Handbook UG PEA

47

interfacing equipment (ถา ม)ี และสว นประกอบอ่ืนๆ และเพ่ือปอ งกันการควบแนนของน้ํา (Water
Condensation) ใหต ิดตงั้ เครื่องทาํ ความรอ น (Heaters) ทมี่ ีอปุ กรณควบคมุ อุณหภูมิใหไดตามทก่ี าํ หนด
(Thermostat) ไวในหอ งรวมหรือจะแยกสวนในแตละอุปกรณก ็ได สําหรบั สายปอ น Incoming และ
Outgoing จะตอ งติดต้ังดวยเซอรกติ เบรคเกอร 3 เฟส (Three-pole molded case circuit-breaker ; MCCB)
ทีป่ ระกอบดวยการเปด วงจรอตั โนมตั ิเม่ือมีกระแสไหลผานเกินกาํ หนด ทง้ั จากสภาพกระแสโหลดเกนิ
(Overload) และจากสภาพการลัดวงจร (Short-circuit ) โดยที่ MCCB จะตอ งผลติ และทดสอบตาม IEC
60947-2 ฉบบั ลาสดุ และควรจะมหี นาสมั ผสั ชวย (Auxiliary contacts) สาํ หรับ Remote status monitoring
ดวย

3.3) วัสดุท่ีใชทําเครอ่ื งหอ หุม (Enclosure)
สาํ หรบั วสั ดุท่ีใชท ําเครอ่ื งหอ หุม จะแบง เปน 3 ชนิด คือ
- ทําดวยเหลก็ แผนชุบสังกะสคี วามหนาไมน อยกวา 2.0 มม. เคลอื บดวย plastic

powder coated ความหนาไมนอยกวา 75 µm และผนังภายในจะเปนเหลก็ แผน ชุบสังกะสี หรือ Stainless
steel กไ็ ด

- ทําดว ยคอนกรีตเสรมิ เหล็ก (Reinforced concrete)
- ทําดวย Stainless steel ทมี่ ีความหนาไมน อยกวา 1.5 มม.
ในสวนการบํารงุ รกั ษา Compact Unit Substation แทบจะไมมหี รอื ไมก็ตํา่ มาก และ
ในสว นที่มีไฟดานแรงสงู (High-voltage live-parts) กไ็ มสามารถเขา ถึงได

3.4) รายละเอียดอน่ื ๆ
- กระบวนการตกแตง เพื่อความสวยงาม (Painting process) โดยบรษิ ัทฯ ผผู ลติ จะ

เปน ผูพิจารณาเลอื กกระบวนการท่เี หมาะสมท่สี ามารถปองกันผวิ ของเครอื่ งหอ หมุ จากการกดั กรอนได
กรณีทีต่ ดิ ตงั้ อยใู นบริเวณท่ีมคี วามชืน้ (humid) และอากาศมีมลภาวะ (Polluted atmosphere) กระบวนการ
ตกแตง เพ่ือความสวยงามจะตอ งมคี ณุ สมบตั ยิ ึดเกาะผวิ ทด่ี ี ทนตอรอยขีดขว นและการกระทบกระเทอื น
จากภายนอกได

- การตอ ลงดนิ จะตองมีอยางนอย 3 จดุ ในแตละ Compact Unit Substation โดย
แยกเปน สว นดานแรงสงู สวนหมอ แปลง และสวนดานแรงต่าํ อยางละ 1 จดุ สําหรบั จดุ ตอลงดนิ
(Earthing points) ควรจะทําจากวัสดุทไี่ มเ กดิ การกัดกรอ น เชน stainless steel และการตอเช่อื มของสว นท่ี
เปน โลหะท้งั หมดจะเปนแบบกัลวานกิ ส (galvanic )

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

บทที่ 3
การออกแบบระบบเคเบิลใตดนิ

1. การออกแบบการกอสรา งระบบเคเบิลใตดนิ
การกอ สรา งระบบเคเบิลใตด ินในปจจุบันมหี ลายประเภท ซ่งึ แตล ะประเภทจะมีคาใชจายมากนอ ย

แตกตางกนั ออกไป จึงจําเปนตอ งพจิ ารณาออกแบบที่ใชในการกอสรางใหเหมาะสมและคุม คากบั คาใช
จายท่ไี ดลงทุนไป ในปจ จบุ ันเราแบง แบบการกอสรา งออกไดเ ปน 2 รปู แบบ 5 วิธี คอื

1.1 แบบเปดหนาดนิ
1.1.1 กลุมทอหุมคอนกรตี (Concrete Encased Duct Bank)
การกอ สรางวิธนี ใ้ี ชก บั งานกอ สรา งในระบบจําหนายและระบบสง ลกั ษณะการกอ สรา ง

เปนแบบใชท อ HDPE (High Density Polyethylene) หรอื ทอ RTRC (Reinforced Thermosetting Resin
Conduit) แลว หมุ ทับดว ยคอนกรีตเสรมิ เหล็ก ซง่ึ เปนการปองกนั จากผลกระทบทางกล (Mechanical
Protection) ใชกับสายเคเบลิ ใตดนิ ไดอ ยางดี ดังรปู ที่ 3.1 และสามารถดรู ายละเอียดเพม่ิ เตมิ ไดจากแบบ
มาตรฐานการกอ สรางของ กฟภ. แบบเลขท่ี SA1-015/31016 การประกอบเลขท่ี 7201

รปู ท่ี 3.1 กลุมทอหมุ คอนกรตี (Concrete Encased Duct Bank)

การกอสรา ง Duct Bank ไมน ยิ มใชท อลกู ฟูก (Corrugated) เนอื่ งจากทอ ชนิดนีด้ ัดงองา ย
เมอ่ื เทคอนกรตี ทอจะลอยตวั ในนาํ้ คอนกรตี ทาํ ใหทอ ไมเปนแนวตรงจะเกิดปญหาในการรอ ยสายเคเบิลใต
ดิน การกอสรา ง Duct Bank นจี้ ะตองมบี อพักสาย (Manhole หรอื Handhole) เปน ระยะๆ สําหรับใชใ น
การลากสาย ตอสาย ตอ แยกสาย หรือในกรณีทีแ่ นวสายเคเบิลใตดนิ หักมุม ซึ่งควรมีหลกั บอกแนวสาย
เคเบิลใตดนิ (Cable Route Marker) แสดงตามแนว Duct Bank ดวย การกอสรางชนิดนมี้ ีขอดี-ขอเสียดังน้ี

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

49

ขอ ดี
1) ความปลอดภัยของสายเคเบิลใตดนิ สูงมาก เน่อื งจาก Duct Bank อาจไดรับความเสีย
หายจากการขดุ เจาะ แตคอนกรีตเสริมเหลก็ ท่หี ุมทอ อยจู ะชว ยปอ งกนั ทอรอยสายรวมท้งั สายเคเบิลใตดนิ
ได ทําใหระบบมคี วามม่นั คง (Reliability) สูง
2) จัดวางสายเคเบลิ ใตดินเปน จํานวนมากๆ ไดง ายกวา
3) การเปลย่ี นขนาดสายเคเบิลใตด ิน การเปลย่ี นสายเคเบลิ ใตด ินทช่ี ํารดุ และการเพิ่ม
จาํ นวนวงจร สามารถทําไดส ะดวกโดยการลากสายเคเบลิ ใตด นิ ใหม ในทอ Spare ทอี่ อกแบบเตรียมไว
4) เมือ่ เกิดกระแสลัดวงจรขึน้ เน่ืองจากทอ ถกู หุม ทับดว ยคอนกรีตเสริมเหลก็ ซงึ่ มคี วาม
แข็งแรงทนทาน ทาํ ใหส ามารถปองกนั อนั ตรายทอี่ าจเกิดแกส ายเคเบลิ ใตดนิ ได ไมท าํ ใหส ายเคเบลิ ใตด ิน
อืน่ ๆ ท่วี างใกลกันเสยี หาย

ขอ เสยี
1) มีคาใชจายในการกอสรา งสงู เน่ืองจากทอ รอ ยสายเคเบิลใตดินท้งั หมดหุมดว ยคอนกรีต
เสริมเหล็กและจาํ เปน ตองมีบอพักสายเพอ่ื ใหลากสายเคเบิลใตด นิ ได นอกจากน้ยี งั ตองขุดรองขนาดกวาง
เพราะโครงสรางของทอรอ ยสายมีขนาดใหญ
2) ความสามารถในการระบายความรอนตํ่า จงึ มผี ลทําใหส ายเคเบิลใตด นิ นํากระแสไดต ํ่า
3) ใชระยะเวลาในการกอ สรางนานมาก
4) การดัดโคง เมอ่ื พบอปุ สรรค ทาํ ไดลําบากมาก (ตองใชระยะทางยาว)
5) ในกรณีทีใ่ ชทอ HDPE เปนทอ รอ ยสายเคเบลิ ใตด นิ เม่ือเกดิ กระแสลัดวงจรในสาย
เคเบิลใตด ินจะเกดิ ความรอ นสูง ทําใหทอ หลอมละลายรวมกบั สายเคเบลิ ใตดิน เกดิ ความเสียหายได ซึ่งมี
ผลทาํ ใหเ กดิ ความยากตอการบํารุงรกั ษาเนื่องจากไมส ามารถลากสายเคเบลิ ใตดินออกมาได

1.1.2 รอยทอ ฝงดนิ (Semi – Direct Burial)
การกอสรางวิธนี ใี้ ชกบั งานกอสรา งระบบจําหนายและระบบสง โดยนําทอท่ีสามารถดัด

งอไดง า ย (Flexible) มาใชค อื ทอ Corrugated หรอื ทอ HDPE หรือทอ RTRC ซ่ึงการกอสรางตามวธิ ีน้ี
จําเปน ตองใช Concrete Spacer Block บงั คับทอดงั กลาวเปน ระยะ ๆ เพ่ือชว ยรกั ษาระยะหางระหวางทอ
ใหม ีระยะสมาํ่ เสมอกันเวน การกอ สรางวธิ นี ้ีจะไมม กี ารหุมทอรอ ยสายดวยคอนกรตี เสริมเหล็ก แตจ ะมี
แผนคอนกรีตเสรมิ เหล็ก (Concrete Slab) ปด ดานบน และเทปเตอื นอนั ตราย (Warning Sign Strip) ดังรปู
ที่ 3.2 และสามารถดูรายละเอียดเพิม่ เติมไดจ ากแบบมาตรฐานการกอสรา งของ กฟภ. แบบเลขที่ SA1-
015/36017 การประกอบเลขท่ี 7502

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

50

รูปที่ 3.2 รอ ยทอ ฝงดิน (Semi – Direct Burial)
การกอ สรางวิธนี ้จี ําเปน ตองมบี อพกั สาย (Manhole and Handhole) เชนเดยี วกบั การกอ
สรา งประเภท Duct Bank และตองมีหลกั บอกแนวสายเคเบิลใตด ิน (Cable Route Marker) แสดงตามแนว
ทอดว ย การกอ สรางชนดิ น้ีมขี อดี-ขอเสียดังน้ี
ขอ ดี
1) มคี าใชจ า ยในการกอสรางคอ นขา งสูงเนอื่ งจากทอ High Density Polyethylene (HDPE)
และอปุ กรณท ใ่ี ชคอนขา งมรี าคาแพง แตถูกกวา การกอ สรางประเภท Duct Bank
2) ระยะเวลาในการกอ สรา ง นอ ยกวาการกอสรางประเภท Duct Bank
3) ความสามารถในการระบายความรอ นดีกวาการกอสรา งประเภท Duct Bank
4) ในกรณที ใ่ี ชทอ Corrugated การดัดโคงเมือ่ พบอุปสรรคจะทาํ ไดงา ยกวาการกอสราง
ประเภท Duct Bank
5) การเปลี่ยนขนาดสายเคเบิลใตด นิ การเปลี่ยนสายเคเบลิ ใตด ินทช่ี าํ รุดและการเพิม่
จาํ นวนวงจร สามารถทาํ ไดส ะดวกโดยการลากสายเคเบลิ ใตดินใหม ในทอ Spare ทีอ่ อกแบบเตรยี มไว

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

51

6) เม่อื เกดิ กระแสลัดวงจรข้นึ ไมท าํ ใหส ายเคเบิลใตด ินอืน่ ๆ ท่วี างใกลก นั เสยี หาย

ขอ เสีย
1) ทอรอยสายอาจไดรับความเสยี หายจากการถูกขดุ เจาะ รวมทง้ั การเกิดการ Slide ของดิน
ทําใหทอรอยสายเสยี หายได แตกย็ ังสามารถชวยปอ งกนั อนั ตรายท่ีจะเกดิ กับสายเคเบลิ ใตดนิ ไดพ อควร
2) ในกรณที ่ใี ชท อ High Density Polyethylene (HDPE) เปนทอ รอยสายเคเบลิ ใตด นิ เม่ือ
เกดิ กระแสลดั วงจรในสายเคเบลิ ใตด นิ จะเกดิ ความรอ นสูง สามารถทําใหทอ หลอมละลาย เกิดความเสีย
หายและยากตอการบาํ รงุ รกั ษาเนอ่ื งจากไมสามารถลากสายเคเบลิ ใตดินออกมาได

1.1.3 ฝง ดินโดยตรง (Direct Burial)
การกอสรางวิธีนี้ใชกับงานกอสรางระบบจําหนาย โดยไมใชทอรอยสายและไมมีการหุม

ดวยคอนกรีตเสริมเหล็ก แตใชวิธีฝงสายเคเบิลใตดิน ใหไดความลึกตามมาตรฐาน ซ่ึงมีการวางแผน
คอนกรีตเสริมเหล็ก (Concrete Slab) และเทปเตือนอันตราย (Warning Sign Strip) เหนือแนวสายเคเบิล
ใตด นิ และบนพื้นดินจะมหี ลกั บอกแนวสายเคเบลิ ใตด นิ (Cable Route Marker) แสดงใหท ราบแนวสาย
เคเบลิ ใตด ินเพือ่ ความสะดวกในการบํารงุ รักษาภายหลัง นอกจากนย้ี ังเปนจดุ สังเกตเพ่ือไมใ หห นวยงาน
อ่นื มาขุดเจาะบรเิ วณแนวสายเคเบลิ ใตดนิ อีกดวย ดงั รปู ที่ 3.3 และสามารถดูรายละเอียดเพิม่ เตมิ ไดจาก
แบบมาตรฐานการกอ สรางของ กฟภ. แบบเลขท่ี SA1-015/36018 การประกอบเลขท่ี 7503 การกอสรา ง
ชนิดนีม้ ีขอดี-ขอ เสยี ดังนี้

