและการทาํ หวั สายเคเบลิ ใตด นิ (Splice and Terminator)

สายเคเบลิ ใตดินทยี่ งั ไมม กี ารตัดตอสาย เมือ่ ปอ นแรงดนั ใหสายไฟฟา จะเกิดความตางศกั ย
ระหวา งสายตวั นํากบั Shield ทําใหมีเสน แรงไฟฟา กระจายสมํา่ เสมอตลอดความยาวของสายจากตัวนําไป
ยังสาย Shield (ถกู ตอ ลงดนิ ) และเกดิ เสนสมศักย (เสนแสดงระดบั แรงดนั ทม่ี ีคา เทา กนั ) คงที่ไปตลอด
ความยาวสายเชน เดียวกัน ผลที่เกิดขึน้ จะทาํ ใหสนามไฟฟากระจายสมา่ํ เสมอซ่ึงมคี าไมเ ทา กันจากตวั นํา
ไปยงั สาย Shield ดังแสดงตามรูปที่ 2.33

รูปที่ 2.33 แสดง Potential Field และ Electric Flux Lines

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

30
เมอ่ื สายเคเบิลใตดนิ มกี ารตัดตอสาย สายตัวนําทีถ่ กู ปอกฉนวนออกจาํ เปนตองรกั ษาระยะ
ระหวางสายตัวนําไฟฟา กบั Shield (ถกู ตอ ลงดิน) ใหมีคา มากพอ เพื่อไมใ หเกดิ กระแสไหลขาม
(Flashover) จากสายตัวนําไปยงั Shield กรณนี ี้สายตัวนาํ จะถกู คัน่ ดวยฉนวนซ่ึงมคี วามหนาแนนไมมาก
เทานนั้ ซึ่งในกรณีนีส้ นามไฟฟา จะไมถ ูกควบคุมดวย Shield อกี ตอ ไป (เฉพาะชวงท่ีปอก Shield ออก)
สนามไฟฟา จะเกดิ การเบยี่ งเบนอยา งกระทันหันตามทีแ่ สดงในรูปที่ 2.34

รปู ที่ 2.34 แสดงผลของสนามไฟฟาเบ่ยี งเบนกระทันหนั
ผลของสนามไฟฟาเบี่ยงเบนจะมีจุดซ่งึ มีสนามไฟฟา หนาแนน และตรงจดุ น้ีเองจะทําใหค า ของ
Dielectric Strength ลดลง จะเปน ผลใหฉนวนไฟฟา ตรงจุดนัน้ ชาํ รุดไดง า ยดงั รูปท่ี 2.35

รูปท่ี 2.35 แสดงผลของสนามไฟฟาเบี่ยงเบน จะมจี ดุ ซ่ึงมสี นามไฟฟาหนาแนน ท่ปี ลายสาย Shield

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

31

ผลของการทส่ี นามไฟฟา เบ่ียงเบนน้ี จงึ ตอ งทําการลด Stress ทเ่ี กดิ ทป่ี ลายสาย Shield กอ นการ
นําสายเคเบลิ ทีม่ ี Shield ดงั กลาวไปใชง าน โดยการทํา Stress Relief Cone ตามรปู ท่ี 2.36 หรอื ใช High
Permitivity Material ตามรูปท่ี 2.37 ท่ีปลายสาย Shield ซงึ่ นําไปสูการทาํ Termitor และSplice

1) อุปกรณควบคุมความเครียดสนามไฟฟา (Stress Relief Control)
ตามมาตรฐาน IEEE 48-1990 ไดแบง อปุ กรณควบคมุ ความเครียดเนื่องจากความเขมสนามไฟ

ฟามี 2 หลักการคอื
1.1) การเพิ่มฉนวนดวยทรงเรขาคณติ (Geometric Cone or Stress Cone) อุปกรณค วบคุม

ความเครยี ดโดยการเพ่มิ ความหนาของฉนวนในรปู ทรงกรวยและมผี ิวนอกเปน สารก่ึงตวั นําแลว นํามา
ควบคมุ บรเิ วณปลายสาย Shield ของเคเบลิ ทาํ ใหค วามเขม สนามไฟฟา เกิดการกระจายลงบนสารกึง่ ตัวนาํ
ของอุปกรณมากกวา ทป่ี ลายสาย Shield ของเคเบิล

รปู ที่ 2.36 แสดงหวั Terminator ทมี่ กี ารกระจายสนามไฟฟาโดยวธิ ใี ช Stress Cone
1.2) การหักเหดว ยวัสดทุ ี่มีคา คงที่ K สงู ( High Permitivity Material) อปุ กรณควบคมุ

