1052 นางสาวณิชาพัชร์ นิ่มนวล e-book

2.กลามเนอื้ สวนลําตวั ดา นหลงั ในสว นลําตวั ดานหลัง มกี ลามเน้อื ที่สาํ คญั ดังนี้
2.1 Trapezius เปนกลามเนือ้ รปู สามเหลยี่ มคลมุ บริเวณคอดานหลงั ลงมาถงึ หลงั โดยยดึ
เกาะจากแนวกลางของแผน หลงั สว นบนไปเกาะท่ีกระดกู ไหปลารา ทง้ั ซา ยและขวา ทําหนา ที่
รั้งกระดกู สะบกั มาขางหลงั กลามเน้ือสว นบนเมอ่ื หดตวั ไหลจะยกข้นึ สว นกลางหดตัวจะดึง
สะบกั 2 ขางเขามาหากนั สว นลางหดตัวจะทาํ ใหไหลถ กู ดึงลง
2.2 Latissimusdorsi เปน กลามเนอื้ รูปสามเหลยี่ มแบนกวา ง คลมุ อยตู อนลางของแผนหลัง
และบ้ันเอวทอดผา นไปมุมลา งของกระดกู สะบัก ทาํ หนา ท่ีดงึ แขนเขา ชดิ ลําตวั ดึง แขน
ลงมาขางลา ง ดานหลงั และหมุนแขนเขา ดา นใน กลามเนอื้ นใี้ ชมากในการปนปาย วา ยน้ํา
และกรรเชียงเรือ จะหดตวั ทันทีในขณะที่จาม

101

- กลา มเน้ือสว นหัวไหลและแขน (Muscle of the upper limb)
1.กลา มเนือ้ สว นหัวไหล
1.1 Deltoid เปน กลามเนอ้ื คลายขนนกหลาย ๆ อันมารวมกนั เปนมัดใหญห นารูป
สามเหลย่ี มจดุ เกาะอยูท ไ่ี หปลารา และกระดูกสะบัก แลวไปเกาะที่ตอนกลางของกระดกู ตน
แขน ทาํ หนา ทีย่ กไหลแ ละยกตน แขน เปนสวนที่บงบอกลักษณะเพศชายไดอยา งชัดเจน
1.2 Supraspinatus เรมิ่ เกาะจากกระดูกสะบักไปยงั กระดูกตนแขน ทําหนาท่ชี วยกลา มเนอ้ื
Deltoid ในการยก หรือกางแขน
1.3 Infraspinatusเริ่มเกาะจากกระดูกสะบกั ไปยังกระดูกตนแขน ทําหนา ที่หมุนตนแขน
ออกดา นนอก และดึงแขนไปดานหลัง
1.4 Teres minor และ Teres major เกาะทีก่ ระดกู สะบกั แลว มาเกาะท่ีกระดูกตนแขน
โดย Teres minor หมุนแขนออกดานนอก Teres major หมนุ แขนเขาดานใน
1.5 Subscapularis มีจดุ เกาะท่กี ระดูกสะบักและกระดกู ตน แขน ทาํ หนา ทหี่ มนุ ตน แขนเขา
ดานใน

102

2.กลามเนอื้ แขนสว นตน ท่สี ําคญั ไดแ ก
2.1 Biceps brachii เปน กลามเนื้อดา นหนาของตนแขน มีทีเ่ กาะสว นบนแยก 2 ทาง คือ
เกาะจาก Coracoid process และ Supraglenoid tubercle ไปยัง Tuberosity ของ
กระดูกปลายแขนทอ นนอก (Radius) งอตน แขนและปลายแขน หมุนแขนเขา และดึงออก
2.2 Brachialis เปนกลา มเนื้อตนแขนท่อี ยตู รงกลางคอ นมาดานลาง เกาะจากกระดกู ตน
แขนไปยงั Tuberosity ของกระดกู ปลายแขนทอ นใน (Ulna) ทําหนา ทีง่ อขอ ศอก
2.3 Coracobrachialisเกาะจาก Coracoid process ของกระดูกสะบกั ไปยงั กงึ่ กลางของ
กระดูกตนแขน ทําหนาที่งอตน แขน
2.4 Triceps brachiiเปนกลา มเน้อื ดา นหลงั ของตนแขน ปลายบนแยก 3 ทางเกาะทก่ี ระดกู
สะบกั หนงึ่ ท่ี และอีก 2 ทางเกาะท่ีกระดกู ตนแขน และมจี ุดเกาะปลายทก่ี ระดกู ปลายแขน
ทอนใน (Ulna) กลามเน้อื มัดน้ีจะทาํ หนาทตี่ รงกนั ขามกบั กลามเนือ้ Biceps brachii คอื
ทําหนาทเี่ หยียดปลายแขน

103

3.กลา มเนอ้ื สว นปลายแขน
3.1 Brachioradialisเปนกลามเนื้อดานนอกของปลายแขน มีจดุ เกาะตนทีต่ อนลางของ
กระดูกแขน ไปเกาะทด่ี า นนอกของกระดูกปลายแขนทอนนอก (Radius) งอปลายแขน
3.2 Flexor carpi radialisเปน กลามเนือ้ ท่อี ยดู า นหนาของปลายแขน มจี ดุ เกาะทีก่ ระดูกตน
แขนแลวมาเกาะท่กี ระดูกฝามือช้ินที่ 2 และ 3 ทําหนาท่ีงอขอมอื และกางมือ
3.3 Palmaris longusเปน กลา มเน้อื ทอ่ี ยทู างดานหนาของแขน จดุ เกาะตน เรม่ิ จากกระดูก
ตน แขนไปยังกระดูกปลายแขน แลว กลายเปนเอ็น (Tendon) ไปเกาะทฝ่ี ามอื งอขอมือ
3.4 Flexor carpi ulnaris เปน กลามเน้อื ที่อยทู างดา นหลงั ของกระดูกปลายแขนทอ นใน
(Ulna) ผานมาทขี่ อ มอื ทาํ หนา ท่งี อขอ มอื
3.5 Extensor carpi radialislongus เปนกลามเนอ้ื ทม่ี ีจุดเกาะตน จากกระดกู ตนแขนแลว
ไปเกาะทก่ี ระดกู ฝามอื ทางดา นหลงั ทาํ หนา ทีก่ างและเหยยี ดขอมอื
3.6 Extensor digitorumเปน กลามเนื้อทมี่ จี ดุ เกาะตนจากกระดกู ตน แขน และมปี ลายเปน
เอ็น 4 อนั ไปเกาะยงั กระดกู นิ้วมือทง้ั 4 น้วิ ทําหนาที่เหยียดนิ้วมือและขอ มอื

104

4.กลามเนื้อสว นมือและนว้ิ
เปนกลา มเนอื้ ขนาดเลก็ และสั้น สวนมากจะเปน เอน็ ของกลา มเนอื้ ซง่ึ ติดตอมาจากแขน

ทอนลา ง ทําหนาท่ชี ว ยในการงอและเหยียดมือและขอ มอื รวมท้งั ชวยใหน้ิวหัวแมมอื สามารถ
เคลื่อนไปแตะน้วิ อนื่ ๆ ไดจ งึ เรยี กวา Opposition กลามเนอื้ ในกลุมน้ีท่สี ําคัญ ไดแ ก
4.1 Thenar eminence เปนกลามเนอ้ื หัวแมมือเกาะทฝี่ ามอื โดยเฉพาะทไ่ี ดฐ านหัวแมมอื
จะเห็นเปน เนนิ ชัดเจน ทาํ หนา ทีง่ อนว้ิ หวั แมมอื
4.2 Hypothenar eminence เปนกลามเน้อื ท่อี ยใู ตนว้ิ กอ ย มีรอยนนู เดนชัด งอนวิ้ กอย
4.3 Dorsal interosseusเปนกลามเน้อื ทก่ี ระดูกฝา มือชนิ้ ที่ 1 และ 2 ผานมาเกาะทน่ี วิ้ ช้ี
ทําหนาที่กางนวิ้ ช้ีและหมุนหวั แมมอื
4.4 Abductor pollicisเกาะอยูที่ฐานของน้วิ หวั แมมือ ทาํ หนา ที่งอนิว้ หัวแมมือ