ขอ ดี
1) มีคาใชจา ยในการกอสรา งต่ําที่สดุ เนอื่ งจากไมตอ งเสยี คาทอ รอ ยสายและจาํ นวนบอ พัก
และอุปกรณต อสายกม็ นี อ ยดว ย
2) ระยะเวลาท่ใี ชในการกอสรางนอ ยที่สุด สามารถดาํ เนินการกอสรางไดอยางรวดเร็ว
และทาํ ใหล ดปญหาเกีย่ วกบั การจราจรได เนอื่ งจากใชเวลาในการขดุ ถนนไมน านนกั แตต องขดุ ยาวเปน
ชวง ๆ
3) ความสามารถในการระบายความรอ นดที สี่ ุด ดงั นน้ั จึงนํากระแสไดดที ีส่ ดุ
4) การดัดโคงเม่อื พบอุปสรรคทาํ ไดงา ยที่สุด

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

52

หนว ยเปน มลิ ลิเมตร
D = ขนาดเสนผา นศนู ยก ลาง

ของเคเบิล

รปู ที่ 3.3 ฝง ดินโดยตรง (Direct Burial)
ขอ เสีย
1) ความปลอดภัยของสายเคเบิลใตด นิ ต่าํ ทสี่ ดุ เน่ืองจากมีเพียงแผน คอนกรีตเสริมเหลก็
(Concrete Slab) เทานน้ั ท่ปี องกันสายเคเบิลใตด นิ นอกจากนี้แนวสายเคเบลิ ใตด ินอาจเบีย่ งเบนไดโดย
อสิ ระ เพราะไมมอี ุปกรณจับยึดสายเคเบลิ ใตดนิ ไว ทําใหม ีความมน่ั คง (Reliability) ของระบบตา่ํ
2) การเปล่ยี นขนาดของสายเคเบิลใตด ิน หรอื การเปล่ียนสายเคเบิลใตดินท่ีชาํ รดุ และการ
เพ่มิ จาํ นวนวงจร ตองดาํ เนนิ การขุดวางสายเคเบิลใตด นิ ใหม ทําใหเสยี คาใชจายในการบํารงุ รกั ษาสูง
3) จะตอ งดําเนนิ การวางสายเคเบิลใตดนิ ใหเ สร็จในคราวเดียว หากเกิดปญ หาในบริเวณท่ี
ไมสามารถวางสายเคเบิลใตด ินในระยะทางยาวๆได อาจเน่อื งจากสภาพภูมิศาสตร เชน บนทางเทา ซ่งึ ทํา
ใหเกิดปญ หาในการปฏิบตั งิ านเปน ผลใหคาใชจ า ยสงู ขน้ึ ได
4) เมอ่ื เกิดกระแสลัดวงจรขน้ึ อาจจะทาํ ใหเกดิ สายเคเบลิ ใตดนิ ทอี่ ยขู า งเคียงเสียหายได
5) เหมาะกบั การกอ สรางที่มจี ํานวนวงจรนอ ย เชน 1 หรือ 2 วงจร เน่ืองจากถา มีจาํ นวน
วงจรมากๆ รองที่ขุดตองมคี วามกวา งมาก และการบาํ รงุ รักษายาก

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

53

ขอพจิ ารณาในการเลอื กใชแ บบการกอสรางระบบเคเบิลใตดนิ แบบฝง ดนิ โดยตรง (Direct Burial )
1) สภาพภูมิศาสตรใ นสถานท่ีท่กี อสรา ง
เนื่องจากการกอสรางระบบเคเบลิ ใตดนิ แบบฝง ดนิ โดยตรง (Direct Burial) นน้ั จําเปน ตอง

ฝง สายเคเบิลใตดินเปนแนวยาวตลอด จงึ จาํ เปนตองดาํ เนินการใหเ สร็จอยา งรวดเร็ว โดยเลือกสถานทที่ ่มี ี
สภาพเน้ือดนิ แขง็ พอควร เพอ่ื ใหสามารถขุดรองเปนแนวยาวไดโดยไมต อ งปก Sheet Pile

2) จํานวนวงจร
วิธนี ี้เหมาะกับการกอสรา งท่ีมีจาํ นวนวงจรนอย เชน 1 หรอื 2 วงจร ท้งั น้เี นอ่ื งจากการกอ

สรา งระบบเคเบิลใตด นิ แบบฝงดินโดยตรง(Direct Burial) ไมม อี ุปกรณส ําหรบั จับยดึ เลย และนอกจากนี้
สวนใหญ Right of Way ของการฝงสายเคเบลิ ใตด นิ จะแคบ หากมีการกอ สรางหลายวงจรแลว เมอื่ สาย
เคเบิลใตด ินเกดิ ลัดวงจรข้ึนทําใหส ายเคเบลิ ใตดินใกลเคียงเสยี หายได

3) สถานทใ่ี นการกอสราง
เนอ่ื งจากขอเสยี ของการฝง สายเคเบลิ ใตด นิ แบบฝงดินโดยตรง (Direct Burial ) คอื ไมม ีการ

ปองกนั อนั ตรายตอ สายเคเบลิ ใตดนิ อยา งเพยี งพอ จงึ ควรเลือกใชก ารกอสรางแบบนใ้ี นบริเวณของผูใ ชไ ฟ
ฟาซ่ึงสามารถลดอนั ตรายทอี่ าจถกู ขดุ เจาะโดยสายเคเบิลใตด นิ นอกจากน้ีควรมี Cable Route Marker เพื่อ
ใหสามารถทราบแนวของการฝง สายเคเบิลใตดนิ อกี ดว ย

4) ระยะทางในการฝง สายเคเบลิ ใตด ิน
เนือ่ งจากการฝง สายเคเบลิ ใตดนิ แบบฝง ดินโดยตรง (Direct Burial) จําเปน ตองมีจุดตอ แยก

สายใหน อ ยท่ีสุด เพือ่ ใหส ามารถดําเนินการใหเ สรจ็ อยางรวดเรว็ จึงตองฝงสายเคเบลิ ใตด นิ ใหเ ปน แนว
ยาวตอเนอ่ื งกันโดยตลอด

1.2 แบบไมเ ปด หนา ดนิ
1.2.1 Horizontal Directional Drilling (HDD)
การกอ สรางวิธนี ี้ใชกับงานกอ สรางระบบจําหนา ยโดยใชท อ High Density Polyethylene

(HDPE) ลักษณะการกอสรา งจะเปนแบบไมต อ งเปด หนาดนิ การกอสรางวธิ นี ี้ จะไมม กี ารหุมทอรอ ยสาย
ดวยคอนกรีตเสริมเหล็ก และไมม ีแผนคอนกรตี เสริมเหล็ก (Concrete Slab) ไวปอ งกนั สายเคเบิลใตดิน
การกอสรา งแบบนี้จาํ เปน ตองมีบอ พกั สาย (Manhole and Handhole) เชนเดยี วกบั การกอ สรา งประเภท
Duct Bank และตอ งมหี ลักบอกแนวสายเคเบลิ ใตดนิ (Cable Route Marker) แสดงตามแนวทอ ดว ยดังรปู ที่
3.4 และสามารถดูรายละเอยี ดเพม่ิ เตมิ ไดจ ากแบบมาตรฐานการกอสรา งของ กฟภ. แบบเลขท่ี SA1-
015/37022 การประกอบเลขท่ี 7504 การกอ สรางวธิ นี ี้มี ขอ ด-ี ขอ เสยี ดังน้ี

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

54

รูปท่ี 3.4 Horizontal Directional Drilling (HDD)

ขอดี
1) เนือ่ งจากสามารถดาํ เนนิ การกอ สรา งเปน ชวงๆได และไมตอ งขดุ รอง จงึ ทาํ ใหลดปญหา
เกีย่ วกบั การจราจรได
2) ระยะเวลาในการกอสรา ง นอ ยกวา การกอสรา งประเภท Duct Bank
3) ความสามารถในการระบายความรอนดกี วาการกอสรา งประเภท Duct Bank
4) การเปลย่ี นขนาดสายเคเบิลใตด นิ การเปลย่ี นสายเคเบิลใตด นิ ทช่ี าํ รดุ และการเพ่ิม
จาํ นวนวงจร สามารถทําไดส ะดวกกวา การกอ สรางดว ยวิธฝี ง ดินโดยตรง โดยการลากสายเคเบิลใตดนิ ใหม
ในทอ Spare ท่เี ตรียมไว
5) เมือ่ เกดิ กระแสลัดวงจรขึ้น ไมทาํ ใหเ คเบลิ อน่ื ๆ ท่ีวางใกลก ันเสยี หาย

ขอเสยี
1) มีคา ใชจ ายในการกอ สรางสงู เนื่องจากตองใชเคร่อื งจกั รเฉพาะ และอุปกรณท่ใี ชมีราคา
คอ นขางแพง
2) เหมาะกับการกอ สรา งทมี่ ีจาํ นวนวงจรนอ ยๆทงั้ นจ้ี าํ นวนวงจรขนึ้ อยกู ับความสามารถ
ของเครอื่ งจักรในการลากทอ
3) ทอรอยสายอาจไดร บั ความเสยี หายจากการถูกขดุ เจาะ รวมทง้ั การเกดิ การทลาย (Slide)
ของดิน ทาํ ใหทอรอ ยสายเสยี หายได แตก ย็ งั สามารถชว ยปอ งกันอนั ตรายทจี่ ะเกิดกบั สายเคเบลิ ใตด ินได
พอสมควร
4) เมอื่ เกดิ กระแสลัดวงจรในสายเคเบลิ ใตด ินจะเกิดความรอนสงู สามารถทาํ ใหท อหลอม
ละลาย เกดิ ความเสียหายและยากตอ การบํารุงรักษาเนอื่ งจากไมสามารถลากสายเคเบลิ ใตดินออกมาได

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

55

1.2.2 Pipe Jacking
การกอสรางวธิ นี ้ใี ชก ับงานกอ สรางระบบจาํ หนา ย และสายสง ลักษณะการกอ สรางจะเปน

แบบไมเ ปด หนา ดิน การกอ สรา งแบบนใ้ี ชท อ รอ ยสาย High Density Polyethylene (HDPE) หรอื ทอ
Reinforced Thermosetting Resin Conduit (RTRC) รอยอยภู ายในทอเหลก็ ขนาดใหญและฉดี ซีเมนต
หยาบภายในทอเหล็กหมุ ทอรอ ยสาย ดังรปู ที่ 3.5 และสามารถดูรายละเอยี ดเพิ่มเตมิ ไดจากแบบมาตรฐาน
การกอ สรา งของ กฟภ. แบบเลขที่ SA1-015/44018 การประกอบเลขที่ 7506

รูปท่ี 3.5 Pipe Jacking
การกอสรางดวยวิธีนจ้ี ําเปน ตองมบี อ พกั สาย (Manhole and Handhole) เชน เดียวกบั การ
กอสรางประเภท Duct Bank และตองมีหลักบอกแนวสายเคเบิลใตดนิ (Cable Route Marker) แสดงตาม
แนวทอดว ย การกอ สรางวธิ ีนมี้ ขี อดี-ขอ เสียดงั น้ี

ขอดี
1) เน่ืองจากสามารถดําเนินการกอ สรา งเปนชวงๆได และไมตองขุดรอ ง จงึ ทําใหล ดปญหา
เก่ียวกบั การจราจรได
2) ความปลอดภยั ของสายเคเบิลใตดินสูงมาก เนอื่ งจากมีทอเหลก็ และซเี มนตหยาบหมุ ทอ
อยจู ะชว ยปองกนั ทอรอยสายรวมท้ังสายเคเบิลใตดินได ทาํ ใหร ะบบมี Reliability ดี
3) รอ ยสายเคเบลิ ใตด นิ เปน จาํ นวนมากๆ ไดง ายกวา
4) การเปลยี่ นขนาดสายเคเบลิ ใตด ิน การเปลี่ยนสายเคเบิลใตดินท่ีชํารุดและการเพิ่ม
จาํ นวนวงจร สามารถทาํ ไดสะดวกโดยการลากสายเคเบิลใตดนิ ใหมร อ ยในทอ Spare ที่ออกแบบเตรียมไว

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

56

5) เม่ือเกดิ กระแสลดั วงจรขน้ึ เนื่องจากทอถูกหุมทับดว ยคอนกรีตเสริมเหล็กซึ่งมีความ
แขง็ แรงทนทาน ทําใหสามารถปองกนั อันตรายทีอ่ าจเกดิ แกส ายเคเบิลใตดนิ ได ไมทําใหเ คเบิลอ่นื ๆ ทวี่ าง
ใกลกันเสียหาย

ขอ เสีย
1) คา ใชจ า ยในการกอ สรางสงู เนอ่ื งจากตอ งใชเครอ่ื งจักรเฉพาะ และอุปกรณทีใ่ ชคอนขา ง
มีราคาแพง
2) ความสามารถในการระบายความรอนตํา่ จงึ มีผลทาํ ใหสายเคเบิลใตดนิ นํากระแสไดต ่าํ
3) การดดั โคง เม่ือพบอุปสรรค ทําไดลําบากมาก (ตองใชระยะทางยาว)
4) ในกรณีทใี่ ชทอ HDPE เปนทอ รอยสายเคเบลิ ใตดิน เมื่อเกดิ กระแสลดั วงจรในสาย
เคเบิลใตดินจะเกิดความรอ นสูง สามารถทําใหทอหลอมละลาย เกดิ ความเสยี หายและยากตอการบาํ รงุ
รักษาเนอื่ งจากไมสามารถลากสายเคเบิลใตดินออกมาได

2. การออกแบบบอพักสายเคเบลิ ใตดิน (Manhole and Handhole)
บอ พกั สายเคเบิลใตด ิน (Manhole and Handhole) นี้หลอ ขนึ้ ดว ยคอนกรตี เสริมเหล็ก สวนใหญ

