1052 นางสาวณิชาพัชร์ นิ่มนวล e-book

ชนิดของเซลลป ระสาท
เซลลป ระสาทแบง ตามลักษณะรูปราง ออกได 3 ประเภท คอื
1. เซลลป ระสาทขัว้ เดียว (Unipolar neuron) มีใยประสาทออกจากตัวเซลลเ พยี งเสน
เดียวแลว แยกออกเปน 2 กงิ่ กิ่งหนึ่งเปนเดนไดรตอ กี กงิ่ หนง่ึ เปน แอกซอน
2. เซลลป ระสาทชนิดสองขวั้ (Bipolar neuron) มีใยประสาทออกจากตวั เซลล 2 เสน
ยาวเทา ๆ กนั หรือใกลเ คยี งกนั เสน หนึง่ เปน เดนไดรตอ กี เสนหนง่ึ เปนแอกซอน
3. เซลลประสาทหลายขวั้ (Multipolar neuron) มีใยออกจากตัวเซลลหลายเสน
ประกอบดวยเดนไดรตแ ตกแขนงส้นั ๆ มากมาย และแอกซอนยาวเพยี งเสนเดยี ว

201

เซลลป ระสาทแบงตามหนาท่ี แบงออกเปน 3 ประเภท คอื
1. เซลลประสาทรบั ความรสู ึก (Sensory neuron) เปนเซลลประสาทขวั้ เดยี ว หรอื สอง
ข้วั ทาํ หนาทรี่ บั กระแสความรสู กึ เขา สเู ซลลในสมองและไขสนั หลงั
2. เซลลประสาทประสานงาน (Association neuron) เปน เซลลป ระสาทหลายข้วั ทาํ
หนา ทเ่ี ชอื่ มโยงกระแสประสาทจากเซลลป ระสาทรบั ความรสู กึ และเซลลป ระสาทนําคําสงั่
พบอยใู นระบบประสาทสวนกลาง
3. เซลลป ระสาทนาํ คําสัง่ (Motor neuron) เปน เซลลประสาทหลายขว้ั ทาํ หนา ท่ี
นํากระแสประสาทจากเซลลในสมองหรือไขสันหลงั ไปยังหนวยปฏบิ ตั ิการ

202

ไซแนปส (Synapse)
จะสานตอ กนั เปนเครอื ขาย ปลายแอกซอนของเซลลประสาทอาจแตกออกเปนก่ิงกาน

หลายอนั แลวไปอยชู ดิ กับตวั เซลลป ระสาทหรือสว นของเดนไดรตข องเซลลป ระสาทอื่นหรือ
เซลลก ลา มเนื้อหรอื หนวยปฏบิ ัติงาน เพอ่ื ถายทอดกระแสประสาทบรเิ วณท่อี ยชู ดิ กันนนั้
เรยี กวา ไซแนปส (synapse)
หนาทข่ี องไซแนปส
1. ทาํ ใหคําสงั่ หรือกระแสประสาทเดนิ ทางถายทอดเปน ทางเดยี วเทา นัน้ ชว ยใหร ะบบ
ประสาทแผกระแสประสาทไปยงั สว นรับคาํ สัง่ ไดอยางเรยี บรอ ยไมย งุ เหยงิ สบั สน
2. ทําหนา ท่ขี ยายสัญญาณ (amplifying action) โดยมีการรวมกนั (summation) หรือ
กระจายกระแสประสาทออก ทาํ ใหคําส่งั นนั้ แผกระจายกวางขวางมากขนึ้
3. ทําหนาทเ่ี ปน ศนู ยป ระสานงาน (integrative action) ของคําสงั่ ตา งๆมีทัง้ การเรง

203

ระบบประสาทสว นกลาง (central nervous system : CNS)
ประกอบดว ยสมองและไขสันหลงั ทําหนา ทรี่ วมกบั ระบบประสาทนอกสว นกลาง

(peripheral nervous system) ในการควบคุมพฤติกรรม โครงสรา งอยูภายในชองลาํ ตัว
ดา นหลัง (dorsal cavity) สมองอยูใ นชอ งลาํ ตัวดานศีรษะ (cranial cavity) และไขสันหลัง
อยใู นชองไขสันหลัง (spinal cavity) ถูกปกคลุมดว ยเยอ่ื หมุ สมองและไขสนั หลงั
(meninges) สมองยงั ถกู ปกคลุมดว ยกะโหลกศรีษะ และไขสนั หลงั ยังมกี ระดูกสันหลงั ชว ย
ปอ งกนั การกระทบกระเทอื น
สมอง (Brain)

เปนสว นกลางของระบบประสาท ควบคุมและส่งั การการเคลอ่ื นไหว พฤติกรรม และ
รกั ษาสมดลุ ภายในรา งกาย เชน การเตนของหัวใจ ความดนั โลหิต เปน ตน และยังเกย่ี วขอ ง
กับการรู ความจาํ การเรยี นรูการเคล่ือนไหว และความสามารถอ่นื ๆทเี่ กยี่ วกบั การเรียนรู

204

1. สมองสวนหนา (Forebrain) มขี นาดใหญท ีส่ ดุ มรี อยหยกั เปน จํานวนมาก
- ออลเฟกทอรีบัลบ (olfactory bulb) อยดู า นหนา สุด ทาํ หนาทีด่ มกลนิ่
1.1 ซรี ีบรมั (Cerebrum) มีขนาดใหญสดุ มีรอยหยกั เปนจาํ นวนมาก แบง เปนสองซกี จะ
แบง ไดเ ปน 4 พูดงั นี้
– Frontal lobe ควบคมุ การเคลื่อนไหว การออกเสียง ความคดิ ความจํา ความรูสึก
– Temporal lobe ควบคมุ การไดย ิน การดมกล่นิ
– Occipital lobe ควบคมุ การมองเหน็
– Parietal lobe ควบคุมความรูสึกดานการสัมผสั การพดู การรับรส
1.2 ทาลามัส (Thalamus) อยเู หนอื ไฮโปทาลามัส ทาํ หนา ทีเ่ ปน สถานถี า ยทอดกระแส
ประสาทเพือ่ สงไปจุดตางๆในสมอง รับรูและตอบสนองความรูส กึ เจบ็ ปวด ทาํ ใหม กี ารส่ังการ
แสดงออกพฤติกรรมดา นความเจ็บปวด
1.3 ไฮโปทาลามัส (Hypothalamus) ทําหนา ท่เี ปน ศนู ยกลางของระบบประสาทอตั ิ
โนมัติ และสรา งฮอรโมนเพื่อควบคมุ การผลติ ฮอรโ มนจากตอ มใตสมองและยงั เก่ยี วกบั การ
ควบคุมอณุ หภูมิรางกาย อารมณ ความรูสกึ วงจรการตืน่ และการหลับ การหวิ และการอ่มิ

205

2.สมองสว นกลาง (Midbrain)
ตอจากสมองสว นหนา รบั สงประสาทระหวางสมองสว นหนา กับสวนทายและสวนหนา

กบั นัยนต าทําหนาทเ่ี ก่ยี วกับการเคลอ่ื นไหวของลกู ตาและมา นตาในมนษุ ยสมองสวน
optic lobe น้ีจะเจรญิ ไปเปน Corpora quadrigeminal ทาํ หนา ทเ่ี กีย่ วกับการไดย ิน
3.สมองสว นทา ย (Hindbrain) ประกอบดวย
3.1 พอนส (Pons) อยดู า นหนา ของซรี เี บลลัมติดกบั สมองสวนกลาง ควบคุมการทาํ งาน
บางอยางของรา งกาย เชน การเคีย้ วอาหาร การหลงั่ น้าํ ลาย การเคลื่อนไหวของกลา มเนอ้ื
บรเิ วณใบหนา การหายใจ การฟง
3.2 เมดลั ลา (Medulla) เปน สมองสว นทา ยสดุ เปน ศูนยกลางการควบคุมการทํางาน
เหนืออาํ นาจจิตใจ เชน ไอ จาม สะอกึ หายใจ การเตน ของหวั ใจ เปน ตน
3.3 ซีรีเบลลมั (Cerebellum) อยใู ตเ ซรีบรัม ควบคมุ ระบบกลา มเน้ือใหสัมพนั ธก ันและ
ควบคมุ การทรงตัวของรางกาย

206

ไขสนั หลงั (spinal cord)
คืออวัยวะที่มลี กั ษณะเปนทอ ยาวผอม มเี นอื้ เย่ือประสาทสําคญั ไดแก เซลลประสาท

(neuron) และเซลลเกลีย (glia) หรือเซลลท่ชี ว ยคํ้าจุนเซลลป ระสาท ไขสันหลังจะเปนสว น
ทยี่ าวตอลงมาจากสมอง (brain) สมองและไขสนั หลังจะเปนระบบประสาทสวนกลาง
(central nervous system) หนาทหี่ ลักของไขสนั หลงั คือการถายทอดกระแสประสาท
(neural signals) ระหวา งสมองและสว นตา งๆของรา งกาย ไขสนั หลังยงั สามารถควบคุมการ
เกิดรเี ฟลกซ (reflex) เชน การยกขาทนั ทีเมือ่ เผลอเหยยี บตะปู และศูนยสรา งรปู แบบการ
เคลือ่ นไหวกลาง (central pattern generator)

207

ระบบประสาทสวนปลาย
เชอ่ื มตอ จากสวนตา งๆของสมองและไขสนั หลงั ไปยงั สว นตา งๆของรา งกาย

ประกอบขึน้ ดวย
1.ประสาทสมอง (Cranial nerve) มี 12 คู ทอดออกมาจากพน้ื ลา งของสมองผานรูตา งๆ
ทีพ่ นื้ ของกะโหลกศรี ษะ ประสาทสมองบางคูจ ะทาํ หนา ท่ีรบั ความรสู ึก (Sensory nerve)
บางคทู าํ หนาที่เกี่ยวกับการเคลื่อนไหว (Motor nerve) บางคจู ะทาํ หนาท่ที ้งั รบั ความรสู กึ
และทําการเคลอ่ื นไหว (Mixed nerve)
2.ประสาทไขสนั หลงั มีทง้ั หมด 31 คู เปน เสน ประสาทประสม (mixed never)
แบง ออกเปนทง้ั หมด 5บรเิ วณดงั น้ี
เสน ประสาทบรเิ วณคอ (cervical never) 8 คู
เสนประสาทบริเวณอก (thoracal never) 12 คู
เสนประสาทบรเิ วณเอว (lumbar never) 5 คู
เสน ประสาทบริเวณกระเบนเหนบ็ (sacral never) 5 คู
เสน ประสาทบริเวณกน กบ (coccygeal never) 1 คู

208

209

ระบบประสาทอัตโนมตั ิ (Autonomic Nervous System) แบงเปน 2 ระบบยอ ย คอื
1) ระบบประสาทซมิ พาเทตกิ (Sympathetic nervous System)

ศนู ยกลางอยบู ริเวณไขสนั หลงั (Spinal cord) จากบริเวณไขสนั หลังตั้งแตอกจนถงึ เอว
ทาํ งานในกรณที ีบ่ คุ คลตกอยูในสภาวะฉกุ เฉิน รางกายจะเกดิ ปฏิกริ ิยาตนื่ ตวั เพอ่ื
เตรยี มพรอมท่ีจะสูหรือหนีจากสถานการณเหลา นนั้ ไดแก ขนลุกตงั้ ชัน ชีพจรเตนเรว็ กวา
ปกติ ความดันโลหิตเพม่ิ ขน้ึ ตอมอะดรีนลั (adrenal gland) จะหลั่งฮอรโ มนอะดรีนาลนี
(adrenalin) เพอ่ื เพิ่มพลังงานพิเศษใหก บั รางกาย เปน ตน
2) ระบบประสาทพาราซมิ พาเทตกิ (parasympathetic nervous system)

มีศูนยกลางอยูทก่ี า นสมอง (medulla) และไฮโปทาลามัส (hypothalamus)
ทํางานควบคกู บั ระบบซิมพาเทติกเม่ือรา งกายพนจากสภาวะฉกุ เฉินไปแลว
ระบบพาราซมิ พาเทตกิ จะชว ยทําใหรางกายกลบั คนื สสู ภาวะปกติ เชน เสน ขนจะราบลง
ชีพจรหัวใจและความดนั โลหติ จะกลับคนื สภาพเดมิ เปน ตน และกระตุน ใหตอมอะดรีนัลหล่งั
ฮอรโมนนอรอะดีนาลนี (noradrenalin) เพือ่ ชว ยใหร า งกายกลับสูภาวะปกติอีกคร้ัง

210

คาํ ศพั ท คาํ ศพั ทร ะบบประสาท ความหมาย
(Vocabulary) (Meaning)
neuron คําอา น เซลลป ระสาท
(Reading) ใยประสาทนําเขา
dendrite นิวรอน แกนประสาทนาํ ออก
axon เดนไดรต เย่อื ไมอลี นิ
myelin sheath แอกซอน เซลลเ ยื่อบางๆ หมุ ชน้ั นอกสดุ
schwann cell ไมอีลนิ ชที ของแอกซอน
ชวันนเซลล เซลลป ระสาทขวั้ เดยี ว
เซลลป ระสาทชนิดสองข้ัว
unipolar neuron ยนู โิ พลาร นิวรอน เซลลประสาทหลายข้วั
bipolar neuron ไบโพลาร นวิ รอน เซลลป ระสาทรับความรูสกึ
multipolar neuron มัลติโพลาร นิวรอน เซลลประสาทประสานงาน
sensory neuron เซนซอร่ี นิวรอน เซลลป ระสาทนําคําสงั่
association neuron แอสโซซเิ อชนั่ นวิ รอน ชอ งวา งระหวางเซลลประสาท
ผลรวม
motor neuron มอเตอร นิวรอน ศูนยประสานงาน
ระบบประสาทสวนกลาง
synapse ไซแนปส
summation ซมั เม'เชนิ ระบบประสาทนอกสวนกลาง
integrative action อนิ ทิเกรทฟี แอคเชิน
central nervous system เซนทรัล เนอรเวอส ซสิ เทม ชองกะโหลกศรี ษะ

peripheral nervous system เพอริเฟอรอล เนอรเ วอส ซิส 211
เทม

dorsal cavity ดอรซ อล คารวติ ี

คาํ ศพั ทระบบประสาท (ตอ)

คาํ ศัพท คาํ อา น ความหมาย
(Vocabulary) (Reading) (Meaning)
cranial cavity คราเนียล คารว ติ ี ชองลําตวั ดา นศีรษะ
spinal cavity สไปนอล คารวติ ี ชองไขสันหลงั
meninges มะ-′น่นิ -จีซ เย่อื หุมสมอง(และไขสนั หลงั )
brain เบรน สมอง
forebrain ฟอรเ บรน สมองสวนหนา
olfactory bulb ออลเฟกทอรีบัลบ ปองรับกลิ่น
cerebrum ซรี บี รัม ซรี บี รัม หรอื สมองใหญ
frontal lobe ฟรอนทอล ลบู สมองใหญส ว นหนา
temporal lobe เทมโพรอล ลบู สมองสว นขมับ
occipital lobe ออคซิพิซอล ลูบ สมองสวนทายทอย

parietal lobe พารีเอทอล ลูบ สมองกลบี ขา ง

thalamus ทาลามสั เนือ้ สมองสีเทาฐานสมองใหญ
hypothalamus ไฮโปทาลามัส สวนของสมองต้ังอยใู ตทาลามสั

midbrain มดิ เบรน สมองสว นกลาง

optic lobe ออพติค ลบู สว นหนง่ึ ของสมองสวนกลาง

hindbrain ไฮดเบรน สมองสวนทาย

pons พอนส โครงสรางหนึ่งในกา นสมอง

medulla เมดลั ลา สมองสวนใน

212

คําศัพทร ะบบประสาท (ตอ)

