คมู่ อื การดาเนินงานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น
ปี การศกึ ษา 2565
B.W.S MODEL (2555-2565)
(Bright Worth PDCA System)
S.T.S+B.W.S. MODEL (2566-2569)
งานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น
โรงเรยี นบญุ วาทยว์ ทิ ยาลยั
สานกั งานเขตพนื้ ทกี่ ารศกึ ษามธั ยมศกึ ษาลาปาง ลาพนู
ก
คานา
คู่มอื การดาเนินงานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น โรงเรยี นบุญวาทยว์ ทิ ยาลยั เล่มนี้
จดั ทาขนึ้ ดว้ ยวตั ถุประสงคเ์ พอ่ื ใชเ้ ป็ นแนวทางการดาเนินงานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น
โรงเรยี นบุญวาทยว์ ทิ ยาลยั ของคณะกรรมการดาเนินงานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น
โรงเรยี นบญุ วาทยว์ ทิ ยาลยั แผนการดาเนินงานแผนท่ี 1 ซงึ่ ประกอบดว้ ย
คณะกรรมการ ดา้ นท่ี 1 การบรหิ ารและการจดั การ
คณะกรรมการ ดา้ นที่ 2 การดาเนินงาน
คณะกรรมการ ดา้ นที่ 3 ผลการดาเนินงาน
คณะกรรมการ ดา้ นที่ 4 ความถกู ตอ้ งทางวชิ าการ
คณะกรรมการ 5 องคป์ ระกอบ
คณะกรรมการ พชื ศกึ ษา
คณะกรรมการ 3 สาระการเรยี นรู ้
คณะกรรมการ สารวจและจดั ทาฐานทรพั ยากรทอ้ งถนิ่
และแผนการดาเนินงานแผนที่ 2-3 คณะกรรมการงานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น
โรงเรยี นบญุ วาทยว์ ทิ ยาลยั ปี การศกึ ษา 2565 ตามระบบ PDCA
รายละเอยี ดของคู่มือการดาเนินงานฯ เล่มนีป้ ระกอบดว้ ย วิสยั ทศั น์ พนั ธกจิ
เป้ าประสงคข์ องสถานศกึ ษา คตพิ จนแ์ ละรปู แบบการบรหิ ารจดั การศกึ ษาของผูอ้ านวยการ
โรงเรยี น วสิ ยั ทศั น์ พนั ธกจิ เป้ าประสงค ์ งานสวนพฤกศาสตรโ์ รงเรยี น โรงเรยี นบญุ วาทย ์
วทิ ยาลยั แผนภูมกิ ารทางาน ขน้ั ตอนการทางาน PDCA แผนแม่บทระยะ 5 ปี ทเ่ี จ็ด ของ
อพ.สธ วิธีดาเนินงาน มาตรฐาน การวัดและประเมินผลและปฏิบัติการการแต่งต้ัง
คณะกรรมการดาเนินงานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น
งานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น โรงเรยี นบญุ วาทยว์ ทิ ยาลยั หวงั เป็ นอยา่ งยง่ิ วา่ คมู่ อื
การดาเนินงานฯเล่มนีค้ งเป็ นประโยชนแ์ ก่คณะกรรมการดาเนินงานสวนพฤกษศาสตร ์
โรงเรยี นทุกคนไม่มากก็นอ้ ย ขอขอบคณุ ผูอ้ านวยการโรงเรยี น รองผูอ้ านวยการโรงเรยี น
ทง้ั 4 ฝ่ าย ทไ่ี ดใ้ หค้ าชแี้ นะในการทาคมู่ อื การดาเนินงานฯเลม่ นี้ ไว ้ ณ โอกาสนี้
งานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น
โรงเรยี นบญุ วาทยว์ ทิ ยาลยั
พฤษภาคม 2565
สารบญั หนา้
คานา ก
สารบญั ข
สารจากผบู ้ รหิ าร ค
วสิ ยั ทศั น์ พนั ธกจิ เป้ าประสงคโ์ รงเรยี น ง
วสิ ยั ทศั น์ พนั ธกจิ เป้ าประสงคง์ านสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น จ
คตพิ จนแ์ ละรปู แบบการบรหิ ารจดั การศกึ ษา ฉ
แผนภมู กิ ารบรหิ ารงานปีการศกึ ษา 2565 ช
ขนั้ ตอนการดาเนินงาน ซ
แผนภาพการดาเนินงานในการสนองพระราชดาร ิ ญ
Flowchart PDCA แผนงานท่ี 1 ฎ
Flowchart PDCA แผนงานที่ 2 ฏ
Flowchart PDCA แผนงานท่ี 3 ฑ
บทที่ 1 บทนา 1
1
1. ทมี่ าและความสาคญั 7
2. เป้ าหมายรวมและวสิ ยั ทศั น์ 7
3. วตั ถปุ ระสงค ์ 7
4. พนั ธกจิ 8
5. เป้ าหมายในแผนแมบ่ ทระยะ 5 ปี ทเี่ จ็ด
6. แนวทางการดาเนินงานภายใตแ้ ผนแม่บท อพ.สธ.ระยะ 5 ปี ทเ่ี จ็ด 8
(1 ตลุ าคม พ.ศ.2564-30 กนั ยายน พ.ศ. 2569) 10
กรอบการเรยี นรทู ้ รพั ยากร 12
กจิ กรรมที่ 1 กจิ กรรมปกปักทรพั ยากร 14
กจิ กรรมที่ 2 กจิ กรรมสารวจเกบ็ รวบรวมทรพั ยากร
กจิ กรรมที่ 3 กจิ กรรมปลกู รกั ษาทรพั ยากร 17
กรอบการใชป้ ระโยชนท์ รพั ยากร 19
กจิ กรรมท่ี 4 กจิ กรรมอนุรกั ษแ์ ละใชป้ ระโยชนท์ รพั ยากร 20
กจิ กรรมที่ 5 กจิ กรรมศนู ยข์ อ้ มลู ทรพั ยากร
กจิ กรรมท่ี 6 กจิ กรรมวางแผนพฒั นาทรพั ยากร 22
กรอบการสรา้ งจติ สานึกในการรกั ษาทรพั ยากร 26
กจิ กรรมที่ 7 กจิ กรรมสรา้ งจติ สานึกในการอนุรกั ษท์ รพั ยากร
กจิ กรรมท่ี 8 กจิ กรรมพเิ ศษสนบั สนุนการอนุรกั ษท์ รพั ยากร
สารบญั (ตอ่ )
บทที่ 2 วธิ กี ารดาเนินงานและการบรหิ ารจดั การเรยี นรงู ้ านสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น 32
32
2.1 ดา้ นการบรหิ ารและการจดั การงานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น 32
2.1.1 งานท่ี 1 ฝ่ ายบคุ ลากร 34
2.1.2 งานท่ี 1 ฝ่ ายระบบ 48
50
บทที่ 3 มาตรฐานการดาเนินงานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น 54
55
3.1 มาตรฐานการบรหิ ารและการจดั การ 67
69
3.2 มาตรฐานการจดั การเรยี นรู ้ 70
71
3.3 มาตรฐาน 5 องคป์ ระกอบ 71
71
3.4 สาระการเรยี นรู ้: ธรรมชาตแิ หง่ ชวี ติ 72
3.5 สาระการเรยี นรู ้ : สรรพสง่ิ ลว้ นพนั เกย่ี ว
74
3.6 สาระการเรยี นรู ้ : ประโยชนแ์ ทแ้ กม่ หาชน 74
บทที่ 4 การวดั ผลและการประเมนิ ผล 77
91
4.1 เกณฑก์ ารประเมนิ สถานศกึ ษา
ระดบั ป้ ายสนองพระราชดารใิ นงานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น
ระดบั เกยี รตบิ ตั รงานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี นขน้ั ท่ี 1
บทท่ี 5 ปฏบิ ตั กิ ารแตง่ ตงั้ คาสง่ั คณะกรรมการทเี่ กย่ี วขอ้ งกบั
งานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น
งานมอบที่ 1
งานมอบที่ 2
เอกสารอา้ งองิ
ภาคผนวก
แนวทางการดาเนินกจิ กรรมสรา้ งจติ สานึกในการอนุรกั ษท์ รพั ยากร
1. งานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น
เป็ นนวตั กรรมของการเรยี นการสอนเพอื่ นาไปสู่การสรา้ งจติ สานึกในการอนุรกั ษ ์
ทรพั ยากรธรรมชาติ วฒั นธรรมและภูมปิ ัญญาของประเทศไทย นาไปสู่การพฒั นาคนให ้
เขม้ แข็งรเู ้ท่าทนั พรอ้ มรบั กบั กระแสการเปลย่ี นแปลงของโลก (สามารถดาวนโ์ หลดคมู่ อื งาน
ส ว น พ ฤ ก ษ ศา ส ต ร โ์ ร ง เ รีย น แ ล ะ ศึก ษ า จ า ก ส่ือ ต่ า ง ๆ ไ ด ้จ า ก เ ว็ บไ ซ ต ์ อ พ . ส ธ .
(www.rspg.or.th) และสามารถส่งเจา้ หน้าที่/บุคลากรมาเขา้ รบั การฝึ กอบรม
การดาเนินงานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี นได ้ ตามตารางการฝึ กอบรมทป่ี ระกาศ
1.1 อพ.สธ. กาหนดจุดมุ่งหมายในการดาเนินงานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น
โดยสรา้ งจติ สานึกใหเ้ ยาวชน นักเรยี นและนักศกึ ษาเขา้ ใจถงึ ความสาคญั และประโยชนข์ อง
ทรพั ยากรใหร้ ูจ้ ักหวงแหนและรูจ้ ักการนา ไปใชป้ ระโยชน์อย่างย่ังยืนโดยมีคู่มือ
การดาเนินงานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี นสถาบนั การศกึ ษาสามารถสมคั รเป็ นสมาชกิ
งานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี นผ่านทางจงั หวดั ทุกจงั หวดั ในประเทศไทย สามารถดูตวั อย่าง
ไดจ้ ากเว็บไซต ์ อพ.สธ.www.rspg.or.th) และขอคาแนะนาจาก อพ.สธ. สวนจติ รลดาและ
ศนู ยแ์ ม่ขา่ ยประสานงาน อพ.สธ. และศนู ยป์ ระสานงาน อพ.สธ
1.2 อพ.สธ.กาหนดแนวทางและหลกั เกณฑก์ ารดาเนินงานสวนพฤกษศาสตร ์
โรงเรียน โดยที่สถานศึกษาสมัครเขา้ มาเป็ นสมาชิกสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น
และคณุ คร/ู อาจารย ์ นาพรรณไมท้ ม่ี อี ยใู่ นโรงเรยี นไปเป็ นสอ่ื ในการเรยี นการสอนในวชิ าตา่ งๆ
ทอ่ี ยใู่ นหลกั สตู ร และสถานศกึ ษา ถา้ สถานศกึ ษามพี นื้ ทสี่ ามารถใชพ้ นื้ ทใ่ี นสถานศกึ ษา เป็ น
ท่ีรวบรวมพืชพรรณไมท้ อ้ งถิ่นและรวบรวมภูมิปัญญาทอ้ งถ่ิน เป็ นที่เก็บพรรณไมแ้ หง้
พรรณไมด้ อง มีหอ้ งสมุดสาหรบั คน้ ควา้ และนางานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี นใชเ้ ป็ นสอื่
การเรยี นการสอนในวิชาต่างๆ ใชป้ ัจจยั พืชเป็ นปัจจยั หลกั ในการเรยี นรูถ้ า้ ในกรณีท่ี
สถานศกึ ษาไม่มีพืน้ ท่ีในการสารวจหรอื เก็บรวบรวมพรรณพืช ใหใ้ ชพ้ ืน้ ท่ีที่อยู่รอบ ๆ
โรงเรยี น และประสานกบั องคก์ รปกครองส่วนทอ้ งถน่ิ ทสี่ ถานศกึ ษาตงั้ อยู่เพอื่ ใชพ้ นื้ ทน่ี อก
สถานศกึ ษา
1.3 สมาชกิ สวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี นรว่ มกบั องคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถนิ่ และชมุ ชน
ในการสารวจจดั ทาฐานทรพั ยากรทอ้ งถนิ่ นาไปสกู่ ารจดั ทาหลกั สตู รทอ้ งถน่ิ
1.4 สมาชกิ งานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น ทบทวนและปรบั ปรุงการดาเนินงาน
สวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี นทีท่ าอยู่เดมิ ใหค้ รบถว้ นตามคุณสมบตั แิ ละเกณฑม์ าตรฐานที่
อพ.สธ. กาหนดและนาไปสู่การประเมินเพื่อรบั ป้ ายฯ พระราชทานและเกยี รติบตั รฯและ
ดาเนินงานรกั ษามาตรฐานการเป็ นสมาชกิ สวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น
1.5 การดาเนินงานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี นของสมาชกิ ใหม่ ควรดาเนินงานให ้
เป็ นไปตามคณุ สมบตั แิ ละเกณฑม์ าตรฐานท่ี อพ.สธ. ทว่ี างไวแ้ ละรบั คาแนะนาจาก อพ.สธ.
สวนจิตรลดาศูนยแ์ ม่ ข่ายประสานงาน อพ.สธ. และ ศูนยป์ ระสานงาน อพ.สธ .
ในงานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น
1.6 อพ.สธ. ประสานรว่ มมอื กบั หน่วยงานหลกั ทเ่ี กย่ี วขอ้ งดาเนินการจดั นิทรรศการ
แสดงผลการดาเนินงานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี นตามแนวพระราชดารฯิ โดยคดั เลอื กจาก
โรงเ รียนส มาชิกในระดับจังหวัด ระดับภาค แล ะระดับประ เ ทศ โดยเ น้นแ ละใ ห ้
ความสาคญั ในเรอื่ งกระบวนการ และผลลพั ธก์ ารดาเนินงานเป็ นหลกั อยา่ งนอ้ ยปี ละหนึ่งครงั้
1.7 สานักงานปลดั กระทรวงศกึ ษาธกิ าร สานักงานปลดั กระทรวงการอุดมศึกษา
วิทยาศาสตร ์ วิจยั และนวตั กรรม สานักงานสภาการศึกษา สานักงานคณะกรรมการ
การศึกษาขนั้ พืน้ ฐาน สานักงานคณะกรรมการการอาชวี ศึกษา และสานักมาตรฐาน
การศกึ ษา สนับสนุนในการดาเนินงานรว่ มกบั อพ.สธ. รว่ มกนั พจิ ารณาและวางแผน เพอ่ื นา
แนวทางดาเนินงาน อพ.สธ. บรรจไุ วใ้ นหลกั สตู รการเรยี นการสอนระดบั ตา่ งๆ โดยเฉพาะใน
ระบบโรงเรยี น
ค
สารจากผบู ้ รหิ าร
โรงเรยี นบุญวาทยว์ ิทยาลยั โดยนายสาโรจน์ แกว้ อรุณ ผูอ้ านวยการโรงเรยี น
บุญวาทยว์ ทิ ยาลยั ไดส้ มคั รเป็ นสมาชกิ “สวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น” โครงการอนุรกั ษ ์
พนั ธุกรรมพชื อนั เน่ืองมาจากพระราชดารสิ มเด็จพระเทพรตั นราชสุดาฯ สยามบรมราช
กุมารี (อพ.สธ.) เมื่อ พ.ศ. 2555 ลาดับท่ี 100 รหัสสมาชกิ 7-52000-003 และ
นายสุวชิ ช ์ เชงิ ปัญญา ครูผูส้ อนวชิ างานเกษตร หวั หนา้ งานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น
โรงเรยี นบุญวาทยว์ ทิ ยาลยั พรอ้ มคณะทางาน สวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น ไดด้ าเนินการ
งานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี นตามแผนแม่บท อพ.สธ. ระยะ 5 ปี ทหี่ า้ (1 ตุ่ลาคม 2555-
2559) ตามรปู แบบการบรู ณาการงานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี นเชงิ ระบบ B.W.S Model
พ . ศ . 2557 โ ร ง เ รีย น บุ ญ ว า ท ย ์วิ ท ย า ลัย ไ ด ้เ ส น อ ผ ล ก า ร ด า เ นิ น ง า น
สวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น โรงเรยี นบญุ วาทยว์ ทิ ยาลยั เพอื่ ขอรบั ป้ ายสนองพระราชดาริ
และผ่านเกณฑก์ ารประเมินของ อพ.สธ. นายศกั รนิ ทร ์ แสงเมือง รองผูอ้ านวยการ
กลุ่มบรหิ ารท่วั ไป โรงเรยี นบุญวาทยว์ ทิ ยาลยั เขา้ รบั พระราชทานป้ ายสนองพระราชดาริ
ลาดบั ที่ 17 จากสมเด็จพระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกุมารี เมอื่ วนั ท่ี 12 มถิ ุนายน
พ.ศ. 2557 ณ โรงเรยี นนนทบรุ วี ทิ ยาลยั ตาบลออ้ มเกรด็ อาเภอปากเกรด็ จงั หวดั นนทบรุ ี
พ.ศ. 2558-2559 แผนแมบ่ ท อพ.สธ.ระยะ 5 ปี ทห่ี า้ โรงเรยี นบญุ วาทยว์ ทิ ยาลยั ได ้
ดาเนินงานคงสภาพป้ ายสนองพระราชดารสิ วนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น ตามแผนแม่บทของ
อพ.สธ.
พ.ศ. 2560-2564 (1 ตลุ าคม 2560-30 กนั ยายน 2564) ของแผนแม่บท อพ.สธ.
ระยะ 5 ปี ท่ีหก โรงเรยี นบุญวาทยว์ ทิ ยาลยั ดาเนินงานคงสภาพป้ ายสนองพระราชดาริ
สวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น ตามแผนแม่บทของ อพ.สธ.
ท้ังนี้ ในปี พ.ศ. 2563-2564 คณะกรรมการงานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น
โรงเรยี นบญุ วาทยว์ ทิ ยาลยั นาโดย นายพลู ศกั ดิ ์ จติ สวา่ ง ผูอ้ านวยการโรงเรยี นบญุ วาทย ์
วทิ ยาลยั ไดส้ ่งเสรมิ การจดั การเรยี นรบู ้ ูรณาการงานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น โรงเรยี น
บุญวาทยว์ ทิ ยาลยั โดยจดั สรา้ งหอ้ งสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น เพอ่ื เป็ นสถานทแ่ี สดงผล
การดาเนินงานของโรงเรยี น และเพอื่ สนองพระราชดารโิ ครงการอนุรกั ษพ์ นั ธกุ รรมพชื อนั
เน่ืองมาจากพระราชดาริ สมเด็จพระเทพรตั นราชสดุ าฯสยามบรมราชกุมารี (อพ.สธ.)
ในแผนแม่บท อพ.สธ. ระยะ 5 ปี ทเี่ จ็ด (1 ตลุ าคม พ.ศ. 2564–30 กนั ยายน พ.ศ.
25 6 9 ) ปี ก า ร ศึก ษ า 2 5 65 นี้ ค ณะ ก ร ร ม ก า ร ง า นสว นพ ฤ ก ษ ศา ส ต ร โ์ ร ง เ รียน
โรงเรยี นบญุ วาทยว์ ทิ ยาลยั นาโดยนิรนั ดร หมน่ื สขุ ผูอ้ านวยการโรงเรยี นบญุ วาทยว์ ทิ ยาลยั
ไดม้ ฉี ันทามตทิ บทวนการรกั ษามาตรฐานการดาเนินงานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น ตาม
กรอบ อพ.สธ.และจดั ทาขอ้ มลู องคป์ ระกอบที่ 1 (ก.7-005) ใหส้ มบรู ณ์ และดาเนินการศกึ ษา
“พชื ศกึ ษา : งาขมี้ อ้ น” โดยรวบรวมขอ้ มูลทางพฤกษศาสตร ์ จากงานวจิ ยั ทงั้ ภายในประเทศ
และต่างประเทศ เพอื่ จดั ทาขอ้ มูลเบอื้ งตน้ ของพชื ศกึ ษา “งาขมี้ อ้ น” รวมทง้ั ดาเนินการจดั
กจิ กรรมบรู ณาการฐานทรพั ยากรทอ้ งถนิ่ “สยี อ้ มธรรมชาต-ิ ภมู ปิ ัญญาผา้ ทอมอื ” รว่ มกบั
กลุ่มสาระการเรยี นรูส้ งั คมศกึ ษา ศาสนา และวฒั นธรรม ทงั้ นีเ้ พอื่ พฒั นาผูเ้ รยี นใหท้ กั ษะ
ศตวรรษที่ 21 และนาหลกั ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพียงมาประยุกตใ์ ชใ้ นชวี ติ จรงิ ตาม
วสิ ยั ทศั นข์ องโรงเรยี น และเพอ่ื สนองพระราชดารใิ นการอนุรกั ษพ์ นั ธกุ รรมพชื อย่างย่งั ยนื
ตอ่ ไป
(นายนิรนั ดร หมนื่ สขุ )
ผูอ้ านวยการโรงเรยี นบญุ วาทยว์ ทิ ยาลยั
ง
วสิ ยั ทศั น์ พนั ธกจิ เป้ าประสงคโ์ รงเรยี นบญุ วาทยว์ ทิ ยาลยั
วสิ ยั ทศั น์
เป็ นผูน้ าดา้ นเทคโนโลยที ส่ี รา้ งนวตั กรรม มุ่งจดั การศกึ ษาเทยี บเคยี งมาตรฐานสากล
และบรหิ ารจดั การองคก์ รดว้ ยเกณฑร์ างวลั คณุ ภาพแห่งชาตเิ พอ่ื พฒั นา ผูเ้ รยี นใหม้ ที กั ษะ
การเรยี นรใู ้ นศตวรรษที่ 21
พนั ธกจิ
1.สง่ เสรมิ การนาเทคโนโลยสี ารสนเทศใชเ้ ป็ นเครอื่ งมอื ในการเรยี นรู ้ 3R+8C+2L
สาหรบั ศตวรรษที่ 21
2.สง่ เสรมิ การนาเทคโนโลยสี ารสนเทศสรา้ งนวตั กรรมทางการศกึ ษา
3.จดั ทาหลกั สตู รการศกึ ษาขนั้ พนื้ ฐานใหเ้ ป็ นหลกั สตู รเทยี บเคยี งมาตรฐานสากล
4.พฒั นาคณุ ภาพผเู ้ รยี นใหม้ สี มรรถนะตามหลกั สตู รการศกึ ษาขน้ั พนื้ ฐานและ
หลกั สตู รของโรงเรยี นมาตรฐานสากล
5.สง่ เสรมิ ความกา้ วหนา้ ในวชิ าชพี ครู
6.พฒั นาระบบการบรหิ ารองคก์ รดว้ ยเกณฑร์ างวลั คณุ ภาพแหง่ ชาติ
7.สนบั สนุนการทาประโยชนใ์ หก้ บั ชมุ ชน สงั คมและสง่ิ แวดลอ้ มดว้ ยสมรรถนะหลกั
ของโรงเรยี น
เป้ าประสงค ์
1.เพอ่ื พฒั นาผเู ้ รยี นใหเ้ ป็ นพลโลกทพ่ี รอ้ มดว้ ยทกั ษะการเรยี นรใู ้ นศตวรรษท่ี 21
2.เพอ่ื เป็ นผนู ้ าดา้ นเทคโนโลยสี ารสนเทศและใชเ้ทคโนโลยสี ารสนเทศเป็ นเครอ่ื งมอื
จดั การเรยี นรู ้ 3R+8C+2L สาหรบั นักเรยี น ครแู ละบคุ ลากร
3.นกั เรยี นมคี วามสามารถดา้ นเทคโนโลยแี ละภาษาดจิ ติ อลเพอื่ เป็ นเครอื่ งมอื การ
เรยี นรใู ้ นศตวรรษที่ 21
4.เพอื่ พฒั นาหลกั สตู รการศกึ ษาขนั้ พนื้ ฐานใหม้ คี ณุ ภาพเทยี บเคยี งมาตรฐานสากล
5.เพอ่ื สรา้ งประโยชนส์ ขุ ใหก้ บั สงั คม และสงิ่ แวดลอ้ มในบรบิ ทของสภาพแวดลอ้ ม
เศรษฐกจิ และวฒั นธรรมของโรงเรยี น
กลยทุ ธ ์
กลยทุ ธท์ ี่ 1 สง่ เสรมิ การใชโ้ ทคโนโลยเี ป็ นเนเครอื่ งมอื การเรยี นรู ้ 3R+8C+2L
กลยทุ ธท์ ่ี 2 ยกระดบั คณุ ภาพหลกั สตู รการศกึ ษาขนั้ พนื้ ฐานใหเ้ ทยี บเคยี งหลกั สตู ร
มาตรฐานสากล
กลยทุ ธท์ ี่ 3 สง่ เสรมิ ความกา้ วหนา้ ในวชิ าชพี ครู
กลยทุ ธท์ ี่ 4 พฒั นาระบบการบรหิ ารองคก์ รดว้ ยแนวทางของเกณฑร์ างวลั คณุ ภาพ
แหง่ ชาติ
กลยทุ ธท์ ่ี 5 สรา้ งประโยชนใ์ หช้ มุ ชน สงั คมและสงิ่ แวดลอ้ ม จ
วสิ ยั ทศั น์ พนั ธกจิ เป้ าประสงคง์ านสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น
วสิ ยั ทศั น์
จดั กจิ กรรมการเรยี นรบู ้ รู ณาการสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น ดว้ ยกระบวนการเรยี นรู ้
ทเี่ นน้ การปฏบิ ตั ิ (Active Learning) เพอื่ อนุรกั ษพ์ นั ธกุ รรมพชื สรา้ งนวตั กรรมและพฒั นา
ผเู ้ รยี นใหม้ ที กั ษะในศตวรรษท่ี 21
พนั ธกจิ
1.จดั กจิ กรรมการเรยี นรบู ้ รู ณาการงานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น
2.ศกึ ษา คน้ ควา้ วจิ ยั เพอื่ อนุรกั ษพ์ นั ธกุ รรมพชื ตามแนวทางของ อพ.สธ.