จะอยใู ตผ ิวถนนสามารถรบั นา้ํ หนกั ไดสูงสุด 18 ตัน บอพักจะมฝี าปด (Manhole Frame & Cover) ทาํ ดว ย
เหล็ก สว นการเลือกแบบ (Type) ของบอพักท่ใี ชใ นระบบใด ๆ นน้ั จะขน้ึ กบั องคประกอบตาง ๆ ดังน้ี

1) ทศิ ทางของแนวทอ รอ ยสายเคเบลิ ใตดนิ วาจะเปน แนวตรง เล้ยี วซาย เล้ียวขวา หรอื แยกออก
เปน 2 ทาง เปนตน

2) จํานวนทอ รอ ยสายเคเบลิ ใตดิน หากมจี าํ นวนมากๆ ขนาดของบอ พกั กจ็ าํ เปน ตองใหญตามไป
ดว ย เพราะจะมีสายเคเบลิ ใตดินรอยผา น หรอื มกี ารตอ สายเคเบิลใตดิน ภายในบอพักสายเปนจํานวนมาก
ในลักษณะนี้จงึ ควรใชแ บบท่ีมีฝาบอ 2 ฝา เพือ่ ทําใหเ กดิ การถายเทความรอ นไดด ี เม่ือผปู ฏิบตั งิ านลงไป
ตดิ ต้ังหรอื ซอ มแซม และยงั มีที่วา งพอจะทํางานไดดวยความสะดวก

3) โอกาสของโครงการทจ่ี ะดาํ เนินการตอไปในอนาคตวาจะตอไปในทศิ ทางใด

บอพัก (Manhole) แตละแบบ (Type) ถูกออกแบบมาเพื่อประโยชนใชงานที่แตกตางกัน ดังน้ัน
ผูออกแบบจะตองพิจารณาเลือกแบบ (Type) ใหเหมาะสมกับการใชงานเราสามารถแบงประเภทของ
บอพักตามการใชงานได 2 ประเภท คือ

1) บอพกั (Manhole) ประเภททใี่ ชก บั ระบบจําหนาย 22&33 kV ไดแ ก
1.1) Type 2T - 1 และ 2T - 2 ใชส ําหรบั เปนจดุ ตอ แยกสายเคเบลิ ใตด นิ และการเล้ยี วโคง

ของสายเคเบิลใตด นิ บรเิ วณปากทาง หรือทางแยก โดยสามารถรับสายเคเบลิ ใตด ินไดสูงสุด 12 วงจร ดงั

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

57
รปู ที่ 3.6 สามารถดรู ายละเอียดเพิ่มเตมิ ไดจากแบบมาตรฐานการกอสรางของ กฟภ. แบบเลขท่ี SA1-
015/31030 การประกอบเลขท่ี 7301 หรือแบบเลขที่ SA1-015/45038 การประกอบเลขท่ี 7301A และแบบ
เลขที่ SA1-015/31032 การประกอบเลขที่ 7302 หรอื แบบเลขท่ี SA1-015/45039 การประกอบเลขท่ี
7302A

2T – 1

2T – 2
รูปที่ 3.6 บอ พัก (Manhole) Type 2T - 1 และ 2T – 2
1.2) Type 2T - 3 ใชส ําหรบั เปน จุดตอสายเคเบลิ ใตด ินทางตรง และการเล้ียวโคง ของสาย
เคเบลิ ใตด นิ บริเวณหนา สถานีไฟฟา หรือแยกถนน สามารถรับสายเคเบลิ ใตด นิ ไดสูงสุด 12 วงจร ดงั รูป
ท่ี 3.7 และสามารถดรู ายละเอยี ดเพ่มิ เติมไดจากแบบมาตรฐานการกอสรา งของ กฟภ. แบบเลขที่ SA1-
015/31034 การประกอบเลขท่ี 7303 หรอื แบบเลขท่ี SA1-015/45040 การประกอบเลขที่ 7303A

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

58

รปู ที่ 3.7 บอพัก (Manhole) Type 2T – 3
1.3) Type 2T – 4 ใชส ําหรับเปนจุดตอแยกสายเคเบิลใตดนิ และการเลยี้ วโคง ของสาย
เคเบลิ ใตดนิ บริเวณปากทาง หรือทางแยก สามารถรับสายเคเบลิ ใตดินไดส งู สุด 12 วงจร ดงั รปู ที่ 3.8 และ
สามารถดรู ายละเอียดเพม่ิ เตมิ ไดจากแบบมาตรฐานการกอสรางของ กฟภ. แบบเลขท่ี SA1-015/31035
การประกอบเลขที่ 7304 หรอื แบบเลขท่ี SA1-015/45041 การประกอบเลขที่ 7304A

รูปที่ 3.8 บอ พกั (Manhole) Type 2T – 4

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

59
1.4) Type 2T – 8 ใชสาํ หรบั เปน จดุ ตอแยกสาย และการเล้ียวโคงของสายเคเบลิ ใตด นิ
บริเวณปากทาง หรอื ทางแยก สามารถรบั สายเคเบลิ ใตดินไดส ูงสดุ 8 วงจร ดงั รปู ท่ี 3.9 และสามารถดูราย
ละเอียดเพม่ิ เตมิ ไดจากแบบมาตรฐานการกอ สรา งของ กฟภ. แบบเลขท่ี SA1-015/38011 การประกอบเลข
ท่ี 7309 หรือแบบเลขที่ SA1-015/45045 การประกอบเลขท่ี 7309A

รูปท่ี 3.9 บอ พกั (Manhole) Type 2T – 8
1.5) Type 2S-1 ใชส ําหรับเปนจุดตอ สายเคเบิลใตด ินชว งทางตรง สามารถรับสายเคเบลิ
ใตดินไดส งู สดุ 12 วงจร ดงั รูปท่ี 3.10 และสามารถดรู ายละเอยี ดเพ่ิมเตมิ ไดจากแบบมาตรฐานการกอสราง
ของ กฟภ. แบบเลขท่ี SA1-015/31037 การประกอบเลขที่ 7316 หรอื แบบเลขที่ SA1-015/45047 การ
ประกอบเลขที่ 7316A

รปู ท่ี 3.10 บอ พกั (Manhole) Type 2S – 1

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

60

1.6) Type 2C-1 ใชส ําหรบั จุดเปน ตอแยกสายเคเบิลใตดิน และการเลีย้ วโคงของสาย
เคเบิลใตดิน สามารถรับสายเคเบิลใตด ินไดส งู สุด 12 วงจร ดังรูปท่ี 3.11 และสามารถดูรายละเอยี ดเพมิ่
เติมไดจ ากแบบมาตรฐานการกอสรา งของ กฟภ. แบบเลขท่ี SA1-015/31036 การประกอบเลขที่ 7311
หรอื แบบเลขท่ี SA1-015/45046 การประกอบเลขท่ี 7311A

รูปท่ี 3.11 บอ พัก (Manhole) Type 2C – 1

2) บอ พกั (Manhole) ประเภททใ่ี ชก ับระบบสายสง 115 kV ไดแก
2.1) Type 2T - 5 และ 2T – 6 ใชส าํ หรบั เปน จุดตอแยกสายเคเบิลใตด นิ และการเลย้ี ว

โคงของสายเคเบิลใตด นิ บรเิ วณปากทาง หรอื ทางแยก ดงั รปู ที่ 3.12 สามารถดูรายละเอยี ดเพ่ิมเตมิ ไดจาก
แบบมาตรฐานการกอ สรา งของ กฟภ. แบบเลขท่ี SA1-015/37005 การประกอบเลขที่ 7305 หรอื แบบเลข
ที่ SA1-015/45042 การประกอบเลขที่ 7305A และแบบเลขที่ SA1-015/37012 การประกอบเลขท่ี 7306
หรือแบบเลขท่ี SA1-015/45043 การประกอบเลขท่ี 7306A

2T – 5

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

61

2T – 6
รูปท่ี 3.12 บอ พัก (Manhole) Type 2T – 5 และ 2T-6
2.2) Type 2S-2 ใชสาํ หรบั เปนจดุ ตอ สายเคเบลิ ใตด ิน ชว งทางตรง ดงั รปู ที่ 3.13 และ
สามารถดูรายละเอยี ดเพิ่มเตมิ ไดจากแบบมาตรฐานการกอ สรา งของ กฟภ. แบบเลขท่ี SA1-015/37015
การประกอบเลขท่ี 7317 หรอื แบบเลขท่ี SA1-015/45048 การประกอบเลขท่ี 7317A

รปู ท่ี 3.13 บอพกั (Manhole) Type 2S – 2
2.3) Type 2T – 7 ใชส าํ หรับเปน จุดตอ สายเคเบิลใตดิน การเลย้ี วโคง และแยกสายเคเบิล
ใตด ิน ใชชวงทางแยกที่มกี ารแยกสายหลายทศิ ทาง ดงั รูปที่ 3.14 และสามารถดรู ายละเอียดเพิม่ เตมิ ไดจ าก
แบบมาตรฐานการกอ สรางของ กฟภ. แบบเลขท่ี SA1-015/38010 การประกอบเลขที่ 7307 หรอื แบบเลข
ที่ SA1-015/45044 การประกอบเลขท่ี 7307A

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

62

รปู ที่ 3.14 บอพัก (Manhole) Type 2T – 7
ในการออกแบบผูอ อกแบบตองพจิ ารณาถงึ ตําแหนงของบอ พกั ทเ่ี หมาะสม โดยพจิ ารณาดงั นี้
1) ไมก ดี ขวางการจราจร ในขณะกอสรา งและทําการลากสายเคเบิลใตด ินหรอื ในการซอมบํารงุ
ในบริเวณทเ่ี ปนเขตท่มี กี ารจราจรหรือประชากรหนาแนน
2) อยใู กลต าํ แหนง RISER POLE ใหม ากท่สี ดุ
3) ไมอ ยใู กลก นั มาก เพราะจะทาํ ใหค า ใชจา ยสูงเนือ่ งจากบอ พักลกู หนง่ึ จะมีราคาแพง
4) มีระยะหางระหวางบอพกั ไมเ กนิ 250.00 เมตร ถา มากกวา น้ีจะลากสายเคเบลิ ใตด ินลาํ บาก
และเปลือกสายเคเบลิ ใตด ินหรือตวั นาํ อาจยดื ตัว เนื่องจากแรงดึงท่ีใชใ นการลากสายเคเบิลใตด นิ มากเกิน
ไปจนทําใหเสยี คณุ สมบัติทางดานกายภาพหรอื ทางดา นไฟฟา (กรณลี ากสายดว ย Pulling Grip)
5) ไมเปลีย่ นระดบั หรือคดเคย้ี วมากเกนิ ไป เพราะจะทาํ ใหลากสายเคเบิลใตดนิ ลําบาก
6) ตองกระทบกระเทอื นตอส่งิ ปลกู สรา ง หรือสภาวะแวดลอ มเดมิ ใหนอ ยท่สี ดุ ทีพ่ บบอ ยคือ
แผนคอนกรีตพน้ื ถนน คนั หินของทางเทา (Curb) และตนไม เวลาที่กอสรางจาํ เปน ตองปก Sheet Pile กนั
ดนิ พงั ซึง่ จะมีความหนาประมาณ 20 ซม. เมื่อทําการตัด Section และกําหนดระยะหางระหวางผนงั บอ กับ
ขอบถนนก็ตอ งเผอ่ื ระยะไวด ว ย และตอ งไมอ ยูใ กลร อยตอของแผนคอนกรตี พนื้ ถนน เพอ่ื จะไดไมต อง
เสยี เงนิ คาซอ มถนนเพ่ิมข้นึ เพราะเวลาซอ มตองซอ มหมดทัง้ แผน ที่มกี ารชาํ รุด
7) เลอื กชนดิ และรปู รา งของบอพักใหเหมาะสมกบั การใชง าน

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

63

8) ควรจัดระยะหางระหวางบอพักใหม ีขนาดใกลเ คยี งกนั ตลอดแนวเพอ่ื ประโยชนในการออก
แบบ Cross – Bonding สาํ หรับระบบสายสง

แตใ นทางปฏิบตั ิแลว ไมส ามารถที่จะออกแบบใหครอบคลุมหวั ขอเหลา นไ้ี ดท งั้ หมด ผูออกแบบ
จงึ ตอ งใชว จิ ารณญาณของตัวเองทจี่ ะประนปี ระนอม (Compromise) องคป ระกอบเหลา น้เี ขาดวยกัน เพือ่
ท่จี ะสามารถออกแบบไดดีท่สี ุด

3. การเลือกขนาดทอ รอ ยสายเคเบิลใตดิน
ในการเลอื กขนาดของทอรอ ยสายเคเบิลใตด ินนัน้ ตอ งใหมคี วามสัมพันธก ันกับจํานวนสายเคเบิล

ใตดินทจ่ี ะรอ ยในทอ รอยสาย โดยคาํ นวณจากพื้นท่หี นาตดั รวมทั้งฉนวนและเปลอื กของสายเคเบลิ ใตด นิ
ทกุ เสน ในทอ รอยสายเคเบลิ ใตด นิ รวมกันคิดเปน รอ ยละเทียบกบั พืน้ ทหี่ นาตดั ภายในของทอรอยสาย
เคเบลิ ใตด นิ ตอ งไมเกนิ ตามคา ทก่ี ําหนดในตารางท่ี 3.1 โดยกาํ หนดขนาดเสนผานศูนยก ลางภายนอกของ
สายเคเบิลใตดนิ (Outside Diameter Of Cables) ตามสเปค กฟภ. ตามตารางที่ 3.2

ตารางท่ี 3.1 เปอรเซน็ ตพนื้ ทห่ี นา ตดั รวมสูงสดุ ของสายเคเบลิ ใตดินคิดเปนรอยละเทียบกับพน้ื ท่ีหนาตดั
ภายในของทอรอยสายเคเบลิ ใตด นิ

เปอรเ ซ็นตข องพน้ื ทห่ี นา ตดั ของสายไฟฟา เทยี บกับพ้ืนทห่ี นา ตดั

ชนดิ ของสายไฟฟา ภายในของทอ รอยสายเม่อื มีสายไฟฟาในทอ จํานวน

สายไฟฟา ทกุ ชนดิ 1 เสน 2 เสน 3 เสน 4 เสน มากกวา 4 เสน
สายไฟฟา ชนดิ มีปลอกตะกัว่ หุม
53 31 40 40 40

55 30 40 38 35

ตารางท่ี 3.2 ขนาดเสนผา นศนู ยกลางภายนอกของสายเคเบิลใตดนิ Outside Diameter Of Cables
ตามสเปค กฟภ.

