47 cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * ljBfyL{ efOalxgLx¿, o;eGbf cufl8sf] kf7df xfdLn] ljljwtfsf] ;Ddfg / Pstf zLif{sdf k|yd :yfg k|fKt u/]sL hd'gf ljZjsdf{sf] dGtAosf] cWoog u¥of}F . ca o; kf7df …;fdflhs ;b\efj / ;lxi0f'tfÚ zLif{sdf /fd yfkfn] /fv]sf] dGtJosf] cWoog u/f}FM cfb/0fLo ;efkltHo", lg0ff{os d08n / ljBfyL{ ;fyLx¿ . cfh xfd|f] sIffdf x'g uO/xsf] ;fdflhs ;b\efj / ;lxi0f'tf ljifos jSt[Tjsnf k|ltof]lutfdf cfkm\gf egfO /fVg] cg'dlt rfxG5' . g]kfn Ps ljljwtfn] el/Psf] d'n's xf] . o;sf] k"j{b]lv klZrd;Dd / pQ/b]lv blIf0f;Dd a;f]af; ug]{ ;Dk"0f{ wd{, ln8\u, ju{, efiff tyf hfthfltlar Pstf, ;b\efj, ;bfrf/ Pjd\ ;lxi0f'tf sfod ub}{ ;'Gb/ zfGt g]kfnsf ¿kdf kl/lrt 5 . x/]s hfthfltn] nufpg] klx/gsf] cfcfk\mg} ljz]iftf x'G5 . ;a} dflg; dxŒjk"0f{ rf8kj{x¿df e]nf eO{ gfrufg ub}{ /dfOnf] ub}{ latfpg] u5{g\ . o;/L Pp6} ;dfhdf ljljw hfthflt, efiff, wd{, pd]/, lnª\u, /xg;xg, ;+:s[lt / ef}uf]lns If]qsf JolSt cfk;df ldn]/ a:g], Psn] csf{k|lt ;Ddfg ug{] k|lqmof g} ;fdflhs ;b\efj xf] . ;d'bfodf a:g] qmddf cfpg] cK7\of/fnfO{ ;x]/ ;fdgf ug'{nfO{ ;lxi0f'tf elgG5 . ;lxi0f'tfn] ;dfhdf ;b\efj sfod ug{ ;xof]u k'¥ofpg] ePsfn] o;nfO{ ;fdflhs ;b\efjsf] k|d'v cª\usf ¿kdf lnOG5 . JolStx¿ ldn]/ ;xsfo{ ug]{ efjgfsf] ljsf; ug{' g} ;fdflhs ;b\efj sfod ug'{ xf] . wGojfb . ;fdflhs ;b\efj sfod ug{] pkfox¿M != df}lns xs / clwsf/sf] lgaf{w k|of]u . @= e]befj/lxt ;fdflhs aftfj/0f . #= k|fs[lts ;|f]t / ;fwgsf] Gofof]lrt ljt/0f . $= ;dfhdf cfk;L ;xdlt / ;xsfo{sf] jftfj/0f . %= hg;xeflutfd"ns ;fdflhs ;+:sf/ . ^= Psn] csf{sf] ;Ddfg ug{] / ;Fu}+ ldn]/ a:g] jftfj/0f . ;lxi0f'tf sfod /x]sf] cj:yfM != g]kfndf ljleGg wd{ dfGg] JolStx¿ Pp6} ynf]df ;Fu} ldn]/ a;]sf 5g\ . kf7 ^ ;fdflhs ;b\efj / ;lxi0f'tf
cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * 48 @= g]kfndf ljleGg wd{ dfGg] JolStx¿n] Pscsf{nfO{ ;Ddfg u/]/ Pp6} ynf]df ldn]/ a;]sf 5g\ . #= g]kfndf ljleGg wd{ dfGg] dflg; cfkm\gf] wd{ dfGg] / csf{sf] wd{sf] ;Ddfg ug{] sfo{df cl8u 5g\ . $= g]kfnsf] ;+ljwfg, @)&@ df …g]kfn Ps :jtGq, cljefHo, ;fj{ef}d;Qf ;DkGg, wd{lg/k]If, ;dfj]zL nf]stGqfTds, ;dfhjfb pGd'v ;ª\3Lo nf]tflGqs u0ftGqfTds /fHo xf] egL pNn]v ul/Psf] 5 / g]kfnLx¿n] o;nfO{ cfTd;ft\ ub{5g\ . %= g]kfnLx¿ cfkm\gf] wd{sf] /Iff ug{ csf{sf] wd{nfO{ xflg k'¥ofpg' x'Fb}g eGg] s'/fnfO{ cfTd;ft\ u/]/ wd{sf] ;+/If0fdf Psh'6 ePsf 5g\ . sl7g zAbsf cy{ d08n – ;dfg p2]Zosf dflg;x¿sf] hdft ;bfrf/ – c;n rfnrng lgaf{w – s'g} afwf jf k|ltaGw gePsf] ynf] – 7fpF, yft, hUuf pGd'v – s'g} lbzflt/ nfu]sf] lj|mofsnfk != …;fdflhs ;b\efj / ;lxi0f'tfÚ zLif{sdf jSt[Tjsnf k|ltof]lutfsf] cfof]hgf ug'{xf];\ . pb\3f]ifs, lg0ffos d08n, ;dokfns / ;efklt klg cfkm"x¿dWo]af6 g} 5fGg'xf];\ . @= ;fdflhs ;b\efj / ;lxi0f'tf sfod /fVg] pkfonfO{ ;+jfbdfkm{t k|:t't ug'{xf];\ . #= ;dfhdf s;/L ;fdflhs ;b\efj / ;lxi0f'tf sfod ug{ ;lsG5 < 5nkmn u/L k|fKt lgisif{nfO{ a'Fbfut ¿kdf n]Vg'xf];\ . $= …;fdflhs ;b\efj / ;lxi0f'tfÚ ljifodf gf6s n]vL clego ug'{xf];\ . cEof; != ;fdflhs ;b\efj / ;lxi0f'tf eg]sf] s] xf] < @= ;dfhdf ;fdflhs ;b\efj s;/L sfod ug{ ;lsG5 < pNn]v ug'{xf];\ #= …;fdflhs ;b\efj / ;lxi0f'tfÚ zLif{sdf syf tof/ kfg'{xf];\ . ;fd'bflos sfo{ tkfOF{sf] ;d'bfodf ljljwtfsf] ;Ddfg / Pstf sfod ePsf 36gf xf]nfg\ . pQm 36gf ;ª\sng u/L sIffdf ;'gfpg'xf];\ .
49 cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * JolQm, ;d"x jf ;Dk|bfosf] lghL :jfldTjdf g/x]sf t/ b]zsf ;a} gful/ssf] ;femf :jfldTjdf /x]sf ;DkbfnfO{ /fli6«o ;Dkbf elgG5 . o:tf ;Dkbf wfld{s, ;f+:s[lts, k|fs[lts, dlGb/, dl:hb, u'Daf, rr{, efiff, snf, njfOvjfO, hLjgz}nL, lxdfn, kxf8, em/gf, tfntn}of, gbL, jg, hª\un, hLjhGt' cflb;Fu ;DalGwt x'G5g\ . o'g]:sf] (UNESCO) n] ljZjel/sf k|fs[lts, ;f+:s[lts, P]ltxfl;s, wfld{s tyf k'/ftflTjs dxŒjsf ;Dkbfx¿nfO{ ljZj;Dkbf ;"rLdf ;"rLs[t u/]sf] 5 . ljZjel/sf sl/a ()) ;DkbfdWo] g]kfnsf !) j6f ;Dkbf pQm ;"rLdf ;"rLs[t ePsf 5g\ . /fli6«o ;Dkbfx¿sf] ;+/If0f / ;+jw{g ug]{ pkfox¿M != ljZj;Dkbf ;"rLdf k/]sf ;Dkbfx¿sf] Jofks ¿kdf k|rf/–k|;f/ u/L ko{6snfO{ cfsif{0f ug]{ / To;af6 ePsf] cfDbfgL ;Dkbfsf] ljsf;sf nflu vr{ ug{] . @= ljZj;Dkbf ;"rLdf k/]sf ;Dkbfsf] ;'/Iffsf nflu ;'/IffsdL{sf] Joj:yf ug{] . #= ;Dkbfleq s;}n] 3/6x/f agfPsf] 5 eg] tTsfn x6fO{ j[If/f]k0f ug{] . $= ;Dkbfleq /x]sf kz'kIfL, hLjhGt' OToflbsf] l;sf/, rf]/L, 8s}tL ug{]nfO{ s8feGbf s8f sf/afxL ug{] . %= ;Dkbfsf] ;+/If0f tyf ljsf;sf nflu ;/sf/L tj/af6} gLlt lgdf{0f u/L nfu' ug{] . ^= ;Dkbfx¿sf] lgoldt ¿kdf ;/;kmfO ug]{ . &= ;Dkbfsf] dxŒjsf] k|rf/k|;f/ ug]{ / cfjZostfcg';f/ dd{t;Def/sf] sfd ug]{ . *= a]nf–a]nfdf ;Dkbfsf] cjnf]sg tyf cg'udg ug]{ / ;+/If0f;DaGwL hgr]tgf j[l4 ug]{ . :joDe"gfy :t"kM sf7df8f}F lhNnfdf /x]sf] of] ljZj;Dkbf ;"rLdf ;"rLs[t :t"k af}4dfuL{x¿sf] kljq tLy{:ynsf ¿kdf kl/lrt 5 . o; If]qdf xfn;Dds} g]kfnsf] ;a}eGbf 7'nf] a'4sf] d"lt{;d]t /x]sf] 5 . wfld{s ;lxi0f'tfsf] gd'gfsf ¿kdf o; :t"ksf] kl/;/leq lxGb' wdf{jnDaLx¿n] kf7 &g]kfnsf /fli6«o ;Dkbfx¿
cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * 50 k"hfcf/fwgf ug{] ljBfsL b]jL ;/:jtLsf] dlGb/;d]t /x]sf] 5 . o; If]qnfO{ ;g\ !(&( b]lv ljZj;Dkbf ;"rLdf ;"rLs[t ul/Psf] xf] . xg'dfg9f]sf b/af/ If]qM sf7df8f}Fdf cjl:yt b/af/ If]qsf] gfd k|tfk dNnn] xg'dfgsf] d"lt{ :yfkgf u/]kl5 xg'dfg9f]sf /xg uPsf] egfO{ kfOG5 . j:t'snfsf ljleGg k|sf/ b]Vg kfOg] of] ljZj;Dkbf ;"rLdf ;"rLs[t ;Dkbfdf xg'dfgsf] d"lt{, j;Gtk'/ b/af/, tn]h' dlGb/, ;ª\u|xfno, s'df/L 3/ sfi7d08k, 7'nf] 306 / gu/f cflb k/Dk/fut ;Dkbf;d]t /x]sf 5g\ . o;nfO{ ;g\ !((& b]lv ljZj;Dkbf ;"rLdf ;"rLs[t ul/Psf] xf] . n'lDagLM n'lDagL k|b]zdf kg{] n'lDagL zflGtsf cu|b"t uf}td a'4sf] hGd:ynsf ¿kdf k|Voft ljZj;Dkbf ;"rLdf k/]sf] g]kfnsf] ljZjk|l;4 wfld{s :yn xf] . of] ljZje/sf af}4dfuL{x¿sf] 7'nf] tLy{:ynsf ¿kdf kl/lrt 5 . ;g\ !(&) df g]kfnnufot !# /fi6« /x]sf] cGt/f{li6«o n'lDagL ljsf; ;ldlt u7g u/L n'lDagL ljsf; u'?of]hgf ;'? ePkl5 oxfFsf] ljsf; tLj| ¿kdf ePsf] 5 . oxfF k'isl/0fL kf]v/Lsf cltl/Qm dfofb]jLsf] dlGb/, k':tsfno, Do'lhod, cGj]if0f s]Gb|x¿;d]t /x]sf 5g\ . o; If]qnfO{ ;g\ !((& b]lv ljZj;Dkbf ;"rLdf ;dfj]z ul/Psf] xf] . ;u/dfyf /fli6«o lgs'~hM !,!$* ju{ lsnf]ld6/ If]qkmndf km}lnPsf] ;u/dfyf /fli6«o lgs'~hdf ljZjdf g} b'n{e dflgg] hLjhGt'x¿sf] cjnf]sg ug{ kfOG5 . o; lgs'~hleq of;f{u'Daf h:tf zlQmj4{s jg:kltsf] cjnf]sg ug{ ;lsG5 . ljZjs} ;a}eGbf cUnf] lxdfn ;u/dfyf;d]t /x]sf] of]
51 cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * /fli6«o lgs'~h k|s[ltsf] ;f}Gbo{n] el/k"0f{ /x]sf] /fli6«o lgs'~h xf] . o; If]qdf rf]o", g'K;], k'df]/L, cfdfbAnd cflb lxdlzv/ / To; If]qdf a;f]af; ug{] ljleGg hfthfltsf a:tL;d]t /x]sf 5g\ . u'/fF;, w'kL, ef]hkq cflb jg:klt / s:t"/L, d[u, efn', Gofp/Ld';f, lxpFlrt'jf, 8fFkm] h:tf kz'kG5Lsf sf/0f of] lgs'~h cfsif{0fsf] s]Gb|laGb' ag]sf] 5 . ;g\ !(&( df of] lgs'~h ljZj;Dkbf ;"rLdf ;"rLs[t ePsf] xf] . kz'klt If]qM lxGb'x¿sf] kljq wfld{s :ynsf ¿kdf k|Voft kz'klt If]q g]kfnsf] jfudtL k|b]zdf kb{5 . sl/a $(@ cf]6f ljleGg z}nLdf lgdf{0f ePsf dlGb/, ;Qn, r}To, b]jfno /x]sf] o; If]qdf nueu Ps xhf/ hlt lzjlnª\u /x]sf 5g\ . ;g\ !((& b]lv o; If]qnfO{ ljZj;Dkbf ;"rLdf ;"rLs[t ul/Psf] xf] . lrtjg /fli6«o lgs'~hM ljZjd} b'n{e dflgPsf] Psl;ª\u] u}F8f kfOg] ljZj;Dkbf ;"rLleq kg{] lrtjg /fli6«o lgs'~h (#@ ju{ ls=ld=df km}lnPsf] 5 eg] oxfF xfQL, uf]xL, kf6]af3, ;fns, wg];, do"/ h:tf hLjhGt'sf] cjnf]sg ug{ nfvf}Fsf] ;ª\Vofdf ko{6s cfpg] u5{g\ . ;g\ !(*$ b]lv of] lgs'~h ljZj;Dkbf ;"rLdf ;"rLs[t ePsf] xf] . af}4gfy dxfr}ToM sf7df8f}Fdf /x]sf] of] ljZj;Dkbf ;"rLdf ;"rLs[t ;Dkbf af}4dfuL{x¿sf] kljq tLy{:ynsf ¿kdf rlr{t 5 . o; :t"ksf] lgdf{0f kfFrf}F ztfAbLlt/ ePsf] cg'dfg ul/Psf] 5 . o; If]qdf af}4gfy dxfr}Tosf cnfjf ljleGg $% cf]6feGbf w]/} af}4 ljxf/ /x]sf 5g\ . ;g\ !(&( df of] dxfr}To ljZj;Dkbf ;"rLdf ;"rLs[t ePsf] xf] .
cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * 52 kf6g b/af/ If]qM dxfaf}4gfy, /ftf] dlR5Gb|gfysf] dlGb/, @! uh'/] s[i0f dlGb/, eLd;]g dlGb/, ljZjgfy dlGb/, hutgf/fo0f dlGb/, of]ug/]Gb| dNnsf] d"lt{ cflb h:tf ;Dkbf ePsf] of] If]q nlntk'/ lhNnfdf kb{5 . lj=;+= @)&@ ;fnsf] e"sDkn] o; If]qsf w]/} ;Dkbfdf Iflt k'u]sf] lyof] . ;g\ !(&( df of] b/af/ If]q ljZj;Dkbf ;"rLdf ;"rLs[t ePsf] xf] . eQmk'/ b/af/ If]qM eQmk'/ lhNnfdf /x]sf] eQmk'/ b/af/ If]q dNn /fhfx¿sf] b/af/ xf] . Goftkf]n dlGb/, krkGg‰ofn] b/af/, e"ktLGb| dNnsf] ;flns, /fli6«o snf ;ª\u|xfno h:tf ;Dkbf /x]sf] of] If]q P]ltxfl;s w/f]x/sf ¿kdf ljZjd} k|Voft 5 . ;g\ !(&( df of] b/af/ If]q ljZj;Dkbf ;"rLdf ;"rLs[t ePsf] xf] . rfFu'gf/fo0f dlGb/M Kofuf]8f z}nLdf lgdf{0f ePsf] of] dlGb/ eQmk'/ lhNnfdf /x]sf] 5 . of] dlGb/ /fhf dfgb]jsf kfnfdf ag]sf] xf] . o; dlGb/ kl/;/leq kfFrf}F ztfAbLdf s'FlbPsf lznfn]v, 9'ª\uf, sf7 / wft'snfx¿ ;hfOPsf] 5 . of] dlGb/ ljZj;Dkbf ;"rLdf ;g\ !(&( df ;"rLs[t ePsf] xf] . sl7g zAbsf cy{ :jfldTj – s'g} j:t'sf] :jfdL jf clwklt x'gfsf] efj ;Dkbf – ;DklQ cg'udg – s;}sf] kl5kl5 nfUg] cGj]if0f – n's]–l5k]sf s'/fsf] /fd|f];Fu vf]hLlgtL ug{] sfd lxpFlrt'jf – lxdfnL e]udf kfOg] lrt'jf kfnf – ;do ;ª\u|xfno – b'n{e / cgf}7f j:t' a6'n]/ /flvg] 7fpF jf 3/ ljxf/ – af}4 leIf'x¿sf] a:g] 7fpF
53 cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * lj|mofsnfk != cfkm\gf] ;d'bfo j/k/ /x]sf] s'g} /fli6«o ;Dkbfsf] dxŒj b;f{pg'xf];\ . pSt :yfgnfO{ ljZj ;Dkbf ;"rLdf ;"rLs[t ug{ l;kmfl/; ul/lbg cg'/f]w ub{} ufpFkflnsf jf gu/kflnsfsf gfddf kq tof/ kfg'{xf];\ . @= cfkm}F e|d0f u/]sf] h:t} u/L ljZj ;Dkbf ;"rLsf af/]df hfgsf/L ;ª\sng u/]/ ofqf ljj/0fsf] gd'gf tof/ kfg'{xf];\ . #= xfd|f ;Dkbfx¿ lbgk|ltlbg gfz x'Fb} 5g\ . ltgLx¿nfO{ hf]ufpg] pkfox¿sf] ;"rL tof/ kf/L sIffdf k|:t'\t ug'{xf];\ . $= lbOPsf] lrtjg /fli6«o lgs'~hleqsf] tl:a/ x]/]/ ;f]lwPsf k|Zgsf] pQ/ n]Vg'xf];\ . -s_ of] /fli6«o lgs'~h s'g k|b]zdf /x]sf] 5 < -v_ o; /fli6«o lgs'~hleqsf] d'Vo cfsif{0f s] xf] < -u_ of] /fli6«o lgs'~h s'n slt If]qkmndf km}lnPsf] 5 < -3_ o; lgs'~hdf kfOg] s'g} b'O{ jg:kltsf] gfd n]Vg'xf];\ . cEof; != ;Dkbf eg]sf] s] xf] < @= ;u/dfyf /fli6«o lgs'~hn] slt If]qkmn cf]u6]sf] 5 < #= af}4gfy dxfr}Tosf] lgdf{0f slxn] ePsf] dflgG5 < $= xg'dfg 9f]sf b/af/df /x]sf] xg'dfgsf] 7'nf] d"lt{ s;n] lgdf{0f ug{ nufPsf lyP < pSt b/af/ If]qsf s'g} tLg cfsif{0fsf] ;"rL tof/ kfg'{xf];\ . %= ljZj;Dkbf ;"rLdf k/]sf If]qdf lbgk|ltlbg ko{6ssf] rfk a9\bf] 5 . tL If]qdf k|b"if0fsf] dfqf klg a9\bf] 5 . o; If]qnfO{ k|b"if0fd'Qm kfg{] pkfo n]Vg'xf];\ . ^= ljZj;Dkbf ;"rLdf k/]sf g]kfnsf ;DkbfdWo] s'g} Ps ;Dkbfsf] aofg ub{} cfkm\gf] ljb]zL ;fyLnfO{ lr7L n]Vg'xf];\ . &= ljZj;Dkbf ;"rLdf k/]sf ;Dkbfx¿sf] cj:yf lbgk|ltlbg sdhf]/ aGb} uPsf] s'/fnfO{ cfwf/ dfgL s'g} Ps /fli6«o klqsfsf nflu ;dfrf/sf] gd'gf lgdf{0f ug{'xf];\ . ;fd'bflos sfo{ tkfOF{sf] ;d'bfodf /x]sf] s'g} P]ltxfl;s jf wfld{s jf ko{6sLo jf o:t} s'g} ;fj{hlgs dxŒjsf] :ynsf] e|d0f ug'{ePsf] xf]nf . cfkm"n] u/]sf] e|d0fdf s]lGb|t /x]/ tnsf a'Fbf ;d]l6g] u/L k|ltj]bg tof/ kfg'{xf];\ . -s_ e|d0fsf] k[i7e"ld, -v_ p2]Zo -u_ ljlw, -3_ kQf nufPsf s'/f, -ª_ lglisif{ / ;'emfj .
cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * 54 x]g/L 8\o'gf x]g/L 8\o'gf /]8qm;sf hGdbftf x'g\ . pgsf] hGd ;g\ !*@* d] * df l:j6\h/NofG8sf] h]g]ef ;x/df ePsf] lyof] . pgn] ;g\ !*$( df a}+sdf sfd ;'? u/]sf lyP . x]g/L 8\o'gfn] !*%( h'g dlxgfdf Jofkf/sf] l;nl;nfdf k|mfG;sf ;d|f6\ g]kf]lnog t[tLonfO{ e]6\g hfFbf af6fdf k|mfG;, O6nL / c:6«]lnofsf lardf 7'nf] o'4 ePsf] b]v]sf lyof] . of] o'4 O6nLsf] ;Nkm]l/gf] eGg] 7fpFdf ePsf] lyof] . o; o'4df !) xhf/ ;]gf dl/;s]sf lyP eg] $) xhf/eGbf a9L ;}lgs 3fOt] ePsf lyP . 3fOt]sf] cj:yf Hofb} kL8fbfos lyof] . pgLx¿ 56kl6Psf lyP . of] 36gfn] x]g/L 8\o'gfnfO{ b'vL agfof] . pgL :jb]z kmls{P . pgn] ;g\ !*^@ df …;Nkm]l/gf]sf] :d[ltÚ gfds k':ts k|sfzg u/] . To;sf] nuQ} ;g\ !*^# sf] cS6f]a/ @^–#) ;Dd !^ /fHosf #@ hgf k|ltlglwsf] pkl:yltdf 3fOt]sf] ;xof]usf lglDt cGt/f{li6«o ;ldlt gfds ;+:yfsf] :yfkgf u/] . ;g\ !*&% df o; ;+:yfnfO{ /]8qm;sf] cGt/f{li6«o ;ldlt -cfO{;Lcf/;L_ gfd /flvof] . clxn] x]g/L 8\o'gfn] k|fb'ef{j u/]sf] /]8qm; ljZjdf !(^ /fi6«df ;lqmo ¿kdf sfo{/t 5 . g]kfndf lj=;+= @)@) ;fndf /]8qm; ;f];fO6L :yfkgf ePsf] lyof] . g]kfnsf ;a} lhNnfdf o;sf zfvf / ! xhf/eGbf a9L pkzfvf 5g\ . g]kfndf !! nfveGbf a9L :jod\;]js /]8qmddf cfa4 5g\ . o'4, k|fs[lts ljklQ, ljsf; / zflGt h:tf kl/l:yltdf /]8qm;n] k|efjsf/L ¿kdf sfd u5{ . dfgjtf, lgikIftf, t6:ytf, :jfwLgtf, P]lR5s ;]jf, Pstf / ljZjJofkstf /]8qm;sf cfwf/e"t & l;4fGt x'g\ . dfgjLo ;]jfdf :jfwLgtfk"j{s ;dlk{t of] ;+:yf ljZjsf] ;a}eGbf 7'nf] ;+:yf xf] . hflt, wd{, /fhgLlt, ju{, lnª\u, ;Dk|bfo h:tf dfgj hfltnfO{ ljefhg ug]{ tTj;Fu of] ;+:yfn] s'g} ;/f]sf/ /fVb}g . kIfkft, e]befj, k"jf{u|x / lje]blagf g} kLl8tsf] ;]jfdf ;dlk{t x'g'k5{ eGg] /]8qm;sf] d'Vo p2]Zo xf] . x]g/L 8\o'gfnfO{ ;g\ !()! df zflGtsf nflu klxnf] k6s gf]a]n k'/:sf/ k|bfg ul/of] . 8\o'gfn] k'/:sf/sf] wg/flz j[4f>dsf] sf]ifdf ;]jf;'ljwfsf nflu x:tfGt/0f u/] . o;/L dfgjLo ;]jfdf lg/Gt/ tyf lgikIf ¿kdf nflukg]{ ljZjJofkL ;+:yfsf ;+:yfks dxfdfgj x]g/L 8\o'gfsf] d[To' ;g\ !(!) cS6f]a/ #) tfl/vsf lbg h]g]efdf eof] . dfgjLo kf7 * cGt/f{li6«o JolStTjx¿
55 cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * ;xfotf, dfgj hLjg Pjd\ :jf:Yosf] /Iff / ljkb\ hf]lvd Go"gLs/0fsf If]qdf sfd ug{] /]8qm;sf hGdbftf x]g/L 8\o'gfsf] hLjgLaf6 xfdLn] d]xgt / kl/>dsf cufl8 c;Dej eGg] s'/f s]xL klg x'Fb}g eGg] k|]/0ff kfpg ;S5f}F . db/ 6]/];fM …ltdL slt sfd u5f}{ of] -;kmntfsf nflu_ dxŒjk"0f{ s'/f x'Fb} x}g, ltdL cfˆgf] sfdnfO{ slt k|]dk"0f{ u5f}{, oxL ;kmntfsf] dfkb08 xf] .Ú …cg'zf;g nIo / pknlAwlarsf] k'n xf] .Ú …k|]d x/ df};ddf x'g] kmn xf] / x/]s JolQmsf] kxF'+rdf 5 .Ú …/f]6Lsf] ef]seGbf k|]dsf] ef]s x6fpg Hofb} ufx|f] x'G5 .Ú cfxf Û slt ;'Gb ljrf/ . oL ljrf/ s;sf xf]nfg\ < Ps k6s lzIfs;Fu 5nkmn u/f}F t . ljBfyL{ efOalxgLx¿, dfly pNn]v ul/Psf oL ;'Gb/ ljrf/ ul/a / c;xfox¿sf] ;xof]udf ;dlk{t db/ 6]/];fsf x'g\ . db/ 6]/];fsf] hGd @^ cu:6, ;g\ !(!) df cNa]lgofO{ kl/jf/df cfhsf] ;f]Kh], d];]8f]lgof u0f/fHodf ePsf] lyof] . db/ 6]/];fsf] jf:tljs gfd cug]; uf]+emf af]oflhh' xf] . logL /f]dg Sofyf]lns gg lyOg\ . pgsf ;fydf ef/tLo gful/stf lyof] . pgn] ;g\ !(%) df sf]nsftfdf ld;gl/h ckm Rofl/6Lsf] :yfkgf u/]/ $% jif{;Dd ul/a, la/fdL, cgfy / dg{ nfu]sf dflg;sf] dbt ul/g\ . db/ 6]/];fsf] hLjgsfndf ld;gl/h ckm Rofl/6Lsf] sfo{ nuftf/ lj:tf/ eO/Xof] . pgn] PrcfOeL÷P8\;, s'i7 cflbaf6 kLl8t dflg;sf] ;xof]usf nflu wd{zfnf, 3/ / efG;fsf] Joj:yf ul/g\ . aRrfx¿ / kl/jf/sf nflu k/fdz{ sfo{qmd, cgfyfno / ljBfnosf nflu hLjg ;dlk{t ul/g\ . ;g\ !(&) ;Dd pgL ul/a / c;xfox¿sf] dfgjLo sfo{ ug{] JolQmsf nflu k|l;4 eOg\ . k'/:sf/ / ;Ddfg db/ 6]/];fsf] ;fdflhs sfo{nfO{ sb/ ub{} w]/} k|sf/sf k'/:sf/ / ;Ddfg k|bfg ul/Psf] 5 . ;g\ !(^@ df ef/t ;/sf/n] kßd>L k'/:sf/ k|bfg u¥of] . ;g\ !(&( l8;]Da/ !( df gf]a]n zflGt k'/:sf/, ;g\ !(*) df ef/tsf] ;jf]{Rr gful/s ;Ddfg, ef/t /Tg, db/ 6]/;fsf] d[To'kl5 kf]k hg kn låtLoåf/f wGo 3f]lift, ;g\ @)!^ ;]S6]Da/ )( df kf]k k|mflG;;åf/f ;Gtsf] pkflwåf/f lje"lift cflb db/ 6]/];fnfO{ k|bfg ul/Psf d'Vo ;Ddfg / k'/:sf/ x'g\ . hLjgsf] nfdf] ;do;Dd ul/a, la/fdL, cgfy / dg{ nfu]sf dflg;sf] dbtdf ;dlk{t db/ 6]/];fsf] d[To' % ;]K6]Da/ ;g\ !((& df ePsf] lyof] .
cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * 56 sl7g zAbsf cy{ hGdbftf – hGd lbg] kL8f – si6, j]bgf t6:ytf – s'g} u'6df gnfUg] jf s;}sf] kIf glng] j[4f>d – Ho]i7 gful/s a:g] cf>d dfkb08 – s;L k/fdz{ – ;/;Nnfx, s'g} ljifodf 5nkmn ug{] tyf To;af6 vFlbnf] lgisif{ lgsfNg] sfd lje"lift – ;hfOPsf], l;Fufl/Psf], cnª\s[t lj|mofsnfk != x]g/L 8\o'gf / db/ 6]/];fsf] sfdaf6 tkfO{Fn] k|fKt u/]sf] k|]/0ffnfO{ a'Fbfut ¿kdf k|:t't ug'{xf];\ . @= x]g/L 8\o'gf / db/ 6]/];fnfO{ lsg cGt/f{li6« JolStTj elgPsf] xf] < 5nkmn u/L lgisif{ lgsfNg'xf];\ . #= lbOPsf a'Fbfsf cfwf/df 5f]6f] hLjgL tof/ kfg'{xf];\ M gfd M km\nf]/]g; gfOl6ª\u]n hGd ldlt M ;g\ !*@) d] !% lktf M ljlnod gfOl6ª\u]n dftf M km]gL l:dy gfOl6ª\u]n k|f0fL dfqsf] ;]jfdf /dfpg] afgL, g;{ aGg] pTs6 OR5f, ;g\ !*$$ df hd{gLdf g;{ sf];{df egf{ eO{ cWoog, dlxnfx¿nfO{ g;{ sf];{sf af/]df k|lzIf0f, Hofb} kl/>dsf sf/0f cfFvfsf] Hof]lt u'Dg', bof, s?0ff, ;]jf cflb ;b\u'0fn] o'St ;dfh;]ljsf, lqmldofsf] :s'6f/L c:ktfndf o'4df 3fOt] l;kfxLnfO{ lgM:jfy{ ;]jf u/]afkt xftdf aQL lnPsL dlxnfsf gfdn] k|l;4, la/fdLx¿åf/f ;Ddflgt tyf g;{ k];fnfO{ dof{lbt agfpg] :jf:YosL b]jL, ;]G6 6d; g;{ 6«]lgª c:ktfnsf] :yfkgf, O6nL ;/sf/åf/f pgsf] hGd:ynnfO{ pgs} gfdaf6 gfds/0f, ;+;f/e/ ;]jfsL k|ltd"lt{ / k|]/0ffsL ;|f]t ag]sL ljZj k|l;4 gfOl6ª\u]nsf] () jif{sf] pd]/df b]xfj;fg . cEof; != x]g/L 8\o'gfsf] hLjgaf6 s] k|]/0ff k|fKt ug{ ;lsG5 < @= db/ 6]/];fsf s'g} b'O{ cf]6f of]ubfg pNn]v ug'{xf];\ . ;fd'bflos sfo{ tkfO{Fsf] ;d'bfodf /x]sf af}l4s JolQmnfO{ e]6L x]g/L 8\o'gf / db/ 6]/];f h:t} csf{] s'g} cGt/f{li6«o JolStTjsf af/]df 5nkmn u/L lghsf] hLjgL -afof]u|fkmL_ tof/ kfg{'xf];\ .