105

- กลามเนือ้ สว นสะโพกและขา (Muscle of the lower limb)
1.กลา มเนอ้ื สวนสะโพกและกน กบ
1.1 Gluteus maximusเปน กลามเน้อื มัดใหญ และหนา ท่สี ดุ ของสวนสะโพก มจี ดุ เกาะท่ี
Ilium และ Sacrum ของกระดกู เชงิ กราน แลวไปเกาะยงั กระดกู ตน ขา ทําหนา ที่เหยียดขา
กางตนขา หมุนตน ขา ไปทางดานขาง
1.2 Tensor fasciae latae เปน กลา มเน้อื ทางดานขา งของสะโพก เกาะอยทู ่ีสว นหนา ของ
กระดกู เชิงกรานทาํ หนา ทกี่ างและหมุนขาเขา ดา นใน
2.กลามเนื้อสว นโคนขา

แบงออกเปน 3 กลมุ ตามตําแหนง หนา ท่ี และประสาทท่ีมาเลยี้ ง ดานหลังของตนขา
เรียกวา Flexor surface เปน ท่ีอยูข องกลามเน้ือกลมุ เอน็ หลังตน ขาดานลา ง (Hamstring
group) อกี กลมุ หน่ึงคอื กลา มเนื้อกลุม ดึงขอ (Adductor group) และยงั มีกลามเนอ้ื กลุม
ดานหนา ของตนขา (Anterior group) กลามเนอ้ื สวนโคนขามดั ทีส่ าํ คญั มดี งั นี้
2.1 Biceps femorisเปนกลามเน้อื ในกลามเน้อื กลมุ เอน็ หลังตนขาดานลาง จดุ เกาะเร่มิ จาก
กระดูก Ischium และกระดกู ตนขาไปยงั สวนหวั ของกระดกู ปลายขาทอนเล็ก (Fibula)
ทําหนาทเี่ หยยี ดตนขาและงอเขา
2.2 Rectus femorisเปนกลามเน้อื ในกลมุ ดา นหนา ของตน ขา (Anterior group)เปน
กลามเนือ้ มดั ใหญอ ยูทางดา นหนา ของตน ขา จุดเกาะเร่มิ จากกระดกู llium ไปยงั กระดกู
ปลายขาทอนใหญ (Tibia) ทําหนา ทง่ี อตนขาและเหยียดปลายขา
2.3 Satorius เปนกลามเน้ือในกลุมดา นหนาของตน ขา มีลักษณะยาวแบนพาดเฉยี งบนโคน
ขา จดุ เกาะเริ่มจาก Iliac spine ไปยงั สว นบนของกระดูกปลายขาทอ นใหญ (Tibia)
ทําหนา ทง่ี อตน ขา และปลายขา

106

3.กลามเน้ือสวนปลายขา
กลา มเน้ือสวนปลายขาแบงออกเปน 3 กลมุ คอื กลุม ดานหนาของปลายขา
(Anterior compartment) กลุมดานขา งของปลายขา (Lateral compartment)
และกลมุ ดา นหลงั ของปลายขา (Posterior compartment) กลา มเนื้อสวนปลายขาที่
สาํ คัญ ไดแ ก
3.1 Tibialisanticus เปนกลามเน้อื ในกลุม ดา นหนาของปลายขา เกาะจากดานขางของ
กระดูกปลายขาทอนใหญ (Tibia) และจากผังผืด และเกาะทีก่ ระดกู ฝา เทา ทาํ หนาทก่ี ระดก
ขอเทา และบิดขอ เทา เขา ดา นใน
3.2 Gastrocnemius เปน กลา มเนือ้ ในกลุม ดานหลังของปลายขา เปนกลามเนื้อนอ ง
สว นปลายกลายเปน เอน็ เกาะทีก่ ระดกู สนเทา (Achillis tendon) ทําหนาที่งอหลงั เทา
เหยยี ดนวิ้ เทา ถีบฝา เทา ลงและชวยงอเขา ดว ย
3.3 Soleus เปนกลามเนื้อใหญ รปู รางคลายปลาอยใู น Gastrocnemius งอฝาเทา

107

4.กลา มเนื้อสว นเทา
เปน กลามเนื้อท่เี กาะคลายบริเวณมีขอ มอื แตกตา งกนั ตรงท่ีเปน กลา มเนื้อท่คี วบคมุ สน เทา
ระหวางการเดิน กลามเนอื้ สวนเทาท่สี าํ คัญ มดี งั นี้
4.1 Flexor hallucislongus เกาะจากดานหลังของกระดกู ชวงลา ง สว นปลายเปน เอน็ เกาะ
ทก่ี ระดกู หวั แมเ ทา ทอนปลายทําหนาที่งอปลายนว้ิ หัวแมเ ทา ทาํ หนาทีก่ ระดกขอ เทาลง
และบิดเทาเขา ดานใน
4.2 Extensor digitorumbrevisเปน กลา มเนือ้ ดา นหลังเทา ตรงปลายเปนเอ็นไปเกาะท่ี
นิ้วเทา ท้งั 4 ยกเวนนวิ้ หวั แมเทา ทาํ หนา ท่เี หยยี ดขอของนวิ้ เทาทัง้ 4
4.3 Adductor hallucisเปน กลา มเน้ือท่ีอยลู กึ สดุ ทาํ หนา ทีเ่ หยียดหัวแมเทา
4.4 Flexor digitorumbrevisเปน กลา มเน้ือบริเวณอุงเทา ทาํ หนา ท่ชี วยในการเคลอ่ื นไหว
เปนกลามเนอ้ื ที่ควบคุมการเคล่อื นไหวของเทา เวลาเดนิ

108

คําศพั ทระบบกลามเน้อื

คําศพั ท คาํ อาน ความหมาย
(Vocabulary) (Reading) (Meaning)
skeletal muscle สเกเลทัล มัสเซิล กลา มเนอ้ื ลาย
smooth muscles สมทู มสั เซิล กลา มเนื้อเรยี บ
cardiac muscles คารดแิ อค มสั เซิล กลามเนื้อหวั ใจ
muscle fiber มสั เซิล ไฟเบอร เสนใยกลา มเน้อื
belly เบลลี่ มัดกลา มเน้ือ
fascia ฟาสเชยี พงั ผดื
tendon เทนดอน เอน็
aponeurosis แอพพะนิวโร'ซสิ แผน พังผืดตดิ เอน็
origin ออรจิ นิ จุดเกาะตน
insertion อินเซอชัน่ จดุ เกาะปลาย
deltoid เดลทอย กลา มเน้อื ขนาดใหญร ูป
สามเหลีย่ ม
sternocleidomastoid สเตอรโนไคลโดมาสตอยด เปน กลา มเนือ้ ที่อยใู นสวนนอก
ของลําคอ
muscle of facial มัสเซิล ออฟ เฟเชียล เอคเพรส กลามเนอ้ื แสดงสีหนา
expression ชนั่
frontal belly of ฟรอนตอน เบลล่ี ออฟ ออคซิพิ เปนกลามเน้อื บนศรี ษะของ
occipitofrontalis muscle โทฟรอนตาลิส มัสเซิล มนษุ ยใ กลกบั กระดูกหนา ผาก

109

คําศพั ทร ะบบกลา มเนอ้ื (ตอ)

คําศัพท คาํ อา น ความหมาย
(Vocabulary) (Reading) (Meaning)
orbicularis oculi ออรบคิ ูลารสิ ออคไู ล กลา มเนอ้ื หลบั ตา
frontal muscle ฟรอนตอน มัสเซิล
กลามเนือ้ บางๆ ตั้งอยูบรเิ วณ
orbicularis oris ออรบคิ ูลาริส ออรสิ ดา นหนาของศรี ษะ
muscle of mastication มสั เซิล ออฟ เมตเิ คชนั่ กลา มเน้ือวงแหวนรอบปาก
กลามเนื้อเก่ยี วกบั การเค้ียว
masseter แมสซเี ตอร อาหาร
กลา มเนื้อดา นขา งของกระดูก
temporalis เทมโพราลิส ขากรรไกรลา ง
กลา มเนื้อรูปพัดอยดู านขา งของ
buccinator บัคซเิ นเตอร ขมบั
muscles of the neck มัสเซิล ออฟ เดอะ เน็ค กลามเนอ้ื แกม
platysma พลาตสิ มา
กลามเนอื้ คอ
muscle of trunk มัสเซิล ออฟ ทร้ัง แผน กลามเนื้อแบนกวางอยใู ต
the muscle of back เดอะ มสั เซิล ออฟ แบ็ค ชัน้ ผิวหนังบริเวณคอแผปกคลมุ
the muscle of chest ไหปลารา
the muscle of respiration กลา มเนอ้ื ของลําตัว
the muscle of abdomen กลามเนือ้ ของหลงั

เดอะ มัสเซิล ออฟ เชสท กลา มเนอ้ื ของทรวงอกดานหนา

เดอะ มัสเซิล ออฟ เรสพเิ รชนั่ กลา มเน้อื ทีช่ วยในการหายใจ

เดอะ มสั เซิล แอฟโดเมน กลา มเน้อื ของทอ ง

110

คาํ ศพั ทร ะบบกลามเนือ้ (ตอ)