Outside Diameter Of Cables (mm.)
System / Size 35 50 120 185 240 400 500 800

(mm2)
22 kV 28 30 34 38 42 48 52 -
33 kV - 35 40 44 47 55 58 -
115 kV - - - - - - - 98

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

64

3.1 รายละเอยี ดการพจิ ารณาเลือกขนาดทอ ใหเ หมาะสมกับสายเคเบิลใตด ิน

1) พิจารณาจาก Percent Area Fill

สตู ร PAF = n ×  d 2 × 100
 D



PAF ตอ งไมเ กนิ 40 % สาํ หรับสาย 3 เสน /ทอ และไมเกิน 53 % สาํ หรบั สาย 1 เสน /ทอ

เมอื่ d = เสนผานศูนยกลางสายเคเบิลใตดิน

D = เสนผา นศนู ยกลางภายในทอ รอ ยสายไฟฟา

n = จํานวนสายไฟฟา

2) พิจารณาจาก Jam Ratio

สตู ร Jam Ratio = 1.05 × D
d

เม่ือ d = เสน ผานศูนยก ลางสายเคเบลิ ใตดนิ

D = เสน ผา นศนู ยก ลางภายในทอรอ ยสายไฟฟา

คา Jam Ratio หมายถึงเม่ือรอ ยสาย 3 เสน ในทอ ในขณะดึงลากสายชว งทางโคง สายมี

โอกาสไขวข ดั ตวั กนั ได ( ตัวเลขอยรู ะหวาง 2.8 - 3.0 )

3) พจิ ารณาจาก Clearance

สตู ร Clearance = D − 1.366d + 1 × (D −d)× 1−  D d 2
2 2  −d



เมอ่ื d = เสนผานศนู ยก ลางสายเคเบลิ ใตด ิน

D = เสนผา นศูนยกลางภายในทอ รอยสายไฟฟา

คา Clearance หมายถึงระยะหา งระหวางผวิ บนสดุ ของเคเบิลกับทอ ปกตจิ ะกําหนดไวไมต ่ํากวา 0.5 น้ิว

ตัวอยางการพจิ ารณา

พจิ ารณาทอ ขนาด ID = 97.4 mm

คาํ นวณหาคา Percent Area Fill (PAF)

กรณรี อยสาย 1 เสน / ทอ ( PAF ไมเ กิน 53 % )

d= PAF (× D 2 /n)
100

( )= 53
100 × 97.42 /1

= 70.9 Say 70 mm

กรณรี อ ยสาย 3 เสน / ทอ ( PAF ไมเกิน 40 % )

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

65

d= PAF (× D 2 /n)
100

( )= 40
100 × 97.42 /3

= 35.56 Say 35 mm

คาํ นวณหาคา Clearance

CL =  D  − (1.366 × d ) + 1 (D − d ) 1 −  D d d  2
 2  2  − 

=  97.4  1  35  2
 2  2  97.4 − 
− (1.366 × 35) + (97.4 − 35) 1 − 35

= 26.72 mm

คํานวณหาคา Jam Ratio

JR = 1.05 ×  D 
 d 

= 1.05 ×  97.4 
 35 

= 2.922

จะเหน็ วา คา Jam Ratio อยใู นชวง 2.8 - 3.0 ซึ่งคา นี้มีโอกาสทส่ี ายจะไขวขดั ตวั กันได ดังนัน้ ตอ ง

เปล่ียนคา d ใหเ ลก็ ลงโดยท่สี มมตวิ าคา Jam Ratio อยูท ี่ 3.2 ลักษณะการวางตัวของสายเคเบิลใตดินจะ

เปนกระทะ (Cradled )

d = 1.05 × 97.4
3.2

= 31.9 Say 32 mm

ยอนกลับไปตรวจสอบคา Clearance และ PAF อีกครั้ง

CL =  D  1  d  2
 2  2  − 
− (1.366d ) + (D − d ) 1 − D d

=  97.4  1  32  2
 2  2  97.4 − 
− (1.366 × 32) + (97.4 − 32) 1 − 32

= 33.5 mm OK

PAF = n ×  d 2 × 100
 D



กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

66

= 3 ×  32 2 × 100
 97.4



= 32.38 < 40 % OK

เพราะฉะน้นั จะเห็นวา หากหาคา d จาก PAF กอนโดยตัง้ คา PAF ที่ 40 % คา d ท่ไี ดบ างคา เมื่อ
แทนคา ในสูตร Jam Ratio จะไมผ า น จงึ ควรหาคา d จาก Jam Ratio กอน จากนั้นเมื่อยอนไปตรวจสอบ
คา PAF และ Clearance อกี ครัง้ จะเห็นวา ผา นเกณฑท่ีต้งั ไว จากวิธีการคาํ นวนดังกลาวขา งตน สามารถหา
ขนาดทอ ทีเ่ หมาะสมกบั สายเคเบิลใตดนิ ไดดงั ตารางท่ี 3.3

ตารางที่ 3.3 ขนาดเสน ผานศูนยกลางภายในของทอ รอ ยสายเคเบลิ ใตด นิ ทเี่ หมาะสมกบั สายเคเบิลใตด ิน

ขนาดทอ Outside Diameter Of Cables

ID. (mm) 1 Cable 3 Cables
OD ( mm ) PAF ( % )
OD ( mm ) PAF ( % ) Clearance Jam Ratio
3.17
96.8 – 102.0 Up To 70 52.29 Up To 32 32.78 32.86 3.12
3.1
110.0 – 114.0 Up To 80 52.89 Up To 37 33.94 35.92 3.1
3.15
123.4 – 127.0 Up To 90 53.19 Up To 42 34.75 39.19 3.16

140.0 - 144.6 Up To 100 51.02 Up To 48 35.26 43.67

150.0 – 152.0 Up To 109 52.8 Up To 50 33.33 50

177.2 – 180.8 Up To 129 50.9 Up To 60 33.04 60.86

หมายเหตุ
1. คา PAF อา งองิ ตาม
- 2002 National Electric Code Handbook
- Australian Standard AS 3000-1991
2. คา Clearance And Jam Ratio อางอิงตาม
- Underground Transmission System Reference Book 1992 Edition
- SIEMENS Manual

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

67

ตารางที่ 3.4 ขนาดของทอรอยสายไฟฟา ประเภทตางๆ

ID. (mm) HDPE PN6.3 ประเภททอ Corrugate
ขนาด (mm) RTRC ขนาด (mm)
96.8 - 102.0
110.0 – 114.0 110 ขนาด (Inch) 100
123.4 – 127.0 125 4 -
140.0 – 144.6 140 - 125
150.0 – 152.0 160 5 -
177.2 – 180.8 - - 150
200 6 -
-

หมายเหตุ

ID. (mm) = ขนาดเสน ผานศูนยกลางภายในท่ี กฟภ. กําหนด หนวยเปน

มลิ ลเิ มตร

HDPE ขนาด (mm) = ขนาดทอ High Density Polyethylene Pipe หนวยเปน มิลลิเมตร

RTRC ขนาด (Inch) = ขนาดทอ Reinforced Thermosetting Resin Conduit หนวยเปน นว้ิ

Corrugate ขนาด (mm) = ขนาดทอ Corrugate (ทอลกู ฟูก) หนวยเปน มิลลิเมตร

4. ทอสํารอง (Spare Duct)
ในการออกแบบระบบการจายกระแสไฟฟาแบบใตด ินนนั้ ผอู อกแบบควรทจ่ี ะออกแบบเผื่อใน

อนาคตกรณีท่ีความตองการใชกระแสไฟฟา เพ่ิมข้นึ หรอื เพ่ือการบาํ รุงรักษา ดงั น้นั จงึ ควรที่จะมที อ สาํ รอง
ไวดงั ตารางที่ 3.5

ตารางท่ี 3.5 ตารางแนะนาํ จาํ นวนทอ สาํ รอง

จาํ นวนทอท่ีใชง าน 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
จํานวนทอท่สี าํ รอง 11212223243243
จํานวนทอทก่ี อ สราง 3 4 6 6 8 9 10 12 12 15 15 15 18 18

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

68

5. การตอลงดนิ (Grounding)
การตอลงดินของระบบไฟฟา กําลัง หมายถึง การฝง แทง สายดนิ ไวใ ตด นิ ท่ตี ําแหนง ตา งๆ และตอ

เชอื่ มเขากบั อปุ กรณไ ฟฟาดวยสายตัวนําท่ีเรยี กวา สายดนิ หรอื สายปองกนั ในตาํ แหนง ท่ีเปนสวนหน่ึง
ของวงจรไฟฟา ซ่ึงการตอ ลงดินในระบบเคเบิลใตด ินของ กฟภ. สามารถแบง ลกั ษณะของการตอ ลงดนิ
ไดเ ปน 2 ลักษณะดวยกนั คือ

1) การตอ ลงดนิ เพอ่ื ปอ งกนั
สว นตางๆของอุปกรณไฟฟา ในระบบเคเบลิ ใตดิน โดยปกติจะไมใ ชเปน สว นหน่งึ ของวงจร

กระแสไฟฟา แตเนอื่ งจากเกิดการเสื่อมสภาพของฉนวนไฟฟาเน่อื งจากเมอ่ื มแี รงดนั ไฟฟา สงู เกิน(Surge
Voltage) และเกดิ การเบรคดาวนผ า นหรอื ฉนวนไฟฟา ทะลุ ทาํ ใหส ว นท่เี ปนโลหะของอุปกรณไ ฟฟา นัน้
อยูภ ายใตแรงดนั ไฟฟา ทมี่ ีขนาดพอท่ีทําใหเ กดิ อันตรายตอ ผปู ฏิบัตงิ านได เชน เคเบลิ แร็ค (Cable Rack)
เสารบั เคเบิลแรงสูง (H.T. Cable Racking pole) ทอี่ ยูภายในบอ พกั สาย Manhole หรือ Handhole หรือ ที่
สายตอลงดิน (Shield Wire) ของสายเคเบลิ ใตด ิน เนือ่ งจากสายเคเบลิ ใตด ิน เมอื่ มกี ระแสไหลผา น จะทาํ
ใหเกดิ แรงดันเหน่ียวนาํ ขึน้ ท่ีสายตอลงดนิ (Shield Wire) ซงึ่ ในหลกั การจะออกแบบกําหนดใหแ รงดนั ไฟ
ฟาสัมผัสเกดิ ท่สี ายตอลงดิน มีคาไมเกิน 65 V ดังน้นั จึงจาํ เปน ตองมี การปองกนั อนั ตรายท่ีจะเกดิ กับผู
ปฏิบัติงานจากแรงดันไฟฟา สมั ผสั สงู เกินไป ดวยการตอสายดนิ ใหก ับอปุ กรณไ ฟฟาตา งๆ โดยเรยี กการ
ตอ ลงดินน้วี า “ การตอลงดินเพอ่ื ปอ งกนั ”

2) การตอลงดินเพือ่ การทาํ งานของระบบ
เปนการตอลงดินของอุปกรณไฟฟาในระบบ เพื่อวัตถุประสงคใหระบบมีเสถียรภาพในการ

ทํางานยงิ่ ขึ้น เชน การตอลงดินของหมอแปลงไฟฟา และการตอลงดินของหมอ แปลงกระแสไฟฟา การ
ตอลงดินของสายกลางในระบบไฟฟา และการตอลงดินของขา ยงานไฟฟา ผา นตัวความตานทานไฟฟา
เปนตน สาํ หรบั ระบบเคเบลิ ใตด ิน จะเปน การตอ ลงดนิ ของสายตอ ลงดิน (Shield Wire) ของสายเคเบิลใต
ดนิ เชนเดยี วกบั การตอลงดินเพอื่ ปองกนั เน่ืองจากวาสายเคเบิลใตด ินจาํ เปน ตอ งมกี ารตอลงดนิ ดานใด
ดานหนึ่งของสายเคเบิลใตด นิ เสมอ (สายตอ ลงดนิ (Shield Wire) หามปลอยลอยทั้งสองดา น เพอื่ ใหสนาม
ไฟฟาจากสายตวั นํากระจายไปยงั สายตอ ลงดนิ (Shield Wire) อยา งสมา่ํ เสมอ ปอ งกันการเกดิ เบรคดาวนที่
ฉนวน XLPE ของสายเคเบลิ ใตด ิน และกรณีการตอลงดนิ ท่เี สาตน Riser Pole (มีการตอลงดนิ ของกบั ดกั
เสิรจ และปลายสายเคเบิลใตดนิ ) ซ่ึงกาํ หนดใหค วามตา นทานดินรวมมีคาไมเ กิน 2 โอหมสาํ หรับระบบ
115 kV และไมเ กิน 5 โอหมสําหรับระบบจําหนา ย 22 & 33 kV (ยอมใหม คี า ไมเ กิน 25 โอหม สําหรบั ใน
พน้ื ท่ยี ากแกก ารทาํ คา ความตานทานดิน) เพอ่ื ใหแรงดนั ไฟฟา ตอดนิ (UE) มีคาไมเ กินกวา ทอ่ี ุปกรณไ ฟฟา
บนเสาตน Riser Pole จะทนได โดยเรยี กการตอลงดนิ นีว้ า “ การตอลงดนิ เพือ่ การทาํ งานของระบบ ”

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

69
5.1 การตอ ลงดนิ (Grounding) ของระบบเคเบลิ ใตด ินของ กฟภ.

