1052 นางสาวณิชาพัชร์ นิ่มนวล e-book

คาํ ศัพทระบบยอ ยอาหาร (ตอ )

คาํ ศพั ท คําอาน ความหมาย
(Vocabulary) (Reading) (Meaning)
vestibule เวสทบิ ลู ชอ งแคบระหวา งริมฝป ากและ
แกม
Taste bud เทส บดั ตอมรบั รส
Frenulum ฟรีนลู มั เนอื้ เย่อื ใตล ิ้น
papillae พัพพลิ เล ปมุ ลนิ้
Filiform papillae ฟลฟิ อรม พพั พิลเล ปุมรปู ดาย
Fungiform papillae ฟน จิฟอรม พัพพลิ เล ปุมรูปเห็ด
Circumvallate papillae เซอรค มั วาลเลทแพพิลเล ปุมลอ มดวยกาํ แพง
Foliate papillae
Gustatory cell โฟลิเอทแพพลิ เล ปุมรูปใบไม
Dentine กัสตาโทร่ี เซลล เซลลร ับรส
mandible
Maxilla เดนทนี เน้ือฟน
Gum แมนดเิ บิล ขากรรไกรลา ง
Incisors
Canines แมคซลิ ลา ขากรรไกรบน
Premolar
Molar กมั เหงอื ก
Parotid gland
อนิ ไซเซอร ฟนตดั
คาไนน ฟน เข้ยี ว

พรโี มลาร ฟน กรามนอย

โมลาร ฟน กรามใหญ

พาโรตดิ แกรนด ตอ มนาํ้ ลายบรเิ วณกกหู

151

คาํ ศพั ทร ะบบยอยอาหาร (ตอ )

คําศัพท คําอาน ความหมาย
(Vocabulary) (Reading) (Meaning)
Submandibular gland ซบั แมนดิบูลาร แกรนด ตอ มน้ําลายใตขากรรไกร
Sublingual gland ซับลิง้ กวน แกรนด ตอ มน้ําลายใตล้ิน
Nasopharynx นาโซฟารง้ิ ค ชอ งจมูก สวนบนของคอหอย
ตอ กบั จมกู
Oropharynx ออโรฟาล้ิงค คอหอยหลังชองปาก
Laryngopharynx ลารง้ิ คโกฟาร้งิ ค กลองเสยี ง
Cervical portion เซอรวคิ อล โพชั่น ชว งคอ
upper esophageal อัปเปอร อีโซฟาเจยี ล สปน เตอร กลามเนื้อหูรดู หลอดอาหาร
sphincter สว นบน
Thoracic portion โทราซิค โพชัน่ สว นทรวงอก
Epiglottis อพี กิ ลอ็ ตติส ฝาปดกลองเสียง
posterior mediastinum โพสทเี รยี เมดิแอสไตนมั ดา นหลังเยื่อหุมหัวใจ
Trachea เทรเคยี หลอดลม
Abdominal portion
lower esophageal แอพโดมนิ ลั โพชน่ั สว นทอง
sphincter
Lesser curvature โลเวอร อโี ซฟากัส สปน เตอร กลามเนื้อหรู ูดหลอดอาหาร
Greater curvature สว นลาง
peritoneum เลสเซอร เคอรเ วเชอร สว นโคง เลก็ (ของกระเพาะ)
เกรทเตอร เคอรเวเชอร สว นโคง ใหญ (ของกระเพาะ)

เพอริโทเหนย่ี ม เย่อื บชุ องทอง

152

คําศพั ทร ะบบยอยอาหาร (ตอ)

คําศพั ท คาํ อาน ความหมาย
(Vocabulary) (Reading) (Meaning)
transverse colon ทรานสเวริ ส โคลอน ลาํ ไสใ หญส วนขวาง
Duodenum ดูโอดนิ มั ลาํ ไสเ ล็กสว นตน
Jejunum เจจนู ัม ลาํ ไสเ ล็กสวนกลาง
Ileum อิล'เลียม ลําไสเ ล็กสวนปลาย
Pendular movement เพนดูลาร มฟู เมน ต การหดตวั แบบวงแหวน
Peristalsis movement เพอริสตาลิส มฟู เมนต การเคลือ่ นแบบลูกคล่ืน
Caecum ซีคมั ลาํ ไสใ หญสวนตน
Colon โค'เลิน ลําไสใหญ
Rectum เร็คตัม ไสต รง
Right lobe ไรท หลบู พขู วาของตับ
Left lobe เลฟ หลบู พซู ายของตับ

Caudate lobe คาเดท หลบู กลีบหาง

Quadrate lobe ควาเดรท หลูบ กลีบสีเ่ หลย่ี ม
ไบล คานาลิคูไล ทอน้ําดเี ล็กๆ
Bile canaliculi ไบล ดคั ส ทอนาํ้ ดี
เฮปพาตกิ ดัคท ทอ ตบั
Bile ducts คอมมอน เฮปพาติก ดคั ท ทอ ตบั ท่วั ไป ทอใหญ

Hepatic duct

Common hepatic duct

153

สรปุ เน้อื หา

ทางเดินอาหาร ประกอบดวยสวนตา งๆ ดงั นี้
- ปาก (Mouth)
- คอหอย (Pharynx)
- หลอดอาหาร (Esophagus)
- กระเพาะอาหาร (Stomach)
- ลําไสเ ล็ก (Small intestine)
- ลําไสใหญ (Large intestine)
- ทวารหนัก (Anus)
- ทอทวารหนกั (Anal Canal)
อวัยวะท่ีเกี่ยวของ ชว ยยอยอาหาร
- ลิน้ (Tongue)
- ฟน (Teeth)
- ตอ มน้าํ ลาย (Salivary gland)
- ตับออ น (Pancreas)
- ตับ (Liver)
- ถงุ นาํ้ ดี (Gall bladder)

154

บรรณานกุ รม

- เอกสารประกอบการสอนระบบทางเดินอาหาร
คณะพยาบาลศาสตร มหาวทิ ยาลยั ราชภัฏสุราษฎรธ านี
- ราํ แพน พรเทพเกษมสันต. (2561). ระบบทางเดินอาหาร.(พิมพครง้ั ที่ 7).
กรงุ เทพมหานคร : สํานักพิมพศ ิลปาบรรณาคาร.
สืบคนจาก https://shopee.co.th/product/193322292/7532141948?smtt=0.167869913-

155

บทท่ี 7
ระบบขบั ถา ยปสสาวะ (URINARY SYSTEM)

ประกอบดวย อวยั วะท่ีมีหนา ท่ีสรา งปส สาวะและขบั (urine secretion) ไดแ ก
ไต (kidney), และทอที่เปน ทางผานของปสสาวะ (Urinary passage) ออกสูภ ายนอก ไดแก
หลอดไต (ureter), ทพ่ี กั ปสสาวะ ไดแ ก กระเพาะปส สาวะ (urinary bladder) และทอที่
นําปส สาวะออกสูภายนอกรา งกาย ไดแก ทอ ปสสาวะ (urethra)
1.ไต (kidneys)
ในคนมีไต 1 คู มรี ปู รา งคลายเม็ดถ่วั อยูภายนอกชอ งทอ ง (peritoneal cavity) และมี
ตาํ แหนงอยตู ดิ กบั กระดูกสนั หลังสวนเอว เน้อื ไตของสัตวเลีย้ งมสี ีนํ้าตาลแดง ถกู ครอบคลุม
อยูโดยรอบดว ยเน้อื เยอ่ื บางๆ ท่เี รียกวา เย่อื ไต (renal capsule) ยกเวน สว นท่ีมลี กั ษณะเวา
เขาไป เรยี กวา รีนลั ไฮลสั (renal hilus) ซึ่งเปน จุดที่เสน เลอื ด เสนประสาท และทอไต
หรือหลอดปส สาวะผานเขา ออกจากไตเทานนั้

156

หนา ที่ของไต คอื
– สรางนาํ้ ปสสาวะซึ่งเกิดจากการกรองเลอื ดท่ไี ต โดยของเสียสว นใหญเปน ของเสยี ที่เกดิ
จากขบวนการเมตาโบลซิ ึมของเซลล
– เกย่ี วของกับการควบคมุ สมดลุ ของนาํ้ ในรางกาย
– ควบคมุ สมดุลของกรด-ดา งในรา งกายในนาํ้ เลอื ด
– ควบคมุ สมดุลของเกลือแรในรางกาย (electrolyte balance) ขบั แรธาตุสว นทเ่ี กินความ
ตอ งการออก และดูดกลับแรธ าตุสวนที่ตองการกลับเขา สูรางกายผานทางหลอดไต
– สงั เคราะหแ ละหลง่ั ฮอรโ มนฮอรโ มนอิริโทรปอยดต นิ เก่ียวของกับการสรางเซลลเ มด็ เลอื ด
แดง (erythropoiesis) และฮอรโ มนเก่ยี วกับการควบคมุ ความดันของเลอื ดคอื
ฮอรโ มนเรนนิน (renin)
– เก่ียวกับการทําลายสารพิษ (detoxification) เพือ่ ชว ยกําจดั สารพิษในรางกาย โดย
เปลีย่ นใหเ ปน สารทม่ี พี ิษนอยลง หรอื เปลย่ี นใหเ ปน สารทไี่ มมพี ษิ แลว ขับออกจากรา งกาย
– ทาํ หนา ทผ่ี ลิตไวตามนิ ดที ่ที าํ งานได เพอ่ื ชวยในการดดู ซึมแคลเซยี มอิออนทผ่ี นังลาํ ไสเ ลก็

157

เมือ่ นาํ ไตมาผา ตามความยาวจะแบงไตออกไดเ ปน 2 สว น เนอ้ื ไตในแตล ะสว น
จะเห็นไดว ามสี ีท่ตี างกนั อยางเห็นไดช ดั สามารถแยกออกไดเ ปน 2 สวนคือ
- เนอื้ ไตชนั้ นอก (renal cortex) เปน สว นของเน้ือไตท่อี ยูติดกับเปลอื กหมุ ไต
(renal capsule) เนื้อไตมสี นี า้ํ ตาลแดง หรือสีเหลอื งปนแดงจะมเี ลอื ดมาหลอเลย้ี งมาก
มเี สนเลือดแดงฝอยท่มี าจัดเรียงตวั กันเปน กลุม เรยี กวา โกลเมอรูลสั (glomerulus)
เสน เลือดทีเ่ ขา มาในโกลเมอรูรสั เรยี กวา แอฟเฟอเรนอารเทอริโอล (afferent arteriole)
เสนเลือดที่นาํ เลอื ดออกจากโกลเมอรูลัส เรียกวา เอฟเฟอเรนอารเทอริโอล
(efferent arteriole) รอบๆ โกลเมอรูลสั แตละอันจะมถี งุ หุมอยู เพอื่ รองรับนํ้าปสสาวะหรอื
น้ําทก่ี รองไดจากเลอื ด สวนของถงุ หมุ เราเรียกวา โบวแมนสแ คบซลู (Bowman’s capsule)
ถงุ หมุ นี้จะตอโดยตรงกบั หลอดไตสว นตน (proximal convoluted tubules)
- เน้อื ไตชั้นใน (renal medulla) เปนสวนเนอ้ื ไตที่อยโู ดยรอบกรวยไต (renal pelvis) มี
หลอดไตขนาดตา งๆ เรยี งตัวกันหนาแนน โดยหลอดไตรวม (collecting tubules) ทําให
เกดิ เปน กลบี ไตทม่ี ีลกั ษณะคลา ยกับรปู ปรามิด (renal pyramid) สว นยอดแหลมของ
สามเหล่ยี ม เรยี กวา รีนัลพาพลิ าร (renal papilla) เปนบริเวณทมี่ รี ูเลก็ ๆเปนรเู ปด ของ
หลอดไตขนาดเลก็ ๆ ซ่ึง

158

เน้อื ไตแตละขางจะมหี นวยยอ ยๆท่ีเปน หนว ยทําหนาท่ีทีเ่ ลก็ ทีส่ ุดของไต
(funtional unit) เรยี กวาเนฟรอน (nephron) ทําหนาทเี่ ก่ียวของกับการผลติ นํ้าปส สาวะ

หลอดไต (renal tubule) พบอยูใ นเน้ือไตชนั้ นอกและเน้ือไตชนั้ ใน ประกอบดวยทอ
ขนาดเล็กทไี่ มมแี ขนงแยกออกมาจากความยาวของทอ จดุ เริ่มตนตอเนอ่ื งมาจากชอ งวา งของ
โบวแมนสแคบซูล ทอ ของหลอดไตประกอบดว ย 4 สวนคอื
- หลอดไตสว นตน (Proximal convoluted tubule) เปน หลอดไตท่ีมลี กั ษณะเปน ทอ
ตอออกมาจากชอ งวา งของโบวแมนสแ คบซูล เปนสว นของทอทม่ี ีขนาดยาวและกวางทส่ี ดุ
ในเนฟรอน จะพบทอ ชนิดน้ีมากในเนอื้ ไตสว นนอก หลอดไตสวนตนมลี กั ษณะขดไปมา ชวย
เพมิ่ พ้ืนท่ผี ิวในการดูดซึมสารท่ไี ดจ ากการกรอง หลอดไตสวนนจ้ี ะทําหนา ทใ่ี นการดูดซมึ นา้ํ
กลบั จากน้าํ กรองจากเลอื ดท่ไี ดผ านสว นของโกลเมอรูลสั แลว
- หวงหลอดไต (loop of Henle or Henle’s loop) เปน หลอดไตท่มี ลี กั ษณะเปน รปู
หว ง หรอื เปนรปู ตัวยูมขี นาดส้ันบางยาวบา ง ทอดตวั ลงมาในเนอื้ ไตสวนใน
- หลอดไตสว นปลาย (Distal convoluted tubule) เปนหลอดไตท่มี ลี กั ษณะเปนทอ เลก็
ๆ สั้น ๆ ตอ มาจากหว งหลอดไตและพบอยใู นเนอื้ ไตสว นนอก ลักษณะของทอมกี ารขดไปมา
นอยกวา สวนของหลอดไตสว นตน
- หลอดไตรวม (collecting tubule) เปน หลอดไตทมี่ ที อ ขนาดใหญ พบไดทัง้ ในเนือ้ ไต
สวนนอกและเนื้อไตสวนใน ทีห่ ลอดไตรวมท่มี ลี กั ษณะเปน ทอ ตรง
(straight collecting tubules)

159

เนฟรอนท่มี ีอยูในเนอื้ ไตทัง้ หมดสามารถแบง ออกเปน 2 ชนิด คือ เนฟรอนท่ีมโี กล
เมอรลู ัสในสว นเน้ือไตสว นนอกใกลกับเปลือกหุม ไตเรียกวา คอรติคัลเนฟรอน (cortical
nephron) สวนเนฟรอนอกี ชนดิ หนึ่งเรียกวา จกุ สตาเมดดลู ารรเ่ี นฟรอน (juxtamedullary
nephron)
หนา ทีข่ องหลอดไตในเนฟรอน ไดแ ก

การดูดซมึ สารท่มี ปี ระโยชนต อรางกายกลับเขา ระบบเลือด (tubular reabsorption)
และการขับสารทีไ่ มต อ งการออกจากระบบเลือด (tubular secretion) การทาํ หนา ที่ทัง้ สอง
อยางนีข้ องเนฟรอนจะใชกลไกในการดูดซึมไดทัง้ กลไกทไ่ี มใชพ ลังงาน และกลไกทตี่ องใช
พลังงาน

160

ระบบขบั ถายปสสาวะเพศชาย ทอปส สาวะของเพศชายยาวประมาณ 6-8 นิ้ว แบง
ออกเปน 3 ตอน คอื ตอนที่ 1 เปนสว นทีต่ อออกจากกระเพาะปสสาวะ และมีตอ มลูกหมาก
อยโู ดยรอบ (Prostatic Part) ยาวประมาณ 1 นิ้ว ในสวนนี้มที อ นาํ นํา้ อสจุ ิ
(ejaculatory duct) มาเปด เขา ดว ย ตอนที่ 2 เปน สวนทบ่ี างและแคบทีส่ ดุ ตอจากตอนตน
ลงมา (membranous part) จะทอดทะลผุ า นกลา มเน้ือลายขององุ เชงิ กราน คอื ทําหนาที่
เปนรหู ูดชน้ั นอกควบคมุ การกลัน้ และการขบั ถา ยปส สาวะ ตอนท่ี 3 เปน สว นท่ีอยูในอวัยวะ
สบื พันธุ (Carvernous or Penile part) ยาวประมาณ 5-6 นวิ้ มรี เู ปด ท่ีปลายสุดของ
องคชาต (penis)

161

ระบบขบั ถา ยปสสาวะเพศหญงิ เพศหญิง ทอปสสาวะยาวประมาณ 11/2 – 2 นิ้ว
ตัง้ อยดู านหลงั ของกระดูกหวั เหนาและติดอยกู บั ผนงั ดานหนาของชอ งคลอด และมีรูเปด อยู
ระหวา งปมุ กระสัน (clitoris) กับชองคลอดมีหนาท่ีเปนทางผานของน้าํ ปส สาวะออกสู
ภายนอกรา งกาย บรเิ วณตรงกลางของทอปส สาวะจะมีกลา มเน้ือหูรูดชน้ั นอกชว ยในการ
ควบคุมหรอื กลน่ั การถา ยปส สาวะ

162

การถา ยปสสาวะ (Micturition)
นา้ํ ปส สาวะลงผาน ureters สูกระเพาะปส สาวะจนมีปริมาณ 250 cc เกิดการขยายตวั

และไปกระตนุ stimulate sensory nerve-ending ทําใหอยากถายปส สาวะ
กระเพาะปส สาวะกจ็ ะ บีบตัวเอาปส สาวะออกมา
นา้ํ ปสสาวะ (Urine)

นาํ้ ใสสเี หลอื งมีกลน่ิ เฉพาะ ความใสข้นึ กบั ปรมิ าณของนา้ํ ในหนง่ึ วันมปี รมิ าณ
1200- 1500 cc สวนประกอบ *นาํ้ 95% *Solids

**organic matter= urea, Creatinine, uric acid
**Inorganic matter= Na, K, Mg, NH3
น้าํ ปสสาวะที่ผดิ ปกติจะมี Alb, Glucose, Acetone, กอนน่วิ หนอง เลือด

163

ระบบสบื พันธุเพศชาย
MALE REPRODUCTIVE SYSTEM

Male reproductive system ประกอบดวย
- Male Genital organs: ไดแก testis, epididymis, male genital duct
(ductus or vas deferens, ejaculatory duct)
- Male Genital Accessory glands
(seminal vesicle, prostate gland & bulbourethral glands)
- Male External genitalia: ไดแก scrotum, penis
Male Genital organs
Testis

มรี ูปรางรปู ไข แขวนอยใู น scrotum โดย spermatic cord testis มีหนาที่สรา ง
spermatozoa หรอื sperm และฮอรโมนเพศชาย โดยเฉพาะ testosterone sperm
สรา งภายในทอ seminiferous tubules ที่เชอื่ มตอ มาดวยทอ ตรงเรียก straight tubules
และสงตอไปทที่ อ ท่ีตอกนั เปนรา งแห คือ rete testis ถกู หมุ ดวย tunica albuginea ท่ี
หนาและเหนียว ช้นั tunica albuginea ใหเ ปน สันท่ีดานหลัง เรียก mediastinum testis
ผวิ ของ testis ถูกหุมดวยถุง 2 ชัน้ ของ peritoneal sac เรยี ก tunica vaginalis
(ยกเวนตรงท่ี testis ตดิ กับ epididymis และ spermatic cord)

164

Epididymis
มีรูปรา งยาวท่ีดา นหลงั ของ testis เกดิ จากทอ เลก็ ๆ ขดไปมา เรยี ก duct of

epididymis ท่ีอยูกันแนน testis ถูกหุมดวย tunica vaginalis ยกเวน ที่ posterior
margin ตรงทต่ี ิดกับ epididymis ทอ efferent ductules ขนสง sperm จาก rete testis
(คือรา งแหของทอทป่ี ลายสดุ ของ seminiferous tubule) ไปเก็บไวที่ epididymis
จนกวา จะเจริญเตม็ ที่ epididymis ประกอบดวยสวนตา งๆ ดังนี้
- Head คอื ดา นบนที่พองออก ประกอบดว ย lobules ทเ่ี กิดจาก coiled ends of 12-14
efferent ductules
- Body คอื สว นทมี่ ี convoluted duct of epididymis
- Tail คือ สวนท่ตี อกบั ductus deferens ทขี่ น sperms จาก epididymis ไปที่
ejaculatory - duct เพือ่ ขับออกท่ี prostatic urethra

165

Ductus Deferens
คอื สวนตอของ epididymis เร่ิมใน tail of epididymis ที่ inferior pole of testis

ทอดผา นข้ึนมาใน spermatic cord ผา นเขา inguinal canal ทอดขา ม external iliac
vessels และเขา pelvis ผา นมาตาม lateral wall of pelvis โดยอยูดา นนอกของ
parietal peritoneum ส้นิ สุดโดยการรวมกับ duct of seminal gland ใหเปน
ejaculatory duct ตามทางทผ่ี า นมาของ ductus deferens ไมม ีโครงสรา งอืน่ ก้ันระหวาง
ทอ นี้กบั peritoneum แตต อนท่ีทอดมาบน ureter ใกลกบั postero-lateral angle of
bladder นนั้ จะทอดมาระหวาง ureter กับ peritoneum เพอื่ ไปที่ fundus of urinary
bladder ท่ีหลงั bladder จะมาอยบู น seminal gland จากน้ันผา นลงมาเขาขา งในไปท่ี
ureter และ gland ทีน่ ่ี ductus deferens จะพองออกเปน ampulla of ductus
deferens กอนที่จะส้ินสุด จากน้นั ทอ จะเลก็ ลงและไปรวมกับ duct of seminal gland
ใหเ ปน ejaculatory duct
Ejaculatory Duct

เปนทอ ผอม ทเ่ี กดิ จากการรวมกันของ ductus deferens กับ duct of seminal
gland เรมิ่ ตน ทใ่ี กลก ับ neck of bladder ทอ 2 ขา งทอดมาใกลกนั และเขา ดานหลังของ
prostate gland รเู ปด ของทอ แคบเปดอยูข า งๆ รเู ปด ของ prostaticnutricle prostatic
secretion รวมกบั seminal fluid ใน prostatic urethra

166

Male Genital Accessory glands

Seminal glands
เปน ตอ มยาว อยรู ะหวา ง fundus of bladder และ rectum วางตวั เฉยี งบน prostate

gland และไมเ ปนทก่ี กั เกบ็ sperms ขับสารคดั หล่งั ทีเ่ ปน alkaline fluid ขนท่ผี สมกับ sperm
ขณะทีผ่ า นเขามาที่ ejaculatory duct และ urethra ที่ superior end ของตอ มน้ี ถกู คลมุ ดวย
peritoneum และอยหู ลัง ureter โดยมี peritoneum ของ rectovesical pouch แยกตอ มน้ี
ออกจาก rectum สวน inferior end ของตอ มนี้อยสู มั พนั ธก ับ rectum โดยมี rectovesical
septum ที่แยกตอ มน้ีออกจาก rectum
Prostate gland

เปน ตอมขนาดลกู walnut ลอ มรอบ prostatic urethra เน้ือท่ี ⅔ เปน glandular part
ท่เี หลอื ⅓ เปน fibromuscular มี fibrous capsule of prostate ท่ีแทรกเขา ไปใน prostatic
plexuses of nerves & veins ซึง่ ลอ มรอบดว ย visceral layer of pelvic fascia ใหเ ปน
fibrous prostatic sheath ท่ีบางทด่ี านหนา และไปตอกับ puboprostatic ligaments ทาง
anterolateral และหนาทางดา นหลงั ไปตอ กบั rectovesical septum
Bulbourethral glands (Cowper glands)

เปน ตอ มคขู นาดเม็ดถัว่ อยู posterolateral ตอ intermediate part of urethra สว นใหญ
ฝง อยภู ายใน external urethral sphincter ducts of bulbourethral glands ผา น perineal
membrane พรอ มกบั intermediate urethra และเปดรเู ลก็ ๆ จาํ นวนมากเขา ท่ี proximal
part lf spongy urethra in bulb of the penis mucus-like secretion เขา urethra ชว งที่
มี sexual arousal

167

Male External Genital organs
Scrotum

เปน cutaneous sac ที่มีผนงั 2 ชัน้ ไดแ ก pigmented skin และ dartos fascia
(a fat-free fascial layer ทีม่ ี smooth muscle fiber, dartos muscle ทีท่ ําใหเกิดรอย
ยนของ scrotum) scrotal vein ทอดมาคกู บั scrotal artery

168

Penis
เปน male organ of copulation และเปน outlet for urine and semen

ประกอบดวย root, body และ glans penis ภายในประกอบดวย 3 cylindrical bodies
of erectile tissue ที่แบง เปน paired corpora cavernosa กบั single corpus
spongiosum ที่อยูดานลาง แตละ cavernous body มี fibrous capsule หุมขา งนอก
เรยี ก tunica albuginea ดา นผวิ ของ fibrous capsule หุมดวย deep fascia of penis
(Buck fascia), continuation of deep perineal fascia ที่ใหเปน membranous
covering for corpora, ยดึ corpora เขา ดว ยกัน
- Corpus spongiosum มี spongy (penile) urethra บรรจุอยู corpora cavernosa
เชื่อมติดกนั ใน median plane ยกเวนทดี่ า นหลัง จะแยกออกใหเ ปน crus of penis
- Root of penis ประกอบดวย crura, bulb, และ ischiocavernosus และ
bulbospongiosus muscles root จะอยูที่ superficial perineal pouch crura & bulb
of penis มี mass of erectile tissue
- Body of penis เปน free part ทแ่ี ขวนที่ pubic symphysis ยกเวน วา มี fiber บางสว น
ของ bulbospongiosus ไปอยูใ กลก ับ root of penis และของ ischiocavernosus ทห่ี มุ
รอบ crura penis ไมมี muscle ทปี่ ลายของ corpus spongiosum จะพองออกเปน
glans penis ขอบของ glans
- Suspensory ligament of penis คอื การหนาตัวของ deep fascia ท่ีเกิดจาก anterior
surface ของ pubic symphysis และแยกตัวออกใหเ ปน sling ทย่ี ึดกบั deep fascia ของ
penis ตรงรอยตอ ของ root กบั body fiber ของ suspensory ligament

169

คําศัพทร ะบบขบั ถา ยปสสาวะและระบบสบื พันธเุ พศชาย

คาํ ศัพท คาํ อา น ความหมาย
(Vocabulary) (Reading) (Meaning)
kidney คิดนีย ไต
urinary passage ยูรนิ ารี พาสเสจ ทางเดนิ ปสสาวะ
ureter ยูรีเตอร ทอไต
urinary bladder ยรู ินารี แบลดเดอร กระเพาะปสสาวะ
urethra ยูรีทรา ทอ ปส สาวะ
peritoneal cavity เพอรโิ ทเนียล คาวติ ี ชอ งทอง
renal capsule รีนลั แคปซูล ถุงหมุ ไต , เย่อื หมุ ไต
electrolyte balance อเิ ลก็ โทรไลต บาลานซ สมดลุ ของเกลอื แร
erythropoiesis เอริสโทรโพไอสสิ การสรา งเมด็ เลือดแดง
detoxification ดที อค’ซฟิ เคชั่น กระบวนการขบั สารพิษ

renal cortex รีนัล คอรเทค เปลือกไต

glomerulus โกลเมอรูลสั กลุมหลอดเลือดฝอยอยใู นโพรง
โบวแมนแคปซลู ของโบวแมนสแคปซลู
bowman’s capsule พรอ็ คซมิ ลั คอนโวลเู ตด ทบู ูล สวนหนงึ่ ของหนวยไตมีลักษณะ
เปนกระเปาะกลม
proximal convoluted หลอดไตสวนตน
tubules
renal medulla รีนลั เมดลั ลา เนื้อไตสวนกลาง
renal pelvis รีนลั เปลวชิ กรวยไต

170

คาํ ศัพทระบบขบั ถา ยปสสาวะและระบบสืบพันธเุ พศชาย (ตอ )

คําศพั ท คําอาน ความหมาย
(Vocabulary) (Reading) (Meaning)
collecting tubules คอลแลกตงิ้ ทบู ลู ทอ รวม
renal pyramid รีนัล พรี ะมิด เนื้อไตสวนกลางรปู พรี ะมิด
renal papillary รีนัล เพพพลิ ลารี สว นยอดแหลมของสามเหลี่ยม
nephron เนฟรอน หนวยไต
renal tubule รีนัล ทูบลู ทอ ของหนว ยไต
loop of henle ลปู ออฟ เฮนเล ทอเล็กๆ
distal convoluted tubule ติสตัล คอนโวลเู ตด ทบู ูล บรเิ วณทอขดสว นปลาย
straight collecting tubules สเตรจ คอลแลกต้ิง ทูบลู ทอ ตรง
tubular reabsorption ทูบูลา รแี อบโสปช่ัน การดดู ซึมสารกลบั ของหลอดไต

prostatic part พรอส’เทท พารท ตอมลกู หมาก

ejaculatory duct อแี จคคูลาโตรี ดคั ท ทอ ฉดี อสุจิ
membranous part เมมบราโนอสั พารท สว นทีเ่ ปน พังผดื
penis เพนนิส องคชาติ
clitoris คลสิ ตอริส ปมุ กระสัน่

micturition มคิ ทูริช่ัน การขบั ถา ยปสสาวะ
urine บูรีน ปสสาวะ

171

คําศพั ทระบบขบั ถายปสสาวะและระบบสบื พนั ธุเ พศชาย (ตอ )

คาํ ศพั ท คาํ อาน ความหมาย
(Vocabulary) (Reading) (Meaning)
testis เทสทิส อณั ฑะ
scrotum สโครตมุ ถุงอณั ฑะ
sperm สเปรม อสจุ ิ
testosterone sperm เทสโทสเตอโรน สเปร ม สเปร ม ฮอรโ มนเพศชาย
seminiferous tubules เซมินิเฟอรัส ทบู เู ลส หลอดสรา งตัวอสจุ ิ
rete testis รติ เี ทสทิส สวนหนึ่งของหลอดสรางตวั อสจุ ิ
tunica albuginea ทูนิกา อลั บูไจเนยี พังผดื เหนียวสีขาว , เน้อื เยื่อ
เก่ยี วพนั ชนิดแนนทบึ
mediastinum testis มเี ดียสไทนมั เทสทิส ลูกอัณฑะประกบ
peritoneal sac เพอรโิ ทเนียล แซค ถุงทางชองทอ ง
epididymis เอพดิ ิไดมิส
tunica vaginalis ตูนิคาแวจินาลสิ ทอนาํ้ อสุจิ
โครงสรา งภายในอัณฑะ

prostatic urethra พรอสตาติก ยรู ีทรา ตอมลูกหมากโต

male genital duct เมม เจนิตัล ดคั ท ทอ องคชาตชาย
ductus deferens ดักทสั เดเฟเรนส หลอดอสจุ ิ

inferior pole of testis อินฟเรีย โพล ออฟ เทสทิส ขั้วลางของอณั ฑะ

spermatic cord สเปรม เมตกิ โคด สายร้งั อณั ฑะบดิ ตัว

inguinal canal อนิ กนิ ัล คานาล ชอ งขาหนบี

172

คาํ ศัพทร ะบบขับถายปสสาวะและระบบสบื พันธเุ พศชาย (ตอ )

คําศพั ท คาํ อา น ความหมาย
(Vocabulary) (Reading) (Meaning)
external iliac vessels เอกเทอนลั ไอลีแอค เวสเซลส หลอดเลอื ดองุ เชงิ กราน
ภายนอก
pelvis เปลวสิ กระดกเชงิ กราน
parietal peritoneum
fundus of urinary bladder เพอริตลั เพอริโทเนียม เยื่อบชุ องทองสวนผนงั
seminal gland
prostate gland ฟนดสั ออฟ ยูรนิ ารี แบลดเดอร อวยั วะของกระเพาะปสสาวะ
seminal fluid
sexual arousal เซอรม นิ ลั แกลนด ตอมน้าํ เหลอื ง
cutaneous sac
scrotal vein โพรสเทท แกลนด ตอ มลูกหมาก
glans penis
เซอรม ินัล ฟลูอิด น้ําเลย้ี งอสุจิ
เซ็กชวล อะราวซลั เราอารมณทางเพศ
คเู ทนเนียส แซค ถงุ ผวิ หนงั

สโครตัล เวน เสน เลือดขอด

แกลนส เพนนสิ สวนหวั ขององคชาต

cavernous body คาเวอรนัส บอด้ี โพรงรา งกาย
fibrous capsule ไฟบรัส แคปซลู เปลอื กหุมชนดิ เย่อื เหนยี ว
corpora คอเพอรา รางกาย

corpus spongiosum คอรป ส สปองจิโอซมุ เนอ้ื เยื่อที่เปนรพู รุนในอวยั วะ
median plane มีเดียน แพลน เพศชาย
ระนาบแบง ครึ่งซายขวา

173

สรุปเน้ือหา

ระบบขบั ถายปสสาวะ ประกอบดวย
1. ไต (kidneys) ไดแก
- เนื้อไตช้ันนอก
- เนอ้ื ไตชั้นใน
- หลอดไต ประกอบดวย หลอดไตสวนตน, หวงหลอดไต, หลอดไตสว นปลาย, หลอดไตรวม
2. ระบบขับถายปสสาวะเพศชาย ทอปส สาวะของเพศชายยาวประมาณ 6-8 น้ิว
3. ระบบขับถายปสสาวะเพศหญงิ เพศหญิง ทอ ปส สาวะยาวประมาณ 11/2 – 2 นว้ิ
4. การถายปส สาวะ (Micturition)
5. น้ําปสสาวะ (Urine)

ระบบสืบพันธเุ พศชาย ประกอบดว ย
1. Male Genital organs

-Testis
- Epididymis
- Ductus Deferens
- Ejaculatory Duct
2. Male Genital Accessory glands
- Seminal glands
- Prostate gland
- Bulbourethral glands (Cowper glands)
3. Male External Genital organs
- Scrotum
- Penis

174

บรรณานุกรม

- เอกสารประกอบการสอนระบบทางเดินปสสาวะและอวัยวะสบื พันธุเพศชาย
คณะพยาบาลศาสตร มหาวิทยาลยั ราชภัฏสรุ าษฎรธ านี
- ราํ แพน พรเทพเกษมสนั ต. (2561). ระบบทางเดนิ ปส สาวะและอวยั วะสืบพันธุเพศชาย.
(พมิ พค รง้ั ท่ี 7).กรงุ เทพมหานคร : สํานักพมิ พศ ิลปาบรรณาคาร.
สืบคนจาก https://shopee.co.th/product/193322292/7532141948?smtt=0.167869913-

175

บทท่ี 8
ระบบทางเดินหายใจ (RESPIRATORY SYSTEM)

ระบบหายใจ (Respiratory system) ประกอบดว ยอวยั วะหลายอยา งทาํ หนา ทร่ี ว มกัน
เพือ่ ทีจ่ ะนาํ ออกซเิ จนจากบรรยากาศไปสเู ลอื ดเสียใหเปนเลอื ดดี และรบั คารบ อนไดออกไซด
จากเลอื ดเสียสูบ รรยากาศภายนอก ประกอบดวย 2 สวนใหญๆคอื
1. Conduction part สว นทเ่ี ปนทางผานของแกส โดยไมมีการแลกเปล่ยี นแกส
2. Respiration part สวนทมี่ ีการแลกเปลีย่ นแกส ในเลอื ดกบั อากาศ
Conduction part ไดแ ก
1. จมกู (Nose)
2. ชองจมูก (Nasal cavity)
3. คอหอย (Pharynx)
4. กลองเสียง (Larynx)
5. หลอดลม (Trachea)
6. หลอดลมแยก (Bronchi)

176

จมกู (nose) เปน อวัยวะของระบบทางเดนิ หายใจ ประกอบดวย external nose
และ nasal cavity โดยโครงสรางของจมกู ภายนอกประกอบดวย bones (nasal, frontal
และ maxillary bone), cartilages (lateral, alar และ septal cartilages) และถูกหมุ ดวย
ผิวหนัง ซึง่ มตี าํ แหนงเรยี กเฉพาะ

โพรงจมูก (Nasal cavity) แบงออกเปน สว นผนังดานขางของโพรงจมูก (lateral
nasal wall) อยูท างดา นขางทัง้ ซา ยและขวา และผนงั กน้ั ชองจมูก (septum) อยูตรงกลาง
- Lateral nasal wall มสี วนกระดกู ยืน่ ในแนว vertical 3 ชนิ้ เรยี กวา turbinate
(inferior turbinate, middle turbinate และ superior turbinate) เรียงจากดานลา งข้นึ
ดา นบน บางรายอาจมีชนิ้ ที่ 4 เรยี กวา supreme turbinate และมีชอ งใตต อ turbinate
เรียกวา meatus (inferior meatus, middle meatusและ superior meatus)
- Septum ประกอบดว ยกระดกู ออ น (septal cartilage) ที่อยทู างดา นหนาและกระดูก
อยูด านหลงั (perpendicular plate ของ ethmoid bone, vomer, maxillary bone
และ palatine bone)

177

คอหอย (pharynx)
1. คอหอยสว นปาก (oropharynx) เปนสวนทีอ่ ยูหลังชองปาก ผนังดา นหนา
ประกอบดว ยฐานของล้ินและวัลเลควิ ลา (vallecula; ชองระหวา งลน้ิ กับฝาปดกลอ งเสียง)
ผนังดา นขา งเกิดจากตอ มทอนซิล, แองทอนซลิ (tonsillar fossa) , และผนังชอ งปาก
(faucial pillars) ผนงั ดานบนประกอบดว ยพื้นผวิ ดา นลา งของเพดานออ นและลน้ิ ไก
2. คอหอยสวนจมูก (nasopharynx) ตง้ั อยดู านหลังโพรงจมูกดานหลงั เย้อื งดา นบนของสว น
นี้ มาจากระดับรอยตอ ของเพดานออนและเพดานแข็งถงึ ฐานของกะโหลกศีรษะ ดา นขา ง
เปน แอง โรเซนมลุ เลอร (fossa of Rosenmuller) ผนังดา นลางประกอบดว ยพื้นผวิ ดานบน
ของเพดานออน
3. คอหอยสวนกลอ งเสยี ง (laryngopharynx หรือ hypopharynx) อยูทป่ี ระมาณระดับ
C3 ถึง C6 บรเิ วณนม้ี จี ุดเชอ่ื มกลองเสยี งและหลอดอาหาร (บรเิ วณหลังกระดูกออ น
ไครคอยด (postcricoid area)

178

กลองเสยี ง (Larynx)
โครงสรา งกลองเสียง

ประกอบดวยกระดกู ออ น 9 ชนิ้ คอื กระดูกออ นที่เปน ชนิ้ เดี่ยว (single costilage)
3 ช้ิน คอื กระดกู ออน thyroid จะปอ งกันชอ งทางเขาของทางเดินหายใจและชวยการเสริม
ยดึ ของเนอ้ื เยอื่ ออนของกลอ งเสยี ง กระดกู ออน cricoid เปน สวนทส่ี ําคญั มาก มีลกั ษณะ
หนา และแข็งแรงกวากระดกู ออ น thyroid และ epiglottis คือ ฝาปด กลองเสยี ง ตอ มา
เปนกระดกู ออ นที่เปน ช้นิ คู (paired cartilage) มี 3 คู คอื กระดูกออน arytenoids เปนที่
ยดึ ของ vocal ligament และเปน สวนหลัง 1/3 ของเสาเสยี งมกี ลา มเน้ือที่ยึดจากกระดกู
ออน cricoids มายัง arytenoid ทําหนา ทใ่ี หสายเสียงมกี ารเคลื่อนกางออก (abduction)
และหุบเขา (adduction) ได corniculate cartilage of santorini และ cuneiform
cartilage of wrisberg เปนกระดูกออ นชนดิ elastic ฝง อยูใน aryepiglottic fold
ชองทางของกลองเสียง (mucosal surface anatomy) อยูระหวา งสวนของชองคอ
(pharynx) และหลอดลมใหญ (trachea)

179

หลอดลม (Trachea)
หนาที่หลกั คอื การนําสง อากาศจากภายนอกรางกายเขาสปู อดเพอื่ ทาํ หนาท่ีในการ

แลกเปล่ียนกา ซออกซิเจนเขา สเู ลอื ด และนํากา ซคารบ อนไดออกไซดออกจากรา งกาย
เริ่มตั้งแตส ว นทต่ี อจากกลองเสยี ง (Larynx) ลงไปสิ้นสดุ ทีถ่ งุ ลม
1. หลอดลมใหญ (Trachea) อยตู อ จากกลองเสียงยาวลงไปจนถึงจดุ ท่ีแยกเขา สูปอด
ดา นซา ยและดา นขวา
2. หลอดลมของปอด (Main bronchus) แขนงของหลอดลมใหญ อยูใ นแตละขางของปอด
เรม่ิ ตนตอ จากหลอดลมใหญล ึกเขา ไปในเนอื้ ปอด เมอ่ื อยูลกึ เขา ไป ก็จะมกี ารแตกแขนงแยก
ยอยลงไปอกี ตามตําแหนงของเนือ้ ปอด เชน หลอดลมของปอดกลีบบน (upper lobe
bronchus) หลอดลมของปอดกลีบลา ง (lower lobe bronchus) หลอดลมแขนง
(segmental bronchus) เปนตน
3. หลอดลมฝอย (Bronchiole) แขนงยอยของหลอดลมของปอด บางสว นนอกจากจะ
สามารถนาํ กาซเขา สปู อดไดแ ลว ยงั สามารถทําหนาทใี่ นการแลกเปลย่ี นกาซไดด ว ย
แตไ มเปน หนา ทห่ี ลักเหมอื นถงุ ลม

180

ปอด (Lung)
ตั้งอยใู นทรวงอก ปอดขางขวามี 3 กลบี ขา งซา ยมี 2 กลบี ดา นขางของปอดหรือขว้ั

ปอด (Hilum) ประกอบดวย
- Bronchus
- Pulmonary artery
- Pulmonary vein
- Bronchial artery
- Bronchial vein

Segment ของปอด ประกอบดว ย 2 สว นคอื
1. Conduction ไมมีการแลกเปลี่ยนแกส ไดแก

1.1 Bronchus
1.2 Bronchiole
1.3 Terminal bronchiole
2. Respiration part มกี ารแลกเปลยี่ นแกส ไดแก
2.1 Respiratory bronchiole
2.2 Alveolar duct
2.3 Alveolar sac
2.4 Alveoli

181

ระบบเลือดท่ีไปสปู อดมี 2 ระบบ คอื
1. ระบบ Bronchial ระบบนจ้ี ะนาํ อาหารและออกซเิ จน มาเล้ียง Bronchus Bronchiole
เลอื ดท่ีเล้ยี งมาจาก Bronchial artery เปนเลือดแดงและกลับออกไปเปน เลอื ดดํา
2. ระบบ Pulmonary ประกอบดวย Pulmonary artery ออกจากหวั ใจลางขวาเขา สปู อด
ทางข้วั ปอด แลวแตกแขนงไปหอ หมุ ถุงลมและสว นท่ีใชแ ลกเปลยี่ นแกส อ่นื ๆในรปู ของหลอด
เลอื ดฝอย การแลกเปลีย่ นแกส จะเกิดขึน้ ท่ีผนังของหลอดเลือดฝอย แลว รวมกนั เปน
Pulmonary vein ไหลเขาสหู วั ใจหอ งบนซายเพ่อื นลงหองลา งซาย และบบี ตวั ไปเลย้ี ง
เนอ้ื เยอื่ ตา งๆ
โครงสรางภายนอกของระบบทางเดนิ หายใจ
1. กระดูกซ่โี ครง (rib) และกลา มเนอื้ ยดึ ซโ่ี ครง

- ปกปอ งปอดและหวั ใจ
- มี 12 คู
2. กระบงั ลม (diaphragm)
- ใชใ นการหายใจ
เยอ่ื หุม ปอด
- ปอ งกนั การเสยี ดสขี องปอดขณะหายใจ

182

คําศัพทระบบทางเดินหายใจ

คําศัพท คาํ อาน ความหมาย
(Vocabulary) (Reading) (Meaning)
Conduction part คอนดกั ชน่ั พารท การนํา
Respiration part เรสพริ าชั่น พารท ท่เี กย่ี วกบั การหายใจ
external nose เอ็กเทอรน ัล โนส จมูกสว นนอก
nasal cavity นาซัล คาวิตี ชองจมกู
maxillary bone แม็กซลิ ลารี่ โบน กระดกู ขากรรไกร
septum เซพ'ทมั ผนงั กัน้
palatine bone พาราติน โบน กระดกู เพดานปาก
Main bronchus เมน บรอง'คสั หลอดลมปอด
meatus มเี อ'ทัส ชอ งเปด
perpendicular plate เพอเพนดิค'ควิ ลา เพลต แผน ตัง้ ฉาก

faucial pillars ฟาวเชียล พิลลารส ผนังชองปาก

postcricoid area โพสไครคอยด แอเรยี กระดูกออ นไครคอยด
epiglottis อีพกิ ลอทติส ฝาปดกลองเสยี ง

paired cartilage แพเรด คารติเลจ กระดกู ออนคู

vocal ligament โวโคล ลิกาเมน ต เสน เสียง

Hilum ไฮลมั ขั้วปอด

183

คาํ ศัพทระบบทางเดินหายใจ (ตอ )

คําศพั ท คาํ อาน ความหมาย
(Vocabulary) (Reading) (Meaning)
upper lobe bronchus อัปเปอรล ูปบรองคสั หลอดลมของปอดกลีบบน
lower lobe bronchus โลเวอรลปู บรองคสั หลอดลมของปอดกลบี ลา ง
segmental bronchus เซกเมนตอลบรองคัส หลอดลมแขนง
Bronchiole บรองคิโอล หลอดลมฝอย
Pulmonary artery พลั โมนารีอารเตอรี หลอดเลือดแดงปอด
Pulmonary vein พลั โมนารีเวน หลอดเลือดดาํ ปอด
Bronchial artery บรองเคียลอารเ ตอรี หลอดเลือดแดงหลอดลม
Bronchial vein บรองเคยี ลเวน หลอดเลอื ดดาํ หลอดลม

Terminal bronchiole เทอรม นิ อล บรองคิโอล ข้วั หลอดลม

Alveolar duct อลั วโี อลารดคั ทอถงุ ลม
Alveolar sac อัลวโี อลารแซค ถุงลมรวม

184

สรุปเน้ือหา

ระบบทางเดินหายใจประกอบดว ย
1. Conduction part สวนที่เปนทางผานของแกส โดยไมม กี ารแลกเปลย่ี นแกส ไดแ ก

1.1 จมูก (Nose)
1.2 ชอ งจมูก (Nasal cavity)
1.3 คอหอย (Pharynx)
1.4 กลอ งเสยี ง (Larynx)
1.5 หลอดลม (Trachea)
1.6 หลอดลมแยก (Bronchi)
2. Respiration part สว นทีม่ ีการแลกเปลย่ี นแกส ในเลือดกบั อากาศ
โครงสรา งภายนอกของระบบทางเดนิ หายใจ
1. กระดกู ซีโ่ ครง (rib) และกลา มเนอ้ื ยึดซ่ีโครง
- ปกปอ งปอดและหัวใจ
- มี 12 คู
2. กระบังลม (diaphragm)
- ใชใ นการหายใจ
เย่อื หมุ ปอด
- ปองกนั การเสยี ดสขี องปอดขณะหายใจ

185

บรรณานกุ รม

- เอกสารประกอบการสอนระบบทางเดินหายใจ
คณะพยาบาลศาสตร มหาวทิ ยาลยั ราชภัฏสุราษฎรธ านี
- ราํ แพน พรเทพเกษมสันต. (2561). ระบบทางเดินหายใจ.(พิมพครง้ั ที่ 7).
กรงุ เทพมหานคร : สํานักพิมพศ ิลปาบรรณาคาร.
สืบคนจาก https://shopee.co.th/product/193322292/7532141948?smtt=0.167869913-

186

บทท่ี 9
ระบบหัวใจและหลอดเลอื ด
(Cardiovascular system)

หวั ใจ (Heart)
หวั ใจจะใหญกวา กาํ ปนของเราเล็กนอย เปน muscular pump ทป่ี รับเองได มีหนาทส่ี ง

เลอื ด ไปเลย้ี งรา งกาย หัวใจถกู หมุ ดวย (pericardium) ทมี่ ลี ักษณะเปน ถุง 2 ช้นั และหวั ใจ
จะบีบตวั อยภู ายใน ชองวางระหวางเยือ่ หุมหวั ใจทั้ง 2 ช้นั เรยี ก pericardial sac
Chamber of Heart

หวั ใจมี 4 หอ ง คอื right และ left atrium, right และ left ventricles
หัวใจอยภู ายในถุงหุม หัวใจ (pericardium) ที่เปน ถุงเสนใย (fibrous sac) 2 ชน้ั เยอื่ หุม
หัวใจชนั้ ใน (visceral pericardium) ปกคลมุ พ้นื ผิวของหัวใจภายนอก (epicardium) และ
เย่อื หุม หวั ใจช้นั นอก (parietal pericardium) กอเปนถุงเย่ือหมุ หวั ใจหลอ ลน่ื ดว ยนา้ํ ถงุ เย่อื
หุมหัวใจ (pericardial fluid)

187

Wall of Heart
ผนงั ของแตละหองของหัวใจ ประกอบดว ย 3 ชั้น ไลจ ากชนั้ ผิวไปชั้นลกึ (รปู ท่ี 1, 2) ไดแ ก
1. Epicardium : ช้ันนอกทบ่ี าง เกดิ จาก visceral layer of serous pericardium (เรยี ก
mesothelium)
2. Myocardium : ชัน้ กลางท่หี นา ประกอบดวยกลามเนื้อหัวใจ (cardiac muscle)
3. Endocardium : ชัน้ ในทบ่ี าง ประกอบดวย endothelium และ subendothelial
connective tissue ทีบ่ ภุ ายในผนงั หวั ใจและบผุ วิ ของลน้ิ หวั ใจ (valves)

เมื่อ ventricles บีบตัว จะเกิดการเคลือ่ นไหวแบบบิดเปน เกลยี ว เพราะ cardiac
muscle fibers ใน myocardium เรียงตัวแบบ double helical orientation ทําใหขบั
เลือดออกจาก ventricles โดย outer (basal) spiral fibers บีบตวั ทําใหห ัวใจผอมลงและ
ตอมาจะส้ันลงกอน จึงไปลดปรมิ าตรของ ventricular chambers ตอมา inner (apical)
spiral fibers บีบตามทําใหห วั ใจยาวข้ึน และหัวใจกวา งขน้ึ จาก myocardium relaxes ไป
เพ่มิ ปรมิ าตรของ chambers กจ็ ะดงึ เลือดมาจาก atria

188

ลนิ้ หัวใจ (cardiac valve)
ทั้ง atrioventricular valve (AV valve) และ semilunar valve มโี ครงสรา งหลกั ท่ี

เหมอื นกนั
AV valve มีแกนกลางเปน fibro-elastic tissue ที่บดุ ว ย endocardium ทั้งสองดาน

ฐานของลน้ิ หวั ใจเกาะกบั annulus fibrosus ทาํ หนา ที่เปน cardiac skeleton บริเวณ
ขอบของ AV valve จะมีสายเอ็นขนาดเลก็ เรยี กวา chordae tendinea ชว ยยดึ ล้ินหัวใจ
ไวกบั papillary muscles
Bicuspid (Mitral) valve

Mitral valve หรือ bicuspid valve เปน ลนิ้ หวั ใจที่มี 2 แฉก มหี นาที่ใหเลือดไหลผาน
จากหวั ใจหองบนซายเขาสหู วั ใจหอ งลา งซา ย
Tricuspid valve

Tricuspid valve เปน ล้นิ หวั ใจท่มี ี 3 แฉก อยบู รเิ วณดานขวาของหัวใจระหวา งหวั ใจ
หองบนขวาและหัวใจหอ งลา งขวา

189

Semilunar valves
semilunar valves เปนลิน้ หวั ใจท่พี บไดในบริเวณฐานของ pulmonary trunk หรือ

หลอดเลือดพัลโมนารี อารเทอรี (pulmonary artery) และหลอดเลือดแดงใหญเอออรต า
(aorta) หลอดเลือดอารเ ทอรีท้งั สองนม้ี หี นาทีใ่ นการนําเลือดออกจากหัวใจหอ งลาง โดยลิน้
หัวใจเซมิลูนารจะยอมใหเลือดไหลผา นเขา สหู ลอดเลือดอารเทอรีและจะปอ งกันไมใ หเลอื ด
ไหลยอ นกลับเขาสหู วั ใจหอ งลา ง ซง่ึ ลิน้ หวั ใจชนดิ น้ีจะไมพ บ chordae tendineae และแบง
ออกเปน 2 ชนดิ ไดแ ก
Aortic semilunar valve

ลน้ิ หวั ใจเอออรต คิ เปนล้นิ หวั ใจทีอ่ ยรู ะหวางหัวใจหอ งลางซา ยและหลอดเลอื ดแดงใหญ
เอออรต า
Pulmonary semilunar valve

ลิน้ หวั ใจพลั โมนารีเปนล้ินหวั ใจท่ีอยรู ะหวา งหวั ใจหองลางขวาและหลอดเลอื ดพลั โมนารี
อารเ ทอรี

190

หลอดเลอื ด (Blood vessels)
โครงสรางพ้นื ฐานของหลอดเลือด ประกอบดวยผนงั 3 ชนั้ คอื tunica intima, tunica

media, และ tunica adventitia เปรยี บเทยี บความหนาของแตล ะชั้นในหลอดเลอื ดแดง
และหลอดเลือดดาํ
1. Large sized artery หรือ elastic artey
- endothelial cell ที่บุชน้ั tunica intima รปู รางกลม
- tunica media ขนาดกวาง มี elastic fiber จํานวนมาก เพอื่ ขยายตัวยืดหยนุ ไดมาก
เสนใย elastic เรยี งประสานเปนรางแห มีลกั ษณะฉกี แยก (fenestrated) โดยมใี ย
collagen และกลามเน้ือเรยี บบางๆ แทรกอยู
- tunica adventitia ประกอบดว ยเน้ือเยอื่ เกี่ยวพัน และกลามเนอ้ื เรียบปนบา งเลก็ นอ ย
- internal และ external elastic lamina มีลกั ษณะฉกี แยก ทาํ ใหเ หน็ เปนวงไมช ดั

191

2. Medium sized artery หรอื muscular artery
- tunica intima แยกเปน 3 ชั้น internal elastic lamina เดน ชดั ทีส่ ดุ บางสวนมรี อยแยก
เพอ่ื ใหเลอื ดจาก lumen ซึมผานมาเลีย้ ง tunica media ที่อยูใ กลไ ด
- tunica media ประกอบดวย smooth muscle เรยี งรอบวงประมาณ 25-40 ชั้น
- external elastic lamina มีลกั ษณะแทรกปน กบั เนอื้ เย่อื อน่ื ทําใหม องเปน วงไมชัด
- tunica adventitia ขนาดกวา งใกลเ คียงกับ tunica media ประกอบดวยเนอ้ื เยือ่ เกี่ยวพัน
เปนสวนใหญ มีกลามเน้ือเรียบปนบางเลก็ นอย
3. Arteriole
- ผนังหลอดเลือด 3 ชน้ั tunica intima บาง หลอดเลือดขนาดใหญป ระมาณ 40 ไมครอน
internal elastic lamina เหน็ ชดั
- endothelial cell จาํ นวน 3-5 เซลล หรอื มากกวาถาเปน large arteriole
- tunica media มี smooth muscle จํานวน 1-2 ชนั้
- tunica adventitia เปนเนือ้ เยอ่ื เกย่ี วพนั จะกระจายรวมกับเนอื้ เยอื่ เกี่ยวพนั ทีอ่ ยใู กลเ คยี ง

192

4. Large sized vein
- tunica intima บางมาก คลา ยใน medium vein
- tunica media เจริญไมด ี (poor develop) เรยี งเปนวงรอบมจี ํานวนไมม าก
- tunica adventitia หนามากทีส่ ดุ เปนสวนประกอบสว นใหญของผนงั หนากวา tunica
media หลายเทา ประกอบดว ยกลามเน้อื เรียบเรยี งตัวตามยาวเปน สวนใหญ โดยมี elastic
network และ loose connective tissue แทรกปน
5. Medium sized vein
- มีขนาดเสน ผาศนู ยก ลางประมาณ 2-9 มิลลิเมตร
- tunica intima พบ endothelial รูปรา งหลายเหลี่ยม ขอบเขต lumen ไมแนน อน
- tunica media บาง ประกอบดว ยกลา มเนอื้ เรียบเรียงเปนวงรอบ โดยมี collagen fiber
เรยี งตวั ตามยาว elastic fiber และ fibroblast จํานวนเลก็ นอ ยแทรกปนอยู
- tunica adventitia เจริญดี และหนากวา tunica media ประกอบดวย elastic fiber
และกลุม collagen fiber เรยี งตวั ตามยาวอยางหนาแนน บริเวณใกลก ับ tunica media
พบกลมุ กลา มเนื้อเรียบเรียงตัวตามยาวแทรกปนอยูดว ย

193

6. Venule
- endothelial cell ลักษณะเรยี วๆ บุรอบ
- พบ reticular, collagen fibers หมุ โดยรอบ ไมพบ smooth muscle
- พบ fibroblast ประมาณ 1-2 เซลลเรียงอยนู อกผนังหลอดเลอื ด

venule ใหญข ้ึนประมาณ 50 ไมครอน จะมี smooth muscle มาหุมรอบเปน ระยะ
เมื่อใหญข้ึนประมาณ 200-300 ไมครอน smooth muscle จะมากขน้ึ จนเรยี งครบวง
7. vasa vasorum
- หลอดเลือดดําและหลอดเลอื ดแดงท่มี เี สน ผา นศนู ยก ลางตง้ั แต 1 มิลลเิ มตรขึ้นไป จะมี
small nutrient blood vessels เรียกวา vasa vasorum เลี้ยงผนงั ของหลอดเลอื ด
ซงึ่ vasa vasorum อาจแตกแขนงมาจากตัวหลอดเลือดเองหรอื มาจากหลอดเลือดขา งเคยี ง
แลวแตกแขนงเปน capillary network แทรกไปเล้ียงผนังหลอดเลอื ด
- Vasa vasorum ใน artery เขาไปถึง tunica media แตไ มถ งึ tunica intima
- Vasa vasorum ใน vein จะพบจํานวนมากและแทรกเขาไปถงึ tunica intima
8. หลอดเลอื ดฝอย (Blood Capillary)
- Continuous capillary
- Fenestrated capillary
- Sinusoid

