ชาดก เรื่องทานบารมี

www.kalyanamitra.org

1

àÃ×èͧ

www.kalyanamitra.org

2 àÃÍè× §

àÃ×èͧ

ISBN : 978-616-91637-9-4
ผคู น ควา และเรยี บเรยี ง : สริ ปิ ณุ โฺ ณ
ภาพประกอบ : www.dmc.tv และเวปไซดอ นื่ ๆ
ออกแบบปก :
วทิ ยา สทุ ธศิ รโี ยธนิ
รปู เลม /จดั อารต : วทิ ยา สทุ ธศิ รโี ยธนิ
พมิ พค รง้ั ที่ ๑ : พ.ศ.๒๕๖๒
ลขิ สทิ ธแ์ิ ละจดั พมิ พโ ดย :สมาคมสมาธเิ พอื่ การพฒั นาศลี ธรรมโลก
โทร.๐๓๘-๔๒๐๐๔๓

พมิ พท ี่ : บรษิ ทั พมิ พด ี จำกดั
โทร. ๐-๒๔๐๑-๙๔๐๑

ขอมูลทางบรรณานกุ รมของสำนกั หอสมุดแหงชาติ
National Library of Thailand Cataloguing in Publication Data
สิรปิ ณุ โฺ ณ

ชาดกเร่ืองทานบารมี, นนทบุรี : สมาคมสมาธิเพื่อ
การพัฒนาศลี ธรรมโลก, ๒๕๖๒.

๑๙๒ หนา
1.ชาดก, 2.เรอ่ื งยอ, 3.ทานบารมี
I. สริ ิปณุ ฺโณ ผคู นควาและเรยี บเรยี ง II.ชอ่ื เรอ่ื ง
294.3184
ISBN 978-616-8103-06-7

www.kalyanamitra.org

3

¤Ó¹Ó

ชาดกเรอ่ื งทานบารมี เปนการรวบรวมชาดกแบบยอ
ทพ่ี ระโพธสิ ตั วท รงบำเพญ็ บารมใี นเรอ่ื งทานบารมรี ะดบั ตา งๆ
รวมถงึ พระสาวก เชน พระสารบี ตุ ร, พระอานนท, ภกิ ษรุ ปู อน่ื ,
พระนางมลั ลกิ าเทว,ี ชายผเู ขญ็ ใจและการถวายทานของมหาชน
ในการทำทานรูปแบบตางๆ รวม ๒๐ เรอื่ ง

ชาดกเกือบท้ังหมดทรงตรัสเลาที่วัดเชตวัน ยกเวน
มหาเวสสนั ตรชาดก ตรสั ท่ี นโิ ครธาราม, ผลของการใหท าน
ทีเ่ กิดขึน้ ในชาติปจ จบุ นั และท่ีสงผลมาจากชาติในอดีต

หวงั วา ทา นผอู า นจะไดร บั ความรู มมุ มอง ความเชอ่ื มโยง
ในเนอ้ื หา และสาระจากเรอื่ งทเี่ รยี บเรยี งขน้ึ ทงั้ หมดในเลม นี้

ขอความเจรญิ ในธรรม และความเบกิ บานใจในการสรา ง
ทานบารมี จงบงั เกดิ มีแกท กุ ทา น

สิริปุณฺโณ
มาฆบชู า ๑๙ กมุ ภาพนั ธ พ.ศ.๒๕๖๒

Line ID : Siripunno
Fanp@ge : Siripunno
E-mail : [email protected]

www.kalyanamitra.org

ÊÒúÑÞ4 àÃÍ×è §

๑. สวี ิราชชาดก (ทานบารมี)
วาดวย การใหดวงตาเปนทาน...............................5
๒. อทาสทพิตรตหชมาณดชกาดวากดวย การใหทานกับการรบ........19
๓. วา ดวย ชาติพราหมณ ๑๐ ชาติ............................27

๔. มหาเวสสนั ตรชาดก (อปุ ทานบารมี)
วาดว ย พระเวสสนั ดรทรงบำเพ็ญทานบารม.ี ........37
๕. อกิตตชิ าดก
วา ดว ย อกิตตดิ าบสขอพรทา วสกั กะ.....................47
๖. สสปณ ฑติ ชาดก (ปรมตั ถทานบารม)ี
วา ดว ย ผสู ละชวี ติ เปน ทาน.....................................51
๗. สภังิกขขชาาปดรกมั ปวรา ดชวายดกอานิสงสถวายรองเทา .............57
๘. วา ดว ย การใหท านในทานใด มผี ลมาก.................63

๙. กุณฑกปูวชาดก
วาดวย มอี ยางไรกินอยา งนน้ั ...............................73
๑๐. กุมมาสปณ ฑชาดก
วาดวย อานิสงสถวายขนมกุมมาส.......................81
๑๑. สุปต ตชาดก วาดวย นางกาแพท อ ง....................89
๑๒. อพั ภันตรชาดก วาดว ย ผลไมทพิ ย.....................97
๑๓. มงั สชาดก วา ดว ย วาทศิลปของคนขอ..............113
๑๔. คุณชาดก วา ดว ย มิตรธรรม.............................119
๑๕. ตริ ตี วิ จั ฉชาดก วาดว ย ควรบชู าผมู ีพระคณุ ......129
๑๖. พิลารโกสยิ ชาดก
วาดว ย ใหท านไมไ ดเ พราะเหตุ ๒ อยาง.............135
๑๗. สุธาโภชนชาดก วา ดวย ของกนิ อนั เปน ทิพย. ....145
๑๘. สสุ ีมชาดก วาดวย พระเจาสุสมี ะ......................171
๑๙. ทุทททชาดก วา ดวย คติของคนดคี นชั่ว............177
๒๐. มัจฉทานชาดก วาดวย บญุ ทใ่ี หท านแกป ลา.....181

www.kalyanamitra.org

5

ñ

ÊÕÇÔÃÒªªÒ´¡ñ (·Ò¹ºÒÃÁÕ)

Ç‹Ò´ŒÇ ¡ÒÃãËŒ´Ç§μÒ໹š ·Ò¹

สถานทตี่ รัส พระเชตวันมหาวหิ าร
ทรงปรารภ อสทิสทาน
สาเหตุทต่ี รัส

ก็ในกาลน้ัน พระเจาปเสนทิโกศลทรงถวายบริขาร
ครบทกุ อยางในวันที่ ๗ แลวทูลขออนุโมทนา. พระศาสดา
ไมไ ดตรัสอะไรเลย เสด็จหลีกไปแลว .

พระราชาเสวยพระกระยาหารเชาแลว เสด็จไปยัง
พระวหิ าร ทูลถามวา “ขา แตพระองคผเู จริญ เพราะเหตุไร?
พระองคจึงไมท รงทำอนโุ มทนา”

พระศาสดาตรัสวา “ดูกอนมหาบพิตร เพราะบริษัท
ไมบ รสิ ทุ ธ”ิ์ แลว ทรงแสดงพระธรรมเทศนาโดยพระคาถาวา
น หเว กทรยิ า เทวโลกํ วชนฺติ เปน ตน แปลวา คนตระหน่ี
ทง้ั หลาย ยอมไปสูเทวโลกไมไ ดเลย ดังนี.้

พระราชาทรงเล่ือมใส ทรงบูชาพระตถาคตดวยผา
อุตราสงค๒ สีเวยยกพัสตรมีราคาแสนหน่ึง แลวเสด็จกลับ
พระนคร.

๑ ตน ฉบบั ชาตกฏั ฐกถา อรรถกถาขทุ ทกนกิ าย ชาดก, ล.๖๑, น.๖๒, มมร.
๒ อุตราสงค [อดุ ตะรา] น. จวี รสําหรบั หม.

www.kalyanamitra.org

6 àÃ×èͧ

www.kalyanamitra.org

ñ ÊÕÇÔÃÒªªÒ´¡ (·Ò¹ºÒÃÁÕ) 7

ในวนั รงุ ขน้ึ ภกิ ษทุ ง้ั หลายสนทนากนั ในโรงธรรมสภา
วา “อาวโุ สทั้งหลาย พระเจา โกศลราชทรงถวายอสทิสทาน
แลว ยงั ไมอ ม่ิ ดว ยการถวายทานแมข นาดนน้ั เมอ่ื พระทศพล
ทรงแสดงธรรมแลว ไดถวายผาสีเวยยกพัสตรอันมีคา
แสนหนึ่งอีก อาวุโสท้ังหลาย ตลอดเวลาที่ทาวเธอทรง
ถวายทาน ยังไมร ูสึกอิ่มพระทยั เลย.”

พระศาสดาเสด็จมาแลว ตรัสถามวา “ภิกษุทั้งหลาย
บดั นพ้ี วกเธอสนทนากนั ดว ยเรอ่ื งอะไร?”

เมอื่ ภกิ ษเุ หลา นน้ั กราบทลู ใหทรงทราบแลว
จงึ ตรสั วา “ภกิ ษทุ ง้ั หลาย ขนึ้ ชอ่ื วา พาหริ ภณั ฑ๓ บคุ คล
จะใหไ ดง า ยกห็ าไม โปราณกบณั ฑติ ทง้ั หลายกระทำชมพทู วปี
ทงั้ สน้ิ ใหเ ปน เนนิ สงู แลว ใหท านบรจิ าคทรพั ย วนั ละหกแสน
ทกุ ๆ วัน ยังไมอ ่มิ ดวยพาหริ กทานเลย ผใู หของรกั ยอ มได
ของรักฉะน้ัน บัณฑิตท้ังหลายจึงไดควักดวงตาทั้งสอง
ใหท านแกย าจก ผูม าถึงเฉพาะหนา.”
แลวทรงนำอดตี นทิ านมาแสดงดงั ตอไปน้ี
เนอื้ หาชาดก
ในอดีตกาล เม่ือพระเจาสีวิมหาราชเสวยราชสมบัติ
ในอริฏฐปุรนครแควนสีวิรัฐ พระมหาสัตวเจาบังเกิดเปน
พระราชโอรสของทาวเธอ พระประยูรญาติท้ังหลายขนาน
พระนามของพระกุมารนน้ั วา ‘สีวิราชกุมาร.’