1) การตอ ลงดนิ เพอ่ื ปองกนั
ตามรปู ท่ี 3.15 จะแสดงรปู แบบการตอลงดินทเ่ี คเบิลแรค็ (Cable Rack) และเสารับเคเบิล

แรงสงู (H.T. Cable Racking pole) ทอี่ ยภู ายในบอ พกั สาย Manhole หรอื Handhole

การตอลงดนิ เพ่อื ปองกันสาํ หรับเคเบลิ แร็ค สําหรบั ระบบ 22 และ 33 kV

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

70

การตอ ลงดินเพอื่ ปอ งกันสําหรบั เสารับเคเบลิ แรงสูงสาํ หรับระบบ 22,33 และ 115 kV
รปู ท่ี 3.15

โดยคาความตานทานดนิ ทต่ี อ อยใู นบอ พัก Manhole ควรมคี าไมเ กิน 5 โอหม และยอมใหมคี าไม
เกนิ 25 โอหม สําหรบั ในพ้นื ทย่ี ากแกการทําคา ความตานทานดนิ

สาํ หรบั รูปแบบการตอลงดิน ภายในบอ พัก Manhole จะแสดงไดด ังรูปท่ี 3.16 และสามารถดูราย
ละเอยี ดเพ่ิมเตมิ ไดจ ากแบบมาตรฐานการกอ สรา งของ กฟภ. แบบเลขท่ี SA1-015/31023 การประกอบเลข

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

71
ที่ 7341 ทง้ั น้ีตาํ แหนง ในการตดิ ตั้งเคเบิลแร็ค และเสารับเคเบิลแรงสูง จะระบุไวใ นแบบ Manhole แตล ะ
ชนิดนัน้ ๆ

รปู ท่ี 3.16 การตอ ลงดนิ ในบอพัก Manhole สาํ หรับเคเบิลแรค็ สาํ หรับระบบ 22 และ 33 kV (กรณมี ี
Splice สําหรบั ตอ สายเคเบลิ ใตดิน ก็ใหต อ ลงดนิ ณ จดุ น้)ี
2) การตอ ลงดนิ เพอื่ การทาํ งานของระบบ
ตามที่ไดกลา วมาแลว วา ในระบบเคเบิลใตด นิ สายตอลงดนิ (Shield Wire) ของสาย

เคเบิลใตด นิ จะตองมีการตอ ลงดนิ ดานใดดา นหนง่ึ เสมอ เพอื่ ปอ งกันการเกดิ เบรคดาวนท ่ฉี นวน XLPE

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

72
ทําใหร ะบบไฟฟามเี สถยี รภาพในการทาํ งานยิ่งข้นึ และสามารถดรู ายละเอยี ดเพม่ิ เติมไดจากแบบมาตร
ฐานการกอสรา งของ กฟภ. แบบเลขท่ี SA1-015/46005 การประกอบเลขที่ 7131 ซ่ึงสามารถแยกรูปแบบ
การตอลงดนิ ในระบบ กฟภ. ตามระดับแรงดัน ไดดงั นี้

2.1) ขอกําหนดการตอ ลงดินสาํ หรบั สายเคเบิลใตดิน ระบบ 22 -33 kV
1) การตอลงดนิ ทั้งสองปลาย (Both-Ends Bonding) สาํ หรบั ระยะทางไมเ กิน 500 ม.

รูปท่ี 3.17 การตอลงดินทง้ั สองปลาย (Both-Ends Bonding)
2) การตอลงดนิ แบบหลายจดุ (Multi-points Bonding) สาํ หรบั ระยะทางมากกวา 500 ม.

รูปที่ 3.18 การตอลงดนิ แบบหลายจุด (Multi-points Bonding)
โดยหลกั การแลว การตอลงดินของระบบ 22 – 33 kV กรณรี ะยะทางไมเ กนิ 500 ม. จะสามารถ
ตอลงดนิ เปนแบบขางเดยี ว (Single-point Bonding) ไดดว ย แตเนอื่ งจากเมือ่ ตอลงดินแบบขา งเดียวแลว

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

73
คาความสามารถในการนํากระแสของสายเคเบลิ ใตด ิน (Ampare) จะมคี าสงู กวาการตอลงดินแบบท้งั สอง
ปลาย (Both-Ends Bonding) เพียงเลก็ นอย แตเพอ่ื ความปลอดภยั แกผปู ฏบิ ตั งิ านท่ีจะตองทาํ การบาํ รุง
รกั ษาไมว า จะเปนท่ีตูส วติ ชภ ายในสถานฯี หรอื ท่เี สาตน Riser Pole การตอ ลงดนิ ของสายเคเบิลใตดิน
ของ กฟภ. ระบบแรงดัน 22 – 33 kV จงึ กาํ หนดใหต อ ลงดินเปนแบบท้ังสองปลาย (Both-Ends Bonding)
แทน (ยอมใหส ายเคเบิลใตดินจายกระแสไดน อยกวา) ซงึ่ ก็จะไปสอดคลอ งกับการตอ ลงดินเพ่อื ปอ งกัน
(บคุ คล) ดวย

2.2) ขอกําหนดการตอลงดินสาํ หรับสายเคเบิลใตดินระบบ 115 kV
1) การตอลงดนิ ขา งเดยี ว (Single-point Bonding) สาํ หรับระยะทางไมเกนิ 500 ม.

รปู ท่ี 3.19 การตอลงดนิ ขางเดยี ว (Single-point Bonding)
2) การตอ ลงดนิ แบบกงึ่ กลาง(Middle-point Bonding) สําหรบั ระยะทาง 500 –1,000 ม.

รปู ท่ี 3.20 การตอ ลงดนิ แบบกึ่งกลาง (Middle-point Bonding)

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

74
3) การตอ ลงดินแบบไขว (Cross-Bonding) สําหรับระยะทางมากกวา 1,000 ม.

รปู ที่ 3.21 การตอ ลงดินแบบไขว (Cross-Bonding)
ซง่ึ ตามทฤษฎี สายเคเบลิ ใตด นิ ระบบ 115 kV ในทกุ กรณไี มว าระยะทางจะเปนเทา ใดกต็ าม ให
ตอลงดินเปน ลกั ษณะโผลปลายขา งหน่งึ ไวเสมอ หา มตอท้งั สองปลายสายเคเบิลใตด ินลงดินอยา งเด็ดขาด
เนอื่ งจากจะมกี ระแสไหลวนภายในสายตอ ลงดิน (Shield Wire) ได เมอ่ื มีกระแสไหลวน กจ็ ะเกดิ ความ
รอนข้ึนภายในสายเคเบิลใตด นิ และสะสมมากจนสายเคเบลิ ใตด นิ ระเบดิ หรือชํารุดได ดงั นัน้ เมื่อจาํ เปน
ตอ งตอ สายตอลงดิน (Shield Wire) เปนลักษณะโผลป ลายขา งหนง่ึ ไว สายเคเบลิ ใตดิน เมอ่ื นาํ กระแส จะ
ทําใหเ กิดแรงดันเหนี่ยวนําขน้ึ ที่ปลายสายตอ ลงดนิ แตก ็ถกู จาํ กดั ใหมคี า ไมเกิน 65 V (UB : แรงดนั สัมผัส)
เพือ่ ความปลอดภยั แกผูปฏบิ ตั ิงานทจ่ี ะตองทาํ การบาํ รุงรักษา ตามที่ไดก ลา วไวแ ลว ขา งตน

2.3) ขอ กําหนดการตอลงดิน ที่เสาตน Riser Pole

ก.

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

75

ข.

ค.
รปู ที่ 3.22 ก. และ ข. การตอลงดินที่เสาตน Riser Pole สาํ หรบั ระบบ 22 - 33 kV

ค. การตอ ลงดินท่เี สาตน Riser Pole สาํ หรับระบบ 115 kV

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

76

อุปกรณท ี่ใชต อ สายระหวางสายเปลอื ยกับสายเคเบลิ ใตดินท่โี ผลพ น ขนึ้ มาเหนือดนิ จะเรียกวา หวั
เคเบิล (Termination) และเมอื่ นําอปุ กรณไ ปตดิ ตง้ั อยูบนเสาทมี่ สี ายเคเบลิ ใตดินทโ่ี ผลพ น ข้ึนมาเหนอื ดนิ
ก็จะเรยี กวา เสาตน Riser Pole ตามทฤษฎีที่จุดตอ สายระหวางสายเปลือยกบั สายเคเบิลใตด ิน หรอื ระหวาง
สายที่มีฉนวนมคี าไมเทากนั จําเปน จะตองติดตัง้ กบั ดกั เสริ จเพ่อื ปองกันไมใ หฉ นวนของสายเสียหายเน่ือง
จากแรงดนั เสิรจ (แรงดนั สงู จากฟาผา จากการสบั สวติ ช หรืออนื่ ๆ) โดยจะรกั ษาระดับแรงดันไวไ มใหมี
คาเกินกวาท่ีอุปกรณท นได ดังนน้ั ที่เสาตน Riser Pole จะมกี ารตดิ ต้งั กบั ดักเสิรจ อยดู วย โดยดานบนกบั
ดกั เสริ จ จะตอเขากบั สายตวั นํา และดา นลา งจะตอเขากบั สายตอลงดินของสายเคเบิลใตด ิน และท้งั คจู ะตอ
เขากบั สายตอลงดินของระบบ เพ่ือตอเขากบั หลักดินตอไป

ตามที่ไดกลาวไวแ ลววา ทเี่ สาตน Riser Pole จะตองมคี าความตานทานที่ต่าํ ซ่ึงตามมาตรฐาน
กฟภ. จะกําหนดไวไ มเกนิ 2 โอหม สาํ หรบั ระบบ 115 kV และไมเ กนิ 5 โอหม สําหรับระบบจาํ หนาย 22 &
33 kV (ยอมใหมีคาไมเ กิน 25 โอหม สาํ หรับในพื้นทย่ี ากแกก ารทาํ คา ความตา นทานดิน) เพ่อื ใหแรงดัน
ไฟฟาตอ ดินมคี าไมเ กินกวาทอี่ ุปกรณไ ฟฟา บนเสาตน Riser Pole จะทนได

ขอสาํ คัญสาํ หรบั กรณกี ารตอ ลงดินของสายเคเบลิ ใตดินฯ ระบบ 115 kV ท่ีใหตอ ลงดินขางเดยี ว
(Single-point Bonding) ใหตอ ลงดินทเี่ สาตน Riser Pole และปลายสายตอลงดิน ( Shield Wire) อกี ขา ง
หน่งึ ใหปลอ ยลอยไวทอี่ ีกหวั เคเบิล ภายในสถานีไฟฟา

6. การเลอื กขนาดสายเคเบิลใตด ิน
การเลือกขนาดสายเคเบลิ ใตดนิ จะตอ งคํานึงถึงความสามารถในการรับกระแสไหลผานตัวมนั

วา เคเบิลน้ันสามารถรับกระแสไดเทาไร สายเคเบิลใตด ินแตล ะชนดิ จะมคี าที่แตกตางกัน ซงึ่ การเลือกใช
สายเคเบลิ ใตดนิ แตล ะชนิดจะตองหาคา พิกัดกระแสท่เี หมาะสมเพื่อการใชงานท่ถี ูกตอ งเหมาะสมกบั
โหลด ตัวแปรสําคญั ท่มี ีผลตอ พกิ ัดกระแสของสายเคเบิลใตดิน มีอยู 3 อยางคอื

1) อณุ หภมู สิ ูงสุดที่ยอมรบั ได โดยที่ฉนวนของสายเคเบลิ ใตดนิ สามารถทํางานไดอยา งปลอดภัย
ไมเ สียหาย สาํ หรับสายเคเบลิ ใตดินฉนวน XLPE ในสภาวะจายกระแสตอ เนอ่ื งปกติสามารถทนอณุ หภูมิ
ไดถึง 90 0C และในสภาวะฉุกเฉนิ สามารถทนอุณหภมู ไิ ดถึง 130 0C

2) ความสามารถในการแพรกระจายความรอ นของสายเคเบิลใตด ิน ถา สายเคเบลิ ใตดนิ ยิง่ มอี งค
ประกอบมากช้นั ยง่ิ ทําใหการแพรก ระจายความรอ นไมดี

3) การตดิ ต้ังและเงื่อนไขภายนอกอื่นๆเชน
3.1)ความลึกในการติดต้งั สายเคเบิลใตดิน
3.2)จํานวนวงจรทอี่ ยูใ กลเ คียง
3.3)อณุ หภมู ิแวดลอม
3.4)คาความตานทานความรอ นของดนิ (Soil Thermal Resistivity)

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

77

3.5)รปู แบบของการตอ ลงดนิ ของสายเคเบิลใตด ิน

จากตวั แปรตา งๆท่ีกลาวมาขางตน ทําใหสายเคเบลิ ใตด ินขนาดเดียวกนั แตถาการติดตง้ั และเงอ่ื น

ไขภายนอกอ่นื ๆตางกัน กม็ พี ิกัดกระแสไมเ ทา กันดงั ตารางที่ 3.6 โดยการคาํ นวณหาคา กระแสใชง านใน

ตารางที่ 3.6 เปนไปตามมาตรฐาน IEC 287 โดยมเี ง่อื นไขท่ีกําหนดดังน้ี

1) คา โหลดแฟคเตอร 100%

2) อณุ หภมู ติ ัวนาํ สูงสุด 90 0C

3) อณุ หภูมิโดยรอบ 30 0C

4) คา ความตานทานความรอนของดิน 1.2 K.m/W

5) การตอ ลงดนิ เปนแบบตอลงดินทงั้ สองปลาย

ตารางที่ 3.6 พิกัดกระแสใชงานของสายเคเบิลใตดินระบบจําหนาย 22 & 33 kV (ฉนวน XLPE)

กระแสทกี่ าํ หนดตอ วงจร(แอมป)

จาํ นวนวงจร ความลกึ จากระดับดินถึงเคเบลิ (เมตร)
ท้งั หมด
ขนาดสาย 240 ต.มม. ขนาดสาย 400 ต.มม.