ความเครยี ดท่ที าํ จากวัสดุทมี่ ีคา K สูง (Dielectric Constant ) โดยอาศยั หลกั การหกั เหของคล่นื สนามไฟ
ฟาที่วัสดุ 2 ชนิดมีคาดชั นี ทแี่ ตกตางกนั (Dielectric Constant K ของสายเคเบลิ และ วสั ดุ High K ) ทาํ ให
สนามไฟฟา เกิดการหกั เห และเกดิ การกระจาย และ ไมใ หเ กิดความเครยี ดท่จี ุดใดจดุ หนง่ึ ดังนัน้ จึง
สามารถลดความเครยี ดของสนามไฟฟาทป่ี ลายสาย Shield ลงได

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

32

รูปที่ 2.37 แสดงหัว Terminator ท่มี กี ารกระจายสนามไฟฟาโดย HI-K Material
2) Cable Terminator

ณ จดุ ทส่ี ายเคเบลิ ไปสน้ิ สุดลง ตองมีการทําหัวสายเคเบลิ เพราะการทีส่ าย Shieldสน้ิ สุดลงจะ
ทาํ ใหสนามไฟฟา หนาแนนบรเิ วณน้ัน ซ่งึ หากไมท าํ ใหสนามไฟฟากระจายสมํา่ เสมอ ฉนวนบรเิ วณนัน้ จะ
เสียหายได

รูปท่ี 2.38 แสดงตวั อยา งหัวสายเคเบลิ ใตด ิน
หัวตอสายเคเบิลเปน อปุ กรณทีใ่ ชประกอบเขากบั สายเคเบลิ ทีม่ ี Shield เพ่ือใหส ามารถนําไปใช
ในการเชื่อมตอกบั สายอากาศหรอื อปุ กรณแรงสูงอ่นื ๆ เพื่อใหสามารถจายกระแสไฟฟา ในสายเคเบิ้ล ดัง
กลา วผานอุปกรณต างๆไดอยางมปี ระสิทธิภาพและปลอดภัย

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

33
2.1) ชนิดของ Terminator

2.1.1) Porcelain Type เปนหัวตอ สายเคเบลิ สําเรจ็ รปู มาจากโรงงานในหนง่ึ รุนใชไ ดก บั
สายหลายขนาดมีคุณสมบัติปอ งกันความชืน้ และน้ําดว ยคุณสมบัตขิ องนํ้ายาหลอ ( Compound )ที่บรรจอุ ยู
ภายในและทนตอ สภาพแวดลอ มทีร่ ุนแรงไดด แี ตมีขอ เสยี กค็ ือมีขนาดใหญ น้ําหนกั มากการติดตง้ั หวั ตอ
สายเคเบิลตองใชค วามระมดั ระวังเพราะอาจตกแตกได

รปู ท่ี 2.39 แสดงตวั อยางหวั สายเคเบลิ ใตดนิ แบบ Porcelain Type
2.1.2) Slip On Type เปน หวั ตอสําเร็จรปู มาจากโรงงานหรือเปน ชิน้ สว นมาจากโรงงาน
ผลิตติดตัง้ ไดเรว็ แตมีขอ เสียคอื ใชแ รงในการดันหวั ตอ สายเคเบิลใตดิน แตล ะรนุ จะใชไ ดเฉพาะของขนาด
สายเคเบลิ นัน้ ซึง่ ตองมีขนาดฉนวนเหมาะกนั พอดี มฉิ ะนั้นจะเกิดชองอากาศภายใน ทาํ ใหเ กิดความเสยี
หายและมีชน้ิ สวนประกอบกนั หลายช้นิ สวน คือ อุปกรณควบคุมความเครยี ด ผวิ ฉนวน ปก ฉนวน

รปู ที่ 2.40 แสดงตวั อยางหวั สายเคเบลิ ใตด นิ แบบ Slip On Type

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

34
2.1.3) Cold Shrink Type เปนหวั ตอสําเร็จรูปมาจากโรงงานผลิต (อปุ กรณค วบคมุ
ความเครียด ผวิ ฉนวน และปก ฉนวน)ในหน่งึ รนุ ใชก บั สายเคเบลิ ฯไดหลายขนาด สามารถปองกนั
ความชื้น นา้ํ ทางกล และ สารเคมี ดวยแรงหดรดั และคณุ สมบตั ซิ ลิ ิโคนโพลิเมอร ข้ันตอนการติดตัง้ นอ ย
ไมซ ับซอ น ดว ยการหดรัดอัตโนมัติและหวั ตอสําเร็จรปู ไมต อ งใชเคร่อื งเปา ไฟ ทาํ ใหป ลอดภยั กบั ผู
ปฏบิ ตั ิงานและใชเวลานอ ยในการปฏบิ ัตงิ าน