๓ ส่งิ ของภายนอก, ของนอกกาย

www.kalyanamitra.org

8 àÃ×èͧ

พระราชกุมารเจริญวัยแลวไปยังพระนครตักกสิลา
ศึกษาศิลปศาสตรจบแลว กลับมาแสดงศิลปะศาสตรถวาย
พระชนกทอดพระเนตร จนไดรับพระราชทานยศเปน
มหาอปุ ราช

พระองคเ ปน ผยู นิ ดใี นการบรจิ าคทาน ทรงบรจิ าคทาน
ทุกวนั วันละ ๖๐๐,๐๐๐ กหาปณะ โดยสรา งศาลาโรงทาน
ไว ๖ แหง คือ ที่ประตูเมืองท้ัง ๔ แหง ใจกลางเมืองอีก
๑ แหง และที่ประตพู ระราชนิเวศนอ กี ๑ แหง

พระองคจ ะเสดจ็ ไปโรงทาน ทรงตรวจตราการใหท าน
ดวยพระองคเองในทุกวนั พระ

ครั้งหนึ่ง ในวันดิถี ๑๕ ค่ำ พระเจาสีวิราชประทับ
เหนือราชบัลลังก ทรงนึกถึงมหาทานที่พระองคไดบริจาค
พลางดำริวา ‘ทรัพยสมบัติภายนอกทุกอยางเราก็ใหครบ
ถว นบริบรู ณแ ลว ไมม ีส่ิงใดท่เี รายังไมเคยบรจิ าค

แตทานเหลานี้มิไดทำใหเรายินดีปรีดาเพิ่มขึ้นเลย
ไฉนหนอ? จะมคี นทีม่ าขอวตั ถุที่เปน ของภายในบา ง’

พระองคทรงดำริตอไปวา ‘ในวันน้ีหากมีผูมาขอเนื้อ
เราก็จะใหเน้ือ ขอเลือดก็จะใหเลือด ขอหัวใจก็จะใหหัวใจ
และถา ใครขอดวงตาของเรา เราจะควกั ดวงตาทง้ั คใู หท นั ท’ี

ทา วสกั กเทวราชประสงคจะทดลองกำลงั ใจ จงึ แปลง
เปนพราหมณชรามีดวงตามืดบอด ไปเขาเฝาพระราชา
ผกู ำลังตรวจตราโรงทาน เม่อื ไปถึงไดประคองอญั ชลเี หนือ
เศยี รเกลา

www.kalyanamitra.org

ñ ÊÕÇÔÃÒªªÒ´¡ (·Ò¹ºÒÃÁÕ) 9

พระราชาตรัสถามวา “ทานพราหมณ ทานมาวันน้ี
มคี วามประสงคสิ่งใด?”

ทาวสักกเทวราชตรัสตอบวา “ขาแตมหาราชเจา
ผูทรงธรรม การบริจาคทานของพระองคไดฟุงขจรไปทั่ว
สารทิศ ขาพระองคเปนคนตาบอดมีนัยนตาขางเดียว
ขอพระองคโปรดพระราชทานพระเนตรขางหน่ึงแก
ขา พระองคด วยเถิด”

พระราชาสดบั ถอ ยคำเชน นนั้ เกดิ ความปต ปิ ราโมทย
ยิ่งนัก ถึงกับเปลงอุทานวา “เปนลาภใหญของเราหนอ
ความปรารถนาของเราจะสำเร็จบริบูรณในวันนี้แหละ
เราจะไดใหในสิ่งทใี่ หไ ดโดยยากแลว ”

พราหมณไดกราบทูลอีกวา “บัณฑิตทั้งหลายกลาว
วา ‘ดวงตาเปนสิ่งยากท่ีบุรุษจะสละได’ ขอพระองคโปรด
พระราชทานดวงเนตรน้ัน ท่ีไมมีส่ิงอ่ืนจะย่ิงกวา แกขา
พระองคเถิด”

พระราชาตรสั ตอบวา “ทา นพราหมณ ทา นปรารถนา
สง่ิ ใดจากเรา ขอสง่ิ นนั้ จงเปน ผลสำเรจ็ แกท า นเถดิ เมอื่ ทา น
ขอดวงตาขางเดียว เราจะใหดวงตาทั้ง ๒ ขางแกทาน
เลยทเี ดียว” จากน้นั ทรงนำพราหมณเ ขา ไปในพระราชฐาน
รบั ส่ังใหเรยี กหมอมาควักดวงตาของพระองค

เรอ่ื งทพี่ ระราชาจะบรจิ าคดวงตาแกพ ราหมณต าบอด
ไดกระจายไปทว่ั เมืองอยางรวดเรว็

www.kalyanamitra.org

10 àÃèÍ× §

เหลา อำมาตยร าชเสนาพสกนกิ รตา งกราบทลู ทดั ทาน
พระราชาเอาไว แตพระราชาทรงยืนยันวา “แมเราจะรัก
ดวงตาทั้งสองปานใด แตสัพพัญุตญาณอันประเสริฐน้ัน
เปนสิ่งท่ีเรารักและปรารถนามากย่ิงกวา เพราะฉะน้ัน
เราจงึ ยนิ ดที จ่ี ะสละดวงตา ทา นทงั้ หลายอยา ไดห า มการบรจิ าค
ของเรา และอยา ไดถอื โกรธในพราหมณนีเ้ ลย”

จากน้ัน พระองคทรงรับสั่งใหแพทยควักดวงตา
ท้ังสองออก หมอไดบดโอสถหลายขนานทาพระเนตร
เบ้อื งขวา พระองคไดร ับทุกขเวทนาแสนสาหสั

หมอเกิดความสงสารขึ้นมาจับใจ ไมอาจทำตอไปได
จึงกราบทูลพระราชาวา “ขอเดชะ ขาแตมหาราชเจา
ขอพระองคทรงตัดสนิ พระทยั ใหมเถดิ ขา พระองคสามารถ
ทำพระเนตรใหกลับเปนปกติได” พระองคทรงปฏิเสธวา
“ทา นอยา มวั ชกั ชา อยเู ลย จงรบี ควกั ดวงตาของเราออกเถดิ ”
หมอจงึ ปรุงโอสถนอ มเขา ไปใหท รงทาพระเนตรซ้ำอกี

เมอ่ื ดวงตาถกู ควกั ออก พระราชาทรงเกดิ ทกุ ขเวทนา
แสนสาหัส แตดวยความมุงมั่นเด็ดเด่ียวที่จะสละดวงตา
เปนทานใหได จึงขมทุกขเวทนาไว หมอไดวางดวงตาไว
ในพระหัตถข องพระราชา

พระองคทรงรับดวงตาทั้งสองไว พลางตรัสวา
“สพั พญั ตุ ญาณเทา นน้ั เปน ทร่ี กั กวา นยั นต าทงั้ สองของเรา
ตงั้ รอ ยเทา พนั เทา ขอผลทเ่ี ราบรจิ าคดวงตานี้ จงเปน ปจ จยั
ใหไดพระสัพพัญุตญาณอันประเสริฐนั้นเถิด” แลวได
พระราชทานดวงพระเนตรทั้งสองแกพราหมณ

www.kalyanamitra.org

ñ ÊÕÇÔÃÒªªÒ´¡ (·Ò¹ºÒÃÁÕ) 11

พราหมณรับดวงตาทั้งสองมาแลว ไดประดิษฐานไว
ในเบาตาดวยฤทธานุภาพ ทำใหสามารถมองเห็นไดอีก
เปนอัศจรรย

เมื่อพระราชารูวา ‘พราหมณมองเห็นไดเปนปกติ’
ทรงโสมนสั เปน อยา งยงิ่ มปี ต แิ ผซ าบซา นไปทว่ั พระวรกาย
ขมทุกขเวทนาท่ีเกิดข้ึน ทำใหความเจ็บปวดท่ีมีอยูหายไป
หมดสนิ้

เม่ือพระราชาเห็นวา ‘พระองคเปนคนตาบอด
ไมส ะดวกทจี่ ะปกครองบา นเมอื งอกี ตอ ไป’ จงึ มอบราชสมบตั ิ
แกอำมาตยทั้งหลาย แลวเสด็จออกผนวชเปนฤๅษีอยูใน
พระราชอุทยาน ทรงรำพึงถงึ ทานของพระองควา “กอนให
กม็ จี ติ เลื่อมใส ขณะใหก ็มใี จศรัทธา หลังใหแลวมใี จเอิบอมิ่
เบกิ บาน”

ทาวสักกะเห็นความเด็ดเด่ียวในการบริจาคทานของ
พระโพธิสัตว จึงเสด็จมาแนะนำใหพระราชาขอพร เพ่ือให
ไดด วงตากลบั คนื มาอีกคร้งั

พระราชาทรงทำสัจกิริยาวา “ผูใดมาขอกับเรา ผูนั้น
เปน ทรี่ กั ของเรายงิ่ นกั เมอ่ื พราหมณม าขอดวงตาขา งเดยี ว
เราไดใหดวงตาท้ังสอง โดยไมมีความรูสึกเสียดายเลย
ดว ยสจั จวาจานี้ ขอจกั ษุจงบังเกดิ ขน้ึ แกเราเถิด”

สนิ้ คำอธษิ ฐาน ดวงตาทง้ั สองเกดิ ขน้ึ ใหมท นั ที มลี กั ษณะ
ที่สวยงามมาก พระองคสามารถทอดพระเนตรไดไกลถึง
๑๐๐ โยชน มองทะลุฝาหรือกำแพงหรือภูเขาไดหมด
ไมม สี ่ิงใดบดบงั ดวงตาของพระองคไ ดอ ีกตอไป

www.kalyanamitra.org

12 àÃè×ͧ

แตพ ระเนตรของพระเจา สวี ริ าชนนั้ จะวา เปน พระเนตร
ปกตกิ ไ็ มใ ช จะวา เปน พระเนตรทพิ ยก ไ็ มใ ช เพราะพระเนตร
ของพระองคทรงพระราชทานแกสักกพราหมณแลว
ทั้งสักกพราหมณก็ไมสามารถทำพระเนตรใหเปนปกติ
เหมือนของเดิมได อนึ่ง ธรรมดาพระเนตรทิพยจะเกิดข้ึน
แกจักษุซ่ึงมีที่ตั้งอันถอนเสียแลวหามิได ฉะนั้นพระเนตร
เหลา นนั้ ของพระเจา สวี ริ าช ตอ งเรยี กวา ‘สจั จปารมติ าจกั ษ’ุ
คือจักษทุ ีเ่ กิดขึน้ เพราะสจั จบารมีของพระองค.

ในกาลท่ีพระเนตรเหลานั้นเกิดข้ึนพรอมกันน่ันเอง
ราชบริษัททั้งปวงตางก็มาประชุมพรอมกันดวยอานุภาพ
ของทาวสักกเทวราช.

ลำดับนั้น เม่ือทาวสักกเทวราชจะทรงทำการชมเชย
พระเจา สีวริ าชในทา มกลางมหาชนน่ันเอง

ทา วสกั กเทวราชประทบั ยนื ขนึ้ บนอากาศ ตรสั พระคาถา
เหลาน้ี ในทามกลางมหาชนแลว ทรงโอวาทพระมหาสัตว
เจา วา “ขอพระองคจ งอยา ประมาท” แลว เสดจ็ ไปยงั เทวโลก
ทันท.ี

ฝายพระมหาสัตวเจาแวดลอมดวยมหาชน เสด็จ
เขาสูพระนครดวยสักการะใหญ แลวเสด็จข้ึนประทับ ณ
สจุ นั ทกปราสาท. ความทท่ี า วเธอไดพ ระเนตรทงั้ คกู ลบั คนื มา
ปรากฏแพรส ะพัดไปตลอดทว่ั สีวีรฐั สมี ามณฑล.

ลำดบั นน้ั ประชาชนชาวสวี รี ฐั ทงั้ สนิ้ ตา งถอื เอาเครอ่ื ง
บรรณาการมาถวายเปนอันมาก เมื่อตองการจะเขาเฝาชม
พระบารมีพระเจา สวี ิราช

www.kalyanamitra.org

ñ ÊÕÇÔÃÒªªÒ´¡ (·Ò¹ºÒÃÁÕ) 13

พระมหาสัตวเจาทรงดำริวา ‘เมื่อมหาชนนี้ประชุม
กันแลว เราจักพรรณนาทานของเรา’ จึงตรัสสั่งใหสราง
มณฑปใหญท ป่ี ระตพู ระราชนเิ วศน ประทบั นงั่ บนราชบลั ลงั ก
ภายใตส มสุ สติ เศวตฉตั ร ตรสั ใหต กี ลองประกาศในพระนคร
ตรสั ส่ังใหเสนาขา ราชการท้ังมวลประชมุ กันแลว ตรัสวา

“ดูกอนประชาชนชาวสีวีรัฐผูเจริญท้ังหลาย ทาน
ทง้ั หลายเหน็ พระเนตรทพิ ยข องเราเหลา นแ้ี ลว จำเดมิ แตน ไี้ ป
ยงั ไมไ ดใ หท านกอ น แลว อยา เพงิ่ บรโิ ภค.”

เมื่อจะทรงแสดงธรรมไดตรัสพระคาถา ๔ คาถา
ความวา

ใครหนอในโลกน้ี ถูกขอทรัพยอันนาปล้ืมใจแลว
แมจ ะเปน ของพเิ ศษ แมจ ะเปน ของทร่ี กั อยา งดขี องตน จะไมพ งึ ให
เราขอเตอื นทา นทงั้ หลายผเู ปน ชาวแควน สพี ที กุ ๆ คน ทมี่ า
ประชุมกัน จงดูดวงตาท้ังสองอันเปนทิพยของเราในวันนี้

ตาทพิ ยข องเราเหน็ ไดท ะลภุ ายนอกฝา ภายนอกกำแพง
และภูเขาตลอด ๑๐๐ โยชนโดยรอบ ในโลกอันเปนท่ีอยู
ของสตั วท ง้ั หลายนี้ ไมม อี ะไรทจี่ ะยงิ่ ไปกวา การบรจิ าคทาน
เราไดใ หจกั ษทุ ีเ่ ปน ของมนุษยแ ลว กลับไดจกั ษทุ พิ ย

ดูกอนชาวแควนสีพีทั้งหลาย ทานทั้งหลายไดเห็น
จกั ษทุ พิ ยท เี่ ราไดน แ้ี ลว จงใหท านเสยี กอ น จงึ คอ ยบรโิ ภคเถดิ
บคุ คลผใู หท านและบรโิ ภคแลว ตามอานภุ าพของตน ไมม ใี คร
จะตเิ ตยี นได ยอมเขาถึงสุคติสถานดังนี.้

www.kalyanamitra.org

14 àÃÍ×è §

ครนั้ พระเจา สวี ริ าชทรงแสดงธรรมดว ยคาถา ๔ คาถา
เหลา นด้ี ว ยประการฉะนแี้ ลว จำเดมิ แตน น้ั มา ในวนั กง่ึ เดอื น
และวันปณณรสี๔อุโบสถ ก็รับสั่งใหมหาชนประชุมกัน
ทรงแสดงธรรมดว ยคาถาเหลานีเ้ ปนประจำ

มหาชนสดับธรรมน้ันแลวพากันทำบุญทั้งหลาย
มที าน เปน ตน ไดไ ปสูเทวโลกเต็มบรบิ ูรณทวั่ กัน.

พระศาสดา คร้ันทรงนำพระธรรมเทศนาน้ีมาแลว
ตรัสวา “ดูกอนภิกษุท้ังหลาย บัณฑิตท้ังหลายในปางกอน
ไมยินดีดวยทานในภายนอก ไดควักดวงตาท้ังสองของตน
บริจาคทานแกยาจกผูมาถึงเฉพาะหนาดวยอาการอยางนี้”
แลวทรงประกาศจตุราริยสัจ.

ประชุมชาดก
สีวิกแพทยใ นคร้ังนน้ั ไดม าเปน พระอานนท
ทาวสกั กเทวราช ไดม าเปน พระอนรุ ทุ ธะ
ราชบรษิ ัททีเ่ หลือ ไดม าเปน พทุ ธบริษทั
สวนพระเจาสวี ริ าช ไดม าเปน เราผูตถาคต

๔ ปณ รสี แปลวา ดิถเี ปนทเ่ี ต็ม 15 วัน คอื วัน 15 ค่ำ ใชเ รยี กทัง้ ขางข้ึน
และขางแรม เรียกเตม็ วา ปณ รสดี ถิ ี

www.kalyanamitra.org

ñ ÊÕÇÔÃÒªªÒ´¡ (·Ò¹ºÒÃÁÕ) 15

ขอ คดิ จากชาดก
๑. ชาดกเรอื่ งนี้ พระเจา สวี ริ าชโพธสิ ตั ว ทรงสละดวงตา

ซึ่งจะวาไปแลว นาจะจัดเปนทานอุปบารมี แตในเร่ืองน้ี
จัดเปนทานบารมี

๒. ในมลิ ินทปญ หามีการปุจฉา-วสิ ชั นาในเร่อื งนี้ดังนี้
เมณฑกปญหา วรรคท่ี ๑ ปญ หาท่ี ๕ สวี ริ าชชาดก

พระเจามิลินทรตรัสถามวา “ดูกอนพระนาคเสน
คำท่ีวา ‘คนตาบอดมีจักษุประสาทพิการแลว ยอมไมมี
โอกาสทจี่ ะกลบั เหน็ ไดอ ยา งเดมิ อกี นนั้ ’ มกี ลา วไวใ นพระสตู ร
บางหรือไม? ”

พระนาคเสนทลู ตอบวา “ขอถวายพระพร มี”
ม. ถา เชน นน้ั เรอื่ ง สวี ริ าชชาดก ทว่ี า พระเจา สวี ริ าช
ทรงควักพระเนตรท้ังสองใหเปนทาน มีพระจักษุประสาท
พิการแลว แตตอมาทรงไดพระจักษุประสาทคืนดี
ทอดพระเนตรเหน็ ไดอยางเดิมน้นั จะมิไมจริงหรอื ?
น. ขอถวายพระพร จริง
ม. ถาจริง จะใหข าพเจา ลงความเชอ่ื คำไหนไดเ ลา ?
น. ขอถวายพระพร คำตนน้ัน ทานกลาวตามปรกติ
วสิ ยั ของนัยนต า ซึ่งเม่อื พิการแลวยอมคืนดีอยางเดมิ ไมไ ด

www.kalyanamitra.org

16 àÃè×ͧ

สว นทที่ า นกลา วไวใ นชาดกซง่ึ ผดิ จากคำเบอื้ งตน ไปนนั้
กเ็ พราะทา นกลา วดว ยสามารถแหง อานภุ าพของสตั ยาธษิ ฐาน
คอื ความตงั้ ใจไวม น่ั ในความจรงิ อยา งใดอยา งหนง่ึ ขอถวาย
พระพร

พระองคเคยทอดพระเนตรเห็น หรือเคยไดทรงสดับ
บางหรือไมวา ‘ผูท่ีกระทำสัตยาธิษฐานแลว อาจทำใหฝน
ตกหรือไฟดบั หรือกำจดั กำลังแหง ยาพิษเสียก็ได’

ม. กเ็ คยไดเห็น ไดยินอยูบา ง
น. นนั่ พระองคท รงเขา พระหฤทยั วา ‘เปน ไดด ว ยอะไร?’
ม. เขาใจวา เปน ดวยอานภุ าพแหงสตั ยาธษิ ฐาน
น. นั่นแลฉันใด นี่ก็ฉันน้ันเหมือนกัน จักษุประสาท
ของพระเจาสีวิราช ยอมกลับคืนดีไดอยางเดิม ก็ดวย
อานุภาพแหงสัตยาธิษฐาน คือการท่ีทรงต้ังพระหฤทัยมั่น
อยูในความจริงอยางใดอยา งหนึ่งนัน่ เอง ขอถวายพระพร

อาตมภาพจะเลาเรื่องของพระเจาอโศกถวาย คือ
ครงั้ หน่งึ พระเจาอโศกเสด็จไปประพาสริมแมน้ำคงคา

คร้ันแลว มีพระราชดำรัสถามเหลาอำมาตยวา
“ผูที่สามารถทำใหน้ำในแมน้ำคงคานี้ไหลกลับทวน
กระแสไปได เห็นจะไมม ”ี

www.kalyanamitra.org

ñ ÊÕÇÔÃÒªªÒ´¡ (·Ò¹ºÒÃÁÕ) 17

ก็ขณะนั้น มีหญิงเพศยาคน ๑ ช่ือ ‘นางพินทุมดี’
อยู ณ รมิ ฝง นำ้ นั้น เมอ่ื ไดยนิ พระราชดำรสั ดงั นน้ั

จงึ กระทำสตั ยาธษิ ฐาน ‘ขอใหน ำ้ ไหลกลบั ทวนกระแส
เพ่อื ถวายทอดพระเนตร’

น้ำในแมน้ำคงคาก็ไหลกลับทวนกระแสตามความ
ประสงค พระเจา อโศกทรงพิศวงในพระราชหฤทยั จงึ ตรัส
ถามวา “เหตุอะไรจึงเปน เชนน?ี้ ”

อำมาตยจึงกราบทูลวา
“ขอเดชะ ท่ีเปน เชน น้ี กเ็ พราะวานางพินทมุ ดีกระทำ
สจั จกิริยา ขอใหน้ำไหลกลับ”
จึงเสด็จพระราชดำเนินไปตรัสถาม นางพินทมุ ดวี า
“อะไรเปน กำลังในสจั จกริ ยิ าของเจา ?”
“ขอเดชะ หมอมฉันมีความจริงใจอยูอยางหน่ึง คือ
การบำเรอบุรุษ กระหมอมฉันกระทำเสมอหนากันหมด
จะเปน ใคร มฐี านะอยา งไรกต็ าม เมอื่ ใหท รพั ยแ กก ระหมอ ม
ฉันแลว ยอมไดรับการบำเรอเปนอยางเดียวกันทั้งสิ้น
กระหมอ มฉันอางความจริงใจน้ี กระทำสตั ยาธิษฐาน”
ขอถวายพระพร เรอื่ งน้พี ระองคทรงเชือ่ หรือไม? ”
ม. เชอื่ สเิ ธอ เพราะมีเหตมุ ีผลพอทจี่ ะคิดเห็นได

www.kalyanamitra.org

18 àÃÍ×è §
น. ขอถวายพระพร นช่ี ใี้ หเ หน็ วา การกระทำสตั ยาธษิ ฐาน
คอื กิรยิ าท่กี ลา วอางถงึ ความจรงิ อยางใดอยางหนึง่ แมเปน
ความจริงในสิ่งลามก ก็ใหเกิดผลไดสมประสงค ก็เมื่อ
ความจริงมีอยูเชนนี้ จึงจะไมไดควักพระเนตรกลับคืนดี
อยางเดิม ในเมอ่ื ทรงกระทำสตั ยาธษิ ฐาน อางถงึ ความจรงิ
น้ันๆ ไดเ ลา
ม. เธอวา นี้ชอบแลว

www.kalyanamitra.org

19

ò

ÍÒ·ÔμμªÒ´¡õ

ÇÒ‹ ´ŒÇ ¡ÒÃãËŒ·Ò¹¡ºÑ ¡ÒÃú

สถานทต่ี รัส พระวิหารเชตวนั
ทรงปรารภ อสทสิ ทาน
สาเหตุทีต่ รัส

เร่อื งอสทิสทานมเี นื้อความพิสดาร
ในอรรถกถามหาโควนิ ทสูตร.
กใ็ นวนั ท่ี ๒ จากวนั ทพี่ ระเจา โกศลถวายอสทสิ ทานแลว
ภกิ ษทุ งั้ หลายสนทนากนั ในโรงธรรมสภาวา “อาวโุ สทงั้ หลาย
พระเจาโกศลทรงฉลาดเลือกเน้ือนาบุญอันประเสริฐ
ถวายมหาทานแดอ ริยสงฆ มีพระพทุ ธเจา เปน ประมขุ .”
พระศาสดาเสด็จมาแลวตรัสถามวา “ดูกอนภิกษุ
ทั้งหลาย บัดน้ี พวกเธอน่ังสนทนากันดวยเรื่องอะไร?”
เมอ่ื ภกิ ษเุ หลา นัน้ กราบทูลใหท รงทราบแลว .
ตรัสวา “ดูกอนภิกษุทั้งหลาย การเลือกถวายทาน
ในเน้ือนาบุญอันสูงยิ่งของพระเจาโกศล ไมนาอัศจรรย
โบราณกบัณฑิตก็ไดเลือกเฟนแลว จึงไดถวายมหาทาน
เหมือนกัน” ดังนี้แลว ทรงนำเอาเรื่องในอดีตมาสาธก
ดังตอไปนี้ :-

๕ ตน ฉบบั ชาตกัฏฐกถา อรรถกถาขุททกนกิ าย ชาดก อัฏฐกนิบาต,
ล.๕๙, น.๕๗๓, มมร.

www.kalyanamitra.org

20 àÃ×èͧ

www.kalyanamitra.org

ò ÍÒ·ÔμμªÒ´¡ 21

เนื้อหาชาดก
ในอดีตกาล พระเจาเภรุวมหาราช ครองราชสมบัติ

ในเภรุวนคร สวี ริ ฐั ทรงบำเพ็ญทศพิธราชธรรม สงเคราะห
มหาชนดวยสังคหวัตถุ ๔ ทรงดำรงอยูในฐานะเปนมารดา
บิดาของมหาชน ไดใหทานแกคนกำพรา วณิพก และ
ยาจกทง้ั หลายมากมาย.

พระองคมีอัครมเหสีพระนามวา ‘สมุททวิชยา’
เปนบณั ฑติ สมบูรณดวยญาณ.

วันหน่ึง พระเจาเภรุวมหาราชเสด็จทอดพระเนตร
โรงทาน ทรงพระดำริวา ‘ปฏคิ าหกทัง้ หลายลวนเปนผูทุศีล
เหลวไหล บริโภคทานของเรา ขอนั้นไมทำใหเรายินดีเลย
เราใครจะถวายทานแดพระปจเจกพุทธเจาผูมีศีล เปน
อรรคทกั ขไิ ณยบคุ คล๖ แตท า นเหลา นน้ั อยใู นหมิ วนั ตประเทศ
ใครหนอจักไปนิมนตทานมาได เราจักสงใครไปนิมนตได’
ทรงพระดำรดิ งั นแ้ี ลว ไดต รสั บอกความน้ันแดพ ระเทวี.

ลำดบั นน้ั พระเทวีไดท ูลพระราชาวา “ขา แตพ ระองค
ขอพระองคอยาทรงวิตกเลย เราจักสงดอกไมไปนิมนต
พระปจเจกพุทธเจาทั้งหลาย ดวยกำลังทานท่ีจะพึงถวาย
กำลังศีล และกำลังความสัตยของเราท้ังหลาย ครั้นพระ
ปจ เจกพทุ ธเจา ทง้ั หลายมาถงึ แลว จงึ จกั ถวายทานทส่ี มบรู ณ
ดวยบริขารทุกอยาง.”

๖ อรรค, อคั ร แปลวา เลิศ, เยย่ี ม, ยอด
ทกั ขไิ ณยบคุ คล แปลวา บคุ คลผูค วรไดรับการทำบุญ

www.kalyanamitra.org

22 àÃèÍ× §

พระราชาทรงรับส่ังวา “ดีแลว.” ดังนี้แลวรับส่ังใหตี
กลองประกาศวา ‘ชาวพระนครทั้งสน้ิ จงสมาทานศีล.’

สว นพระองคเ องพรอ มดว ยราชบรพิ าร กท็ รงอธษิ ฐาน
องคแหงอุโบสถ บำเพ็ญมหาทาน แลวใหราชบุรุษ
ถอื กระเชา ทอง ใสด อกมะลเิ ตม็ เสดจ็ ลงจากปราสาท ประทบั
ท่ีพระลานหลวง ทรงกราบเบญจางคประดิษฐเหนือพ้ืนดิน
แลวผินพระพักตรไปทางทิศปราจีน ถวายนมัสการ
แลว ประกาศวา “ขาพเจาขอนมัสการ พระอรหนั ตท ้ังหลาย
ในทิศปราจีน ถาคุณความดีอะไรๆ ของขาพเจามีอยูไซร
ขอทานท้ังหลายจงอนุเคราะหพวกขาพเจา โปรดมารับ
ภิกษาหารของขาพเจาท้ังหลายเถิด” ประกาศดังนี้แลว
ทรงซัดดอกมะลไิ ป ๗ กำมือ.

ในวันรุงข้ึน ไมมีพระปจเจกพุทธเจามา เพราะ
ในทิศปราจีนไมม พี ระปจ เจกพทุ ธเจา .

ในวันที่ ๒ ทรงนมัสการไปทางทิศทักษิณ ก็หา
มีพระปจเจกพทุ ธเจา มาไม.

วันที่ ๓ ทรงนมัสการไปทางทิศปจฉิม ก็หา
มีพระปจ เจกพทุ ธเจามาไม.

วันที่ ๔ ทรงนมัสการไปทางทิศอุดร. ก็แหละคร้ัน
ทรงนมสั การแลว ทรงซดั ดอกมะลไิ ป ๗ กำมอื อธษิ ฐานวา
‘ขอพระปจเจกพุทธเจาทั้งหลายที่อยูในหิมวันตประเทศ
ดา นทศิ อดุ ร จงมารบั ภิกษาหารของขา พเจา.’

www.kalyanamitra.org

ò ÍÒ·ÔμμªÒ´¡ 23

ดอกมะลิไดลอยไปตกลงเหนือพระปจเจกพุทธเจา
ท้ังหลาย ๕๐๐ องค ทีเ่ งอ้ื มภูเขานันทมูลกะ.

พระปจเจกพุทธเจาเหลาน้ันพิจารณาดู ก็รูวา
‘พระราชานมิ นต.’

วันรุงข้ึน จึงเรียกพระปจเจกพุทธเจามา ๗ องค
แลวกลาววา “แนะทานผูเชนกับดวยเรา พระราชานิมนต
ทานท้ังหลาย ทานท้ังหลายจงสงเคราะหพระราชาเถิด.”
พระปจ เจกพุทธเจาเหลานน้ั เหาะมาลงทป่ี ระตูพระราชวงั .

พระเจาเภรุวมหาราชทอดพระเนตรเห็นพระปจเจก
พุทธเจา เหลา น้นั แลวทรงโสมนสั นมสั การแลว นิมนตข ึ้น
ปราสาท ทรงสกั การะบชู าเปนการใหญ แลวถวายทาน.

คร้ันฉันเสร็จแลว ไดนิมนตใหมาฉันวันตอๆ ไปอีก
จนครบ ๖ วัน ในวนั ท่ี ๗ ทรงจัดแจงบรขิ ารทานทุกอยา ง
แตงต้ังเตียงต่ังทวี่ จิ ิตรดวยแกว ๗ ประการ ทรงวางเครือ่ ง
สมณบริโภคทั้งปวงมีไตรจีวรเปนตน ในสำนักของ
พระปจ เจกพทุ ธเจา ทัง้ ๗ พระองค ถวายนมสั การ ตรัสวา
“ขาพเจาขอถวายบริขารเหลานี้ทั้งหมดแดพระคุณเจา
ท้ังหลาย.”

เมื่อพระปจเจกพุทธเจาเหลาน้ันฉันเสร็จแลว
พระราชาและพระเทวที งั้ ๒ พระองคป ระทบั ยนื นมสั การอย.ู

ลำดับน้ัน พระปจเจกพุทธเจาผูเปนใหญในหมู
เมอ่ื จะอนโุ มทนาแดพ ระราชาและพระเทวี จงึ ไดก ลา วคาถา
๒ คาถาวา :-

www.kalyanamitra.org

24 àÃèÍ× §

เม่ือเรือนถูกไฟไหม บุคคลผูเปนเจาของขนเอา
ส่ิงของอันใดออกได สิ่งของอันน้ันยอมเปนประโยชนแก
เจา ของนนั้ แตข องทถี่ กู ไฟไหมย อ มไมเ ปน ประโยชนแ กเ ขา.

โลกถกู ชราและมรณะ เผาแลว อยา งน้ี บคุ คลพงึ นำออก
เสียดวยการใหทาน ทานที่ใหแ ลว จะนอยก็ตาม มากก็ตาม
ช่ือวาเปนอันนำออกดแี ลว.

ทานที่ใหแลวจะนอย หรือมากก็ตามนั้น ช่ือวาเปน
การนำออกดีแลว.

พระสงั ฆเถระ ครน้ั อนโุ มทนาอยา งนแี้ ลว ไดใ หโ อวาท
แดพระราชาวา “มหาบพิตร พระองคอยาทรงประมาท”
แลวเหาะข้ึนอากาศ ทำชอฟาปราสาทใหแยกเปนสองชอง
ไปลง ณ เงอ้ื มภเู ขานนั ทมลู กะ. แมบ รขิ ารทพ่ี ระราชาถวาย
แกพ ระปจ เจกพทุ ธเจา กล็ อยตามไปกบั พระปจ เจกพทุ ธเจา ลงท่ี
เงื้อมภูเขาน้ันเหมือนกัน. พระสกลกายของพระราชาและ
พระเทวี เต็มตืน้ ไปดวยปต .ิ

เมอื่ พระปจ เจกพทุ ธเจา ผเู ปน ใหญใ นหมู ไปอยา งนแี้ ลว
พระปจเจกพุทธเจาที่ยังคงเหลืออยู ๖ องค ไดอนุโมทนา
ดวยคาถา องคละคาถาวา :-

คนใดใหท านแกทา นผูมธี รรมอนั ไดแ ลว ผบู รรลุธรรม
ดวยความเพียรและความหมั่น คนนั้นลวงเลยเวตรณีนรก
ของพระยายมไปได แลวจะเขาถงึ ทพิ ยสถาน.

www.kalyanamitra.org

ò ÍÒ·ÔμμªÒ´¡ 25

ทานผูรูกลาวทานกับการรบวามีสภาพเสมอกัน
นักรบแมจะมีนอยก็ชนะคนมากได เจตนาเคร่ืองบริจาค
ก็เหมือนกัน แมจะนอยยอมชนะหมูกิเลสแมมากได
ถาบุคคลเช่ือกรรมและผลแหงกรรมยอมใหทานแมนอย
เขากเ็ ปน สขุ ในโลกหนา เพราะการบรจิ าคมปี ระมาณนอ ยนนั้ .