3.พฒั นาสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี นเป็ นแหลง่ เรยี นรแู ้ ละบรกิ ารวชิ าการแกส่ งั คม
4.พฒั นานกั เรยี นใหม้ ที กั ษะในศตวรรษท่ี 21
เป้ าประสงค ์
1.ครแู ละนักเรยี นมกี ารศกึ ษาคน้ ควา้ อสิ ระ โครงการ โครงงาน การวจิ ยั และ
นวตั กรรมดา้ นพฤกษศาสตร ์
2.มสี วนพฤกษศาสตรเ์ป็ นแหลง่ เรยี นรแู ้ ละบรกิ ารวชิ าการแกส่ งั คม
3.ครพู ฒั นาตนเองและจดั การเรยี นรบู ้ รู ณาการสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น
4.นกั เรยี นมคี ณุ ลกั ษณะและทกั ษะในศตวรรษที่ 21
ฉ
คตพิ จนแ์ ละ รปู แบบ(Model)การบรหิ ารจดั การศกึ ษา
คตพิ จน์
“ถา้ อยากไปใหเ้ รว็ กไ็ ปคนเดยี ว
ถา้ อยากไปใหไ้ กล กไ็ ปดว้ ยกนั ”
“If you want to go fast, go alone.
If you want to go far, go together.
นายนิรนั ดร ์ หมน่ื สขุ
ผอู ้ านวยการโรงเรยี นบญุ วาทยว์ ทิ ยาลยั
4 เมษายน 2565
รปู แบบ (Model) การบรหิ ารจดั การศกึ ษา
S.T.S Model
“มงุ่ พฒั นาผเู ้ รยี นใหม้ ศี กั ยภาพเป็ นพลโลกทด่ี ี มที กั ษะการเรยี นรใู ้ นศตวรรษที่ 21
ภายใตก้ ารบรหิ ารจดั การดว้ ยระบบตามเกณฑร์ างวลั คณุ ภาพแหง่ ชาติ นอ้ มนาพระราช
กระแสดา้ นการศกึ ษาและหลกั ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง” ดงั นี้
1.SMART TEAM และ SMART DIRECTORS ผบู ้ รหิ าร ครแู ละบคุ ลากรทางการ
ศกึ ษา ผมู ้ สี ว่ นไดส้ ว่ นเสยี และเครอื ขา่ ยการศกึ ษารว่ มกระบวนการทางานเป็ นทศิ ทาง
เดยี วกนั มปี ระสทิ ธภิ าพ บรรลวุ ตั ถปุ ระสงค ์ และเป้ าหมายทว่ี างไว ้ คอื SMART STUDENT
2.TQA (Thailand Quality Award) บรหิ ารจดั การดว้ ยระบบคณุ ภาพตามเกณฑ ์
รางวลั คณุ ภาพแหง่ ชาติ
3.SCHOOL โรงเรยี นมกี ารบรหิ ารจดั การเรยี นเป็ นหน่ึงเดยี วเพอื่ ใหเ้ กดิ การบรู ณา
การ ปรบั ปรงุ ผล ดาเนินการ และความสาเรจ็ อยา่ งตอ่ เน่ือง
3.1 Safe and Sufficiency ม่นั คง ปลอดภยั พอเพยี ง ยง่ั ยนื
3.2 Competency Based Curriculum หลกั สตู รฐานสมรรถนะ
3.3 High performance Organization องคก์ รทเี่ ป็ นเลศิ
3.4 Opportunity in learning คานึงโอกาสทางการศกึ ษา
3.5 Organized learning environmental awareness
จดั การเรยี นรสู ้ กู่ ารตระหนกั ถงึ สงิ่ แวดลอ้ ม
3.6 Lifelong learning สง่ เสรมิ การเรยี นรตู ้ ลอดชวี ติ เสรมิ สรา้ งทกั ษะชวี ติ
และอาชพี
ช
แผนภมู กิ ารบรหิ ารจดั การงานสวนพฤกศาสตรโ์ รงเรยี น ตามระบบ PDCA
คณะกรรมการงานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี นปีการศกึ ษา 2565
ผอู ้ านวยการ
(PDCA)
รองผอู ้ านวยการกลมุ่ บรหิ ารวชิ าการ (PDCA)
ผชู ้ ว่ ยรองฯ คนที่ 2 (PDCA)
หวั หนา้ งานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น (PDCA)
กรรมการดา้ นที่ 1 กรรมการดา้ นที่ 2 กรรมการดา้ นที่ 3 กรรมการดา้ นที่ 4
◾การบรหิ ารฯ ◾การดาเนินงาน ◾ผลการดาเนินงาน ◾ความถกู ตอ้ งทางวชิ าการ
(P/C/A) (D) (C/A) (C/A)
1.นางสกุ ญั ญา 1.นายสงิ หค์ า 1.นางรชั นก 1.นายทววี ฒั น์
2.นายยมนา
3.นางอภญิ ญา กรรมการพชื ศกึ ษา กรรมการ 3 สาระ กรรมการฐานทรพั ยากรฯ
4.นายมติ ◾งาขมี้ อ้ น ◾ธรรมชาตแิ ห่งชวี ติ ◾การสารวจ 9 ใบงาน
-ศกึ ษาโครงสรา้ ง ◾สรรพสงิ่ ลว้ นพนั เกยี่ ว ◾ฐานทรพั ยากรทอ้ งถนิ่
กรรมการ 5 องคฯ์ ◾ประโยชนแ์ ท ้ ◾กจิ กรรมบูรณาการ
◾5 องคป์ ระกอบ ภายนอก
1. ทาป้ ายชอื่ -ศกึ ษาโครงสรา้ ง แกม่ หาชน กลมุ่ สาระ+IS+กจิ กรรม
2. การรวบรวม ฯ ภายนอก (D) นักเรยี น
3. การศกึ ษาขอ้ มลู ฯ
4. การรายงานผลฯ (D) (D)
5. การนาไปใช ้
1.นางสาวฟองสิริ 1.นางแววดาว 1.นางฆสั รากร
ประโยชนฯ์ (D) 2.นายธรชั 2.นางสาวศศมิ น 2.นายมานะ
3.น.ส.ศิรมิ าศ 3.น.ส.วรรษวรรณ 3.นายนทั ธวธั น์
1.นางสบนั นา 4.นายดวงดี 4.น.ส.นนั ทวรรณ 4.นางอาไพ
2.นายสนั ตชิ ยั 5.น.ส.นยั นา 5.น.ส.วรวรรณ 5.คณะกรรมการนกั เรยี น
3.นางอรชร 6.น.ส.กฤตยิ า
4.น.ส.ทศ้ กานต ์
5.นายเรงิ
6.นางวราลกั ษณ์
7.น.ส.สมหญงิ
8.น.ส.วจิ ติ รา
9.นางนิพาพร
10.น.ส.สนุ ิสา
11.น.ส.ณฏั ฐญา
สนง.ผปู ้ ระสานงานอพ.สธ.และธรุ การ
นางนันทยิ า/น.ส.ธนิดา
ซ
ขน้ั ตอนการดาเนินงานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น
ญ
แผนภาพการดาเนินงานในการสนองพระราชดาร ิ
ฎ
(รา่ ง) Flowchart PDCA/PDSR ขนั้ ตอนการดาเนินงาน
แผนงานที่ 1 (ยน่ื ประเมนิ ก.1)
ขนั้ ตอนการดาเนินงาน งานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น
โรงเรยี นบญุ วาทยว์ ทิ ยาลยั (ปรบั ปรงุ พ.ศ. .......)
ประชมุ ขอฉนั ทามติ
ศกึ ษาคมู่ อื การดาเนินงานฯ
แตง่ ตง้ั คณะกรรมการดาเนินงานสวนพฤกษศาสตร ์
5 องคป์ ระกอบ พชื ศกึ ษา 3 สาระ ฐานทรพั ยากรทอ้ งถนิ่
กรอบ Them จดั ทาแผนการดาเนินงาน
5 องคป์ ระกอบ/พชื ศกึ ษา 5 องคป์ ระกอบ พชื ศกึ ษา 3 สาระ ฐานทรพั ยากรทอ้ งถนิ่
3 สาระ ฐานทรพั ยากร+กจิ กรรม
จดั ทาแนวทางการดาเนินงาน
1.สวนพฤกษศาสตร ์
2.สยี อ้ มธรรมชาติ ดาเนินงานตามแผน
3.บญุ วาทยส์ มุนไพร
4.วถิ ไี ทยงาฝ้ าย นิเทศ กากบั ตดิ ตาม
5. ลวดลายสสี นั
6. สรา้ งสรรคค์ น๋ วตั กรรม ไม่ แกไ้ ข
7.นอ้ มนาอนุรกั ษ ์ ปรบั ปรงุ
ประเมนิ ผลตามเกณฑ ์
พนั ธกุ รรมพชื และ
ภมู ปิ ัญญาผา้ ทอ
ใช่
◾สรปุ /รายงาน 1 เลม่ /ปี
◾ วจิ ยั 4 เรอื่ ง
◾ยนื่ ขอประเมนิ ก.1
งานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น
โรงเรยี นบญุ วาทยว์ ทิ ยาลยั
พฤษภาคม …….
ฏ
Flowchart PDCA ขนั้ ตอนการดาเนินงาน
แผนงานที่ 2 เก็บขอ้ มลู องคป์ ระกอบที่ 1 รว่ มประชมุ วชิ าการครงั้ ที่ 7 (ปี2566)
(สนิ้ ปีงบประมาณ 30 กนั ยายน 2565/สนิ้ สดุ ปีการศกึ ษา 31 มนี าคม 2566)
ขน้ั ตอนการดาเนินงาน งานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น
โรงเรยี นบญุ วาทยว์ ทิ ยาลยั (ปรบั ปรงุ พ.ศ. 2565)
แตง่ ตงั้
คณะกรรมการงานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น(P)
ประชมุ ขอฉันทามติ
(คณะกรรมการฯ65) (D)
กรอบ Them จดั ทาแผนการดาเนินงาน
5 องคป์ ระกอบ/พชื ศกึ ษา องคป์ ระกอบที่ 1 พชื ศกึ ษา “งาขมี้ อ้ น”3.2 (สว่ นใบ)
3 สาระ ฐานทรพั ยากร+กจิ กรรม
สาระ ประโยชนแ์ ทแ้ กม่ หาชน (ใบ/เมลด็ ) (D)
1.สวนพฤกษศาสตร ์
2.สยี อ้ มธรรมชาติ ดาเนินงานตามแผน (D)
3.บญุ วาทยส์ มนุ ไพร
4.วถิ ไี ทยงาฝ้ าย นิเทศ กากบั ตดิ ตาม (D)
5. ลวดลายสสี นั
6. สรา้ งสรรคค์ น๋ วตั กรรม ไม่
7.นอ้ มนาอนุรกั ษ ์
พนั ธกุ รรมพชื และ
ภมู ปิ ญั ญาผา้ ทอมอื
ประเมนิ ความถกู ตอ้ ง แกไ้ ข
ทางวชิ าการ ปรบั ปรงุ
(C)
ใช่
◼สรปุ /รายงานผล
◾องคป์ ระกอบที่ 1 (ก.7-005)◾องคป์ ระกอบที่ 3.2 (ใบ)
◾สารประโยชนแ์ ทแ้ กม่ หาชน (ใบ/เมลด็ )
◼รว่ มประชมุ วชิ าการ/นิทรรศการมาตรฐานสากล 2 ภาษา (2566)
◾รายงานผลการดาเนินปีงบประมาณ 2565
(A)
งานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น
โรงเรยี นบญุ วาทยว์ ทิ ยาลยั
พฤษภาคม 2565
ฑ
Flowchart PDCA ขน้ั ตอนการดาเนินงาน
แผนงานที่ 3 การรกั ษามาตรฐาน และจดั ทาทะเบยี นพรรณไม้ (ก.7-005)
จดั เกบ็ ขอ้ มลู เบอื้ งตน้ “งาขมี้ อ้ น” และจดั กจิ กรรมบรู ณาการฐานทรพั ยากรทอ้ งถนิ่
ขน้ั ตอนการดาเนินงาน งานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น
โรงเรยี นบญุ วาทยว์ ทิ ยาลยั (ปรบั ปรงุ พ.ศ. 2565)
แตง่ ตงั้
คณะกรรมการงานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น(P)
ประชมุ ขอฉันทามติ
(คณะกรรมการฯ65) (D)
กรอบ Them ◾จดั ทาแผนการดาเนินงานการรกั ษามาตรฐาน
5 องคป์ ระกอบ/พชื ศกึ ษา ◾องคป์ ระกอบที่ 1 ทะเบยี นพรรณไม ้ (ก.7-005)
3 สาระ ฐานทรพั ยากร+กจิ กรรม
◾เกบ็ ขอ้ มูลงาขมี้ อ้ น/กจิ กรรมบรู ณาการ
1.สวนพฤกษศาสตร ์
2.สยี อ้ มธรรมชาติ ดาเนินงานตามแผน (D)
3.บญุ วาทยส์ มุนไพร
4.วถิ ไี ทยงาฝ้ าย นิเทศ กากบั ตดิ ตาม (D)
5. ลวดลายสสี นั
6. สรา้ งสรรคค์ น๋ วตั กรรม ไม่
7.นอ้ มนาอนุรกั ษ ์
พนั ธกุ รรมพชื และ
ภมู ปิ ัญญาผา้ ทอมอื
ประเมนิ ความถกู ตอ้ ง แกไ้ ข
ทางวชิ าการ ปรบั ปรงุ
(C)
ใช่
◼สรปุ /รายงานผล
◾องคป์ ระกอบที่ 1 ◾ทะเบยี นพรรณไม้ (ก.7-005)
◾ขอ้ มลู งาขมี้ อ้ น/ perilla frutescens (l.) britton.
◾ฐานทรพั ยากรทอ้ งถน่ิ (ภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถนิ่ : สยี อ้ มธรรมชาต+ิ ผา้ ทอมอื )
(A)
บทท่ี 1
บทนา
1. ทมี่ าและความสาคญั
โครงการอนุ รกั ษพ์ ันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดารสิ มเด็จพระเทพ-
รตั นราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมาร(ี อพ.สธ.) เป็ นโครงการทส่ี มเด็จพระกนิษฐาธริ าชเจา้
กรมสมเด็จพระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารที รงสบื สานพระราชปณิธานในการ
อนุรกั ษท์ รพั ยากรของพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธเิ บศร มหาภมู พิ ลอดุลยเดชมหาราช
บรมนาถบพติ ร ซงึ่ ทรงมสี ายพระเนตรยาวไกล ทรงใหค้ วามสาคญั และเห็นความสาคญั ของ
การอนุ รกั ษพ์ นั ธุกรรมพืช ตวั อย่างที่เห็นไดช้ ดั ท่ีทรงทาเป็ นตวั อย่างดว้ ยพระองคเ์ อง
ในปี พ.ศ. 2503 ทเี่ สด็จผ่านอาเภอท่ายาง จ.เพชรบุรี เพอื่ แปรพระราชฐานไปยงั พระราชวงั
ไกลกงั วล อ.หวั หนิ จ.ประจวบคีรขี นั ธท์ รงทอดพระเนตรพนื้ ทที่ ม่ี ียางนาอยู่ และกาลงั จะ
เปลี่ยนแปลงไป จึงทรงใหอ้ นุ รกั ษต์ น้ ยางนาและเพาะเมล็ดยางนา ต่อมาในวันที่
28 กรกฎาคม 2504 ซง่ึ เป็ นวนั เฉลิมพระชนมพรรษา พระบาทสมเด็จพระปรเมนทร
รามาธบิ ดศี รสี ินทรมหาวชริ าลงกรณ พระวชริ เกลา้ เจา้ อยู่หวั ตอนท่ีทรงมีพระชนมายุ
9 พรรษา ทรงรว่ มปลูกป่ ายางนากบั สมเด็จพระบรมราชชนกและสมเด็จพระบรมราชชนนี
โดยมขี า้ ราชบรพิ าร คณาจารยแ์ ละนิสติ มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร ์รว่ มกนั ปลกู ตน้ ยางนา
เป็ นสวนป่ ายางนา ณ พระราชวงั สวนจิตรลดา พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธเิ บศร
มหาภมู พิ ลอดลุ ยเดชมหาราช บรมนาถบพติ ร ยงั ทรงใหน้ าพรรณไมจ้ ากภูมภิ าคต่าง ๆ มา
ปลูกไวใ้ นพระราชวงั สวนจติ รลดา เพื่อเป็ นแหล่งศกึ ษา และทรงมโี ครงการพระราชดารทิ ่ี
เกยี่ วกบั การอนุรกั ษพ์ ฒั นาทรพั ยากรพฒั นาแหล่งน้า การอนุรกั ษแ์ ละพฒั นาดนิ อนุรกั ษ ์
ทรพั ยากรป่ าไม้ เป็ นการอนุรกั ษแ์ ละพฒั นาทรพั ยากรธรรมชาติ ต่อมาใน พ.ศ. 2535
สมเด็จพระกนิษฐาธริ าชเจา้ กรมสมเด็จพระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารไี ดท้ รง
สบื ทอดพระราชปณิธานของพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธเิ บศร มหาภูมพิ ลอดุลยเดช
มหาราช บรมนาถบพิตร โดยมีพระราชดารกิ บั นายแกว้ ขวญั วชั โรทยั เลขาธิการ
พระราชวงั ใหด้ าเนินการอนุ รกั ษพ์ ืชพรรณของประเทศและดาเนินการเป็ นธนาคาร
พืชพรรณ โดยพระราชทานใหโ้ ครงการส่วนพระองคส์ วนจิตรลดา ฝ่ ายวิชาการ เป็ น
ผูด้ าเนินการจดั ตง้ั ธนาคารพืชพรรณขึน้ ในพ.ศ. 2536-2549 ไดร้ บั ทุนสนับสนุนจาก
สานักงานคณะกรรมการพิเศษเพ่ือประสานงานโครงการอนั เน่ืองมาจากพระราชดาริ
(กปร.) และเป็ นหน่วยงานขนึ้ ตรงกบั เลขาธกิ ารพระราชวงั ตง้ั แต่ พ.ศ. 2539 ต่อมาใน
ปี งบประมาณ พ.ศ. 2550 สานักพระราชวงั ดาเนินการจดั สรรงบประมาณให ้ และให ้
อพ.สธ.ดาเนินการแยกสว่ นอยา่ งชดั เจนจากโครงการสว่ นพระองคฯ์ สวนจติ รลดา
2
โดยท่ี อพ.สธ. ดาเนินงานภายใตแ้ ผนแม่บทเป็ นระยะ โดยมรี ะยะละหา้ ปี ตง้ั แต่ พ.ศ. 2535
เป็ นตน้ มาจนมาถงึ แผนทเ่ี จ็ด จงึ เรยี กว่าแผนแม่บท อพ.สธ. ระยะ 5 ปี ท่เี จ็ด (1 ตุลาคม
พ.ศ. 2564 – 30 กนั ยายน พ.ศ. 2569)
การดาเนินงาน อพ.สธ. ตง้ั แต่ พ.ศ. 2535 จนถึงปัจจุบนั มีหน่วยงานต่างๆ รว่ ม
สนองพระราชดารเิ พมิ่ ขนึ้ รวมจานวน 210 หน่วยงาน (ขอ้ มูล ณ วนั ท่ี 30 กนั ยายน พ.ศ.