รปู ท่ี 2.41 แสดงตวั อยา งหัวสายเคเบิลใตดนิ แบบ Cold Shrink Type
2.1.4) Heat Shrink Type เปน หวั ตอ สายทเ่ี ปนชิ้นสวนมาจากโรงงานผูผลติ ในหนง่ึ รุน
ใชกับสายเคเบลิ ฯไดหลายขนาดมขี อเสียคอื ตอ งใชเ คร่อื งมือเปา ไฟและความรอนซง่ึ อาจเปนอนั ตรายกับผู
ปฏบิ ัติงานได ตอ งใชความเช่ียวชาญมากในการเปาไฟเพอื่ ใหการหดสม่ําเสมออีกทงั้ มีชิน้ สวนที่ตอ ง
ประกอบกนั หลายช้ินสวน หลายขั้นตอน (อุปกรณค วบคุมความเครยี ด ผิวฉนวน ปก ฉนวน) เพือ่ ตดิ ตั้งหัว
ตอสายเคเบลิ ฯ

รูปที่ 2.42 แสดงตวั อยางหัวสายเคเบลิ ใตดินแบบ Heat Shrink Type

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

35

ปจ จุบนั การติดต้ัง Terminator ไมย งุ ยาก เน่ืองจากบริษทั ผผู ลติ ไดจดั เตรียมอปุ กรณตางๆให
พรอม ปญ หาหลกั ของการตดิ ตั้ง Terminator คือขนั้ ตอนการเตรียมสายเคเบลิ ฯ ( Cable preparation ) ซึ่ง
การปอก Jacket , Semi Conducting Layer และ Wire Screen ตอ งอาศัยความละเอียด ประณีต ตองไม
ทาํ ให Insulation เกดิ บาดแผลจากการปอกสายเพราะจะนาํ ไปสูก ารเกดิ Partial Discharge ทบ่ี ริเวณบาด
แผลนน้ั จนลามไปถงึ การเกดิ Insulation Breakdown ไดรวมถงึ ขณะทาํ การทาํ ความสะอาดผวิ Insulation
ก็จะตองระมดั ระวังไมใหมีเศษของ Semi Conducting และเศษผงอืน่ ๆติดอยเู ดด็ ขาดเพราะจะทาํ ใหเกดิ
Partial Discharge เชน กัน

สวนสายดินทีจ่ ะตอลงดินใหยดึ ตามขนาดของสาย Wire Screen เชน สาย 240 และ 400 ต.มม.
ใชส ายดนิ ขนาด 25 ต.มม.

มาตรฐานหัวสายเคเบลิ ใตดนิ (Terminator)

IEEE 48 – 1990 สหรัฐอเมรกิ า

CENELEC HD 629.1 S1 ยุโรป

VDE 0287 Part 629-1 เยอรมัน

EDF HN26-E-20, 33-E-01, 41-E-01 ฝร่งั เศส

BS C-89 อังกฤษ

UNE 21-115-75 สเปน

A.B.N.T. 934 บราซลิ

3) Cable Splicing
เหตผุ ลทตี่ องมีการตอ สายเคเบิลใตด ิน
1. ตองการสายเคเบิลฯทีม่ คี วามยาวมาก
2. สายเคเบลิ ฯเกดิ ความบกพรองหลงั การตดิ ต้งั สายเคเบิลฯ
3. เคเบลิ ไดร บั ความเสียหายจากอุบัติเหตุ
4. การตอสายเคเบลิ ฯแบบแยกสามทาง ( T- Tap)
การตอ สายเคเบิลฯนอกจากจะตองคํานงึ ถงึ ความตอ เน่ืองของกระแสไฟฟาแลวยังตอ งคํานึง

ถงึ ความตอ เนอื่ งของสวนประกอบตางๆของสายไฟฟาอกี ดวยคืออาศยั หลักท่ีวา ทําทุกสวนของชุดตอ สาย
ใหเหมือนกับสายเคเบิลฯนนั่ เอง

3.1) ชนดิ ของ Splicing
3.1.1) Slip On Type เปนชุดตอ สายสาํ เร็จรูปมาจากโรงงานผลิตมีการทดสอบกอ นนํา

มาจําหนาย การตอสายตอ งเตรยี มปอกสายเคเบลิ ฯยาวกวา อกี ขา งหนง่ึ เพือ่ ใหชุดตอ สายเคลอ่ื นตัวไปพกั ไว