คาํ ศพั ท คาํ อาน ความหมาย
(Vocabulary) (Reading) (Meaning)
trapezius ทราพเี ซยี ส กลา มเนื้อรปู สามเหลย่ี มคลุม
latissimus dorsi ลาติสสิมัส ดอรซาย บรเิ วณคอดา นหลงั ลงมาถึงหลงั
erector spinae อเี ร็คเตอร สปเน กลามเนอ้ื บรเิ วณหลงั สวนลาง
pectoralis major เพคโทราลสิ เมเจอร
pectoralis minor เพคโทราลิส ไมเนอร กลา มเน้ือทีว่ างตัวไปตามแนว
กระดูกสนั หลัง
serratus anterior เซอราตัส แอนทีเรยี กลามเนอ้ื ทรวงอกมดั ใหญ
รปู รา งคลายพัด
diaphragm ไดอะแฟรม กลา มเนือ้ รูปสามเหลีย่ มแบน
external intercostal เอ็กเทอนอล อนิ เตอคอสตลั เล็กอยูภายใตก ลามเนือ้
internal intercostal อินเตอนัล อินเตอคอสตัล Pectoralis major
rectus abdominis เรคตัส แอบโดมินิส กลา มเนื้อดานในของรกั แร อยู
ทางดานขางของอกมรี ูปรา งเปน
แฉกๆ
กะบังลม
กลามเน้อื ยดึ ระหวา งซ่โี ครง
ชน้ั นอก
กลา มเนอื้ ยึดระหวา งซีโ่ ครง
ชั้นใน
กลา มเนื้อท่อี ยูท างดาน ventral
ของชอ งทอ ง

111

คาํ ศัพทระบบกลา มเนื้อ (ตอ )

คาํ ศพั ท คําอา น ความหมาย
(Vocabulary) (Reading) (Meaning)
external oblique เอกเตอนัล ออบลีค กลามเน้ือชน้ั นนอกสดุ ดา นขา ง
internal oblique อินเตอนลั ออบลีค ลาํ ตวั
transverse abdominis ทรานสเวริ ส แอบโดมนิ ิส กลามเน้ือเกาะยึดติดกบั กระดกู
psoas major โซแอสเมเจอร สะโพก เรียงในแนวตง้ั ฉาก
กลา มเนือ้ ทเ่ี รียงตัวตามแนว
psoas minor โซแอสไมเนอร ขวาง
Iliacus muscle อลิ ิอะคสั มัสเซิล กลามเน้ือทใ่ี หญแ ละหนาทีส่ ดุ
Supraspinatus ซูปราสไปเนตสั ในรา งกาย ยดึ ตดิ กับกระดกู สนั
Infraspinatus อนิ ฟราสไปเนตัส หลงั
Teres minor ทีเรส ไมเนอร เปน สวนโคงท่อี อนแอของ
Subscapularis ซับสแคพลู าริส กระดูกสนั หลังสวนเอว
Bicep Brachii ไบเซ็พ บราคอิ าย กลามเนอื้ ทีท่ ําหนา ทใี่ นการงอ
สะโพกมาทางดา นหนา
กลามเนอ้ื ทเ่ี กาะอยูบ รเิ วณ
หวั ไหลและสว นบนของสะบกั
กลามเนือ้ ทอี่ ยบู นกระดูกสะบกั
สว นลาง
เปน กลามเนอื้ มดั เล็กๆ ทเ่ี กาะ
อยูบ รเิ วณดานหลงั ของกระดูก
กลา มเนอ้ื สามเหล่ยี มขนาดใหญ
อยูดา นหนาของกระดกู สะบกั
กลา มเน้ือดานหนา ของตนแขน

112

คําศัพทระบบกลา มเน้อื (ตอ )

คาํ ศพั ท คาํ อา น ความหมาย
(Vocabulary) (Reading) (Meaning)
Tricep Brachii ไตรเซพ็ บราคอิ าย กลามเนอื้ ดา นหลังของตนแขน
Brachialis บราคิอายลิส กลามเนือ้ ตน แขนทอี่ ยูต รงกลาง
คอนมาดานลา ง
Coracobrachialis คอราโคบราเคยี ลสิ กลามเนื้อดานในของตน แขน
flexor carpi ulnaris เฟลกเซอร คารไพ อัลนาริส กลา มเนอ้ื ของปลายแขน
Flexor Digitorum เฟลกเซอร ดิจทิ อรุม โปรฟนดัส กลามเนอ้ื ในปลายแขน
Profundus
Brachioradialis เบรคิโอเรเดียลิส กลา มเนื้อดา นนอกของปลาย
แขน
Gluteus Maximus กลูเตยี ส แมก็ ซมิ สั กลา มเนอื้ มดั ใหญ หนาท่สี ดุ ของ
สว นสะโพก
Gluteus medius กลูเตียส มเี ดยี ส กลามเนอ้ื แกม กน มดั กลาง
Gluteus minimus กลูเตยี ส มนิ ิมัส กลา มเนอ้ื ท่ีเล็กที่สุดของ
กลามเนอื้ สะโพก
Rectus femoris เรค็ ตสั ฟโ มริส กลามเนอ้ื ดานหนาของตน ขา
Vastus medialis วาสตัส มีเดียลสิ อยทู างดานขา งสวนใน
Vastus lateralis วาสตัส เลเทอราลสิ อยทู างดา นขา งสวนนอก
Biceps femoris ไบเซพ ฟโมริส กลามเนอื้ ในกลา มเน้อื กลุมเอน็
หลังตนขาดานลา ง
Tibialis anterior ทิเบยี ลสิ แอนทเี รยี เอ็นดานหนา ขอเทา
Gastrocnemius แกสทรอกนเี มยี ส กลา มเนอ้ื ดา นหลงั ของปลายขา

113

สรปุ เน้อื หา

ระบบกลา มเนื้อประกอบดว ย
- กลา มเน้ือเรียบ เรยี กอีกอยา งวา กลา มเน้อื นอกอาํ นาจจติ ใจ (Involuntary Muscle)
- กลามเน้ือลาย เปน กลามเนอ้ื ภายใตอ ํานาจจิตใจ (Voluntary Muscle)
- กลามเนอ้ื หวั ใจ เปนกลามเนอื้ นอกอํานาจจติ ใจเหมือนกบั กลา มเน้อื เรยี บ
กลามเน้ือในสว นตา งๆของรา งกายไดแ ก
- กลามเนื้อใบหนา
- กลามเนื้อคอ
- กลามเนื้อลําตัว
- กลา มเนอ้ื สวนหวั ไหลและแขน
- กลา มเนอ้ื สวนสะโพกและขา

114

บรรณานกุ รม

- เอกสารประกอบการสอนระบบกลามเน้ือ
คณะพยาบาลศาสตร มหาวิทยาลัยราชภัฏสุราษฎรธานี
- ราํ แพน พรเทพเกษมสนั ต. (2561). ระบบกลา มเนอื้ .(พมิ พครง้ั ท่ี 7).
กรุงเทพมหานคร : สาํ นกั พิมพศ ลิ ปาบรรณาคาร.
สืบคน จาก
https://shopee.co.th/product/193322292/7532141948?smtt=0.167869913-

115

บทที่ 5
ระบบกระดกู และขอตอ (SKELETAL SYSTEM)

1.ระบบโครงกระดูกประกอบไปดวยองคป ระกอบทีส่ ําคญั ดงั นี้
1. กระดกู ออ น (Cartilage) ทําหนาที่รองรับสวนท่อี อ นนุมของรางกาย เพือ่ ทจี่ ะทาํ ใหก าร
เคลื่อนไหวไดสะดวก ปองกนั การเสยี ดสีเนอ่ื งจากผิวของกระดูกออนเรยี บ กระดกู ออนจะอยู
ทป่ี ลายหรอื หวั กระดูกที่ประกอบเปน ขอตอ ตา งๆเปน ตน กําเนดิ ของกระดกู แขง็ ทั่วรา งกาย
2. ขอ ตอ (Joints) คอื สว นตอ ระหวา งกระดกู ตั้งแตสองชน้ิ ขึ้นไปมาตอ กนั เพื่อการ
เคล่อื นไหวของรางกาย
3. เอน็ (Tendon) มที ั้งท่เี ปน เอ็นกลามเนอ้ื และเอ็นยดึ ขอ (Ligament) เปนเนอื้ เยอ่ื ที่มี
ความแข็งแรงมาก มลี ักษณะเปน เสน ใยเหนียว ชว ยยดึ กระดกู กับกลามเนอ้ื ไวด วยกนั
4. กระดกู (Bone) เปน สว นท่แี ขง็ ที่สุด โครงกระดูกในผใู หญ ประกอบดวยกระดกู จํานวน
206 ชิ้น สว นในทารกแรกเกดิ จะมกี ระดกู ถงึ 300 ชน้ิ เพราะกระดกู ออนยงั ไมตดิ กนั