2564) สมาชกิ สวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี นซงึ่ เป็ นสถานศกึ ษาเป็ นสมาชกิ จานวน 5,858
แห่ง (ขอ้ มูล ณ วนั ที่ 30 กนั ยายน พ.ศ.2564) และใน พ.ศ.2563 กระทรวงศกึ ษาธกิ ารมี
เป้ าหมายใหส้ ถานศึกษาทุกแห่งในประเทศไทยเป็ นสมาชกิ สวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น
ในชว่ งการดาเนินงานของแผนแม่บท อพ.สธ. ระยะ 5 ปี ทหี่ ก กระทรวงมหาดไทยใหจ้ งั หวดั
ไดเ้ ขา้ รว่ มสนองพระราชดารคิ รบทุกจงั หวดั ซง่ึ ดาเนินงานอยู่ในกลุ่มท่ี 8 (กลุม่ จงั หวดั )
ต่อมาใน พ.ศ.2562 กรมส่งเสรมิ การปกครองทอ้ งถิน่ กระทรวงมหาดไทยมีนโยบายให ้
อปท. ทง้ั ประเทศเป็ นสมาชกิ ฐานทรพั ยากรทอ้ งถ่ินทุกแห่ง เพื่อดาเนินการสมคั รเป็ น
สมาชกิ ฐานทรพั ยากรทอ้ งถน่ิ ซงึ่ ดาเนินงานฐานทรพั ยากรทอ้ งถนิ่ อยภู่ ายใตก้ รอบการสรา้ ง
จติ สานึก กจิ กรรมท่ี 8 กจิ กรรมพเิ ศษสนับสนุนการอนุรกั ษท์ รพั ยากร โดยเรมิ่ ตน้ การ
สารวจฐานทรพั ยากรทอ้ งถนิ่ ทม่ี ีอยู่จรงิ ว่ามอี ะไรอยู่ทไี่ หน และเรมิ่ การดูแลอนุรกั ษแ์ ละใช ้
ประโยชนอ์ ย่างย่งั ยืนในทรพั ยากรทอ้ งถิ่นที่มีอยู่นาไปสู่การวางแผนพฒั นาตาบลบน
พืน้ ฐานของทรพั ยากรท่มี ีอยู่จรงิ การสารวจและการทาฐานขอ้ มูลทรพั ยากรทอ้ งถน่ิ ซงึ่
ประกอบดว้ ย 3 ฐานทรพั ยากรไดแ้ ก่ ทรพั ยากรชวี ภาพ(สง่ิ ทมี่ ชี วี ติ ), ทรพั ยากรกายภาพ
(สง่ิ ทไี่ ม่มชี วี ติ ) และทรพั ยากรวฒั นธรรมและภูมปิ ัญญา ดว้ ยเหตนุ ีท้ าใหพ้ นื้ ทแี่ ละกจิ กรรม
ดาเนินงานของ อพ.สธ. กระจายออกไปในภูมภิ าคต่าง ๆ ครอบคลุมท่วั ประเทศและมกี าร
ดาเนินงานทหี่ ลากหลายมากขนึ้ โดยมีสมาชกิ ฐานทรพั ยากรทอ้ งถนิ่ จานวน 5,433แห่ง
(ขอ้ มูล ณ วนั ท่ี 30 กนั ยายน พ.ศ.2564)
การดาเนินงานในแผนแม่บททุกระยะ 5 ปี ทผี่ ่านมาของ อพ.สธ. จวบจนปัจจุบนั ได ้
ดาเนินไปในทศิ ทางเดยี วกบั แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแห่งชาตมิ าโดยตลอด และใน
แผนแม่บทระยะ 5 ปี ที่เจ็ดนี้ จดั ทาขึน้ ไปในทิศทางท่ีตอบโจทยย์ ุทธศาสตรช์ าติ 20 ปี
(พ.ศ.2560-2579) ซง่ึ มี 6 ดา้ นไดแ้ ก่
1. ความม่นั คง
2. การสรา้ งความสามารถในการแขง่ ขนั
3. การพฒั นาและเสรมิ สรา้ งศกั ยภาพคน
4. การสรา้ งโอกาสความเสมอภาคและเท่าเทยี มกนั ทางสงั คม
5. การสรา้ งการเตบิ โตบนคณุ ภาพชวี ติ ทเ่ี ป็ นมติ รกบั สง่ิ แวดลอ้ ม และ
6. การปรบั สมดลุ และพฒั นาระบบการบรหิ ารจดั การภาครฐั
3
ซง่ึ ทาใหแ้ ผนแม่บท อพ.สธ. ระยะ 5 ปี ทเี่ จ็ดสามารถสนับสนุนงานตามแผนพฒั นา
เศรษฐกจิ และสงั คมแห่งชาตฉิ บบั ที่ 13 (พ.ศ. 2565-2569) ซง่ึ แผนฯชาตฉิ บบั นีย้ งั คง
นอ้ มนา “ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี งมาเป็ นหลกั ปรชั ญานาทางในการขบั เคลอ่ื นและ
วางแผนพฒั นาประเทศ” ใหเ้ กดิ ประสทิ ธผิ ลในการขบั เคลอื่ นพลวตั การพฒั นาประเทศใน
มติ ติ ่าง ๆ มีทิศทางในการคานึงถงึ การเปลย่ี นแปลงประดบั โลก, ผลกระทบของการแพร่
ระบาดของโรคอบุ ตั ใิ หม่ และสถานะของการพฒั นาประเทศทเี่ กยี่ วขอ้ งกบั ทรพั ยากรทมี่ อี ยู่
ในประเทศโดยมสี ว่ นทส่ี อดคลอ้ งและเสรมิ กนั อย่างชดั เจนในเรอ่ื งที่ อพ.สธ. ดาเนินงานให ้
ประเทศอย่างเป็ นรูปธรรม เชน่ ในเรอื่ งของการเปล่ียนแปลงระดบั โลกท่ีเกยี่ วขอ้ งกบั
ความกา้ วหน้าทางเทคโนโลยีท่ีมีความผสมผสานในการใชเ้ ทคโนโลยีดิจิตอลกับ
เทคโนโลยชี วี ภาพ ซงึ่ อพ.สธ. มีกจิ กรรมอนุรกั ษแ์ ละใชป้ ระโยชนท์ รพั ยากรทด่ี าเนินงาน
มามากกวา่ 30 ปี ผนวกกบั แนวโนม้ ในการทม่ี ขี อ้ มูลทางทรพั ยากรขนาดใหญ่ (Big Data)
ที่ตอ้ งมีการจดั การขอ้ มูลเหล่านั้น ซงึ่ ในแผนแม่บท อพ.สธ.ระยะ 5 ปี ที่เจ็ด เน้นใน
การดาเนินงานในกจิ กรรมท่ี 5 (กจิ กรรมศูนยข์ อ้ มูลทรพั ยากร) ไดข้ อความรว่ มมือไปยงั
หน่วยงานรว่ มสนองพระราชดารทิ ง้ั หมด ดาเนินงานศนู ยข์ อ้ มูลทรพั ยากรอยา่ งเป็ นรปู ธรรม
และใชง้ านไดจ้ รงิ โดย อพ.สธ. รว่ มกบั มูลนิธิ อพ.สธ. จดั ทาเครอ่ื งมอื ในการเก็บรวบรวม
ขอ้ มูลทรพั ยากรและนามาสกู่ ารแสดงผลทช่ี ดั เจนโดยมกี ารวเิ คราะหข์ อ้ มูลขนาดใหญ่
(Big Data Analysis) รว่ มกบั ระบบขอ้ มูลสารสนเทศทางภมู ศิ าสตร ์ เพอื่ การนาขอ้ มูล
เหล่านี้ ไปใชป้ ระโยชนไ์ ดอ้ ย่างชดั เจน ยิ่งไปกว่าน้ันขอ้ มูลจากหน่ วยงานรว่ มสนอง
พระราชดาริ สมาชกิ ฐานทรพั ยากรทอ้ งถิ่น และสมาชกิ สวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น
จะสามารถเชอ่ื มต่อถงึ กนั และนามาสู่การใชป้ ระโยชนอ์ ย่างย่งั ยนื ซงึ่ จะเป็ นขอ้ มูลของ
ประเทศสนับสนุนยทุ ธศาสตรช์ าต(ิ พ.ศ.2560-2579) ในเรอื่ งของการกาหนดกรอบทศิ ทาง
การพฒั นาประเทศ ทม่ี ุ่งไปในอนาคตใหม้ คี วามสอดคลอ้ งกบั เป้ าหมายการพฒั นาทย่ี ง่ั ยนื
(Sustainable Development Goals: SDGs) นอกจากนั้น แผนแม่บทระยะ 5 ปี ทเี่ จ็ด
สามารถสนับสนุ นยุทธศาสตรก์ ารวิจัยและนวัตกรรมแห่งชาติ (พ.ศ. 2560-2579)
อย่างเป็ นรูปธรรม ดว้ ยกจิ กรรมท่ี 4 กจิ กรรมอนุรกั ษแ์ ละใชป้ ระโยชน์ และกจิ กรรมท่ี 5
(กจิ กรรมศูนยข์ อ้ มูลทรพั ยากร)ของ อพ.สธ. โดยที่ยุทธศาสตรก์ ารวิจยั และนวตั กรรม
แห่งชาติ นั้นมี 4 ยุทธศาสตร ์ ไดแ้ ก่ 1. การวจิ ยั และนวตั กรรมเพ่ือตอบโจทยก์ ารสรา้ ง
ความม่นั คงทางเศรษฐกจิ 2. การวจิ ยั และนวตั กรรมเพอ่ื การพฒั นาสงั คมและสง่ิ แวดลอ้ ม
3. การวจิ ยั และนวตั กรรมเพอื่ ตอบโจทยก์ ารสรา้ งองคค์ วามรูพ้ ืน้ ฐานของประเทศ และ
4. การสรา้ งบุคลากรพฒั นาระบบนิเวศและเครอื ข่ายการวจิ ยั และนวตั กรรมทเ่ี ขม้ แข็ง
แผนแม่บท อพ.สธ. ระยะ 5 ปี ทเ่ี จ็ดเป็ นแผนแม่บททจ่ี ดั ทาขึ้ นเพอ่ื ใชเ้ ป็ นกรอบใน
การดาเนินงานตามแนวทางพระราชดารสิ มเด็จพระกนิษฐาธริ าชเจา้ กรมสมเด็จพระเทพ-
รตั นราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารโี ดยมีหน่ วยงานท่ีร่วมสนองพระราชดารเิ ขา้ มามี
สว่ นรว่ มวางแผนงาน ทง้ั ในส่วนกลางและส่วนภมู ภิ าคท่วั ประเทศไทย ทงั้ ภาครฐั และเอกชน
ใหม้ ีแนวทางดาเนินงานต่อเนื่องตามกรอบแผนแม่บท โดยเนน้ การทางานเขา้ ไปสรา้ ง
จติ สานึก
4
ในการรกั ษาทรพั ยากร ตั้งแต่ในสถานศึกษา ดาเนินงานในระดับทอ้ งถิ่นในการทา
ฐานขอ้ มูลทรพั ยากรทอ้ งถน่ิ ซง่ึ ประกอบดว้ ย 3 ฐานทรพั ยากรไดแ้ ก่ ทรพั ยากรชวี ภาพ,
ทรพั ยากรกายภาพ และทรพั ยากรวัฒนธรรมและภูมิปัญญาโดย อพ.สธ.เน้นการ
ดาเนินงานตามทิศทางตามแผนแม่บททวี่ างขนึ้ สรุปเป็ นทศิ ทางในการดาเนินงานอนุรกั ษ ์
และใชป้ ระโยชนท์ รพั ยากร โดยเรม่ิ จาก หวนดูทรพั ยส์ งิ่ สนิ ตน ศกั ยภาพมากลน้ มใี หเ้ ห็น
ชาวบา้ นไทยไดป้ ระโยชน์ และประโยชนแ์ ทแ้ ก่มหาชน ซงึ่ การดาเนินงานเหล่านี้ ทาให ้
ทราบฐานขอ้ มูลทรพั ยากรท่ีมีอยู่จรงิ ดงั กล่าว จะนาไปสู่การอนุ รกั ษแ์ ละใชป้ ระโยชน์
อย่างย่งั ยนื บนพนื้ ฐานของการมจี ติ สานึกในการอนุรกั ษท์ รพั ยากรทมี่ ีอยู่ในประเทศไทย
ตอ่ ไป
โครงการอนุ รกั ษพ์ ันธุกรรมพืชอนั เน่ืองมาจากพระราชดารฯิ (อพ.สธ.) เป็ น
หน่วยงานในกรมกจิ การพเิ ศษ สานักพระราชวงั เป็ นหน่วยประสานงานกลาง อพ.สธ. ดว้ ย
จานวนของหน่ วยงานที่รว่ มสนองพระราชดาริ 210 หน่ วยงาน (ขอ้ มูล ณ วนั ท่ี 30
กนั ยายน พ.ศ.2564) สมาชกิ งานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี นจา นวน 5,858 แห่ง
(ขอ้ มูล ณ วนั ท่ี 30กนั ยายน พ.ศ.2564) และสมาชกิ งานฐานทรพั ยากรทอ้ งถิ่นที่
กรมสง่ เสรมิ การปกครองทอ้ งถนิ่ ใหท้ กุ อปท.เขา้ มาเป็ นสมาชกิ ทงั้ หมด (7,850 แห่ง ขอ้ มูล
จากกรมส่งเสริมการปกครองทอ้ งถ่ิน ณ วันท่ี 9 กันยายน พ.ศ.2563) ทาให ้
การดาเนินงานของ อพ.สธ.ครอบคลุมท่วั ประเทศ ดงั นั้นการดาเนินงาน อพ.สธ. จงึ ควรมี
หน่วยงานเขา้ มาชว่ ยในการประสานงานกบั ทุกจงั หวดั เพื่อใหก้ ารดาเนินงานเป็ นไปตาม
เป้ าหมายและวตั ถปุ ระสงคข์ อง อพ.สธ. ใหป้ ระสบความสาเรจ็ อพ.สธ.จงึ ไดป้ ระสานงานกบั
สานักงานคณะกรรมการการอดุ มศกึ ษา (สกอ.) เพอื่ สนับสนุนใหเ้ กดิ ศูนยป์ ระสานงานโดย
มหาวทิ ยาลยั ทร่ี ว่ มสนองพระราชดารใิ หเ้ กดิ ขนึ้ ตง้ั แต่แผนแม่บทระยะ 5 ปี ทสี่ ี่ (1 ตลุ าคม
2549-30 กนั ยายน 2554) และในปี พ.ศ. 2561 สมเด็จพระกนิษฐาธริ าชเจา้ กรมสมเด็จ-
พระเทพรตั นราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารที รงพระราชทานใหม้ ศี ูนยแ์ ม่ข่ายประสานงาน
อพ.สธ. จานวน 5 แหง่ ไดแ้ ก่
1. ศนู ยแ์ ม่ขา่ ยประสานงาน อพ.สธ.-มหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม่
2. ศนู ยแ์ ม่ขา่ ยประสานงาน อพ.สธ. -มหาวทิ ยาลยั ขอนแกน่
3. ศนู ยแ์ ม่ขา่ ยประสานงาน อพ.สธ.- มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยสี รุ นารี
4. ศนู ยแ์ ม่ขา่ ยประสานงาน อพ.สธ.- จฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั
5. ศนู ยแ์ ม่ขา่ ยประสานงาน อพ.สธ.-มหาวทิ ยาลยั สงขลานครนิ ทร ์
ศนู ยแ์ ม่ข่ายประสานงาน อพ.สธ. ทงั้ 5 แหง่ ดาเนินการรว่ มมอื กบั ศนู ยป์ ระสานงาน
อพ.สธ. ทจี่ ะมีเพมิ่ ขนึ้ เรอื่ ย ๆ (21 แห่ง ขอ้ มูล ณ วนั ที่ 30 กนั ยายน พ.ศ.2564) รวมเป็ น
26 แห่ง ในการดูแลเครอื ข่าย อพ.สธ. อย่างใกลช้ ดิ ใหเ้ กิดการสรา้ งจิตสา นึ กใน
การอนุรกั ษแ์ ละใชป้ ระโยชนอ์ ย่างอยา่ งยนื มคี วามชดั เจนและเป็ นรูปธรรม และมฐี านขอ้ มูล
ทรพั ยากรท่ีสามารถเชอ่ื มต่อถึงกันเพื่อการนาไปใชป้ ระโยชน์และวางแผนพัฒนา
ทรพั ยากรตอ่ ไป
5
ใ น พ . ศ . 2561 อ พ . ส ธ . ไ ด ้เ ข ้า ร่ ว ม กั บ นโ ย บ า ย ก า ร ป ฏิ รู ป ป ร ะ เ ท ศ
ดา้ นทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสงิ่ แวดลอ้ ม ตามยทุ ธศาสตรช์ าติ และแนวทางประชารฐั ทจี่ ะ
เขา้ สู่ Thailand 4.0 ตามที่คณะกรรมการปฏริ ูปประเทศดา้ นทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละ
สง่ิ แวดลอ้ ม มวี าระการปฏริ ปู ประเทศดา้ นความหลากหลายทางชวี ภาพ (biodiversity) ซงึ่
มปี ระเด็นปฏริ ปู ที่ 4 โดยใชง้ านสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี นและงานฐานทรพั ยากรทอ้ งถน่ิ
อพ.สธ. เป็ นแนวทางการปฏิรูป โดยจะดาเนินงานใหเ้ ป็ น ศูนยอ์ นุ รกั ษแ์ ละพัฒนา
ทรพั ยากรทอ้ งถน่ิ ตาบล...” ใหค้ รอบคลุม 7,225 ตาบล ท่วั ประเทศ (เป้ าหมายภายใน
ปี 2564) จดั เป็ นโครงการภายใตแ้ ผนการปฏิรูปประเทศท่ีมีความจาเป็ นเร่งด่วน
(Quick Win) มกี ารกาหนดการปฏริ ูปประเทศดา้ นทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดลอ้ ม
ทรพั ยากรความหลากหลายทางชวี ภาพ โดยใหง้ านฐานทรพั ยากรทอ้ งถน่ิ มีศูนยอ์ นุรกั ษ ์
และพฒั นาทรพั ยากรทอ้ งถนิ่ ตาบลใหค้ รอบคลุมทุกตาบลท่วั ประเทศ ทง้ั นี้ จาเป็ นตอ้ งมี
การเตรยี มความพรอ้ มของบุคลากร สถานท่ี และงบประมาณในการรวบรวมและจดั ทา
บญั ชรี ายการ ขนึ้ ทะเบยี นทรพั ยากรกายภาพ ชวี ภาพ และภูมปิ ัญญาทอ้ งถน่ิ ทกี่ ากบั การ
ใชป้ ระโยชนจ์ ากทรพั ยากรเหลา่ น้ันในรปู แบบของฐานขอ้ มูล โดยการมสี ว่ นรว่ มของชมุ ชน
เพอ่ื คมุ ้ ครองสทิ ธปิ ระโยชนแ์ ละแบ่งปันผลประโยชนจ์ ากการใชท้ รพั ยากรทเี่ ป็ นธรรมใหก้ บั
ชมุ ชนทอ้ งถนิ่ ไดต้ อ่ ไป
อพ.สธ. ประสานกับที่ป รึกษากระทรวงมหาดไทย อพ.สธ. มีความเห็ นว่า
กระทรวงมหาดไทยควรเป็ นหลักในการดาเนินงานฐานทรพั ยากรทอ้ งถ่ิน เนื่องจาก
เป็ นเรอ่ื งของความม่นั คงในมิตขิ องความม่นั คงทางทรพั ยากรของประเทศ และสอดรบั กบั
นโยบายมหาดไทย 4.0 แตเ่ นื่องจากกระทรวงมหาดไทยไม่มภี ารกจิ ดา้ นทรพั ยากรธรรมชาติ
และสิ่งแวดลอ้ มโดยตรง จึงจาเป็ นตอ้ งบูรณาการร่วมกันในหลายกระทรวง เพ่ือให ้
เป็ นนโยบายและตวั ชวี้ ดั ของหน่วยงานเพอ่ื กากบั การดาเนินงานสนองพระราชดารไิ ปยงั
สว่ นราชการ ดงั เชน่
-กระทรวงศกึ ษาธกิ ารมีนโยบายและตวั ชวี้ ดั ในการดาเนินงานสวนพฤกษศาสตร ์
โรงเรยี นโดยมนี ักเรยี นชว่ ยสารวจในทอ้ งถน่ิ
-กระทรวงการอดุ มศกึ ษา วทิ ยาศาสตร ์ วจิ ยั และนวตั กรรม กากบั ดูเลมหาวทิ ยาลยั
เพื่อเป็ นพ่ีเลีย้ งใหก้ บั โรงเรยี นและองคก์ รปกครองส่วนทอ้ งถิ่น ศึกษาวิจยั ต่อยอดเพื่อ
การอนุรกั ษแ์ ละใชป้ ระโยชนท์ รพั ยากรทอ้ งถนิ่ อยา่ งยง่ั ยนื
-กระทรวงทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดลอ้ มโดยสานักงานปลดั กระทรวง
ท ร ัพ ย า ก ร ธ ร ร ม ช า ติ แ ล ะ ส่ิ ง แ ว ด ล ้อ ม ก า กับ ก า ร ป ฏิ บัติ ง า น ข อ ง ส า นั ก ง า น
ทรพั ยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอ้ มในทุกจงั หวดั และจะมีสานักงานนโยบายและแผน
ทรพั ยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอ้ มประสานงานและติดตามการดาเนิ นงานตาม
พระราชบญั ญตั คิ วามหลากหลายทางชวี ภาพ พ.ศ.....ทก่ี าลงั จะมขี นึ้
6
-กระทรวงเกษตรและสหกรณ์มีการดูแลเร่ืองเกษตร ปศุสัตว ์ และประมง
มพี ระราชบญั ญตั คิ มุ ้ ครองพนั ธพุ ์ ชื พ.ศ. 2542
-กระทรวงสาธารณสุขมกี รมการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทยท์ างเลอื ก คุม้ ครอง
ภมู ปิ ัญญาการแพทยแ์ ผนไทย พชื สมุนไพรและถนิ่ อาศยั ตามพระราชบญั ญตั คิ มุ ้ ครองและ
สง่ เสรมิ ภมู ปิ ัญญาการแพทยแ์ ผนไทย พ.ศ. 2542 เป็ นตน้
อพ.สธ. จงึ ดาเนินการประสานดา้ นโยบายโดยมกี ารประชมุ หารอื ระหวา่ งผูแ้ ทน
จากหน่ วยงานต่างๆ ไดแ้ ก่ กระทรวงมหาดไทย กรมส่งเสรมิ การปกครองทอ้ งถ่ิน
กรมการปกครอง กรมการพฒั นาชมุ ชน สานักงานปลดั กระทรวงทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละ
ส่ิง แ ว ด ล อ้ ม ส า นั ก งา นนโ ยบ า ย แ ล ะ แ ผ น ท ร ัพ ยา ก ร ธ ร ร ม ชา ติแ ล ะ ส่ิงแ ว ด ล อ้ ม
กระทรวงเกษตรและสหกรณแ์ ละกรมการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทยท์ างเลอื กในวนั ที่
2 กรกฎาคม พ.ศ. 2561 ในการประสานงานใหบ้ รรลุตามเป้ าหมาย จึงจาเป็ นตอ้ ง
เป็ นนโยบายและตวั ชวี้ ดั ในการขบั เคลอื่ นใหจ้ งั หวดั สนับสนุนองคก์ รปกครองส่วนทอ้ งถนิ่
โดยมมี หาวทิ ยาลยั เป็ นพเ่ี ลยี้ งใหค้ วามรู ้ ซงึ่ ในขณะนีเ้ ป็ นจุดเรม่ิ ตน้ ทที่ าง อพ.สธ.ทาความ
เขา้ ใจกบั มหาวทิ ยาลยั ทเี่ ป็ นศนู ยแ์ ม่ข่ายประสานงานอพ.สธ.และศูนยป์ ระสานงาน อพ.สธ.