57 cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * ldltM @)*).)$.)( Kof/f 5|f]/f cflbTo, z'efzLjf{b xfdL oxfF ;Gr} 5f}F, ToxfF ltdL klg ;Gr} 5f} xf]nf . cfh laxfg Od]n r]s ubf{ ltdLn] n]vL k7fPsf] ;Gb]z k|fKt u/F] . :sfp6df ;xefuL ePsf /x]5f}, v';L nfUof] . :sfp6sf] kl/ro, o;sf ultljlw / rl/q lgdf{0fdf :sfp6n] v]Ng] e"ldsfsf af/]df ;f]w]sf /x]5f} . Od]ndfkm{t g} n]vL k7fpFb} 5' . k9]/ kSs} klg v';L x'g] 5f} . cflbTo, :sfp6 ljZjs} ;a}eGbf a9L afnaflnsf, o'jfo'jtL ;+nUg /x]sf] ;+:yf xf] . x/]s /fli6«o :sfp6n] cfcfˆgf /fi6«sf ;/sf/af6 dfGotf k|fKt u/]sf x'G5g\ . ;a}eGbf klxnf a]nfotL gful/s j]8]g kfj]nn] :jo+;]jL ;}lgs b:tfsf ¿kdf :sfp6 u7g u/]sf x'g\ . ;g\ !()& df klxnf] k6s :sfp6 u7g ul/Psf] xf] . o'4 df]rf{sf] v6fOaf6 kl/kSj ag]sf j]8]g kfj]nn] a]/f]huf/ o'jf hdftnfO{ lalu|gaf6 arfO{ ;Tdfu{df nufpg] p2]Zosf ;fy :sfp6sf] u7g u/]sf lyP . pgn] pSt ;dodf ;dfh ;]jfdf of]ubfg k'¥ofpg @) hgf o'jfnfO{ ;ª\ul7t u/L :sfp6sf] :yfkgf u/]sf lyP . cflbTo, g]kfndf :sfp6sf] :yfkgf lj=;=@))( ;fndf ePsf] xf] . g]kfnsf afnaflnsf tyf o'jf ju{nfO{ :sfp6df ;xefuL u/fO{ ltgLx¿sf] zf/Ll/s, dfgl;s / af}l4s ljsf; ug{], pgLx¿nfO{ cg'zfl;t / :jfjnDaL agfO{ b]z ljsf; sfo{df ;xefuL u/fpg] p2]Zosf ;fy :sfp6sf] :yfkgf ePsf] xf] . ljwfg, lgod / Joj:yfx¿ ;/sf/n] lgwf{/0f u/]sf] of] ;+:yf ;'?b]lv g} :jod\;]jLx¿af6 ;~rflnt 5 . :sfp6df rf/b]lv klRr; jif{ pd]/ ;d"xsf JolQm ;xefuL x'G5g\ . c¿nfO{ ;xof]u ug{] k|lt1f u/]sf JolQm :sfp6df k|j]z u5{g\ . hf]lvd df]n]/ eP klg xfFso'St sfo{ ug{ kfpFbf :sfp6x¿ /dfpF5g\ . :sfp6x¿n] ug{] ;xof]u pRr:t/sf] x'G5 . b]zjf;L / /fi6«k|lt ;dlk{t x'g] :sfp6x¿sf] :jefj x'G5 . c¿nfO{ ;xof]u ug{ kfpFbf cfglGbt x'g] logLx¿ ljZjJofkstf / zflGtlk|o x'G5g\ . :sfp6sf k'?ifx¿n] xNsf v/fgL /ªsf] sldh / uf9f v/fgL /ªsf] k]G6 nufpF5g\ . dlxnfx¿n] xl/of] ;f8L jf k|ms / xNsf v/fgL /ªsf] sldh nufpF5g\ . :sfp6x¿sf] 3fF6Ldf ;d"xcg';f/sf] ?dfn x'G5 . kf7 (:sfp6
cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * 58 :sfp6sf ultljlwdf k|sf]k jf ljklQsf cj:yfdf p4f/ ug]{, le8 Joj:yfkgdf v6\g], o'jfx¿df cg'zf;g, snf, l;k / bIftf sfod u/fpg], j[If/f]k0f tyf ;/;kmfO ug]{, vfg]kfgL of]hgf h:tf jftfj/0fLo ultljlw ;~rfng ug]{ s'/f kb{5g\ . ;xefuL o'jfdf rl/q lgdf{0f ug{ :sfp6n] dxŒjk"0f{ e"ldsf v]N5 . sl7g zAbsf cy{ :jod\;]jL – ef]n]lG6o/ ;Tdfu{ – ;To af6f] ljwfg – k|f/De ul/sf] sfdsf] k"j{of]hgf hf]lvd – vt/f, xflggf]S;fgL x'g] ;Defjgf k|sf]k – s'g} dxfdf/L, /f]u cflbsf] k|antf lj|mofsnfk != sIffdf /x]sf ;fyLx¿ b'O{ ;d"xdf ljefhg eO{ :sfp6n] ug{] ultljlw ;~rfng ug'{xf];\ . @= rl/q lgdf{0fdf :sfp6n] v]Ng] e"ldsfnfO{ pbfx/0f;lxt :ki6 kfg'{xf];\ . #= :sfp6n] ug{] ultljlwsf af/]df ;fyL ;d"xdf 5nkmn u/L k|fKt lgisif{nfO{ a'Fbfut ¿kdf pNn]v ug'{xf];\ . cEof; != :sfp6sf] :yfkgf x'Fbf To;df slt hgf o'jfsf] ;+nUgtf /x]sf] lyof] < @= :sfp6sf ultljlwnfO{ tkfO{+ s;/L d"Nofª\sg ug'{x'G5 < #= tnsf zAbsf] k|of]u u/L :sfp6sf ;DaGwdf kfFr jfSo lgdf{0f ug'{xf];\ . rf/b]lv klRr; jif{, k|lt1f, xfFso'St, pRr:t/, b]zjf;L / /fi6«, ;xof]u, cfgGb, ljZjJofkstf, zflGt . $= …:sfp6 h'emf? o'jfsf] b:tf xf] .Ú ts{;lxt o; egfOnfO{ :ki6 kfg'{xf];\ . %= g]kfn :sfp6sf] :yfkgf slxn] ePsf] lyof] < g]kfn :sfp6n] u/]sf s'g} rf/ ultljw pNn]v ug{'xf];\ . ^= g]kfn :sfp6sf s]6f / s]6Ln] nufpg] kf];fssf] ljj/0f lbg'xf];\ . &= jf8]g kfj]n sf] lyP < pgn] u/]sf s'g} rf/ sfo{ pNn]v ug{'xf];\ . ;fd'bflos sfo{ tkfO{Fsf] ljBfnodf :sfp6sf] ;d"x lj|mofzLn /x]sf] x'g'k5{ . :sfp6sf 6f]nL k|d'v;Fu ;Dks{ u/L :sfp6df ;xefuL x'g k]|/0ffsf ;|f]t, :sfp6df nfu]/ u/]sf sfo{ / sfd ubf{ cfOk/]sf r'gf}tLsf ;DaGwdf 5nkmn u/L ;+kfbsLo tof/ kfg'{xf];\ .
59 cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * PsfO # o; PsfOdf x'g] xfd|f l;sfOx¿ o; PsfOsf] cWoogkl5 tkfO{Fx¿ lgDg sfo{df ;Ifd x'g'x'g] 5 M • ;ljwfg / sfg'g lgdf{0f k|lj|mofsf] kl/ro lbg, • ;ª\3Lo ;/sf/sf] u7g k|lj|mof / o;sf sfo{ pNn]v ug{, • g]kfnsf Gofokflnsfsf] kl/ro lbO{ o;sf sfo{ j0f{g ug{, • lje]bsf :j¿k / ;dfj]zLs/0fsf] cjwf/0ff Pjd\ dxŒj atfpg, • Nff]stflGqs u0ftGqdf gful/ssf] e"ldsf pNn]v ug{, • ;]jf k|jfx / ;'zf;gdf /fi6«;]jssf] e"ldsf k|:6 kfg{ . gful/s r]tgf, sTf{Jo / clwsf/
cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * 60 clbtL lu/L sf:sL lhNnfdf a:g'x'G5 . pxfF :yfgLo ljBfnosf] sIff * df cWoog ug'{x'G5 . pxfFsf bfh' cflbTo lu/L ;ª\3Lo ;+;b\ ;lrjfnodf gf]s/L ug'{x'G5 . ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIffsf] sIffdf lzIfsn] gful/s r]tgf, st{Jo / clwsf/cGtu{t ;+ljwfgsf af/]df cfkm"eGbf 7'nf JolSt;Fu ;f]w]/ k|fKt u/]sf] hfgsf/L sIffdf k|:t't ug]{ eGg'eof] . 3/ kms]{kl5 clbtLn] o;af/] hfgsf/L lbg cfkm\gf bfh' cflbTo lu/LnfO{ Od]n ug'{ePsf] lyof] . ca xfdL] clbtL lu/Lsf bfh'n] Od]ndfkm{t k7fPsf] hjfkm x]/f}F M alxgL clbtL, ld7f] Kof/ Û cf/fdsf ;fy cf/fdsf] sfdgf ub{5' . ltdLn] k7fPsf] Od]n ev{/} k|fKt u/]F . Od]n k9\bf Hofb} v';L nfUof] . ;+ljwfgsf af/]df ;f]w]sL /lx5f} . o;af/] d hfgsf/L u/fpg] k|of; ub{} 5' . cfzf 5, k9]/ v';L x'g] 5\of} . b]zsf] /fHo ;~rfng k|lqmof s:tf] x'g] / s'g 9ª\uaf6 zf;g ;~rfng ug{] eGg] ljifosf] lnlvt b:tfa]hnfO{ ;+ljwfg elgG5 . of] /fHosf] d"n sfg'g xf] . d'n'snfO{ s'g lbzftkm{ 8f]¥ofpg] eGg] s'/f /fHon] cjnDag ug{] bz{g / ljrf/df e/ k5{ . ToxL ljrf/ / bz{gsf] lnlvt b:tfa]hnfO{ ;+ljwfg elgg] / ;+ljwfg;Fu aflemPsf cGo sfg'g :jtM cdfGo x'g] ePsfn] o;nfO{ /fHosf] d"n sfg'g elgPsf] xf] . ;+ljwfg /fd|f] x'g :ki6tf, kl/jt{gzLntf, Jofkstf, df}lns xs, :jtGq Gofokflnsf h:t u'0f x'g'k5{ . ;+ljwfgn] ;/sf/sf] :j¿k lgwf{/0f u5{ . ;+ljwfgn] ;/sf/n] ug{] sfdsf/afxLnfO{ a}wtf k|bfg u5{ . ;+ljwfgn] /fHosf cª\ular zlStsf] ;Gt'ng sfod /fVg ;xof]u u5{ . nf]stflGqs /fHodf hgtf g} /fHosf d'Vo zlStsf ;|f]t x'g] ePsfn] hgtfsf xs, clwsf/ / :jtGqtfsf] /Iff xf];\ eGg] dfGotfsf ;fy ;+ljwfg lgdf{0f ul/G5 . ljZjsf w]/} b]zdf lnlvt ;+ljwfg 5g\ . o;nfO{ b]zsf] d"n sfg'g / lnlvt b:tfa]h klg elgG5 t/ a]nfotdf lnlvt ;+ljwfg 5}g . k/Dk/fut ;+j}wflgs sfg'g, d"No / dfGotfcg';f/ a]nfotsf] zf;g k|0ffnL rn]sf] 5 . ;+ljwfg hgtfsf] rfxgfcg';f/ hgtfn] r'g]/ k7fPsf hgk|ltlglwx¿dfkm{t n]lvg'k5{ . o;/L n]lvPsf] ;+ljwfgdf kf7 ! ;+ljwfg
61 cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * hgtfsf clwsf/sf] /Iff x'G5 . ;+ljwfg zf;gsf] u'0fufg / zf;ssf] zlStsf] ;'/Iff ug{]df s]lGb|t eof] eg] ;+ljwfg lbuf] x'Gg, k6s k6s ;+zf]wg ug'{kg{] x'G5 . g]kfn l56f]l56f] ;+ljwfg kl/jt{g x'g] b]zsf] ;"rLdf k5{ . ljZjdf klxnf lnlvt ;+ljwfg ;g\ !&*( b]lv nfu' ePsf] cd]l/sfsf] ;+ljwfg xf] eg] g]kfnsf] klxnf] lnlvt ;+ljwfg g]kfn ;/sf/ ;+j}wflgs sfg'g, @))$ xf] . To;kl5 g]kfn cGtl/d zf;g ljwfg, @))&, g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%, g]kfnsf] ;+ljwfg, @)!(, g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)$&, g]kfnsf] cGtl/d ;+ljwfg, @)^# / jt{dfg rfn' cj:yfdf /x]sf] g]kfnsf] ;+ljwfg @)&@ xf] . /fHo;Qfaf6 lg/ª\s'z lsl;dn] vf]:g g;lsof];\ eGg] p2]Zocg'¿k ;+ljwfg lgdf{0f ul/Psf] x'G5 . :ki6tf, kl/jt{gzLntf, Jofkstf, df}lns xs / :jtGq Gofokflnsf c;n ;+ljwfgsf u'0f x'g\ . c;n ;+ljwfgsf u'0fdWo]sf] ;a}eGbf dxŒjk"0f{ u'0f kl/jt{gzLntf xf] . ;+ljwfg cfjZostfcg';f/ kl/jt{g ug{ ;lsg] x'g'k5{ . ;do, b]z, sfn, kl/l:ylt / hgrfxgfcg'¿k cfjZos k/]sf avt tf]lsPsf] k|lqmof k"/f u/L ;+ljwfg ;+zf]wg ug{ ;lsg] x'g'k5{ . Joj:yflksf ;+;b\nfO{ ;+ljwfg ;+zf]wg ug{ kfpg] clwsf/ g]kfnsf] ;+ljwfg, @)&@ n] k|bfg u/]sf] 5 . g]kfndf b'O{ ltxfO ax'dtaf6 ;+ljwfg ;+zf]wg ug{ ;lsg] sfg'gL Joj:yf 5 . alxgL, n]Vbfn]Vb} w]/} eof] . afFsL Dof;]Gh/df s'/f u/f}Fnf . clxn]nfO{ oxLF aGb ub{5' . afO{ . sl7g zAbsf cy{ k|lqmof – s'g} j:t' aGg], agfpg], tof/ kfg{] Jojl:yt lqmof bz{g – s'g} klg j:t'nfO{ x]g{] sfd, x]/fO b:tfa]h – s'g} /fhgLlts kf6L{ jf ;fdflhs ;ª\3;+:yf cflbsf] cfkm\gf] sfo{ ;~rfng / p2]Zo k|:6 pNn]v u/L kfl/t ePsf] k|ltj]bg, ljwfg j}wtf – j}Wfflgstf r'g]/ – 5gf]6 u/]/ lbuf] – nfdf] ;do;Dd l6Sg ;Sg] ;+zf]wg – ;'wf/ ug{] sfo{ jf ;'emfp lj|mofsnfk != ;+ljwfg eg]sf] s] xf] < ;+ljwfgdf lsg hgtfsf clwsf/sf] /Iff ug{] s'/fnfO{ k|fyldstfdf /flvPsf] x'G5 < pbfx/0f;lxt k|:6 kfg'{xf];\ . @= ;+ljwfgdf /fHosf cª\ux¿lar lsg zlStsf] Joj:yf ul/Psf] x'G5 < #= ;fyLx¿df 5nkmn u/L lnlvt ;+ljwfg / clnlvt ;+ljwfgsf lardf km/s b]vfpg'xf];\ .
cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * 62 cEof; != ;+ljwfg eg]sf] s] xf] < @= ;+ljwfgsf] dxŒj pNn]v ug'{xf];\ . #= ;+ljwfgnfO{ lsg b]zsf] d"n sfg'g elgPsf] xf] < $= hgtfsf rfxgfcg';f/ ;+ljwfgsf] lgdf{0f x'g'k5{ eGg] dfGotfn] lsg ljZjdf k|yldstf kfO/x]sf] 5 < :ki6 kfg'{xf];\ . %= c;n ;+ljwfgsf u'0fx¿sf] ;"rL tof/ kf/L s'g} Pssf] rrf{ ug'{xf];\ . ^= ;+ljwfg / sfg'gsf] lgdf{0f k|lj|mofaf/] n]Vg'xf];\ . ;fd'bflos sfo{ tkfO{+sf] ;d'bfodf /xg'ePsf /fhgLlt1 jf a'l4hLjLnfO{ e]6L g]kfnsf] ;+ljwfg @)&@ sf ljz]iftfsf lardf 5nkmn ug'{xf];\ / k|fKt lgisif{nfO{ a'Fbfut ¿kdf k|:t't ug'{xf];\ .
63 cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * sIff * sf] ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIffsf] sIffdf lzIfsn] gful/s r]tgf, st{Jo / clwsf/cGtu{t ljBfyL{nfO{ b'O{ ;d"xdf ljefhg ug'{eof] . klxnf] ;d"xnfO{ ;ª\3Lo ;+;b\sf e"ldsf Pjd\ sfo{sf af/]df / bf];|f] ;d"xnfO{ ;ª\3Lo ;+;b\sf b'a} ;bgsf] u7g k|lj|mofsf af/]df 5nkmn u/L sIffdf k|:t't ug{ nufpg'eof] . ljBfyL{ efOalxgLx¿, xfdL pQm sIffsf ljBfyL{x¿n] u/]sf] k|:t'ltsf] cWoog u/f}F M klxnf] ;d"xM ;ª\3Lo ;+;b\sf e"ldsf Pjd\ sfo{x¿ ;+3Lo ;+;b\ eg]sf] /fHosf tLg cª\ sfg'gsf] lgdf{0f ug{ ;ª\3df -s]Gbdf_ :yfkgf ul/Psf] ;+;b\ xf] . o;nfO{ Joj:yflksf;d]t elgG5 . of] sfg'g agfpg] /fHosf] ;jf]{Rr lgsfo xf] . o;df hgtfsf k|ltlglwx¿n] k|ltlglwTj u/]sf x'G5g\ . ;ª\3Lo ;+;b\df /fli6«o ;/f]sf/sf ljifodf ljrf/ljdz{ x'G5 . ;ª\3Lo ;+;b\df ;/sf/sf] u7g / lj36gsf af/]df klg 5nkmn x'G5 . oxfFsf hgk|ltlglwn] hgtfsf lxtdf x'g] u/L sfg'g lgdf{0f u5{g\ . ;ª\3Lo ;+;b\n] lgdf{0f u/]sf] sfg'gsf cfwf/df /fHo ;~rfng x'g] u5{ . o;sf cltl/Qm ;ª\3Lo ;+;b\sf] e"ldsf tyf sfo{ lgDgfg';f/ /x]sf 5g\ M != sfg'g lgdf{0f;DaGwL sfo{M ;ª\3Lo ;+;b\sf] ;a}eGbf k|d'v / dxŒjk"0f{ sfo{ sfg'g lgdf{0f;DaGwL sfo{ xf] . Joj:yflksfdf k|:tfjx¿ cfpF5g\ . To;df 5nkmn ul/G5 / cfjZos ;+zf]wgkl5 k|df0fLs/0fsf nflu /fi6«klt;fd' k]; ul/G5 . /fi6«kltn] k|dfl0ft u/]kl5 sfg'gsf] lgdf{0f x'G5 . d'n'ssf] cfjZostfadf]lhd k|rlnt sfg'gdf ;+zf]wg tyf gofF sfg'gsf] lgdf{0f ug'{ ;ª\3Lo ;+;b\sf] k|d'v sfo{ xf] . @= cfly{s lgoGq0f;DaGwL sfo{ M ;ª\3Lo ;+;b\sf] bf];|f] dxŒjk"0f{ sfo{ cfly{s lgoGq0f;DaGwL sfo{ xf] . o;n] jflif{s ah]6 kfl/t ub{5 . o;sf] :jLs[ltlagf s'g} klg /sd vr{ ug{ kfOFb}g o;sf nflu ;ª\3Lo ;+;b\n] cfly{s lgoGq0f ub{5 . kf7 @ ;ª\3Lo ;+;b\
cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * 64 #= k|zf;sLo sfo{ M sfo{kflnsfdfly lgoGq0f /fVg' ;ª\3Lo ;+;b\sf] csf]{ dxŒjk"0f{ sfo{ xf] . ;+;bLo Joj:yf ePsf] d'n'sdf sfo{kflnsfsf] k|d'vsf] lgo'lQm ;ª\3Lo ;+;b\dfkm{t x'g] u5{ . $= ;+ljwfg ;+zf]wg;DaGwL sfo{ M ;ª\3Lo ;+;b\nfO{ ;+ljwfg ;+zf]wg ug{ kfpg] clwsf/ g]kfnsf] ;+ljwfg @)&@ df Joj:yf ul/Psf] x'G5 . g]kfndf b'O{ ltxfO ax'dtaf6 ;+ljwfg ;+zf]wg ug{ ;lsg] sfg'gL Joj:yf 5 . o;sf cltl/Qm ;ª\3Lo ;+;b\n] sfo{kflnsf / ;f]cGtu{tsf] lgsfonfO{ lgoGq0f / lgb]{zg ug]{, ;/sf/sf] gLlt tyf sfo{qmdsf] ;dLIff u/L kfl/t ug]{ jf c;kmn kfg]{, ;+ljwfgcg';f/ dxfleof]u nufpg] sfo{ ug]{, ;+;b\df lg0f{osf nflu k]; ul/Psf ljifodf dtbfg ug]{, ljZjf; / cljZjf;sf] k|:tfj kfl/t ug]{, tf]lsPsf ;+j}wflgs kbdf lgo'Qm ul/g] JolQmaf/] ;+;bLo ;'g'jfOsf] sfo{ ug]{, afwfc8\sfp km'sfpg] cfb]zsf] cg'df]bg ug]{, ;ª\s6sfnsf] cg'df]bg ug]{, cGt/f{li6«o ;lGw;Demf}tfsf] cg'df]bg ug]{ h:tf sfo{ ub{5 . ;ª\3Lo ;+;b\sf] ;b:o x'g rflxg] of]Uotf != ;ª\3Lo ;b:o x'g rfxg] JolQm g]kfnL gful/s x'g'kg]{ 5 . @= pd]/sf lx;fan] k|ltlglw ;efsf nflu @%, /fli6«o ;efsf nflu #% / :yfgLotfsf nflu @! jif{ k"/f ePsf] x'g'k5{ . #= g}lts ktg b]lvg] kmf}hbf/L d'2fdf -rf]/L, 8s}tL, xTof, ckx/0f, e|i6frf/, nfu'kbfy{ s/f]af/, dfgj a]rlavg cflb_ ;hfo gkfPsf] JolQm x'g'k5{ . $ s'g} klg nfesf] kb wf/0f u/]sf] cyf{t s'g} klg kbdf a;]/ hflu/ vfO/x]sf] JolQmn] lgjf{rgdf pDd]bjf/L lbg kfpg] 5}g . olb p;n] ;+;b\ ;b:osf nflu pDd]åf/ eP/ p7\g'k/] kbaf6 /fhLgfdf lbg'k5{ . wGojfb Û bf];|f] ;d"xM ;ª\3Lo ;+;b\sf b'j} ;bgsf] u7g k|lj|mof g]kfnsf] ;+ljwfgn] ;ª\3Lo ;+;b\sf ¿kdf b'O{ ;bgfTds Joj:yflksfsf] Joj:yf u/]sf] 5 . ;ª\3Lo ;+;b\sf] tNnf] ;bgnfO{ k|ltlglw ;ef / dflyNnf] ;bgnfO{ /fli6«o ;ef elgG5 . ;ª\3Lo ;+;b\sf] tNnf] ;bg k|ltlglw ;efdf k|ToIf lgjf{rg k|0ffnLåf/f lgjf{lrt !^% hgf -s'n ;b:o ;ª\Vofsf] ^)Ü_ / ;dfg'kflts lgjf{rg k|0ffnLåf/f lgjf{lrt !!) hgf -s'n ;b:o ;ª\Vofsf] $)Ü_ u/L hDdf @&% hgf ;b:o /xg] ;+j}wflgs Joj:yf 5 . o; ;efsf] sfo{sfn kfFr -%_ jif{ /x]sf] 5 . ;ª\3Lo ;+;b\sf] dflyNnf] ;bg /fli6«o
65 cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * ;efdf k|To]s k|b]zaf6 * hgfsf b/n] %^ hgf / g]kfn ;/sf/sf] l;kmfl/;df /fi6«kltn] dgf]gLt u/]sf # hgf u/L hDdf %( hgf ;b:o /xg] Joj:yf 5 . /fli6«o ;efdf dlxnf ;xeflutf Ps–ltxfOeGbf a9L /xg] Joj:yf 5 . /fli6«o ;efsf ;b:osf] kbfjlw ^ jif{sf] x'G5 eg] Ps–ltxfO ;b:osf] kbfjlw k|To]s b'O{ jif{df ;dfKt x'g] ;+j}wflgs Joj:yf 5 . wGojfb Û sl7g zAbsf cy{ ;jf]{Rr – ;a}eGbf pRr jf cUnf] ljdz{ – s'g} ljifoj:t'df ul/g] ljj]rgf cltl/Qm – ePsfdf c¿ yk afwf – /f]sfj6 cg'df]bg – ;dy{g ug{] sfd ;dfg'kflts – a/fa/Lsf] dfqf cfpg] lj|mofsnfk != ;ª\3Lo ;+;b\af6 g} sfg'gsf] lgdf{0f ug'{kg{] cfjZostf dx;'; ul/g'sf sf/0fx¿ pNn]v ug'{xf];\ . @= …;+3Lo ;+;b\sf] nf]slk|otf / ;kmntf o;sf] u7gdf x'g] ;dfj]zL k4lt xf]Ú eGg] s'/fnfO{ ts{åf/f k'li6 ug'{xf];\ . #= ;ª\3Lo ;+;b\sf sfo{sf af/]df kf]:6/ tkf/ kf/L sIffsf]7fdf k|bz{g ug'{xf];\ . $= ;ª\3Lo ;+;b\sf b'j} ;bgsf] u7g k|lj|mof ;DaGwdf sIffdf 5nkmn ug'{xf];\ . cEof; != ;ª\3Lo ;+;b\ eg]sf] s] xf] < #= g]kfnsf] ;+ljwfg @)&@ n] k|ltlglw ;efsf] u7g s;/L x'g] ;+j}wflgs Joj:yf /x]sf] 5 < $= …nf]stGqdf ax'dtsf] lg0f{o dfGo eP klg cNkdtsf] klg plrt sb/ ug'{k5{ .Æ o; egfOnfO{ pko'St ts{ lbP/ k'li6 ug'[{xf];\ . %= g]kfnsf] jt{dfg ;+ljwfgadf]lhd sfo{kflnsf / Joj:yflksflar zlSt;Gt'ngsf] l;4fGt s;/L sfof{Gjog ePsf] 5 < rf/ a'Fbfdf pNn]v ug'{xf];\ . ^= g]kfnsf] ;+ljwfgcg';f/ ;ª\3Lo ;+;b\sf] ;+/rgf rf/ a'Fbfdf pNn]v ug'{xf];\ . ;fd'bflos sfo{ tkfO{Fsf] ;d'bfodf /x]sf af}l4s JolQmnfO{ e]6\g'xf];\ / pxfF;Fu ;ljwfg lgdf{0f ug]{ k|lj|mofaf/] 5nkmn u/L k|fKt lgisif{nfO{ sIffdf k|:t't ug'{xf];\ .
cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * 66 hglk|o dfWolds ljBfno kf]v/fsf] sIff * df cWoog/t hfgsL kl/of/n] ;ª\3Lo ;/sf/sf] kl/ro, ;/sf/sf] kl/ro, o;sf] u7g k|lj|mof / sfo{sf ;DaGwdf vf]hLlgtL ug'{eof] . vf]hLsf qmddf ;ª\3Lo ;/sf/ eg]sf] /fHosf tLg cª\ sfg'gsf] sfof{Gjog ug{ :yfkgf ul/Psf] ;/sf/ /x]5 eGg] s'/fsf] hfgsf/L kfpg'eof] . pxfFn] ;ª\3Lo ;/sf/sf ;Gbe{df hfgsf/L lng vf]Hbf o;sf] cflwsfl/s j]a;fO6 -Website_ df w]/}h;f] ;f]lwg] k|Zg / pQ/ k|fKt ug'{eof] . ljBfyL{ efOalxgLx¿, xfdL hfgsL kl/of/n] k|fKt u/]sf s'/fsf] cWoog u/f}F x} Û k|ZgM ;ª\3Lo ;/sf/ eg]sf] s] xf] < pQ/M ;ª\3Lo ;/sf/ eg]sf] ;ª\3Lo ;+;b\n] lgdf{0f u/]sf] sfg'gsf] sfo{Gjog ug{] lgsfo xf] . o;nfO{ sfo{kflnsf jf dlGqkl/ifb\sf ¿kdf klg al'emG5 . g]kfnsf] ;+ljwfg @)&@ cg';f/ g]kfnsf] sfo{sf/L clwsf/ dlGqkl/ifb\df lglxt x'G5 . g]kfndf s]Gb|df ;ª\3Lo ;/sf/, k|b]zdf k|b]z ;/sf/ / :yfgLo lgsfodf :yfgLo lgsfo jf :yfgLo ;/sf/ /xg] Joj:yf ul/Psf] 5 . ;ª\3Lo ;/sf/cGtu{t ;/sf/ k|d'v cyf{t k|wfgdGqL, dGqL, lghfdtL ;]jf, ;]gf–k|x/L h:tf lgsfo kb{5g\ . ;ª\3Lo ;/sf/nfO{ jf:tljs ¿kdf k|zf;g klg eGg ;lsG5 . k|ZgM ;ª\3Lo ;/sf/sf] u7g s;/L x'g] ;+j}wflgs Joj:yf 5 < pQ/M ;ª\3Lo ;/sf/sf] u7g d'Vo ¿kdf b'O{ k|sf/n] x'g] ub{5 . ;+;bLo zf;g k|0ffnL ePsf a+unfb]z, g]kfn, a]nfot, ef/t cflb h:tf b]zdf r'gfjdf ax'dt k|fKt bnsf] g]tfnfO{ ;+;b\sf] ax'dtåf/f k|wfgdGqLdf lgo'Qm u/L k|wfgdGqLn] dlGqkl/ifb\sf] u7g ug]{ Joj:yf x'G5 eg] /fi6«ktLo zf;g k|0ffnL ePsf hd{g, cd]l/sf, k|mfG; h:tf b]zdf hgtfåf/f /fi6«kltsf] l;w} lgjf{rg eO{ /fi6«kltn] ;/sf/sf] u7g ug]{ Joj:yf x'G5 . k|ZgM g]kfndf ;ª\3Lo ;/sf/sf] u7g s;/L x'G5 < pQ/M g]kfnsf] ;+ljwfg @)&@ df g]kfnsf] ;ª\3Lo ;/sf/df /fi6«kltn] k|ltlglw ;efdf ax'dt k|fKt ;+;bLo bnsf] g]tfnfO{ k|wfgdGqL lgo'Qm ug]{ 5 / lghsf] cWoIftfdf dlGqkl/ifb\sf] u7g x'g] 5 eGg] Joj:yf u/]sf] 5 . k|ltlglw ;efdf s'g} klg bnsf] kf7 # ;ª\3Lo ;/sf/
67 cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * :ki6 ax'dt g/x]sf] cj:yfdf k|ltlglw ;efdf k|ltlglwTj ug]{ b'O{ jf b'O{eGbf a9L bnsf] ;dy{gdf ax'dt k|fKt ug{ ;Sg] k|ltlglw ;efsf] ;b:onfO{ /fi6«kltn] k|wfgdGqL lgo'Qm ug]{ 5 . g]kfndf ;ª\3Lo ;/sf/df ax'dt k|fKt ;+;bLo bnsf] g]tf k|wfgdGqL x'g] / lghsf] cWoIftfdf dlGqkl/ifb\sf] u7g x'g] Joj:yf 5 . /fi6«kltn] k|wfgdGqLsf] l;kmfl/;df ;+;b\sf ;b:ox¿dWo]af6 ;dfj]zL l;4fGtadf]lhd a9Ldf @% hgf;Dd ;b:o /x]sf] dlGqkl/ifb\ u7g ug]{ Joj:yf 5 . k|ZgM ;ª\3Lo ;/sf/sf sfo{ s] s] x'g\ < pQ/M ;ª\3Lo ;/sf/sf sfo{nfO{ lgDgfg';f/ pNn]v ug{ ;lsG5 M != k|Zff;lgs sfo{ M /fHo ;~rfng;DaGwL gLlt tof/ kfg]{, k|zf;g ;~rfng, lgoGq0f / lgb]{zg ug]{, d'n'sdf zflGt ;'Joj:yf sfod ug{] h:tf sfo{ ;ª\3Lo ;/sf/sf k|zf;lgs sfo{cGtu{t kb{5g\ . @= s"6gLlts sfo{ M ljb]z gLltsf] lgwf{/0f ug{], ljb]zL /fi6«;Fu ;DaGw lj:tf/ ug{], s'g} klg s"6gLlts kbdf lgo'lQm ug{], ljb]zL b]zx¿;Fu ;lGw;Demf}tf ug{] h:tf sfo{ ;ª\3Lo ;/sf/sf s"6gLlts sfo{cGtu{t kb{5g\ . #= cfly{s kl/rfng / Joj:yfkg;DaGwL sfo{ M s/ lgwf{/0f ug]{, s/ c;'n ug]{, C0f lng], k|To]s jif{ cfoJoosf] cg'dflgt ah]6 k|:t't ug{ nufpg] h:tf sfo{ ;ª\3Lo ;/sf/sf cfly{s kl/rfng / Joj:yfkg;DaGwL sfo{cGtu{t kb{5g\ . $= ;}Go sfo{ M g]kfnL ;]gfsf] kl/rfng ug]{, ;]gfklt / ;]gf k|d'vsf] lgo'lQm / avf{:t ug]{, afx\o cfqmd0fsf a]nf b]zsf] /Iff ug]{, o'4sf] 3f]if0ff / zflGtsf] k|:tfj ug]{ h:tf sfo{ ;ª\3Lo ;/sf/sf ;}Go sfo{cGtu{t kb{5g\ . sl7g zAbsf cy{ sfo{Gjog – lnlvt jf df}lvs ¿kaf6 7x/ ePsf] sfdsf/afxLnfO{ ljlwk"j{s Jojxf/df Nofpg] sfo{ lghfdtL – k|zf;g / cbfnt;DaGwL sd{rf/L gLlt – cfkm\gf] sfo{;~rfngsf nflu cFufNg] cfwf/e"t l;4fGt s"6gLlts – s"6gLlt;DaGwL, s"6gLlt hfGg] cfoJoo – cfDbfgL / vr{, gfkmf / gf]S;fg ah]6 – cfoJoosf] n]vf
cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * 68 lj|mofsnfk != ;ª\3Lo ;/sf/ / k|b]z ;/sf/lar /x]sf] leGgtfnfO{ tflnsfdf k|:t't ug'{xf];\ . @= jt{dfg ;ª\3Lo ;/sf/df ;xefuL dlGqkl/ifb\sf ;b:osf] gfd Pjd\ lhDd]jf/L vf]hL sIffdf k|:t't ug'{xf];\ . #= sIffdf dlGqkl/ifb\ a}7s a;]sf] gd'gf k|bz{g ug'{xf];\ . $= ;ª\3Lo ;/sf/sf] pbfx/0f;lxt kl/ro lbg'xf];\ . %= ;ª\3Lo ;/sf/sf] u7g k|lj|mof tflnsfdf k|:t't ug'{xf];\ . ^= ;ª\3Lo ;/sf/sf sfo{nfO{ rf6{ agfO{ k|:t't ug'{xf];\ . cEof; != ;ª\3Lo ;/sf/nfO{ lsg ;+ljwfgsf] sfof{Gjog ug{] cª\u elgPsf] xf] < pNn]v ug'{xf];\ . @= ;ª\3Lo ;/sf/sf s"6gLlts sfo{sf] ;"rL tof/ kfg'{xf];\ . #= g]kfnsf] ;+ljwfg -@)&@_ n] Joj:yf u/]sf k|b]z ;/sf/sf sfo{x¿ s] s] x'g\ < n]Vg'xf];\ . $= /fHosf tLg cª\ux¿dWo] sfo{kflnsfnfO{ cToGt} dxŒjk"0f{ cª\u dflgg'sf s'g} rf/ sf/0f pNn]v ug'{xf];\ .