1 23451234 5

1 402 384 374 367 362 510 485 470 462 456

2 342 320 310 302 296 430 402 387 378 370

3 302 280 270 262 257 378 350 336 327 320

4 281 258 246 240 234 350 320 307 297 290

5 260 237 226 220 214 323 295 280 272 265

6 245 223 212 205 200 305 277 263 254 248

7 233 210 200 193 188 290 262 248 240 233

8 221 200 190 183 178 275 248 235 227 220

9 212 190 180 175 170 263 237 224 216 210

10 204 184 174 168 163 253 228 215 207 201

7. แรงดึงในสายเคเบลิ ใตด นิ ( Pulling Tensions )
การติดตั้งสายเคเบลิ ใตด นิ ในชอ งเดนิ สายไฟฟา ซึง่ อาจจะเปนทอและเคเบลิ เทรย จาํ เปนจะตอ ง

คาํ นึงถึงแรงดงึ (Pulling Tensions) และแรงกดดา นขา ง (Sidewall Pressure) ทั้งนเ้ี พราะในการดงึ สาย
เคเบิลใตดนิ ไมวาจะเปน ในแนวตรงหรอื ทางโคง อาจจะมีผลตอ สายเคเบลิ ใตด นิ จนทาํ ใหเคเบลิ เสียหาย

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

78

ซึ่งอาจจะสงผลอันตรายตามมาภายหลัง จึงนับไดวาการติดต้ังสายเคเบิลใตดิน จาํ เปนที่จะตองรูเทคนิค
และวิธีการเปนอยางมาก ถึงแมวาผูผลิตสายตัวนาํ ที่มีฉนวนหุมจะไดทําการผลิตสายตัวนําโดยมีวัตถุ
ประสงคเพ่ือใหใชงานแลว ยังมีความตองการท่ีจะใหอายุการใชงานของสายมีอายุที่ยาวนาน และยัง
ตองการใหการทาํ งานในการนําไฟฟาเปนไปอยางสมบูรณแตในบางคร้ังดวยความรูเทาไมถึงการณของ
ผูใชบางรายอาจทาํ ใหการติดต้ังสายตัวนาํ ดังกลาวเกิดความเสียหายข้ึนดังนั้นในหัวขอน้ีจะกลาวถึงหลัก
การในการติดต้ังสายเคเบิลใตดินอยางถูกตอง

ขอ จํากดั ของการออกแบบในการตดิ ต้งั มีรายละเอียดดงั ตอ ไปน้ี
1) แรงดงึ ในสายเคเบลิ ใตดิน (Pulling Tension)
เมอ่ื ทอ รอ ยสายเคเบิลใตดนิ ไดผานการตรวจสอบวา ใชง านไดแลว ข้ันตอไปกค็ อื การลาก

สายเคเบลิ ใตดนิ ซึง่ แรงดึงในการลากสายเคเบลิ ใตดินขึ้นอยกู บั
- ขนาดของสายเคเบิลใตดนิ สายขนาดใหญห รอื สายทม่ี ีนา้ํ หนกั มากยอ มตองใชแ รงดงึ มาก

กวา สายขนาดเล็ก
- ขนาดของทอรอยสายเคเบิลใตดนิ ทอขนาดใหญยอมลากสายไดงา ย และใชแรงดึงนอย

กวา ทอขนาดเลก็
- ความยาวของทอรอยสายเคเบิลใตด ิน ความยาวมากยอ มใชแรงดึงมากตามไปดว ย
- แนวของทอ รอ ยสายเคเบลิ ใตด นิ ทอรอยสายทค่ี ดเคย้ี ว จะตอ งใชแรงดงึ มากกวาทอ ตรง

2) การลากสายเคเบิลใตดนิ ทําได 2 วิธี คือ
2.1) ใชพ ลู ลงิ่ อาย (Pulling Eye)

เหมาะสาํ หรบั ลากสายขนาดใหญท ต่ี อ งใชแ รงดงึ มากๆ โดยจะบดั กรพี ลู ล่งิ อายตดิ กับสาย
ตวั นาํ ของสายเคเบลิ ใตดินหรอื เปน แบบอ่นื ๆกต็ าม แรงดึงทม่ี ากที่สดุ เมอ่ื ลากโดยใชพูลลิง่ อาย จะมุง
ประเด็นไปทตี่ องการใหสายตวั นาํ มีความปลอดภัยมากทสี่ ดุ เมอื่ เกิดมีการดึงขนึ้ โดยปกตแิ ลวคาแรงดงึ จะ
ขึ้นอยูกบั ขนาดและชนดิ ของตัวนํา ฉนวนของสายเคเบิลใตด ิน และวธิ ใี นการดงึ สายเคเบลิ ใตดนิ

ในกรณที ีต่ ัวนําเปน ทองแดง จะมคี า ดงั นี้

Tm = 0.008 NACM (ปอนด : lb)
= 7.162 NAmm2 (กโิ ลกรัม : kg)

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

79

ในกรณีทตี่ วั นําเปน อะลมู ิเนยี ม จะมคี าดงั น้ี

Tm = 0.004 NACM (ปอนด : lb)
= 3.581 NAmm2 (กโิ ลกรมั : kg)

โดยที่ Tm หมายถงึ แรงดึงสูงสดุ ท่สี ามารถยอมรับได (ปอนดห รอื กโิ ลกรัม)
ACM
Amm2 หมายถึง พ้นื ท่ีหนาตดั (circular mils)
N
หมายถึง พื้นทหี่ นาตัด (mm2)

หมายถึง จาํ นวนตัวนาํ

ในกรณที ่ีดึงสายตวั นําเด่ียวจํานวน 3 เสน คา N จะมีคาเทากบั 2 และในกรณีทดี่ ึงสายตัวนาํ เดย่ี ว
มากกวา 3 เสนข้ึนไป ที่มขี นาดเดยี วกนั แรงดงึ ในสายไมควรเกนิ 60% ของแรงดงึ สงู สุดในแตละตัวนํา
ดงั นั้นจะไดวา

ในกรณที ีต่ วั นําเปนทองแดง จะมคี าดังน้ี

Tm = 0.0048 NACM (ปอนด : lb)
= 4.297 NAmm2 (กโิ ลกรัม : kg)

ในกรณีที่ตัวนําเปน อะลูมิเนยี ม จะมคี า ดงั นี้

Tm = 0.0024 NACM (ปอนด : lb)
= 2.148 NAmm2 (กิโลกรมั : kg)

ทั้งน้ีคาแรงดงึ สงู สดุ สาํ หรบั สายตัวนําแกนเดียวจาํ นวน 1 เสน ทกุ กรณีดังกลาวขา งตน ไมควรมคี า
เกนิ กวา 5,000 ปอนด (2,268 กโิ ลกรัม) และในกรณีทีม่ ีสายตวั นาํ มากกวา สองเสน ข้นึ ไป คา แรงดงึ สงู สุด
ไมควรมคี า เกนิ 6,000 ปอนด (2,722 กิโลกรมั ) แตถ า จะใชคาแรงดงึ ในสายทม่ี ากกวาคาลมิ ิตที่กําหนดไว
น้ี จะตอ งไดรบั การรับรองและยนื ยนั จากบริษทั ผูผลิตกอ น

การจัดวางแบบกระทะหงาย การจัดวางแบบรูปสามเหล่ยี ม

รปู ที่ 3.23 การจดั วางสายเคเบิลใตดนิ ภายในทอรอ ยสาย

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

80

2.2) ใชพูลล่งิ กรปิ (Pulling Grip or Basket Grip) แบง ไดเ ปน 2 กรณี คอื
2.2.1) สายเคเบลิ ใตด ิน ชนดิ ทมี่ ีปลอกตะกัว่ หมุ (Lead – sheathed cable) โดยใชช นิด

basket-weave เปน ตวั จับ แรงดึงไมควรเกนิ 1,500 ปอนด (680 กโิ ลกรมั ) ตอเสน โดยทคี่ วามหนาของ
เปลือกสายเคเบลิ ใตดิน จะหาไดจากสูตร

Tm = Km Π t ( D – t ) (ปอนด)

โดยท่ี Tm หมายถึง แรงดงึ สงู สุดที่สามารถยอมรับได (ปอนดห รือกิโลกรมั )
t หมายถงึ ความหนาของปลอกตะกัว่ (น้ิว)

D หมายถงึ เสน ผา นศนู ยกลางภายนอกของสายเคเบลิ ใตดนิ ฯ (น้ิว)

Π มคี าคงทเี่ ทากับ 3.14

Km มีคา 200 – 1,500 ปอนดต อ ตารางน้ิว (ขึน้ อยูก ับ Lead alloy)
* สําหรับสายเคเบลิ ใตดนิ มีเปลือกสายเปน นโี อพรีน (Neoprene jackets) คาแรงดงึ

สูงสุด จะ มคี า ไมเ กนิ 1,000 ปอนด (453 กโิ ลกรมั )

2.2.2) สายเคเบลิ ใตด ิน ชนดิ ที่เปลือกสายไมใ ชต ะกวั่ (Nonleaded jacketed cable) เชน
PVC และ PE เปน ตน มคี าแรงดงึ สงู สดุ เปน

Tm = 1,000 ปอนด (453 กโิ ลกรัม) / เสน

ตามขอ 2.2.1 และ 2.2.2 เปน แรงดึงสงู สดุ ที่สามารถยอมรบั ได ถอื วาเปนคา ท่ปี ลอดภัยในการลาก
สายเคเบลิ ใตดนิ โดยท่สี ายเคเบิลใตด นิ ไมเ ปน อนั ตรายเนอ่ื งจากการยดื ตัวของสายตวั นาํ หรอื เปลอื กสาย
ซงึ่ จะมีผลทาํ ใหอ ายุการใชงานของสายเคเบลิ ใตดิน สนั้ ลง

2.3) สาํ หรบั สายเคเบลิ ใตด ินชนดิ โคแอค เชียล (Coaxial) ไทรแอคเชยี ล (Triaxial) และชนิด
พิเศษอ่ืนๆ (Special cable) แรงดงึ สายเคเบิลใตดนิ ควรจะเปนไปตามขอ แนะนําของบริษทั ผผู ลิต

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

81

T = แรงดึงทเ่ี กดิ ขนึ้ จริง
M = คาท่ีอานไดจากมิเตอร
θ = มุมของสลงิ

รูปท่ี 3.24
3) แรงกดดานขาง (Side Wall Pressure)

เมอื่ ทําการดึงสายเคเบลิ ใตด นิ ผานสวนที่เปน โคง ของชอ งเดินสายไฟฟา เชน ทอรอ ยสาย หรือ
กรณที ีต่ อ งการมวนสายในลอ ในกรณีดังกลา วจะทาํ ใหเ กดิ ความดนั ข้นึ ระหวา งสายเคเบิลใตด นิ ฯ และทอ
รอยสายหรอื ลอ ซึ่งแรงดนั ดังกลา วจะอธิบายในเทอมของแรงดงึ หารดว ยรศั มีความโคง หรอื T/R ถามี
แรงกดมากๆ จะทําใหด ึงลากเคเบลิ ลาํ บากหรอื ถาฝน ลากเคเบลิ โดยใชแรงดงึ ทมี่ ากเกินคา ทกี่ าํ หนดไว จะ
ทาํ ใหเปลอื กนอกของเคเบิลชํารุดได

สาํ หรบั ตวั นาํ เด่ียวแรงกดดานขางสงู สุดท่ยี อมรบั ได จะมีคา 300 ปอนด/ ฟตุ (446.48 กิโลกรัม/เมตร
กฟภ. จะใชค า เปน 450 กิโลกรัม/เมตร) นอกจากนคี้ า T/R จะไมข ้นึ อยกู ับการเปลยี่ นมุมของทิศทาง เชน
การโคงของตัวทอรอ ยสาย แตจะข้นึ อยกู ับแรงดงึ ออกจากของอและรัศมขี องการโคงงอ ซ่ึงรศั มีดังกลา วก็
คือ รัศมีดา นในของทอนัน่ เองโดยจะพจิ ารณาไดจ ากรปู ท่ี 3.25

δ δδR δ
TT

รูปท่ี 3.25 แรงกดดานขา ง

แรงกดดา นขา ง (T/R) : แรงตอหนงึ่ หนว ยความยาว = 2T sin δ/2Rδ
ในกรณที ี่ δ มคี า นอ ย ทําใหคา sin δ มีคา เทา กบั δ ดงั น้ัน 2T sin δ/2Rδ = T / R
และสามารถสรปุ คาแรงกดดานขา งของสายเคเบิลใตดนิ ท่ีใชภายใน กฟภ. ไดดังนี้

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

82

- ดงึ เคเบิล 1 เสน /ทอ

SWP = Tout / R
- ดงึ เคเบลิ 3 เสน/ทอ ( กรณสี ายเคเบลิ ใตด นิ วางแบบ Cradled )

SWP = (3C-2)Tout / (3R)
- ดึงเคเบลิ 3 เสน/ทอ ( กรณีสายเคเบิลใตด ิน วางแบบ Triangular )

SWP = CTout / (2R) (ปอนดหรือกิโลกรัม )
โดยที่ Tout หมายถึง แรงดึงท่ีออกจากทอโคง (ฟุตหรือเมตร)

R หมายถงึ รัศมีดานในของทอ

C หมายถงึ Weight-correction factor

4) Jam ratio หรือเรียกวา Jamming
เปนคา ทจ่ี ะประเมนิ ไดวา สายเคเบิลใตดิน ที่รอ ยอยูในทอ รอ ยสาย เมือ่ ดงึ ลากสายแลว มี

โอกาสท่ีจะเกดิ การไขวต วั หรอื พนั กนั จนไมสามารถดงึ สายตอไปไดหรือไม และยงั ใชเ ปน คา สําหรบั
พจิ ารณาความประหยดั และความสะดวกในการดงึ สาย ซ่ึงสามารถสรุปเปนสตู รไดดังน้ี

- สายเคเบลิ ใตดนิ จํานวนไมเกนิ 3 เสน ท่มี เี สนผานศูนยกลางเดยี วกนั รอ ยอยูภ ายในทอ
เดยี วกัน

Jam ratio = 1.05 D/d

โดยที่ d = เสนผานศูนยก ลางของสายเคเบิลใตดิน (มม.)
D = เสน ผานศูนยกลางภายในทอรอ ยสายไฟฟา (มม.)

- สายเคเบลิ ใตด ิน จํานวนมากกวา 3 เสน รอ ยอยูภ ายในทอ เดยี วกัน

Jam ratio = 3D / (n1d1 + n2d2 + n3d3 + … + …)

โดยที่ D หมายถึง เสน ผา นศนู ยก ลางภายในทอ รอยสายไฟฟา (มม.)
n1, n2, n3, …. หมายถึง จํานวนสายเคเบลิ ใตดิน ที่มเี สนผา นศูนยก ลาง 1, 2, 3, ….
d1, d2, d3, …. หมายถงึ เสนผา นศนู ยกลางของสายเคเบิลใตดนิ กลมุ ท่ี 1, 2, 3, ..