เพ่ือสรา้ งความเขา้ ใจใหก้ บั เครอื ข่ายขา้ งตน้ จาเป็ นตอ้ งเป็ นนโยบายและตวั ชวี้ ดั ในการ
ปฏริ ปู ประเทศ เพอื่ ใหต้ รงตามเป้ าหมายและวตั ถปุ ระสงคต์ อ่ ไป
ในแผนแม่บท ระยะ 5 ปี ที่เจ็ดนี้ อพ.สธ. จึงมีกิจกรรมที่ดาเนินงานลงไปใน
รายละเอยี ดมากขนึ้ อกี ทง้ั มีแนวทางปฏบิ ตั ติ ลอดจนเครอ่ื งมอื และวธิ กี ารในการทางานที่
จบั ตอ้ งได ้ ยงิ่ ไปกว่าน้ัน ในระยะแผนแม่บทระยะ 5 ปี ทห่ี ก ถอื เป็ นระยะแห่งการทางานที่
ประสบความสาเรจ็ ในเรอื่ งของการมเี ครอื ข่ายหรอื ผูด้ าเนินงานอย่างเป็ นรปู ธรรม ไดม้ าซง่ึ
ฐานขอ้ มูลเพอื่ ตอบโจทยใ์ นการทางานตามแนวทางของยทุ ธศาสตรช์ าตจิ ะสาเรจ็ และบรรลุ
เป้ าหมายไดก้ ็ต่อเมื่อประเทศไทยของเรายงั มีทรพั ยากรนั้นๆอยู่ ไม่ว่าจะเป็ นทรพั ยากร
กายภาพ ชวี ภาพ ทรพั ยากรวฒั นธรรมและภูมิปัญญา ส่วนการนา ไปใชป้ ระโยชน์
ทรพั ยากรนั้น ๆ ประชาชนตอ้ งเขา้ ใจ และมีจิตสานึกในการอนุ รกั ษแ์ ละใชป้ ระโยชน์
ทรพั ยากรอย่างย่งั ยืน อพ.สธ. จึงมีกิจกรรมที่สาคญั ยิ่งคือตอ้ งทาใหเ้ กิดการส่ือสาร
การศึกษาเรอ่ื งการอนุ รกั ษท์ ี่รูถ้ ึงปลายทางว่าการอนุ รกั ษน์ ั้นเป็ นประโยชนอ์ ย่างไร
ซง่ึ นาไปสู่ความมสี านึกต่อการอนุรกั ษท์ รพั ยากรทที่ ุกคนเกดิ ความตระหนักและหวงแหน
ทรพั ยากรทมี่ อี ยู่
อพ.สธ. จงึ วางแผนแม่บททมี่ ีบทบาทในการตดิ ตามและประสานงานการดูแลรกั ษา
ทรพั ยากรของประเทศ รวมถึงสรา้ งเครอ่ื งมือต่าง ๆ เพอ่ื สรา้ งความตระหนักและนาไปสู่
การสรา้ งจติ สานึกในการรกั ษาทรพั ยากรของประเทศทนี่ าไปส่คู วามม่นั คง ม่งั ค่งั และยง่ั ยนื
ตามแผนยทุ ธศาสตรช์ าตทิ ถ่ี กู วางไว ้ จาเป็ นตอ้ งใชท้ รพั ยากรของประเทศทม่ี อี ยู่ ณ ตอนนี้
ตอ้ งชว่ ยกนั อนุ รกั ษร์ กั ษา ฟื้นฟูพฒั นา เพื่อนาไปสู่การใชป้ ระโยชนอ์ ย่างย่งั ยืนใหก้ บั
ประเทศไทย ซงึ่ ตรงกบั เป้ าหมายและวตั ถุประสงคข์ อง อพ.สธ. ภายใตก้ ารน้อมนา
พระราชกระแส “การรกั ทรพั ยากร คอื การรกั ชาติ รกั แผ่นดนิ ” มาสกู่ ารปฏบิ ตั โิ ดยแทจ้ รงิ
7
2. เป้ าหมายรวมและวสิ ยั ทศั น์
เพอื่ พฒั นาบคุ ลากร
อนุรกั ษแ์ ละพฒั นาทรพั ยากร
ใหเ้ กดิ ประโยชนถ์ งึ มหาชนชาวไทย
3. วตั ถปุ ระสงค ์
1. ใหเ้ ขา้ ใจและเห็นความสาคญั ของทรพั ยากร
2. ใหร้ ว่ มคดิ รว่ มปฏบิ ตั ิ จนเกดิ ผลประโยชนถ์ งึ มหาชนชาวไทย
3. ใหม้ รี ะบบขอ้ มูลทรพั ยากรสอ่ื ถงึ กนั ไดท้ ่วั ประเทศ
4. พนั ธกจิ
4.1 อนุรกั ษท์ รพั ยากรของประเทศไดแ้ ก่ ทรพั ยากรชวี ภาพ ทรพั ยากรกายภาพ
ทรพั ยากรวฒั นธรรมและภมู ปิ ัญญา
4.2 นาพชื ทไี่ ดส้ ารวจขนึ้ ทะเบยี นรหสั ตน้ ของพชื ทมี่ อี ยเู่ ดมิ และหายากใกลส้ ญู พนั ธุ ์
เพื่อไปปลูกรกั ษาพนั ธุกรรมไวใ้ นพืน้ ที่ท่ีปลอดภยั ในหน่ วยงานท่ีรว่ มสนองพระราชดาริ
และธนาคารพชื พรรณ อพ.สธ. สวนจติ รลดา
4.3 นาความรูจ้ ากการศึกษาวิจยั พืชพรรณและความหลากหลายทางชวี ภาพ
การศึกษาทรพั ยากรกายภาพ การสารวจและบันทึกวฒั นธรรมและภูมิปัญญาของ
ประเทศไทย เพอื่ สรา้ งฐานองคค์ วามรูท้ างวทิ ยาการ ที่จะนาไปสู่การอนุรกั ษแ์ ละพฒั นา
อยา่ งยง่ั ยนื สเู่ ศรษฐกจิ พอเพยี ง
4.4 จดั ทาศูนยข์ อ้ มูลพนั ธุกรรมพืชรวมทั้งทรพั ยากรอื่น ๆ ไดแ้ ก่ ทรพั ยากร
กายภาพ ทรพั ยากรชวี ภาพ และทรพั ยากรวฒั นธรรมและภมู ปิ ัญญาโดยเชอ่ื มโยงขอ้ มูล
ระหว่างหน่ วยงานที่เขา้ ร่วมสนองพระราชดาริ เช่น ศูนยข์ อ้ มูลพรรณพฤกษชาติ
หอพรรณไม้ กรมอุทยานแห่งชาติสัตวป์ ่ าและพันธุพ์ ืช กับศูนยข์ อ้ มูลทรพั ยากร
สวนจิตรลดา และขอ้ มูลเกย่ี วกบั พนั ธุกรรมพืชของหน่ วยงานต่างๆ สื่อถึงกนั ในระบบ
เดยี วกนั
4.5 สรา้ งเด็ กและ เยาวชนให ม้ ีจิตสา นึ กในการอนุ รกั ษพ์ ันธุกรรมพืชแล ะ
ทรพั ยากรธรรมชาติ รกั ษาวฒั นธรรมและภมู ปิ ัญญาไทย
4.6 เสรมิ สรา้ งสนับสนุนใหเ้ กดิ เครอื ข่ายระดบั ต่างๆ ในการดาเนินงานเกยี่ วกบั
การอนุรกั ษแ์ ละพฒั นาทรพั ยากร
8
5. เป้ าหมายในแผนแม่บท ระยะ 5 ปี ทเ่ี จ็ด
เพ่ือใหบ้ รรลุเป้ าหมายรวมและวสิ ยั ทศั นใ์ หเ้ ป็ นไปตามวตั ถุประสงคข์ อง อพ.สธ.
จึงไดก้ าหนดเป้ าหมายและกรอบแนวทางการดาเนินงานอพ.สธ. ในระยะ 5 ปี ที่เจ็ด
(1 ตุลาคม พ.ศ. 2564– 30 กนั ยายน พ.ศ. 2569) โดยยดึ พระราชดารแิ ละแนวทางที่
สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจา้ กรมสมเด็จพระเทพรตั นราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี
พระราชทานไวเ้ ป็ นหลกั โดยดาเนินงานตอ่ เนื่องจากระยะทผี่ ่านมา ดงั นี้
5.1 เน้นและใหค้ วามสาคัญกับการดาเนิ นงานวิชาการในทุกดา้ นเป็ นหลัก
โดยเฉพาะการดาเนินงานศกึ ษาทดลองวจิ ยั เพอ่ื การอนุรกั ษแ์ ละใชป้ ระโยชนพ์ นั ธุกรรม
พชื และทรพั ยากรตา่ ง ๆ ทสี่ ง่ ผลและเกดิ ประโยชนแ์ กป่ ระชาชนชาวไทย
5.2 ใหค้ วามสาคัญกับการพัฒนารวบรวมขอ้ มูลและระบบสารสนเทศทาง
ภมู ศิ าสตรใ์ นการอนุรกั ษพ์ นั ธกุ รรมพชื ใหเ้ ป็ นมาตรฐานสากลและเกดิ ประโยชนส์ งู สดุ
5.3 เพม่ิ ประสทิ ธภิ าพการดาเนินงานดา้ นการเรยี นรูท้ รพั ยากรและสรา้ งจติ สานึก
ในการอนุ รกั ษท์ รพั ยากรทงั้ 3 ฐาน ควบคู่ไปกบั การปรบั ปรุง และเพ่ิมประสิทธิภาพ
การบรหิ ารจดั การในดา้ นกระบวนการวางแผน การประสานดาเนินงาน การจดั สรร
ทรพั ยากร โดยเฉพาะการยืนยันเพ่ือรบั การสนับสนุ นงบประมาณดาเนิ นงานจาก
สานักงบประมาณและแหลง่ ทุนตา่ ง ๆ และการตดิ ตามผลการดาเนินงาน
5.4 ใหก้ ารดาเนินงานตามแผนแม่บท อพ.สธ. ไปในทศิ ทางเดยี วกนั กบั ยทุ ธศาสตร ์
ชาต(ิ พ.ศ. 2560-2579) ยทุ ธศาสตรก์ ารวจิ ยั และนวตั กรรมแหง่ ชาติ (พ.ศ.2560-2579)
และแผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง่ ชาตฉิ บบั ท่ี 13 (พ.ศ. 2565-2569)
5.5 กรอบการดาเนินงานตามแผนแม่บท 3 กรอบ 8 กจิ กรรม คอื กรอบการเรยี นรู ้
ท รัพ ย า ก ร ก ร อ บ ก า รใ ช ป้ ร ะ โ ย ช น์ท รัพ ย า ก ร แ ล ะ ก ร อ บ ก า ร ส ร า้ ง จิต ส า นึ กใ น
การรกั ทรพั ยากร
6. แนวทางการดาเนินงานภายใตแ้ ผนแม่บท อพ.สธ. ระยะ 5 ปี ทเี่ จ็ด
(1 ตลุ าคม พ.ศ. 2564 – 30 กนั ยายน พ.ศ. 2569)
อพ.สธ. มเี ป้ าหมายในการดาเนินงานเพอ่ื พฒั นาบคุ ลากรใหม้ าอนุรกั ษแ์ ละพฒั นา
ทรพั ยากรเพอ่ื ใหเ้ กดิ ประโยชนถ์ งึ มหาชนชาวไทย โดยมวี ตั ถปุ ระสงคเ์ พอื่ ใหเ้ ขา้ ใจและเห็น
ความสาคญั ของทรพั ยากรใหร้ ว่ มคดิ รว่ มปฏบิ ตั จิ นเกดิ ผลประโยชนถ์ งึ มหาชนชาวไทยและ
ใหม้ ีระบบขอ้ มูลทรพั ยากรใหส้ ื่อถึงกนั ไดท้ ่วั ประเทศ อพ.สธ. จึงกาหนดแนวทางและ
แผนการดาเนินงานตามแผนแม่บท อพ.สธ.ระยะ 5 ปี ทีเ่ จ็ด (1 ตุลาคม พ.ศ. 2564 –
30 กนั ยายน พ.ศ. 2569) ซง่ึ เป็ นการดาเนินงานปี ที่ 31-35 ของ อพ.สธ. โดยมกี จิ กรรม
8 กจิ กรรมที่อยู่ภายใต ้ 3 กรอบการดาเนินงานและ 3 ฐานทรพั ยากร ไดแ้ ก่ ทรพั ยากร
กายภาพ ทรพั ยากรชวี ภาพ และทรพั ยากรวฒั นธรรมและภมู ปิ ัญญา
9
อพ.สธ. ทาหนา้ ทเี่ ป็ นหน่วยงานประสานงาน ใหค้ าปรกึ ษา สนับสนุน และรว่ มมอื กบั
หน่วยงานรว่ มสนองพระราชดารจิ ดั ทาแผนปฏบิ ตั งิ านในกจิ กรรมตา่ ง ๆ ภายใตแ้ ผนแม่บท
ซง่ึ แตล่ ะแผนจะมรี ะยะเวลา 5 ปี ของปี งบประมาณ โดยทห่ี น่วยงานทร่ี ว่ มสนองพระราชดาริ
มคี ณะกรรมการดาเนินงาน อพ.สธ. ของหน่วยงานฯ มีการประชมุ กนั อย่างสม่าเสมอและ
แต่งต้ังคณะทางานหรือคณะอนุ กรรมการในดา้ นต่าง ๆ รวมถึงมีคณะทา งานหรือ
คณะอนุกรรมการในการจดั ทาแผนปฏบิ ตั งิ านประจาปี เฉพาะในส่วนของหน่วยงานของตน
ใหช้ ดั เจน โดยระบุสาระสาคญั ในการดาเนินงาน เชน่ พืน้ ท่เี ป้ าหมายในการดาเนินงาน
วธิ กี ารและขนั้ ตอนการดาเนินงาน และการบรหิ ารจดั การ โดยเฉพาะเรอื่ งผูร้ บั ผิดชอบใน
การปฏบิ ตั แิ ละงบประมาณในการดาเนินงาน โดยมี อพ.สธ. เป็ นผูพ้ จิ ารณาจากแผนปฏบิ ตั ิ
งานรายปี เพื่อใหอ้ ยู่ในแนวทางการดาเนินงาน อพ.สธ.และสนับสนุ นแผนปฏิบตั ิงาน
ประจาปี /โครงการต่าง ๆ ภายใตแ้ ผนแม่บทของ อพ.สธ.เพื่อของบประมาณในการ
ดาเนินงานไปยงั แหลง่ ทนุ ตา่ ง ๆ ตอ่ ไป
1. กรอบการเรยี นรทู ้ รพั ยากร
เป็ นกรอบการดาเนินงานทเ่ี นน้ ในเรอื่ งของการรกั ษาพนื้ ทป่ี ่ าธรรมชาตดิ งั้ เดมิ ทอ่ี ยู่
ของหน่วยงานทร่ี ว่ มสนองพระราชดารเิ ป็ นเจา้ ของครอบครองโดยถูกกฏหมาย ตลอดจน
การศกึ ษาเรยี นรใู ้ นพนื้ ทนี่ ้ัน ๆ วา่ มที รพั ยากรอะไร เพอื่ วางแผนและดาเนินการอนุรกั ษแ์ ละ
ใชป้ ระโยชน์ นอกจากนั้นใหห้ น่ วยงานท่ีรว่ มสนองพระราชดารดิ ูแลในพืน้ ท่ีท่ีกาลงั จะ
เปลี่ยนแปลงในพืน้ ที่ของหน่ วยงานเองและร่วมมือกบั องคก์ รปกครองส่วนทอ้ งถ่ินที่
หน่วยงานตงั้ อยใู่ นการรว่ มสารวจทรพั ยากร เพอื่ เก็บรวบรวมทรพั ยากรทล่ี ่อแหลมต่อการ
สูญพนั ธุ ์ และทรพั ยากรทม่ี ศี กั ยภาพเพอื่ มาพฒั นาต่อไป และสามารถทจ่ี ะกาหนดใหเ้ กดิ
พนื้ ที่สาหรบั เป็ นแหล่งเรยี นรูแ้ ละขยายพนั ธุท์ รพั ยากร เพื่อการศกึ ษาวจิ ยั และนาไปใช ้
ประโยชน์ เป็ นการเพิ่มทรพั ยากรท่ีมีอยู่ในสภาพธรรมชาติใหม้ ีจานวนเพ่ิมมากขึน้
ไม่สูญพนั ธุแ์ ละมีวตั ถุดบิ เพียงพอในการศึกษาวจิ ยั หรอื เป็ นตวั อย่างในการปลูกรกั ษา
ทรพั ยากร โดยมกี จิ กรรมทสี่ นับสนุนกรอบการเรยี นรทู ้ รพั ยากรนี้ 3 กจิ กรรมไดแ้ ก่
กจิ กรรมที่ 1 กจิ กรรมปกปักทรพั ยากร กจิ กรรมที่ 2 กจิ กรรมสารวจเก็บรวบรวม
ทรพั ยากรและกจิ กรรมท่ี 3 กจิ กรรมปลูกรกั ษาทรพั ยากร สามารถสรุปงานตามกจิ กรรม
ตา่ ง ๆ ไดด้ งั นี้
10
กจิ กรรมที่ 1 กจิ กรรมปกปักทรพั ยากร
เป้ าหมาย
1.เพอื่ ปกปักรกั ษาพนื้ ทป่ี ่ าธรรมชาตขิ องหน่วยงานทร่ี ว่ มสนองพระราชดาร(ิ in situ)
ทงั้ หน่วยงานภาครฐั และเอกชน ทม่ี พี นื้ ทป่ี ่ าดง้ั เดมิ อยใู่ นความรบั ผดิ ชอบ โดยไม่มนี โยบาย
จะเปล่ียนแปลงสภาพพืน้ ที่ แต่จะตอ้ งเป็ นพืน้ ท่ีนอกเหนือจากพืน้ ที่ของกรมป่ าไมแ้ ละ
กรมอุทยานแห่งชาตสิ ตั วป์ ่ าและพนั ธุพ์ ชื หรอื จะตอ้ งไม่เป็ นพนื้ ทท่ี ม่ี ีปัญหากบั ราษฎรโดย
เด็ดขาด
2. เพอ่ื รว่ มมอื กบั กรมป่ าไมแ้ ละกรมอุทยานแห่งชาตสิ ตั วป์ ่ าและพนั ธุพ์ ืช โดยที่
กรมฯนาพนื้ ทข่ี องกรมฯ มาสนองพระราชดารติ ามความเหมาะสม
ตวั อย่างพนื้ ทขี่ องหน่วยงานท่รี ว่ มสนองพระราชดาริ เชน่ พนื้ ท่ีป่ าในศูนยศ์ กึ ษา
การพฒั นาอนั เน่ืองมาจากพระราชดาริ พืน้ ท่ีป่ าของสถาบนั การศึกษา พืน้ ที่ป่ าของ
สวนสตั ว ์ พนื้ ทปี่ ่ าของเขอื่ นตา่ ง ๆ ภายใตก้ ารดูแลของการไฟฟ้ าฝ่ ายผลติ แห่งประเทศไทย
พนื้ ทภี่ ายใตก้ ารดูแลขององคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถนิ่ เชน่ พนื้ ทป่ี ่ าทช่ี าวบา้ นรว่ มใจปกปัก
รกั ษา ป่ าชุมชนเป็ นตน้ โดยการดาเนิ นงานในพืน้ ที่ ปกปักทรพั ยากรนี้อยู่ภายใต ้
การดาเนินงานของคณ ะกรรมการดาเนินงาน /คณะอนุกรรมการ/คณะทางานอพ.สธ.
ของหน่ วยงานที่รว่ มสนองพระราชดารนิ ั้นๆ โดย อพ.สธ. สามารถเป็ นผูป้ ระสานและ
สนับสนุนดา้ นวิชาการ/บุคลากร ประสานศูนยแ์ ม่ข่ายประสานงาน/ศูนยป์ ระสานงาน
อพ.สธ. และสถาบนั การศกึ ษาต่าง ๆ ทร่ี ว่ มสนองพระราชดาริ ในการสนับสนุนบุคลากร/
นักวจิ ยั เพอื่ ปฏบิ ตั งิ านในพนื้ ท่ี
แนวทางการดาเนินกจิ กรรมปกปักทรพั ยากรในพนื้ ทป่ี กปกั ทรพั ยากร
1. การทาขอบเขตพนื้ ปกปักทรพยั ากร และใหร้ ะบุสถานะพนื้ ทวี่ า่ อยเู่ อกสารสทิ ธิ ์
ประเภทใด
1.1 เป็ นพนื้ ทมี่ เี อกสารสทิ ธขิ ์ องหน่วยงานฯ
1.2 เป็ นพนื้ ทข่ี องหน่วยงานอนื่ แตอ่ นุญาตใหม้ สี ทิ ธใิ ์ ชพ้ นื้ ทน่ี ั้นได ้
(ใหร้ ะบุชอื่ หน่วยงานทเ่ี ป็ นเจา้ ของและมเี อกสารอนุญาตใหใ้ ชพ้ นื้ ทน่ี ้ันๆ )
*พนื้ ทป่ี กปกั ทรพั ยากรตอ้ งไมเ่ ป็ นพนื้ ทที่ ม่ี กี รณีพพิ าทกบั ราษฎร ในเรอ่ื งของการบกุ รกุ หรอื
แผว้ ถาง
2. การสารวจ ทารหสั ประจาตน้ ไม้ และบนั ทกึ คา่ พกิ ดั ตาแหน่ง เพอื่ รวบรวมเป็ น
ฐานขอ้ มูลในพนื้ ทขี่ องหน่วยงานทรี่ ว่ มสนองพระราชดาริ
3. การสารวจ ทารหสั และบนั ทกึ คา่ พกิ ดั ตาแหน่งของทรพั ยากรชวี ภาพอนื่ ๆ
นอกเหนือจากพนั ธกุ รรมพชื เชน่ สตั ว ์ จลุ นิ ทรยี ์
4. การสารวจ ทารหสั และบนั ทกึ คา่ พกิ ดั ตาแหน่งของทรพั ยากรกายภาพ เชน่ ดนิ
หนิ แร่ ธาตตุ า่ งๆ คณุ ภาพนา้ คณุ ภาพอากาศ เป็ นตน้
11
5. การสารวจเก็บขอ้ มูลภูมปิ ัญญาทอ้ งถน่ิ วฒั นธรรมตา่ ง ๆ ทเ่ี กย่ี วขอ้ งกบั การใช ้
ทรพั ยากรกายภาพและทรพั ยากรชวี ภาพในพนื้ ที่
6. สนับสนุนใหม้ ีอาสาสมคั รปกปักรกั ษาทรพั ยากรในพืน้ ท่ีสถานศึกษา เชน่
นักศกึ ษาในมหาวทิ ยาลยั ในระดบั หมู่บา้ น ตาบล สนับสนุนใหป้ ระชาชนทอี่ ยูร่ อบ ๆ พนื้ ท่ี
ปกปักทรพั ยากร เชน่ มีกจิ กรรมป้ องกนั ไฟป่ า กจิ กรรมรว่ มมือรว่ มใจรกั ษาทรพั ยากร
ในพนื้ ทปี่ กปักทรพั ยากร เป็ นตน้
7. ดาเนินการเป็ นแหล่งศกึ ษาเรยี นรู ้ สามารถทาเสน้ ทางศกึ ษาธรรมชาติ หรอื
ดาเนินการใด ๆ ทไ่ี ม่กระทบกระเทอื นความเป็ นป่ าธรรมชาตดิ ง้ั เดมิ
เครอ่ื งมอื ในการดาเนินงานกจิ กรรมท1่ี กจิ กรรมปกปกั ทรพั ยากร
1. Template 9 ใบงานใชเ้ ป็ นเครอื่ งมอื ในการบนั ทกึ
2. Form F2-M
3. Application งานฐานทรพั ยากร อพ.สธ.
4. Platform LandViewer
5. Platform EO Browser
6. ภาพถา่ ยจากดาวเทยี ม
ฯลฯ
การรายงานผลงานกจิ กรรมท่ี 1 กจิ กรรมปกปักทรพั ยากร
1. รายงานเชงิ บรรยายตามหลกั วชิ าการ จานวน ชนิดของทรพั ยากร มีรูปถ่าย
ประกอบอยา่ งชดั เจน
2.รายงานผลในรูปของตาราง Template 9 ใบงาน และสามารถลงผ่าน
application งานฐานทรพั ยากร อพ.สธ.หรอื ถา้ มีรูปแบบของตารางฐานขอ้ มูลของ
หน่วยงานเอง และสามารถเชอ่ื มตอ่ กบั ฐานขอ้ มูลทรพั ยากร อพ.สธ.
หมายเหตุ
1. พืน้ ท่ีในกจิ กรรมท่ี 1 กจิ กรรมปกปักทรพั ยากร เป็ นคนละพืน้ ท่ีกบั พืน้ ที่ใน
กจิ กรรมท่ี 2 กจิ กรรมสารวจเก็บรวบรวมทรพั ยากรและคนละพนื้ ทกี่ บั พนื้ ทใ่ี นกจิ กรรมที่ 3
กจิ กรรมปลกู รกั ษาทรพั ยากร
2. ขอ้ มูลทไี่ ดจ้ ากกจิ กรรมปกปักทรพั ยากร สามารถนาไปจดั การและเก็บเขา้ สู่
งานฐานขอ้ มูลในกจิ กรรมที่ 5 กจิ กรรมศนู ยข์ อ้ มูลทรพั ยากร
3. กจิ กรรมปกปักทรพั ยากร ใชแ้ นวทางการรกั ษาพนื้ ทแี่ ละทรพั ยากรทมี่ อี ยภู่ ายใน
พนื้ ทเ่ี ป็ นเป้ าหมายหลกั ในการดาเนินงานในกจิ กรรม
4. พืน้ ท่ที น่ี ามาสนองพระราชดารใิ นกจิ กรรมนี้ ไม่ไดห้ มายความว่าเป็ นการนา
พนื้ ทนี่ ั้นเขา้ มานอ้ มเกลา้ ฯ ถวาย เพือ่ ใหเ้ ป็ นทรพั ยส์ นิ ของ อพ.สธ. สานักพระราชวงั แต่
หมายถึงเป็ นพืน้ ที่ที่ดาเนิ นการโดยหน่ วยงานน้ัน ๆ ที่เป็ นเจา้ ของ แต่ใชแ้ นวทาง
การดาเนินงานในกจิ กรรมปกปักทรพั ยากร และในอนาคตถา้ หน่วยงานนั้น ๆ มนี โยบายใน
การดาเนินการปรบั ปรงุ หรอื ตอ้ งการใชพ้ นื้ ทปี่ กปักทรพั ยากร เพอ่ื ใชใ้ นกจิ กรรมอนื่ ๆ ทาง
12
หน่วยงานสนองพระราชดารฯิ น้ันๆ สามารถดาเนินการแจง้ ความประสงคม์ ายงั อพ.สธ.