การเลือกทักขิณาทานและพระทักขิไณยบุคคล
แลว จงึ ใหท าน พระสคุ ตเจา ทรงสรรเสรญิ ทานทบ่ี คุ คลถวาย
ในพระทักขิไณยบุคคล มีพระพุทธเจาเปนตน ซ่ึงมีอยู
ในสตั วโลกนี้ ยอ มมผี ลมากเหมอื นพชื ทห่ี วา นลงในนาดี ฉะนนั้

บุคคลใดไมเบียดเบียนสัตวท้ังหลาย เที่ยวไปอยู
ไมท ำบาป เพราะกลวั คนอนื่ จะตเิ ตยี น บณั ฑติ ทงั้ หลายยอ ม
สรรเสรญิ บคุ คลผกู ลวั บาปนนั้ ยอ มไมส รรเสรญิ บคุ คลผกู ลา
ในการทำบาป เพราะวาสัตบุรุษท้ังหลายยอมไมทำบาป
เพราะความกลัวถกู ติเตียน.

บุคคลยอมเกิดในตระกูลกษัตริย เพราะพรหมจรรย
อยางต่ำ เกดิ ในเทวโลก เพราะพรหมจรรยอ ยา งกลาง และ
บรสิ ทุ ธ์ิได เพราะพรหมจรรยอยางสูง.

ทาน ทานผูรูสรรเสริญโดยสวนมาก ก็จริง แตวา
บทแหง ธรรมแลประเสรฐิ กวา ทาน เพราะวา สตั บรุ ษุ ทง้ั หลาย
ในครั้งกอนหรือวากอนกวานั้นอีก ทานมีปญญาเจริญ
สมถวิปส สนาแลว ไดบรรลพุ ระนพิ พานทีเดียว.

คร้ันกลาวอนุโมทนาอยางน้ีแลว ก็ไดเหาะไปเหมือน
อยางนนั้ แหละ พรอมกับบรขิ ารท้งั หลาย.

www.kalyanamitra.org

26 àÃ×Íè §

พระปจเจกพุทธเจา ๗ พระองคพรรณนาอมตมหา
นพิ พานแดพ ระราชาดว ยอนโุ มทนาคาถาอยา งน้ี แลว กลา ว
สอนพระราชาดวยอัปปมาทธรรม แลวไปท่ีอยูของตนๆ
ตามนยั ดงั กลาวแลวน่นั แล.

แมพระราชา พรอมดวยพระอัครมเหสี ก็ไดถวาย
ทานจนตลอดพระชนมาย.ุ คร้ันเคล่ือนจากอัตภาพน้นั แลว
ก็ไดเสดจ็ ไปสูสวรรค.

พระศาสดา ครั้นทรงนำพระธรรมเทศนาน้ีมาแสดง
แลวตรัสวา “แมในกาลกอน บัณฑิตก็ไดเลือกถวายทาน
ดว ยอาการอยางน”้ี
ประชมุ ชาดก
พระปจ เจกพทุ ธเจาทั้งหลายในครัง้ น้ัน ปรินิพพานแลว
พระสมทุ ทวิชยาเทวี ไดเปน มารดาพระราหุล
พระเจา เภรวุ ราช คือ เราตถาคต ฉะนแ้ี ล.
ธรรมะเปรยี บเทยี บ
ทานอนั บุคคลใหแ ลวในเขตใด มผี ลมาก,
บคุ คลพงึ เลอื กใหทานในเขตน้ัน;
การเลอื กใหอนั พระสคุ ตทรงสรรเสริญแลว,
ทานทบี่ คุ คลใหแ ลว ในทกั ขไิ ณยบคุ คลทงั้ หลาย ทม่ี อี ยใู นโลก
คือหมู สัตวท ่ียังเปน อยนู ี้ มผี ลมาก
เหมือนพชื ทบ่ี ุคคลหวา นแลวในนาดฉี ะนั้น.
(คาถาธรรมบท เร่อื งยมกปาฏิหาริย)

www.kalyanamitra.org

27

ó

·Ê¾ÃÒËÁ³ªÒ´¡÷

ÇÒ‹ ´ÇŒ  ªÒμ¾Ô ÃÒËÁ³ ñð ªÒμÔ

สถานท่ตี รสั พระวิหารเชตวนั
ทรงปรารภ อสทสิ ทาน
สาเหตุทตี่ รัส

เร่อื งอสทิสทานนั้นมีความพสิ ดารปรากฏแลว
ในวิธรู ชาดก อฏั ฐนิบาต
เรื่องมีวา ปางเม่ือพระราชาจะทรงถวายทานนั้น
ทรงเลือกคัดภิกษุประมาณ ๕๐๐ รูป กระทำพระศาสดา
ใหท รงเปน ประธานและไดท รงถวายทานแดพ ระมหาขณี าสพ
ทง้ั นนั้ . ครง้ั นน้ั เมอื่ ภกิ ษจุ ะกลา วคณุ กถาของทา วเธอ ยกเรอื่ ง
ข้ึนสนทนากันในธรรมสภาวา “ผูมีอายุท้ังหลาย พระราชา
เมอื่ จะทรงถวายอสทสิ ทาน ไดท รงเลอื กถวายในภกิ ษผุ เู ปน
ที่ประดิษฐานแหงมรรคผล.”
พระศาสดาเสด็จมาตรสั ถามวา “ดกู อ นภิกษุทัง้ หลาย
เมอื่ ก้ี พวกเธอกำลังสนทนาเร่ืองอะไรกัน?”
เมอ่ื พวกภกิ ษพุ ากนั กราบทลู ใหท รงทราบแลว ตรสั วา

๗ ตน ฉบบั ชาตกฏั ฐกถา อรรถกถาขทุ ทกนกิ าย ชาดก ปกณิ ณกนบิ าต,
ล.๖๐, น.๕๑๖, มมร.

www.kalyanamitra.org

28 àÃ×èͧ

www.kalyanamitra.org

ó ·Ê¾ÃÒËÁ³ªÒ´¡ 29

“ดูกอนภิกษุทั้งหลาย ไมนาอัศจรรยเลยที่โกศลราช
ผูอุปฏฐากของพระพุทธเจาเชนเรา ทรงเลือกถวายทาน
ปวงบณั ฑติ แตก อน เมือ่ พระพุทธเจา ยังไมเสด็จอบุ ตั ิ ก็เคย
เลอื กถวายแลว ”

ภิกษุเหลานั้นพากันกราบทูลอาราธนา ทรงนำอดีต
นทิ านมาดงั ตอไปน้ี
เนอ้ื หาชาดก

ในอดีตกาล ครั้งพระเจาโกรัพยยุธิฏฐิลโคตรเสวย
ราชสมบัติ ณ พระนคร อินทปต แควนกุรุ. อำมาตยของ
พระองคนามวา ‘วิธรู ะ’ คอยถวายอรรถและธรรม.

พระราชาทรงยังชมพูทวีปทุกแหงหนใหกระฉอน
ทรงถวายมหาทาน.

บรรดาคนท่ีรับทานน้ันบริโภค จะหาคนหน่ึงที่รักษา
ศีล ๕ ก็ไมมีเลย ทุกคนทุศีลทั้งน้ัน ทานมิไดกระทำให
พระราชาทรงยินดี พระราชาเขาพระหทัยวา ‘การเลือก
ใหทานมีผลมาก ทรงมีพระประสงคจะใหทานแกผูมีศีล’
ทรงดำริวา ‘ตองปรึกษากับวธิ ูรบณั ฑิต.’ ทาวเธอทรงรับสง่ั
ใหทานผูม าสูท่เี ฝาน่งั เหนอื อาสนะ ตรัสถามปญหา.

พระราชายุธิฏฐิลทรงปรารถนาธรรม ไดตรัสกะ
วธิ ูรอำมาตย.

ตอไปเปนดำรัสของพระราชาและคำตอบของทาน
วิธรู ะวา

www.kalyanamitra.org

30 àÃÍ×è §

พระเจายุธิฏฐิละผูทรงฝกใฝในธรรม ไดตรัสกับ
วธิ รู อำมาตยว า

“ดูกอนวิธูระ ทานจงแสวงหาพราหมณทั้งหลาย
ผมู ศี ลี เปน พหสู ตู งดเวน จากเมถนุ ธรรม ซง่ึ สมควรจะบรโิ ภค
โภชนาหารของฉัน ดูกอนสหาย ฉันจะใหทักษิณาในพวก
พราหมณท่ใี หทานแลว จกั มีผลมาก.”

“ขาแตพระองคผูสมมติเทพ พราหมณท้ังหลาย
ผมู ศี ลี เปน พหสู ตู งดเวน จากเมถนุ ธรรม ทส่ี มควรจะบรโิ ภค
โภชนาหารของพระองคนั้นหาไดยาก ขาแตพระมหาราชา
ขาพระพุทธเจาไดสดับมาวา ‘ชาติพราหมณมี ๑๐ ชาติ’
ขอพระองคจ งทรงสดบั การจำแนกแจงชาตพิ ราหมณเ หลา นน้ั
ของขาพระองค

๑) ชนท้ังหลายถือเอากระสอบอันเต็มไปดวยรากไม
เรียบรอย ปดสลากบอกสรรพคุณยาไว รดน้ำมนตและ
รา ยมนต ขา แตพ ระราชา ชนเหลา นน้ั แมจ ะเปน เหมอื นกบั หมอ
ก็ยังเรียกกันวาเปน พราหมณ

ขาแตพระมหาราชา ขาพระพุทธเจากราบทูลถึง
พราหมณพ วกนั้นแกพระองคแ ลว เราจะตองการพราหมณ
เชน นั้นหรือหาไม พระเจา ขา .”

(พระเจา โกรพั ยะตรสั ดงั นว้ี า ) “ดกู อ นวธิ รู ะ ชนเหลา นนั้
ปราศจากคุณเครื่องความเปนพราหมณ จะเรียกวาเปน
พราหมณมิได ทานจงแสวงหาพราหมณเหลาอื่นผูมีศีล
เปน พหสู ตู งดเวน จากเมถนุ ธรรม ซง่ึ สมควรบรโิ ภคโภชนาหาร
ของฉัน ดูกอนสหาย ฉันจักใหทักษิณาในพวกพราหมณ
ทีใ่ หท านแลว จกั มีผลมาก.”

www.kalyanamitra.org

ó ·Ê¾ÃÒËÁ³ªÒ´¡ 31

วธิ รู บณั ฑติ กราบทลู ลกั ษณะพราหมณ อกี ๙ ลกั ษณะ
พระราชากต็ รสั ตอบในทำนองเดียวกัน

“๒) ชนทง้ั หลายถอื กระดง่ิ ตปี ระกาศไปขา งหนา บา ง
คอยรับใชบ าง ศกึ ษาในการขบั รถบาง

ขา แตพ ระราชา ชนเหลา นน้ั แมจ ะเหมอื นกบั คนบำเรอ
กย็ ังเรยี กกนั วา ‘เปนพราหมณ’ .....”

“๓) พวกพราหมณถือน้ำเตาและไมสีฟน คอยเขา
ใกลพ ระราชาทง้ั หลาย ในบา นและนคิ มดว ยตง้ั ใจวา เมอ่ื คน
ท้ังหลายในบา นหรอื นคิ มไมใ หอ ะไรๆ พวกเราจักไมลกุ ข้นึ

ขาแตพระราชา ชนเหลานั้นแมจะเหมือนกับผูกดข่ี
ขมเหง กย็ ังเรยี กกนั วา ‘เปนพราหมณ’ .....”