ซึ่งคา Jamming ratio จะลดลง เมือ่ มกี ารเพ่มิ ขน้ึ ของจาํ นวนสายเคเบลิ ใตดนิ

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

83

โดยปกตแิ ลว Jam ratio ทม่ี คี า อยใู นชว ง 2.8 – 3.0 เปน ชวงคา ทไ่ี มเ หมาะสมสําหรับการดงึ ลาก
สาย และถา Jam ratio มคี าตาํ่ กวา นแ้ี ลว เม่อื มกี ารดงึ สายเคเบลิ ใตด ิน ยอ มจะเกดิ อนั ตรายตอสายเคเบลิ ใต
ดนิ คา ท่ตี ํ่ากวา 2.8 จงึ ย่ิงไมส มควรใหใ ชงาน แตจะมคี วามเหมาะสมใชงานไดที่คา jamming ratio มคี า
มากกวา 3.0 เทา นั้น (รอยสายไดงา ย) ซึง่ ปจ จบุ ัน กฟภ. ไดก าํ หนดเปน ตารางการใชง านทอรอ ยสายกบั
สายเคเบลิ ใตด ิน ท่เี หมาะสมไวแ ลว ซ่งึ จะมคี า Jam ratio มากกวา 3.0

5) การโคง งอของสายเคเบลิ ใตด นิ (Cable Bending)
การดึงลากสายเคเบลิ ใตด นิ ภายในทอ ชวงทางโคง เปนสาเหตุหน่ึงทกี่ อใหเ กิดความเสียหาย

ตอ สายเคเบลิ ใตด ิน และยิ่งติดต้ังในเคเบิลเทรยหรอื แรค็ การดงึ ลากสายยอ มจะกอใหเ กดิ ความเสยี หาย
มากขน้ึ ทัง้ นเี้ พราะเปนแผน โลหะ (Sheet metal) และมสี กรูหรือโบลตท ่ีเปนตัวทําใหฉนวนเสยี หายได
เปน ผลใหคุณสมบตั ทิ างฟสิกสของสายเคเบลิ ใตด ิน เสื่อมสภาพอันเกดิ จากแรงดึงหรอื แรงกดทก่ี ระทาํ ตอ
ดา นขา ง (Side Wall Pressure) ดังน้ันสิง่ ท่ีจะชว ยแกปญ หาดงั กลาวได คอื รัศมสี ว นโคงของสายเคเบลิ ใต
ดิน โดยย่ิงมคี า มาก คาแรงกดที่กระทาํ ตอดานขา งยิ่งลดลง ซ่งึ จะเพิม่ คุณสมบตั ทิ างฟส กิ สข องสายเคเบลิ
ใตด นิ ใหด ยี ิ่งข้ึน ตามทีไ่ ดกลาวมาแลว รศั มีสวนโคง ของสายเคเบลิ ใตด ิน จะมคี วามสําคัญอยางยง่ิ ในการ
ดึงลากสายเคเบิลใตดิน ซง่ึ กฟภ. ไดก ําหนดเปน คามาตรฐานใชง าน โดยมีรายละเอียดดังนี้

d

R

รูปท่ี 3.26 การโคง งอของสายเคเบิลใตดนิ
1) สาํ หรับสายเคเบลิ ใตด นิ แรงตํา่ และคอนโทรลเคเบิล

R (รศั มสี วนโคงของสายเคเบิลใตดนิ ) อยา งนอ ยเทากับ 12 d

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

84

2) สําหรับสายเคเบิลใตด ินแรงสูง

R (รศั มสี วนโคงของสายเคเบลิ ใตด ิน) อยา งนอยเทากับ 15 d

โดยท่ี d หมายถงึ เสน ผานศูนยก ลางภายนอกสายเคเบลิ ใตดนิ (OD) (มม.)

6) Weight - Correction Factor (C)
เม่อื มกี ารติดตงั้ สายเคเบลิ ใตดนิ ในชอ งเดนิ สายไฟฟา และมีจํานวนของสายเคเบิลใตด ินมาก

กวา หนึ่งเสน ในกรณีเชน น้จี ะมีแรงลัพธเกดิ ข้ึน โดยแรงลัพธท ัง้ หมดจะเกดิ ขึ้นทรี่ ะหวางสายเคเบลิ ใตด นิ
กบั ทอรอ ยสาย ซงึ่ จะมีคามากกวา นํ้าหนักรวมทง้ั หมดของสายเคเบิลใตด นิ ดงั น้ัน Weight - Correction
Factor จะกาํ หนดไดจาก Sum(F) / Sum(w) โดยที่ W จะหมายถึงน้ําหนกั ของสายเคเบิลใตด ิน ในรูปท่ี
3.27 เปน การแสดงถึงการคํานวณ Weight - Correction Factor ของสายเคเบลิ ใตดิน สองเสนท่มี ีเสน ผาน
ศูนยกลางเดียวกนั

θ F1

F2 F1 W

θ

โดยที่ F1 = W/cosθ = F2 ดังนัน้ (F1 + F2) / 2W = C

รูปที่ 3.27 แสดงการหาคา Weight - Correction Factor (C ) ของสายเคเบลิ ใตดนิ ฯ 2 เสน

สาํ หรับการคํานวณคา Weight - Correction Factor ภายใน กฟภ. จะสรุปคาที่นาํ ไปใชง าน โดย
จํานวนสายเคเบิลใตดนิ ฯ ภายในทอไมเ กิน 3 เสน เทา นัน้ ซ่ึงสรปุ ไดดังน้ี

d แบบ Cradled : C = 1+(4/3)[d/(D-d)]2

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

85

D แบบ Triangular : C = 1/ [1-(d/(D-d))2]1/2

โดยที่ d หมายถงึ เสน ผา นศูนยกลางภายนอกสายเคเบิลใตดนิ (OD) (มม.)

D หมายถึง เสน ผา นศนู ยก ลางภายในทอรอ ยสาย (ID) (มม.)

การจะเลือกใชค า C แบบใดนน้ั จะตอ งหาอัตราสวนระหวา ง D/d กอน นน่ั คอื
หาก D/d > 3.0 คา C จะใชเปน กรณแี บบ Cradled
และ D/d < 2.5 คา C จะใชเ ปนกรณแี บบ Triangular

คาอัตราสวนระหวาง D/d ทม่ี ีคา อยรู ะหวาง 2.5 - 3.0 จะทาํ ใหเกิด Jamming ในการออก
แบบควรหลกี เลย่ี งไมใหคา อตั ราสว นระหวาง D/d อยูในชว งคาดงั กลาว

7) การคํานวณในเรอ่ื งของสายเคเบิลใตดนิ ในทอ รอยสายไฟฟา
บทความนี้จะกลาวถงึ หวั ขอ ท่คี วรระมัดระวังในการดึงลากสายเคเบิลใตด ินและวิธกี าร

คาํ นวณแรงดึงท่ีจาํ เปน ตอ งทราบเพอื่ เปนแนวทางในการควบคุมตรวจสอบ

รูปท่ี 3.28 แสดงการต้งั REEL สายเคเบิลใตด ินที่ปากบอ MANHOLE เพอื่ ดึงลากสายเคเบิลใตด ิน

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

86

7.1) แรงดึงทีเ่ กดิ กบั สายเคเบลิ ใตด นิ ท่พี บเสมอๆมี 3 ลักษณะคอื
1) แรงดงึ สายทางตรง

สตู ร T = WLCF

MH1 MH2
L

2) แรงดึงสายชว งลาดเอยี ง

กรณีดึงข้นึ : Tup = WL(CF COS α + SIN α)
α กรณีดึงลง : Tdown = WL(CF COS α − SIN α)

3) แรงดงึ สายชวงทางโคง แนวราบ

ROUTE OF DUCT

สตู ร TOUT = TIN Cosh (CFθ) + Sinh (CFθ) TIN2 + (WR)2
4) แรงดงึ สายชวงโคง ขึ้น-ลง

สตู ร TOUT = TIN e CFθ

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

87

โดยจะแสดงคา ตัวแปรท่ใี ชใ นการคํานวณแรงดึงสายทง้ั หมด ตามตารางที่ 3.7 ซึง่ โดยปกติแรงดึง
สายเคเบลิ ใตด นิ ทคี่ ํานวณไดจากสมการชวงทางโคง แนวราบ (ขอ 3) และชวงโคงขน้ึ -ลง (ขอ 4) จะมคี า
ใกลเคียงกนั ดงั นน้ั เพอ่ื ใหจดจําสตู รไดงา ยและสะดวกตอการคาํ นวณ ในทางปฏิบตั ิการคํานวณเร่ืองแรง
ดึงสายเคเบลิ ใตดิน สว นมากจะใชเพียง 3 สตู ร คอื สูตรในขอ 1 , 2 และ 4 เทานัน้

ตารางท่ี 3.7 คาตวั แปรทใี่ ชใ นการคาํ นวณแรงดงึ สายท้ังหมด

Symbol Unit Drscription

T,Tin,Tout,Tmax กก. แรงดึงเคเบลิ ในลักษณะตา งๆ
W กก./ม. น้ําหนกั สายเคเบิลใตด นิ
L
F ม. ความยาวสายเคเบิลใตด นิ ชว งทพ่ี ิจารณา
C - ความเสียดทานของทอ
E - Weight – correction factor
- Exponential
θ Radian มุมทีส่ ายเคเบิลใตด นิ เลี้ยวโคง
D มม. เสน ผา นศูนยก ลางภายในของทอรอ ยสาย
D มม. เสน ผานศูนยก ลางภายนอกของสายเคเบลิ ใตด นิ
R ม. รศั มีการเลย้ี วโคง ของสายเคเบิลใตดิน
- มุมของการลาดเอยี งจากแนวระดับ
α - ตรโี กณมติ ิ
Sin, Cos, Sinh,Cosh

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

88

ตัวอยา งการคํานวณแรงดงึ

จากรูปใหต รวจสอบวา การดงึ ลากสายจะมีปญ หาหรอื ไม

CB ขอ มูล

1. ใชสายเคเบิลใตด นิ ขนาด 240 ต.มม มี OD. = 42 มม.

นา้ํ หนัก = 12.18 กก. / กม. / 3 เสน

2. ใชทอ HDPE PN 6.3 ขนาด ID = 144.6 มม.

Friction (F) = 0.4

3. ใช Pulling Eye จบั ตวั นาํ ในการดงึ ลากสายเคเบลิ ใตดิน

หาคา Percent Area Fill (PAF) โดยรอยสายเคเบลิ 3 เสนตอ ทอ คา PAF ตอง

ไมเกิน 40 %

PAF = n ×  d 2 × 100
 D



PAF = 3 ×  42 2 × 100
 144.6



PAF = 25.309% < 40% OK

หาคา Jam Ratio

Jam Ratio = 1.05 × D
d
144.6
= 1.05 × 42

= 3.615 > 3.0 OK

หาคา Weight Correction Factor ( C ) โดยที่

D/d = 144.6/42

= 3.44 > 3.0 ( สายวางตัวแบบ CRADLED )

C = 1 + (4/3)x [d/(D − d)] 2
C = 1 + (4/3)x [42/(144.6− 42)] 2

= 1.223

การดงึ ลากสายเคเบลิ ใตดนิ จะพจิ ารณาวิธกี ารดึง 2 วธิ คี ือ
วธิ ที ี่ 1 ตั้ง Reel สายเคเบิลใตด ินท่ี Control Building ดึงจาก Control Building (CB) ไป D

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

89

TA = TIN + WLCF ; TIN = Reel Back Tension = 50 Kg
= 50 + (12.18 x 14.4 x 1.223 x 0.4)
= 135.80 kg

TB = TA e CFθ ; θ = 60O x 3.1416 / 180O = 1.0472
= 135.80 x e 1.223x0.4x1.0472
= 226.67 kg

TC = TB + WLCF
= 226.67 + ( 12.18 x 53.5 x 1.223 x 0.4 )
= 545.45 kg

TD = TC e CFθ ; θ = 90O x 3.1416 / 180O = 1.5708
= 545.45 x e 1.223x0.4x1.5708
= 1,176.20 kg

ตรวจสอบ
TMAX = 7.162 nAmm2

= 7.162 x 2 x 240
= 3,437.76 kg
แตจ ะใชแ รงดึงสายเคเบิลใตด ิน ไมเ กนิ 2,722 kg ดังน้นั 2,722 kg > 1,176.20 kg ..OK และถา
ใช Pulling Grip จบั ท่ีเปลือกสาย จะไมผา น (1,176.20 kg > 2 x 453 kg ) )
SWP ( ท่ีจดุ A-B ) = (3C-2)TB / 3R

= (3x1.223-2)x226.67 / (3x12.8)
= 9.85 kg / m < 450 kg / m OK
SWP ( ทจี่ ุด C-D ) = (3C-2)TD / 3R
= (3x1.223-2)x1,176.20 / (3x1)
= 654.36 kg / m > 450 kg / m NO

วธิ ีที่ 2 ตงั้ Reel สายเคเบิลใตดินทจี่ ดุ D ดึงจาก D ไป Control Building(CB)
TC = TIN e CFθ ; TIN = Reel Back Tension = 50 Kg

= 50 x e 1.223x0.4x1.5708 ; θ = 90O x 3.1416 / 180O = 1.5708
= 107.8 kg

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

90

TB = TC + WLCF
= 107.8 + ( 12.18 x 53.5 x 1.223 x 0.4 )
= 426.57 kg

TA = TB e CFθ ; θ = 60O x 3.1416 / 180O = 1.0472
= 426.57 x e 1.223x0.4x1.0472
= 711.99 kg

T CB = TA + WLCF
= 711.99 + (12.18 x 14.4 x 1.223 x 0.4)
= 797.79 kg

ตรวจสอบ
TMAX = 7.162 nAmm 2

= 7.162 x 2 x 240
= 3,437.76 kg
แตจ ะใชแ รงดึงสายเคเบลิ ใตดินฯ ไมเกนิ 2,722 kg ดังนน้ั 2,722 kg > 797.79 kg OK และถาใช
Pulling Grip จับท่เี ปลือกสาย จะผา นเชน กัน (797.93 kg < 2 x 453 kg )