เปลยี่ นกจิ กรรมในการดาเนินงานในพนื้ ทนี่ ั้น ๆ ได ้ แต่ในกรณีทเี่ ป็ นพนื้ ทล่ี อ่ แหลมต่อการ
สูญเสียทรพั ยากรท่ีมีค่า อาจตอ้ งมีประชุมและขอความเห็นชอบจากคณะกรรมการ
ดาเนินงาน อพ.สธ.ของหน่วยงานทร่ี ว่ มสนองพระราชดารแิ ละประชมุ รว่ มกบั อพ.สธ. เพอ่ื
หาขอ้ สรปุ ในการดาเนินงานปลยี่ นแปลงพนื้ ทต่ี อ่ ไป
5. สามารถนาทรพั ยากรทสี่ ามารถทส่ี ารวจเก็บรวบรวมได/้ ขยายพนั ธเุ ์ พม่ิ เพอ่ื ไป
ดาเนินงานในกจิ กรรมท่ี 3 กจิ กรรมปลูกรกั ษาทรพั ยากร และนาไปสู่การดาเนินงานใน
กจิ กรรมอน่ื ๆ ตอ่ ไป
6. สาหรบั เรอ่ื งการอบรมอาสาสมคั ร/ประชาชน/นักเรยี น/นักศกึ ษา ในองคก์ ร
ปกครองสว่ นทอ้ งถนิ่ ชมุ ชน หมู่บา้ น ในพนื้ ทป่ี กปักทรพั ยากร ใหจ้ ดั งานอยู่ในกจิ กรรมที่
8 กจิ กรรมพเิ ศษสนับสนุนการอนุรกั ษท์ รพั ยากร
กจิ กรรมที่ 2 กจิ กรรมสารวจเกบ็ รวบรวมทรพั ยากร
เป้ าหมาย
1. เพ่ือสารวจและเก็บรวบรวมทรพั ยากรในพนื้ ท่ภี ายใตร้ ศั มี 50 กโิ ลเมตรหรอื
มากกว่าของหน่วยงานท่ีรว่ มสนองพระราชดาริ ไดแ้ ก่ ทรพั ยากรกายภาพ ทรพั ยากร
ชวี ภาพ และทรพั ยากรวัฒนธรรมและภูมิปัญญา ในพืน้ ท่ีท่ีทราบแน่ ชดั ว่ากาลังจะ
เปลยี่ นแปลงจากสภาพเดมิ เชน่ จากป่ ากลายเป็ นสวน พืน้ ที่ตามเกาะต่าง ๆ ทีจ่ ะกลาย
สภาพเป็ นพืน้ ที่ท่องเท่ียว พืน้ ทีท่ ีเ่ รง่ ในการสรา้ งถนนและสงิ่ ก่อสรา้ งต่าง ๆ ใหพ้ ิจารณา
ความพรอ้ มและศกั ยภาพของหน่ วยงานที่เป็ นแกนกลางดาเนินงานในแต่ละพืน้ ท่ีเป็ น
สาคญั โดยจะตอ้ งประสานงานและขออนุญาตการรว่ มสารวจกบั เจา้ ของพนื้ ทเ่ี ชน่ องคก์ ร
ปกครองส่วนทอ้ งถน่ิ กรมป่ าไม้ กรมทรพั ยากรทางทะเลและชายฝ่ัง กรมอุทยานสตั วป์ ่ า
และพนั ธพุ ์ ชื ใหถ้ กู ตอ้ งตามกฎหมายอยา่ งชดั เจน
2. เพ่ือสารวจและเก็บรวบรวมทรพั ยากรในพืน้ ที่ของหน่ วยงานท่ีรว่ มสนอง
พระราชดารเิ องไดแ้ ก่ทรพั ยากรกายภาพ ทรพั ยากรชวี ภาพ และทรพั ยากรวฒั นธรรมและ
ภูมิปัญญา อาจจะกาลังเปล่ียนแปลงหรอื ไม่ก็ไดแ้ ต่เป็ นคนละพืน้ ท่ีกับพืน้ ที่ปกปัก
พนั ธกุ รรมพชื /ทรพั ยากรดงั ในกจิ กรรมที่ 1
อพ.สธ. ทาหนา้ ทเ่ี ป็ นทป่ี รกึ ษา ประสานงานและรว่ มมอื กบั หน่วยงานทร่ี ว่ มสนอง
พระราชดาริ เชน่ จงั หวดั องคก์ รปกครองส่วนทอ้ งถิ่น สถานศึกษาต่าง ๆ ในการรว่ ม
สา ร ว จใ น ง า น ฐ าน ท รัพ ย าก ร ท ้อ ง ถิ่น ก อ งบัญ ช า ก า ร ต า ร ว จ ต ร ะ เ ว นช า ย แ ด น
หน่วยบญั ชาการทหารพฒั นา กรมวชิ าการเกษตร สถาบนั การศกึ ษาต่างๆ ฯลฯ กาหนด
พืน้ ท่ีเป้ าหมายในการดาเนิ นงานสารวจเก็บรวบรวมทรพั ยากร ใหส้ อดคลอ้ งกับ
แนวทางการดาเนินงานตามกรอบแผนแม่บทของ อพ.สธ. และจดั ทาแผนประจาปี เฉพาะ
ในส่วนของหน่วยของตนใหช้ ดั เจน พรอ้ มทงั้ วางแผนปฏบิ ตั งิ านรว่ มกนั ทงั้ ในเรอ่ื งวธิ กี าร
และขนั้ ตอนการดาเนินงานและการบรหิ ารจดั การ
13
แนวทางการดาเนินกจิ กรรมสารวจเก็บรวบรวมทรพั ยากร
1. การสารวจเก็บรวบรวมตวั อย่าง ทรพั ยากรกายภาพ ทรพั ยากรชวี ภาพ และ
ทรพั ยากรวฒั นธรรมและภมู ปิ ัญญา ในบรเิ วณรศั มอี ยา่ งนอ้ ย 50 กโิ ลเมตร ของหน่วยงาน
น้ันๆ ทงั้ พนื้ ที่ แต่อาจเรม่ิ ตน้ ในพนื้ ทท่ี จี่ ะมกี ารเปลย่ี นแปลงจากการพฒั นา หรอื ล่อแหลม
ต่อการเปลยี่ นแปลงกอ่ นเชน่ พนื้ ท่ีกาลงั จะสรา้ งอ่างเก็บน้า สรา้ งศูนยก์ ารคา้ พืน้ ทสี่ รา้ ง
ถนน การขยายทางหลวงหรอื เสน้ ทางต่าง ๆ พนื้ ทสี่ รา้ งสายไฟฟ้ าแรงสูง พนื้ ทท่ี ก่ี าลงั ถูก
บุกรุก และในพืน้ ท่ีอนื่ ๆ ที่จะถูกพฒั นาเปลี่ยนแปลงจากสภาพเดมิ โดยอาจดาเนินการ
ร่วมกบั องคก์ รปกครองส่วนทอ้ งถ่ินท่ีเป็ นสมาชิกฐานทรพั ยากรทอ้ งถิ่น สมาชกิ
สวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น และหน่วยงานทร่ี ว่ มสนองพระราชดาริ อพ.สธ.พนื้ ทท่ี สี่ ารวจ
จะตอ้ งอยู่ในเงอ่ื นไขทเ่ี ป็ นของหน่วยงานทรี่ ว่ มสนองพระราชดารเิ อง หรอื ถา้ เป็ นพนื้ ทขี่ อง
หน่วยงานอนื่ เจา้ ของพนื้ ทนี่ ้ัน ๆ ตอ้ งอนุญาตใหเ้ ขา้ สารวจได ้
2. การสารวจ ทารหสั ประจาตน้ ไม้ และบนั ทกึ ค่าพกิ ดั ตาแหน่งเพอื่ รวบรวมเป็ น
ฐานขอ้ มูลในพนื้ ที่
3. การสารวจ ทารหสั และบนั ทึกค่าพิกดั ตาแหน่งของทรพั ยากรชวี ภาพอืน่ ๆ
นอกเหนือจากพนั ธกุ รรมพชื เชน่ สตั ว ์ จลุ นิ ทรยี ์
4. การสารวจ ทารหสั และบนั ทกึ คา่ พกิ ดั ตาแหน่งของทรพั ยากรกายภาพ เชน่ ดนิ
หนิ แรธ่ าตตุ า่ ง ๆ คณุ ภาพนา้ คณุ ภาพอากาศ เป็ นตน้
5. การสารวจเก็บขอ้ มูลภูมปิ ัญญาทอ้ งถน่ิ วฒั นธรรมตา่ ง ๆ ทเ่ี กย่ี วขอ้ งกบั การใช ้
ทรพั ยากรกายภาพ และทรพั ยากรชวี ภาพในพนื้ ที่
6. การเก็บรวบรวมทรพั ยากรชวี ภาพเพอ่ื เป็ นตวั อยา่ งแหง้ และตวั อยา่ งดอง รวมถงึ
การเก็บตวั อย่างทรพั ยากรกายภาพ เพอื่ เป็ นตวั อย่างในการศกึ ษาหรอื เก็บในพพิ ธิ ภณั ฑ ์
พชื พพิ ธิ ภณั ฑธ์ รรมชาตวิ ทิ ยา
7. การเก็บพนั ธุกรรมทรพั ยากร สาหรบั พืชสามารถเก็บเพ่ือเป็ นตวั อย่างเพ่ือ
การศกึ ษาหรอื มกี ารเก็บในรปู เมล็ดในหอ้ งเก็บรกั ษาเมล็ดพนั ธุ ์ การเก็บตน้ พชื มชี วี ติ เพอื่ ไป
ปลูกในที่ปลอดภยั การเก็บชนิ้ ส่วนพืชที่มีชวี ติ (เพอื่ นามาเก็บรกั ษาในสภาพเพาะเลยี้ ง
เนือ้ เยอื่ ) และสาหรบั ทรพั ยากรอนื่ ๆ (สตั ว ์ จลุ นิ ทรยี ์ เห็ด รา ฯลฯ) สามารถเก็บตวั อยา่ งมา
ศกึ ษาและขยายพนั ธตุ ์ อ่ ไปได ้ ในกจิ กรรมที่ 3 กจิ กรรมปลกู รกั ษาทรพั ยากร
เครอ่ื งมอื ในการดาเนินงานกจิ กรรมท่ี 2 กจิ กรรมสารวจเก็บรวบรวมทรพั ยากร
1. Template 9 ใบงานใชเ้ ป็ นเครอ่ื งมอื ในการบนั ทกึ
2. Form F2-M
3. Application งานฐานทรพั ยากร อพ.สธ.
4. Platform LandViewer
5. Platform EO Browser
6. ภาพถา่ ยจากดาวเทยี ม
ฯลฯ
14
การรายงานผลงานกจิ กรรมท่ี 2 กจิ กรรมสารวจเก็บรวบรวมทรพั ยากร
1. รายงานเชงิ บรรยายตามหลกั วิชาการ จานวน ชนิดของทรพั ยากร มีรูปถ่าย
ประกอบอยา่ งชดั เจน
2. รายงานผลในรูปของตาราง Template 9 ใบงาน และสามารถลงผ่าน
application งานฐานทรพั ยากร อพ.สธ.หรอื ถา้ มีรูปแบบของตารางฐานขอ้ มูลของ
หน่วยงานเอง และสามารถเชอื่ มตอ่ กบั ฐานทรพั ยากร อพ.สธ
หมายเหตุ
1. พนื้ ทใ่ี นกจิ กรรมท่ี 2 กจิ กรรมสารวจเก็บรวบรวมทรพั ยากรเป็ นคนละพนื้ ทกี่ บั
พนื้ ท่ีในกจิ กรรมท่ี 1 กจิ กรรมปกปักทรพั ยากร และคนละพนื้ ท่กี บั พืน้ ทใี่ นกจิ กรรมที่ 3
กจิ กรรมปลกู รกั ษาทรพั ยากร
2. ขอ้ มูลทไี่ ดจ้ ากกจิ กรรมสารวจเก็บรวบรวมทรพั ยากรนี้ สามารถนาไปจดั การและ
เก็บเขา้ สงู่ านฐานขอ้ มูลในกจิ กรรมที่ 5 กจิ กรรมศนู ยข์ อ้ มูลทรพั ยากร
3. นาทรพั ยากรทเ่ี ก็บรวบรวมไดไ้ ปดาเนินงานในกจิ กรรมท่ี 3 กจิ กรรมปลกู รกั ษา
ทรพั ยากรและนาไปสกู่ ารดาเนินงานในกจิ กรรมอนื่ ๆ ตอ่ ไป
กจิ กรรมท่ี 3 กจิ กรรมปลกู รกั ษาทรพั ยากร
เป้ าหมาย
1. เพอ่ื นาทรพั ยากรทม่ี คี ่า ใกลส้ ูญพนั ธุ ์ หรอื ตอ้ งการเพม่ิ ปรมิ าณเพอ่ื นามาใช ้
ประโยชน์ โดยการคดั เลอื กทรพั ยากรพนื้ ทใ่ี นกจิ กรรมที่ 1 กจิ กรรมปกปักทรพั ยากรและ
กจิ กรรมที่ 2 กจิ กรรมสารวจเก็บรวบรวมทรพั ยากรเป็ นการดาเนินงานเป็ นกจิ กรรมตอ่ เนื่อง
โดยการนาพนั ธกุ รรมทรพั ยากรชวี ภาพตา่ ง ๆ ไปเพาะพนั ธุ ์ ปลูกเลยี้ ง และขยายพนั ธเุ ์ พม่ิ
ในพืน้ ทท่ี ป่ี ลอดภยั เรยี กว่าพืน้ ทป่ี ลูกรกั ษาทรพั ยากรของหน่วยงานทร่ี ว่ มสนองพระราช
ดาร ิ
2. เพอ่ื ส่งเสรมิ ใหเ้ พมิ่ พนื้ ทแี่ หล่งรวบรวมพนั ธทุ ์ รพั ยากรตามพนื้ ทขี่ องหน่วยงาน
ต่าง ๆ (ex situ)ทง้ั ในแปลงเพาะขยายพนั ธุ ์ หอ้ งปฏบิ ตั กิ ารฯ แหล่งเพาะพนั ธุส์ ตั ว ์ เชน่
พืน้ ท่ีในศูนยศ์ ึกษาการพฒั นาอนั เน่ืองมาจากพระราชดารทิ ่ีมีอยู่ 6 ศูนยท์ ่วั ประเทศ
ศูนยว์ จิ ยั และสถานีทดลองของกรมวชิ าการเกษตร องคก์ ารสวนสตั วฯ์ องคก์ รปกครอง
ทอ้ งถิ่น สถาบันการศึกษาที่นาพืน้ ท่ีเขา้ ร่วมสนองพระราชดาริเป็ นลักษณะของ
สวนพฤกษศาสตร ์ สวนรุกขชาติ พนื้ ทใี่ นป่ าชมุ ชนทรี่ ว่ มสนองพระราชดารแิ ละการเก็บ
รกั ษาในรูปเมล็ด เนือ้ เยอ่ื และสารพนั ธุกรรม (DNA)ในหอ้ งปฏบิ ตั กิ ารฯ ในหน่วยงานท่ี
รว่ มสนองพระราชดารริ วมถึงการเก็บรกั ษาพนั ธุกรรมต่าง ๆ หอ้ งปฏิบตั ิการ อพ.สธ.
สวนจติ รลดา
15
อพ.สธ. ทาหน้าที่เป็ นที่ป รกึ ษา ประสานงาน สนับสนุ นดา้ นวิชาการร่วมกับ
หน่ วยงานที่ร่วมสนองพระราชดาริ เช่น สถาบันการศึกษา จงั หวัด กองบัญชาการ
ตารวจตระเวนชายแดน หน่วยบญั ชาการทหารพฒั นา กองทพั อากาศ กรมวชิ าการเกษตร
ฯลฯ กาหนดพืน้ ท่ีในการดาเนินงานกาหนดพืน้ ที่ปลูกรกั ษาทรพั ยากรใหส้ อดคลอ้ งกบั
แนวทางการดาเนินงานตามแผนแม่บทของ อพ.สธ. และจดั ทาแผนประจาปี เฉพาะในสว่ น
ของหน่วยงานฯใหช้ ดั เจน พรอ้ มทงั้ วางแผนปฏบิ ตั งิ านรว่ มกนั ใหช้ ดั เจน ทง้ั ในเรอ่ื งวธิ กี าร
และขนั้ ตอนการดาเนินงานและการบรหิ ารจดั การ
แนวทางการดาเนินกจิ กรรมปลกู รกั ษาทรพั ยากร
ทรพั ยากรพนั ธกุ รรมพชื
1. การทาขอบเขตพนื้ ทป่ี ลกู รกั ษาทรพั ยากร และใหร้ ะบุสถานะพนื้ ทว่ี ่าอยเู่ อกสาร
สทิ ธปิ ์ ระเภทใด
1.1 เป็ นพนื้ ทม่ี เี อกสารสทิ ธขิ ์ องหน่วยงานฯ
1.2 เป็ นพนื้ ทขี่ องหน่วยงานอนื่ แตอ่ นุญาตใหม้ สี ทิ ธใิ ชพ้ นื้ ทนี่ ั้นได ้
(ใหร้ ะบุชอ่ื หน่วยงานทเ่ี ป็ นเจา้ ของและมเี อกสารอนุญาตใหใ้ ชพ้ นื้ ทน่ี ้ันๆ )
*พนื้ ทปี่ ลกู รกั ษาทรพั ยากรตอ้ งไม่เป็ นพนื้ ทที่ ม่ี กี รณีพพิ าทกบั ราษฎร ในเรอ่ื งของการบกุ รกุ
หรอื แผว้ ถาง
2. การปลูกรกั ษาตน้ พนั ธุกรรมพืชในแปลงปลูก การปลูกรกั ษาตน้ พืชมีชวี ิต
ลกั ษณะป่ าพนั ธุกรรมพชื มแี นวทางดาเนินงานคอื สารวจสภาพพนื้ ทแ่ี ละสรา้ งสงิ่ อานวย
ความสะดวกในการปฏบิ ตั งิ าน งานขยายพนั ธุพ์ ืช งานปลูกพนั ธุกรรมพืชและบนั ทึกผล
การเจรญิ เตบิ โต งานจดั ทาแผนทต่ี น้ พนั ธกุ รรมและบนั ทกึ คา่ พกิ ดั ตาแหน่งตน้ พนั ธกุ รรม
3. การตรวจสอบพชื ปราศจากโรคกอ่ นการเก็บรกั ษาพนั ธกุ รรมพชื ในรปู แบบตา่ งๆ
4. การเก็บรกั ษาทง้ั ในรูปของเมล็ด ในระยะสน้ั ระยะกลาง และระยะยาวในรูปของ
ธนาคารพนั ธกุ รรม ศกึ ษาหาวธิ กี ารเก็บเมล็ดพนั ธุ ์ และทดสอบการงอกของเมล็ดพนั ธุ ์
5. การเก็บรกั ษาโดยศกึ ษาเทคโนโลยกี ารเพาะเลยี้ งเนือ้ เยอื่ พชื แตล่ ะชนิด ศกึ ษาการ
ฟอกฆา่ เชื้ อ ศกึ ษาสตู รอาหารทเ่ี หมาะสม ศกึ ษาการเก็บรกั ษาโดยการเพาะเลยี้ งเนือ้ เยอ่ื ใน
ระยะสนั้ ระยะกลาง ระยะยาว และในไนโตรเจนเหลว (cryopreservation) และการขยายพนั ธุ ์
โดยการเพาะเลยี้ งเนือ้ เยอ่ื
6. การเก็บรกั ษาในรูปสารพนั ธุกรรม (DNA) เพอ่ื การนาไปใชป้ ระโยชนเ์ ชน่
การวเิ คราะหล์ ายพมิ พด์ เี อ็นเอ การปรบั ปรงุ พนั ธพุ ์ ชื เป็ นตน้
7. การดาเนินงานในรูปของสวนพฤกษศาสตร ์ สวนรกุ ขชาติ สวนสาธารณะตา่ ง ๆ
การปลูกพชื ในสถานศกึ ษา โดยมีระบบฐานขอ้ มูลบนั ทกึ พิกดั ตาแหน่งทป่ี ลูกพนั ธุกรรม
ทส่ี ามารถตดิ ตามผลการเจรญิ เตบิ โตและใชป้ ระโยชนไ์ ดใ้ นอนาคต
8. การดาเนินการเป็ นแหล่งศกึ ษาเรยี นรู ้ สามารถทาเสน้ ทางศึกษาธรรมชาติ
หรอื ดาเนินการใด ๆ ทไ่ี ม่กระทบกระเทอื นกบั การปลกู เลยี้ ง และรกั ษาทรพั ยากร
16
ทรพั ยากรพนั ธกุ รรมสตั วแ์ ละทรพั ยากรพนั ธกุ รรมชวี ภาพอน่ื ๆ
ใหด้ าเนินการใหม้ สี ถานทเี่ พาะเลยี้ งหรอื หอ้ งปฏบิ ตั กิ ารทจี่ ะเก็บรกั ษา เพาะพนั ธ/ุ ์
ขยายพนั ธุต์ ามมาตรฐานความปลอดภยั โดยมีแนวทางการดาเนินงานคลา้ ยคลึงกบั
การดาเนินงานในทรพั ยากรพนั ธกุ รรมพชื ขา้ งตน้
หมายเหตุ
1. พนื้ ทใี่ นกจิ กรรมที่ 3 กจิ กรรมปลูกรกั ษาทรพั ยากรเป็ นคนละพนื้ ทกี่ บั กจิ กรรม
ที่ 1 กจิ กรรมปกปักทรพั ยากร และคนละพนื้ ทก่ี บั กจิ กรรมที่ 2 กจิ กรรมสารวจเก็บรวบรวม
ทรพั ยากร
2. ขอ้ มูลทไี่ ดจ้ ากกจิ กรรมปลกู รกั ษาทรพั ยากรนี้ สามารถนาไปจดั การและเก็บเขา้
สงู่ านฐานขอ้ มูลในกจิ กรรมท่ี 5 กจิ กรรมศนู ยข์ อ้ มูลทรพั ยากร
3. สามารถนาทรพั ยากรในกจิ กรรมท่ี 3 กจิ กรรมปลูกรกั ษาทรพั ยากร และนาไปสู่
การดาเนินงานในกจิ กรรมอนื่ ๆ ตอ่ ไป
เครอื่ งมอื ในการด าเนินงานกจิ กรรมท่ี 3 กจิ กรรมปลกู รกั ษาทรพั ยากร
1. Template 9 ใบงานใชเ้ ป็ นเครอื่ งมอื ในการบนั ทกึ
2. Form F2-M
3. Application งานฐานทรพั ยากร อพ.สธ.
4. Platform LandViewer
5. Platform EO Browser
6. ภาพถา่ ยจากดาวเทยี ม
ฯลฯ
การรายงานผลงานกจิ กรรมท่ี 3 กจิ กรรมปลกู รกั ษาทรพั ยากร
1. รายงานเชงิ บรรยายตามหลกั วิชาการ จานวน ชนิดของทรพั ยากร มีรูปถ่าย
ประกอบอยา่ งชดั เจน
2. รายงานผลในรูปของตาราง Template 9 ใบงาน และสามารถลงผ่าน
application งานฐานทรพั ยากร อพ.สธ.หรอื ถา้ มีรูปแบบของตารางฐานขอ้ มูลของ
หน่วยงานเอง และสามารถเชอื่ มตอ่ กบั ฐานขอ้ มูลทรพั ยากร อพ.สธ.