คาํ ศัพท คําอา น ความหมาย
(Vocabulary) (Reading) (Meaning)
cerebellum ซรี ีเบลลัม สมองนอ ย
spinal cord สไปนอล คอรด ไขสนั หลงั
central pattern generator
cranial nerve เซนทรัล แพทเทนิ เจนเนอเรเตอ การเคลอ่ื นไหวกลาง
motor nerve
mixed nerve คราเนียล เนอฟ ประสาทสมอง
cervical nerve
thoracal nerve มอเตอร เนอฟ เสนประสาทส่ังการ
lumbar nerve
มิกซ เนอฟ เสน ประสาทผสม
sacral nerve
เซอวคิ อล เนอฟ เสน ประสาทบรเิ วณคอ
coccygeal nerve
Autonomic Nervous โทราคอล เนอฟ เสนประสาทบรเิ วณอก
System ลมั บาร เนอฟ เสนประสาทบรเิ วณเอว
Sympathetic Nervous
System เซครอล เนอฟ เสนประสาทบรเิ วณกระเบน
parasympathetic nervous เหนบ็
system คอกซิเจยี ล เนอฟ เสน ประสาทบริเวณกนกบ
adrenal gland ออรโตโนมคิ เนอเวอส ซิสเทม ระบบประสาทอัตโนมตั ิ

noradrenalin ซมิ พาเทตกิ เนอเวอส ซสิ เทม ระบบประสาทซิมพาเทติก

พาราซมิ พาเทติก เนอเวอส ซสิ ระบบประสาทพาราซมิ พาเทตกิ
เทม
อะดรนี ัล แกรนด ตอ มอะดรนี ลั
ฮอรโ มนนอรอะดีนาลีน
นอรอะดีนาลนี

213

สรปุ เน้ือหา

เซลลป ระสาทประกอบดวย
- เดนไดรต (dendrite)
- แอกซอน (axon)
ชนิดของเซลลป ระสาท
เซลลป ระสาทแบงตามลกั ษณะรูปรา ง ออกได 3 ประเภท คอื
- เซลลป ระสาทขั้วเดียว (Unipolar neuron)
- เซลลป ระสาทชนดิ สองขัว้ (Bipolar neuron)
- เซลลประสาทหลายข้วั (Multipolar neuron)
ไซแนปส (Synapse)
ระบบประสาทสว นกลาง (central nervous system : CNS)
1. สมอง (Brain)

- สมองสวนหนา (Forebrain)
- ซรี บี รมั (Cerebrum)
- ทาลามัส (Thalamus)
- ไฮโปทาลามัส (Hypothalamus)
2.สมองสว นกลาง (Midbrain)
3.สมองสว นทาย (Hindbrain)
- พอนส (Pons)
- เมดลั ลา (Medulla)
- ซีรีเบลลัม (Cerebellum)
ไขสันหลัง (spinal cord)
ระบบประสาทสว นปลาย
1.ประสาทสมอง
2.ประสาทไขสนั หลงั
ระบบประสาทอัตโนมตั ิ (Autonomic Nervous System) แบงเปน 2 ระบบยอ ย คอื
1. ระบบประสาทซมิ พาเทตกิ (Sympathetic nervous System)
2. ระบบประสาทพาราซมิ พาเทตกิ (parasympathetic nervous system)

214

บรรณานุกรม

- เอกสารประกอบการสอนระบบประสาท
คณะพยาบาลศาสตร มหาวทิ ยาลัยราชภฏั สรุ าษฎรธ านี
- ราํ แพน พรเทพเกษมสันต.(2561). ระบบประสาท.(พิมพค ร้ังที่ 7).
กรงุ เทพมหานคร : สาํ นักพิมพศลิ ปาบรรณาคาร.
สืบคน จาก https://shopee.co.th/product/193322292/7532141948?smtt=0.167869913-

215

216