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

36
กอนการเช่อื มหลอดตอ สายไฟ แตละรนุ จะใชไ ดเฉพาะของขนาดสายเคเบิลฯน้นั ซ่งึ ตองมีขนาดฉนวน
เหมาะกนั พอดี

รูปท่ี 2.43 แสดงตวั อยางการตอสายเคเบิลใตดินแบบ Slip On Type
3.1.2) Cold Shrink Type เปนชดุ ตอ สายสําเร็จรปู มาจากโรงงานผลิตมกี ารทดสอบกอ น
นาํ มาจาํ หนา ยงานการตอสายจะมรี ะยะเตรยี มสาย 2 ขางเทากัน ในหนึง่ รนุ ใชก ับสายเคเบลิ ฯไดหลาย
ขนาดสามารถปองกนั ความช้ืน นาํ้ ทางกล และ สารเคมี ขั้นตอนการตดิ ตัง้ นอยไมซับซอนไมต อ งใช
เครอ่ื งเปา ความรอน ปลอดภัยกับผปู ฏบิ ัติ ทําใหส ามารถติดตง้ั ในบริเวณทีแ่ คบได

รูปที่ 2.44 แสดงตัวอยา งการตอ สายเคเบลิ ใตด ินแบบ Cold Shrink Type

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

37

3.1.3) Heat Shrink Type เปนชดุ ตอสายทเ่ี ปน ช้นิ สวนมาจากโรงงานผผู ลติ ในหนง่ึ รุน
ใชก บั สายเคเบลิ ฯไดหลายขนาดมขี อเสียคือตอ งใชเ ครอื่ งมอื เปา ไฟและความรอนซง่ึ อาจเปนอันตรายกับผู
ปฏบิ ัติงานได ตองใชความเชี่ยวชาญมากในการเปา ไฟเพื่อใหก ารหดสมา่ํ เสมออกี ท้งั มชี น้ิ สวนทตี่ อง
ประกอบกนั หลายชิ้นสวน หลายขนั้ ตอน

รปู ท่ี 2.45 แสดงตัวอยา งการตอสายเคเบิลใตด นิ แบบ Heat Shrink Type
การทาํ Terminator และ Splice ในปจจบุ นั ทนั สมัยขนึ้ ซึง่ การประกอบงายพอจะศกึ ษาจากคมู อื
บริษัทผูผ ลติ ได แตทีย่ ากคือ ขัน้ ตอนการเตรยี มสายเคเบิลฯดงั ทีไ่ ดก ลา วมาแลว ซงึ่ ตอ งใชประสบการณ
และความชาํ นาญเปนอยางมาก

7. Compact Unit Substation
ในระบบการจายไฟฟา ใหกบั ผูใชไฟ จะแบง ออกเปน 2 ประเภทใหญๆ คือ การจา ยไฟแบบระบบ

เหนอื ดิน (Overhead Line System) และ การจา ยไฟแบบระบบเคเบลิ ใตด นิ (Underground Cable System)
ซ่ึงในกรณกี ารจา ยไฟแรงสูงแบบระบบเหนอื ดินใหกับผใู ชไ ฟในไลนทวั่ ไปหรือเฉพาะผูใชไฟ และผูใช
ไฟรบั ไฟฟาแรงตา่ํ เปนแบบเหนอื ดนิ จะเปน รปู แบบปกตทิ ีใ่ ชกนั อยทู ั่วๆ ไป โดยทางดานแรงสูงมีเพียง
1 สายปอ น มีหมอแปลงไฟฟา ทําหนา ทแ่ี ปลงแรงดันไฟฟาลง (Step down) จากแรงดันระบบจาํ หนา ย 22
kV หรอื 33 kV เปน ระบบจาํ หนายแรงตา่ํ 400/230 V และมอี ปุ กรณปองกันทางดานแรงสูงเปนดรอพ
เอาท ฟว สค ัทเอาท ( Fuse Cut-out Open Type) สว นทางดา นแรงตา่ํ จะเปนฟวสส วิตชแ รงต่าํ โดย
อปุ กรณท ้งั หมดท่กี ลา วมาจะติดตั้งอยบู นเสา คอร. ซงึ่ จะเปนเสา คอร. เดย่ี ว หรอื เสา คอร. คู กข็ น้ึ อยกู บั
ขนาดของหมอแปลง ดังน้ันรปู แบบการจา ยไฟแบบนี้ จึงไมคอ ยยงุ ยาก ซบั ซอ น เนอื่ งจากทางดา นแรงสูง
มีเพียง 1 สายปอน ยงั ไมไ ดม ีการพจิ ารณาถึงการเลอื กจายไดข องวงจรสายปอ น ยิ่งถาหากเปนระบบการ
จายไฟใหญๆ แลว เชน แบบตาขาย (Network System) แบบลปู (Loop System) จาํ เปน ตอ งมีการพิจารณา