SWP ( ที่จุด D-C ) = (3C-2)TC / 3R
= (3x1.223-2)x107.8 / (3x1)
= 59.97 kg / m < 450 kg / m OK

SWP ( ทจ่ี ดุ B-A ) = (3C-2)TA / 3R
= (3x1.223-2)x711.99 / (3x12.80)
= 30.95 kg / m < 450 kg / m OK

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

91

สรุปเปนตารางการคํานวณแรงดงึ สายเคเบลิ ใตด นิ ฯ ท่เี กดิ ขน้ึ ณ ตาํ แหนงตา งๆ ไดคือ

ตารางท่ี 3.8 การคาํ นวณแรงดึงสายเคเบิลใตด นิ ฯ ท่ีเกิดขึน้ ณ ตาํ แหนงตา งๆ

ที่จุด วธิ ที ี่ 1 TMAX วิธที ี่ 2 TMAX Side wall Pressure
ตําแหนง ดงึ จาก CB ดงึ จาก D CB ไป D D ไป CB
ไป CB
ไป D

CB 0.00 - 797.79 797.79

A 135.80 - 711.99 - 9.85 (OK) 30.95 (OK)
B 226.67 - 426.57 -

C 545.45 - 107.8 - 654.43 (NO) 59.97 (OK)
D 1,176.20 1,176.20 0.00 -

สรปุ
1.จากการตรวจสอบจะเห็นวาทิศทางการดงึ ลากสายเคเบิลใตด ินทแี่ ตกตางกันจะทาํ ใหไดค า แรง

ดึงใชง านทีแ่ ตกตางกนั และมีผลทาํ ใหสายอาจชาํ รุดไดห ากใชวธิ กี ารดงึ ลากสายเคเบิลใตดินวิธที ่ี 1 (ดงึ
จาก Control Building(CB) ไป D )

2.สว นใหญค า แรงดึงทใี่ ชงานจะไมเกินคาแรงดึงสงู สุดของสายเคเบลิ ใตดนิ แตปญ หาท่พี บบอ ยๆ
และเปน จดุ สําคัญ (แตม กั มองขา ม) คือ คา แรงกดทสี่ ายเคเบิลใตดนิ กระทํากบั ผนงั ภายในทอ (Side wall
Pressure) เพราะสวนใหญในชวงเขา โคง ถา รศั มีชว งเขา โคงสน้ั ๆ จะมีปญหานี้เกิดขน้ึ ทันทกี บั อีกประเดน็
หนึ่งกค็ อื ทิศทางทป่ี อ นสายควรจะปอ นในจุดทใี่ กลช วงทางโคงหรอื ทจี่ ุดโคงจะทําใหลดแรงกดที่ผนงั ทอ
ดานในไดม าก

รปู ที่ 3.29 แสดงการใชส ารหลอ ลน่ื ชวยในการดงึ ลากสายเคเบลิ ใตด ิน

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

92

8. ระยะหา งทางไฟฟาระหวางสายเคเบิลใตดินกับสาธารณปู โภคอ่ืนๆ
ในบางคร้ังแนวการกอสรางสายเคเบิลใตดินอาจอยูแนวเดียวกันกับระบบสาธารณูปโภค

อ่ืนๆ ซึ่งระบบสาธารณูปโภคนั้นอาจไดรับผลกระทบทางไฟฟาจากสายเคเบิลใตดิน หรือจากการกอ
สรางได ดังนั้นผูออกแบบตองกําหนดใหแนวสายเคเบิลใตดินอยูหางจากแนวระบบสาธารณูปโภคอ่ืนๆ
ดังตารางที่ 3.9

ตารางที่ 3.9 ระยะหางระหวา งแนวสายเคเบิลใตดินกบั สาธารณูปโภคอน่ื ๆ

สาธารณปู โภค ระยะหางตํา่ สดุ (เมตร)

ทอระบายน้าํ แนวขนานกัน แนวตัดกนั
ทอน้าํ
ทอ แกส 0.3 0.3
ทอ รอยสายระบบไฟฟา
ทอรอ ยสายโทรศัพท 0.45 0.45
ทอ ไอนํา้
0.3 0.3(1.5)

3 0.6

0.3 0.3

3 1.2

อางองิ จาก Underground Transmission Systems Reference Book 1992 Edition
คาในวงเล็บ( ) เปนคา ที่บรษิ ัท ปตท. จาํ กดั (มหาชน) กาํ หนด

9. การจัดวางสายเคเบลิ ใตด นิ
ในการจดั วางสายเคเบิลใตด ินภายใน Cable Trench หรอื ภายใน Duct Bank ส่ิงท่ีตอ งพิจารณา

คือการจดั วางสายเคเบลิ ใตด นิ ตอ งใหม ีการเรยี งตาม Phase Relationship ทง้ั น้หี ากมกี ารจัดวางสายไมเ ปน
ไปตาม Phase Relationship จะทาํ ใหค า Inductance ของเคเบลิ แตล ะเสน มคี าไมเ ทากันทําใหก ารรับ
กระแสของสายเคเบลิ ใตดินไมเทากันย่งิ โหลดมีคา สงู มากๆกระแสท่ีไหลในเคเบิลแตละเสน ยิง่ แตกตา ง
กนั มาก

การจัดเรยี งสายเคเบลิ ใตด ินในระบบ 3 φ จดั เรียงได 2 วิธคี อื
1) แบบ Flat Formation

R ST

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

93

2) แบบ Trefoil Formation

T

RS

ในหนังสือ Power Cables and Their Application หวั ขอ Arrangement of Cables ไดก ลาวถึงวธิ ี
การจดั เรยี งสายเคเบลิ ใตด ินไวด งั น้ี

1) การจดั วางสายเคเบิลใตดินแบบ Flat (Flat Formation)
1.1) การจดั วางสายเคเบิลใตด นิ แบบ Flat โดยเรยี งแบบ RST TSR ดงั แสดงในรูปท่ี 3.30

การจดั วางแบบนรี้ ะยะหา งระหวา งเฟสเทา กบั เสนผานศนู ยกลางของสายเคเบิลใตด นิ (D) ระยะหาง
ระหวางวงจรเปน 2 เทาของเสน ผา นศูนยก ลางของสายเคเบิลใตด นิ (2D) และระหวางวงจรเฟสที่อยูติดกนั
ควรเปน เฟสเดยี วกัน ดังรูปที่ 3.30 ในกรณที เี่ ปนสายแบบ Bundle(สายเคเบลิ ใตดนิ 2 เสนตอ หนงึ่ เฟส)
การจัดเรยี งแบบน้คี า inductance ของเฟสเดยี วกนั จะเทากันแตคา inductance ของเฟส R, S ,T แตละเฟส
จะไมเ ทากัน กระแสโหลดจะแบงไหลภายในเฟสเดยี วกันใกลเ คยี งกนั แตก ระแสโหลดตา งเฟสกนั จะแตก
ตางกนั บางแตเมอื่ เปรยี บเทียบกบั การจดั ตามรูปที่ 3.31 แลวการจดั แบบนี้ดีกวามาก

RS T TSR



DD 2D D

รปู ที่ 3.30 แสดงการจัดเรียงสายเคเบลิ ใตด ินบน Cable Tray ทถ่ี กู ตอง

1.2) การจดั วางสายเคเบิลใตด ินแบบ Flat โดยเรียงแบบ RST RST ดงั แสดงในรูปที่ 3.31

การจัดเรยี งแบบน(ี้ สายแบบ Bundle) นอกจากคา inductance ของแตล ะเฟสภายในวงจรเดยี วกนั จะไมเ ทา

กันแลวคา inductance ของเฟสเดยี วกนั ยังไมเทากันอกี ดว ยผลทีเ่ กิดคือกระแสโหลดจะไหลไมเ ทากนั ท้ังท่ี

เปนเฟสเดยี วกันและตา งเฟสกนั

RS T RS T



DD 2D D

รปู ที่ 3.31 แสดงการจดั เรียงสายเคเบิลใตด นิ บน Cable Tray ที่ไมถ ูกตอง

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

94

1.3) การจดั วางสายเคเบลิ ใตดนิ แบบ Flat โดยเรียงแบบ RST RST บน RACK ดังแสดงใน
รปู ที่ 3.32 กรณจี ดั เรียงสายเคเบิลใตด ินบน Rack หลายๆช้นั ระยะหางระหวางชน้ั ไมควรนอ ยกวา
300 มม.

RS T TSR

DD 2D D

RS T T S R 300 มม.

DD 2D D

รูปที่ 3.32 แสดงการจดั เรียงสายเคเบลิ ใตดินแบบ Flat Formation บน Rack ทถ่ี ูกตอง

2) การจดั วางสายเคเบลิ ใตด ินแบบ Trefoil
ดังแสดงในรปู ที่ 3.33 การจัดเรยี งแบบน้ีคา inductance แตละเฟสในวงจรเดยี วกนั จะเทา กนั

SS SS

R TT R R TT R

2SD 2D S 2D S S 300 มม.

R TT R R TT R

2D 2D 2D

รปู ท่ี 3.33 แสดงการจัดเรียงสายเคเบิลใตด นิ แบบ Trefoil Formation บน Rack ที่ถกู ตอ ง

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

95

นอกจากนี้การจดั เรยี งสายเคเบิลใตดนิ ตาม Phase Relationship ยงั มีผลในเรอ่ื งของ Magnetic
Field ที่ออกมาจากสายเคเบลิ ใตดินอกี ดวยโดยในหนงั สอื Underground Transmission System
Refference Book 1992 Edition ไดกลาวไววาวธิ ที ่มี ีประสิทธิผลมากท่สี ุดในการลดผลของ Magnetic
Field จากสายสงท่ีวางขางๆคอื การจัดเรยี งสายเคเบิลใตดนิ ตาม Phase Relationship

Magnetic Field =238 mG Magnetic Field =26 mG

R RR T

S S S S

T TT R

รปู ที่ 3.34 แสดงเปรยี บเทียบการจดั เรยี งสายภายใน Duct Bank 2 วิธี โดยจายกระแส 700 A ทัง้ 2 วิธี

จากรูปท่ี 3.34 จะแสดงใหเห็นการจัดเรยี งสายเคเบิลใตด นิ จาํ นวน 2 วงจรใน Duct Bank เดยี วกัน
2 วธิ ี วธิ ีแรกเปนการจัดเรยี งแบบ RST RST ในแนวตั้งซึง่ มันมีขอ ดีในแงข องการปฏบิ ตั ทิ ่ีจะไมสบั สน
ในการจําแนกเฟสเมอ่ื ลงไปปฏบิ ัตงิ านภายในบอ พัก สวนวธิ ีที่สองเปน การจดั เรียงแบบ RST TSR ซง่ึ มี
การจดั เรียง Phase Sequence ของสายเคเบิลใตดนิ ทาํ ให Magnetic Field ทีอ่ อกมานอยกวา การจัดเรยี ง
แบบแรก ในสวนของการไฟฟา สวนภูมภิ าคเองปญหาการจดั เรียง Phase Sequence ภายใน Duct Bank นี้
จะเกดิ เฉพาะกับสายเคเบลิ ใตด นิ ระบบ 115 kV เทา นน้ั สวนระบบ 22-33 kV จะไมม ีปญ หานี้เกิดขึ้น

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

บทท่ี 4
การกอสรางระบบเคเบลิ ใตด ิน

การกอ สรา งระบบเคเบลิ ใตด ินในปจ จุบนั มีอยูหลายวธิ ี ซ่งึ ไดกลา วไปแลว ในบทท่ี 2 นน้ั ในบทนี้
จะกลาวถงึ การเตรียมงานคอนกรตี งานเหลก็ เสรมิ ขั้นตอนการเตรยี มงาน และการกอ สรา งระบบเคเบิลใต
ดนิ วิธีตางๆ ดงั นี้
1. คอนกรตี แบบหลอ และเหล็กเสริม

1.1 งานคอนกรีต
คอนกรีตตองประกอบดว ยซเี มนต ทราย หนิ นํา้ และสารผสมเพ่มิ เติมที่กําหนดวสั ดทุ ัง้ หมด

ตอ งถกู ผสมจนเขากันดี ไดค วามขน ท่เี หมาะสม และไดก ําลงั และคา ยุบตวั ท่ีตอ งการดงั นี้
- คากาํ ลังรบั แรงอดั ตา่ํ สุด 210 กก./ซม.2 สําหรบั งานกอสรา ง Manhole และคากาํ ลังรบั

แรงอัดต่าํ สุด 180 กก./ซม.2 สําหรับงานกอสราง Duct Bank ยกเวนระบุไวใ นแบบ(ทดสอบตัวอยาง
คอนกรีตทรงกระบอกมาตรฐานท่ีมีอายุครบ 28 วนั )

- คา การยุบตัว 10 ± 2.5 ซม.
หามเตมิ นา้ํ เพ่อื ชดเชยการแขง็ ตวั ของคอนกรีตกอนการเทและความขนเหลวของคอนกรีตท่ผี สม
แตล ะครั้งตอ งมคี วามสมาํ่ เสมอ

1) คอนกรีตหยาบ
ตองใชคอนกรีตหยาบรองพื้นทุกงานที่มีการเทคอนกรีต ยกเวนระบุไวในแบบ โดยมี

อัตรา ซเี มนต : ทราย : หนิ เทา กบั 1 : 3 : 5 (โดยปรมิ าตร)

2) ปูนซีเมนต
ปูนซีเมนตทีใ่ ชเปน ชนดิ ปอรต แลนดตามขอกําหนดของซเี มนต ปอรต แลนดป ระเภท 1

ดงั ท่รี ะบุใน ASTM C150 หรอื มอก. 15 หรือระบุเปนอยา งอืน่ และตองเกบ็ ปนู ซีเมนตใ นบริเวณที่
สามารถปอ งกันความช้ืนได มีการระบายอากาศรอบปูนซีเมนตอ ยางเพยี งพอ หา มใชปูนซเี มนตทจ่ี ับตวั
กลายเปน กอน

3) นํา้
นา้ํ ทใี่ ชผ สมคอนกรตี หรอื ผสมปนู ทราย (Mortar) ตองปราศจากตะกอน อนิ ทรีวตั ถุ น้ํา

มนั ดาง กรด เกลอื และสารปนเปอ น หรอื สารอนั ตราย

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย