ชาดก เรื่องทานบารมี

150 àÃ×Íè §

เม่ือมหาชนไดยินขาวการทำลายโรงทานตางพากัน
ติเตียนเศรษฐีวา “เปนผูเกิดมาเพื่อทำลายลางชื่อเสียง
วงศตระกูลของบรรพบุรษุ ”

แมเศรษฐีไดยินมหาชนตำหนิหรือมีผูมาแนะนำ
ก็ไมสนใจ ต้ังแตนั้นมา เศรษฐีก็รวบรวมทรัพย ไมยอมใช
ทรัพยสมบัติ ใหเหมาะสมกับฐานะของตนเอง แมแตลูก
และภรรยาก็ไมยอมใหใช ไดแตบริโภคขาวหักๆ ปนๆ
มีน้ำผักดองเปนกับขาว นุงผาเนื้อหยาบ กั้นรมใบตาล
ใชร ถเกา ครํ่าคราเทยี มดว ยโคแกเปนยานพาหนะ

วันหนึ่ง มัจฉริยโกสิยเศรษฐี ไดไปชวนอนุเศรษฐี
พรอมกับบุตรธิดา ซึ่งกำลังบริโภคขาวปายาส ท่ีปรุงดวย
ของท่ีเจือดวยเนยใสใหม น้ำผ้ึงสุกและน้ำตาลกรวด
ไปเขาเฝาพระราชา

เม่ืออนุเศรษฐีเห็นมัจฉริยโกสิยเศรษฐี จึงลุกจาก
อาสนะ พลางกลาวเชื้อเชิญวา “เชิญทานมหาเศรษฐี
น่ังบรโิ ภคขา วปายาสดว ยกันเถอะ”

ครนั้ มหาเศรษฐเี หน็ ขา วปายาส เกดิ นำ้ ลายไหล อยาก
จะบริโภคบา ง แตค ดิ วา ‘ถา เราบริโภค เราจะตองสักการะ
ตอบแทน ในเวลาทอี่ นเุ ศรษฐไี ปบา นของเรา เมอื่ เปน เชน น้ี
ทรัพยของเราก็จะพินาศ เราไมบริโภคดีกวา’ แตเมื่อถูก
อนุเศรษฐี กลาวเช้อื เชญิ บอยเขา จงึ เสแสรง ออกตัวไปวา

“เราเพงิ่ บรโิ ภคมาเมอื่ สกั ครนู เ้ี อง เรายงั อม่ิ อยู เชญิ ทา น
รับประทานตามลำพังเถอะ” ตัวเองจึงไดแตนั่งกลืนน้ำลาย
มองดูอนุเศรษฐีบรโิ ภคขาวปายาสอยา งเอร็ดอรอย

www.kalyanamitra.org

ñ ÷ ÊظÒâÀª¹ªÒ´¡ 151

หลังจากนั้นพากันไปเขาเฝาพระราชา ซ่ึงถือเปน
กรณียกิจสำคัญของเศรษฐีในสมัยนั้น เศรษฐีก็ยังถูก
ความอยากในรสขาวปายาสบีบค้ันอยู แตไมกลาบอกใคร
เพราะกลวั คนอน่ื ในบา นจะพลอยอยากบรโิ ภคดว ย จะทำให
ส้ินเปลืองส่ิงของมากจึงอดกล้ันไว ครั้นนานวันเขาก็เปน
โรคผอมเหลอื ง ถงึ กระนนั้ เศรษฐกี ย็ งั ใจแขง็ ไมย อมบอกใคร
ไดแ ตแ อบหลบเขาไปนอนอยูในหองตามลำพงั

เมือ่ ภรรยาเขา ไปพดู เกล้ยี กลอมเพ่อื ตองการรูส าเหตุ
ของโรค เศรษฐจี ึงเลาเรอื่ งท้ังหมดท่ีเกดิ ขึ้น

ภรรยาจึงปลอบใจวา “โธเอย ทา นเปนถงึ มหาเศรษฐี
มที รพั ยตัง้ ๘๐ โกฏิ แคจ ะรับประทานขา วปายาส นับเปน
เร่อื งเลก็ นดิ เดยี ว ทานจะหุงเล้ยี งคนทง้ั เมอื งก็ยังได”

เศรษฐไี ดย นิ ภรรยาพดู เชน นนั้ กต็ วั สนั่ กลวั จะเสยี ทรพั ย
รีบหามปรามภรรยา และกลาวสัพยอกวา “ฉันรูอยูวาเธอ
มีทรัพยสมบัติมาก ถาทรัพยสมบัติในตระกูลของเธอ
เหลอื ใช ก็จงหงุ ขาวปายาสแจกชาวเมอื งทง้ั หมดเถดิ ”

เน่ืองจากสมบัติในบานเปนของเศรษฐีท้ังหมด
ภรรยาจึงไมอาจทำอะไรไดตามใจชอบ ไดแตพูดเอาใจ
ทานเศรษฐีวา “ถาเชนน้ันก็จะหุงขาวปายาสใหทาน
กบั ชาวบา นท่ีอยูในถนนเดียวกนั ”
เศรษฐีรีบหา มวา “ไมเกดิ ประโยชนอะไรเลย”
ภรรยาจึงบอกวา “ถาอยางนน้ั จะหุงใหท า น และเพ่อื นบา น
ทีอ่ ยูถัดไปอีก ๗ หลังคาเรอื น” เศรษฐีกไ็ มย อมอกี
“ถา อยา งนั้นจะหงุ ใหเฉพาะเราสองคน”

www.kalyanamitra.org

152 àÃÍ×è §

เศรษฐรี ีบบอกวา “เธอไมส มควรจะบริโภค”
นางไดแ ตท อดถอนใจในความตระหนข่ี องสามี พลางกลา ววา
“ง้ันจะหุงใหท านเพยี งคนเดียวก็ได”

เศรษฐจี งึ พอใจ และบอกใหเ ตรยี มขา วของไปหงุ กนิ ในปา
ภรรยาก็ตามใจทกุ อยา ง

วนั นน้ั เศรษฐผี มู คี วามตระหนใ่ี หค นใชน ำผา หอ อปุ กรณ
สง่ิ ของทง้ั หมด และใหถ อื ไปสง ในปา คนใชก ห็ อบหวิ้ อปุ กรณ
เครื่องครัวไป ทำเตาที่โคนกอไม หาฟน และน้ำมาติดไฟ
หุงขาวปายาส เตรียมอปุ กรณท กุ อยางพรอ มหมด

จากน้ันเศรษฐีส่ังใหออกไปยืนเฝาปากทางเขา
เพื่อคอยหามผูคนเขามา จากนั้นเศรษฐีก็เอาผาคลุมศีรษะ
เพอื่ ปกปด อตั ภาพของตนเอง

ขณะเดียวกันนน้ั เอง ทา วสกั กเทวราช ซ่งึ กำลังเสวย
ทพิ ยสมบัตอิ ยบู นสวรรคช ้นั ดาวดงึ ส ทรงทอดพระเนตรสริ ิ
สมบัติของพระองค มีตั้งแตเทพนครอันประดับประดาดวย
สิ่งของอันเปนทิพยประมาณ ๑๐,๐๐๐ โยชน ถนนท่สี ำเรจ็
ดวยทองคำ ๖๐ โยชน เวชยันตปราสาทสูง ๑,๐๐๐ โยชน
สุธรรมาเทวสภากวาง ๕๐๐ โยชน บัณฑกุ ัมพลศลิ าอาสน
ซึ่งเปนอาสนมีสีเหลืองดุจผากัมพลกวางใหญ ๖๐ โยชน
เศวตฉัตรมีพวงดอกไมทองเวียนรอบ ๕๐๐ โยชน
นางเทพอัปสรนับได ๒ โกฏิครึ่ง และอัตภาพท่ีประดับ
ตกแตงแลว นอกจากน้ียังรวมไปถึงสระโบกขรณี และ
อทุ ยานสวรรคอีกมากมาย

www.kalyanamitra.org

ñ ÷ ÊظÒâÀª¹ªÒ´¡ 153

ครั้นทรงทอดพระเนตรเห็นสมบัติ ที่ไมมีเทพองคใด
ในสวรรคจ ะเทยี บเทยี ม จงึ ใครค รวญวา ‘ยศนเี้ ราไดม าเพราะ
สั่งสม บุญอะไรไวหนอ?’ เม่ือตรวจดูก็ทรงเห็นทานบารมี
ท่ีพระองค บำเพ็ญในสมัยท่ีเปนเศรษฐีในเมืองพาราณสี
พระอนิ ทรท รงตรวจดดู ว ยทพิ ยจกั ษตุ อ ไปวา ‘ลกู ๆ หลานๆ
ของพระองค ไปบงั เกดิ ทไี่ หนกนั บา ง? ไดท อดพระเนตรเหน็
สุคติภพของแตละคนคือ บุตรของพระองคไดเกิดเปน
จันทเทพบุตร บุตรของจันทเทพบุตรเกิดเปนสุริยเทพบุตร
บุตรของสุริยเทพบุตรเกิดเปนมาตลีเทพสารถี บุตรของ
มาตลเี ทพสารถีเกดิ เปน ปญ จสิขเทพบุตร’

ทรงตรวจดตู อไปวา ‘บุตรของปญจสขิ เทพบุตรยงั คง
ธำรงรกั ษาประเพณีอันดีงามของพระองคหรือไม?’

เม่ือตรวจตราดูก็รูวา ‘บุตรของปญจสิขเทพบุตรเปน
ผตู ดั วงศท านของพระองคเ สยี แลว ’ ทา วสกั กะทรงดำรติ อ ไป
อกี วา ‘เศรษฐคี นนเ้ี ปน อสตั บรุ ษุ เปน ผตู ระหน่ี นอกจากมไิ ด
บริโภคดวยตนเอง ยังไมใหแกชนเหลาอ่ืน เศรษฐีนี้เขาไป
ตัดทานวงศของเรา เม่ือละโลกจักตองไปเกิดในนรกโดย
ไมต อ งสงสยั เราจะตอ งลงไปปราบความเหน็ ผดิ และทำเขา
ใหเปนผูดำรงวงศทาน ซ่ึงเปนอริยประเพณีอันดีงามของ
เราใหสืบตอยาวนานท่ีสุด’ ทรงเรียกเทพบุตรผูเคยเปน
ลูกหลานของพระองคเ ขามาพบ และมีเทวบัญชาวา

www.kalyanamitra.org

154 àÃÍè× §

“พวกทา นจงลงไปมนษุ ยโลกดว ยกนั กบั เรา เพราะบดั นี้
มัจฉริยโกสิยเศรษฐีเขาไปตัดวงศของพวกเราเสียแลว
เขาใหเผาโรงทานจนหมดเกล้ียง พวกทานจงอาศัยความ
กรุณาในฐานะของหมูญาติ ทรมานเศรษฐีใหหันกลับมา
เปนสัมมาทิฏฐิเถิด”

ขณะนี้เศรษฐีกำลังหุงขาวปายาสเพื่อกินคนเดียว
เม่ือถูกพวกเราขอพรอ มๆ กัน ก็อาจตายในท่ีนน้ั ได เพราะ
เศรษฐีมีความตระหน่ีเปนกำลัง ดังนั้น ฉันจะเปนคนแรก
ที่เขาไปขอขาวปายาส สวนพวกทานก็ใหทยอยกันเขาไป
ขอทลี ะคนเถดิ ”

จากนั้นทาวสักกะไดเสด็จลงจากเทวโลก และแปลง
เปนพราหมณเขาไปหาเศรษฐีเปนคนแรก พลางถามวา
“ทางไปสูเ มอื งพาราณสีนั้น ไปทางไหน?”

ถึงแมเศรษฐีจะแนะนำหนทางใหแลว พระองคก็ยัง
ไมยอมไป กลับเดินเขาไปใกล และไดกลาวขอขาวปายาส
ทท่ี านเศรษฐกี ำลงั หงุ

เศรษฐปี ฏเิ สธวา “ภตั นม้ี จี ำนวนนอ ยเพยี งพอสำหรบั
บรโิ ภคเพยี งคนเดยี วเทา นนั้ และภตั นก้ี วา จะไดม ากย็ ากเยน็
แสนเข็ญ ตองขอเขามาเหมือนกัน ใหทานพราหมณไป
แสวงหาอาหารจากที่อนื่ เถดิ ”

ทาวสักกะไมสนใจคำพูดขับไลของเศรษฐี ทรงรับส่ัง
วา “ขา พเจาจะกลา วอะไรใหทานฟงสกั บทหนึ่ง” ทรงกลา ว
ดวยเสียงท่ีไพเราะเสนาะโสต ถึงกระนั้นเศรษฐีก็คัดคาน
หามปรามวา “ขา พเจามไิ ดอยากฟง คำอะไรของทาน”

www.kalyanamitra.org

ñ ÷ ÊظÒâÀª¹ªÒ´¡ 155

แตพ ราหมณก ท็ ำเปน ไมส นใจคำหา มปราม กลบั กลา ว
ดว ยถอ ยคำที่ไพเราะวา

“บคุ คลควรแบง ของนอ ยใหต ามทต่ี วั เองมนี อ ย ควรแบง
ของปานกลาง ใหต ามสว นทตี่ วั เองมปี านกลาง ถา มขี องมาก
กค็ วรแบง ปน ตามทม่ี มี าก การไมใ หเ สยี เลยหาควรไม

ดกู อ นโกสยิ เศรษฐี เพราะเหตนุ น้ั ขา พเจา จะบอกกบั ทา น
ทา นจงขึ้นสูทางของพระอริยเจา จงใหทาน และจงบริโภค
เถดิ เพราะผูบริโภคคนเดียวหาไดมีความสุขไม”

มัจฉริยโกสิยเศรษฐีสดับคำของทาวสักกะแลว รูสึก
ชอบใจ จงึ กลา ววา “ดกู อ นพราหมณ ทา นพดู จานา พอใจมาก
เมื่อขาวปายาสสุกแลว ทานจักไดหนอยหน่ึง ทานจงน่ัง
รอกอ นเถิด”

ทา วสกั กะจงึ นงั่ รอ หลงั จากนนั้ จนั ทเทพบตุ รไดแ ปลง
เปน พราหมณเ ขา ไปหาเศรษฐดี ว ยวธิ กี ารในทำนองเดยี วกนั

เศรษฐีเห็นแขกมิไดรับเชิญเขามาเยือน ตนพยายาม
ขับไลจันทเทพบุตร ท้ังคูไดสนทนากันเหมือนที่เศรษฐี
สนทนากบั ทาวสักกะ

จนั ทเทพบุตรไดก ลาวแนะนำทา นเศรษฐวี า
“บคุ คลใด เมอื่ แขกนง่ั แลว บรโิ ภคโภชนะอยแู ตผ เู ดยี ว
พลีกรรมของบุคคลน้ันยอมไรผล ท้ังความเพียรแสวงหา
ทรัพยก ็ไรประโยชน
ดูกอนโกสิยเศรษฐี เพราะเหตนุ ้ัน ขา พเจา จะขอบอก
กับทาน ทานจงข้ึนสูหนทางของพระอริยเจา จงใหทาน
และบริโภค เพราะผบู รโิ ภคคนเดียวหาไดม ีความสุขไม”

www.kalyanamitra.org

156 àÃÍè× §

เศรษฐฟี ง คำของจนั ทเทพบตุ รแลว รสู กึ ปลมื้ อกปลมื้ ใจ
รสู กึ วา คำพดู ของพราหมณผ มู าเยอื นนน้ี า ฟง และนา ทำตาม
แมจ ะมีความตระหนเี่ พียงไร กอ็ ตุ สาหพ ดู จากใจดว ยความ
ลำบากยากแคน วา “ถา อยา งนน้ั ทา นจงนงั่ ลงเถดิ ทา นจกั ได
ขาวปายาสของเราหนอยหนง่ึ ”

จนั ทเทพบตุ รไดเ ขาไปนั่งใกลๆ ทาวสกั กะ
ตอมาสุริยเทพบุตรก็เขาไปหาเศรษฐี ไดกลาว
ปย วาจา ซง่ึ เปน ถอ ยคำท่ยี กใจทานเศรษฐวี า
“ผูใดเม่ือแขกนั่งแลว มิไดบริโภคโภชนะแตผูเดียว
พลีกรรมของผูน้ัน ยอมมีผลจริง ทั้งความเพียรแสวงหา
ทรัพยยอ มมีประโยชนโ ดยแท
ดกู อ นโกสยิ เศรษฐี เพราะเหตนุ นั้ ขา พเจา จะขอกลา ว
กับทาน ทานจงข้ึนสูหนทางของพระอริยเจา จงใหทาน
และจงบรโิ ภค เพราะวา ผบู รโิ ภคคนเดยี วหาไดม คี วามสขุ ไม”
เศรษฐีไดสดับคำของสุริยเทพบุตรแลว ก็ปลื้มใจ
ความตระหนี่ที่บดบังใจมานาน เร่ิมลบเลือนออกไปเร่ือยๆ
กลายเปน ผมู จี าคะเขา มาแทนที่ เมอ่ื ใจสบายแลว กอ็ ยากให
ทานขน้ึ มา ทง้ั ๆ ทขี่ า วปายาสทต่ี นกำลงั หงุ อยนู น้ั มเี พยี งพอ
สำหรบั คนเดยี วจรงิ ๆ แตก ก็ ลา วเชอ้ื เชญิ ดว ยความพงึ พอใจวา
“ใหร อกอ น ทา นจกั ไดข าวปายาสของเราหนอ ยหนงึ่ ”
สุริยเทพบตุ รจึงไปนงั่ ถัดจากจันทเทพบุตร
ตอมา มาตลีเทพบุตรไดเขาไปหาเศรษฐี และกลาว
ถอยคำอนั เปน ทร่ี กั ยังใจใหเอบิ อาบเหมอื นกนั วา

www.kalyanamitra.org

ñ ÷ ÊظÒâÀª¹ªÒ´¡ 157

“ก็บุรุษไปสูสระ แลวบูชาที่แมน้ำช่ือพหุกาก็ดี ท่ีสระ
ชอ่ื คยากด็ ี ทท่ี า ชอ่ื โทณะกด็ ี ทท่ี า ชอ่ื ตมิ พรกุ ด็ ี ทหี่ ว งนำ้ ใหญ
มกี ระแสอนั เชย่ี วกด็ ี การบชู า และความเพยี รของเขาในทน่ี นั้ ๆ
ยอมมีผลอยา งแนนอน

ผใู ดเมอ่ื แขกนง่ั แลว ไมบ รโิ ภคโภชนะแตเ พยี งคนเดยี ว
จะกลา ววา ไรผ ลนัน้ ไมได

ดกู อ นโกสยิ เศรษฐี เพราะเหตนุ น้ั ขา พเจา ขอพดู กบั ทา น
ทา นจงขน้ึ สหู นทางของพระอรยิ เจา จงใหท านดว ย จงบรโิ ภค
ดว ย เพราะวา ผปู รโิ ภคคนเดียวหาไดม ีความสขุ ไม”

เม่ือมาถึงวาระของมาตลีเทพบุตรบาง ทานสามารถ
กลาวปยวาจา ถึงขนาดเม่ือเศรษฐีฟงแลว รูส ึกหนกั ใจที่จะ
ไมให แตครั้นจะใหก็กลัววา ‘ขาวปายาสคงไมเหลือแน
เพราะมีพราหมณ ผูไมไดรับเชิญ มารอบริโภคภัตของตน
ถึง ๓ คน’ แตถาจะไมใหก็อึดอัด สวนความตระหน่ีที่ฝง
แนนอยูในใจนั้น ก็ยังไมหลุดออกไปเลยทีเดียว มันรบกัน
ไปรบกันมาอยูภายใน ระหวางใหกับไมให เมื่อกุศลจิต
สง ผลกอน จงึ ไดแ ตพ ูดดวยความลำบากใจวา

“เอาละ ถา อยา งนน้ั ทา นจงนง่ั ลงเถดิ เราจะใหห นอ ยหนงึ่ ”
มาตลเี ทพบุตร จึงไปน่งั ถัดจากสรุ ิยเทพบตุ ร
ตอมา ปญจสิขเทพบุตรไดเขาไปหาทานเศรษฐีอีก
โดยกลาวโนมนา วใจวา

www.kalyanamitra.org

158 àÃèÍ× §

“ผูใดเม่ือแขกนั่งแลว บริโภคโภชนะแตผูเดียว ผูนั้น
เทา กบั กลนื กนิ เบด็ อนั มสี ายยาวพรอ มทงั้ เหยอ่ื เพราะเหตนุ น้ั
ทา นจงขนึ้ สหู นทางของพระอรยิ เจา จงใหท านดว ย จงบรโิ ภค
ดว ย เพราะผปู รโิ ภคคนเดยี วหาไดม ีความสขุ ไม”

มัจฉริยโกสิยเศรษฐีไดสดับคำนั้น ถึงกับถอนหายใจ
ยาวๆ เพราะความตระหน่ียังกลุมรุมจิตใจ แตเมื่อเห็นวา
ไมม ที างหลกี เลยี่ ง จงึ ตกอยใู นสภาวะกลนื ไมเ ขา คายไมอ อก
ไดแ ตกลาวเช้ือเชิญใหน่งั

เมอ่ื พราหมณท ง้ั ๕ ทา น นง่ั พรอ มกนั แลว ขา วปายาส
ก็สุกพอดี เศรษฐียกขาวปายาสลงจากเตา และบอกให
พราหมณ ไปหาใบไมม าคนละใบ

พราหมณแตละทาน ไมจำเปน ตอ งลุกขนึ้ ทานนง่ั อยู
ทเ่ี ดมิ พลางเหยยี ดมอื ไปนำใบยา นทรายมาจากปา หมิ วนั ต

โกสิยเศรษฐีเห็นใบไมใหญเกินไป จึงบอกใหไปเอา
ใบตะเคียนใบเล็กๆ พราหมณจำแลงก็นำใบตะเคียนมา
ใบไมแ ตละใบท่นี ำมานั้นใหญป ระมาณเทา โลข องทหาร

โกสิยเศรษฐีตักขาวปายาสใหพราหมณคนละทัพพี
แตดูเหมือนวาขาวปายาสก็หาพรองลงไปถึงกนหมอไม
น่ันเปน เพราะเทวานุภาพ

ครน้ั เศรษฐไี ดใ หแ กพ ราหมณท งั้ ๕ ทา นแลว ตนเองนงั่
จบั หมอไว หวังจะรบั ประทานอยางเอร็ดอรอย

www.kalyanamitra.org

ñ ÷ ÊظÒâÀª¹ªÒ´¡ 159

ทนั ใดนน้ั เหตกุ ารณท เ่ี ศรษฐไี มค าดฝน มากอ นกเ็ กดิ ขน้ึ
นนั่ คอื ปญ จสขิ เทพบตุ รลกุ ขนึ้ แปลงรา งเปน สนุ ขั ดำตวั ใหญ
เขาไปยืนตรงหนาของพวกพราหมณ และถายปสสาวะ
พวกพราหมณเอามือปดขาวปายาสของตนไว หยาดน้ำ
ปสสาวะกก็ ระเซน็ ถกู หลงั มอื ของโกสิยเศรษฐี

พวกพราหมณจ งึ เอาเตา นำ้ ไปตกั นำ้ เพอ่ื ลา งมอื ใหส ะอาด
โกสยิ เศรษฐกี ร็ อ งขอนำ้ ลา งมอื บา ง แตพ วกพราหมณไ มย อมให

เศรษฐีจึงบอกวา “ถาอยางน้ัน พวกทานจงชวยดู
หมอขาวใหเราดวย เราจะลงไปลางมือที่ทาน้ำ” จากนั้น
ทา นเศรษฐี รบี เดนิ ลงไปท่แี มนำ้

ขณะน้ันเอง สุนัขดำไดถายปสสาวะลงไวจนเต็ม
หมอ ขาว เศรษฐีกลบั มาเห็นสุนขั กำลังถายปส สาวะ จงึ เอา
ทอ นไมใ หญม าขตู วาดสนุ ขั ใหห นไี ป แตส นุ ขั กลบั ตวั ขยายใหญ
ประมาณเทา มา อาชาไนยไลต ดิ ตามเศรษฐี แลว เปลง รศั มอี อก
มสี ตี า งๆ สดี ำบา ง สขี าวบา ง สคี ลา ยทองคำบา ง ไลต ดิ ตาม
มัจฉริยโกสิยเศรษฐีไป

เศรษฐกี ลวั ตอ มรณภยั จงึ วงิ่ เขา ไปขอความชว ยเหลอื
จากพวกพราหมณ พวกพราหมณกลับเหาะข้ึนไปยืนอยู
บนอากาศ เศรษฐีเห็นอิทธิฤทธ์ิของพวกพราหมณก็รูสึก
อัศจรรยใจยิ่งนักวา ‘ทำไมพราหมณเหลานี้มีฤทธานุภาพ
สามารถเหาะเหนิ เดินอากาศได? ’ จึงรองถามวา

www.kalyanamitra.org

160 àÃèÍ× §

“พวกทานมีผิวพรรณงามจริงหนอ เหตุไฉนสุนัขของ
ทานจึงเปลงรัศมีตางๆ ได? ขาแตพราหมณผูมีอานุภาพ
พวกทา นเปนใครกัน?”

ทา วสกั กเทวราชตรสั ตอบวา
“ดกู อ นเศรษฐี คนนค้ี อื จนั ทเทพบตุ ร นคี่ อื สรุ ยิ เทพบตุ ร
และผูน้ีคือมาตลีเทพสารถี สวนเราคือทาวสักกะจอมเทพ
สุนัขดำท่ีมีรูปรางงดงามน้ีเปน ปญจสิขเทพบุตร พวกเรา
เคยเปน ญาตขิ องทา น ทตี่ อ งจำใจลงมาจากเทวโลกกเ็ พอื่ มา
สงเคราะหทา น อยางเดยี วเทา น้นั ”
เศรษฐีไดสดับถอยคำของทาวสักกะแลว รูสึกสงสัย
วา ‘ตนมีญาติเปนถึงจอมเทพในสวรรคชั้นดาวดึงส รูสึก
อัศจรรยใจยิ่งนัก ไดไตถามความสัมพันธวาเปนญาติกัน
ต้ังแตเมื่อไร?’
ทานเศรษฐีถามวา “ขาแตเทพเจาผูม ีฤทธ์ิ พวกทา น
ไดทำกรรมอะไรไว? จงึ ไดสมบตั อิ นั โอฬารเชนน้”ี
ทา วสกั กะทรงแสดงวา “บคุ คลผไู มใ หท าน ทำแตบ าป
อกศุ ลเปนประจำ มคี วามตระหนี่ จะไปเทวโลกไมไ ด รงั แต
จะไปเกดิ ในนรก
ดกู อ นเศรษฐี ชนเหลา ใด ผมู คี วามตระหนเ่ี หนยี วแนน
มักบริภาษสมณพราหมณทั้งหลาย ชนเหลานั้นทอดทิ้ง
สรีระไวใ นโลกนีแ้ ลว เม่ือกายแตกยอมไปสนู รก

www.kalyanamitra.org

ñ ÷ ÊظÒâÀª¹ªÒ´¡ 161

สวนชนเหลาใดหวังสุคติ ตั้งอยูในธรรม คือ ความ
สำรวม และความจำแนกทาน ชนเหลานั้นทอดทิ้งสรีระไว
ในโลกน้แี ลว เมื่อแตกกายทำลายขนั ธยอ มไปสสู คุ ตสิ วรรค
พวกเราไดบ ำเพญ็ ทานไวด แี ลว จงึ ไดท พิ ยสมบตั อิ นั โอฬาร
เหลา นี้”

จากนั้นทรงพรรณนาหนทาง ที่จะทำใหไดไปสูสุคติ
โลกสวรรคไ วว า “ใครกต็ ามเมอ่ื หวงั สคุ ตโิ ลกสวรรคเ ปน ทไี่ ป
ควรดำรงอยใู นธรรม หมน่ั บำเพญ็ บญุ กริ ยิ าวตั ถุ ๑๐ ประการ
คอื บำเพญ็ กศุ ลทเี่ กดิ จากการทำทาน รกั ษาศลี เจรญิ ภาวนา
มีความออนนอมถอมตน เปนผูขวนขวายคอยชวยเหลือ
คนอ่ืน บุญท่ีเกิดจากการอนุโมทนาตอคนอ่ืนที่เขาได
ทำความดีไว หรือเม่ือเราทำบุญอะไรก็อุทิศสวนกุศลไปให
แกหมูญาติ และสรรพสัตวที่ลวงลับไปแลว นอกจากน้ี
ยงั มบี ญุ ทเ่ี กดิ จากการฟง ธรรม บญุ ทเี่ กดิ จากการแสดงธรรม
และการทำความเห็นใหตรงตอหนทางพระนิพพาน
หากบำเพ็ญบุญกิริยาวัตถุ ๑๐ ประการน้ีไดอยางสมบูรณ
ก็เปนอันหวังไดวา จะมีสุคติสวรรคเปนท่ีไปอยางแนนอน”

ครน้ั ทา วสกั กะตรสั สอนดงั นแ้ี ลว จงึ บอกวตั ถปุ ระสงค
ในการลงมาสโู ลกมนษุ ยว า “ดกู อ นโกสยิ เศรษฐี พวกเรามา
สำนกั ของทา น ไมใ ชเ พราะตอ งการขา วปายาสของทา นเลย
แตพวกเราเอ็นดูทานผูเปนญาติ จึงพากันมาดวยความ
กรณุ า ตัวทา นนน้ั ชือ่ ‘โกสิยะ’ มีความตระหน่ี พวกเราพา

www.kalyanamitra.org

162 àÃÍè× §

กันมาเพื่อประโยชนแกทานผูเดียว เพราะไมอยากใหทาน
ตกนรก แตอยากใหทานไดไปเสวยทิพยสมบัติกับพวกเรา
ในสวรรค”

เมื่อโกสิยเศรษฐีฟงธรรมจากทาวสักกเทวราชแลว
กร็ สู กึ ตกใจ ควบคไู ปกบั ความดใี จ ทม่ี ผี มู าชว ยตนใหห ลดุ พน
จากการที่ตองไปตกในนรก เพราะท่ีผานมาก็นึกแตวา
‘นรกสวรรคไมมี’ แตเม่ือไดเห็นเทวดาผูเคยเปนหมูญาติ
ของตัวเอง ดวยตาเน้ือเชนน้ันแลว ทำใหเชอ่ื ม่ันวา การทำ
ทานดีจริง โลกนี้โลกหนามีจริง นรกสวรรคมีจริง จึงกลาว
สรรเสริญวา

“เทวดาเหลาใดลงมาจากเทวโลก ทวยเทพเหลานั้น
เปนผูใครประโยชนแกขาพเจาโดยแท พวกทานไดเมตตา
ตามพร่ําสอนขาพเจาโดยไมเห็นแกความเหนื่อยยาก
ขาพเจาจะทำตามถอยคำของทานทั้งหมดท่ีพวกทานได
กลา วไวแลวทุกประการ

ขาพเจานั้น จะเวนจากความเปนคนตระหนี่ในวันน้ี
แหละ อน่ึง ขาพเจาจะไมพึงกระทำบาปอะไรอีกตอไป
การไมใ หสิ่งของอะไร จะไมมีแกขาพเจาอีกตอไป

วนั ใดขา พเจา ยงั ไมไ ดใ ห วนั นน้ั ขา พเจา จะไมย อมกนิ ขา ว
แมน ำ้ ก็จะยงั ไมด ื่ม

ขา แตท า ววาสวะ แมโ ภคสมบตั ขิ องขา พเจา จกั คอ ยๆ
หมดสิ้นไป ขาพเจาก็จะใหทานจนตลอดชีวิต เมื่อบริจาค
ทานแลว ขาพเจาจกั ออกบวช เพ่ือละกามทง้ั หลาย”

www.kalyanamitra.org

ñ ÷ ÊظÒâÀª¹ªÒ´¡ 163

ทาวสักกะไดสดับคำปวารณาของเศรษฐีเชนนั้น
ก็อนุโมทนาในความต้ังใจดี จากน้ันไดพาเทพบุตรท้ัง
๔ องค เสดจ็ กลับเทพนคร

ฝา ยเศรษฐผี มู ชี วี ติ ใหม มจี ติ ใจเตม็ เปย มไปดว ยจาคะ
คือ อยากบำเพ็ญทานอยางเต็มที่ ไดรีบเดินทางกลับบาน
เขาไปในเมือง ขอพระบรมราชานุญาตท่ีจะบริจาคทรัพย
แกยาจกวณพิ กพเนจรทงั้ หลาย

เชาวันนั้น ทานเศรษฐีไดใหคนรับใชในบานไปเท่ียว
ปาวประกาศใหคนมารบั บริจาคทาน ทา นเศรษฐีใชเ วลาใน
การบริจาค ๗ วันเต็มๆ

จากนน้ั ไดต ดั สนิ ใจอำลาภรรยาและลกู ๆ เพอ่ื ออกบวช
เปนดาบส ทานไดไปสรางบรรณศาลาในระหวางแมน้ำ
คงคา และสระน้ำแหงหน่ึงอยูในปาหิมพานต จากนั้น
ก็อธิษฐานจิตบรรพชาเปนดาบส มีรากไมและผลไมในปา
เปนอาหาร ทานบำเพ็ญสมาธิภาวนาอยูตามลำพังอยาง
มีความสขุ จนกระทง่ั ชราภาพ

มาตลีเทพสารถีไดมอบสุธาโภชน และสนทนาธรรม
อยกู บั ทา นโกสยิ ดาบส ขณะนน้ั นางเทพกญั ญาทง้ั ส่ี กม็ าถงึ
และไดมายืนอยูในทิศทั้งส่ี คือ สิริเทพนารียืนอยูทางทิศ
ตะวันออก อาสาเทพนารียืนอยูทางทิศใต ศรัทธาเทพธดิ า
ยนื อยูทางทิศตะวันตก สวนหิริเทพนารียืนอยูท างทศิ เหนอื

ทานดาบสถามเทพนารชี อื่ ‘สิริ’ เปน คนแรกวา

www.kalyanamitra.org

164 àÃ×Íè §

“ดูกอนเทพธิดาในทิศบูรพา ทานมีช่ือวาอยางไร?
ทา นเปน ผมู สี รรี ะอนั ประดบั แลว งดงามดจุ ดาวประกายพรกึ
ท่ปี ระเสรฐิ กวา ดวงดาวท้งั หลาย

ดูกอนทานผูมีผิวกายคลายกับรูปทองคำ ทานจง
บอกแกเราวา ทา นเปนใคร?”

สิริเทพนารีตอบวา “ขาพเจามีช่ือวา ‘สิริเทวี’ เปน
ผูที่หมูมนุษยบูชาแลวทุกเม่ือ มาสูสำนักของทานเพราะ
ความทะเลาะกันดวยเร่ืองสุธาโภชน ขาแตทานผูมีปญญา
อันประเสริฐ ขอทา นจงแบง สุธาโภชนน ้ันใหขาพเจาบา ง

ขาแตมหามุนี ผูสูงสุดกวาผูบูชาทั้งหลาย ขาพเจา
ปรารถนาความสุขแกนรชนใด นรชนนั้นบันเทิงดวยกาม
สมบตั ทิ ั้งหลาย ทานจงรูจักขาพเจาวา ‘สิริ’ ขาแตทานผูมี
ปญญาอันประเสริฐ ขอทานจงแบงสุธาโภชนใหขาพเจา
บา งเถิด”

โกสิยดาบสสดบั คำน้ันแลว ไดก ลาววา
“นรชนท้ังหลาย ผูประกอบดวยศิลปะ วิทยา จรณะ
ความรู และการงานของตน มีความเพียร เปนผูท่ีทาน
ละทง้ิ แลว ยอมไมไ ดป ระโยชนอ ะไร ความขาดแคลนที่ทา น
ทำแลวนั้นไมดีเลย อาตมาเห็นนรชนผูเปนคนเกียจคราน
บริโภคมาก ทั้งมีตระกลู ต่ำ มีรูปแปลก
ดูกอนสิริเทพธิดา บุคคลผูมีโภคทรัพย มีความสุข
ยอ มใชส อย นรชนทท่ี า นตามรกั ษาไว แมจ ะสมบรู ณด ว ยชาติ
ใหเ ปน เหมือนทาส เพราะฉะน้ัน อาตมารูจกั ทานวา เปน ผู
ไมมีสัจจะ ไมรูสิ่งท่ีควรและไมควร แลวคบคนผูสมบูรณ
ดวยศลิ ปะ เปนตน เปน ผูห ลงนำผูรูใหตกไปตาม

www.kalyanamitra.org

ñ ÷ ÊظÒâÀª¹ªÒ´¡ 165

เทพกัญญาเชนทานยอมไมสมควรไดรับอาสนะ
และน้ำ ท่ีไหนสุธาโภชนจะสมควรเลา เชิญไปเสียเถิด
อาตมาไมชอบใจทา น”

ครั้นสิริเทพธิดาถูกโกสิยดาบสหามแลว ก็อันตรธาน
หายไป จากน้ันโกสิยดาบสไดเจรจากับอาสาเทพธิดาเปน
คนตอ ไปวา “ดกู อ นเทพธดิ า ผมู ดี วงตางาม ในทนี่ ี้ ใครเปน
สหายของทา น ทา นอยูในปาใหญแตผูเดียวไมก ลัวหรอื ?”

เทพธิดาอาสาตอบวา “ขาแตโกสิยดาบส ในที่น้ี
สหายของขาพเจาไมมี ขาพเจาเปนเทวดามีชื่อวา ‘อาสา’
เกิดในดาวดึงสพิภพ ที่มายังสำนักของทาน เพราะหวัง
สุธาโภชน

ขา แตท า นผมู ปี ญ ญาอนั ประเสรฐิ ทา นจงแบง สธุ าโภชน
นั้น ใหแ กข า พเจาบา ง”

โกสิยดาบสรูวา ‘เทพอาสาเปนผูใหความหวังและ
ความสำเร็จเฉพาะบคุ คลทต่ี วั เองชอบใจ แตไ มไ ดใหแกคน
ทต่ี วั เองไมช อบใจ เธอเปน ผทู ไี่ มไ ดต ง้ั ความหวงั ไวโ ดยชอบ’
จงึ กลา วสอนวา

“พอคาท้ังหลาย มีความหวังแสวงหาทรัพย ยอมพา
กนั ลอ งเรอื แลน ไปในทะเล พอ คา เหลา นนั้ สว นมากมกั ถกู พายุ
พัดจมลงในทามกลางมหาสมุทร ถูกสัตวรายในมหาสมุทร
ทำอันตรายจนถึงแกชีวิตบาง ทรัพยสมบัติตองสิ้นไปบาง
นอยคนนักท่ีจะสมหวังดังใจปรารถนา สวนชาวนายอม
ไถนาดว ยความหวงั หวา นพชื กก็ ระทำโดยแยบคาย แตไ มไ ด
ประสบผลอะไรจากขาวกลาน้ันเลย เพราะโดนเพล้ียบาง
ฝนแลงบาง

www.kalyanamitra.org

166 àÃèÍ× §

สัตวผูแสวงหาความสุข เปนผูใครจะไปสูสุคติสวรรค
ละท้ิงธัญชาติ ทรัพย และหมูญาติของตน อุตสาหออกไป
ทำความเพยี รตามลำพงั แตไดประพฤตวิ ัตรอนั เศรา หมอง
ตลอดกาลนานเพราะความไมร ู สตั วเ หลา นน้ั เปน ผเู ดนิ ทางผดิ
ยอ มไป สูทคุ ติเพราะความหวังผิด เพราะฉะน้นั ทานชือ่ วา
‘อาสา’ ทเี่ ขาสมมตุ วิ า เปน ผมู กั กลา วใหค ลาดจากความจรงิ

ดกู อ นเทพธดิ าอาสา ทา นจงนำความหวงั ในสธุ าโภชน
ในตนออกเสีย เทพธิดาเชนทานยังไมสมควรอาสนะ
และน้ำสุธาโภชนจักมีแตท่ีไหนเลา ทานจงไปเสียเถิด
ทานไมเ ปน ท่ีชอบใจของเรา”

เทพธิดาอาสาถูกทานโกสิยดาบสรุกรานเชนน้ีแลว
ไมอาจที่จะอยู ทีน่ นั่ อีกตอไปได จึงตองอันตรธานหายไป

ทานดาบสไดมอบสุธาโภชนใหกับหิริเทพนารี
พระอินทรจึงสงสัยวา “ทำไมทานดาบสจึงมอบใหเฉพาะ
นางเพยี งผเู ดียวเทา นัน้ ?”

มาตลีเทพสารถีรับเทพบัญชาแลว ไดขึ้นน่ังบน
เวชยนั ตรถมายังโลกมนุษย เม่อื จะเขา ไปในอาศรม

มาตลีเทพสารถีก็ทำผาทิพยภูษาเฉวียงบาขางหน่ึง
ทำอัญชลีดวยความนอบนอม และเรียนถามทานดาบส
เร่ืองความสงสัยของพระอนิ ทร

โกสิยดาบสใหเหตุผลวา “ดูกอนมาตลีเทพสารถี
นางสิริเทพธิดา กลาวตอบขาพเจาวา ‘แน’ สวนเทพธิดา
ศรทั ธากลา วตอบวา ‘ไมเ ทยี่ ง’ แตเ ทพธดิ าอาสา เปน ผกู ลา ว
ใหคลาดเคลอ่ื นจากความจริง สวนเทพนารชี ื่อ ‘หริ ิ’ เปนผู
ตง้ั อยใู นคุณอันประเสรฐิ ”

www.kalyanamitra.org

ñ ÷ ÊظÒâÀª¹ªÒ´¡ 167

ความหมายท่ีทานดาบสตอบน้ัน หมายความวา
เทพธิดาชื่อสิริตอบวา “แน” เพราะคนท่ีมีสิริมักจะมีความ
มน่ั ใจในตวั เองสงู คดิ วา ตนทำอะไรกต็ อ งประสบความสำเรจ็
อยางแนนอน ทำใหเกิดความประมาทและเกียจคราน
ความชะลาใจ ความประมาทและเกียจครานเปนอันตราย
อนั ใหญห ลวงสำหรบั ผมู ชี วี ติ ดาบสจงึ ไมช อบใจคำของนาง

สว นนางศรทั ธาเปน ตวั อยา งของคนทมี่ คี วามไมเ ทย่ี ง
สามารถทำใหคนทำดีก็ได ทำช่ัวก็ได ถาหลงเช่ือเพราะ
อกศุ ลเขา ครอบงำจติ ใจ กจ็ ะกลายเปน ความเชอื่ ทข่ี าดปญ ญา
ทำใหป ระพฤตผิ ดิ ภรรยาสามขี องคนอนื่ ได ลำพงั ความเชอ่ื
อยางเดียว ไมสามารถทำใหตัวเองเจริญรุงเรืองในชีวิตได
ตองมีปญญาคอยกำกับเหมือนบุรุษควบมาอาชาไนย
ตอ งอาศยั เชอื กคอยกระตกุ เตอื นมา ใหไ ปตามเสน ทางทถ่ี กู ตอ ง

ฝายเทพธิดาอาสาเปนตัวอยางของผูที่มักทำให
คลาดเคล่ือน เน่ืองจากมนุษยสวนมากทำอะไรมักเต็มไป
ดว ยความหวงั ไมไ ดพ จิ ารณาใหถ อ งแทต ามความเปน จรงิ วา
สงิ่ นน้ั เปน ความหวงั ลมๆ แลง ๆ หรอื เปน ความหวงั ทกี่ ลาย
เปนจริงได การคาดหวังที่ผิดพลาด ทำใหมนุษยตอง
ลองเรอื ไปในมหาสมทุ ร ตองถูกมรสมุ รา ยพดั เรอื ใหจ มลงสู
กนมหาสมุทร มีนอยคนนักที่จะสมหวัง นำนาวากลับสู
ถ่ินฐานเดิมดวยความสวัสดีมีชัย มนุษยจำนวนมากตอง
ผิดหวงั เพราะหวงั ในสง่ิ ทีผ่ ดิ

www.kalyanamitra.org

168 àÃ×èͧ

สวนเทพนารีช่ือ ‘หิริ’ เปนผูต้ังอยูในคุณอันบริสุทธ์ิ
และประเสริฐกวาคณุ ธรรมของเหลาเทพนารที งั้ สาม ผมู หี ิริ
ยอ มรู สง่ิ อนั ควรและไมค วร ยอ มประสบแตค วามโชคดมี ชี ยั
ทง้ั ในโลกนแี้ ละโลกหนา นางเปน ผปู ระกอบดว ยหริ โิ อตตปั ปะ
แมอยากไดสุธาโภชนก็ยังมีความละอาย เปนผูทรงไวซ่ึง
คณุ ธรรม เพราะฉะนน้ั ดาบสจงึ พอใจทจี่ ะมอบสธุ าโภชนใ ห

นอกจากน้ีทานไดสรรเสริญผูมีหิริไววา “หญิงสาว
หญงิ แกท ย่ี งั ไมม สี ามี หรอื มสี ามแี ลว กต็ าม เมอ่ื มคี วามกำหนดั
ปรารถนาอยา งแรงกลา ในบรุ ษุ กห็ กั หา มใจของตวั เองไวไ ด
ดว ยความละอายใจ หากปราศจากความละอายใจ โลกนค้ี ง
วนุ วายสบั สน มนษุ ยจ ะเสพอสทั ธรรมเหมอื นสตั วเ ดยี รจั ฉาน
ท่ัวไป ผูมีหิริจึงเปนบุคคลที่ควรยกยอง เทพนารีชื่อ ‘หิริ’
เปน ผมู ปี กติหามคนจากบาปอกุศล เหมอื นทำนบเปนทีก่ ้นั
กระแสน้ำเช่ียวไวไ ด”

“ดูกอ นเทพสารถี เพราะฉะนั้น ทา นจงทูลพระอินทร
ตามคำท่ีเรากลาวแลวน้ันวา เทพนารีชื่อหิริเปนผูควรได
รบั การบูชาในโลกทงั้ สอง”

มาตลีเทพสารถีไดฟงถอยคำของทานดาบส กช็ ื่นชม
โสมนสั ไดก ลา วสาราณยี ธรรมตอ กนั และกนั และในระหวา ง
ทก่ี ำลงั สนทนาธรรมกนั นมิ ติ ความตายไดบ งั เกดิ ขน้ึ มาตลี
รวู า ‘ทานดาบสกำลงั จะสนิ้ อายุขัยแลว’ จึงกลาววา

www.kalyanamitra.org

ñ ÷ ÊظÒâÀª¹ªÒ´¡ 169

“ขาแตโกสิยะ ทานปลงอายุสังขารไดแลว ธรรมคือ
การเคล่ือนจากมนุษยโลกก็ถึงพรอมแกทานแลว มาเถิด
เราจะไปเทวโลกดวยกนั

เชิญทานมาเถิด จงขึ้นราชรถคันงามของขาพเจา
เพ่ือไปสสู ุคติโลกสวรรคในกาลบัดน้เี ถดิ

ขา แตท า นผมู โี คตรเสมอดว ยพระอนิ ทร ทง้ั พระอนิ ทร
ก็ทรงหวังการมาของทาน ทานจงถึงความเปนสหายกับ
พระอนิ ทรใ นวนั นเ้ี ถดิ ”

ทานโกสิยดาบสน่ังสมาธิครูหนึ่ง ก็จุติจากอัตภาพ
ของมนุษย บังเกิดเปนโอปปาติกเทพบุตรผูมีรัศมีกาย
สวา งไสว ขึ้นไปยนื อยูบนทิพยรถ

จากน้ันมาตลีไดนำทานไปสูสำนักของทาวสักกะ
ทาวสักกะเห็นเทพบุตรใหม ก็มีพระทัยยินดี ไดประทาน
นางหิริเทวีซึ่งเปนธิดาของพระองคใหเปนอัครมเหสีของ
ทานโกสิยเทพบุตรเปนผูมีอิสริยยศมากมาย ทานไดเปน
สหายของพระอินทร ผเู ปนจอมเทพในสวรรคช้นั ดาวดงึ ส

คร้ันพระบรมศาสดาทรงนำพระธรรมเทศนานี้มา
ตรัสเลา จึงตรัสวา “ดูกอนภิกษุท้ังหลาย ใชแตในบัดนี้
เทาน้ันก็หาไม ถึงเมื่อกอน ตถาคตก็ไดสอนใหภิกษุรูปน้ี
ที่เคยตระหนี่ ใหยนิ ดใี นการใหท าน”

www.kalyanamitra.org

170 àÃ×Íè §

ประชมุ ชาดก

เทพธดิ าชือ่ วาหิริในกาลน้นั ไดเ ปน อุบลวรรณาเถรี
โกสิยดาบส ไดเปน ภิกษุผรู ักในการใหทาน
ปญ จสิขเทพบตุ ร เปนพระอนรุ ทุ ธะ
มาตลีเทพสารถี เปนพระอานนท
สรุ ิยเทพบตุ ร เปน พระมหากสั สปเถระ
จันทเทพบุตร เปน พระมหาโมคคลั ลานะผมู ีฤทธม์ิ าก
นารทดาบส ไดเ ปน พระสารบี ุตร
สวนทา วสกั กเทวราช ไดเ ปนเราตถาคต

www.kalyanamitra.org

171

ñø

ÊØÊÕÁªÒ´¡ò÷

Ç‹Ò´ŒÇ ¾ÃÐ਌ÒÊÊØ ÕÁÐ

สถานทตี่ รสั เชตวนั มหาวิหาร
ทรงปรารภ การถวายทานตามความพอใจ
สาเหตทุ ่ตี รัส

ความพสิ ดารมอี ยวู า ในกรงุ สาวตั ถี บางคราวสกลุ เดยี ว
เทานั้น ถวายทานแดภิกษุสงฆมีพระพุทธเจาเปนประมุข
บางคราวมากคนดวยกันรวมกันถวายเปนคณะ บางคราว
ถวายตามสายถนน บางคราวชาวเมืองท้ังสิ้น รวมฉันทะ
กนั ถวายทาน.

แตใ นครงั้ นี้ ชาวเมอื งรว มฉนั ทะกนั เตรยี มถวายบรขิ าร
ทุกชนิด แบงออกเปนสองพวก พวกหนึ่งพูดวา “พวกเรา
จกั ถวายทาน พรอ มดว ยบรขิ ารทกุ ชนดิ น้ี แกอ ญั ญเดยี รถยี ”
พวกหนึ่งพูดวา “เราจักถวายแดภิกษุสงฆมีพระพุทธเจา
เปน ประมขุ .”

๒๗ ตนฉบับ ชาตกัฏฐกถา อรรถกถาขุททกนิกาย ชาดก ทุกนิบาต,
ล.๕๗, น.๘๕, มมร.

www.kalyanamitra.org

172 àÃ×èͧ

www.kalyanamitra.org

ñ ø ÊØÊÕÁªÒ´¡ 173

เม่อื การโตเถียงกันเปน ไปเนอื งๆ อยางน้ี พวกสาวก
อญั ญเดยี รถยี ก ว็ า “ถวายแกอ ญั ญเดยี รถยี เ ทา นนั้ ” พวกสาวก
ของพระพุทธเจาก็วา “ถวายแดภิกษุสงฆมีพระพุทธเจา
เปนประมุขเทาน้ัน” คร้ันคำที่วา ‘เราจักกระทำ’ มีมาก
พวกท่ีพูดวา ‘เราจักถวายแดภิกษุสงฆมีพระพุทธเจาเปน
ประมขุ ’ กม็ มี ากเปน ธรรมดา ถอ ยคำของคนเหลา นน้ั กย็ ตุ .ิ

พวกสาวกของอัญญเดียรถียไมอาจจะทำอันตราย
แกท านทค่ี วรถวายแดพ ระพทุ ธเจา ได.

ชาวเมืองจึงนิมนตภิกษุสงฆ มีพระพุทธเจาเปน
ประมขุ พากนั บำเพญ็ มหาทานตลอด ๗ วนั

ในวนั ที่ ๗ ไดถ วายเครอ่ื งบรขิ ารทกุ ชนดิ พระศาสดา
ทรงกระทำอนุโมทนา ใหมหาชนต่ืนดวยมรรคผล แลวจึง
เสดจ็ ไปยงั เชตวนั มหาวหิ าร.

เม่ือภกิ ษุสงฆแสดงวตั ร จงึ เสดจ็ ประทบั ยืนทหี่ นามขุ
พระคันธกุฎี ประทานสุคโตวาท แลวเสด็จเขาไปยังพระ
คนั ธกฎุ .ี

ในตอนเยน็ ภกิ ษทุ ง้ั หลายประชมุ สนทนาในโรงธรรม
วา “อาวโุ สทง้ั หลาย พวกสาวกของอญั ญเดยี รถยี  แมพ ยายาม
จะทำอนั ตรายแกทานท่คี วรถวายแดพ ระพุทธเจา กไ็ มอาจ
จะทำอันตรายได การถวายเคร่ืองบริขารท้ังปวงน้ันมาถึง
บาทมลู ของพระพทุ ธเจา ท้ังหมด.”

www.kalyanamitra.org

174 àÃè×ͧ

พระศาสดาเสด็จมาตรสั ถามวา “ดูกอนภกิ ษทุ ัง้ หลาย
บดั นี้ พวกเธอน่งั สนทนากนั ดว ยเรื่องอะไร?”

เมอื่ ภกิ ษเุ หลา นน้ั กราบทลู ใหท รงทราบแลว จงึ ตรสั วา
“ดูกอนภิกษุทั้งหลาย พวกสาวกของอัญญเดียรถีย
เหลา นี้ ไดพ ยายามเพอ่ื ทำอนั ตรายทานทค่ี วรแกเ รา มใิ ชใ น
บัดนเี้ ทา นนั้ แมเ มือ่ กอ นกพ็ ยายาม อน่งึ เครื่องบรขิ ารน้ัน
ก็มาถึงแทบบาทมูลของเราทุกคร้ังแลว” ทรงนำเร่ืองใน
อดตี มาตรัสเลา .

เนื้อหาชาดก
พระเจาพรหมทัต ซ่ึงมีพระนามเดียวกันกับพระบิดา

ไดเสด็จข้ึนครองราชย หลังจากพระบิดาเสด็จสวรรคต
และทรงแตงต้ัง “สุสีมะบัณฑิต” ลูกชายของทานปุโรหิต
ซึ่งเปนเพ่ือนเลนกันมาต้ังแตเด็ก ใหรับตำแหนงปุโรหิต
แทนพอของเขา

ในเวลาตอ มา อยมู าไมน าน พระราชชนนขี องพระเจา
พรหมทัตทรงเกิดจิตรักใครตอปุโรหิตสุสีหะมาก ถึงขนาด
เสวยไมได บรรทมไมห ลับ กระท่ังประชวรผอมซูบซีด

พระราชาทรงไปทลู ถามกไ็ มย อมบอก จงึ ใหพ ระมเหสี
ไปถามบา ง

พระมเหสีทรงเอาอกเอาใจ บีบนวด แขน ขา แลว
ถามถึงอาการปวยท่ีทำใหผอมซูบซีด จึงรูวา ‘เปนโรครัก’
กก็ ลบั ไปกราบทูลพระราชา

www.kalyanamitra.org

ñ ø ÊØÊÕÁªÒ´¡ 175

พระราชาทรงรักพระชนนีมาก ถา อันใดเปนความสขุ
ของพระชนนจี ะทำใหท กุ อยา ง จงึ ไปขอรอ งปโุ รหติ ใหม าเปน
พระสวามพี ระมารดา จากนนั้ กไ็ ดแ ตง ตง้ั ปโุ รหติ เปน พระราชา
แลวแตงต้ังพระราชชนนีใหเปนพระอัครมเหสี และสุดทาย
แตงต้งั พระองคเองใหเ ปน ปโุ รหิตแทน

อยมู าไมน านพระราชาเกดิ เบอื่ ทางโลก ในใจนกึ อยาก
ออกบวชจงึ ไมใ ยดใี นกามแลว ชอบสนั โดษอยคู นเดยี ว

พระมเหสีทรงเห็นพระราชาไมรวมอภิรมณดวยแลว
คงเหน็ วา ‘ตนแกแ ลว ’ จงึ อา งเรอื่ งเทจ็ โดยการถอนผมหงอก
ของตวั เอง แลว ทลู กบั พระราชวา ‘เปน ผมหงอกของพระองค’
เพ่อื ทจี่ ะใหร ูวา พระองคก็แกเหมือนกนั

เม่ือเห็นวาตนเองผมหงอก จึงตรัสวา “แกแลวก็ดี
เหมือนกนั จะไดออกบวชซะท”ี

เม่ือไดยินพระราชาตรัสเชนน้ัน ก็กลัววาพระราชา
จะหนไี ปบวช จงึ ตรสั วา “นไี่ มใ ชผ มหงอกของพระองค แตเ ปน
ผมของหมอ มฉนั เอง”

พระราชาทรงตรัสตอบ “ถึงไมหงอกตอนนี้ แตวัน
ขา งหนาก็หงอกอยดู ี ฉนั บวชเรียนตอนนี้ดกี วา ”

จากน้ันทรงมอบราชสมบัติทุกอยางคืนใหกับปุโรหิต
และทรงออกบวชอยูในปา หมิ พานตตลอดชีวิต

พ ร ะ ศ า ส ด า ท ร ง น ำ พ ร ะ ธ ร ร ม เ ท ศ น า นี้ ม า แ ล ว
ทรงประกาศสัจธรรม ทรงประชุมชาดก

www.kalyanamitra.org

176 àÃèÍ× §

เมื่อจบสัจธรรมแลว ชนบางพวกไดเปนโสดาบัน
บางพวกไดพระสกทาคามี บางพวกไดเปนพระอนาคามี
บางพวกไดบรรลุพระอรหัต.

ประชมุ ชาดก
มารดาในครงั้ นน้ั ไดเปน มหามายาในครั้งนี้
บดิ า ไดเ ปน พระเจา สุทโธทนมหาราช
พระราชาสสุ มี ะ ไดเ ปน อานนท
อาจารยทศิ าปาโมกข ไดเ ปน โมคคัลลานะ
สว นมาณพ คอื เราตถาคต นแี้ ล.

www.kalyanamitra.org

177

ñù

·Ø···ªÒ´¡òø

Ç‹Ò´ŒÇ ¤μԢͧ¤¹´¤Õ ¹ªèÇÑ

สถานที่ตรัส วดั พระเชตวนั
ทรงปรารภ การรวมตัวถวายทานของมหาชน
สาเหตทุ ่ีตรัส

มเี รอื่ งเลา วา ในกรงุ สาวตั ถี มสี องสหายรว มกนั ทำบญุ
ดว ยการนมิ นตภ กิ ษสุ งฆม พี ระพทุ ธเจา เปน ประธานถวายทาน
ตลอดทั้ง ๗ วัน ในวันที่ ๗ ไดถวายสมณบริขารและ
ไดป ระกาศตอ เบ้ืองพระพกั ตรพ ระพทุ ธองควา

“ขา แตพ ระองคผ เู จรญิ ในการทำบญุ ครงั้ นี้ มที งั้ บคุ คล
ทม่ี กี ำลงั ทรพั ยม ากไดบ รจิ าคมาก แตบ างคนกม็ กี ำลงั ทรพั ย
นอ ยบรจิ าคนอ ย แตข อใหผ ลบญุ แหง การถวายทานน้ี จงได
เกิดแกพ วกขาพระองคทุกคนอยา งเทา เทียมกันเถดิ ”

พระพทุ ธเจา ตรสั วา “ดกู อ นอบุ าสกและอบุ าสกิ าทง้ั หลาย
พวกทานไดถวายทานแกหมูภิกษุสงฆมีพระพุทธเจาเปน
ประธาน จดั ไดว า เปน การกระทำทย่ี ง่ิ ใหญ แมบ ณั ฑติ แตเ กา
กอ นทัง้ หลายก็เคยทำอยา งพวกเธอเหมอื นกัน”

๒๘ ตนฉบับ ชาตกัฏฐกถา อรรถกถาขุททกนิกาย ชาดก ทุกนิบาต,
ล.๕๗, น.๑๖๗, มมร.

www.kalyanamitra.org

178 àÃ×èͧ

www.kalyanamitra.org

ñ ù ·Ø···ªÒ´¡ 179

เนอ้ื หาชาดก
ในอดีตกาล เม่ือพระเจาพรหมทัตเสวยราชสมบัติ

อยูในกรุงพาราณสี
มีชายคนหน่ึงเกิดในตระกูลวรรณะพราหมณชาว

แควนกาสี เมื่อเจริญวัยขึ้นศึกษาจบแลว เขาไดเกิดความ
เบอื่ หนา ยในชวี ติ ทางโลก จงึ ไดล ะทงิ้ ชวี ติ ฆราวาสออกไปบวช
ตอมา ไดกลายเปนครูของหมูฤๅษีโดยไดพักอาศัยอยูแถว
ภูเขาหมิ พานต

ตอมา หมูฤๅษีไดจาริกธุดงคเขามายังหมูบาน
เพ่ือตองการอาหารที่จำเปนแกรางกาย จนไปถึงกรุง
พาราณสี พกั อาศยั อยใู นพระราชอทุ ยาน

รุงเชา ทั้งหมดไดเขาไปบิณฑบาตในเมือง พวก
ประชาชนเห็นนักบวชเหลานั้นผูมีอินทรียอันสำรวม ก็เกิด
จิตศรัทธาเล่ือมใสจึงรวมใจกันถวายมหาทานแกเหลาฤๅษี
เหลาน้ัน

เมอื่ พวกฤๅษฉี นั อาหารเสรจ็ แลว มคั นายก๒๙ผนู ำชาว
บา นไดประกาศวา “พระคุณเจาผูเจริญ ในหมูพวกเราท่ี
ทำบุญอยนู ้ี มที งั้ ผทู ม่ี ฐี านะรำ่ รวยและยากจน แตข อใหผ ล
บญุ จงเกดิ แกพวกเราอยางเทา เทียมกนั เถิด ขอรบั ”

๒๙ ผูนำทาง คือ ผูจัดการทางกุศล หรือผูช้ีแจงทางกุศล และปาว
ประกาศใหป ระชาชนมาทำบญุ ในวดั

www.kalyanamitra.org

180 àÃ×èͧ

หัวหนา ฤๅษจี ึงกลา ววา “ญาตโิ ยมท้งั หลาย ขึน้ ชื่อวา
การทำบญุ มกี ารใหท านเปน ตน นน้ั สง่ิ สำคญั ทส่ี ดุ กค็ อื จติ ใจ
ทเ่ี กดิ ความเลื่อมใส เมอ่ื มีจติ เกดิ ความศรัทธาแลว ผลของ
ทานช่ือวาเลก็ นอ ยไมมเี ลย”

เม่ือจะทำอนุโมทนาใหสมควรแกทานนั้น ทานจึงได
กลาวคาถาเหลา นว้ี า

เมอื่ สตั บรุ ษุ ทงั้ หลายใหส งิ่ ทใ่ี หย าก ทำกรรมทที่ ำไดย าก
อสตั บรุ ษุ ทงั้ หลายยอ มทำตามไมไ ด ธรรมของสตั บรุ ษุ รไู ดย าก
เพราะเหตนุ น้ั คตจิ ากโลกนขี้ องสตั บรุ ษุ และอสตั บรุ ษุ จงึ ตา งกนั
อสัตบุรุษยอมไปสูนรก สัตบุรุษยอมมีสวรรคเปนที่ไป
ในเบ้อื งหนา

พระฤๅษีครั้นกระทำอนุโมทนาอยางน้ีแลว พักอยูใน
ท่ีน้ันตลอดฤดูฝน เมื่อออกพรรษาก็จาริกกลับไปสูปา
หิมพานตทำฌานใหบงั เกิดไดเ ขาถึงพรหมโลก
ประชมุ ชาดก
หมฤู ๅษีในคร้ังน้ัน ไดม าเปนพุทธบริษทั ในครงั้ นี้
สวนครปู ระจำคณะ คอื เราตถาคต

www.kalyanamitra.org

181

òð

ÁѨ©·Ò¹ªÒ´¡óð

Ç‹Ò´ŒÇ ºØÞ·ÕèãËŒ·Ò¹á¡‹»ÅÒ

สถานทต่ี รัส วดั พระเชตวนั เมอื งสาวตั ถี
ทรงปรารภ พอ คา โกงชาวเมืองสาวัตถคี นหนง่ึ

ไดตรัสอดีตนทิ านมาสาธก วา ...

เนอ้ื หาชาดก
กาลครง้ั หนงึ่ นานมาแลว พระโพธสิ ตั วเ กดิ เปน ลกู ชาย

ของพอ คา ตระกลู หนง่ึ ในเมอื งพาราณสี มนี อ งชายอยคู นหนงึ่
เม่ือบิดาเสียชีวิตแลวสองพี่นองไดปรึกษาหารือกันเรื่อง
บรหิ ารกจิ การคา ขาย ตกลงกนั เดนิ ทางไปสะสางบญั ชกี ารคา
ทห่ี มบู า นแหง หนง่ึ ไดเ งนิ พนั หนงึ่ แลว กเ็ ดนิ ทางกลบั มานง่ั
กนิ ขา วหอรอเรอื ขามฟากท่ีริมฝง แมนำ้ คงคา

หลังจากกินขาวเสร็จแลว พระโพธิสัตวไดใหอาหาร
ทเี่ หลอื แกป ลาในแมน ำ้ แลว อทุ ศิ สว นบญุ กศุ ลใหส รรพสตั ว
รวมถงึ เทวดาทแี่ มน ำ้ นนั้ ดว ย เทวดาพออนโุ มทนารบั สว นบญุ
เทา นน้ั กเ็ ปน ผบู รบิ รู ณด ว ยลาภยศอนั เปน ทพิ ย เมอื่ ใหอ าหาร
ปลาหมดแลว เขากล็ าดผา บนหาดทรายลม ตวั ลงนอนหลบั ไป

๓๐ ตนฉบับ ชาตกัฏฐกถา อรรถกถาขุททกนิกาย ชาดก ติกนิบาต,
ล.๕๘, น.๓๐๔, มมร.

www.kalyanamitra.org

182 àÃ×èͧ

www.kalyanamitra.org

òð ÁѨ©·Ò¹ªÒ´¡ 183

สวนนองชายของเขามีนิสัยเปนหัวขโมยมาต้ังแตเด็ก
น่ังคิดวางแผนฉกเอาทรัพยจึงหอกรวดข้ึนหอหน่ึงขนาด
เทา กบั ถงุ หอ เงนิ นนั้

เมอื่ เรอื ขา มฟากมาถงึ เขากป็ ลกุ พชี่ ายแลว ถอื ถงุ สอง
ถุงข้ึนเรือไปกอน เม่ือเรือไปถึงกลางแมน้ำ เขาก็ทำใหเรือ
โครงเครงทำทีเปนเสียหลักโยนถุงหนึ่งลงน้ำไปพรอมกับ
พดู ขน้ึ วา “พ่ี ถงุ หอ เงนิ ตกนำ้ ไปแลว เราจะทำอยา งไรละทนี ?้ี ”

“เม่ือมันตกน้ำไปแลวก็ชางมันเถอะ อยาคิดถึงมัน
เลยหาเอาใหมไ ดม ากกวา น้ี” พ่ชี ายตอบ

เทวดาประจำแมน้ำคงคาเห็นเหตุการณน้ันตลอด
จึงบันดาลใหปลาปากกวางตัวหน่ึงมากลืนกินถุงเงินนั้นไป

ฝายนองชายเม่ือกลับถึงบานแลว ก็รีบแกถุงเงินอีก
ถุงหนึ่งออกดูดวยความกระหยิ่มใจ แตพอแกหอดูกลับ
เปน ถงุ หอกอนหิน จงึ ไดแ ตน ั่งคร่ำครวญเสียใจอยูคนเดียว
ทหี่ ลงทงิ้ ถงุ หอ เงนิ ลงนำ้ ไป ฝา ยพชี่ ายกก็ ลบั ไปบา นของตน
โดยไมค ดิ อะไร

หลายวันตอมา พวกชาวประมงไปหาปลาจับไดปลา
ปากกวางตวั นัน้ จงึ เท่ยี วเดนิ ขายปลาอยูวา

“ปลาสดๆ จา ตัวน้ีขายตัวละ ๑,๐๐๐ กหาปณะ
(๔ พนั บาทไทย) กบั ๗ มาสก (๒๐ มาสกเทา กบั ๔ บาทไทย)
สนไหมครบั ?”

ชาวบานพากันหัวเราะเยาะวา “ปลาอะไรจะแพง
ขนาดน้ันละ” จึงไมมีใครซื้อไป พวกเขาเดินขายไปจนถึง
ประตรู า นบา นของพระโพธสิ ตั วไ ดร อ งขายปลาอยหู นา รา นนนั้

พระโพธิสัตวเดินออกมาดูปลา สนใจปลาปากกวาง
ตวั นัน้ จงึ ถามราคาวา

www.kalyanamitra.org

184 àÃè×ͧ

“ปลาตวั นร้ี าคาเทาไหรจะ?”
“ผมขายให ๗ มาสก ละกนั ครับ” ชาวประมงตอบ
เขาจึงซ้ือปลาตัวนั้นไปมอบใหภรรยาปรุงอาหาร
พอภรรยาผา ทอ งปลาเทา นัน้ ก็พบถุงเงนิ จึงมอบใหเขา
เขาเปดดูเห็นตราประทับหอของตนก็จำได จึงน่ังคิด
แปลกใจอยคู นเดยี ววา
“แปลกจัง ชาวประมงรองขายปลาใหคนอ่ืน ๑,๐๐๐
กหาปณะกับ ๗ มาสก แตข ายใหเ ราเพียง ๗ มาสก เราได
เงินคนื มาเพราะอะไรหนอ?”
ขณะนนั้ เทวดาไดป รากฏรางยืนอยูในอากาศพดู วา
“เราเปน เทวดาประจำแมน ำ้ คงคา ทา นใหอ าหารปลา
วนั นน้ั แลว อทุ ศิ สว นบญุ แกเ รา เราจงึ ขอมอบทรพั ยแ กท า นคนื
ที่เปนเชนน้ีก็เพราะแผนการณของนองชายทานเอง ช่ือวา
ความเจริญยอ มไมเกิดแกคนผมู ีจิตคิดรายผอู นื่ ”
เทวดาไมป ระสงคจ ะใหก หาปณะแกโ จรผปู ระทษุ รา ยมติ ร
จงึ กลา วอยา งนน้ั . สว นพระโพธสิ ตั วค ดิ วา ‘เราไมอ าจกระทำ
อยางน้ัน’ จึงไดสงทรัพยจำนวน ๕๐๐ ไปใหแกนองชาย
แมผ เู ปน โจรน้นั
พระศาสดา ครน้ั ทรงนำพระธรรมเทศนาน้ีมาแลว
ทรงประกาศสัจจะทง้ั หลาย แลวทรงประชุมชาดก.
ในเวลาจบสัจจะ พอ คาดำรงอยใู นโสดาปต ตผิ ล.