116

มนุษยมีกระดูกทั้งหมด 206 ชน้ิ แบงออกเปน 2 ประเภท คือ
1. กระดูกแกนกลางของรางกาย (Axial skeletal) มที ั้งหมด 80 ชนิ้ ไดแ ก

1.1 กระดกู กะโหลกศรีษะ (Cranium)
- กระดกู หนาผาก (Frontal bone) 1 ชน้ิ
- กระดกู ดา นขางศรีษะ (Parietal bone) 2 ชิ้น
- กระดกู ขมับ (Temporal bone) 2 ช้ิน
- กระดกู ทา ยทอย (Occipital bone) 1 ช้ิน
- กระดูกข่ือจมูก (Ethmoid bone) 1 ชิ้น
- กระดกู รูปผเี สื้อ (Sphenoid bone) 1 ชน้ิ

1.2 กระดกู ใบหนา (Bone of face)
- กระดกู สันจมกู (Nasal bone) 2 ชิ้น
- กระดกู กน้ั ชองจมกู (Vomer) 1 ช้ิน
- กระดูกขา งในจมูก (Inferior concha) 2 ชนิ้
- กระดูกถุงนา้ํ ตา (Lacrimal bone) 2 ชน้ิ
- กระดูกโหนกแกม (Zygomatic bone) 2 ชน้ิ
- กระดูกเพดาน (Palatine bone) 2 ชนิ้
- กระดูกขากรรไกรบน (Maxillary) 2 ช้ิน
- กระดูกขากรรไกรลาง (Mandible) 1 ช้ิน

1.3 กระดกู หู (Bone of ear)
- กระดกู รูปคอ น (Malleus) 2 ชน้ิ
- กระดูกรปู ท่ัง (Incus) 2 ชิน้
- กระดกู รูปโกลน (Stapes) 2 ชนิ้

1.4 กระดกู โคนลน้ิ (Hyoid bone) 1 ชิน้

117

1.5 กระดูกสันหลัง (Vertebrae) 26 ชิ้น ไดแ ก
- กระดกู สันหลงั สว นคอ (Cervical vertebrae) 7 ชน้ิ
- กระดกู สันหลังสวนอก (Thoracic vertebrae) 12 ช้ิน
- กระดกู สันหลงั สวนเอว (Lumbar vertebrae) 5 ชิน้
- กระดูกกระเบนเหน็บ (Sacrum) 1 ชิ้น
- กระดกู กนกบ (Coccyx) 1 ชิน้

1.6 กระดูกทรวงอก (Sternum) 1 ชิน้ 1.7 กระดกู ซ่โี ครง (Rib) 24 ชน้ิ

118

2. กระดกู ระยางค (Appendicular skeletal) ประกอบดวย กระดกู 126 ช้นิ ไดแ ก
2.1 กระดกู ไหล (Shoulder girdle) ประกอบดวย

- กระดกู ไหปลารา (Clavicle) 2 ช้นิ
- กระดกู สะบกั (Scapular) 2 ชิ้น

2.2 กระดกู ตน แขน (Humerus) 2 ชิน้

2.3 กระดกู ปลายแขน (Bone of forearm) ประกอบดวย
- กระดกู ปลายแขนทอนใน (Ulna) 2 ช้ิน
- กระดูกปลายแขนทอนนอก (Radius) 2 ชิน้

119

2.4 กระดกู ขอ มอื (Carpal bone) 16 ชิ้น 2.5 กระดูกฝามือ
(Metacarpal bone) 10 ช้นิ

2.6 กระดกู นว้ิ มือ (Phalanges) 28 ชิ้น 2.7 กระดกู เชิงกราน (Hip bone) 2 ชิ้น

2.8 กระดูกขา 2.9 กระดูกเทา

120

แบง ตามลักษณะกระดกู
1. กระดูกยาว ไดแก กระดูกแขน กระดูกขา
2. กระดกู สนั้ ไดแก กระดูกขอมอื กระดูกขอ เทา
3. กระดกู แบน ไดแ ก กระดูกซ่ีโครง กระดูกอก กระดูกสะบกั
4. กระดูกยาว รูปรางไมแนน อน ไดแ ก กะโหลกศีรษะ กระดกู สนั หลัง กระดูกเชงิ กราน
5. กระดกู ลม
6. กระดกู โพรงกะโหลกศีรษะ
หนาท่ขี องกระดูก
1. ชวยรองรับอวยั วะตา งๆ ใหทรงและตงั้ อยใู นตําแหนง ทค่ี วรอยู (Organ of support)
2. เปน สวนท่ใี ชใ นการเคล่อื นไหว เชน พารางกายยายจากทีห่ นึ่งไปยังอีกที่หนึ่ง
(Instrument of locomotion)
3. เปนโครงของสวนแข็ง (Framework of hard material)
4. เปน ที่ยึดเกาะของกลามเนอื้ ตา งๆ และ Ligament เพื่อทาํ หนาทเี่ ปน คานใหก ลา มเนื้อ
ทาํ หนาท่เี กีย่ วกับการเคลือ่ นไหว
5. ชวยปองกนั อวยั วะสําคญั ไมใ หไ ดรับอนั ตราย เชน สมอง ปอด และหวั ใจ เปนตน
6. ทาํ ใหร า งกายคงรปู ได (Shape to whole body)
7. ภายในกระดกู มีไขกระดกู (Bone marrow) ทที่ ําหนาทผ่ี ลติ เม็ดเลือด (Blood cell)
8. เปนทเี่ กบ็ แรธาตุ Calcium ในรางกาย
9. ปอ งกันเสน ประสาทและหลอดเลอื ดท่ที อดอยตู ามแนวของกระดูกนนั้

121

คาํ ศัพท คําศพั ทร ะบบกระดูก ความหมาย
(Vocabulary) (Meaning)
cartilage คําอาน กระดูกออ น
joints (Reading) ขอ ตอ
tendon คารตเิ ลจ เอน็
bone จอ ยท กระดูก
cranium เทนดอน กระดูกกะโหลกศรษี ะ
frontal bone โบน กระดกู หนาผาก
parietal bone เครเหนี่ยม กระดกู ดานขางศรษี ะ
temporal bone ฟรอนตัล โบน กรพดกู ขมบั
occipital bone พะไร'อิทัล กระดกู ทา ยทอย
ethmoid bone เทมเพอรอล โบน กระดูกขือ่ จมูก
sphenoid bone ออคซิพติ อล โบน กระดกู รปู ผเี ส้อื
เอทมอยด โบน
nasal bone สฟน อยด โบน กระดูกสันจมูก

vomer นาสอล โบน กระดูกกน้ั ชองจมูก

inferior concha วูเมอร กระดูกขางในจมูก
lacrimal bone กระดกู ถงุ น้ําตา
อินฟเ รีย คอนชา
zygomatic bone แลคครมี อล โบน กระดกู โหนกแกม

palatine bone ไซโกมาติก โบน กระดูกเพดาน

maxillary พาลาติน โบน กระดกู ขากรรไกรบน

แมคซลิ ลารี่

122

คาํ ศพั ทระบบกระดกู (ตอ )

คาํ ศัพท คําอา น ความหมาย
(Vocabulary) (Reading) (Meaning)
mandible แมนดิเบลิ กระดกู ขากรรไกรลาง
malleus มลั เลียส กระดูกรปู คอน
incus อินคสั กระดูกรปู ทง่ั
stapes สเตปส กระดกู รูปโกลน
hyoid bone ไฮออยด โบน กระดกู โคนล้นิ
vertebrae เวอรทีเบร กระดกู สนั หลงั
cervical vertebrae เซอรวคิ อล เวอรทีเบร กระดูกสนั หลงั สว นคอ
thoracic vertebrae โทราสิค เวอรทเี บร กระดกู สันหลังสวนอก
lumbar vertebrae ลมั บา เวอรทเี บร กระดูกสนั หลงั สว นเอว
sacrum สครมั กระดูกกระเบนเหนบ็
coccyx คอคซกิ กระดูกกน กบ

sternum สเตอรนมั กระดกู ทรวงอก

rib หรบิ กระดูกซ่ีโครง
แอพเพนดคิ ลู าร สเกเลตอล กระดกู ระยางค
appendicular skeletal เชาวเดอร เกอรเ ดิล กระดูกไหล
shoulder girdle คลาวเิ ซิล กระดูกไหปลารา
สแคพพลู าร กระดกู สะบกั
Clavicle ฮเู มอรัส กระดูกตนแขน