69 cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * ljBfyL{ efOalxgLx¿, /fHosf tLg cª\ sfg'gsf] JofVof / sfg'g tf]8\g]nfO{ ;hfo lbg] cª\unfO{ Gofokflnsf elgG5 . g]kfnsf] ;+ljwfg @)&@ sf] efu !! df Gofokflnsfsf] Joj:yf ul/Psf] 5 . o;nfO{ csf]{ zAbdf cbfnt;d]t eGg] ul/G5 . ;jf{]Rr cbfnt, pRr cbfnt / lhNnf cbfnt u/L g]kfndf tLg k|sf/sf cbfnt /xg] Joj:yf 5 . ;jf{]Rr cbfnt s]Gb| cyjf ;ª\3Lo /fhwfgLdf, pRr cbfnt k|b]zdf / lhNnfdf lhNnf cbfntx¿ /xg] ;+j}wflgs Joj:yf 5 . ljBfnosf lzIfs / ljBfyL{lar Gofokflnsfsf ;DaGwdf ePsf] s'/fsfgLnfO{ cWoog u/L xfdL klg To;} u/f}F M ljBfyL{M ;/ gd:sf/ . lzIfsM gd:sf/ afa' . stf lxF8\g'ePsf] < ljBfyL{M ;/, lxhf] xh'/n] Gofokflnsfsf af/]df sIffdf k9fpg'ePsf] s'/fdf yk hfgsf/L lng cfPsf] . lzIfsM P Û /fd|f] s'/f a:g'xf];\ / cfkm"n] hfgsf/L lng vf]h]sf s'/fsf af/]df ;f]Wg'xf];\ . ljBfyL{M ;/, xh'/n] /fHosf tLg cª\ sfg'gsf] JofVof / sfg'g tf]8\g]nfO{ ;hfo lbg] cª\unfO{ Gofokflnsf elgG5 eGg'ePsf] lyof] . xfd|f] b]zsf] Gofokflnsfsf] ;+/rgf s:tf] /x]sf] 5 < atfOlbg' g . lzIfsM ;'Gg'xf];\ jfa', xfd|f] b]zsf] Gofokflnsfsf] ;+/rgf ;jf]{Rr cbfnt, pRr cbfnt / lhNnf cbfnt u/L tLg k|sf/sf] /x]sf] 5 . Gofokflnsfsf] ;a}eGbf dflyNnf] cbfntsf ¿kdf ;jf]{Rr cbfnt /xg] ;+j}wflgs Joj:yf 5 . o;nfO{ csf]{ zAbdf clen]v cbfnt klg elgG5 . of] cbfnt ;ª\3df /xG5 . sfg'gsf] JofVof ug{] of] cbfnt ;a}eGbf dflyNnf] lgsfo xf] . ;jf{]Rr cbfntdf Ps kf7 $Gofokflnsf
cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * 70 hgf k|wfg GofofwLz / cGo @) hgf GofofwLz /xg] Joj:yf 5 . To;}u/L ;jf]{Rr cbfnteGbf tNnf] / lhNnf cbfnteGbf dflyNnf] cbfntnfO{ pRr cbfnt elgG5 . of] cbfnt k|To]s k|b]zdf Ps Ps cf]6fsf b/n] /xg] Joj:yf 5 . o;n] ;jf{]Rr cbfntsf] dftxtdf /xL k|b]zsf] dflyNnf] Gofofnosf ¿kdf sfd u5{ . pRr cbfntn] cfkm\gf] / cfkm\gf] dftxtsf cbfnt jf Goflos lgsfox¿af6 x'g] Gofo;Dkfbgsf sfo{df s;}n] cj/f]w u/]df jf cfb]z jf k}m;nfsf] cj1f u/]df ;ª\3Lo sfg'gadf]lhd cjx]ngfdf sf/afxL rnfO{ ;hfo ug{ ;Sg] 5 . k|To]s pRr cbfntdf d'Vo GofofwLzsf cltl/Qm ;ª\3Lo sfg'gdf Joj:yf ePadf]lhdsf] ;ª\Vofdf GofofwLz /xg] 5g\ eg] g]kfnsf && cf]6} lhNnfdf lhNnf cbfnt /xg] ;+j}wflgs Joj:yf 5 . o;df /xg] lhNnf GofofwLzsf] lgo'lSt v'nf k|lt:kwf{ tyf a9'jfsf cfwf/df ul/g] Joj:yf 5 . ljBfyL{M ;/, Gofokflnsfsf k|d'v sfo{ s] s] x'g\ lg < lzIfsM Goflos sfo{, sfg'gsf] JofVof / lgdf{0f, hgtfsf] clwsf/ / :jtGqtfsf] ;+/If0f clg k/fdz{;DaGwL sfo{ Gofokflnsfsf k|d'v sfo{x¿ x'g\ . ljBfyL{M ;/, xh'/n] k|wfg GofofwLz / ;jf{]Rr cbfntsf GofofwLz x'gsf nflu sfg'gdf :gfts pkflw k|fKt u/L pRr cbfntsf] d'Vo GofofwLz jf GofofwLzsf] kbdf sDtLdf kfFr jif{ sfd u/]sf] jf, sfg'gdf :gfts pkflw k|fKt u/L jl/i7 clwjQmf jf clwjQmfsf] x}l;otdf sDtLdf kGw| jif{ lg/Gt/ jsfnt u/]sf] jf sDtLdf kGw| jif{;Dd Gofo jf sfg'gsf If]qdf lg/Gt/ sfd u/L ljlzi6 sfg'gljbsf ¿kdf Voflt k|fKt u/]sf] jf Gofo ;]jfsf] /fhkqfª\lst k|yd >]0fL jf ;f]eGbf dflyNnf] kbdf sDtLdf afx| jif{ sfd u/]sf] g]kfnL gful/s x'g'k5{ eGg'ePsf] lyof] . To;}u/L pRr cbfnt / lhNnf cbfntsf] GofofwLz x'g cfjZos of]Uotfsf af/]df klg atfOlbg' g . lzIfsM pRr cbftnsf] d'Vo GofofwLz / GofofwLz x'g sfg'gdf :gfts pkflw k|fKt u/L lhNnf GofofwLzsf] kbdf sDtLdf kfFr jif{ sfd u/]sf] jf sfg'gdf :gfts pkflw k|fKt u/L jl/i7 clwjQmf jf clwjQmfsf ¿kdf sDtLdf bz jif{ lg/Gt/ jsfnt u/]sf] jf sDtLdf bz jif{ sfg'gsf] cWofkg, cGj]if0f jf sfg'g jf Gofo;DaGwL cGo s'g} If]qdf lg/Gt/ sfd u/]sf] jf Gofo ;]jfsf] sDtLdf /fhkqfª\lst k|yd >]0fLsf] kbdf sDtLdf kfFr jif{ sfd u/]sf] g]kfnL gful/s
71 cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * ePsf] x'g'k5{ ;fy} pRr cbfntsf d'Vo GofofwLz / GofofwLzsf] lgo'lQm ubf{ of]Uotf k'u]sf JolQmdWo]af6 jl/i7tf, Jofj;flos lg/Gt/tf, Odfgbf/L, k];fut cfr/0f / Gofo / sfg'gsf If]qdf of]ubfg u/]sf] JolSt;d]t of]Uo dflgg] 5 . To;}u/L lhNnf cbfntsf] GofofwLz x'g sfg'gdf :gftsf]kflw k|fKt u/L Gofo ;]jfsf] /fhkqfª\lst låtLo >]0fLsf] kbdf sDtLdf tLg jif{ sfd u/]sf] jf sfg'gdf :gfts eO{ clwjQmfsf ¿kdf sDtLdf cf7 jif{ jsfnt u/]sf] g]kfnL gful/s of]Uo dflgG5 . ljBfyL{M k|wfg GofofwLz jf ;jf{]Rr cbfntsf GofofwLzsf] kb l/Qm /xg] cj:yfsf af/]df s]xL s'/f atfOlbg'x'GYof] ls < lzIfsM k|wfg GofofwLz jf ;jf{]Rr cbfntsf GofofwLzn] /fi6«klt;dIf lnlvt /fhLgfdf lbPdf, k|wfg GofofwLz jf ;jf{]Rr cbfntsf GofofwLzsf] pd]/ k}F;¶L jif{ k"/f ePdf, k|wfg GofofwLz jf ;jf{]Rr cbfntsf GofofwLzlj?4 g]kfnsf] ;+ljwfgsf] wf/f !)! adf]lhd dxfleof]usf] k|:tfj kfl/t ePdf, zf/Ll/s jf dfgl;s c:j:ytfsf sf/0f ;]jfdf /xL sfo{ ;Dkfbg ug{ c;dy{ /x]sf] egL k|wfg GofofwLzsf] xsdf ;+j}wflgs kl/ifb\ / ;jf{]Rr cbfntsf] GofofwLzsf] xsdf Gofo kl/ifb\sf] l;kmfl/;df /fi6«kltn] kbd'Qm u/]df, k|wfg GofofwLz jf ;jf{]Rr cbfntsf GofofwLzn] g}lts ktg b]lvg] kmf}hbf/L s;'/df cbfntaf6 ;hfo kfPdf, k|wfg GofofwLz jf ;jf{]Rr cbfntsf GofofwLzsf] d[To' ePdf k|wfg GofofwLz jf ;jf{]Rr cbfntsf GofofwLzsf] kb l/St x'G5 . ljBfyL{M wGojfb ;/ . ca d hfG5' . lzIfsM x'G5, afa'nfO{ ghfg]sf] s'/f ;f]Wgsf nflu ;w}F :jfut 5 . sl7g zAbsf cy{ cbfnt – d'2fdfldnfdf GofoOG;fkm ug{ /flvPsf] c8\8f ;+/rgf – agfj6, agf]6 ;jf]{Rr – ;a}eGbf pRr ;Dkfbg – s'g} sfd /fd|/L k"/f ug{] jf ;DkGg agfpg] sfd clwjQmf – clws[t txsf] sfg'g Joj;foL lg/Gt/ – nuftf/, lardf g6'6]sf] kbd'Qm – cfkm\gf] kb jf :yfg 5f8]sf] jf To;af6 x6]sf] JolQm
cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * 72 lj|mofsnfk != Gofokflnsfsf] kl/ro emNsg] kf]:6/ tof/ u/L sIffdf k|bz{g ug'{xf];\ . @= lhNnf cbfnt, pRr cbfnt / ;jf]{Rr cbfntsf] u7g k|lj|mofaf/] sIffdf 5nkmn ug'{xf];\ . #= Gofokflnsfn] ug]{ sfo{ ;DaGwdf ;d"xdf ljeflht eO{ sIffdf clego ug'{xf];\ . cEof; != g]kfndf Gofo lbg] lgsfox¿sf] ;"rL tof/ ug'{xf];\ . @= :yfgLo Goflos ;ldltsf] Gofo ;Dkfbgsf] e"ldsfaf/] 5f]6s/Ldf n]Vg'xf];\ . #= lhNnf cbfnt, pRr cbfnt / ;jf]{Rr cbfntsf] u7g k|lj|mof n]Vg'xf];\ . $= cbfntdf rfF8f] km};nf ug{] jftfj/0f ldnfpg s] s:tf pkfo ckgfpg ;lsG5 < pNn]v ug'{xf];\ . %= …:jtGq / lgikIf Gofokflnsf nf]stGqsf] cfwf/Ú eGg] zLif{sdf jSt[tf tof/ kfg'{xf];\ . ^= lhNnf cbfntn] u/]sf] km};nfpk/ lrQ ga'em] s'g cbfntdf k'g/fj]bg ug{ kfpg] Joj:yf 5 < k'g/fj]bg ubf{ k"/f ug'{kg{] k|lj|mofsf af/]df pNn]v ug'{xf];\ . &= ;jf]{Rr cbfnt / pRr cbftnsf] lardf t'ngf ug'{xf];\ . *= /fhgLlts x:tIf]kn] :jtGq / lgikIf Gofo ;Dkfbg cj/f]w u5{ eGg] ljifodf ;+jfb tof/ kfg'{xf];\ .
73 cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * /fHosf] zf;sLo, k|zf;sLo Pj+ Joj:yfksLo ;+oGqdf k5fl8 k/]sf jf kfl/Psf hflt, ju{, If]q, lnª\u, zf/Ll/s tyf dfgl;s ¿kdf sdhf]/ ePsf JolQm Pj+ ;d'bfonfO{ /fHosf] d"n k|jfxdf Nofpg /fHoåf/f rflnPsf] k|of;nfO{ ;dfj]zLs/0f elgG5 . ;dfj]zLs/0fdf x/]s If]qdf kl5 k/]sf hflt, ju{, If]q, lnª\u, zf/Ll/s tyf dfgl;s sdhf]/L ePsf JolQm / ;d'bfosf gful/snfO{ /fHosf] zf;g ;~rfng, ;fj{hlgs gLltsf] th{'df, sfof{Gjog tyf cg'udg Pj+ d"Nofª\sg k|lqmofdf ;xefuL x'g] cj;/ k|bfg ul/G5 . ;dfj]zLs/0f cfly{s, ;fdflhs, /fhgLlts, ;f+:s[lts, n}ª\lus clwsf/ k|flKtsf] cfwf/ xf] . of] pkfodfkm{t gful/sn] b]zsf] ;fwg;|f]t, cj;/, ;'ljwf / nfedf ;dfg lx:;]bf/L / ;fem]bf/L k|fKt ug{ ;S5g\ . o;n] jt{dfg ;ª\s6sf] ;Daf]wg ub}{ zlQmsf] ;a} txdf ;dfg c+lzof/;DaGwL l;4fGtsf] JofVof ub{5 . /fHo ;+oGqdf ;a}sf] ;xeflutf g} ;dfj]zLs/0f xf] . ;dfj]zLs/0fsf d"n p2]Zox¿M != ;fdflhs Gofo sfod ug'{, @= ljsf; k|lqmofdf lk5l8Psf ju{sf] ;xeflutf a9fpg', #= Pstfsf] efjgf ljsf; ug'{, $= gLlt lgdf{0f tyf lg0f{o k|lqmofdf ;xeflutf a9fpg', %= ;'zf;g sfod ug'{, ^= ;a} k|sf/sf lje]b cGTo ug'{, & jl~rt ju{sf] ;xeflutf a9fO{ ckgTj j[l4 ug'{ . ;dfj]zLs/0fsf cfjZostfx¿M != cNk;ª\Vossf] k|ltlglwTj ug{, @= ;a}sf] dtsf] sb/ ug{, #= zf;gdf ;a} ju{sf] plrt k|ltlglwTj ug{, kf7 % ;dfj]zLs/0f
cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * 74 $= Ps dfq bnsf] k|e'Tj x'g] gLltsf] cGTo ug{, %= k|fyldstfsf cfwf/df pDd]bjf/ 5fGg kfpg] cj;/ k|fKt ug{, ^= ;j{;fwf/0fn] /fhgLlts r]tgf k|fKt ug{ . ;dfj]zLs/0fsf kmfObfx¿M != lg0f{o k|lqmofdf ;a}sf] ;dfg kx'Fr ;'lglZrt x'G5 . @= ;dfhdf ljBdfg ;a}vfn] cfly{s, ;dflhs / hftLo lje]bsf] cGTo x'G5 . #= ljsf; lgdf{0f sfo{df hg;xeflutf clej[l4 x'G5 . $= ;dfhdf ;a}nfO{ ;dfg clwsf/ ;'lglZrt ub}{ ;|f]t;fwg / cj;/;Dd ;xh kx'Fr / lgoGq0f :yflkt x'G5 . %= cNk;ª\Vossf] k|ltlglwTj x'G5 . ^= ;a}sf] dtsf] sb/ x'G5 . &= nf]sdtsf] plrt sb/ x'G5 . *= zf;gdf ;a} ju{sf] plrt k|ltlglwTj x'G5 . (= Ps dfq bnsf] k|e'Tj x'g] gLltsf] cGTo x'G5 . !)= k|fyldstfsf cfwf/df pDd]bjf/ 5fGg kfpg] cj;/ k|fKt x'G5 . !!= ;j{;fwf/0fn] /fhgLlts r]tgf k|fKt ub{5g\ . !@= zflGtk"0f{ ;dfhsf] lgdf{0f x'G5 . ;dfj]zLs/0fn] /fHo ;~rfngsf x/]s If]q Pjd\ cª}sf] ;xeflutfsf] jsfnt ub{5 . dlxnf, blnt, ul/a jf k5fl8 k/]sf ju{, zf/Ll/s tyf dfgl;s ¿kdf sdhf]/ JolQm Pj+ ;d'bfonfO{ /fHosf] gLlt lgdf{0f, lg0f{o k|lqmof Pjd\ sfo{;Dkfbg k|lqmofdf cy{k"0f{ ;xefuL u/fpg] sfo{ g} ;dfj]zLs/0f xf] . o;df cNkdtsf] sb/ x'G5 . alxis/0fdf k/]sf] ju{sf] ;xeflutf x'G5 . of] ;'zf;gsf] Ps k"j{;t{ xf] . sl7g zAbsf cy{ k|jfx – l;nl;nf lx:;]bf/ – xsbf/, c+lzof/ l;4fGt – ljrf/, ts{ / cg'ejåf/f :yfklt dt lje]b – leGg t'Nofpg] pDd]bjf/ – s'g} kb /f]lhgsf lglDt cfj]bg lbg] JolQm cNkdt – rflxg]eGbf sd dt jf cfjZos kg{]eGbf sd dt
75 cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * lj|mofsnfk != lje]b tyf alxis/0fsf ljleGg :j¿kaf/] 5nkmn ug'{xf];\ . @= ;dfj]zLs/0fsf] cjwf/0ff ;DaGwdf sIffsf]7fdf 5nkmn u/L o;sf kmfObfnfO{ a'Fbfut ¿kdf k|:t't ug'{xf];\ . #= ;sf/fTds lje]bsf] ;fdfGo cjwf/0ff lbFb} ;dfj]zLs/0fsf] cfjZostf :ki6 kfg'{xf];\ . cEof; != ;dfj]zLs/0f eGgfn] s] j'lemG5 < @= ;dfj]zLs/0fn] ljleGg ju{sf JolStnfO{ s;/L kmfObf k'U5, n]Vg'xf];\ . ;fd'bflos sfo{ tkfO{Fsf] ;d'bfodf lje]b / alxis/0fdf k/]sf JolQmsf nflu of]ubfg k'¥ofpg] s'g} ;+:yf xf]nf . pQm ;+:yfn] ug{] sfo{sf] ;"rL tof/ kf/L sIffsf]7fdf k|:t't ug'{xf];\ .
cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * 76 hgtfnfO{ a9LeGbf a9L clwsf/ ;DkGg agfpg hgtfn] hgtfs} nflu hgtfåf/f ul/g] zf;g Joj:yfnfO{ nf]stflGqs u0ftGq elgG5 . nf]s eg]sf] b'lgofF xf] . To;}n] …8]df]qm];LÚ sf] ;xL cg'jfb nf]stGq g} xf] . nf]s cyf{t hgtfsf] cwLgdf /x]sf] u0ftGq g} /fhgLlts Joj:yfdf ;a}eGbf pQd zf;g Joj:yf ePsf] x'Fbf g]kfnsf] u0ftGqnfO{ nf]stflGqs u0ftGqfTds /fi6«sf ¿kdf kl/eflift ul/Psf] xf] . g]kfnsf] ;+ljwfgsf] wf/f $ df …g]kfn :jtGq, cljefHo, ;fj{ef}d;Qf;DkGg, wd{lg/k]If, ;dfj]zL, nf]stGqfTds, ;dfhjfb pGd'v, ;ª\3Lo nf]stflGqs u0ftGqfTds /fHo xf]Ú egL /fi6«sf] kl/efiff ul/Psf] 5 . nf]stflGqs u0ftGq ePsf] b]zdf hgtfn] g} k|ToIf ¿kdf zf;gdf ;xeflutf hgfpg] sfo{ u/]sf x'G5g\ . nf]stflGqs u0ftGqdf gful/s :jtGqtf / ;xeflutfnfO{ ljz]if hf]8 lbOG5 . lgjf{rg tyf aflnu dtflwsf/ ;ª\3Lo nf]stflGqs u0ftGqsf nflu ckl/xfo{ tTj xf] . nf]stflGqs u0ftGqsf d"No / dfGotfx¿M != ljlwsf] zf;g @= cfjlws lgjf{rg #= ;jf{ef}d;Qf ;DkGg hgtf $= dfgj clwsf/sf] /Iff %= ax'dtsf] sb/ ^= hg;xeflutf &= ;'zf;g *= aflnu dtflwsf/ (= ax'bnLo k|lt:kwf{ !)= ljs]Gb|Ls/0f !)= ;fdflhs Gofo nf]stflGqs u0ftGqdf /fhgLlts bnsf] e"ldsfM != hgtfnfO{ /fhgLlts ¿kdf ;r]t kfg]{ @= hgtfsf] ljZjf; lhTg] k|of; ug]{ #= ;/sf/ / hgtflar k'nsf] sfd ug]{ $= ;/sf/sf] :yfkgf / lgoGq0f ug]{ %= hgtfsf] k|ltlglwsf ¿kdf hglxtsf sfo{ ug]{ ^= P]g–lgod kfng ug]{– u/fpg] &= hgtf;Fu u/]sf] k|lta4tf k"/f ug]{ kf7 ^ nf]stflGqs u0ftGq
77 cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * *= :j:y k|lt:kwf{df efu lng] (= lgjf{rg :jR5 / dof{lbt agfpg ;xof]u ug]{ !)= /fli6«o :jfy{ / lxt cg's"n sfd ug]{ . nf]stflGqs u0ftGqdf gful/ssf] e"ldsfM != nf]stflGqs u0ftGqdf gful/s ;r]t / Odfgbf/ x'g'k5{ . @= x/]s gful/sn] cfkm\gf] ljrf/ / dt :jtGq ¿kdf /fVg kfpg] s'/fdf 9'Ss x'g'k5{ . #= ;/sf/n] u/]sf /fd|f sfdsf] ;Ddfg / g/fd|f sfdk|lt ;r]t u/fpg'k5{ . $= ax'dtsf] zf;g / cNkdtsf] ;Ddfg ug{] jftfj/0fsf] ljsf; ug'{k5{ . %= dtbfgdf ;xefuL x'g] / pko'Qm pDd]bjf/nfO{ dtbfg ug'{k5{ . sl7g zAbsf cy{ cljefHo – ljefhg jf afF8kmfF6 gx'g], afF8\g g;lsg] ;fj{ef}d;Qf – /fHout ;jf{]Rr zlQm lgjf{rg – r'gfj aflnu – afNofj:yf kf/ u/]sf], ;+ljwfgn] lbg] dtflwsf/sf lglDt pd]/ k'u]sf], jo:s 9'Ss – s'g} sfds'/fdf lgw{Ss x'g] sfd lj|mofsnfk != Nff]stflGqs u0ftGqdf gful/ssf] e"ldsf ;DaGwdf ;+jfb tof/ kf/L sIffdf k|:t't ug'{xf];\ . @= nf]stflGqs u0ftGqdf gful/ssf e"ldsf b]vfpg] rf6{ tof/ kf/L sIffsf]7fdf k|bz{g ug'{xf];\ . cEof; != nf]stGq eg]sf] s] xf] < @= nf]stGq / u0ftGqdf s] leGgtf 5 < #= Nff]stflGqs u0ftGqnfO{ dha't agfpg gful/ssf] s:tf] e"ldsf x'g'k5{, n]Vg'xf];\ . $= nf]stflGqs u0ftGqsf d"No / dfGotfx¿nfO{ a'Fbfut ¿kdf pNn]v ug'{xf];\ . %= nf]stflGqs u0ftGqdf /fhgLlts bnsf] e"ldsf n]Vg'xf];\ .
cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * 78 cfkm\gf ljleGg lgsfodfkm{t ;/sf/n] hgtfnfO{ pknAw u/fpg] ;]jfnfO{ ;fj{hlgs ;]jf elgG5 . hgtfsf rfxgf tyf cfsfª\Iffcg';f/sf ;]jf ;/sf/n] k|bfg ug]{ sfo{ g} ;fj{hlgs ;]jf xf] . ;fj{hlgs ;]jfnfO{ ;j{;'ne, k|efjsf/L tyf u'0f:t/Lo ¿kn] k|bfg ug]{ sfo{ g} ;fj{hlgs ;]jf k|jfx xf] . ;fj{hlgs ;]jf k|jfxn] hgtfsf] ck]Iff k"/f u5{ eg] ;/sf/sf] ljZj;gLotf tyf j}wtf sfod u5{ . ;fj{hlgs ;]jf hgtfsf] ;jf]{kl/ lxt / sNof0fsf nflu /fHoåf/f k|bfg ul/g] ;du| ;]jf / ;'ljwfsf] ;d'Rrtf xf] . Jojl:yt ¿kdf k|jfx ul/Psf] ;fj{hlgs ;]jfn] nf]ssNof0fsf/L /fHosf] :yfkgf ug{ ;xof]u k'¥ofpF5 . ;fj{hlgs ;]jf k|jfxn] /fHo / gful/slar ;'dw'/ ;DaGw :yfkgf ug{ dxŒjk"0f{ e"ldsf v]N5 . ;fj{hlgs ;]jf k|jfxsf] k|efsfl/tf / u'0f:t/Lotfn] /fHodf ;'zf;g sfod ug{ dbt u5{ . ;fj{hlgs ;]jf k|jfxsf ljz]iftfx¿M != ;a} gful/snfO{ ;dfg ¿kdf k|fKt x'g], @= ;]jf k|jfx ubf{ lglZrt ljlw Pj+ k4lt ckgfOg], #= gfkmfsf] p2]Zo g/flvg], $= /fHo jf ;/sf/af6 k|bfg ul/g], %= /fHosf] bfloTj / gful/ssf] xssf ¿kdf lnOg] . ;'zf;gM zf;g ;~rfng l56f]5l/tf], r':t–b'?:t tyf ;'Jojl:yt x'g'sf ;fy} zf;g ;~rfngdf hg;xeflutf, kf/blz{tf tyf sfg'gL zf;g h:tf u'0f ljBdfg x'g'nfO{ ;'zf;g elgG5 . hgtfsf] rfxgfnfO{ ;Daf]wg ug]{, e|i6frf/d'St, :jR5 tyf hgpQ/bfoL Joj:yf g} ;'zf;g xf] . ;'zf;gn] /fHonfO{ ;d[4, zfGt tyf Gofok"0f{ agfpg dbt u5{ . /fHosf x/]s ;+oGqnfO{ hgd'vL agfO{ hgtfsf] cfjZostfcg';f/ ;]jf k|jfx ug{' tyf /fHo k|0ffnLdf ;/f]sf/jfnfsf] ;lqmo Pj+ ;fy{s ;xeflutf u/fO{ /fHon] gful/snfO{ pknAw u/fpg] j:t' tyf ;]jf l56f]5l/tf], ;/n Pj+ Goflos ¿kdf pknAw u/fO{ cfd gful/snfO{ zf;gsf] ;'vb cg'e"lt lbnfpg'nfO{ g} ;'zf;g elgG5 . kf7 & ;]jf k|jfx / ;'zf;g
79 cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * ;'zf;gsf] cfjZostfM != kf/bflz{tf / hjfkmb]lxtfsf] k|jw{g ug{ @= e|i6frf/ / cg'zf;gxLgtfsf] /f]syfd / lgoGq0fnfO{ k|efjsf/L t'Nofpg . #= dfgj clwsf/sf] k|Tofe"lt ;'lglZrt ug{ . $= ;fj{hlgs ;]jfdfly gful/s clwsf/sf] ;'lglZrttf xfl;n ug{ . %= hg;xeflutf k|jw{g ug{ . ^= hgd'vL / ;Ifd k|zf;goGqsf] :yfkgf ug{ . &= gful/s ;dfhsf] ljsf; / ;xsfo{ kl/rfng ug{ cflb . ;'zf;gsf ljz]iftfx¿M != /fhgLlts hjfkmb]lxtf / j}wflgstf, @= :jR5 / e/kbf{] Gofo k|0ffnL, #= ;"rgf / cleJolStsf] :jtGqtf, $= k|zf;lgs kf/blz{tf, %= ljs]Gb|Ls/0f zf;g k|0ffnL, ^= ljlwsf] zf;g, &= hjfkmb]xL sd{rf/LtGq, *= k|efjsf/L / bIf Joj:yfkg, (= k|hftflGqs /fhgLlts ;+:sf/ ePsf] ;Eo ;dfh, !)= hg;xeflutf / ;zStLs/0f, !!= lbuf] / jftfj/0fd}qL ljsf;, !@= k|fs[lts ;|f]t / ;fwgsf] Gofof]lrt ljt/0f, !#= sfg'gsf] zf;g, !$=hgd'vL ;]jf, !%= e|i6frf/ lgoGq0fdf k|efjsfl/tf . ;'zf;g / ;]jf k|jfxdf /fi6«;]js sd{rf/Lsf] e"ldsf != cfkm"n] ug]{ sfd lgwf{l/t ;dod} ;Dkfbg ug{ . @= ;|f]t / ;fwgsf] k|of]u ubf{ ldtJooL 9ª\uaf6 clwstd ;b'kof]u / pTkfbgzLn x'g] u/L k|of]u ug]{ . #= ;]jfu|fxL ;]jf kfpg] clwsf/ ePsf JolQm x'g\ eGg] s'/fdf Wofg lbO{ ;]jf k|bfg ug{] . $= sfo{;Dkfbgdf l9nf;':tL / ljnDa gug{] . %= sfo{;Dkfbg ubf{ s'g} ckl/xfo{ sf/0f k/L tTsfn sfo{;Dkfbg ug{ g;lsg] ePdf To;sf] hfgsf/L ;]jfu|fxL / cfkm"eGbf dflyNnf] lgsfonfO{ ;dodf g} lbg] .
cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * 80 ^= JolStut lxtsf nflu ;fj{hlgs kbsf] b'?kof]u gug{] . &= cfˆgf] clwsf/ If]qleq kg]{ ljifodf ;w}F lhDd]jf/ / hjfkmb]xL aGg] . *= ;]jfu|fxL;Fu k|rlnt d"No, dfGotf / ;+:s[ltcg'¿k lzi6 Jojxf/ ug]{ . sl7g zAbsf cy{ ;fj{hlgs – ;a} hgfsf] pkof]usf nflu agfOPsf] ;d'Rrtf – Pslqt kfg{] sfd u'0f:t/Lo – u'0fn] :t/Lo k4lt – sfo{ljlw ;d[4 – pGglt, ;DkGgtf hgd'vL – hgtfsf lxttkm{ 9Ns]sf], hgtfsf kIfdf pGd'v ljnDa – ;':tL, l9nf], tf]lsPsf] ;dosf] cjlw gf£g] sfd lj|mofsnfk != ;fj{hlgs tyf lghL If]qaf6 k|jfx x'g] ;]jfsf] ;"rL tof/ kfg'{xf];\ . @= ;'zf;gsf] kl/ro lbg] lsl;dsf] ;dfrf/sf] gd'gf tof/ kfg'{xf];\ . #= ;'zf;g / ;]jf k|jfxdf /fi6«;]js sd{rf/Lsf] e"ldsfnfO{ a'Fbfut ¿kdf pNn]v ug'{xf];\ . cEof; != ;'zf;g eg]sf] s] xf] < /fHodf ;'zf;gsf] lsg cfjZostf kb{5 < @= d'n'sdf ;'zf;g sfod ug{] sfo{df ;xof]u k'¥ofpg] tTjx¿ pNn]v u/L ;'zf;gsf cfwf/e"t kIf n]Vg'xf];\ . #= g]kfndf ;'zf;gsf] k|efjsf/L sfof{Gjogsf pkfo s] s] x'g ;S5g\ < a'Fbfut ¿kdf pNn]v ug'{xf];\ . $= ;'zf;gsf ljz]iftf s] s] x'g\ < ;"rL tof/ ug'{xf];\ . ;fd'bflos sfo{ tkfO{Fsf] ;d'bfodf /x]sf] j8f sfof{nodf hfg'xf];\ / pQm sfof{nosf] ;]jf k|jfxsf ;DaGwdf ;]jfu|fxL;Fu 5nkmn u/L ToxfF sfof{nodf ;'zf;g sfod ug{ ul/Psf k|of; s] s] /x]5g\ < ;"rL tof/ kfg'{xf];\ .
81 cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * PsfO $ o; PsfOdf x'g] xfd|f l;sfOx¿ o; PsfOsf] cWoogkl5 tkfO{Fx¿ lgDg sfo{df ;Ifd x'g'x'g] 5 M • ljleGg ;fdflhs ljs[lt / ;d:ofx¿sf] klxrfg ug{, • ;fdflhs ;d:of ;dfwfgsf pkfox¿ kQf nufpg, • ;fdflhs ;d:of ;dfwfgdf ljleGg cGt/f{li6«o ;ª\3;+:yfx¿sf] e"ldsf pNn]v ug{, • ;dfhdf x'g] åGåsf sf/0f kQf nufO{ Joj:yfkgsf pkfox¿ vf]hL u/L To;sf] Jofjxfl/s cEof; ug{ ;fdflhs ;d:of / ;dfwfg
cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * 82 ljBfyL{ efOalxgLx¿, ;dfhdf ;dfwfg ug{}kg{] t/ ;dfwfg ug{ g;s]/ /x]sf ;d:ofnfO{ ;fdflhs ;d:of elgG5 . lg/ª\s'z zf;g;Qf, ;fdGtjfbL ;f]r, ;fdflhs / cfly{s ;+/rgfdf lje]bsf/L Joj:yf h:tf sf/0fn] ;fdflhs ;d:of pTkGg ePsf x'g\ . ;dfhsf d"No / dfGotfljk/Lt dflg;n] ckgfPsf g;'xfpFbf lsl;dsf v/fa ultljlwnfO{ ljs[lt elgG5 . kmh'n vr{, n}ª\lus lje]b, dfgj a]rlavgsf ;fy} nfu'kbfy{ b'Jo{;g, afn ljjfx, afn>d, rf]/L, 8s}tL, 3/]n' lx+;f, w"dkfg, dBkfg, bfOhf] k|yf, b]psL k|yf, 8f]nfhL k|yf, wfdLemfFqmL cflb xfd|f] ;dfhsf ;fdflhs ;d:of / ljs[lt x'g\ . o:tf ljs[lt ;dfwfg ug{}kg{] t/ ;dfwfg ug{ g;lsPsfn] ;fdflhs ;d:ofsf ¿kdf /x]sf 5g\ . ;fdflhs ;d:of / ljs[ltsf af/]df ljBfyL{x¿n] ;d"xut ¿kdf tof/ kf/]sf] k|:t'ltsf] cWoog u/L xfdL klg To;} u/f}F . klxnf] ;d"xM b]vfl;sL / kmh'n vr{ cfb/0fLo u'?ju{ / ljBfyL{ ;fyLx¿, xfd|f] ;d"xnfO{ ;fdflhs ;d:of / ljs[ltx¿cGtu{t kg{] b]vfl;sL / kmh'n vr{ k/]sf] lyof] . xfd|f] ;d"xdf 5nkmn u/L xfdLn] k|fKt u/]sf] ljj/0fnfO{ lgDgfg';f/ k|:t't ub}{ 5' . csf{n] u/]sf] b]v]/ jf x]/]/ cfkm"n] klg To:t} gSsn jf cg's/0f ug{ vf]Hg] sfdnfO{ b]vfl;sL elgG5 . rflxg]eGbf a9L lagl;lQdf ul/g] vr{nfO{ kmh'n vr{ elgG5 . xfd|f] ;dfhdf cfjZostfeGbf a9L grflxg] vr{ ug{] / csf{sf] gSsn ug{] dflg;sf] ;ª\Vof lbgk|ltlbg a9\b} uPsf] 5 . ljjfx, j|taGw, 5]j/, c3f{], a]nljjfx, rf}/f;L k"hf, Gjf/g, hGdf]T;j h:tf wfld{s tyf ;f+:s[lts sfo{qmddf cfjZostfeGbf a9L vr{ ug'{ kmh'n vr{ xf] . cfhef]ln ;;fgf sfo{qmd ug{ kf6L{ Kofn];df hfg], rf8kj{df cfjZostfeGbf a9L t8se8s ug{] ul/G5 . of] b]vfl;sL / kmh'n vr{ xf] . o;nfO{ lgoGq0f ug'{k5{ . csf{sf] b]vfl;sL ug{] sfo{ / kmh'n vr{ lgoGq0fdf ;a}eGbf klxnf JolQm / ;d'bfonfO{ a9L lhDd]jf/ agfpg'k5{ . c¿sf] b]vfl;sL ug'{ x'Fb}g . cfkm\gf] kf7 ! ;fdflhs ;d:of / ljs[ltx¿
83 cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * cfjZostf / IfdtfeGbf a9L vr{ ug{] afgLsf] cGTo ug'{k5{ . C0f u/]/ u/]sf] vr{n] lhGbuLe/ tgfj lbG5 . art ug{] afgL a;fNg'k5{ . ;fbf hLjg / pRr ljrf/nfO{ k|yldstfdf /fVg'k5{ . s;}nfO{ pkxf/ lbFbf cfjZos / sfd nfUg] ;:tf] /sdsf] j:t' lbg' pko'Qm x'G5 . b]vfl;sL / kmh'n vr{ ug{] afgLn] eljiodf xflg k'¥ofpF5 . To;}n] xfdLn] b]vfl;sL ug'{ x'Fb}g . cgfjZos vr{ ug{] afgLsf] cGTo u/L art ug{] afgL a;fNg'k5{ . wGojfb . bf];|f] ;d"xM af}l4s knfog :jb]zsf] df6f] Kof/f] :jb]zs} wg ljb]zdf hfg] xfDn] ug'{ x'Gg dg . d]/f] kl;gfn] d]/} df6f] leHg'k5{ g]kfnLnfO{ kL8f eP dnfO{ laem\g'k5{ . g]kfndf hGd]F x's{]+ g]kfnd} d5'{ ljb]zdf x}g sfd :jb]zd} u5{' . cfb/0fLo u'?ju{, ljBfyL{ ;fyLx¿, xfd|f] ;d"xnfO{ ;fdflhs ;d:of / ljs[ltx¿cGtu{t kg{] af}l4s knfog k/]sf] lyof] . xfd|f] ;d"xdf 5nkmn u/L xfdLn] k|fKt u/]sf] ljj/0fnfO{ lgDgfg';f/ k|:t't u/]sf 5f}F M tLI0f a'l4 / k|fljlws l;k ePsf JolQmx¿ b]z 5f8]/ cGo b]zdf aflxl/g] k|lqmof g} af}l4s knfog elgG5 . o;nfO{ csf{ zAbdf k'FhL knfog klg elgG5 . af}l4s knfogaf6 b]zsf] >dzlSt aflxl/G5 . b]zdf /fhgLlts cl:y/tf cfpF5 . b]zsf] cy{tGq sdhf]/ aG5 . b]zdf /x]sf ;|f]t / ;fwgsf] pkof]u x'g ;Sb}g . o;nfO{ /f]Sg JolSTnfO{ ljBfyL{sfnb]lv g} b]zk|ltsf] st{Joaf]w u/fpg'k5{ . df6f]k|lt >4f ug{ ;Sg] hgzlStsf] ljsf; u/fpg'k5{ . af}l4s knfoglj?4sf] lzIffdf hf]8 lbg'k5{ . bIf hgzlStsf nflu sfd u/]/ vfg] :jb]zd} 7fpF 5 eGg] efjgfsf] ljsf; u/fpg'k5{ . xfdLn] /fHok|ltsf] bfloTj e'Ng' x'Fb}g . hGde"ldsf] dfof ug'{ xfd|f] st{Jo xf] . wGojfb Û t];|f] ;d"xM bfOhf] k|yf cfb/0fLo u'?ju{, ljBfyL{ ;fyLx¿, xfd|f] ;d"xnfO{ ;fdflhs ;d:of / ljs[ltx¿cGtu{t kg{] bfOhf] k|yf k/]sf] lyof] . xfd|f] ;d"xdf 5nkmn u/L xfdLn] k|fKt u/]sf] ljj/0fnfO{ lgDgfg';f/ k|:t't ug{ uPsf] 5' .
cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * 84 ;dfhdf ljjfxsf a]nfdf s]6L kIfn] s]6f kIfnfO{ lbg] gub jf lhG;LnfO{ bfOhf] elgG5 . of] ;dfhdf x6fpg}kg]{ t/ tTsfn x6fpg g;lsPsf] s'k|yf xf] . ;fdYo{ x'g]n] cfkm\gf] x}l;otcg';f/sf] bfOhf] lbG5 . cfhsn wgL, k'FhLklt, k]m;g tyf l5d]sLsf] k|efj OToflb sf/0fn] bfOhf] k|yf sGof kIfsf nflu 3fF8f] ePsf] 5 . j/ kIfnfO{ wg;DklQ a6'Ng] cj;/ ag]sf] 5 . C0f sf9]/} eP klg bfOhf] lbg'kg]{ ;d:ofn] cfly{s l:ylt sdhf]/ x'g]sf nflu dfq geO{ lzlIft ;dfhsf] ;d]t snª\s ag]sf] 5 . bfOhf]n] gf/L– k'?ifsf] kfl/jfl/s ;DaGwnfO{ lr;f] agfPsf] 5 . bfOhf]s} sf/0f r]nLx¿n] cgfxsdf dg'{k/]sf] 5 . dlxnf lx+;f, dfgl;s bafa, ;fdflhs cfIf]k, 3/kl/jf/af6} c:jLsf/ ug]{ k/Dk/fn] dlxnfdfly cdfgjLo / q"m/ Jojxf/ k|:t't eO/fVbf JolQm, kl/jf/, ;dfh, ufpF / ;x/sf] OHhtdf bfu nflu/x]sf] 5 . bfOhf] k|yfsf sf/0f ;dfhdf ul/an] cfkm\gL 5f]/Lsf] ljjfx ug{ g;Sg] cj:yf l;h{gf ePsf] 5 . bfOhf] k|yfsf sf/0f ;dfhdf oftgf / xTof h:tf 36gf j[l4 ePsf 5g\ . bfOhf] k|yfsf sf/0f sltko slnnf r]nL zf/Ll/s tyf dfgl;s oftgf ;xg afWo ePsf 5g\ . wGojfb Û sl7g zAbsf cy{ kmh'n – Joy{sf], lagl;lQsf], rflxg]eGbf a9L ljs[lt – :jfefljs jf k|fs[lts ¿kaf6 leGg t8se8s – /f]a/jfkm, ;fg tgfj – s'g} emd]nfsf sf/0fn] dl:tis tGsg] sfd knfog – 8/fP/ jf kl/l:ylt;Fu xf/]/ efUg] sfd cfIf]k – lgGbf, lt/:sf/ oftgf – /f]uJofwaf6 jf s'6lk6af6 x'g] kL8f, ;f:tL lj|mofsnfk != sfd / /f]huf/sf] vf]hLdf tkfOF{sf] ;d'bfoaf6 ljb]z knfog x'g]sf] tYofª\s ;ª\sng u/L k|:t't ug'{xf];\ . @= ljb]z knfog x'g] lzlIft gful/snfO{ ljb]z ghfg / cfkm\g} b]zdf cfkm\gf] a'l4 / >d nufpg k|]l/t ug{] vfnsf gf/f, krf{, kDKn]6 tof/ kfg'{xf];\ . h:t}M lab]l;P/ wg cfh{g ug'{eGbf :jb]zdf sfd u/L :jfjnDaL agf}F . #= tnsf] uLt cWoog u/L bfOhf] k|yfsf af/]df syf tof/ kfg'{xf];\ M P afaf cfdf P bfh' efph", @ d]/f] s'/fnfO{ ;'gL lng'xf];\ dnfO{ bfOhf] x}g, lzIff lbg'xf];\ .
85 cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * bfOhf] lng] lbg] b'a} of] b]zsf 3ftL bfOhf] b]sf] eGbf dnfO{ lzIff b]sf] hftL . P afaf cfdf P bfh' efph", @ d]/f] s'/fnfO{ ;'gL lng'xf];\ dnfO{ bfOhf] x}g, lzIff lbg'xf];\ . cEof; != ;fdflhs ;d:ofnfO{ kl/eflift ug'{xf];\ . @= tkfO{Fsf] ;dfhdf /x]sf] s'g} Ps ;fdflhs ;d:ofsf] gfd n]vL pSt ;d:of ;dfwfg x'g g;Sg'sf] sf/0f s] xf] < n]Vg'xf];\ . #= ;dfhdf ;fdflhs ;d:of pTkGg x'gfsf sf/0f s] s] x'g\ < $= ;fdflhs ;d:of ;dfwfgsf] s'g} Ps pkfo n]Vg'xf];\ . %= Ps hgf JolQmn] cfk\mgf afa';Fu eGof], ……olb s]6L kIfaf6 dnfO{ rflxP hlt bfOhf] cfpFb}g eg] d of] ljjfx :jLsf/ ulb{gF .Ú o;f] eGg] JolQmnfO{ tkfO{F s] ;Nnfx lbg'x'G5 < Ps jfSodf n]Vg'xf];\ . ^= bfOhf] k|yfsf] 5f]6f] rrf{ ug'{xf];\ . &= tkfO{F+sf] ;dfhdf ljleGg ;fdflhs ;d:of sfod /x]sf] cj:Yff 5 . o:tf ;d:of x6fpg tkfO{F+sf] e"ldsf rf/ a'Fbfdf pNn]v ug{'xf];\ . (= af}l4s knfog /f]Sg s] ug'{k5{ < ;fd'bflos sfo{ bfOhf] k|yflj?4 hgr]tgf hufpg ;8s gf6s tof/ kf/]/ ;d'bfodf k|bz{g ug'{xf];\ .
cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * 86 ufFhf r/];, lx/f]Og cflb h:tf z/L/ tyf dl:tisnfO{ g} nÝ agfpg] gzfn' kbfy{nfO{ nfu' kbfy{ elgG5 eg] o:tf kbfy{sf] v/fa ntnfO{ b'Jo{;g elgG5 . nfu' kbfy{sf] ntn] dflg;sf] lbdfu lgliqmo x'G5 . nfu' kbfy{sf] ;]jg tyf k|of]un] JolQmsf] dfgl;s tyf zf/Ll/s l:yltdf kl/jt{g x'G5 . o;sf] b'Jo{;gn] dflg;sf] zf/Ll/s tyf dfgl;s b'a{ntf lgDTofpg'sf ;fy} dl:tis, d'6' / kmf]S;f] h:tf ;+j]bgzLn cª\ux¿df cf3ft kf/L dfgjLo :jf:Yodf g} v/fa c;/ k5{ . nfu' kbfy{sf] k|of]uaf6 lg:sg] kl/0ffd lgs} 8/nfUbf] / xflgsf/s x'G5 . nfu' kbfy{sf] b'Jo{;g ;dfhdf 7'nf] ;d:ofsf ¿kdf /x]sf] 5 . nfu' kbfy{ b'Jo{;gn] dl:tis 3ft x'g], wgsf] vtL x'g], dfgl;s tgfj k}bf x'g], PrcfOeL P8\; h:tf /f]usf] l;sf/ x'g'kg{], SofG;/ /f]u nfUg] / ;dfhdf a]OHhtL x'g'k5{ . nfu' kbfy{sf] b'Jo{;gdf nfu]sf] JolQm kl/jf/ / ;dfhaf6 cnlUug'kg]{ afWotf x'G5 . JolQmn] nfu' kbfy{ k|fKt ug{ cfjZos k};f h'6fpg k};f rf]g]{, u/uxgf jf cGo ;/;fdfg a]Rg] ubf{ kl/jf/sf] cfly{s l:ylt v:sFb} hfG5 / ;dfhn] kl/jf/nfO{ ;d]t g/fd|f] b[li6n] x]5{ . ;dfhn] nfu' kbfy{ b'Jo{;gLx¿nfO{ gsf/fTds ¿kn] x]g]{ u/]sf] kfOG5 . nfu' kbfy{ b'Jo{;gsf sf/0fx¿ != cleefjsx¿n] nfu' kbfy{ ;]jg ug'{ tyf cfjZostfeGbf a9L k};f lbg' . kf7 @ nfu' kbfy{ b'Jo{;g nfu' kbfy{ b'Jo{;g
87 cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * @= v/fa cfbt ePsf JolStsf] ;ª\utdf km:g' . #= Ps k6s rfvL x]/f}F eGg] efjgf k}bf x'g' . $= afaf–cfdfn] 5f]/f5f]/Lsf] x]/rfxdf Vofn gug'{ . %= csf{sf] nx}nx}df nfUg' . ^= Ifl0fs cfgGbk|lt df]lxt x'g' . nfu' kbfy{ b'Jo{;gsf c;/x¿ != 3/, ufpF, ;x/, ;dfhdf xTof, lx+;f, anfTsf/, n'6kf6, rf]/L, 8s}tL, kfl/jfl/s snx, u'G8fubL{ h:tf cfk/flws 36gf a9\g yfN5g\ . @= ljsf; lgdf{0fsf sfo{df cj/f]w cfpF5 . #= ;fdflhs k|lti7fdf cfFr cfpF5 . $= JolQmn] /f]huf/Lsf] cj;/ gkfpg] tyf kfPsf] /f]huf/L klg u'Dg] x'G5 . %= /fi6«sf] pTyfg / ljsf;sf sfo{df cj/f]w x'G5 . ^= PrcfO{eL P8\;, x]kf6fOl6; h:tf /f]uaf6 kLl8t x'g'kg]{ l:ylt cfpF5 . &= kl/jf/, ;dfh / /fi6« ;w}F cfly{s ¿kdf sdhf]/ aG5 . nfu' kbfy{sf] b'Jo{;gaf6 JolQmdf kg{] gsf/fTds k|efjx¿M != dl:tisdf 3ft x'G5 . @= kmf]S;f]df SofG;/ x'G5 . #= k]6 / sn]hf]df cN;/ x'G5 . $= PrcfOeL nfU5 . %= cfGb|fdf 3fp x'G5 . nfu' kbfy{sf] b'Jo{;gaf6 kl/jf/df kg{] gsf/fTds k|efjx¿M != kl/jf/df emu8f x'G5 . @= kl/jf/sf] larNnL x'G5 . #= kl/jf/sf] OHht / k|lti7fdf bfu nfU5 . $= ;dfhaf6 lt/is[t eOG5 . %= kl/jf/df cfly{s ;ª\s6 k5{ .
cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * 88 nfu' kbfy{sf] b'Jo{;gaf6 ;dfhdf kg{] gsf/fTds k|efjx¿M != ;dfhdf cgfjZos em}emu8f x'G5 . @= ;dfhdf n'6kf6 / xTof h:tf 36gf x'G5g\ . #= ;dfhdf s'ntdf nfUg] JolQmx¿sf] ;ª\Vofdf j[l4 x'G5 . $= ljsf;sf] ultdf ;dfh k5fl8 k5{ %= ;fdflhs ljv08g k}bf x'G5 . ;dfwfgsf pkfox¿M != nfu' kbfy{ ;]jgaf6 x'g] xflgsf af/]df hgr]tgfd"ns sfo{qmd ;~rfng ug{] . @= nfu' kbfy{af6 5'6sf/f lng rfxg] o'jfsf nflu k'gM:yfkgf s]Gb|sf] lgdf{0f ug{] . #= o'jfx¿nfO{ l;h{gzLn sfo{df ;lqmo agfpg] cyf{t pgLx¿sf nflu /f]huf/Lsf cj;/ l;h{gf ug{] . $= 3/kl/jf/df zfGt jftfj/0f lgdf{0f ug{] . %= v/fa JolQmsf] ;ª\ut gug{] tyf v/fa jftfj/0fsf] lgoGq0f ug{] . sl7g zAbsf cy{ dl:tis – lbdfu, duh, a'l4, k|ltef gzfn' – gzf k}bf ug]{, dfgl;s c;Gt'ng k}bf ug{] nt – afgL, cfbt, s'g} klg ghftL sfd jf s'/fsf] cEof; b'Jo{;g – g/fd|f] cfgLafgL vtL – Iflt Ifl0fs – Ps}l5g dfq /xg] jf x'g] cfFr – s'g} sfds'/fk|lt k'¥ofOg] ;xof]u . lj|mofsnfk != nfu' kbfy{ ;]jgsf c;/x¿ emNsg] rf6{ tof/ kf/L pQm rf6{df s]lGb|t /x]/ 5nkmn ug'{xf];\ . @= nfu' kbfy{sf] b'Jo{;gaf6 JolQm, kl/jf/ / ;dfhdf kg{] c;/x¿nfO{ ;"rLa4 u/L sIffsf]7fdf k|:t't ug'{xf];\ . #= /]l8of]af6 nfu' kbfy{ ;]jgsf] v/faLaf/] Ps 5f]6f] sljtf, uLt jf s]xL jfSo k|;f/0f ug{'k/]df s] s:tf s'/f n]Vg pko'St xf]nf < kGw| ;]s]G8df /]l8of]df k|;f/0f ug'{kg{] Ps ;Gb]z tof/ kf/L sIffsf]7fdf k|:t't ug'{xf];\ .
89 cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * %= nfu' kbfy{sf] sf/f]af/ / ;]jg ug{] JolQm jf ;d"xnfO{ s8feGbf s8f sf/afxL ug{] sfg'gsf] lgdf{0f eP/ klg sfof{Gjogsf] cj:yf lkmtnf] x'g'sf sf/0fnfO{ a'Fbfut ¿kdf n]Vg'xf];\ . cEof; != s:tf kbfy{nfO{ nfu' kbfy{ elgG5 < @= tkfO{+sf] 3lgi7 ldqn] Ps k6s nfu' kbfy{ ;]jg ug{ cg'/f]w u/]df tkfO{+ s;/L aRg'x'G5 < s'g} 5 cf]6f pkfo n]Vg'xf];\ . #= cj}w nfu' kbfy{sf] b'Jo{;gnfO{ /f]Sg :yfgLo ;/sf/n] ug{ ;Sg] sfo{x¿nfO{ a'Fbfut ¿kdf k|:t't ug'{xf];\ . $= nfu' kbfy{ b'Jo{;gnfO{ sd ug{ /fHon] v]n]sf] e"ldsfk|lt tkfO{+ slQsf] ;Gt'i6 x'g'x'G5 < cfkm\gf] wf/0ff rf/ a'Fbfdf lbg'xf];\ . ;fd'bflos sfo{ nfu' kbfy{ b'Jo{;gaf6 aRg tkfO{F a:g] ;d'bfodf s] s:tf pkfo ckgfpg] ul/Psf] 5 < cfkm"eGbf 7'nf JolQmx¿;Fu ;f]wvf]h u/L n]Vg'xf];\ .
cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * 90 JolQmut nfesf nflu ;fj{hlgs kbsf] b'?kof]u ug'{nfO{ e|i6frf/ elgG5 . csf{] zAbdf s'g} kb wf/0f u/]sf] JolQmn] sfg'gljk/Ltsf] cfr/0f b]vfO{ cfly{s tyf cGo nfe lng] sfo{nfO{ e|i6frf/ elgG5 . e|i6 / cfrf/ ldn]/ e|i6rf/ zAb ag]sf] xf] . o;sf] cy{ v/fa cfr/0f x'G5 . e|i6frf/sf 3';vf]/L, ;/sf/L ;DklQ lxgfldgf, gftfuf]tf x]g{] k|j[lQ / b'/fzok"0f{ gLlt h:tf rf/ cf]6f leGg ¿k x'G5g\ . kf/blz{tfsf, hgr]tgf / bfloTjaf]wsf] cefj, sd tna, zlStsf] Psflwsf/, sdhf]/ gful/s ;dfh h:tf sf/0fn] g]kfndf lbgk|ltlbg e|i6frf/ a9\b} uPsf] 5 . e|i6frf/ x'g] sf/0fx¿M != e|i6frf/LnfO{ /fhgLlts g]t[Tjsf] ;+/If0f lbOg' . @= wg ePsf] JolQmnfO{ ;dfhn] ;Ddfgsf b[li6n] x]g{] k|j[lQ a9\b} hfg' . #= cfwf/e"t cfjZostfnfO{ k'Ug] u/L kfpg] tna tyf cGo ;'ljwf;d]t gx'g' . $= e|i6frf/LnfO{ k|efjsf/L ¿kdf ;/sf/n] sf/afxL ug{ g;Sg'. %= JolQmdf wgk|ltsf] df]x / t8se8s a9\b} hfg' . ^= yf]/} ;dodf wgL aGg] k|j[lQ a9\b} hfg' . &= ;/sf/L lgu/fgL sdhf]/ x'g' . *= ;dfhn] ;DklQsf] ;|f]tnfO{ eGbf :j¿knfO{ dxŒj lbg' . (= kf/blz{tfsf] sdL / hgrtgfsf] cefj x'g' . !)= b]zdf gful/s ;dfhsf] ;lqmotf sdhf]/ /xg' . e|i6frf/sf gsf/fTds k|efjx¿M != JolQmsf] Voflt / hgljZjf; u'Db} hfG5 . @= /fHosf] cfly{s j[l4, ljsf; lgdf{0f / ;]jf k|jfxdf x|f; cfpF5 . #= ;fj{hlgs ;DklQsf] b'?kof]u x'G5 . kf7 # e|i6frf/
91 cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * $= zf;sLo k4lt / k|lqmof g} x|f;f]Gd'v x'g k'U5 . %= e|i6frf/n] JolQmsf] :jefj / z}nLnfO{ gsf/fTds agfpF5 . ^= o;n] JolQmnfO{ JolQmjfbL agfpF5 . &= JolQmsf] cg'zf;g / dof{bfdf :vng NofpF5 . *= ;dfhdf c:j:y k|lt:kwf{ / s';+:sf/nfO{ a9fjf lbG5 . (= e|i6frf/sf sf/0fn] ;+:yf÷;+u7gsf] nIo xfl;n x'g ;Sb}g . !)= o;n] /fHosf] IfdtfnfO{ sdhf]/ agfpF5 . g]kfndf e|i6frf/ lgjf/0fsf nflu /x]sf sfg'gL Joj:yfM != e|i6frf/ lgjf/0f P]g, @)%(, @= clVtof/ b'?kof]u cg';Gwfg cfof]u P]g @)$* / lgodfjnL, @)$(, #= cfly{s sfo{ljlw P]g, @)%% / lgodfjnL, @)$%, $= n]vf k/LIf0f P]g, @)$*, %= ;'zf;g P]g, @)^$ / lgodfjnL, @)^% . e|i6frf/ lgjf/0fsf pkfox¿M != ;/sf/L sfdsf/afxL / ljsf; lgdf0fsf sfdnfO{ kf/bzL{ agfpg] . @= clVtof/ b'?kof]u cg':fGwfg cfof]u / /fli6«o ;ts{tf s]Gb|nfO{ ;lj|mo Pjd\ ;fwg;|f]t ;DkGg agfpg] . #= kmh'n vr{ ug]{ afgLdf ;'wf/ u/L ;fdflhs ;bfrf/nfO{ dxŒj lbg] . $= e|i6frf/ lj?4df hgr]tgf km}nfpg] . %= g}lts lzIff / ;bfrf/ lzIffsf] Jofjxfl/s kIfdf hf]8 lbg] . ^= e|i6frf/L JolStsf] gfdfjnL ;fj{hlgs ug{] . &= e|i6rf/LnfO{ ;fdflhs alxisf/ ug]{ . *= cfly{s kf/blz{tf gbvfpg] /fhgLlts bnnfO{ r'gfjdf efu lng gkfpg] sfg'gL Joj:yf ug]{ . (= e|i6frf/ lj?4 ph'/ ug{] afgLsf] ljsf; ug{] .
cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * 92 sl7g zAbsf cy{ cfr/0f – afgLa]xf]/f b'/fzok"0f{ – v/fa cfzon] el/Psf] kf/blz{tf – kNnfkl§;Dd b]lvg] x|f; – s'g} JolQm jf j:t'sf] u'0f, cl:tTj, dfqf cflb qmdzM 36\b} hfg] lqmof jf l:ylt dof{bf – OHht, k|lti7f, dfg ph'/ – cfkm"dfly k/]sf] cGofo jf lk/dsf{;DaGwL clwsf/ k|fKt clwsf/LnfO{ cjut u/fpg] sfd lj|mofsnfk != sIffsf ;d"xdf ljeflht eO{ e|i6frf/sf sf/0f / o;sf] ;dfwfgsf pkfosf ;DaGwdf gf6s tof/ kf/L k|bz{g ug'{xf];\ . @= e|i6frf/ emNsg] kf]:6/ tof/ kf/L sIffdf k|:t't ug'{xf];\ . cEof; != Ps ;/f]sf/ Pjd\ lhDd]jf/ JolQm l:jsf5{g\ æe|i6frf/n] b]znfO{ l;Wofpg nfUof]Æ pgsf] o; egfOk|lt tkfO{+sf] k|ltlqmof rf/ a'Fbfdf k|:t't ug{'xf];\ . @= …e|i6frf/ ;dfhsf] ljsf;sf] afws xf] .Ú o; egfOnfO{ k|:6 kfg'{xf];\ . #= g]kfndf e|i6frf/ 36\g'sf] ;§f a9\b} uPsf] 5, lsg < o;sf rf/ sf/0f pNn]v ug{'xf];\ . $= e|i6frf/ lgjf/0fsf nflu Ps ;r]t gful/ssf x}l;otn] tkfO{Fn] v]Ng ;Sg] e"ldsfnfO{ a'Fbfut ¿kdf k|:t't ug{'xf];\ . %= e|i6frf/ lj?4 z"Go ;xgzLntf eg]sf] s] xf] < o;nfO{ k"0f{tof sfof{Gjogdf Nofpg ;/f]sf/jfnf kIfn] s] s] sbd rfNg'k5{ < n]Vg'xf];\ .
93 cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * ljBfyL{ efOalxgLx¿, hgtf dfWolds ljBfnosf sIff * df cWoog ug{] ljBfyL{x¿n] ;fdflhs ;d:of / ;dfwfg eGg] PsfOsf] ;fdflhs ;d:of / ljs[lt x6fpg] pkfosf ;DaGwdf tof/ kf/]sf] k|ltj]bg x]/f}F / xfdL klg xfd|f] ;d'bfodf /x]sf ;fdflhs ;d:of / ljs[lt x6fpg] pkfosf ;DaGwdf o:t} k|ltj]bg tof/ kf/f}F n Û cWoog k|ltj]bg -s_ zLif{sM ;fdflhs ;d:of / ljs[lt x6fpg] pkfox¿ -v_ kl/ro ;dfhdf ;dfwfg ug{}kg{] t/ ;dfwfg ug{ g;s]/ /x]sf ;d:ofnfO{ ;fdflhs ;d:of elgG5 . lg/ª\s'z zf;g;Qf, ;fdGtjfbL ;f]r, ;fdflhs / cfly{s ;+/rgfdf lje]bsf/L Joj:yf h:tf sf/0fn] x/]s ;dfhdf ;fdflhs ;d:of pTkGg ePsf x'G5g\ eg] ;dfhsf d"No / dfGotfljk/Lt dflg;n] ckgfPsf g;'xfpFbf lsl;dsf v/fa ultljlwnfO{ ljs[lt elgG5 . kmh'n vr{, n}ª\lus lje]b, dfgj a]rlavgsf ;fy} nfu' kbfy{ b'Jo{;g, afn ljjfx, afn>d, rf]/L, 8s}tL, 3/]n' lx+;f, w"dkfg, dBkfg, bfOhf] k|yf, b]psL k|yf, 8f]nfhL k|yf, wfdLemfFqmL cflb xfd|f] ;dfhsf ;fdflhs ;d:of / ljs[ltx¿ x'g\ . o:tf ljs[lt ;dfwfg ug{}kg{] t/ ;dfwfg ug{ g;lsPsfn] ;fdflhs ;d:ofsf ¿kdf /x]sf 5g\ . xfd|f] ;dfhdf klg o; k|sf/sf ;dflhs ;d:of / ljs[lt /x]sf 5g\ . o;/L /x]sf ;fdflhs ;d:of / ljs[lt x6fpg] pkfosf] cWoog ug{ of] k|ltj]bg tof/ ul/Psf] xf] . -u_ p2]ZoM o; k|ltj]bgdf b]xfoadf]lhdsf p2]Zox¿ /x]sf 5g\ != ;dfhdf /x]sf ;fdflhs ;d:of / ljs[ltx¿sf] klxrfg ug'{, @= ;dfhdf ;fdflhs ;d:of / ljsl[t x6fpg] pkfosf af/]df ;'emfj ;ª\sng ug{', #= ;fdflhs ;d:of lg/fs/0fsf nflu ljBfyL{sf] e"ldsf pNn]v ug'{, $= ;fdflhs ;d:of lg/fs/0fdf :yfgLo k|zf;gsf] e"ldsfnfO{ k|:t'\t ug'{ . -3_ ;fd'bflos sfo{sf] ljlw != kmf]6f]u|fkmL ljlw kf7 $ ;fdflhs ;d:of / ljs[lt x6fpg] pkfo
cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * 94 @= k|Zgf]Q/ ljlw #= 5nkmn ljlw $= cjnf]sg ljlw -ª_ k|flKt tyf kQf nufPsf s'/f xfd|f] ;dfhdf /x]sf ;fdflhs ljs[lt / ;d:ofx¿sf] vf]hL ubf{ oxfF nfu' kbfy{ b'Jo{;gL, nfu' kbfy{ cf];f/k;f/ / laj|mLljt/0f, r'/f]6, v}gL, ;'tL{, tdfv' ;]jg, wgL / ul/alar e]befj, czSt, c;xfo / ckfª\uk|lt ckx]ngf, dfgj ckx/0f tyf xTof, bfOhf] k|yf, rGbf cftª\s, h'jf, tf;, dfgj cª\u laj|mL, rf]/L, 8s}tL, xlnof, uf]7fnf sd}of k|yf, bf;bf;L, sdf/fsdf/L k|yf, cj}w wGbf, 5'jf5't, kmh'n vr{, n}ª\lus lje]b, dfgj a]rlavgsf cltl/St ljleGg k|sf/sf of}g b'/frf/, b]x Jofkf/, >d zf]if0f, dBkfg, dfbs kbfy{ ;]jg, afn>d zf]if0f cflb h:tf ;fdflhs ;d:ofx¿ ljs[ltsf ¿kdf /x]sf] e]l6of] . -r_ ;fdflhs ;d:of / ljs[ltx¿sf sf/0fx¿ != r/d ul/aL / cfly{s ;d:of @= clgolGqt hg;ª\Vof / a;fOF;/fO #= lzIff / r]tgfsf] cefj $= juL{o, hftLo / If]qLo e]befj %= c¿sf] b]vfl;sL ug]{ k|j[lQ ^= c;dfg Jojxf/ &= b08xLgtf *= sfg'gsf] ck|efjsfl/tf (= ¿l9jfbL k/Dk/f, ;fdflhs aGwg / cGwljZjf; -5_ ;dflhs ;d:of / ljs[lt x6fpg] pkfox¿ != Hfgr]tgf @= ldtJolotf #= cfTd cg'zf;gsf] kfngf $= Jofjxfl/s lzIffdf hf]8 %= c;n ;ª\ut ^= ;bfrf/ &= sfg'gsf] kl/kfngf . -h_ ;dflhs ;d:of / ljs[ltx¿sf] lg/fs/0fdf ljBfyL{sf] e"ldsfM != vlr{nf] /xg;xgaf6 ;dfhdf kg{ ;Sg] s'k|efjk|lt ;hu /xg] . @= w"dkfg, dWokfg, h'jftf; h:tf s'/faf6 6f9f /xg] . #= v/fa ;fyLsf] ;ª\ut / c¿sf] nx}nx}df gnfuL c;n ;fyLsf] ;ª\ut ug{] .
95 cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * $= /fd|f] rl/q lgdf{0fdf cu|;/ x'g] . %= :jfjnDagsf] kf7 l;Sg], ;w}F cg'zf;gdf /xg] . ^= s'nt lj?4 ;r]tgf hfu[t x'g] vfnsf ljifoj:t'x¿sf] cWoog ug{] . &= cfˆgf] k/Dk/f / /Lltl:yltsf] 1fg lng] . *= cfk;L 5nkmnaf6 ;fd"lxs sfd ug]{ afgLsf] ljsf; ug{] . (= ljBfnon] cfof]hgf u/]sf cltl/Qm sfo{qmdx¿df ;lqmo ¿kdf ;xeflutf hgfpg] . -h_ ;dflhs ;d:of / ljs[ltx¿sf] lg/fs/0fdf :yfgLo k|zf;gsf] e"ldsf != ;dfhdf x'g] / eO/x]sf ;fdflhs ljs[ltx¿ x6fpg ljleGg r]tgfd"ns tyf ;Gb]zd"ns sfo{j|mdx¿sf] cfof]hgf ug{] . @= :yfgLo kf7\oqmddf ;dflhs ;d:of / ljs[ltx¿sf] ;dfwfg;DaGwL ljifoj:t' ;dfj]z ug{] . #= ;fdflhs ;d:of ;dfwfgdf :yfgLo gLlt lgdf{0f ug{] . $= ;fdflhs ;d:ofaf6 kLl8t ag]sf JolQmnfO{ Gofo ldNg] vfnsf sfo{qmd ;~rfng ug{] . %= Goflos ;ldltnfO{ ;lqmo agfO{ :yfgLo ;d:of / ljjfbsf] bL3{sfnLg ;dfwfg vf]Hg] . ^= ;do ;dodf af}l4s JolQmx¿sf] a}+7s af]nfO{ ;'emfj / ;Nnfx dfUg] . &= kmh'n vr{ lgoGq0f, n}ª\lus lje]b / 3/]n' lx+;f ;DaGwdf ;r]tgf / hgr]tgfd"ns sfo{j|md ;~rfng ug{] . *= ;dfhdf x'g] ;fdflhs ;d:of ;dfwfgsf nflu ;w}F cu|;/ /xg] . (= cfkm\gf] If]qleq /x]sf ljBfno tyf ljleGg ;ª\3;:yf;Fu ;dGjo u/L ;do ;dodf ;fdflhs ljs[lt lj?4 ¥ofnLx¿sf] ;~rfng ug{] . !)= :yfgLo txdf ;dflhs ;d:of lj?4 hgr]tgf hufpg] vfnsf jSt[Tjsnf k|ltof]lutf ;~rfng ug{] . !!= ;fdflhs ;d:of lj?4 ;8s gf6s, uLt, sljtf, gf6s h:tf sfo{qmdsf] cfof]hgf ug{] .
cf]Pl;; ;fdflhs cWoog tyf dfgjd"No lzIff – * 96 sl7g zAbsf cy{ lg/ª\s'z – 5f8f, s'g} lsl;dsf] c8\s'z jf lgoGq0f gePsf] ;fdGtjfbL – ;fdGtx¿sf] ;Qf dfGg] zf;g Joj:yf emfFqmL – tGqdGqsf] k|of]u u/L emf/km's ug{] / /f]uLsf] pkrf/ ug{] JolQm, wfdL czSt – b'a{n, lgwf{], sdhf]/ ckx]ngf – ckdfg b]vfl;sL – csf{n] u/]sf] b]v]/ jf x]/]/ cfkm"n] klg ug{ vf]Hg] sfd ldtJolotf – cfjZos dfqfdf dfq vr{ ug{] sfd ;bfrf/ – /fd|f] cfr/0f, c;n rfnrng lj|mofsnfk != ;fdflhs ;d:of / ljs[ltsf] ;dfwfgdf ljBfyL{sf] e"ldsfsf ;DaGwdf sIffsf]7fdf 5nkmn ug'{xf];\ . @= sIffnfO{ tLg ;d"xdf ljefhg u/L k|To]s ;d"xaf6 Ps Ps hgf k|ltlglwsf] 5gf]6 ug'{xf];\ . ;fdflhs ;d:of / ljs[ltx¿ x6fpg] pkfodWo] klxnf] ;d"xaf6 ldtJolotf, bf];|f] ;d"xaf6 cfTd cg'zf;gsf] kfngf / t];|f] ;d"xaf6 c;n ;ª\ut / ;bfrf/sf af/]df a'Fbfx¿ tof/ kf/L sIffdf k|:t't ug'{xf];\ . #= ;fdflhs ;d:of / ljs[lt lj?4sf ;fdflhs cleofgx¿df ;xefuL eO{ pQm cleofgaf6 k|fKt ePsf s'/fnfO{ sIffsf]7fdf k|:t't ug'{xf];\ . $= tnsf] ;dfrf/sf] gd'gf cWoog u/L ;f]lwPsf k|Zgsf] pQ/ lbg'xf];\ M afaf afnu|fd lrtjg kf]:6, afa'cfdf gePsf, afa'cfdf s'ntdf nfu]/ larNnLdf k/]sf afnaflnsfx¿ clxn] ;dfhdf w]/} b]lvg yfn]sf 5g\ . pgLx¿sf] afn clwsf/ / hLjgofkgsf] Joj:yfkg ug{' ;/sf/ tyf ;fdflhs bfloTj xf] . o:tf afnaflnsf ljleGg afn cf>daf6 ;+/lIft x'Fb} cfPsf klg 5g\ t/ sltko afn cf>dleqsf] a]lylt klg ;'Ggdf cfPsf] 5 . cf>dleq} cfly{s ckf/blz{tf x'g], afn zf]if0f, afn>d / afnof}g zf]if0fsf 36gf klg x'g] u/]sf] b]lvG5 . oL / o:tf 36gf gx'g\ eGgsf nflu / ;xh Joj:yfkg ug{sf nflu ;a} afn cf>dnfO{ PsLs[t u/L Pp6} If]qdf s'g} Ps :yfgnfO{ afnu|fdsf ¿kdf ljsf; ug{ ;lsG5 . ;/sf/n] cfjZos hUuf / gLlt lgwf{/0f u/L oL afn cf>dnfO{ afnu|fdsf] cjwf/0ffaf6 ljsf; ug{ ;s] cleefjsljxLg afnaflnsfsf] clwsf/ / xslxtsf nflu Joj:yfkg ug{ ;xh / k|efjsf/L x'g] 5 .