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

38
ถึงการถา ยเทโหลด การเลอื กวงจรสายปอนได การสับจายกลับคนื หรอื ตดั สว นทฟี่ อลตออกไปจากระบบ
ไดร วดเรว็ เปน ตน ซึง่ จะเปน การเพ่ิมความมั่นคงใหกับระบบไฟฟามากขึน้

อกี หนง่ึ เหตผุ ล หากจะดดั แปลงรูปแบบการตดิ ต้ังบนเสา คอร. ใหสามารถเลอื กจายไดของวงจร
สายปอน ท่มี จี าํ นวน 2 – 3 วงจร จะไมส ามารถกระทาํ ได ไมมีความสวยงาม การจา ยไฟและการบาํ รุง
รักษาลาํ บาก รวมถึงดานความมั่นคงระบบไฟฟา กต็ า่ํ สง่ิ เหลา นจ้ี ึงเปน ขอ จาํ กัดสําหรบั การเลอื กจา ยได
ของวงจรสายปอน บนเสา คอร.

จากทกี่ ลาวมา อุปกรณต วั หน่ึงทจี่ ะนาํ มาใชใ นระบบไฟฟา ที่สามารถจา ยไฟฟา ใหกับผใู ชไฟได
หลายทศิ ทาง (เลอื กจายไดของวงจรสายปอ น) มีความสวยงามกลมกลืนกบั สภาพแวดลอม การจา ยและ
ดบั ไฟเพื่อบาํ รุงรักษางา ย รวมถึงมคี วามมนั่ คงระบบไฟฟา สงู แทนการจายไฟระบบ 1 สายปอน ก็คอื
“ Compact Unit Substation ”

รปู ท่ี 2.46 แสดง Compact Unit Substation

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

39

Primary Substation HV/MV Primary Substation HV/MV

รปู ที่ 2.47 แสดงระบบการจา ยไฟ โดยใช Compact Unit Substation

7.1 ขอ พจิ ารณาบางประการสําหรบั การตดั สินใจเลอื ก Compact Unit Substation ที่ดีที่สดุ
1) รปู แบบของการทาํ งาน (Type of Operation)
- แบบทํางานภายใน (Walk-in Type) มีพ้นื ที่ทางเดินภายใน ทําใหป ฏบิ ตั ิงานไดส ะดวก

และงา ย รวมไปถึงจะปอ งกนั อนั ตรายจากสภาพอากาศทีไ่ มด ี ซง่ึ จะมีผลตอ ผปู ฏบิ ัตงิ านได
- แบบทาํ งานภายนอก (Outdoor Type) การปฏิบตั งิ านจะมีตองเผชิญกับสภาพแวดลอม

ภายนอก

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

40

แบบทาํ งานภายใน แบบทาํ งานภายนอก

2) ชนดิ ของ Compact Unit Substation (Type of Compact Unit Substation)

ก. ข. ค. ง. จ. ฉ.

ก. แบบรวมอปุ กรณตดิ ตัง้ ไวใ นอาคาร (Integrated in Buildings)
ข. แบบมีพ้ืนที่ทํางานภายใน (With corridor)
ค. แบบขนาดเลก็ กะทัดรดั ไมมีพ้ืนท่ีทาํ งานภายใน (Compact without corridor)
ง. แบบก่ึงฝง ดิน (Semi – Underground)
จ. แบบฝง ในดิน (Fully Underground)
ฉ. แบบแหลงจายเคลื่อนที่และชั่วคราว (Mobile and temporary power supply)

3) การออกแบบเครอื่ งหอหุม (Enclosure)
- แบบรวมฐานหรอื แทนส่เี หลีย่ ม (Plinth) พรอ มเครอ่ื งหอ หมุ สามารถทําสําเร็จทีโ่ รงงาน

ผผู ลิตได ทําใหค ุม คา ลงทนุ ต่ําและประหยัดเวลา
- แบบแยกฐานหรอื แทนส่เี หลยี่ ม (Without Plinth) ออกจากเครอื่ งหอหมุ จะตองมกี าร

วางแผนจดั การ และพจิ ารณางานกอ สรา ง ที่หนา งาน

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

41

แบบมี Plinth แบบไมม ี Plinth

4) การจดั เรยี งอปุ กรณภ ายใน ( Internal Arrangement)
- เพ่อื ปฏบิ ตั งิ านดา นหนา(Frontal) จะมเี พียงประตูดานหนาเทานนั้ ซง่ึ จะงา ยในการเขาถึง
- เพื่อปฏบิ ตั ิงานในแนวเฉียง (Diagonal) งายตอ การจัดวางอุปกรณร วมกนั เหมาะสําหรับ