Scapular

humerus

123

คําศัพทร ะบบกระดูก (ตอ )

คําศัพท คาํ อา น ความหมาย
(Vocabulary) (Reading) (Meaning)
bone of forearm โบน ออฟ ฟอรอ ารม กระดูกปลายแขน
ulna อลั นา กระดกู ปลายแขนทอ นใน
radius เรเดียส กระดูกปลายแขนทอ นนอก
carpal bone คารพาล โบน กระดกู ขอ มือ
metacarpal bone เมทาคารพาล โบน กระดกู ฝามือ
phalanges ฟาลาจส กระดูกนวิ้ มือ
hip bone ฮิบ โบน กระดกู เชิงกราน
bone marrow โบน แมรโรว ไขกระดกู

124

สรุปเน้ือหา

ระบบกระดูกประกอบไปดว ยองคป ระกอบทสี่ าํ คญั ดังนี้
- กระดูกออน
- ขอ ตอ
- เอ็น
- กระดูก
มนุษยมกี ระดกู ทง้ั หมด 206 ชนิ้ แบง ออกเปน 2 ประเภท คอื
1. กระดกู แกนกลางของรางกาย (Axial skeletal) มีท้ังหมด 80 ชนิ้ ไดแก

1.1 กระดูกกะโหลกศรีษะ (Cranium)
1.2 กระดกู ใบหนา (Bone of face)
1.3 กระดกู หู (Bone of ear)
1.4 กระดกู โคนลน้ิ (Hyoid bone) 1 ช้นิ
1.5 กระดกู สนั หลงั (Vertebrae) 26 ช้นิ ไดแก
1.6 กระดกู ทรวงอก (Sternum) 1 ช้ิน
1.7 กระดูกซี่โครง (Rib) 24 ชิ้น
2. กระดูกระยางค (Appendicular skeletal) ประกอบดวย กระดูก 126 ช้นิ ไดแก
2.1 กระดูกไหล (Shoulder girdle) ประกอบดว ย
2.2 กระดูกตนแขน (Humerus) 2 ชิ้น
2.3 กระดูกปลายแขน (Bone of forearm)
2.4 กระดูกขอ มอื (Carpal bone) 16 ช้นิ
2.5 กระดกู ฝา มือ (Metacarpal bone) 10 ชิ้น
2.6 กระดูกนิว้ มือ (Phalanges) 28 ช้ิน
2.7 กระดูกเชิงกราน (Hip bone) 2 ช้ิน
2.8 กระดกู ขา
2.9 กระดกู เทา

125

บรรณานุกรม

- เอกสารประกอบการสอนระบบกระดูกและขอตอ
คณะพยาบาลศาสตร มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั สรุ าษฎรธ านี
- รําแพน พรเทพเกษมสนั ต.(2561). ระบบกระดูกและขอตอ.(พิมพคร้ังท่ี 7).
กรงุ เทพมหานคร : สาํ นกั พมิ พศิลปาบรรณาคาร.
สืบคนจาก https://shopee.co.th/product/193322292/7532141948?smtt=0.167869913-

126

บทที่ 6
ระบบยอ ยอาหาร (DIGESTIVE SYSTEM)

ทางเดนิ อาหาร
ในมนุษยที่โตเตม็ ทจี่ ะมีระบบทางเดินอาหาร ยาวประมาณ 7 เมตรครงึ่ หรอื 25 ฟตุ

ซ่ึงประกอบดวยสวนตา งๆ ดังน้ี
- ปาก (Mouth)
- คอหอย (Pharynx)
- หลอดอาหาร (Esophagus)
- กระเพาะอาหาร (Stomach)
- ลําไสเ ลก็ (Small intestine)
- ลาํ ไสใ หญ (Large intestine)
- ทวารหนัก (Anus)
- ทอทวารหนกั (Anal Canal)
อวยั วะทีเ่ ก่ียวของ ชว ยยอ ยอาหาร
- ลนิ้ (Tongue)
- ฟน (Teeth)
- ตอ มนํ้าลาย (Salivary gland)
- ตับออน (Pancreas)
- ตบั (Liver)
- ถุงนา้ํ ดี (Gall bladder)

127

หนา ทข่ี องระบบยอ ยอาหาร
1. ผลกั ดันอาหารทเี่ ขามาทางปาก ใหเคล่อื นทล่ี งสทู วารหนกั
2. สรางเอนไซมที่ชวยยอยอาหารและนํา้ หลอ ลนื่ ใหอาหารเคลอื่ นที่ไดด ี
3. ยอ ยอาหารจากโมเลกลุ ใหญสโู มเลกลุ เลก็ และดดู ซมึ สารอาหาร
4. ดดู ซึมน้ําและอิเลค็ โทรไลท
5. กาํ จดั ของเสยี หรอื สารพษิ

ระบบยอ ยอาหาร หน้าท่ี

อวัยวะ ขบเคีย้ วและคลกุ เคลา้ อาหารกบั นา้ํ ลาย
ยอ่ ยอาหารและเปล่ยี นแปลงสว่ นประกอบท่ีซบั ซอ้ นใหเ้ ป็นของท่ี
ปาก ง่าย
กระเพาะอาหาร ดดู ซมึ ไปเลีย้ งสว่ นต่างๆของรา่ งกาย
ดดู ซมึ นา้ํ และเกลอื แร่
ลาํ ไสเ้ ลก็ ขบั ถา่ ยเศษอาหารหรือกากอาหารออกจากรา่ งกาย
ลาํ ไสใ้ หญ่
ทวารหนกั

128

ทอ ทางเดินอาหาร (Digestive tract)
> เปนทอท่ีติดกันตง้ั แตปากถงึ ทวารหนัก ยาวประมาณ 9 เมตร
> ผนงั ประกอบดวยเยือ่ บุ 4 ชนั้ ไดแ ก
- Mucosa ทอี่ ยขู องตอ มตา งๆท่ีขับนา้ํ ยอ ย
- Submucosa เปนทอ่ี ยขู องเสน เลอื ด เสนประสาท หลอดนํ้าเหลอื ง
- Muscularis กลามเนื้อเรียงทบั กันสองชั้น

* ชั้นในเซลลเรียงเปน วงกลมโดยรอบ (Circular fold)
* ชั้นนอกเซลลเรียงทอดตามแนวยาว (Longitudinal)
- Serosa หรือ Adventitia Fibrous coat และใตกระบังลมคือ Peritoneum

129

ชองปาก (Mouth or oral cavity)
ชองปาก คอื ชองวางดา นในของรมิ ฝป าก ประกอบดว ย
- รมิ ฝป าก (Lips)
- ฟน (Teeth)
- ล้นิ (Tongue)
- ตอ มนาํ้ ลาย
* มหี นาทช่ี วยในการบดเค้ยี วใหอ าหาร ละเอียดลงและยอ ยงายขน้ึ
รมิ ฝป าก (Lips)
- ริมฝปากบนและลางอยรู อบๆชอ งปาก
- กลา มเนอ้ื เรยี บ Orbicularis oris และ Buccinator
- ดานในเปน Mucous membrane
- พ้นื ดานหนาและดานขางประกอบดวยริมฝป ากและแกม
- พื้นดานบนประกอบดวยเพดานออ นและเพดานแข็ง
- พน้ื ดานลางประกอบดว ยลน้ิ
- vestibule

130

ล้ิน (Tongue)
หนา ท่ี : พูด รับรส คลกุ เคลาอาหาร กลนื อาหาร
* เปน อวยั วะเสรมิ ในระบบยอ ยอาหาร (Accessory organ) เปน กลามเนื้อลายคลุม
ดว ยเยื่อเมือก
- ดา นบนเปน Mucous membrane และ Receptor ท่รี บั รสตา งๆ เรียกวา Taste bud
- ใตล ้นิ ดานหนา จะมี Frenulum ยดึ ใตล้ินใหต ดิ กบั เพดานปาก
ผวิ ดานบนและดานขา งของลิน้ จะมีตุมนนู เลก็ ๆ เรียกวา papillae เปนปมุ รบั รส แบง
ออกเปน 4 แบบดังน้ี
1. Filiform papilla กระจายท่วั ไป ไมมีตอ มรบั รส
2. Fungiform papilla คลายดอกเห็ด 2/3 ดานหนา ล้นิ
3. Circumvallate papilla มีประมาณ 10-12 อัน อยู 1/3 ดา นหลังล้นิ เรยี งตวั กันเปนรปู
ตัว V หนา sulcus terminalis
4. Foliate papilla เปน สนั นนู เลก็ ๆ ทางดา นขา งของลิ้น สว นใหญพ บในสัตวเ คี้ยวเอ้อื ง
* ของเหลวจากอาหารจะจะซมึ ผานเขา ไปสมั ผัสกบั เซลลร บั รส (Gustatory cell) เกิด
กระแสประสาทไปสเู สนประสาทสมอง