“๔) ชนทงั้ หลายมเี ลบ็ และขนรกั แรง อกยาว ฟน เขลอะ
มีธุลีบนศีรษะเกรอะกรังดวยฝุนละออง เปนพวกยาจก
ทองเที่ยวไป ขาแตพระราชา ชนพวกน้ันแมจะเหมือนกับ
มนุษยขุดตอ กย็ งั เรยี กกันวา ‘เปนพราหมณ’ .....”

“๕) ขาแตพระองคผูเปนอธิบดีแหงประชาชน
ชนท้ังหลายขายสง่ิ ของเครอ่ื งชำ คอื ผลสมอ ผลมะขามปอ ม
มะมวง ชมพู สมอพิเภก ขนุนสำมะลอ ไมสีฟน มะตูม
พทุ รา ผลเกด ออ ยและงบนำ้ ออ ย เครอ่ื งโบกควนั นำ้ ผง้ึ และ
ยาหยอดตา ขาแตพระราชา ชนเหลานั้นแมจะเหมือนกับ
พอ คา ก็ยงั เรยี กกนั วา ‘เปนพราหมณ’ .....”

“๖) ชนทั้งหลายใชคนใหทำการไถและการคา ใชให
เล้ียงแพะเลี้ยงแกะ สูขอนางกุมารีทำการวิวาหมงคลและ
อาวาหมงคล ชนเหลา นนั้ แมจ ะเหมอื นกบั กฎุ ม พแี ละคฤหบดี
ก็ยงั เรยี กกนั วา ‘เปน พราหมณ’ .....”

www.kalyanamitra.org

32 àÃÍè× §

“๗) ยังอีกพวกหน่ึงเลา เปนปุโรหิตในบานบริโภค
ภกิ ษาทเี่ กบ็ ไว ชนเปน อนั มากพากนั ถามปโุ รหติ บา นเหลา นน้ั
พวกเหลา นนั้ จกั รบั จา งตอนสตั ว แมป ศสุ ตั วค อื กระบอื สกุ ร
แพะถูกฆาเพราะปุโรหิตชาวบานเหลาน้ัน ขาแตพระราชา
คนเหลาน้ันแมจะเหมือนกับคนฆาโค ก็ยังเรียกกันวา
‘เปนพราหมณ’ .....”

“๘) อีกพวกหน่ึงเปนพราหมณถือดาบและโลเหน็บ
กระบ่ี ยนื เฝา อยทู ย่ี า นพอ คา บา ง รบั คมุ ครองขบวนเกวยี นบา ง
ชนเหลา นนั้ แมจ ะเหมอื นคนเลย้ี งโคและนายพราน กย็ งั เรยี ก
กันวา ‘เปนพราหมณ’ .....”

“๙) ชนทั้งหลายปลูกกระทอมไวในปา ทำเครื่อง
ดกั สตั ว เบยี ดเบยี นกระตา ยและเสอื ปลาตลอดถงึ เหย้ี ทงั้ ปลา
และเตา ขาแตพระราชา ชนท้ังหลายแมจะเปนผูเสมอกับ
นายพราน เขาก็เรียกกันวา ‘เปน พราหมณ’ .....”

“๑๐) อกี พวกหนงึ่ ยอ มนอนใตเ ตยี ง เพราะปรารถนา
ทรัพย พระราชาท้ังหลายสรงสนานอยูขางบน ในคราว
มพี ธิ โี สมยาคะ ขา แตพ ระราชา ชนพวกนนั้ แมจ ะเหมอื นกบั
คนกวาดมลทนิ กย็ ังเรยี กกนั วา ‘เปน พราหมณ’ .....”

“ขาแตพระมหาราชา ขาพระพุทธเจากราบทูลถึง
พราหมณพ วกนน้ั แกพ ระองคแ ลว เราจกั ตอ งการพราหมณ
เชน นัน้ หรอื หาไม พระเจาขา.”

www.kalyanamitra.org

ó ·Ê¾ÃÒËÁ³ªÒ´¡ 33

“ดูกอนวิธูระ ชนเหลานั้นปราศจากคุณเครื่องความ
เปนพราหมณ จะเรียกวาเปนพราหมณไมได ทานจง
แสวงหาพราหมณเหลาอ่ืนผูมีศีล เปนพหูสูต งดเวนจาก
เมถนุ ธรรม ซงึ่ สมควรบรโิ ภคโภชนาหารของฉนั ดกู อ นสหาย
ฉนั จะใหท กั ษณิ าในพวกพราหมณท ใ่ี หท านแลว จกั มผี ลมาก.”

พระโพธิสัตวกราบทูลแถลงถึงพวกพราหมณ
เพยี งบัญญตั ิเรียกเหลา น้ี ดวยประการฉะนแี้ ลว

คราวนเ้ี มอื่ จะทลู แถลงถงึ พราหมณผ มู ปี ระโยชนย อดเยย่ี ม
ไดกราบทูลคาถา ๒ คาถาวา
ขา แตพ ระองคผ สู มมตเิ ทพ พราหมณท งั้ หลาย ผมู ศี ลี
เปนพหูสูต งดเวนจากเมถุนธรรม ซ่ึงสมควรบริโภค
โภชนาหารของพระองค มอี ยูแล พราหมณเหลา นนั้ บรโิ ภค
ภัตตาหารหนเดยี ว และไมด่ืมนำ้ เมา
ขาแตพระมหาราชา ขาพระพุทธเจากราบทูลถึง
พราหมณเหลาน้ันแกพระองคแลว พวกเราคงตองการ
พราหมณเชนนีซ้ ิ พระเจา ขา.
พระราชาทรงสดบั คำของทานแลว ตรสั ถามวา
“สหายวธิ รู ะ ทา นพราหมณผ เู ปน ทกั ขไิ ณยบคุ คลเลศิ เชน นี้
อยทู ่ไี หนเลา ?”
กราบทูลวา “ขาแตพระมหาราชเจา ทานอยู ณ
เงอื้ มเขานนั ทมลู ในหมิ วันตต อนเหนอื พระเจา ขา .”
รับส่ังวา “พอบัณฑิต ถาเชนนั้น เธอจงชวย
แสวงหาทา นพราหมณพ วกนน้ั แกเ ราดว ยกำลงั ของเธอเถดิ ”
ทรงดพี ระฤทัยตรัสคาถาวา

www.kalyanamitra.org

34 àÃè×ͧ

ดูกอนวิธูระ พราหมณเหลาน้ันแหละเปนผูมีศีล
เปนพหูสูต ดูกอนวิธูระ ทานจงแสวงหาพราหมณพวกน้ัน
และจงเชญิ พราหมณพ วกน้ันมาโดยเรว็ ดวยเถิด.

พระมหาสัตวรับพระดำรัสของพระองคดวยคำวา
“สาธ”ุ กราบทลู วา “ขา แตม หาราชเจา ถา เชน นนั้ พระองคใ ห
ราชบุรุษนำกลองออกไปเท่ียวตีประกาศวา ‘ชาวพระนคร
ทุกคน จงตกแตงพระนครพากันใหทาน อธิษฐานอุโบสถ
และถอื ศลี จงทวั่ กนั เถดิ ’ แมพ ระองคก ท็ รงสมาทานอโุ บสถ
กับชนผเู ปน บรษิ ัทเถดิ พระเจา ขา”

ตนเองพอรงุ เชา บรโิ ภคแลว สมาทานอโุ บสถ ตอนเยน็
ใหค นนำผอบทองเตม็ ดว ยดอกไมต ามธรรมชาติ กบั พระราชา
ประดษิ ฐานเบญจางคประดษิ ฐ ระลกึ ถงึ พระคณุ ทงั้ หลายแหง
พระปจ เจกพทุ ธเจา ทงั้ หลาย กราบไหวแ ลว นมิ นตด ว ยคำวา

“ขอพระปจ เจกพทุ ธเจาประมาณ ๕๐๐ องคผ สู ถิตอยู
ณ เงื้อมเขานันทมูลกะในหมิ วันตประเทศตอนเหนอื จงรับ
ภิกษาของขา พเจา ทัง้ หลายในวนั พรุงน”้ี

แลวท้งิ กำดอกไม ๘ กำไปในอากาศ.
คร้ังน้ันพระปจเจกพุทธเจา ๕๐๐ องคอยู ณ ท่ีน้ัน
ดอกไมท ง้ั หลายลอยไปตกลงในเบอื้ งบนสำนกั แหง พระปจ เจก
พุทธเจาเหลานั้น พระคุณทานนึกอยูรูเหตุนั้นแลวกลาววา
‘ทา นผมู เี นยี รทกุ ขท ั้งหลาย ชาวเรา วธิ ูรบณั ฑิตนมิ นตแ ลว
ก็แหละทานผูนี้มิใชสัตวพอดีพอราย ทานผูนี้เปนหนอเนื้อ
แหงพระพุทธเจา จักไดตรัสรูเปนพระพุทธเจาในกัปนี้แล
พวกเราตอ งกระทำสงเคราะหทาน พากนั รบั นิมนต.’

www.kalyanamitra.org

ó ·Ê¾ÃÒËÁ³ªÒ´¡ 35

พระมหาสัตวทราบ ‘การที่พระปจเจกพุทธเจา
รบั นมิ นต ดว ยสญั ญาทดี่ อกไมท ง้ั หลายไมค นื มา’ กราบทลู วา

“ขาแตพระมหาราชเจา พระปจเจกพุทธเจาทั้งหลาย
จกั พากนั มา เชิญพระองคทรงกระทำสกั การะและสมั มานะ
เถิด พระเจา ขา .”

วันรุงขึ้น พระราชาทรงกระทำสักการะใหญโต
ใหตกแตงอาสนะอนั ควรคามาก ในทองพระโรงหลวง

ฝายพระปจเจกพุทธเจานั้นพากันกระทำปรนนิบัติ
สรีระในสระอโนดาต เสร็จแลวกำหนดเวลา พากันมาทาง
อากาศลงทที่ อ งพระลานหลวง

พระราชาและพระโพธิสัตวมีใจเลื่อมใส รับบาตร
จากหตั ถแ หง พระคณุ ทา นเหลา นน้ั เชญิ ขนึ้ ปราสาท ใหน งั่ แลว
ถวายทกั ษโิ ณทก องั คาสดว ยขาทนยี ะและโภชนยี ะ อนั ประณตี

ในท่ีสดุ แหงภตั กจิ ของพระคณุ ทานเหลานน้ั ก็นิมนต
เพอ่ื ฉันในวันรงุ ข้นึ ๆ ตอๆ กนั ไป รวมเปน ๗ วัน ดว ยวิธีน้ี
ถวายมหาทานในวันคำรบ ๗ ไดถวายบริขารทั้งปวง.

พระคณุ ทา นเหลา นนั้ กระทำอนโุ มทนาแลว พากนั ไป
ณ เงอื้ มเขานันทมลู กะน้ันทางอากาศ. บรขิ ารท้ังหลายเลา
ก็ไปพรอมกันกับพระคณุ ทานทีเดยี วแล.