ประชมุ ชาดก
นอ งชายในคร้ังน้นั ไดเ ปน พอคาโกง ในบดั นี้.
สว นพชี่ ายในครัง้ นน้ั ไดเ ปน เราตถาคต

www.kalyanamitra.org

185

º·ÊûØ

จากชาดก ๑๙ เร่ือง ท่กี ลา วถงึ การทำทาน
๑. มีเพยี งเรอ่ื งเดยี วทพ่ี ระศาสดาตรสั เลา ท่อี ่นื

ท่ีไมใชว ดั พระเชตวนั คอื
เรอ่ื งที่ ๔. มหาเวสสันตรชาดก
วาดวย พระเวสสนั ดรทรงบำเพ็ญทานบารมี
สถานท่ีตรสั นิโครธาราม กรงุ กบลิ พสั ดรุ าชธานี

๒. ทรงปรารภอสทิสทาน มี ๓ เร่ือง คือ
๑) สีวิราชชาดก วาดว ย การใหด วงตาเปน ทาน
๒) อาทติ ตชาดก วา ดว ย การใหท านกับการรบ
๓) ทสพราหมณชาดก วาดว ย ชาตพิ ราหมณ ๑๐ ชาติ

๓. ทรงปรารภ พระสารีบตุ ร ๓ เรือ่ ง คือ
๑๐) สุปตตชาดก วาดว ย นางกาแพทอง
๑๑) อัพภันตรชาดก วาดว ย ผลไมท พิ ย
๑๒) มังสชาดก วาดว ย วาทศลิ ปของคนขอ

๔. ทรงปรารภ พระอานนท ๒ เรื่อง คือ
๑๓) คุณชาดก วา ดว ย มิตรธรรม
๑๔) ตริ ตี ิวจั ฉชาดก วา ดวย ควรบชู าผมู พี ระคณุ

www.kalyanamitra.org

186 àÃÍè× §

๕. ทรงปรารภ ภิกษรุ ูปอนื่ ๒ เรือ่ ง คือ
๑๕) พลิ ารโกสยิ ชาดก วา ดว ย ใหท านไมไ ดเ พราะเหตุ ๒ อยา ง
๑๖) สธุ าโภชนชาดก วาดว ย ของกนิ อันเปนทพิ ย

๖. ชาดกท่ีผฟู ง บรรลุโสดาบัน มี ๒ เรอ่ื ง คือ
๖) สสปณฑติ ชาดก วาดวย ผูสละชวี ติ เปนทาน
๗) สังขชาดก วา ดว ย อานิสงสถ วายรองเทา

๗. ชาดกทผี่ ฟู ง บรรลธุ รรมะระดบั ตา งๆ กนั มี ๒ เรอื่ ง คอื
๑๓) คุณชาดก วา ดวย มติ รธรรม
ภิกษบุ างพวกไดเปน โสดาบัน บางพวกไดเปน สกทาคามี
บางพวกเปนพระอนาคามี บางพวกไดเปนพระอรหตั .
๑๗) สสุ มี ชาดก วา ดว ย พระเจาสสุ มี ะ
ชนบางพวกไดเ ปน โสดาบัน บางพวกไดพระสกทาคามี
บางพวกไดเ ปนพระอนาคามี บางพวกไดบรรลพุ ระอรหัต.
เมื่อเปรียบเทียบ จรยิ าปฎก การบำเพ็ญทานบารมี
มี ๙ เรื่อง ทม่ี ีในชาดก
๑. อกิตตจิ รยิ า
(อกิตตชิ าดก วา ดวย อกติ ตดิ าบสขอพรทาวสกั กะ)
๒. สงั ขพราหมณจรยิ า
(สังขชาดก วาดวย อานิสงสถวายรองเทา)
๓. กรุ ธุ รรมจรยิ า
(กรุ ธุ รรมชาดก วาดว ย ใหชางแกท า วกาลิงคราช)

www.kalyanamitra.org

º·ÊÃØ» 187

๔. มหาสทุ สั นจรยิ า
(มหาสุทัสสนชาดก สังขารท้งั หลายไมเ ท่ยี งหนอ
มีอนั เกดิ ขึ้นและเสื่อมไปเปนธรรมดา.)
๕. มหาโควนิ ทจริยา
(มหาโควินทสตู ร)
๖. เนมริ าชจรยิ า
(เนมิราชชาดก
วาดว ย พระเจา เนมริ าชทรงบำเพญ็ อธษิ ฐานบารม)ี
๗. จนั ทกมุ ารจริยา
(จนั ทกมุ ารชาดก วา ดว ย พระจนั ทกมุ ารทรงบำเพญ็ ขนั ตบิ ารม)ี
๘. สีวีราชจรยิ า
(สีวริ าชชาดก วาดวย การใหด วงตาเปนทาน)
๙. เวสสันตรจรยิ า
(มหาเวสสันตรชาดก
วาดว ย พระเวสสนั ดรทรงบำเพญ็ ทานบารม)ี
๑๐. สสปณ ฑิตจริยา
(สสปณฑติ ชาดก วา ดวย ผสู ละชวี ติ เปนทาน)
๓ เร่อื ง เปน ทศชาตชิ าดก
มีเพยี งเรอ่ื งเดียวที่เกี่ยวกบั ทานบารมโี ดยตรง คือ
๙. เวสสนั ตรจรยิ า
(มหาเวสสนั ตรชาดก
วา ดวย พระเวสสนั ดรทรงบำเพญ็ ทานบารมี)

www.kalyanamitra.org

188 àÃÍè× §

สวนอีก ๒ เรือ่ ง จะเนนบารมอี ื่น จงึ ไมไ ดนำมารวม
๖. เนมริ าชจรยิ า
(เนมริ าชชาดก
วาดว ย พระเจา เนมิราชทรงบำเพญ็ อธิษฐานบารมี)
๗. จนั ทกมุ ารจรยิ า
(จันทกุมารชาดก
วาดว ย พระจนั ทกุมารทรงบำเพ็ญขันตบิ ารมี)

สวนอีก ๒ เรือ่ งก็ไมไดกลาวถงึ การทำทาน คือ
๔. มหาสุทัสนจรยิ า
(มหาสทุ ัสสนชาดก สังขารทั้งหลายไมเทยี่ งหนอ
มอี ันเกดิ ข้นึ และเสอ่ื มไปเปน ธรรมดา.)
ก็ไมน าจะเกีย่ วของกบั ทานบารมโี ดยตรง
๕. มหาโควนิ ทจรยิ า
(มหาโควินทสตู ร)
เรอ่ื งที่ ๓. กุรธุ รรมจริยา
(กรุ ธุ รรมชาดก วาดวย ใหช า งแกท าวกาลิงคราช)
ทรงปรารภ ภิกษผุ ูฆ า หงสรูปหนึ่ง
เนอื้ หากลาวถงึ เรือ่ งศลี เปนหลกั
มเี พยี งชว งแรกทพี่ ระเจา ธนญั ชยั สละชา งใหแ กเ มอื งกาลงิ ครฐั
จึงไมไ ดน ำมารวมเรือ่ งทานบารมี ในเลม นี้

www.kalyanamitra.org

189

e-book Free download

ประเภทชาดก
1. ปญญาบารมี หนทางสรา งปญ ญา http://goo.gl/LX9xYJ
2. ชาดกเรอ่ื งปญ ญา https://goo.gl/nktWh5
3. ชาดกเร่ืองโปรด https://goo.gl/gWZyTT
4. ชาดก รูป-เสยี ง-กลิ่น-รส-สัมผัส https://goo.gl/7dkuLB
5.ชาดกเร่ืองศิษย-อาจารย https://goo.gl/5TqiEw

ประเภทพระสูตร
1. ทานบารมี สตู รลัดแหงความสุข http://goo.gl/TfPejV
2. ภพนภ้ี พหนา http://goo.gl/KQrxIt
3. ธรรมะคลายโศก https://goo.gl/q4HCu9

www.kalyanamitra.org

190 àÃÍ×è §

á¹Ð¹Ó˹ѧÊ×͸ÃÃÁÐ

ปญญาบารมี หนทางสรางปญญา
ISBN : 978-616-91637-1-8
ผเู รียบเรยี ง : สิรปิ ณุ โฺ ณ
จำนวนหนา : ๑๔๔
สำนักพิมพ : บริษัท พมิ พดี จำกดั
ปท ีพ่ ิมพ : ๒๕๕๖
คำบรรยาย: นำเสนอธรรมะด้ังเดิมดวยมุมมองใหม
เพ่ือแบงปนธรรมะประเภทมีตัวละครเปนตัวเดินเร่ือง
ที่เรยี กวา ‘ทอ งนทิ าน’ ใหอา นไดส บายๆ ทุกเพศทุกวยั
โดยเนน เนอ้ื หาในนทิ านชาดกเปนตวั หลกั

ชาดกเร่อื งปญญา (มีเฉพาะ e-book)
ISBN : 978-616-8103-02-9
ผเู รยี บเรียง : สริ ปิ ุณฺโณ
จำนวนหนา : ๙๖
สำนักพิมพ : บริษัท พิมพด ี จำกัด
ปทพี่ มิ พ : -
คำบรรยาย : เลม นเ้ี ปน การขยายความตอ จากเลม แรก
ท่ีช่ือวา “ปญญาบารมี หนทางแหงการสรางปญญา”,
เลมนี้มี ๘ เรื่องท่ีพระศาสดาทรงปรารถพระปญญา
บารมีของพระองค มีพระชาติท่ีเปนพระวานร ๑ เรื่อง
แถมอีก ๑ เรื่องท่ีมีเน้ือหาตอจากตจสารชาดกชื่อ
“สาลิยชาดก” ไวที่ทายเร่ืองดวยพระชาติท่ีเปนเด็ก
ฉลาดมปี ญ ญามอี ยู ๕ เรอื่ ง สมั ภวชาดก, มโหสถชาดก
(เรื่องท่ี ๒, ๓ ในหนังสือปญญาบารมี) อีก ๓ เร่ือง
ไดแ ก ตจสารชาดก, (รวมสาลยิ ชาดก), คามณจี นั ทชาดก
(เรอ่ื งที่ ๗, ๘ ในเลมนี)้

www.kalyanamitra.org

191

ชาดก รปู -เสยี ง-กลิ่น-รส-สมั ผัส
ISBN : 978-616-8103-09-8
เรยี บเรียง : สริ ิปณุ โฺ ณ
คำบรรยาย : นำเสนอเร่ืองราวตัวอยางจากชาดก
ในเรอ่ื งกามคุณ ๕ (รูป - เสียง - กลน่ิ - รส - สัมผสั )
ท่ีพระโพธิสัตวเคยประสบมากันตนเองแลวทั้งส้ิน,
เปนเร่ืองท่ีนาสนใจศึกษาและติดตามการแกไขปญหา
ที่เกิดขึ้นในรูปแบบตางๆ
จำนวนหนา : ๑๒๐ หนา
ปท่เี ผยแพร : พ.ศ. ๒๕๖๑
ชาดก เรอ่ื งศษิ ย-อาจารย
ISBN : 978-616-8103-08-1
เรียบเรยี ง : สิริปณุ ฺโณ
จำนวนหนา : ๒๐๐ หนา
ปท่เี ผยแพร : พ.ศ. ๒๕๖๒
คำบรรยาย : ชาดกความสัมพันธระหวางศิษยกับ
อาจารยจ ำนวน ๒๔ เรอื่ ง, วธิ กี ารสอนศษิ ยป ระเภทตา งๆ,
อาจารยสอนวิธีในการพิจารณาปญหา, การแกไข
ปญ หาครอบครวั , รวมถงึ ศษิ ยก ส็ ามารถเตอื นอาจารยไ ด

www.kalyanamitra.org



192 àÃÍè× §

ʾ¾Ú ·Ò¹í ¸ÁÚÁ·Ò¹í ªÔ¹ÒμÔ

¡ÒÃãËŒ¸ÃÃÁ·Ò¹ ª¹Ð¡ÒÃãËŒ·é§Ñ »Ç§

www.kalyanamitra.org