131

ฟน (Teeth)
ฟนแบงออกเปน 3 สวน คือ
1.ตัวฟน (Crown) สวนท่ีย่นื ออกมา
2.รากฟน (Root) สว นของฟนทฝ่ี ง อยใู น alveolar process ของกระดุก mandible
และ maxilla และถูกหุม ภายนอกดวยเหงือก(Gum)
3.คอฟน (Neck) อยรู ะหวาง root กับ crown
เนอ้ื ฟน ประกอบดวย
1.เนอื้ ฟน (Dentine) ทาํ ใหฟน มีโพรงขางในเรยี กวา Pulp cavity มีพวกหลอดเลอื ดและ
กระแสประสาท
2.Enamel สว นสขี าว เคลอื บเน้ือฟน ตรงสว นตัวฟน (Crown) มคี วามแขง็ แรงทส่ี ดุ
ประกอบดวย calcium phosphate และ calcium carbonate
3.Cement สวนทีห่ ุม dentine ทรี่ ากฟน
ลกั ษณะของฟน แบง ออกเปน 4 ชนดิ
1.ฟนตดั (Incisors) ขากรรไกรละ 4 ซี่ ใชส ําหรับตดั และฉีกอาหาร
2.ฟน เขย้ี ว (Canines) ขากรรไกรละ 4 ซ่ี ปลายฟน มยี อดแหลม ใชส ําหรับตดั และฉกี อาหาร
3.ฟนกรามนอ ย (Premolar) ขากรรไกรละ 4 ซ่ี สําหรบั ตัดอาหารและบดอาหาร
4.ฟน กรามใหญ (Molar) ขากรรไกรละ 6 ซ่ี ฟนกรามบนมี 3 ราก ฟน กรามลางมี 2 ราก ใช
บดอาหาร

132

ตอมนํา้ ลาย(Salivary gland)
- อยภู ายในปาก เปน ตอ มมที อ ชว ยสรางนาํ้ ลาย มี 3 คู
1. Parotid gland : อยทู างดา นหนา ของรหู ู โดยต่าํ กวารูหเู ลก็ นอย สรา งน้ําลายท่มี ลี ักษณะ
ใส สงออกทาง parotid duct หรอื stensen’s duct ซง่ึ วางตัวขนานกบั โหนกแกม
เปด เขาสูช อ งปากตรงกบั ฟน กรามบนซ่ที ี่ 2 ผลิตนํา้ ลายประมาณ 25% ของนา้ํ ลายทัง้ หมด
2. Submandibular gland อยูใตกระดูกขากรรไกร สรางนาํ้ ลายที่มลี กั ษณะใสมากกวา
เหนียว สง ออกทาง Wharton’s duct ไปเปด ทีโ่ คนของ lingual frenulum ผลติ นํา้ ลาย
ประมาณ 70% ของนาํ้ ลายทั้งหมด
3.Sublingual gland อยูใตลิ้น โดยวางอยูใตเ ยื่อบุชองปาก ไปเปด ทีช่ องปากโดยตรง ผลิต
นาํ้ ลายประมาณ 5% ของนํ้าลายทงั้ หมด
หนา ท่ขี องตอ มนา้ํ ลาย (SALIVARY GLAND)
- ยอ ย CHO ใหเ ปน Disaccharides โดยน้าํ ยอย Salivary amylase
- ชวยใหอ วัยวะในปากชมุ ช่นื และชว ยในการพูด
- Mucin เคลือบกอ นอาหารใหกลนื งาย และเคลอื บกระเพาะ และลาํ ไส
- ปองกนั ฟนผุ

133

คอหอย (Pharynx)
* เปน ทอรปู กรวย ปลายบนกวา ง ปลายลา งแคบ
> เริ่มจากดานหลังของโพรงจมกู ลงไปทางดา นหลังของชอ งปากและกลอ งเสยี งจนถึงหลอด
อาหาร
> ผนงั คอหอยประกอบดวยกลา มเนอ้ื เรียบชวยในการกลืนอาหาร
> แบงออกเปน 3 สวน

- Nasopharynx หลังชองจมกู ถงึ เพดานออน
- Oropharynx เพดานออ นถงึ กระดูกโคนลน้ิ (Hyoid bone)
- Laryngopharynx กระดูกโคนลน้ิ ถึงขอบลา งของกระดูก Cricoid
หนา ทข่ี องคอหอย
- ชวยในการทาํ ใหเ กดิ เสยี ง
- เปนทางผา นของอาหารจากปากไปสหู ลอดอาหาร เม่อื กลนื อาหาร กลามเนอ้ื คอหอยจะดึง
กลองเสียงขึน้ และขยายออกเพื่อรับอาหาร หลังจากน้นั กลามเนอื้ คอหอยจะหยอ นตวั ทําให
อาหารเคลื่อนลงสูหลอด อาหาร

134

หลอดอาหาร (Esophagus)
เปนทอกลวงตอระหวางคอหอยกบั กระเพราะอาหาร ยาว 25 cm แบงเปน 3 สว น คือ
1. Cervical portion
- ขางบนติดกบั สวนปลายของ Laryngopharynx และบริเวณ Epiglottis
- วางอยูดา นหลังของ Epiglottis
- มี upper esophageal sphincter
2. Thoracic portion
- อยใู น posterior mediastinum
- อยหู ลงั หลอดลม (Trachea)
- สน้ิ สดุ ท่รี อยตอกบั กระเพาะอาหาร ทบี่ รเิ วณกะบงั ลม (Diaphragm) ตรงระดับกระดูกสัน
หลงั อกขอ ที่ 10 (T10) โดยจะผา นเขา ไปในรกู ะบงั ลม
3. Abdominal portion
- ใตกะบังลม
- ยาวประมาณ 3 cm
- มี lower esophageal sphincter ชว ยปอ งกันการ reflux ของกรดและอาหารจาก
กระเพาะอาหาร
หนา ทข่ี องหลอดอาหาร
- รบั อาหารจากหลอดคอ เพ่อื ลงไปสกู ระเพาะอาหาร
- โดยการบีบรัดตวั ของผนังกลา มเน้อื หลอดอาหาร เรียกวา Peristalsis movement
- สรางสารเมอื กหลอล่ืนใหอาหารเคลอ่ื นที่

135

กระเพาะอาหาร (Stomach)
- ดา นบนตดิ กบั esophagus ดา นลา งติดกับ small intestine สว น duodenum
มลี ักษณะเปน รปู ตวั J วางอยูบริเวณลน้ิ ป คอนมาทางดา นใตชายโครงดานซายของชองทอ ง
- ภายในจะเหน็ เปนลกั ษณะการพับไปมาของช้นั กลามเนอ้ื เรยี กวา Rugae ซ่งึ มีหนาทีเ่ พมิ่
พนื้ ทใ่ี นกระเพาะอาหาร
กระเพาะอาหารจะมโี คง 2 ขา ง คือ
1. Lesser curvature เปน โคงเลก็ ทางดา นขวาของกระเพาะอาหาร
2. Greater curvature เปนโคงใหญ ทางดา นซา ยของกระเพาะอาหารมี peritoneum
ไปเช่ือมกบั สวน transverse colon เรยี กวา greater omentum
กระเพาะอาหารแบงเปน 4 สว นคือ
1. Cardiac part เปน สว นท่ีอยรู อบรเู ปดของหลอดอาหาร
2. Fundus part เปนสว นที่คลายกระเปาะทอ่ี ยทู างดา นซายของ cardiac
3. Body part เปน สวนทีใ่ หญท สี่ ุด อยตู รงกลางของกระเพาะอาหาร
4. Pylorus part เปนสว นทแ่ี คบทีส่ ดุ แบงออกเปน 2 สวนยอ ยคือ pyloric antrum เปน
สว นท่ขี ยายกวา งออกเลก็ นอย และสวน Pyloric canal เปนรแู คบ มีกลามเนอ้ื หรู ดู ที่
เรียกวา Pyloric sphincter