พระศาสดาทรงนำพระธรรมเทศนานม้ี าแลว ตรสั ยำ้ วา
“ดกู อ นภกิ ษทุ ง้ั หลาย การทโี่ กศลราชผอู ปุ ฏ ฐากของเรา
ถวายวเิ จยยทาน (การเลอื กแลว ให) ไมน า อศั จรรย บณั ฑติ
แตปางกอนถึงพระพุทธเจายังไมอุบัติ ก็ไดถวายทานแลว
เหมือนกัน”

www.kalyanamitra.org

36 àÃÍ×è §
ประชุมชาดก
พระราชาในคร้งั นนั้ ไดม าเปน พระอานนท
พระปจเจกพทุ ธเจาทงั้ หลาย ปรินิพพานแลว
สว นวธิ รู บัณฑิตไดมาเปน เราตถาคต
ขอ สังเกตจากชาดก
เรอื่ งที่ ๒. อาทติ ตชาดก วาดวย การใหท านกับการรบ
พระเจาเภรุวมหาราช (พระโพธิสัตว) เปนผูทำการโปรย
ดอกมะลเิ พ่ือนิมนตพระปจเจกพุทธเจา จำนวน ๗ พระองค
ดวยพระองคเอง พระปจเจกพุทธเจาทั้ง ๗ พระองคทรง
รบั ทานนน้ั และทรงแสดงธรรมแกพระราชา
สวนชาดกเร่ืองนี้
๓. ทสพราหมณชาดก วาดวย ชาตพิ ราหมณ ๑๐ ชาติ
วิธูรบัณฑิตโพธิสัตว เปนผูทำการโปรยดอกไมเพื่อนิมนต
พระปจ เจกพทุ ธเจา จำนวน ๕๐๐ พระองค พระราชาทำทาน
ตอ เนอื่ ง ๗ วัน

www.kalyanamitra.org

37

ô

ÁËÒàÇÊÊѹμêҴ¡ø (ÍØ»·Ò¹ºÒÃÁÕ)

Ç‹Ò´ÇŒ  ¾ÃÐàÇÊÊѹ´Ã·Ã§ºÓà¾Þç ·Ò¹ºÒÃÁÕ

สถานท่ตี รัส นิโครธาราม กรงุ กบลิ พสั ดรุ าชธานี
ทรงปรารภ ฝนโบกขรพรรษ
สาเหตทุ ่ตี รสั

พระศาสดาทรงยังธรรมจักรอันบวรใหเปนไปแลว
เสดจ็ สูกรงุ ราชคฤหโ ดยลำดับ ประทับอยู ณ กรุงราชคฤห
นั้นตลอดเหมันตฤดู๙ มีพระอุทายีเถระเปนมัคคุเทศก
พระขีณาสพ ๒๐,๐๐๐ แวดลอม เสด็จจนถึงกรุงกบิลพสั ดุ
เปนการเสด็จคร้ังแรก ศักยราชทั้งหลายประชุมกัน ดวย
คิดวา ‘พวกเราจักไดเห็นสิทธัตถกุมารน้ี ผูเปนพระญาติ
อันประเสริฐของพวกเรา เลือกหาสถานท่ีเปนที่ประทับ
ของพระผูมีพระภาคเจา ก็กำหนดกันวา ราชอุทยานของ
นโิ ครธศกั ยราช นา รน่ื รมย’ จงึ ทำวธิ ปี ฏบิ ตั ิ จดั แจงทกุ อยา ง
ในนิโครธารามนั้น ถือของหอมดอกไมและจุรณเปนตน
รับเสด็จ สงทารกทาริกาชาวเมืองที่ยังหนุมๆ ประดับดวย

๘ ตนฉบับ ชาตกัฏฐกถา อรรถกถาขุททกนิกาย ชาดก มหานิบาต,
ล.๖๔, น.๕๙๙, มมร.
๙ ฤดหู นาว

www.kalyanamitra.org

38 àÃ×èͧ

www.kalyanamitra.org

ô ÁËÒàÇÊÊѹμêҴ¡ 39

เครื่องอลังการทั้งปวงไปกอน แตน้ันจึงสงราชกุมารีไป
เสด็จไปเองในระหวางราชกุมารราชกุมารีเหลานั้น บูชา
พระศาสดาดวยดอกไมของหอมและจุรณเปนตน พาเสด็จ
พระผมู ีพระภาคเจาไปสูนิโครธารามนนั่ แล.

พระผมู พี ระภาคเจา มพี ระขณี าสพ ๒๐,๐๐๐ แวดลอ ม
ประทบั นงั่ ณ บวรพทุ ธอาสนท ป่ี ลู าดไว ในนโิ ครธารามนน้ั .

กาลน้ัน เจาศากยะท้ังหลายเปนชาติถือตัว กระดาง
เพราะถือตัว คิดกันวา ‘สิทธัตถกุมารนี้เด็กกวาพวกเรา
เปนนอง เปนภาคิไนย เปนบุตร เปนนัดดาของพวกเรา’
คิดฉะน้ีแลว จึงกลาวกะราชกุมารที่ยังหนุมๆ เหลานั้นวา
“เธอท้ังหลายจงไหวพระผูมีพระภาคเจา พวกเราจักนั่ง
เบ้ืองหลังพวกเธอ.” เมื่อเจาศากยะเหลานั้นไมอภิวาท
พระผมู ีพระภาคเจา น่งั กนั อยอู ยา งน้ี

พระผมู พี ระภาคเจา ทรงทราบอธั ยาศยั ของเจา ศากยะ
เหลานั้น จึงทรงดำริวา ‘พระญาติท้ังหลาย ไมไหวเรา
เอาเถิด เราจักยังพระญาติเหลาน้ันใหไหว’ ทรงพระดำริ
ฉะน้ีแลว ทรงเขาจตุตถฌานอันเปนบาทแหงอภิญญา
จำเดิมแตน้ัน ก็เสด็จข้ึนสูอากาศ เปนดุจโปรยละอองธุลี
พระบาทลงบนเศยี รแหง พระญาตเิ หลา นน้ั ทรงทำปาฏหิ ารยิ 
เชนกับยมกปาฏิหารยิ  ณ ควงไมค ัณฑามพพฤกษ.

www.kalyanamitra.org

40 àÃ×Íè §

กาลน้ัน พระเจาสุทโธทนมหาราชไดทอดพระเนตร
เหน็ อศั จรรยน นั้ จงึ ตรสั วา “ขา แตพ ระองคผ เู จรญิ ในวนั เมอื่
พระองคประสูติ เมื่อพระพี่เลี้ยงเชิญพระองคเขาไปใกล
เพอ่ื ใหนมัสการชฏลิ ช่ือ ‘กาฬเทวละ.’ ขา พระองคก็ไดเหน็
พระบาททั้งสองของพระองคกลับไปตั้งอยู ณ ศีรษะแหง
พราหมณ ขาพระองคก็ไดกราบพระองค นี้เปนการกราบ
ของขา พระองคครงั้ แรก.

ในวันวัปปมงคลแรกนาขวัญ เม่ือพระองคบรรทม
ณ พระยภ่ี ๑ู ๐อนั มสี ริ ใิ ตร ม เงาไมห วา ขา พระองคไ ดเ หน็ เงาไมห วา
ไมบายไป. ขาพระองคก็ไดกราบพระบาทของพระองค
น้เี ปนการกราบของขาพระองคคร้ังท่ี ๒.

บัดน้ี ขาพระองคเห็นปาฏิหาริย อันยังไมเห็นน้ี
จึงไดกราบพระบาทของพระองค นี้เปนการกราบของ
ขาพระองคค รัง้ ที่ ๓.”

ก็เม่ือพระเจาสุทโธทนะถวายบังคมแลว เจาศากยะ
แมองคหน่ึงท่ีจะไมอาจถวายบังคม ดำรงนิ่งอยู มิไดมี.
ชนเหลา นน้ั แมท ง้ั หมดไดถ วายบงั คมแลว พระผมู พี ระภาคเจา
ยังพระประยูรญาติท้ังหลาย ใหถวายบังคมแลว เสด็จลง
จากอากาศประทบั นัง่ ณ บวรพุทธอาสนที่ปลู าดไวแ ลว

๑๐ ท่ีนอน, ทนี่ ่ัง, ฟกู , นวม

www.kalyanamitra.org

ô ÁËÒàÇÊÊѹμêҴ¡ 41

เม่ือพระผูมีพระภาคเจาประทับน่ังแลว พระประยูร
ญาตทิ ป่ี ระชมุ กนั ไดแ วดลอ มแลว ทง้ั หมดมจี ติ แนว แน นง่ั อย.ู

ลำดบั นน้ั มหาเมฆตงั้ ขนึ้ ยงั ฝนโบกขรพรรษใหต กแลว
นำ้ ฝนนนั้ สแี ดง เสยี งซซู า ไหลไปลงทลี่ มุ . ผตู อ งการใหเ ปย ก
ก็เปยก ฝนน้ันไมตกตองกายของผูที่ไมตองการใหเปยก
แมสักหยาดเดียว ชนท้ังปวงเหลานั้นเห็นอัศจรรยน้ัน
กเ็ กิดพศิ วง.

ภกิ ษทุ งั้ หลายพดู กนั วา “โอ นา อศั จรรย โอ ไมเ คยมี
โอ อานภุ าพแหง พระพทุ ธเจา มหาเมฆจงึ ยงั ฝนโบกขรพรรษ
เห็นปานนี้ ใหตกในสมาคมแหง พระประยูรญาติทั้งหลาย.”

พระศาสดาทรงสดบั ดงั นน้ั แลว ตรสั ถามวา “ดกู อ นภกิ ษุ
ท้งั หลาย บัดนี้ เธอทงั้ หลายนั่งสนทนากันถึงเร่อื งอะไร?”

เมอ่ื ภกิ ษเุ หลา นน้ั กราบทลู ใหท รงทราบแลว มพี ระพทุ ธ
ดำรัสวา “ดูกอนภิกษุทั้งหลาย มิใชแตในบัดนี้เทานั้น
ทม่ี หาเมฆยงั ฝนโบกขรพรรษใหต ก แมใ นกาลกอ น เวลาทเ่ี รา
ยงั เปน โพธสิ ตั วอ ยู มหาเมฆเหน็ ปานนี้ กย็ งั ฝนโบกขรพรรษ
ใหต กในญาตสิ มาคม เหมอื นกนั ” ตรสั ฉะน้ี แลว ทรงดษุ ณภี าพ.