17
2. กรอบการใชป้ ระโยชนท์ รพั ยากร
เป็ นกรอบการดาเนินงานท่เี นน้ ในเรอ่ื งการอนุรกั ษแ์ ละการใชป้ ระโยชนท์ รพั ยากร
อย่างมีเป้ าหมายและตอบโจทยค์ วามตอ้ งการของทอ้ งถิน่ อย่างชดั เจน มีเป้ าหมายและ
แนวทางการดาเนินงานทเ่ี ป็ นทศิ ทางเดยี วกบั ยุทธศาสตรก์ ารวจิ ยั และนวตั กรรมแห่งชาติ
(พ.ศ.2560-2579) ซง่ึ มี 4 ยทุ ธศาสตร ์ไดแ้ ก่
1. การวจิ ยั และนวตั กรรมเพอื่ ตอบโจทยก์ ารสรา้ งความม่นั คงทางเศรษฐกจิ
2. การวจิ ยั และนวตั กรรมเพอื่ การพฒั นาสงั คมและสง่ิ แวดลอ้ ม
3. การวจิ ยั และนวตั กรรมเพอื่ ตอบโจทยก์ ารสรา้ งองคค์ วามรพู ้ นื้ ฐานของประเทศ
4. การสรา้ งบคุ ลากรพฒั นาระบบนิเวศและเครอื ข่ายการวจิ ยั และนวตั กรรมท่ี
เขม้ แข็ง
การดาเนินงานใหย้ ุทธศาสตรฯ์ ประสบความสาเร็จตอ้ งใชท้ ุนทางทรพั ยากรของ
ประเทศเป็ นพืน้ ฐานทงั้ สิน้ อพ.สธ. จึงพฒั นาระบบขอ้ มูลสารสนเทศทรพั ยากรใหเ้ ป็ น
ปัจจุบนั เพอื่ นาไปใชป้ ระโยชนแ์ ละบรรลุจุดมุ่งหมายตามแนวพระราชดารโิ ดยมกี จิ กรรมที่
ดาเนินงานสนับสนุนกรอบการใชป้ ระโยชนท์ รพั ยากรนี้ 3 กจิ กรรมไดแ้ ก่ กจิ กรรมท่ี 4
กจิ กรรมอนุรกั ษแ์ ละใชป้ ระโยชนท์ รพั ยากร กจิ กรรมท่ี 5 กจิ กรรมศูนยข์ อ้ มูลทรพั ยากร
และกจิ กรรมที่ 6 กจิ กรรมวางแผนพฒั นาทรพั ยากรสามารถสรุปงานตามกจิ กรรมต่าง ๆ
ไดด้ งั นี้
กจิ กรรมที่ 4 กจิ กรรมอนุรกั ษแ์ ละใชป้ ระโยชนท์ รพั ยากร
เป้ าหมาย
1. เพอ่ื ศกึ ษาและประเมินศกั ยภาพพนั ธุกรรมพชื และทรพั ยากรอนื่ ๆ ทส่ี ารวจเก็บ
รวบรวมและปลูกรกั ษาไวจ้ ากกิจกรรมท่ี 1-3 หรอื เป็ นทรพั ยากรที่ถูกคดั เลือกมาจาก
หน่วยงานตา่ ง ๆ เชน่ จากองคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถนิ่
2. เพื่อการอนุ รกั ษแ์ ละใชป้ ระโยชนท์ รพั ยากรท้ังสามฐานทรพั ยากร ไดแ้ ก่
ทรพั ยากรกายภาพ ทรพั ยากรชีวภาพ และทรพั ยากรวัฒนธรรมและภูมิปั ญญา
มกี ารวางแผนและดาเนินการวจิ ยั ศกั ยภาพของทรพั ยากรตา่ ง ๆ นาไปส่กู ารเกดิ ผลติ ภณั ฑ ์
ทเี่ ป็ นประโยชนก์ บั ทอ้ งถน่ิ ตา่ ง ๆ และประเทศไทย
3. เพอ่ื ศกึ ษาศกั ยภาพของทรพั ยากรทอ่ี าจนาไปสู่การพฒั นาพนั ธพุ ์ ชื พนั ธสุ ์ ตั ว ์
สายพนั ธจุ ์ ลุ นิ ทรยี ์ ตามแนวพระราชดาริ และมแี นวทางนาไปสู่การอนุรกั ษแ์ ละใชป้ ระโยชน์
ไดอ้ ย่างย่งั ยนื โดยทท่ี รพั ยากรไม่สญู หายไป อพ.สธ. ทาหนา้ ทเ่ี ป็ นทปี่ รกึ ษา ประสานงาน
รว่ มมือ ส่งเสรมิ ในการดาเนินงานดา้ นวชิ าการและการวจิ ยั รว่ มกบั หน่วยงานทร่ี ว่ มสนอง
พ ร ะ ร า ชด า ริ เ ช่น ม ห าวิท ย า ลัย ก ร ม วิช า ก า รเ ก ษ ต ร ก ร ม ป ระ ม ง กร ม ป่ า ไ ม้
ศนู ยพ์ นั ธวุ ศิ วกรรมและเทคโนโลยชี วี ภาพแห่งชาติ สถาบนั วจิ ยั วทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี
แห่งประเทศไทย กรมการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทยท์ างเลอื ก ฯลฯ โดยกาหนดพนื้ ที่
18
เป้ าหมายและทรพั ยากรตา่ งๆ ในการดาเนินงานอนุรกั ษแ์ ละใชป้ ระโยชน์ ใหส้ อดคลอ้ งกบั
แนวทางการดาเนินงานตามกรอบแผนแม่บทของ อพ.สธ.และจดั ทาแผนประจาปี เฉพาะใน
ส่วนของหน่ วยของตนใหช้ ดั เจน พรอ้ มท้งั วางแผนปฏิบัติงานร่วมกนั ใหช้ ดั เจน ผ่าน
การประชมุ คณะกรรมการดาเนินงาน อพ.สธ. ของหน่วยงานนั้นๆ
แนวทางการดาเนินกจิ กรรมอนุรกั ษแ์ ละใชป้ ระโยชนท์ รพั ยากร
1. การวเิ คราะหท์ างกายภาพ เชน่ แรธ่ าตใุ นดนิ คณุ สมบตั ขิ องนา้ ฯลฯ จากแหล่ง
กาเนิดพนั ธกุ รรมดง้ั เดมิ ของพชื น้ันๆ
2. การศกึ ษาทางดา้ นชวี วทิ ยา สณั ฐานวทิ ยา สรรี วทิ ยา ชวี เคมพี นั ธศุ าสตร ์ ฯลฯ
ของทรพั ยากรชวี ภาพทคี่ ดั เลอื กมาศกึ ษา
3. การศกึ ษาดา้ นโภชนาการ องคป์ ระกอบของสาระสาคญั เชน่ รงควตั ถุ กลนิ่
สาระสาคญั ตา่ งๆในพนั ธกุ รรมพชื และทรพั ยากรชวี ภาพอน่ื ๆทเ่ี ป็ นเป้ าหมาย
4. การศึกษาการปลูก การเขตกรรมและขยายพนั ธุพ์ ืชดว้ ยการขยายพนั ธุ ์
ตามปกตใิ นพนั ธุกรรมพชื ท่ีไม่เคยศกึ ษามาก่อน และการขยายพนั ธุโ์ ดยการเพาะเลยี้ ง
เนื้อเย่ือในพันธุกรรมพืชท่ีไม่เคยศึกษามาก่อน รวมถึงการศึกษาการเลีย้ งและ
การขยายพนั ธทุ ์ รพั ยากรชวี ภาพอนื่ ๆ เพอ่ื ใหไ้ ดผ้ ลผลติ ตามทตี่ อ้ งการ
5. การศกึ ษาการจาแนกสายพนั ธโุ ์ ดยวธิ ที างชวี โมเลกลุ เพอ่ื นาไปสกู่ ารพฒั นาพนั ธุ ์
พืช สตั ว ์ และจุลินทรยี เ์ พ่ือเก็บเป็ นลายพิมพด์ ีเอ็นเอของทรพั ยากรชนิดน้ันๆ ไวเ้ พื่อ
นาไปใชป้ ระโยชนต์ อ่ ไป
6. โครงการฯ จากกจิ กรรมที่ 4 นาไปสู่การทางานรว่ มกบั สมาชกิ งานฐาน
ทรพั ยากรทอ้ งถน่ิ (อปท)/ชมุ ชนทีอ่ ยู่ใน อปท.ทเี่ ป็ นสมาชกิ งานฐานทรพั ยากรทอ้ งถนิ่ /
สมาชกิ งานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น (สถาบนั การศกึ ษา) เพอ่ื นาผลงานถ่ายทอดและ
เกดิ ประโยชนก์ บั ทอ้ งถนิ่ อยา่ งชดั เจน
การรายงานผลงานกจิ กรรมที่ 4 กจิ กรรมอนุรกั ษแ์ ละใชป้ ระโยชนท์ รพั ยากร
1. รายงานเชงิ บรรยายตามหลกั วชิ าการ และงานวจิ ยั ตา่ งๆ
2. สามารถตพี มิ พห์ รอื นาเสนอผลงานไดโ้ ดยขออนุญาตมาที่ อพ.สธ. กอ่ น เพอ่ื ที่
อพ.สธ. จะเก็บไวเ้ ป็ นฐานขอ้ มูล
19
กจิ กรรมที่ 5 กจิ กรรมศนู ยข์ อ้ มลู ทรพั ยากร
เป้ าหมาย
1. เพอื่ ใหเ้ กดิ ฐานขอ้ มูลทรพั ยากรของประเทศโดยศูนยข์ อ้ มูลทรพั ยากร อพ.สธ.
สวนจติ รลดารว่ มกบั หน่วยงานท่ีรว่ มสนองพระราชดาริ บนั ทกึ ขอ้ มูลของการสารวจเก็บ
รวบรวมการศึกษาประเมินการอนุ รกั ษ ์ และการใชป้ ระโยชนท์ รพั ยากรท้ังสามฐาน
ตวั อย่างเชน่ ฐานขอ้ มูลพรรณไมแ้ หง้ ฐานขอ้ มูลงานวิจยั ฐานขอ้ มูลทรพั ยากร อพ.สธ.
ฐานขอ้ มูลสตั วท์ ะเล และฐานขอ้ มูลจุลนิ ทรยี ข์ อ้ มูลต่าง ๆ จากการทางานในกจิ กรรมตา่ งๆ
ของ อพ.สธ. โดยทาการบนั ทึกลงในระบบฐานขอ้ มูล เพ่ือเป็ นฐานขอ้ มูลและมีระบบที่
เชอื่ มตอ่ ถงึ กนั ไดท้ ่วั ประเทศโดยเชอื่ มโยงกบั ฐานขอ้ มูลทรพั ยากรของหน่วยงานทรี่ ว่ มสนอง
พระราชดาริ อพ.สธ.
2. เพ่ือใหฐ้ านขอ้ มูลทรพั ยากรนั้น เป็ นขอ้ มูลเพ่ือนาไปสู่การวางแผนการใช ้
ทรพั ยากรอย่างย่งั ยืนและอาจนาไปสู่การพฒั นาพันธุพ์ ืชและทรพั ยากรต่างๆ โดยท่ี
อพ.สธ. เป็ นทป่ี รกึ ษาแต่งตงั้ คณะทางาน ประสานงาน รว่ มมอื พฒั นาการทาศนู ยข์ อ้ มูลฯ
กาหนดรูปแบบในการทาฐานขอ้ มูล โดยกาหนดเป้ าหมายในการดาเนินงานใหส้ อดคลอ้ ง
กบั แนวทางการดาเนินงานตามกรอบแผนแม่บทของ อพ.สธ. และจดั ทาแผนประจาปี
เฉพาะในส่วนของหน่วยของตนใหช้ ดั เจน พรอ้ มทงั้ วางแผนปฏบิ ตั งิ านรว่ มกนั ใหช้ ดั เจน
ผ่านการประชมุ คณะกรรมการดาเนินงาน อพ.สธ. ของหน่วยงานน้ัน ๆ
แนวทางการดาเนินกจิ กรรมศนู ยข์ อ้ มูลทรพั ยากร
1. อพ.สธ. จดั ทาเครอื่ งมอื เพอ่ื ใชใ้ นการรวบรวมขอ้ มูล และรว่ มกบั หน่วยงานทร่ี ว่ ม
สนองพระราชดาริ จดั ทาฐานขอ้ มูลระบบดจิ ติ อลและพฒั นาโปรแกรมสาหรบั ระบบศูนย ์
ขอ้ มูลทรพั ยากรต่างๆ รว่ มกนั เชน่ โปรแกรมการจดั การฐานขอ้ มูลทรพั ยากรทอ้ งถิ่น
ดา้ นการสารวจเก็บรวบรวม การอนุ รกั ษ ์ การประเมินคุณค่าพนั ธุกรรมทรพั ยากร และ
การใชป้ ระโยชน์
2. นาขอ้ มูลทไ่ี ดจ้ ากการสารวจเก็บรวบรวมพนั ธกุ รรมพชื และทรพั ยากรต่างๆ เชน่
ขอ้ มูลการปลูกรกั ษา ขอ้ มูลการใชป้ ระโยชน์จากทรพั ยากร ขอ้ มูลวัฒนธรรมและ
ภมู ปิ ัญญา ขอ้ มูลพนั ธไุ ์ มจ้ ากสถาบนั การศกึ ษาทเ่ี ป็ นสมาชกิ สวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น
เขา้ เก็บไวใ้ นศูนยข์ อ้ มูลทรพั ยากรเพอ่ื การประเมินคุณค่าและนาไปสู่การวางแผนพฒั นา
พนั ธพุ ์ ชื และทรพั ยากรอน่ื ๆ
3. พฒั นาการบรหิ ารจดั การฐานขอ้ มูลของศูนยข์ อ้ มูลทรพั ยากร อพ.สธ. ใหม้ ี
เอกภาพมคี วามสมบูรณแ์ ละเป็ นปัจจบุ นั ซง่ึ หน่วยงานตา่ ง ๆ สามารถใชป้ ระโยชนร์ ว่ มกนั
ได ้ โดยเฉพาะฐานขอ้ มูลทรพั ยากรทไ่ี ดจ้ ากงานฐานทรพั ยากรทอ้ งถน่ิ ฐานขอ้ มูลพชื จาก
การสารวจเก็บรวบรวมฐานขอ้ มูลพรรณไมแ้ หง้ ฐานขอ้ มูลสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น โดย
มี อพ.สธ. เป็ นศูนยก์ ลางและวางแผนดาเนินงานพฒั นาเครอื ข่ายระบบขอ้ มูลสารสนเทศ
อพ.สธ.รว่ มกบั หน่วยงานทร่ี ว่ มสนองพระราชดาริ เพอ่ื ใหส้ ามารถเชอื่ มโยงและใชร้ ว่ มกนั ได ้
อยา่ งกวา้ งขวางอาจผ่านทางเว็บไซต ์ ทมี่ รี ะบบป้ องกนั การเขา้ ถงึ ฐานขอ้ มูล
20
4. หน่วยงานรว่ มสนองพระราชดาริ มีความประสงคท์ ่ีจะดาเนินการแบ่งปันหรอื
เผยแพรข่ อ้ มูลใด ๆ ทเ่ี กยี่ วขอ้ งในงาน อพ.สธ.จาเป็ นตอ้ งขออนุญาตผ่านทาง อพ.สธ. กอ่ น
เพื่อขอพระราชทานขอ้ มูลนั้น ๆ เพ่อื ที่สมเด็จพระกนิษฐาธริ าชเจา้ กรมสมเด็จพระเทพ
รตั นราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารที รงพระกรุณาโปรดเกลา้ ฯ (การขอพระราชทาน
พระราชานุญาต ใหด้ าเนินการทาหนังสอื แจง้ ความประสงคม์ ายงั ผูอ้ านวยการ อพ.สธ.
ลว่ งหนา้ อยา่ งนอ้ ย 1 เดอื น)
การรายงานผลงานกจิ กรรมที่ 5 กจิ กรรมศนู ยข์ อ้ มลู ทรพั ยากร
1. รายงานในรปู แบบของตารางการเก็บขอ้ มูลทรพั ยากร
2. รายงานในรปู แบบของฐานขอ้ มูลทม่ี อี ยแู่ ละสามารถเชอ่ื มตอ่ กบั ฐานขอ้ มูล
อพ.สธ.
กจิ กรรมที่ 6 กจิ กรรมวางแผนพฒั นาทรพั ยากร
เป้ าหมาย
1. เพอื่ การพฒั นาและปรบั ปรุงพนั ธทุ ์ รพั ยากรใหด้ ยี งิ่ ขึน้ ตามความตอ้ งการของ
ทอ้ งถิ่น โดยที่ อพ.สธ. มีหนา้ ที่ประสานกบั นักวชิ าการผูท้ รงคุณวุฒขิ องหน่วยงานและ
สถาบนั การศกึ ษาตา่ ง ๆ เชน่ ในเรอื่ งของพชื โดยวเิ คราะหจ์ ากฐานขอ้ มูลจากกจิ กรรมท่ี 5
มาใชใ้ นการพิจารณาศกั ยภาพของพนั ธุพ์ ืช พนั ธุส์ ตั ว ์ พนั ธุจ์ ุลินทรยี ์ ฯลฯและนาไปสู่
การวเิ คราะหข์ อ้ มูลและคดั เลอื กสายตน้ เพอื่ เป็ นพ่อแม่พนั ธุพ์ ชื พรอ้ มกบั วางแผนพฒั นา
พนั ธรุ ์ ะยะยาว
2. นาแผนพัฒนาพันธุข์ ึน้ ทูลเกลา้ ฯ ถวาย สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจา้
กรมสมเด็จพระเทพรตั นราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เพ่อื ทรงพระกรุณาโปรดเกลา้ ฯ
และพระราชทานแผนพฒั นาพนั ธุแ์ ละพนั ธุกรรมทคี่ ดั เลอื ก ใหห้ น่วยงานทม่ี คี วามพรอ้ ม
นาไปปฏิบตั ิพันธุพ์ ืช/สตั ว/์ ชวี ภาพอ่ืนๆ ที่อยู่ในเป้ าหมาย ไดแ้ ก่ พันธุพ์ ืชสมุนไพร
พนั ธุพ์ ืชพืน้ เมืองต่าง ๆ ท่ีสามารถวางแผนนาไปสู่การพฒั นาใหด้ ีย่ิงขึน้ เหมาะสมต่อ
การปลกู ในพนื้ ทต่ี า่ งๆ ในประเทศไทย
อพ.สธ. ทาหนา้ ทเี่ ป็ นทป่ี รกึ ษา ประสานงาน รว่ มมอื ในการวางแผนพฒั นา โดย
กาหนดเป้ าหมายในการดาเนิ นงานใหส้ อดคลอ้ งกับแนวทางการดาเนิ นงานตาม
กรอบแผนแม่บทของ อพ.สธ. และจดั ทาแผนประจาปี เฉพาะในส่วนของหน่วยของตนให ้
ชดั เจน พรอ้ มทงั้ วางแผนปฏิบตั ิงานรว่ มกนั ใหช้ ดั เจน ผ่านการประชมุ คณะกรรมการ
ดาเนินงาน อพ.สธ. ของหน่วยงานนั้นๆ
21
แนวทางการดาเนินกจิ กรรมวางแผนพฒั นาทรพั ยากร
ทรพั ยากรพนั ธกุ รรมพชื
1. จดั ประชมุ คณะทางานทรพั ยากรต่าง ๆ คดั เลือกพนั ธุพ์ ืชท่ีผูท้ รงคุณวุฒิ
พจิ ารณาแลว้ วา่ ควรมกี ารวางแผนพฒั นาพนั ธเุ ์ พอื่ การใชป้ ระโยชนต์ อ่ ไปในอนาคต
2. ดาเนินการทูลเกลา้ ฯ ถวายแผนการพฒั นาทรพั ยากรที่คดั เลอื กแลว้ เพอื่ ให ้
สมเด็จพระกนิษฐาธริ าชเจา้ กรมสมเด็จพระเทพรตั นราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี
ทรงพระกรุณาโปรดเกลา้ ฯและพระราชทานใหก้ บั หน่วยงานท่ีมีศกั ยภาพในการพฒั นา
ปรบั ปรงุ พนั ธกุ รรมทรพั ยากรชนิดนั้นๆ ใหเ้ ป็ นไปตามเป้ าหมาย
3. ประสานงานเพอื่ ใหห้ น่วยงานทม่ี คี วามพรอ้ ม ในการพฒั นาพนั ธทุ ์ รพั ยากรตา่ งๆ
เชน่ พฒั นาพนั ธกุ รรมพชื ดาเนินการพฒั นาพนั ธพุ ์ ชื และนาออกไปสู่ประชาชน และอาจ
นาไปปลกู เพอ่ื เป็ นการคา้ ตอ่ ไป
4. ดาเนินการขนึ้ ทะเบยี นรบั รองพนั ธพุ ์ ชื ใหม่ทไี่ ดม้ าจากการพฒั นาพนั ธพุ ์ ชื ดงั้ เดมิ
เพอ่ื ประโยชนข์ องมหาชนชาวไทย
5. ในกรณีทเี่ ป็ นทรพั ยากรทอ้ งถนิ่ อพ.สธ. ใหแ้ นวทางในการขนึ้ ทะเบยี นทรพั ยากร
ทอ้ งถน่ิ เพอื่ เป็ นการรกั ษาสทิ ธใิ ์ หก้ บั ทอ้ งถนิ่ และประเทศไทย
ทรพั ยากรพนั ธกุ รรมสตั วแ์ ละทรพั ยากรพนั ธกุ รรมอนื่ ๆ
มีแนวทางการดาเนินงานคลา้ ยคลงึ กบั การดาเนินงานในทรพั ยากรพนั ธุกรรมพชื
ขา้ งตน้
การรายงานผลงานกจิ กรรมที่ 6 กจิ กรรมวางแผนพฒั นาทรพั ยากร
1. รายงานเชงิ บรรยายตามหลกั วชิ าการ และงานวจิ ยั ตา่ ง ๆ
2. รายงานการขนึ้ ทะเบยี นทรพั ยากร
3. กรอบการสรา้ งจติ สานึกในการรกั ทรพั ยากร
เป็ นกรอบการดาเนินงานที่มุ่งเน้นไปที่เยาวชน นักเรยี น นิ สิตนักศึกษาและ
ประชาชนท่วั ไป ไดม้ คี วามรูค้ วามเขา้ ใจเกย่ี วกบั ทรพั ยากรทเ่ี กยี่ วขอ้ งสมั พนั ธก์ นั นาไปสู่
การสรา้ งจติ สานึกในการอนุรกั ษท์ รพั ยากรของประเทศ ไม่ว่าจะเป็ นทรพั ยากรกายภาพ
ชวี ภาพ วฒั นธรรมและภูมิปัญญา ไดต้ ระหนักเห็นถงึ ความสาคญั และประโยชนข์ องการ
อนุรกั ษท์ รพั ยากรที่ก่อใหเ้ กดิ ประโยชนต์ ่อมหาชนชาวไทย โดยมีกจิ กรรมที่ดาเนินงาน
สนับสนุนในกรอบการสรา้ งจติ สานึกในการรกั ทรพั ยากรนี้ 2 กจิ กรรมไดแ้ ก่ กจิ กรรมที่ 7
กจิ กรรมสรา้ งจติ สานึกในการอนุรกั ษท์ รพั ยากร และกจิ กรรมท่ี 8 กจิ กรรมพเิ ศษสนับสนุน
การอนุรกั ษท์ รพั ยากร สามารถสรปุ งานตามกจิ กรรมตา่ ง ๆ ไดด้ งั นี้
22
กจิ กรรมท่ี 7 กจิ กรรมสรา้ งจติ สานึกในการอนุรกั ษท์ รพั ยากร
เป้ าหมาย
1. เพอื่ ใหเ้ ยาวชนและประชาชนชาวไทย ใหเ้ ขา้ ใจถงึ ความสาคญั และประโยชนข์ อง
ทรพั ยากรทง้ั สามฐาน ใหร้ จู ้ กั หวงแหนและรูจ้ กั การนาไปใชป้ ระโยชนอ์ ย่างยง่ั ยนื ซง่ึ นาไปสู่
แนวทางการจดั การการอนุรกั ษแ์ ละใชท้ รพั ยากรของประเทศอย่างย่งั ยนื บนพนื้ ฐานของ
ทรพั ยากรทมี่ อี ยจู่ รงิ
2. เพ่ือใหห้ น่ วยงานท่ีร่วมสนองพระราชดาริ วางแผนและขยายผลเพื่อนา
แนวทางการสรา้ งจติ สานึกในการรกั ทรพั ยากรของ อพ.สธ. ไปดาเนินงานตามยทุ ธศาสตร ์
ของหน่วยงานนั้นๆ
อพ.สธ.ทาหน้าท่ีเป็ นที่ปรกึ ษา ประสานงาน รว่ มมือ สนับสนุ นใหโ้ รงเรยี นและ
สถาบนั การศกึ ษา เป็ นสมาชกิ สวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น อพ.สธ. ประสานงานหน่วยงานที่
รว่ มสนองพระราชดารใิ หด้ าเนินการในกจิ กรรมนี้ โดยกาหนดเป้ าหมายในการดาเนินงาน
ใหส้ อดคลอ้ งกบั แนวทางการดาเนินงานตามกรอบแผนแม่บทของ อพ.สธ. และจดั ทา
แผนประจาปี เฉพาะในสว่ นของหน่วยของตนใหช้ ดั เจน พรอ้ มทง้ั วางแผนปฏบิ ตั งิ านรว่ มกนั
ใหช้ ดั เจน ผ่านการประชมุ คณะกรรมการดาเนินงาน อพ.สธ. ของหน่วยงานนั้นๆ
แนวทางการดาเนินกจิ กรรมสรา้ งจติ สานึกในการอนุรกั ษท์ รพั ยากร
1. งานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น
เป็ นนวตั กรรมของการเรยี นการสอนเพอ่ื นาไปสู่การสรา้ งจติ สานึกในการอนุรกั ษ ์
ทรพั ยากรธรรมชาติ วฒั นธรรมและภูมิปัญญาของประเทศไทย นาไปสู่การพฒั นาคนให ้
เขม้ แข็งรเู ้ ท่าทนั พรอ้ มรบั กบั กระแสการเปลยี่ นแปลงของโลก (สามารถดาวนโ์ หลดคมู่ อื งาน
ส ว นพ ฤก ษ ศา ส ต ร โ์ ร งเ รีย น แ ล ะ ศึก ษ า จ า ก สื่อ ต่า ง ๆ ไ ด ้จ า ก เ ว็ บไ ซ ต ์ อ พ . ส ธ .