194

คําศพั ทระบบหัวใจและหลอดเลอื ด

คาํ ศัพท คําอา น ความหมาย
(Vocabulary) (Reading) (Meaning)
muscular pump มัสคูลาร พมั พ การบบี รดั ตัวของกลามเนื้อ
pericardium เพอรคิ ารเ นียม เย่ือหมุ หวั ใจ
pericardial sac เพอริคารเ ดยี ล แซค ถงุ หมุ หวั ใจ
chamber of heart แชมเบอร ออฟ ฮารท หองหวั ใจ
right atrium ไรท เอเตรียม หัวใจหองบนขวา
left atrium เลฟ็ ท เอเตรยี ม หัวใจหอ งบนซาย
right ventricle ไรท เวนทริเคิล หัวใจหองลางขวา
left ventricle เลฟ็ ท เวนทริเคิล หัวใจหองลางซาย
fibrous sac ไฟบรัส แซค ถงุ เสน ใย
visceral pericardium วสิ ซีรอล เพอริคารเ ดยี ม เยือ่ หมุ หวั ใจชนั้ ใน

parietal พารีตอล เยอื่ หมุ หัวใจชั้นนอก

wall of heart วอล ออฟ ฮารท ผนงั หัวใจ
epicardium อีพิคารเ ดยี ม ผนังหัวใจชนั้ นอก

myocardium ไมโอคารเดยี ม ผนงั หัวใจชนั้ กลาง

endocardium เอนโดคารเ ดยี ม ผนังหวั ใจชั้นใน

cardiac valve คารดแิ อค วาลว ลิ้นหวั ใจ

atrioventricular valve เอตริโอเวนตริคูลา วาลว ลน้ิ ท่ีกั้นระหวางเอเทรียมและ
เวนทริเคิล

195

คาํ ศัพทร ะบบหัวใจและหลอดเลอื ด (ตอ )

คําศัพท คาํ อาน ความหมาย
(Vocabulary) (Reading) (Meaning)
semilunar valve เซมิลนู าร วาลว ลิ้นเซมิลูนาร
annulus fibrosus แอนนลู ัส ไฟบรสั วงกระดูกออ นขอบหมอน
กระดูกสันหลงั
cardiac skeleton คารด แิ อค สเกเลตอน โครงรางของหวั ใจ
chordae tendinea คอเด เทนดเิ น เคร่อื งยึดลนิ้ หัวใจ
papillary muscles แพพพิลลารี่ มัสเซิล กลา มเนื้อดึงลน้ิ หวั ใจ
bicuspid valve ไบคสั ปด วาลว ลน้ิ ที่อยรู ะหวางเอเตรียมซาย
และเวนตริเคลิ ซา ย
tricuspid valve ไตรคัสปด วาลว ล้นิ ทอ่ี ยูร ะหวางหอ งบนของ
หัวใจดา นขวาและหอ งลา งของ
pulmonary trunk พัลโมนารี ทรง๊ั หัวใจดานขวา
pulmonary artery พัลโมนารี อารเ ตอรี่ หลอดเลือดแดงใหญพ ลั โมนาร่ี
aortic semilunar valve เอออรติก เซมิลนู าร วาลว หลอดเลือดแดงปอด
pulmonary semilunar พัลโมนารี เซมลิ นู าร วาลว ลนิ้ หัวใจเอออรติกเซมลิ ูนาร
valve ล้ินหัวใจพัลโมนารฌ่ี วมิลูนาร
blood vessels บลัด เวสเซลส
tunica intima ทูนิกา อินทิมา หลอดเลอื ด
tunica media ทูนกิ า มเี ดยี ผนังชัน้ ในสุดของหลอดเลือด
tunica adventitia ทูนกิ า แอดเวนติเตยี ผนังช้นั กลางของหลอดเลือด
ผนงั ชน้ั ในของหลอดเลือด

196

คําศัพทระบบหัวใจและหลอดเลอื ด (ตอ )

คาํ ศพั ท คาํ อาน ความหมาย
(Vocabulary) (Reading) (Meaning)
elastic artery อลาสติค อารเตอรี่ หลอดเลือดแดงยืดหยนุ
endothelial cell เอน-ดะ-′ธ-ี เลียล-ล บผุ นังหลอดเลือด
elastic fiber อีลาสติก ไฟเบอร เสนใยยดื หยุน
fenestrated เฟเนสทราเตด ลักษณะเปน รตู ะแกรง
muscular artery มสั คูลาร อารเ ตอรี่ หลอดเลอื ดแดงขนาดกลาง
lumen ลเู มน ทอ กลวง, รทู อ
smooth muscle สมทู มสั เซิล กลามเนื้อเรยี บ
large arteriole ลาจ อารเทอริโอล หลอดเลือดแดงใหญ
arteriole อารเทอริโอล หลอดเลอื ดแดง
poor develop พวั เดฟลูบ พฒั นาการไมดี
elastic network อีลาสติก เนต็ เวริ ก เครอื ขายยดื หยนุ

venule เวนลู หลอดเลือดดําเลก็
blood capillary บลดั คารพ ลิ ลาร่ี เสน เลอื ดฝอย

vasa vasorum วาสา วาโซรุม ระบบของหลอดเลอื ดที่ไปเลี้ยง
ผนังของหลอดเลอื ดเอง

197

สรปุ เนื้อหา

ระบบหวั ใจและหลอดเลอื ด ประกอบดว ย
หัวใจ (Heart)
1. Chamber of Heart

- หวั ใจมี 4 หอ ง คือ right และ left atrium, right และ left ventricles
2. Wall of Heart ผนังของแตล ะหอ งของหวั ใจ ประกอบดว ย 3 ช้ัน

- Epicardium
- Myocardium
- Endocardium
3. ล้ินหวั ใจ (cardiac valve)
- Bicuspid valve ก้ันระหวางหัวใจหอ งบนซา ยและหัวใจหอ งลางซาย
- Tricuspid valve กนั ระหวา งหัวใจหองบนขวาและหัวใจหองลา งขวา
4. Semilunar valves
- Aortic semilunar valve อยูระหวางหัวใจหองลา งซายและหลอดเลอื ดแดงใหญเ อออรต า
- Pulmonary semilunar valve อยรู ะหวา งหัวใจหอ งลางขวาและหลอดเลือดพัลโมนารีอารเทอรี
5. หลอดเลือด (Blood vessels)
- Large sized artery หรอื elastic artey
- Medium sized artery หรือ muscular artery
- Arteriole
- Large sized vein
- Medium sized vein
- Venule
- Vasa vasorum
- หลอดเลอื ดฝอย (Blood Capillary)

198

บรรณานุกรม

- เอกสารประกอบการสอนระบบไหลเวยี นโลหิต
คณะพยาบาลศาสตร มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั สุราษฎรธ านี
- ราํ แพน พรเทพเกษมสันต. (2561). ระบบไหลเวยี นโลหติ .(พิมพครง้ั ที่ 7).
กรงุ เทพมหานคร : สาํ นักพมิ พศลิ ปาบรรณาคาร.
สืบคนจาก https://shopee.co.th/product/193322292/7532141948?smtt=0.167869913-

199

บทที่ 10
ระบบประสาท (Nervous system)

เซลลป ระสาท
รางกายคนมเี ซลลประสาท (nerve cell) หรือ นิวรอน (neuron) จํานวนมาก

ทาํ หนาทเ่ี กี่ยวกับการรับรแู ละการตอบสนอง แตละเซลลอ าจมีการเชือ่ มโยงเกย่ี วพันกบั เซลล
ประสาทอนื่ เปน พนั ๆเซลล สามารถทาํ งานเกย่ี วกับการรบั สง สัญญาณ ระหวางสิง่ เรา
ภายนอกกบั ภายในรา งกายไดอ ยางมรี ะบบ
เซลลประสาทประกอบดว ย
เดนไดรต (dendrite)

รับกระแสประสาท จากภายนอกเขา สตู วั เซลล แขนงของเดนไดรต มีตง้ั แตห น่งึ ถึงหลาย
แขนง และมักมขี นาดสนั้ ภายในเดนไดรตมีนสิ สลบอดี (nissl body) และ ไมโทรคอนเดรีย
แอกซอน (axon)

สง กระแสประสาทจากตวั เซลลอ อกไปยังอวัยวะตอบสนอง หรือเดนไดรตข องเซลล
ประสาทอื่น 1 เซลลจ ะมีแอกซอน 1แขนงและมีขนาดยาว หุม ดว ย เยื่อไมอลี ิน
(myelin sheath) เปน สว นหน่ึงของ (schwann cell) บรเิ วณรอยตอของเย่ือไมอลี นิ
เปนสว นทค่ี อดเวา เรียกวา โนด ออฟ แรนเวียร (node of ranvier)

200