อปุ กรณขนาดใหญ
- เพื่อปฏบิ ัติงานดา นแนวยาว (Longitudinal) ตัวเครอ่ื งหอ หุมมีขนาดแคบ ไมก ีดขวางเม่อื

วางบนทางเทา

Frontal Diagonal Longitudinal

5) รปู แบบของการตกแตง (Type of Decoration)
- ผนังตตู กแตงเปน หิน (Stone) ไม (Wood) ฯลฯ
- มีหลงั คา (Roof) ปกคลมุ ซ่ึงจะทําพรอมจากโรงงานหรือเพ่มิ ท่ีหนางาน

ตกแตงดวยไม ตกแตงดว ยหิน ตกแตงผนงั และหลังคา

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

42

6) ชนดิ ของวสั ดทุ ใ่ี ชทําเคร่อื งหอ หมุ (Type of Material for the Enclosure)
- คอนกรตี (Concrete) สาํ หรบั Compact Unit Substation ที่มีขนาดใหญ เสรมิ ความแขง็

แรงไดมาก สามารถทนตอการเปลยี่ นแปลงอณุ หภมู ิอยา งรวดเรว็ (Thermal Shocks) ทนทานสนมิ ไดด ี
และตกแตงตูเ พือ่ ความสวยงามได

- คอนกรีตมวลเบา (Light Concrete) ) สาํ หรับ Compact Unit Substation ที่มีขนาดเลก็
กะทดั รดั สามารถทนตอ การเปล่ยี นแปลงอณุ หภมู อิ ยา งรวดเรว็ (Thermal Shocks) ทนทานสนมิ ไดดี ตก
แตงตเู พื่อความสวยงามได และสดุ ทายมีน้าํ หนักเบา

- โลหะ (Metal) สาํ หรบั ใชงานในระยะเวลาหนึ่ง มีน้าํ หนกั เบา อปุ กรณจะเส่อื มคณุ ภาพ
หลังจากใชงานไปแลวหลายๆ ป เสี่ยงตอ การเกดิ สนมิ และมหี ยดนา้ํ เกาะ (Condensation)

คอนกรีต คอนกรตี มวลเบา โลหะ

7) กาํ หนดใหเปน ไปตามมาตรฐานทีเ่ กย่ี วขอ ง

(ก) (ข)
(ก) บุคคลและอปุ กรณภายในมีความปลอดภยั มีการทดสอบการเพมิ่ ขึ้นของอุณหภมู ิ
(Temperature Rise) คาการปอ งกนั IP รวมถึงความทนทานทางกล (Mechanical Withstand) เปน ตน
(ข) ความสามารถทนทานตอ การเกิดอารค ภายใน (Internal Arc Capability) เพื่อความ
ปลอดภัยตอสาธารณชน

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

43

8) ชนิดของหมอแปลงไฟฟา (Type of Transformer)
- Oil Immersed type เปน หมอ แปลงไฟฟาทป่ี ด มิดชิด (Hermetically sealed transformer)

สาํ หรบั ความตองการ Compact Unit Substation ขนาดท่เี ลก็ มีความกะทัดรดั และมีถังเก็บนํ้ามนั (Oil
Retention Tank) ประกอบดว ย

- Dry type เปน หมอแปลงไฟฟาแบบคาสเรซนิ (Cast resin transformer) เพอ่ื ลดความ
เส่ียงตอ ไฟไหม การระเบิด กรณีตดิ ต้ังในพน้ื ทเ่ี สีย่ งภัย

Oil immersed type Dry type

9) ชนดิ ของหอ งแรงสูง (Type of MV Cubicle)
- Air Insulated Switchgear (AIS) การออกแบบเพม่ิ Modular จะตองพิจารณาถึงสวติ ช

ชนดิ SF6 ในสวนหอ งแรงสูง AIS ดวย
- Gas-Insulated Switchgear (GIS) การออกแบบเพมิ่ GIS กระทาํ ไดโดยงา ย

Air Insulated Switchgear (AIS) Gas-Insulated Switchgear (GIS)

10) ชนิดสว นดานแรงต่าํ (Type of Low Voltage)
- Circuit Breaker จะใชสาํ หรับแกปญหาใหมีความงายในการทํางาน และบาํ รุงรกั ษา แต