(www.rspg.or.th) และสามารถส่งเจา้ หนา้ ที่/บุคลากรมาเขา้ รบั การฝึ กอบรมการ
ดาเนินงานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี นได ้ ตามตารางการฝึ กอบรมทปี่ ระกาศ
1.1 อพ.สธ. กาหนดจุดมุ่งหมายในการดาเนินงานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น
โดยสรา้ งจติ สานึกใหเ้ ยาวชน นักเรยี นและนักศกึ ษาเขา้ ใจถงึ ความสาคญั และประโยชน์
ของทรพั ยากรใหร้ ูจ้ กั หวงแหนและรูจ้ กั การนาไปใชป้ ระโยชนอ์ ย่างย่ังยืนโดยมีคู่มือ
การดาเนินงานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี นสถาบนั การศกึ ษาสามารถสมคั รเป็ นสมาชกิ
งานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี นผ่านทางจงั หวดั ทุกจงั หวดั ในประเทศไทย สามารถดูตวั อยา่ ง
ไดจ้ ากเว็บไซต ์ อพ.สธ.www.rspg.or.th) และขอคาแนะนาจาก อพ.สธ. สวนจติ รลดาและ
ศนู ยแ์ ม่ขา่ ยประสานงาน อพ.สธ. และศนู ยป์ ระสานงาน อพ.สธ
23
1.2 อพ.สธ.กาหนดแนวทางและหลกั เกณฑก์ ารดาเนินงานสวนพฤกษศาสตร ์
โรงเรยี น โดยท่ีสถานศึกษาสมัครเขา้ มาเป็ นสมาชกิ สวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรียน
และคุณครู/อาจารย ์ นาพรรณไมท้ ม่ี ีอยู่ในโรงเรยี นไปเป็ นสอื่ ในการเรยี นการสอนในวชิ า
ต่างๆ ท่ีอยู่ในหลักสูตร และสถานศึกษา ถา้ สถานศึกษามีพืน้ ท่ีสามารถใชพ้ ืน้ ท่ีใน
สถานศกึ ษา เป็ นทรี่ วบรวมพชื พรรณไมท้ อ้ งถน่ิ และรวบรวมภูมิปัญญาทอ้ งถน่ิ เป็ นทเี่ ก็บ
พรรณไมแ้ หง้ พรรณไมด้ อง มีหอ้ งสมุดสาหรบั คน้ ควา้ และนางานสวนพฤกษศาสตร ์
โรงเรยี นใชเ้ ป็ นสอ่ื การเรยี นการสอนในวชิ าตา่ งๆ ใชป้ ัจจยั พชื เป็ นปัจจยั หลกั ในการเรยี นรู ้
ถา้ ในกรณีทสี่ ถานศกึ ษาไม่มีพนื้ ทใี่ นการสารวจหรอื เก็บรวบรวมพรรณพชื ใหใ้ ชพ้ นื้ ทที่ ี่
อย่รู อบ ๆ โรงเรยี น และประสานกบั องคก์ รปกครองส่วนทอ้ งถน่ิ ทส่ี ถานศกึ ษาตงั้ อยู่เพอ่ื ใช ้
พนื้ ทน่ี อกสถานศกึ ษา
1.3 สมาชกิ สวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี นรว่ มกบั องคก์ รปกครองส่วนทอ้ งถ่ินและ
ชมุ ชน ในการสารวจจดั ทาฐานทรพั ยากรทอ้ งถน่ิ นาไปสกู่ ารจดั ทาหลกั สตู รทอ้ งถนิ่
1.4 สมาชกิ งานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น ทบทวนและปรบั ปรุงการดาเนินงาน
สวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี นทีท่ าอยู่เดมิ ใหค้ รบถว้ นตามคุณสมบตั แิ ละเกณฑม์ าตรฐานที่
อพ.สธ. กาหนดและนาไปสู่การประเมินเพ่ือรบั ป้ ายฯ พระราชทานและเกยี รติบตั รฯและ
ดาเนินงานรกั ษามาตรฐานการเป็ นสมาชกิ สวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น
1.5 การดาเนินงานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี นของสมาชกิ ใหม่ ควรดาเนินงานให ้
เป็ นไปตามคุณสมบตั แิ ละเกณฑม์ าตรฐานที่ อพ.สธ. ทว่ี างไวแ้ ละรบั คาแนะนาจาก อพ.สธ.
สวนจิตรลดาศูนยแ์ ม่ข่ายประสานงาน อพ.สธ. และศูนยป์ ระสานงา น อพ.สธ. ใน
งานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น
1.6 อพ.สธ. ประสานรว่ มมอื กบั หน่วยงานหลกั ทเ่ี กยี่ วขอ้ งดาเนินการจดั นิทรรศการ
แสดงผลการดาเนินงานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี นตามแนวพระราชดารฯิ โดยคดั เลอื ก
จากโรงเรยี นสมาชกิ ในระดับจังหวัด ระดับภาค และระดับประเทศ โดยเน้นและให ้
ความสาคญั ในเรอื่ งกระบวนการ และผลลพั ธก์ ารดาเนินงานเป็ นหลกั อย่างนอ้ ยปี ละหน่ึง
ครงั้
1.7 สานักงานปลดั กระทรวงศกึ ษาธกิ าร สานักงานปลดั กระทรวงการอุดมศึกษา
วิทยาศาสตร ์ วิจยั และนวตั กรรม สานักงานสภาการศึกษา สานักงานคณะกรรมการ
การศึกษาขนั้ พืน้ ฐาน สานักงานคณะกรรมการการอาชวี ศึกษา และสานักมาตรฐาน
การศกึ ษา สนับสนุนในการดาเนินงานรว่ มกบั อพ.สธ. รว่ มกนั พจิ ารณาและวางแผน เพอื่
นาแนวทางดาเนิ นงาน อพ.สธ. บรรจไุ วใ้ นหลักสูตรการเรยี นการสอนระดับต่างๆ
โดยเฉพาะในระบบโรงเรยี น
24
2. งานพพิ ธิ ภณั ฑ ์
เป็ นการขยายผลการดาเนินงานเพอื่ เสรมิ สรา้ งกระบวนการเรยี นรไู ้ ปสปู่ ระชาชน
กลุ่มเป้ าหมายต่างๆ ใหก้ วา้ งขวางย่ิงขึน้ โดยใชก้ ารนาเสนอในรูปของพิพิธภณั ฑ ์ ซง่ึ
เป็ นสอ่ื เขา้ ถงึ ประชาชนท่วั ไป ตวั อยา่ งเชน่
2.1 งานพิพิธภณั ฑธ์ รรมชาติท่ีมีชวี ิตดาเนินการโดยศูนยศ์ ึกษาการพฒั นาอนั
เนื่องมาจากพระราชดาริ และจงั หวดั ต่างๆ จดั ทาแปลงสาธติ การปลูกรกั ษาเพอื่ อนุรกั ษ ์
พนั ธุกรรมพชื โดยมกี จิ กรรมต่าง ๆ ทถ่ี กู ตอ้ งและครบถว้ นตามเกณฑม์ าตรฐานทกี่ าหนด
ไว ้ ในพนื้ ทศ่ี นู ยศ์ กึ ษาการพฒั นาฯ และพนื้ ทอี่ น่ื ๆ ตามความเหมาะสม
2.2 งานพิพิธภณั ฑพ์ ืชดาเนินการโดยหน่ วยงานที่รว่ มสนองพระราชดาริ เช่น
กรมอุทยานแห่งชาติสตั วป์ ่ าและพนั ธุพ์ ืช กรมป่ าไม้ กรมวชิ าการเกษตร มหาวทิ ยาลยั
ตา่ ง ๆ หน่วยงานเหลา่ นี้ มผี ูเ้ ชยี่ วชาญ นักพฤกษศาสตร ์ดแู ลอยู่
2.3 งานพิพิธภัณฑธ์ รรมชาติวิทยา เช่น พิพิธภัณฑธ์ รรมชาติวิทยา สนอง
พระราชดารโิ ดยมหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยรี าชมงคลอสี าน จงั หวดั นครราชสมี า, พพิ ธิ ภณั ฑ ์
ธรรมชาตวิ ทิ ยา สนองพระราชดารโิ ดยมหาวทิ ยาลยั ขอนแกน่ จงั หวดั ขอนแกน่ เป็ นตน้
2.4 งานพิพธิ ภณั ฑธ์ รรมชาตวิ ทิ ยาเกาะและทะเลไทย เชน่ พพิ ธิ ภณั ฑธ์ รรมชาติ
วทิ ยาเกาะและทะเลไทย เขาหมาจอ ตาบลแสมสาร อาเภอสตั หีบ จงั หวดั ชลบุรสี นอง
พระราชดาริ อพ.สธ. โดยกองทพั เรอื
2.5 งานพิพิธภณั ฑท์ อ้ งถ่นิ หอศลิ ปวฒั นธรรม ของจงั หวดั และหน่วยงานท่ีรว่ ม
สนองพระราชดาร ิ
2.6 งานอาคารนิทรรศการ/งานพพิ ธิ ภณั ฑใ์ นศูนยก์ ารเรยี นรฯู ้ ของหน่วยงานทร่ี ว่ ม
สนองพระราชดาริ เชน่ ศนู ยก์ ารเรยี นรู ้ กฟผ. เขอื่ นศรนี ครนิ ทร(์ อาคารราชานุรกั ษ)์ สนอง
พระราชดารโิ ดยการไฟฟ้ าฝ่ ายผลติ แห่งประเทศไทย
3. งานฝึ กอบรม
อพ.สธ. ดาเนินงานอบรมเรอื่ งงานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น, งานฝึ กอบรม
ปฏิบัติการสารวจและจดั ทาฐานทรพั ยากรทอ้ งถ่ิน หรอื งานที่เกี่ยวขอ้ งกบั การสรา้ ง
จิตสานึกในการอนุ รกั ษท์ รพั ยากร โดยอาจจดั ณ แหล่งฝึ กอบรมของ ศูนยแ์ ม่ข่าย
ประสานงาน อพ.สธ. และศูนยป์ ระสานงาน อพ.สธ.ที่กระจายอยู่ตามภูมิภาคต่างๆ
(รายชอื่ ณ วนั ที่ 30 กนั ยายน พ.ศ. 2564)
25
ศนู ยแ์ มข่ า่ ยประสานงาน อพ.สธ. 5 แหง่
1. มหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม่
2. มหาวทิ ยาลยั ขอนแกน่
3. มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยสี รุ นารี
4. จฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั
5. มหาวทิ ยาลยั สงขลานครนิ ทร ์
ศนู ยป์ ระสานงาน อพ.สธ. 21 แหง่
1. มหาวทิ ยาลยั แม่โจ ้
2. มหาวทิ ยาลยั ราชภฎั เชยี งใหม่
3. มหาวทิ ยาลยั แม่ฟ้ าหลวง
4. มหาวทิ ยาลยั ราชภฎั อตุ รดติ ถ ์
5. มหาวทิ ยาลยั นเรศวร
6. มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยรี าชมงคลอสี าน
7. มหาวทิ ยาลยั ราชภฎั อดุ รธานี
8. มหาวทิ ยาลยั อบุ ลราชธานี
9. มหาวทิ ยาลยั ราชภฎั อบุ ลราชธานี
10. มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล
11. มหาวทิ ยาลยั บูรพา
12. มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยรี าชมงคลสุวรรณภูมิ
13. มหาวทิ ยาลยั ราชภฎั วไลยอลงกรณ์ ในพระบรมราชปู ถมั ภ ์
14. มหาวทิ ยาลยั วลยั ลกั ษณ์
15. มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยรี าชมงคลศรวี ชิ ยั
16. มหาวทิ ยาลยั ราชภฎั สรุ าษฎรธ์ านี
17. มหาวทิ ยาลยั ราชภฎั สกลนคร
18. มหาวทิ ยาลยั พะเยา
19. มหาวทิ ยาลยั กาฬสนิ ธุ ์
20. มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยรี าชมงคลรตั นโกสนิ ทร ์
21. มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยรี าชมงคลลา้ นนา
26
หมายเหตุ
ถา้ หน่ วยงานอ่ืนเป็ นผูด้ าเนินงานจดั ประชมุ จดั ฝึ กอบรม จดั ค่ายต่างๆ ภายใต ้
แนวทางการดาเนินงานอพ.สธ. และสนับสนุนงานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี นและงานฐาน
ทรพั ยากรทอ้ งถน่ิ ในลกั ษณะเดยี วกนั ใหอ้ ยู่ในกจิ กรรมท่ี 8 กจิ กรรมพเิ ศษสนับสนุน
การอนุรกั ษท์ รพั ยากร
กจิ กรรมท่ี 8 กจิ กรรมพเิ ศษสนับสนุนการอนุรกั ษท์ รพั ยากร
เป้ าหมาย
1. เพอ่ื เปิ ดโอกาสใหห้ น่วยงานต่าง ๆ ทง้ั ภาครฐั และเอกชน เขา้ รว่ มสนับสนุนงาน
ของ อพ.สธ. ในรูปแบบต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็ นในรูปของทุนสนับสนุ น หรอื ดา เนินงานที่
เกี่ยวขอ้ งและสนับสนุ นกิจกรรมต่าง ๆ ของ อพ.สธ. โดยอยู่ในกรอบของแผนแม่บท
อพ.สธ.
2. เพอ่ื เปิ ดโอกาสใหเ้ ยาวชนและประชาชนไดส้ มคั รเขา้ มาศกึ ษาหาความรเู ้ กย่ี วกบั
ทรพั ยากรธรรมชาตใิ นสาขาต่าง ๆ ตามความถนัดและสนใจ โดยมคี ณาจารยผ์ ูเ้ ชยี่ วชาญ
ในแต่ละสาขาใหค้ าแนะนา และใหแ้ นวทางการศึกษา โดยจดั ตง้ั เป็ นชมรมนักชวี วทิ ยา
อพ.สธ.
3. เพอื่ รวบรวมนักวจิ ยั นักวชิ าการคณาจารยผ์ ูเ้ ชย่ี วชาญจากทงั้ ภาครฐั และเอกชน
เป็ นอาสาสมคั รและเขา้ มาทางานตามแนวทางการดาเนินงานในกจิ กรรมของ อพ.สธ. ทงั้
ส่วนตวั และผ่านทางหน่ วยงานท่ีตนเองสงั กดั อยู่ โดยจดั ตง้ั เป็ นชมรมคณะปฏิบตั ิงาน
วทิ ยาการ อพ.สธ. ซงึ่ จะเป็ นผูน้ าในการถ่ายทอดความรูแ้ ละสรา้ งจติ สานึกในการอนุรกั ษ ์
ทรพั ยากรของประเทศใหแ้ กเ่ ยาวชนและประชาชนชาวไทยตอ่ ไป
4. เพื่อสนับสนุ นองคก์ รปกครองส่วนทอ้ งถ่ิน เทศบาลตาบล เทศบาลเมือง
ใหด้ าเนินงานฐานทรพั ยากรทอ้ งถนิ่ โดยกรมส่งเสรมิ การปกครองทอ้ งถน่ิ มีนโยบายให ้
ทุก อปท. เป็ นสมาชกิ ฐานทรพั ยากรทอ้ งถน่ิ
อพ.สธ. ทาหน้าท่ีเป็ นที่ปรกึ ษา ประสานงาน รว่ มมือกบั หน่ วยงานท่ีรว่ มสนอง
พระราชดาริ กาหนดเป้ าหมายในการดาเนินงานปี ใหส้ อดคลอ้ งกบั แนวทางการดาเนินงาน
ตามกรอบแผนแม่บทของ อพ.สธ. และจดั ทาแผนประจาปี เฉพาะในสว่ นของหน่วยของตน
ใหช้ ดั เจน พรอ้ มทงั้ วางแผนปฏบิ ตั งิ านรว่ มกนั ใหช้ ดั เจน ผ่านการประชมุ คณะกรรมการ
ดาเนินงาน อพ.สธ. ของหน่วยงานนั้น ๆ
27
แนวทางการดาเนินกจิ กรรมพเิ ศษสนับสนุนการอนุรกั ษท์ รพั ยากร
1. อพ.สธ. เป็ นเจา้ ภาพรว่ มกบั หน่วยงานทร่ี ว่ มสนองพระราชดารทิ มี่ คี วามพรอ้ มใน
การดาเนินการจดั การประชมุ วชิ าการและนิทรรศการ อพ.สธ. จดั การประชมุ ตามทกี่ าหนด
ไวโ้ ดยมีการรว่ มจดั แสดงนิทรรศการกบั หน่วยงานที่รว่ มสนองพระราชดารทิ ุกหน่วยงาน
นอกจากนั้นยงั มกี ารจดั การประชมุ วชิ าการและนิทรรศการสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น และ
ฐานทรพั ยากรทอ้ งถน่ิ ระดบั ภูมิภาค รว่ มกบั สมาชกิ งานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี นและ
สมาชกิ งานฐานทรพั ยากรทอ้ งถนิ่ โดยมกี าหนดการประชมุ ฯสาหรบั ในระยะ 5 ปี ทเี่ จ็ดดงั นี้
งานประชมุ วชิ าการและนิทรรศการ อพ.สธ.
พ.ศ. 2565 งานประชมุ วชิ าการและนิทรรศการสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น
และฐานทรพั ยากรทอ้ งถน่ิ ระดบั ภมู ภิ าค ครง้ั ท่ี 6 และงานประชมุ
วชิ าการและนิทรรศการทรพั ยากรไทย : 30 ปี อพ.สธ.-ประโยชนแ์ ท ้
แกม่ หาชน ณ มหาวทิ ยาลยั วลยั ลกั ษณ์ จ.นครศรธี รรมราช
พ.ศ. 2566 งานประชมุ วชิ าการและนิทรรศการสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น
และฐานทรพั ยากรทอ้ งถน่ิ ระดบั ภมู ภิ าค ครง้ั ที่ 7 ณ มหาวทิ ยาลยั
ราชภฏั เชยี งใหม่ จ.เชยี งใหม่
พ.ศ. 2567 งานประชมุ วชิ าการและนิทรรศการสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น
และฐานทรพั ยากรทอ้ งถน่ิ ระดบั ภมู ภิ าค ครง้ั ท่ี 8 ณ มหาวทิ ยาลยั
เทคโนโลยสี รุ นารี จ.นครราชสมี า
พ.ศ. 2568 งานประชมุ วชิ าการและนิทรรศการทรพั ยากรไทย : หวนดทู รพั ย ์
สง่ิ สนิ ตน ณ มหาวทิ ยาลยั แม่โจ ้ จ.เชยี งใหม่
พ.ศ. 2569 งานประชมุ วชิ าการและนิทรรศการสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น
และฐานทรพั ยากรทอ้ งถน่ิ ระดบั ภมู ภิ าค ครงั้ ท่ี 9
ณ มหาวทิ ยาลยั สงขลานครนิ ทร ์จ.สงขลา
พ.ศ. 2570 งานประชมุ วชิ าการและนิทรรศการทรพั ยากรไทย : ศกั ยภาพมากลน้
มใี หเ้ ห็น ณ มหาวทิ ยาลยั แม่ฟ้ าหลวง จ.เชยี งราย
2. อพ.สธ. สนับสนุนใหม้ กี ารนาเสนอผลงานวจิ ยั ของเจา้ หนา้ ทแ่ี ละนักวจิ ยั อพ.สธ.
รวมถึงงานของหน่ วยงานที่ร่วมสนองพระราชดาริ ในงานประชุมวิชาการต่าง ๆ
ระดบั ประเทศ และต่างประเทศ และใหม้ ีการขออนุญาตในการนาเสนอผลงานทุกครงั้ และ
นางานนั้นเขา้ สฐู่ านขอ้ มูล อพ.สธ.
28
3. หน่วยงานภาครฐั เอกชน และผูม้ จี ติ ศรทั ธาสนับสนุนเงนิ ทนุ ให ้ อพ.สธ. (โดยการ
ทูลเกลา้ ฯ ถวาย โดยผ่านทางมูลนิธิ อพ.สธ. เพอื่ ใชใ้ นกจิ กรรม อพ.สธ.)