ภิกษุเหลานั้นทูลอาราธนา จึงทรงนำอดีตนิทานมา
ตรสั เลา ดงั ตอไปน.้ี

www.kalyanamitra.org

42 àÃè×ͧ

เนื้อหาชาดก เร่ืองยอ
เทพธดิ าผสุ ดี อคั รมเหสขี องทา วสกั กเทวราช ไดร บั พร

๑๐ ประการเม่ือตองจุติมาปฏิสนธิเปนมนุษย พรประการ
หนึ่ง คือ ใหมีโอรสท่ีทรงพระเกียรติยศ พระนางได
อภิเษกสมรสกับพระเจาสญชัยแหงแควนสีพี และประสูติ
พระโอรสที่ตรอกพอคาขณะเสด็จประพาส พระนคร
จงึ ขนานพระนามวา ‘พระเวสสนั ดร’ (ผเู กดิ ทา มกลางพอ คา )

พระเวสสนั ดรครองราชยต ง้ั แตพ ระชนมายุ ๑๖ พรรษา
อภิเษกสมรสกับพระนางมัทรี เจาหญิงแหงแควนมัททะ
มพี ระโอรสและพระธดิ า คอื เจา ชายชาลี กบั เจา หญงิ กณั หา
พระเวสสนั ดรมพี ระทยั กระหายการใหท าน จงึ สรา งโรงทาน
ถึง ๖ แหง

ตอ มาไดพ ระราชทาน ชา งปจ จยั นาค ซงึ่ เปน ชา งมงคล
คพู ระนครใหแ กท ตู ของแควน กาลงิ คะ ชาวเมอื งสพี ไี มพ อใจ
พากนั ไปกราบทลู พระเจา กรงุ สญั ชยั ใหเ นรเทศ

พระเวสสันดรไดเสด็จออกบวชเปนฤๅษีที่เขาวงกต
โดยพระนางมทั รี เจา ชายชาลี เจา หญงิ กณั หาตดิ ตามไปดว ย

ในแควน กาลงิ คะ พราหมณช ราชชู ก มภี รรยาสาวชอ่ื
‘นางอมติ ตตาปนา’ นางใหช ชู กไปขอพระกมุ ารชาลกี ณั หามา

www.kalyanamitra.org

ô ÁËÒàÇÊÊѹμêҴ¡ 43

รบั ใช ชชู กออกเดนิ ทางไปเขาวงกต ไดพ บกบั พรานเจตบตุ ร
ซง่ึ พระเจา เจตราชทรงตงั้ ไว ถวายการอารกั ขาพระเวสสนั ดร
ชชู กอา งวา ‘ตนเปน ทตู จากแควน สพี ี มาทลู เชญิ พระเวสสนั ดร
พระนางมัทรีและพระโอรสธิดากลับเมือง’ จึงผานไปได
และเพ่ือทราบทางเขาสูเ ขาวงกต

ชูชกไปยังพระอาศรมของพระเวสสันดร ไดกลาวกับ
พระอจั จตุ ดาบสวา ‘จะมาสนทนาธรรมกับพระเวสสันดร’

ชชู กรอใหร งุ เชา พระนางมทั รอี อกไปหาผลไม จงึ เขา ไป
ขอสองกุมาร

พระเวสสนั ดรทรงยนิ ดยี กให พรอ มทงั้ คาดคา ตวั ไวด ว ย
ชูชกรีบนำสองกุมารไปกอนที่พระนางมัทรีเสด็จกลับ
ทาวสักกะเกรงวา ‘จะมีผูมาขอพระนางมัทรี’ จึงแปลงเปน
พราหมณมาขอทูลขอ แลวถวายคืน แลวไดถวายพร ๘
ประการ กอนเสด็จกลับดาวดงึ ส

ชูชกพาพระกุมารชาลีกัณหามาถึงทางสองแพรง
ดว ยบญุ บารมขี องพระกมุ าร จงึ บนั ดาลใหช ชู กตดั สนิ ใจไปเมอื ง
เชตุดรเขาเฝาพระเจาสญชัยและพระนางผุสดี ทรงไถ
พระนดั ดา แลว พระองคต รสั สง่ั ใหจ ดั กระบวนขา ราชบรพิ าร
ไปรับพระเวสสันดรและพระนางมัทรที ่ีเขาวงกต

www.kalyanamitra.org

44 àÃè×ͧ

เม่ือกษัตริยทั้ง ๖ พระองค ทรงพบกัน ก็ดีพระทัย
จนสลบลง ขณะนั้นไดเกิดฝนโบขรพรรษ ตองพระวรกาย
ชวยใหทุกพระองค และทุกคนไดสติฟนขึ้นมา แลวเสด็จ
กลับสพู ระนคร

พระศาสดาครน้ั ทรงนำพระธรรมเทศนามหาเวสสนั ดร
ชาดก ซงึ่ ประดบั ดว ยคาถาประมาณ ๑,๐๐๐ คาถานม้ี าแลว
ตรัสวา “ดูกอนภิกษุทั้งหลาย แมในกาลกอน มหาเมฆ
ก็ยังฝนโบกขรพรรษใหตกในที่ประชุมแหงพระประยูรญาติ
ของเราอยางนีเ้ หมือนกนั ”

ประชมุ ชาดก
พราหมณช ูชกในกาลน้นั คอื ภิกษเุ ทวทัต
นางอมติ ตตาปนา คอื นางจญิ จมาณวิกา
พรานเจตบตุ ร คอื ภิกษุฉนั นะ
อัจจตุ ดาบส คอื ภิกษุสารบี ตุ ร
ทา วสักกเทวราช คือภกิ ษุอนรุ ทุ ธะ
พระเจา สญชยั นรนิ ทรราช คอื พระเจา สุทโธทนมหาราช
พระนางผุสดีเทวี คอื พระนางสิรมิ หามายา
พระนางมทั รีเทวี คือยโสธราพิมพามารดาราหุล

www.kalyanamitra.org

ô ÁËÒàÇÊÊѹμêҴ¡ 45

ชาลีกุมาร คอื ราหลุ
กัณหาชินา คือภิกษุณอี บุ ลวรรณา
ราชบรษิ ัทนอกน้ี คอื พทุ ธบรษิ ัท
ก็พระเวสสนั ดรราช คือเราเองผูส มั มาสมั พทุ ธเจาแล.

ขอ สงั เกต
สตั ตสตกมหาทาน หมายถงึ การใหท านวตั ถุ ๗ ชนดิ
ชนดิ ละ ๗๐๐ คือ
๑) ชาง ๗๐๐ เชือก ลวนประดับดวยคชาลังการ
มีเคร่ืองรัดกลางตัว ที่ทำดวยทองคำบริสุทธิ์
คลุมดว ยเครื่องประดับทอง มีนายหตั ถาจารย
ถือโตมรนงั่ ประจำ
๒) มา ๗๐๐ ตวั ลว นประดบั ประดาดว ยอศั วาภรณ
เปนมาอาชาไนย เปนพาหนะวองไว มีนาย
อศั วาจารยขป่ี ระจำ สวมเกราะถือธนู
๓) รถ ๗๐๐ คัน ที่แข็งแรงมั่นคง หุมดวยหนัง
เสอื เหลอื ง เสอื โครง ประดบั ดว ยสรรพาลงั การ
หลายอยาง สวยงามมาก อีกท้ังมีคนขับถือ
ธนสู วมเกราะประจำรถอีกดวย

www.kalyanamitra.org

46 àÃÍ×è §

๔) สตรี ๗๐๐ นาง แตล ะนางอยูในรถ สวมสรอย
ทองคำประดบั กาย ลว นมเี ครอ่ื งประดบั ประดา
สเี หลอื งอรา ม นงุ หม ผา สเี หลอื ง ประดบั อาภรณ
สีเหลือง มีดวงตาโตสวย ยิ้มแยมกอนจึงพูด
มีรูปรางสวยงาม

๕) แมโคนมอีก ๗๐๐ ตัว ลวนเปนหัวหนาโค
ที่คัดเลือกเปนพิเศษ สามารถรีดน้ำนม
ไดวนั ละหมอ

๖) ทาสหญิง ๗๐๐ คน
๗) ทาสชายอีก ๗๐๐ คน ท้ังหมดลวนไดรับ

การฝกฝนมาอยางดี พรอมเคร่ืองด่ืม และ
โภชนาหารหาประมาณมิได

ปญ จมหาบรจิ าค - สละทรพั ย, อวยั วะ, ชวี ติ , บตุ ร
และภรรยา

www.kalyanamitra.org

47

õ

Í¡ÔμμÔªÒ´¡ññ (·Ò¹ÍØ»ºÒÃÁÕ)

ÇÒ‹ ´ÇŒ  ͡μÔ μ´Ô Һʢ;÷ŒÒÇÊ¡Ñ ¡Ð

สถานที่ตรัส พระเชตวนั มหาวหิ าร
ทรงปรารภ อบุ าสกผทู านบดีชาวกรุงสาวตั ถผี หู นงึ่
สาเหตทุ ่ตี รสั

เลากันมาวา อุบาสกน้ันนิมนตพระศาสดา ถวาย
มหาทานแดภิกษุสงฆ มีพระพุทธเจาเปนประธานตลอด
๗ วนั ในวนั สดุ ทา ยไดถ วายบรขิ ารทงั้ ปวงแกพ ระอรยิ สงฆ.

ลำดบั นน้ั พระศาสดาประทบั ทา มกลางบรษิ ทั นน้ั แหละ
เม่อื ทรงกระทำอนโุ มทนาตรสั วา

“อบุ าสก การบริจาคของเธอใหญห ลวง กรรมทที่ ำได
ยากย่ิงเธอกระทำแลว ธรรมดาวาทานวงศนี้เปนวงศของ
หมบู ณั ฑติ แตก อ นแทจ รงิ อนั ชอื่ วา ทาน ไมว า จะเปน คฤหสั ถ
ไมว าเปนบรรพชิตควรใหท้ังนนั้

ก็บัณฑิตแตเกากอนบวชอยูในปา และแมจะฉันใบ
หมากเมา นง่ึ กบั วตั ถเุ พยี งแตน ้ำ ไมเ คม็ และไรก ลิน่ กย็ ังให
แกยาจกท่ีประจวบเหมาะ ตนเองยังอัตภาพใหเปนไปดวย
ปต สิ ุข.”

๑๑ ตนฉบับ ชาตกฏั ฐกถา อรรถกถาขุททกนิกาย ชาดก เตรสนิบาต,
ล.๖๐, น.๒๘๔, มมร.

www.kalyanamitra.org

48 àÃ×èͧ

www.kalyanamitra.org

õ Í¡ÔμμÔªÒ´¡ (·Ò¹ÍØ»ºÒÃÁÕ) 49

อุบาสกนั้นกราบทูลอาราธนาวา “ขาแตพระองค
ผเู จรญิ การถวายบรกิ ขารทง้ั ปวงนปี้ รากฏแกม หาชนแลว ละ
พระเจา ขา ขอ นพ้ี ระองคต รสั ยงั มไิ ดป รากฏ โปรดตรสั คำนน้ั
แกพ วกขาพระองคเ ถดิ พระเจาขา.”

เน้อื หาชาดก
คร้ังนนั้ บุตรของพราหมณท มี่ ที รัพยมากชอื่ ‘อกติ ต’ิ

เมอ่ื พอ แมต ายลง เกดิ ความเบอ่ื หนา ยในสมบตั ิ จงึ ออกบวช
และบำเพ็ญเพียร ยังฌานและอภิญญาใหบังเกิดแลว
เปน ผมู ีความปรารถนานอ ย

ทาวสักกะทรงคิดจะทดลองใจ จึงแปลงเปนยาจกมา
ขอทาน อกติ ตดิ าบสไดใ หท านถงึ ๓ วนั ในสว นทเี่ ปน อาหาร
ของตนทัง้ หมด ทา วสักกะจงึ ทรงแสดงตวั และประทานพร

ดาบสจึงขอใหตนอยาพบคนพาล เพราะคนพาล
มปี ญ ญาทราม ยอ มแนะนำชกั ชวนในสง่ิ ทไี่ มใ ชธ รุ ะ แนะนำ
ความชว่ั เปนความดี พดู ดกี โ็ กรธ เปน ผไู มรูวนิ ัย

ประชุมชาดก
ทาวสกั กะในครงั้ นน้ั ไดมาเปน พระอนรุ ุทธะ
สว นอกติ ตบิ ัณฑิต คอื เราตถาคต แล.

www.kalyanamitra.org