จะมรี าคาแพง
- Fuses ในดานการตดิ ต้งั เพอื่ ทาํ งานดา นการปอ งกัน (protection of the Installation) จะดี

กวา และคุมคา ประหยัดกวา

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

44

- Disconnector เปน อุปกรณป ลดวงจร ไมมสี วนของการปองกนั

Circuit Breaker Fuses

7.2 Compact Unit Substation ทใี่ ชภ ายใน กฟภ.
เมือ่ ทราบลกั ษณะโดยท่ัวไปของ Compact Unit Substation แลว ตอไปจะกลา วถงึ การกําหนด

เปน ขอกําหนด (Specification) สําหรับใชภ ายใน กฟภ. ซงึ่ มีรายละเอียดดังน.้ี -
1) ขอบเขต (Scope) ใชสําหรบั การติดตัง้ ในระบบเคเบิลใตดิน ระบบจําหนา ย 22 kV และ

33 kV ความถี่ 50 Hz
2) มาตรฐานทใ่ี ช (Standard) การผลติ และทดสอบ สอดคลองตามมาตรฐาน IEC, VDE,

DIN, TISI หรือ เทียบเทา ท่ีเปนฉบับลา สุด
3) ขอ กาํ หนดท่ีสําคัญ (Principal Requirement)
3.1) เงอ่ื นไขการบรกิ ารและการตดิ ตั้ง (Service condition and Installation) จะตอ งถกู

ออกแบบและกอ สราง สําหรบั ติดตั้งภายนอก และการทาํ งานใหเปนไปตามเง่อื นไข ดังน้ี
ความสูง ณ จุดตดิ ต้งั (Altitude) : up to 1,000 m above sea level
อุณหภมู ิแวดลอ มสงู สดุ (Max.ambient air temperature) : 40OC
อณุ หภมู ติ ลอดปเ ฉล่ยี (Mean annual ambient temperature) : 30OC
ความช้ืนสัมพัทธตลอดปเฉลีย่ (Mean annual relative humidity) : 79%
ความช้นื สัมพทั ธตลอดปเฉลย่ี สงู สุด (Mean max.annual relative humidity) : 94%
สภาวะอากาศ (Climatic condition) : เขตรอน (Tropical climate)
แฟคเตอรการส่ันสะเทือนสงู สุด (Max. seismic factor) : 0.1 g
ความคาดหวังฟา ผาโดยตรง (Lightning stroke expectancy) : 100 thunder storm/d/y
สารทเี่ ปนตัวกอใหเกดิ การกดั กรอน ณ จุดทต่ี ดิ ตงั้ : เกลอื (salt) , ขเ้ี ขมา (soot)
(Specific corrosive elements at site)
ทัง้ นี้ Compact Unit Substation จะตองมีความเหมาะสมสาํ หรับการติดตัง้ ในพ้ืนท่ี

สาธารณะ (Public area) เชน บริเวณทางเทา ท่ีมีคนหนาแนน ซ่ึงเปน หัวใจหลกั ในการพิจารณาออกแบบ

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

45

รวมท้งั มคี วามปลอดภยั ตอประชาชนและมคี วามสวยงามดวย ซ่งึ อยา งนอ ยทีส่ ุดการออกแบบ การกอ
สรา ง รวมท้ังการทดสอบ ตัวเครอื่ งหอหุม (Enclosure) จะตองมีส่ิงเหลา น้ี คือ

3.1.1) จะตองผานการทดสอบความทนทานตอการเกิดอารค ภายใน (Internal Arc
Test) สอดคลองตาม PHELA No.4 , IEC 60298 ฉบบั ลา สุด หรือ IEC 61330 ฉบบั ลา สุด

3.1.2) มีความแข็งแรงเพยี งพอ ในการปองกันการกระทบกระเทือนจากภายนอก
(External Impact) ทจ่ี ะมีผลตอสว นนาํ ไฟฟา (Live-parts)ของหมอแปลงไฟฟาและสวิตชเกียร

3.2) สว นประกอบของ Compact Unit Substation
Compact Unit Substation จะแบงออกเปน 3 สวน คือ
3.2.1) หองดานแรงสงู (High-voltage room) ถกู บรรจดุ ว ย Ring Main Unit (RMU)

โดย Ring Main Unit เปนบริภัณฑไฟฟาระดับแรงดันปานกลาง (22-33 kV) สาํ หรบั ใชจ า ยไฟฟาใหก บั
ระบบ Open Loop แกผ ูใชไฟฟา โดยมีใชม ากในระบบเคเบิลใตด นิ เปนอุปกรณที่สามารถเปด ปดวงจร
ขณะมีโหลดได และสามารถตดิ ต้ังอปุ กรณปองกนั ทางดานโหลดไดแ ลว แตค วามตอ งการ โดยทัว่ ไป
RMU สามารถแบง ออกเปน 3 ชนดิ ดงั นี้