4. การดาเนินงานของชมรมนักชวี วิทยา อพ.สธ. และชมรมคณะปฏิบัติงาน
วทิ ยาการ อพ.สธ. โดยที่ อพ.สธ. สนับสนุนใหม้ ีผูส้ มคั รเป็ นสมาชกิ ชมรมฯ ตามเงอ่ื นไข
ของชมรมฯ โดยทช่ี มรมทง้ั สอง มกี ารดาเนินงานสนับสนุนงานในกจิ กรรมท่ี 1-7 ตามแผน
แม่บทของ อพ.สธ. เชน่ เขา้ ไปศกึ ษาทางานวจิ ยั ในพนื้ ทป่ี กปักทรพั ยากร พนื้ ทส่ี ารวจเก็บ
รวบรวมทรพั ยากร และรว่ มในกจิ กรรมสารวจทรพั ยากรตา่ ง ๆ ในพนื้ ทที่ ี่ อพ.สธ. กาหนด
5. หน่วยงานท่ีรว่ มสนองพระราชดาริ สามารถดาเนินการฝึ กอบรมในการสรา้ ง
จิตสานึกในการอนุรกั ษพ์ นั ธุกรรมพืชและทรพั ยากรต่างๆ เพ่ือสนองพระราชดารติ าม
แผนแม่บท อพ.สธ. เพ่ือสนับสนุ นในงานกิจกรรมต่าง ๆ ของ อพ.สธ. ตามแนวทาง
การดาเนินงานตามแผนแม่บทของ อพ.สธ. โดยอาจมกี ารฝึ กอบรมตามสถานทตี่ า่ ง ๆ ของ
หน่วยงานน้ัน ๆ เอง หรอื โดยรว่ มกบั วทิ ยากรของ อพ.สธ. หรอื เป็ นวทิ ยากรของหน่วยงาน
ทร่ี ว่ มสนองพระราชดารเิ อง แตผ่ ่านการวางแผนและเห็นชอบจาก อพ.สธ
6. มหาวทิ ยาลยั ท่ีรว่ มสนองพระราชดาริ อพ.สธ. 5 แห่ง ไดร้ บั พระราชทานฯ ให ้
ดาเนินงานเป็ นศนู ยแ์ ม่ข่ายประสานงาน อพ.สธ. และมหาวทิ ยาลยั ทร่ี ว่ มสนองพระราชดาริ
ในกลมุ่ ที่ 5 และ กลมุ่ ท่ี 6 ของหน่วยงานทร่ี ว่ มสนองพระราชดาริ อพ.สธ. น้ัน สามารถขอ
เขา้ เป็ นศูนยป์ ระสานงาน อพ.สธ. โดยศูนยป์ ระสานงาน อพ.สธ. ดา เนินงานภายใต ้
การกากบั ดูแลของคณะกรรมการดาเนินงาน อพ.สธ. ของมหาวทิ ยาลยั ฯ มีโครงสรา้ ง
องคก์ รในการดาเนินงานของศูนยฯ์ อย่างชดั เจน(ณ วนั ที่ 30 กนั ยายน พ.ศ. 2564
จานวน 26 แห่ง) มีผูอ้ านวยการศูนยแ์ ม่ข่าย/ศูนยป์ ระสานงาน อพ.สธ.ทด่ี ารงตาแหน่ง
โดย รองอธกิ ารบดที ไ่ี ดร้ บั มอบหมาย ศูนยแ์ ม่ข่าย/ศูนยป์ ระสานงาน อพ.สธ. มเี ป้ าหมาย
และวตั ถปุ ระสงคด์ งั นี้
6.1 เพอื่ ประสานงาน และขบั เคลอ่ื นงานสนองพระราชดาริ อพ.สธ.ใน
มหาวทิ ยาลยั ของศูนยแ์ ม่ข่าย/ศนู ยป์ ระสานงาน อพ.สธ.,หน่วยงานนอกมหาวทิ ยาลยั เชน่
จงั หวดั อปท. ภาคเอกชน เป็ นตน้ โดยรบั นโยบายตรงจาก อพ.สธ. สานักพระราชวงั
6.2 เพอ่ื เป็ นหน่วยรวบรวมฐานขอ้ มูลทรพั ยากร ไดแ้ ก่ ฐานทรพั ยากร
กายภาพ ฐานทรพั ยากรชวี ภาพ และฐานทรพั ยากรวัฒนธรรมและภูมิปัญญาของ
ประเทศไทยในพนื้ ทที่ ม่ี หาวทิ ยาลยั ตงั้ อยแู่ ละดาเนินงานอยู่
6.3 เพอ่ื ดาเนินงานเป็ นพเ่ี ลี้ ยงใหก้ บั เครอื ข่าย อพ.สธ.โดยมแี หล่ฝึ กอบรม
ใหก้ บั สมาชกิ สวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น และสมาชกิ ฐานทรพั ยากรทอ้ งถน่ิ อพ.สธ.โดยมี
การวางแผนการฝึ กอบรมและการเป็ นพ่ีเลยี้ งใหก้ บั เครอื ข่าย อพ.สธ. รว่ มกบั อพ.สธ.
สานักพระราชวงั
6.4 เพอื่ เป็ นหน่วยงานทรี่ ว่ มประเมนิ ผลงานเครอื ข่าย อพ.สธ. รว่ มกบั
อพ.สธ. เพอ่ื เขา้ ขอรบั ป้ ายพระราชทานฯ และระดบั เกยี รตบิ ตั รฯ
29
6.5 เพอ่ื ชว่ ยวางแผนและปฏบิ ตั ติ ามแนวทางการดาเนินงานตามแผน
แม่บท อพ.สธ.และเป็ นฝ่ ายเลขานุการใหก้ บั คณะกรรมการดาเนินงาน อพ.สธ.-หน่วยงาน
7. หน่ วยงานที่รว่ มสนองพระราชดาริ สามารถดาเนินงานและจดั การพืน้ ท่ีเพื่อ
การอนุ รกั ษแ์ ละพัฒนาเกิดเป็ นศูนยเ์ รยี นรูต้ ่าง ๆ เป็ นตวั อย่างเพื่อการเรยี นรูก้ ารใช ้
ประโยชนท์ รพั ยากรอย่างย่งั ยนื ตามปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง อกี ทง้ั ศูนยฯ์ เหล่านี้
สามารถใชป้ ระโยชนใ์ หเ้ ป็ นแหล่งฝึ กอบรมตามแนวทางการดาเนินงานของ อพ.สธ.-
หน่วยงาน
ตวั อย่างเชน่ อพ.สธ. สนับสนุนใหห้ น่วยงานฯ จดั ตง้ั ศูนยเ์ รยี นรู ้ อนุรกั ษ ์ พฒั นา
และใชป้ ระโยชนท์ รพั ยากรอย่างย่งั ยืน สู่เศรษฐกจิ พอเพียง เพ่ือใหบ้ รรลุเป้ าหมายและ
วตั ถปุ ระสงคใ์ นการดาเนินงานของ อพ.สธ. หน่วยงานทร่ี ว่ มสนองพระราชดารทิ กี่ ระจายอยู่
ตามภมู ภิ าคตา่ งๆ ไดแ้ ก่
7.1 ศนู ยเ์ รยี นรอู ้ นุรกั ษ ์ พฒั นา และใชป้ ระโยชนท์ รพั ยากรอยา่ งยง่ั ยนื
สเู่ ศรษฐกจิ พอเพยี ง อพ.สธ. ต.คลองไผ่ อ.สคี ิ้ ว จ.นครราชสมี า (มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยี
สรุ นาร)ี
7.2 ศนู ยเ์ รยี นรอู ้ นุรกั ษ ์ พฒั นา และใชป้ ระโยชนท์ รพั ยากรอยา่ งยง่ั ยนื
สเู่ ศรษฐกจิ พอเพยี งอพ.สธ. อ.วงั ม่วงจ.สระบุร(ี สานักคณะกรรมการออ้ ยและนา้ ตาลทราย)
7.3 ศนู ยเ์ รยี นรอู ้ นุรกั ษ ์ พฒั นา และใชป้ ระโยชนท์ รพั ยากรอยา่ งยง่ั ยนื
สู่เศรษฐกจิ พอเพยี ง อพ.สธ. อ.ไทรโยค จ.กาญจนบุรี (หน่วยบญั ชาการทหารพฒั นา
กองบญั ชาการกองทพั ไทย)
7.4 ศนู ยอ์ นุรกั ษแ์ ละพฒั นาทรพั ยากรภาคตะวนั ตก (หน่วยบญั ชาการ
ทหารพฒั นา กองบญั ชารกากองทพั ไทย)
7.5 ศนู ยว์ จิ ยั อนุรกั ษ ์ พฒั นา ใชป้ ระโยชนท์ รพั ยากรทะเล อพ.สธ. เกาะทะลุ
จ.ประจวบคีรขี นั ธ ์ (มูลนิธฟิ ื้นฟูทรพั ยากร ทะเลสยาม และพืน้ ที่สนองพระราชดารขิ อง
จงั หวดั ประจวบคีรขี นั ธ)์
7.6 ศูนยอ์ นุรกั ษท์ รพั ยากรภาคตะวนั ออก อพ.สธ.- สวนสตั วเ์ ปิ ดเขาเขยี ว
จงั หวดั ชลบุร(ี องคก์ ารสวนสตั วแ์ หง่ ประเทศไทยในพระบรมราชปู ถมั ภ)์
8. การทาหลกั สตู รทอ้ งถน่ิ ของมหาวทิ ยาลยั ตา่ ง ๆ ตามแนวทางการดาเนินงานตาม
แผนแม่บทของ อพ.สธ.
9. การเผยแพรโ่ ดยสอื่ ตา่ ง ๆ เชน่ การทาหนังสอื วดี ที ศั น์ เอกสารเผยแพร่ เว็บไซต ์
ประชาสมั พนั ธ ์ ทไี่ ดร้ บั ความเห็นชอบจาก อพ.สธ. เพอื่ สนับสนุนงานกจิ กรรมต่าง ๆ ของ
อพ.สธ. สามารถใชส้ ญั ลกั ษณข์ อง อพ.สธ. ไดเ้ มื่อไดร้ บั การพิจารณาและเห็นชอบจาก
อพ.สธ.
10. การจดั งานประชมุ วชิ าการและนิทรรศการต่างๆ ของหน่วยงานท่ีรว่ มสนอง
พระราชดาริ ในสว่ นทเี่ ผยแพรง่ านของ อพ.สธ. และไดร้ บั การพจิ ารณาและเห็นชอบจาก
อพ.สธ.
30
11. หน่วยงานเอกชน หรอื บุคคลท่วั ไป สมคั รเป็ นอาสาสมคั รในการรว่ มงานกบั
อพ.สธ.
12. การดาเนินงานอน่ื ๆ นอกเหนือจากกจิ กรรมที่ 1-7 เพอื่ เป็ นการสนับสนุนงาน
ตามกรอบแผนแม่บทของ อพ.สธ.
13. องคก์ รปกครองส่วนทอ้ งถน่ิ (อปท.) สมคั รเขา้ มาสนองพระราชดารใิ นงาน
ฐานทรพั ยากรทอ้ งถนิ่ (สามารถดาวนโ์ หลดคู่มอื งานฐานทรพั ยากรทอ้ งถน่ิ และศกึ ษาสอ่ื
ต่างๆ ไดจ้ ากเว็บไซต ์ อพ.สธ. (www.rspg.or.th) สามารถส่งเจา้ หนา้ ท่ีมาเขา้ รบั
การฝึ กอบรมการดาเนินงานฐานทรพั ยากรทอ้ งถนิ่ ได ้ ตามตารางการฝึ กอบรมทปี่ ระกาศไว ้
อปท. สามารถสนองพระราชดา ริ โดยการสมัครเขา้ มาเป็ นสมาชิกงาน
ฐานทรพั ยากรทอ้ งถน่ิ ผ่านทางจงั หวดั ทุกจงั หวดั ในประเทศไทย สามารถดูตวั อย่างไดจ้ าก
เว็บไซต ์ อพ.สธ.(www.rspg.or.th) และขอคาแนะนาจาก อพ.สธ. สวนจติ รลดาโดยตรง
หรอื ศนู ยแ์ ม่ข่ายประสานงาน อพ.สธ. หรอื ศนู ยป์ ระสานงาน อพ.สธ. ทมี่ อี ยทู่ ่วั ประเทศ
งานฐานทรพั ยากรทอ้ งถิ่น มีการดาเนิ นงานครอบคลุม 3 ฐานทรพั ยากร
(ทรพั ยากรกายภาพ ทรพั ยากรชวี ภาพ และทรพั ยากรวฒั นธรรมและภูมิปัญญา) โดยทมี่ ี
คณะกรรมการดาเนินงานฐานทรพั ยากรทอ้ งถ่ิน อพ.สธ.–อปท. ท่ีเป็ นสมาชกิ ฐาน
ทรพั ยากรทอ้ งถนิ่ อพ.สธ. โดยมี 3 ดา้ น ไดแ้ ก่
1. ดา้ นบรหิ ารและดา้ นจดั การ
2. ดา้ นการดาเนินงาน ซงึ่ แบง่ เป็ น 6 งานไดแ้ ก่
1) งานปกปักทรพั ยากรทอ้ งถนิ่
2) งานสารวจเก็บรวบรวมทรพั ยากรทอ้ งถนิ่
3) งานปลกู รกั ษาทรพั ยากรทอ้ งถน่ิ
4) งานอนุรกั ษแ์ ละใชป้ ระโยชนท์ รพั ยากรทอ้ งถน่ิ
5) งานศนู ยข์ อ้ มูลทรพั ยากรทอ้ งถนิ่
6) งานสนับสนุนในการอนุรกั ษแ์ ละจดั ทาฐานทรพั ยากรทอ้ งถน่ิ
3. ดา้ นผลการดาเนินงาน
โดยทที่ างองคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถน่ิ สามารถดาเนินงานฐานทรพั ยากรทอ้ งถน่ิ
และนาไปสกู่ ารประเมนิ เพอื่ รบั การประเมนิ รบั ป้ ายฯ พระราชทาน และเกยี รตบิ ตั รฯ ในการ
ดาเนินงานทรพั ยากรทอ้ งถนิ่ อพ.สธ.
31
ประโยชนจ์ ากการเป็ นสมาชกิ งานฐานทรพั ยากรทอ้ งถนิ่
1. สนับสนุนงานปกตทิ อ่ี งคก์ รปกครองส่วนทอ้ งถน่ิ มหี นา้ ทคี่ วามรบั ผิดชอบทต่ี อ้ ง
ทราบในเรอ่ื งขอ้ มูลทางกายภาพ ขอ้ มูลชวี ภาพ เศรษฐกจิ สงั คม ศกั ยภาพชมุ ชน และ
ภูมิปัญญาทอ้ งถน่ิ เพ่อื นาภูมิปัญญาน้ันไปพฒั นาต่อยอด เป็ นผลติ ภณั ฑต์ ่างๆ ที่ทาให ้
เป็ นมาตรฐานสากล
2. สนับสนุนใหอ้ งคก์ รปกครองส่วนทอ้ งถนิ่ ทางานใกลช้ ดิ กบั สถานศกึ ษาทอ่ี ยู่ใน
พืน้ ที่ประสานกับชุมชนและโรงเรยี น เพ่ือมาเป็ นกาลงั ในการร่วมสารวจและจัดทา
ฐานทรพั ยากรทอ้ งถน่ิ ระดบั ตาบล/เทศบาล เกดิ การสรา้ งจติ สานึกในการรกั ทอ้ งถน่ิ ใหก้ บั
นักเรยี นและประชาชนในทอ้ งถน่ิ น้ัน ๆ เพราะสถานศกึ ษามีหลกั สูตรแกนกลางการศกึ ษา
ขน้ั พนื้ ฐาน ปี พ.ศ. 2551 ซงึ่ บ่งชี้ ว่าในสาระวทิ ยาศาสตร ์ นักเรยี นจะตอ้ งทราบในเรอ่ื ง
ทรพั ยากรในทอ้ งถน่ิ และการใชท้ รพั ยากรในทอ้ งถน่ิ น่ันคอื จะตอ้ งมีภูมิปัญญามากากบั
การใชป้ ระโยชน์ เช่น พืชผักพืน้ เมือง พืชสมุนไพร และยังสามารถบูรณาการไปยัง
กลมุ่ สาระสงั คมและสง่ิ แวดลอ้ ม เมอ่ื มกี ารทางานรว่ มกนั องคก์ รปกครองส่วนทอ้ งถนิ่ จะได ้
ขอ้ มูลทรพั ยากรทเ่ี ป็ นปัจจบุ นั ในการวางแผนพฒั นา อบต./เทศบาล
3. องคก์ รปกครองส่วนทอ้ งถนิ่ ไดข้ นึ้ ทะเบยี นทรพั ยากรทอ้ งถนิ่ ตามรปู แบบการทา
ทะเบยี นทรพั ยากรตา่ ง ๆ ของ อพ.สธ. ใหก้ บั ทอ้ งถนิ่ ของตนเอง เพอื่ นาไปสู่การยนื ยนั สทิ ธิ ์
ในการเป็ นเจา้ ของทรพั ยากร นาไปสู่การเป็ นหลักฐานในการขึน้ ทะเบียนสิ่งบ่งชี้
ทางภูมศิ าสตร(์ Geographical Indication) และการขนึ้ ทะเบยี นอน่ื ๆ ต่อไป และเป็ น
การยนื ยนั สทิ ธคิ ์ วามเป็ นเจา้ ของทรพยั ากรต่างๆ เพอ่ื เตรยี มพรอ้ มสาหรบั การเขา้ ถงึ และ
แบ่งปันผลประโยชนจ์ ากการใชท้ รพั ยากรนั้นๆ ท่ีมีอยู่ในทอ้ งถิ่นตามพระราชบญั ญตั ิ
ความหลากหลายทางชวี ภาพ พ.ศ..... และตามพธิ สี ารนาโงยา่ (Nagoyaprotocol)
32
บทที่ 2
วธิ กี ารดาเนินงานและการบรหิ ารจดั การเรยี นรงู ้ านสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น
2.1 ดา้ นการบรหิ ารและการจดั การงานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น
2.1.1 ฝ่ ายบคุ ลากร
2.1.1.1 การมสี ว่ นรว่ มในงานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น
1) การมสี ว่ นรว่ มภายในโรงเรยี น
1.1) จดั ใหม้ กี ารประชมุ เกยี่ วกบั งานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี นและ
งานสารวจและจดั ทาฐานทรพั ยากรทอ้ งถนิ่ เชน่
1.1.1) ประชมุ คณะกรรมการสถานศกึ ษา
1.1.2) ประชมุ คณะผปู ้ กครอง
1.1.3) ประชมุ คณะผบู ้ รหิ าร หวั หนา้ ฝ่ าย และหวั หนา้ กลมุ่
สาระการเรยี นรู ้
1.1.4) ประชมุ คณะกรรมการดาเนินงานสวนพฤกษศาสตร ์
โรงเรยี น
1.1.5) ประชมุ คณะกรรมการดาเนินงานสารวจและจดั ทา
ฐานทรพั ยากรทอ้ งถนิ่
1.2) ใหก้ าหนดวาระการประชมุ / เรอื่ ง ทเ่ี กย่ี วกบั งานสวน
พฤกษศาสตรโ์ รงเรยี นและงานสารวจและจดั ทาฐานทรพั ยากรทอ้ งถน่ิ
1.2.1) การแตง่ ตงั้ คณะกรรมการดาเนินงาน
1.2.2) การวางแผนการดาเนินงาน
1.2.3) ตดิ ตามการดาเนินงาน
1.2.4) การสรปุ และประเมนิ ผลการดาเนินงาน วดั ผลและ
ประเมนิ ผล
1.2.5) วเิ คราะหแ์ ละปรบั ปรงุ พฒั นางาน
2) การมสี ว่ นรว่ มภายนอกโรงเรยี น
2.1) การประชมุ เกย่ี วกบั งานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี นและ
งานสารวจและจดั ทาฐานทรพั ยากรทอ้ งถนิ่ เชน่
2.1.1) การติดตามประสานงาน ไดแ้ ก่ การประชมุ กลุ่ม
การเยยี่ มกลมุ่ การเยย่ี มเป้ าหมาย
2.1.2) การฝึ กอบรมปฏบิ ตั กิ ารงานสวนพฤกษศาสตร ์
โรงเรยี น และงานฐานทรพั ยากรทอ้ งถนิ่
33
2.2) ใหก้ าหนดวาระการประชุม / เรื่อง ท่ีเก่ียวกับ
งานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี นและงานสารวจและจดั ทาฐานทรพั ยากรทอ้ งถนิ่
2.2.1) การสนับสนุนในเรอ่ื งของการดาเนินงาน
งานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี นและงานสารวจและจดั ทาฐานทรพั ยากรทอ้ งถนิ่
2.2.2) การประสานงานกบั ผูร้ /ู ้ ปราชญช์ าวบา้ น
2.2.3) การแลกเปลย่ี นความรใู ้ นงานสวนพฤกษศาสตร ์
โรงเรยี นและงานสารวจและจดั ทาฐานทรพั ยากรทอ้ งถนิ่
2.1.1.2 คณะทางานการดาเนินงานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น
แต่งตง้ั คณะกรรมการดาเนินงานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น ใหส้ อดคลอ้ ง
เหมาะสม ตามหนา้ ทคี่ วามรบั ผิดชอบ ของบุคลากรทางการศกึ ษา โดยมีคณะทางาน 5
คณะ ดงั นี้
1) ใหแ้ ต่งตง้ั คณะกรรมการดาเนินงานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น 4 ดา้ น
โ ด ยพิจ า ร ณา ต า ม ค ว า ม เ ห ม า ะ ส ม ต า ม บ ริบ ท ข อ งส ถ า นศึก ษ า โ ด ยร ะ บุ ห น้า ที่
ความรบั ผดิ ชอบใหช้ ดั เจน
1.1) คณะกรรมการดา้ นที่ 1 การบรหิ ารและการจดั การ ประกอบดว้ ย
ผูอ้ านวยการ รองผูอ้ านวยการ หวั หนา้ ฝ่ ายทุกฝ่ าย และ หวั หนา้ กลมุ่ สาระการเรยี นรู ้
1.2) คณะกรรมการดา้ นที่ 2 การดาเนินงาน ประกอบดว้ ย
รองผูอ้ านวยการฝ่ ายวชิ าการ หวั หนา้ ฝ่ าย หวั หนา้ กลมุ่ สาระการเรยี นรู ้
1.3) คณะกรรมการดา้ นท่ี 3 ผลการดาเนินงาน ประกอบดว้ ย
รองผูอ้ านวยการฝ่ ายวชิ าการ หวั หนา้ ฝ่ าย หวั หนา้ กลมุ่ สาระการเรยี นรู ้ หวั หนา้ ฝ่ ายวดั ผล
ป ร ะ เ มิ น ผ ล แ ล ะ ใ ห ้ส ถ า น ศึ ก ษ า ด า เ นิ น ก า ร แ ต่ ง ต้ัง ค ณ ะ ก ร ร ม ก า ร ป ร ะ เ มิ น
งานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น
1.4) คณะกรรมการดา้ นที่ 4 ความถกู ตอ้ งทางวชิ าการ ประกอบดว้ ย
หวั หนา้ กลมุ่ สาระการเรยี นรู ้ ทุกกลมุ่ สาระ
2) ใหแ้ ตง่ ตง้ั คณะกรรมการ 5 องคป์ ระกอบงานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น
ครบตามลาดบั การเรยี นรใู ้ นคมู่ อื การดาเนินงานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น
3) ใหแ้ ตง่ ตง้ั คณะกรรมการพชื ศกึ ษาครบ 4 หวั ขอ้
3.1) ลกั ษณะทางพฤกษศาสตร ์ราก ลาตน้ ใบ ดอก ผล และเมล็ด
3.2) ลกั ษณะทางนิเวศวทิ ยา
3.3) การขยายพนั ธกุ ์ ารปลกู การดแู ลรกั ษา การเจรญิ เตบิ โต
3.4) การนาไปใชป้ ระโยชน์
The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
คู่มือดำเนินงานปี2565 ปรับปรุง 65
Related Publications
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search