136

ผนังของกระเพาะอาหารแบงเปน 4 ชั้น คือ
1. ชนั้ Mucosa หนาทสี่ ดุ ปกคลุมดวย Surface epithelium เปน Simple columnar
epithelium ขณะกระเพาะอาหารบบี ตวั mucosa จะยกตวั เปนสนั ขึน้ เรยี กวา rugae
ระหวา ง rugae จะมีรอ งหวําเขาไปใน Mucosa เรยี กวา Gastric pit ภายในมี
Gastric Gland มาเปด ออก
2. ช้ัน Submucosa มีหลอดเลือด หลอดนาํ้ เหลือง และเสนประสาท
3. ช้ัน Muscularis ประกอบดว ยกลา มเน้ือเรยี บ 3 ชนั้

- ชัน้ นอกเปน longitudinal layer มีลักษณะตามยาว
- ช้นั กลางเปน Circular layer มลี ักษณะเปนวงกลม
- ชัน้ ในเปน Oblique layer มลี กั ษณะเปน เฉียง
4. ชั้น Serosa ช้ันนอกเปน visceral peritoneal
หนาทกี่ ระเพาะอาหาร
1. เปน ทีพ่ ักและกกั เกบ็ อาหารกอนสง เขา ลําไส
2. สรางและหลงั่ น้าํ ยอ ย ซึง่ ประกอบดว ย กรดเกลือ สารเมอื กและ น้ํายอ ย
- Pepsin
- Renin
- Lipase
3. ทาํ หนาทค่ี ลกุ เคลา อาหารใหผ สมกับน้าํ ยอย โดยการหดรดั ตวั ของ กลา มเนือ้ ท่ผี นงั
กระเพาะ เปนผลใหอาหารอยูในรูปกึ่งแขง็ กงึ่ เหลว

137

ลําไสเลก็ (Small Intestine)
- สว นท่ียาวทส่ี ดุ ของทอทางเดนิ อาหาร
- มลี ักษณะเปนทอท่ีขดไปมายาว 4-5 เมตร
- เร่มิ ต้ังแต Pyloric sphincter ของ กระเพาะอาหารขดไปมาจนกระท่ังเปด เขาสูลาํ ไสใ หญ
- เปนสวนทม่ี ีการยอ ยและการดูดซมึ อาหาร เขาสูก ระแสเลอื ดเปน สว นใหญ โดยอาศยั
น้าํ ยอ ยจากตับออ นนํา้ ดีจากตับและนํ้ายอ ยจากลําไสเ ลก็
แบงออกเปน 3 สวน คอื
1. Duodenum เปนลาํ ไสเ ลก็ สว นตนทีส่ น้ั ท่สี ุด มีรปู รา งคลา ยตวั C หรือ U
ยาวประมาณ 10-12 นว้ิ เริ่มตน ที่ pyloric sphincter ไปส้นิ สุดที่ duodenojejunal
flexure เปน retroperitoneal structure
2. Jejunum เปน ลําไสเ ล็กสวนกลางยาวประมาณ 8 ฟุต ภายในมรี อยจบี ตามขวาง
(Plica circulares) ชดั เจนและมีจาํ นวนมาก
3. Ileum เปน ลาํ ไสเ ลก็ สวนปลาย ยาวทส่ี ดุ ยาวประมาณ 12 ฟุต ติดตอ กบั ลําไสใหญ
บรเิ วณ Ileocecal valve

138

ผนงั ของลําไสเล็ก มี 4 ช้นั คือ
1. Mucosa ชัน้ เย่อื เมอื กของลาํ ไสเ ลก็ มโี ครงสรา งที่เรียกวา villi ซง่ึ พบมากท่ี jejunum
ชวยเพม่ิ พืน้ ที่ผวิ สัมผสั ระหวางอาหารกับลําไสเล็กมากขึน้ ทาํ ใหการยอ ยและการดดู ซมึ มี
ประสิทธิภาพสงู
2. Submucosa เปน connective tissue ท่มี ีหลอดเลือดและหลอดนาํ้ เหลอื งจาํ นวนมาก
ชัน้ submucosa ของลําไสเลก็ สวน duodenum จะมตี อมเมอื ก เรยี กวา Brunner’s
gland สรางเมอื กท่ีมีฤทธเ์ิ ปนดา งไวปองกนั ผนังลาํ ไสเ ลก็ ไมใ หโ ดนทําลายโดยนํา้ ยอ ยของ
กรดจากกระเพาะอาหารและชว ยปรบั สภาพความเปน กรด - เบสของอาหารท่มี าจาก
กระเพาะอาหาร
3. Mucularis ประกอบดวยกลามเน้ือเรยี น 2 ชัน้ คือช้ันนอกเปน กลา มเน้อื longitudinal
ชนั้ ใน เรียงตวั เปน วง คือกลา มเนือ้ Circular muscle
4. Serosa ลาํ ไสเ ล็กสว น Jejunum และ Ileum จะมี peritoneal หมุ และยดึ กบั ผนังชอ ง
ทองดานหลงั ดว ย mesentery สวน Duodenum จะมี peritoneal หุม เปน บางสวนเทานน้ั

139

หนาที่ลา ไสเ ล็ก
• หลงั่ นํ้ายอ ยออกมายอยอาหาร (Digestive function)
• Peptidase
• Lactase
• Sucrase
• Maltase
• Intestinal lipase
• การเคลื่อนไหว (Intestinal motility)
• Segmental contraction เคล่อื นไหวหดตวั เพื่อคลกุ เคลาอาหารกบั น้ํายอ ย
ชว ยใหด ดู ซมึ ใหดีข้ึน
• Pendular movement การหดตวั แบบวงแหวนเพือ่ เคลอ่ื นตัวไปขา งหนาและถอยหลงั กลับ
• Peristalsis movement การเคลือ่ นแบบลกู คล่นื ชวยผลกั ไลอาหาร

140

ลาํ ไสใ หญ (Large Intestine)
- ยาวประมาณ 1.5 m เร่มิ จาก caecum ถงึ anus ลําไสเ ล็กถกู ยดึ กบั ผนงั ชอ งทอ งทาง
ดา นหลงั เรยี กวา mesocolon บริเวณรเู ปด จาก ileum เขา สู caecum เรียกวา
ileocecal valve
ลาํ ไสใหญแบงออกเปน 3 สวนคือ
1. สวน Caecum มีลกั ษณะเปนถุงปลายตัน เปน สว นตนของลาํ ไสใหญท ล่ี ําไสเ ลก็ มาเปดเขา
ชอ งเปด เรยี กวา ileocecal valve อยทู างดา นขวาของรา งกาย บริเวณ Right iliac fossa
ยาวประมาณ 5-7 cm ตรงปลายของ caecum จะมี Vermiform appendix หรอื ไสต่งิ ซึ่ง
เปนหลอดเล็กปลายตันหอ ยอยู
2. Colon ตอ จาก Cecum แบงออกเปน 4 สว น
- Ascending colon: ต้ังแต Ileocecal vale ทอดวกไปดานบน จนถงึ Hepatic flexure
- Transverse colon: ตัง้ แต Hepatic flexure ทอดขวางล าตวั จนถงึ Splenic flexure
- Descending colon: ต้ังแต splenic flexure ทอดวกลง ดา นลา งซายของชองทอ ง จนถงึ
Left iliac region ตรงระดบั Crest of ileum
- Sigmoid colon: สว นโคง ทีม่ ีลกั ษณะเปน รปู ตวั S จาก Crest of ileum ถึง Rectum

141

3. สวน Rectum ตอจาก Sigmoid colon เริ่มตน จาก S3 ยาวประมาณ 12 cm รูปราง
โคง ตามความโคง ของ sacrum และ coccyx ไป ประมาณ 3 cm สว นปลายสุดจะหักขนึ้ ไป
ดานหลังและลงขางลา งแคบเปน anal canal ทางดานลา งของ rectum ในผูชายอยูห ลงั
ตอมลกู หมาก ในผูหญิงอยหู ลัง Vagina
4. Anal canal
- เปนสว นลา งสดุ ของลาํ ไสใ หญ ยาวประมาณ 1.5 น้วิ
- มีชองเปดสภู ายนอกเรียกวา anus มีกลามเน้ือหูรดู 2 วง คือ - Internal anal sphincter
กลา มเนือ้ เรียบ ควบคมุ โดยประสาทอัตโนมัติ - External anal sphincter กลา มเนอ้ื ลาย
ควบคมุ โดยสมอง บริเวณน้ีมหี ลอดเลอื ดดําและหลอดเลอื ดแดงอยมู าก บางครัง้ หลอดเลอื ด
ดําอาจโปงออก เรียกวา รดิ สีดวงทวาร (Hemorrhoid)
ผนงั ลําไสใ หญแ บงออกเปน 4 ช้นั
1. ชัน้ Mucosa เปน simple columnar epithelium ที่มี goblet cell เปน จํานวนมาก
ทําหนา ที่สรางเมอื กเพ่ือชวยหลอลน่ื กากอาหารในขณะทเ่ี คลอื่ นทผ่ี า นไปตามลาํ ไสใ หญ
2. ช้นั Submucosa เปน ชนั้ ของ connective tissue มหี ลอดเลือดและทอน้ําเหลอื ง
3. ชน้ั Muscularis: มี 2 ช้ัน กลามเนอ้ื ชน้ั นอกหนาตวั ขึ้นเปน แถบตามยาว 3 แถบ เรยี กวา
Taeniae coli ทําใหล ําไส ใหญม ลี ักษณะเปนกระพุง สลบั กับรอยคอดเรยี กวา
Sacculations
4. ชั้น Serosa: เย่อื บชุ องทองท่หี ุม

142

หนาท่ขี องลําไสใ หญ
1. ชว ยยอยอาหารเพยี งเลก็ นอย
2. ถายระบายกากอาหารออกจากรา งกาย
3. ดูดซึมนํา้ และอิเลค็ โตรไลทจากอาหารที่ถกู ยอ ยแลว เชน โซเดยี มและเกลือแรอน่ื ๆ
4. ท่เี หลอื อยูในกากอาหาร รวมท้ังวติ ามินบางอยางทีส่ รา งจากแบคทีเรยี ซ่ึงอาศยั อยใู นลาํ ไส
ใหญ ไดแ ก วติ ามินบีรวม วติ ามิน K
5. ทําหนา ทเ่ี กบ็ อุจจาระไวจ นกวาจะถงึ เวลาอนั สมควรท่จี ะถา ยกากอาหารออกนอกรางกาย

143

ตับ (Liver)
- วางตวั อยูในชองทองดา นบนขวาใตตอ กะบงั ลม กนิ เนอ้ื ที่ใตช ายโครงขวาทง้ั หมดและยน่ื
เขาในบริเวณล้นิ ปแ ละใตชายโครงซายบางสวน
- ตบั เปน ตอ มมีทอ ขนาดใหญ ตับเกือบท้งั หมดถกู คลุมดว ย peritoneum ซ่งึ ทาํ หนาทย่ี ึด
ตบั ไวใหอยกู บั โครงสรางใกลเ คยี งเยื่อบุชองทอ งแตล ะสว นมชี ่ือเรียกตา งกัน
ตบั แบง ออกเปน 4 กลีบ ตามลักษณะทีเ่ หน็ ภายนอก คอื
- Right lobe อยูทางดา นขวาของ Falciform ligament
- Left lobe อยทู างดานซา ยของ Falciform ligament
- Caudate lobe อยดู า นลาง อยูระหวา ง Inferior vena cava และ Left lobe
- Quadrate lobe อยูด า นลา ง อยรู ะหวาง Gall bladder และ Round ligament
หนาทข่ี องตับ
- ควบคุม metabolism ของคารโบไฮเดรต โปรตนี และไขมัน
- กาํ จดั และทาํ ลายสารพิษของยาและฮอรโ มนบางชนิด
- สรางน้ําดแี ละเกลือนาํ้ ดขี ับออกสูลาํ ไสเ ล็กสาํ หรบั การยอยและการดูดซมึ สารอาหารพวก
ไขมัน
- เกบ็ สะสมอาหาร เชน glucose ไวในรปู ของ glycogen นอกจากนยี้ งั สะสมวติ ามิน A, D,
B12 รวมท้ังแรธ าตพุ วกเหลก็ และทองแดง
- กําจดั เซลลเ ม็ดเลือดท่ีหมดอายแุ ละแบคทีเรียทอี่ ยูในเลอื ด

144

เซลลต บั มี 2 ชนิด
1. Parenchymal hepatic cells หรือ liver cell

- ขับน้ําดี Bile canaliculi
Bile ducts
Hepatic duct (Lt/Rt)
Common hepatic duct
Cystic duct (จากถุงนํา้ ดี)
Common bile duct เปดเขาสลู ําไสเลก็

2. Kupffer cell
- จบั กนิ และขจดั สง่ิ แปลกปลอมออกจากกระแสโลหติ

145

ตบั ออ น (Pancreas)
- วางอยหู ลัง Greater curvature ของกระเพาะอาหาร มลี กั ษณะคลายปลาหรอื คลายใบ
มะมว ง รปู รา งยาวประมาณ 2.5 cm และหนาประมาณ 2.5 cm
ตับออ นแบง ออกเปน 4 สวน คอื
1. สวนหวั (Head) อยทู างขวาเปน สว นทกี่ วางท่สี ุด วางอยใู นโคง รปู ตัว C ของลําไสเ ล็กสว น
Duodenum
2. สว นคอ(Neck) วางพาดผานเสน เลอื ด aorta
3. สวนลาํ ตัว(Body) ทอดเฉียงข้นึ ไปทางซา ยขา มกระดกู สนั หลงั สว นเอวอันท่ี 1 (L1)
4. สว นหาง (Tail) ของตบั ออ นจะไปจรดบริเวณข้ัวของมา ม (spleen)
หนาทขี่ องตับออ น
ตับออนสามารถสรางไดทั้งน้าํ ยอ ย (มีทอ ) และสรา งฮอรโ มน (ตอ มไรท อ) ตบั ออนเปนทั้ง
mix exo-endocrine gland

146

แบงออกเปน 2 สวน ตามการทําหนาที่
1. Exocrine Part สรา งนาํ้ ยอย (Pancreatic joice)
• Trypsin
• Amylase
• Lypase
• Polypeptidase
• Dipeptidase
2. Endocrine Part สรา งฮอรโ มนเรียกวา Islets of Langerhans สรางอนิ ซูลนิ

147

ถุงนา้ํ ดี (Gall bladder)
- มลี กั ษณะคลา ยลูกแพร อยทู างดานลา งของ ตบั ดานหนา
- แบงออกเปน 3 สว น
1.Fundus เปน สวนปลายท่มี ีลกั ษณะกวาง
2. Body เปน บรเิ วณสว นใหญของถงุ นาํ้ ดี
3. Neck อยใู กลก บั cystic duct
- หนาทเี่ ก็บน้าํ ดีท่สี รา งมาจากตบั และทาํ ใหนาํ้ ดีมีความเขมขนข้ึน
ผนงั ของถุงนา้ํ ดีจะประกอบไปดว ยชน้ั ท้ังหมด 3 ช้ัน คือ
1. ชน้ั ในสุดเปน Mucosa membrane
2. ช้ันกลางเปน Muscle และ Fibrous tissue
3. ช้ันนอกสดุ เปน serous membrane ซง่ึ มาจาก peritoneum

148

นาํ้ ดี BILE Bilirubin Bile
ผลิตจากตบั ประมาณ 500-800 cc/day
- เปน ดา ง ลกั ษณะเขียวๆ เหลอื งๆ
- เกิดจาก ฮโี มลโกบนิ ในกระแสเลอื ด

หนา ที่ของน้าํ ดี
ดดู ซึมการยอยไขมัน
- ขบั สแี ละของเสยี ออกนอกรางกาย
- ดูดซมึ วิตามึน A และ K
- เปน Co-enzyme ของ Pancreatic lipase
- Bile ชวยควบคุม Cholesteral และยบั ยัง้ การทํางานของ Thromboplastin

149

คําศพั ท คําศัพทร ะบบยอ ยอาหาร ความหมาย
(Vocabulary) (Meaning)
Mouth คําอา น ปาก
Pharynx (Reading) คอหอย
Esophagus เมาส หลอดอาหาร
Stomach ฟาริง้ ค กระเพาะอาหาร
small intestine อีโซฟากัส ลาํ ไสเลก็
Large intestine สโทมาช ลําไสใ หญ
Anus สมอล อินเทสไทน ทวารหนัก
Anal Canal ลารจ อินเทสไทน ทอทวารหนัก
Tongue อานัส ลิน้
Teeth อานัส คานัล ฟน
Salivary gland ทัง ตอมนํา้ ลาย
ทีท
Pancreas ซาลิวารี่ แกรนด ตบั ออ น

Liver แพนเครยี ส ตับ

Gall bladder ลิเวอร ถงุ นาํ้ ดี
Digestive tract ทอทางเดนิ อาหาร
โกล แบลดเดอร
Circular fold ไดเจสทิฟ แทรค ชน้ั ในเซลลเ รียงเปน วงกลม

Longitudinal เซอรคูลาร ฟอลด ชั้นนอกเซลลเรียงตามแนวยาว

Lips ลองจทิ ูดินัล รมิ ฝป าก

ลิบส

150