- Air Insulated and Air Interrupter Ring Main Unit
Ring Main Unit ชนดิ นี้ใชอากาศเปนฉนวนทางไฟฟาระหวา งบัสบาร และใชเปน
ตัวดบั อารกทเ่ี กิดจากการตัดวงจรขณะมีโหลด จงึ ทําให Ring Main Unit มีขนาดใหญม าก ตองการการ
บาํ รุงรกั ษาสูง อายุการใชงานต่าํ แตมรี าคาถูก และซอมบาํ รุงรกั ษางายไมซ ับซอน
- Air Insulated and Oil ,Vacuum , SF6 Interrupter Ring Main Unit
Ring Main Unit ชนิดน้ีใชอากาศเปนฉนวนทางไฟฟา ระหวา งบสั บาร ใชน าํ้ มนั
หรอื สญุ ญากาศ หรือ SF6 เปน ตวั ดับอารกทีเ่ กดิ จากการตดั วงจรขณะมโี หลด จงึ ทาํ ให Ring Main Unit
มีขนาดเลก็ ลงกวา แบบท่ี 1 ประมาณ 2 เทา ตอ งการการบาํ รุงรักษาสงู อายุการใชงานสงู ข้นึ
- SF6 Insulated and Vacuum , SF6 Interrupter Ring Main Unit
Ring Main Unit ชนิดนีใ้ ช SF6 เปนฉนวนทางไฟฟาระหวา งบัสบาร ใช
สญุ ญากาศ หรือ SF6 เปนตัวดับอารกท่เี กิดจากการตัดวงจรขณะมโี หลด จึงทาํ ให Ring Main Unit มี
ขนาดเลก็ ลงกวา แบบท่ี 1 ประมาณ 4 เทา อายุการใชง านสงู ประมาณ 30 ป ไมต อ งการการบาํ รงุ รกั ษา
สาํ หรับ Ring Main Unit ท่ีใช SF6 เปนฉนวน และบรรจุบรภิ ณั ฑด านแรงสูง
(Medium Voltage) ไวใ นตูโ ลหะเพียงตูเ ดียว โดยทวั่ ไปประกอบดว ย
- Switch Disconnector
- Fuse หรือ Circuit Breaker สาํ หรบั ปองกันหมอ แปลง
- Earthing Switch

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

46
ซง่ึ ตามขอกําหนดของ กฟภ. หองดา นแรงสูง (High-voltage room) จะถกู บรรจุดว ย Ring
Main Unit ท่ีใช SF6 เปน ฉนวน (SF6-insulated Ring Main Unit (RMU)) มีดัชนีการปอ งกันระดับ IP 34
โดยดา นแรงสงู (Medium Voltage) จะประกอบดว ย 2 สวนคอื ดานสวิตชส ายปอน
(Cable feeder switch) สวนใหญจะมี 2-3 ชุด ใชสายเคเบลิ ใตด นิ ชนิด XLPE ขนาด 240 ต.มม. เปน สาย
ปอ น และดานสวติ ชหมอ แปลง (Transformer feeder switch) จะมีไมเ กิน 2 ชุด ใชสายเคเบิลใตด ิน ชนดิ
XLPE ขนาด 50 ต.มม. เปนตัวเช่อื มระหวางสว นแรงสูงกบั สวนหมอ แปลง

รูปท่ี 2.48 รปู แสดง Ring Main Unit ทีใ่ ช SF6 เปนฉนวน
3.2.2) หองหมอแปลง (Transformer room) มดี ชั นีการปองกันระดับ IP34 ท่ีหองควร
จะมกี ารระบายอากาศแบบ ONAN และมซี ีลปด ปอ งกันสตั วอ่นื ๆ โดยหมอแปลงทใี่ ชจะเปนชนดิ แบบ
“Three-phase, oil-immersed, permanently sealed and completely oil filled system (without gas
cushion), natural self-cooled type, up to 1,000 kVA” แตป กตจิ ะใชข นาด 630 kVA และ 1,000 kVA มี
อัตราสว นแรงดันเปน 22 kV-400/230V และ 33 kV-400/230V 50 Hz
3.2.3) หอ งดา นแรงต่าํ (Low-voltage room) มีดัชนีปอ งกันระดบั IP34 บรรจุดวย
สวิตชเกยี รแรงตํ่า (Low-voltage switching), local control panel, distribution management system (DMS)

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย