TANASouvnir_2023_compressed-compressed

“...for the eye sees not itself, but by reflection, by some other things.” Ç~ Á|ü|ü+#·Á|üU≤´‘· eTVü‰s¡#·sTT‘·, ø£$ - $*j·T+ ùwø˘ dæŒj·TsY, p*j·Tdt d”»sY $cÕ<ë+‘· Hê≥ø£+˝À düTÁ|üdæ<äΔyÓTÆq yêø£´+! ø±˙, ‘·qì ‘êqT #·÷düTø√>∑*–q ø£qTï >∑T]+∫ MT≈£î ‘Ó\TkÕ? Ä ø£qTï bòı{ÀÁ>∑|ò” Á>±+&é e÷düºsY ‘·e÷à Áoìyêdü¬s&ç¶! #Ûêj·÷∫Á‘·˝Àø£+˝À eT÷&ÉTqïs¡ <äXÊu≤›\ Áoìyêdü¬s&ç¶ |ü⁄s√>∑eTHêìï #·÷ùdÔ, @ø£ø±\+˝À #·÷ùd~... #·÷&Éã&˚~ nsTTq ø£$‘·«+ e+{Ï düJe <äèX¯´s¡#·q>± n~ >√#·]düTÔ+~. |ü~#√≥¢øÏ ‹]–, e+<ä bòı{À\T >∑T|æŒ+#˚<ë›eTqT≈£îH˚ dü>∑≥T bòı{ÀÁ>±|òüsY ø±&ÉT Áoìyêdü¬s&ç¶. ˝Ò<ë, @y√ ø=ìï Á|üdæ<äΔ Á|ü<˚XÊ\ì m+#·Tø=ì, Ä düú\ ÁbÕeTTK´‘·ì n&ɶ+ ô|≥Tºø=ì bòı{À\øÏ >=|üŒ‘·q+ ÄbÕ~+#ê\ì #·÷ùd eè‹Ô #Ûêj·÷ ∫Á‘·ø±s¡T&ÉT ø±H˚ ø±&ÉT. sêVüQ˝Ÿ kÕ+ø£è‘ê´j·THé n+{≤s¡T ø£<ë ª|òüTTeTø£ÿ&éμ - n+fÒ ˝Àø£dü+#ê], n≥Te+{Ï |òüTTeTø£ÿ&é Áoìyêdü¬s&綗 á dü+#ê]øÏ ø£~*b˛‘·Tqï Á|ü‹ ø£åDeT÷ ÄX¯Ãs¡´y˚T, ø£<ä˝≤&ÉT‘·Tqï Á|ü‹ <äèX¯´eT÷ n|ü⁄s¡÷|üy˚T! es¡¸_+<äTe⁄˝À dæ+<ÛäTe⁄.... >∑&ç¶|ü⁄e⁄«˝À >∑&ÉTdüT kÂ+<äs¡´+... |ü˝…¢|ü&ÉT#·T˝À nq+‘· Åd”Ô‘·«+... ‘·<∏ë>∑‘·T&ç @ø£•\˝À ‘·&ç#ÓeTàn˙ï <ä]Ù+∫, Á|ü<ä]Ù+#˚ Á|üeè‘˚Ô- Áoìyêdü¬s&ç¶. ‘·qì ‘êqT #·÷düT≈£îH˚ ø£qTïøÏ, ‘·q >±j·÷\T ‘êH˚ ‘·&ÉTeTT≈£îH˚ |æ\¢qÁ>√$ e+{Ï #·÷|ü⁄ ñ+≥T+~. ø±ãfÒº Áoìyêdü¬s&ç¶ bòı{À\T- <äèXÊ´\T ø±<äT, <äs¡ÙHê\T! Mø£åD+ ø±<äT n‘·ì~ <äs¡Ùq+! ¬øyÓTsêπø s¡+>∑T\~›q ‘·e÷à lìyêdü¬s&ç¶ 23e ‘êHê düuÛÑ\ C≤„|üø£ dü+∫ø£ 149

s¡+>∑düú\+ MT<ä ø£<ä˝≤&˚ @&˚&ÉT s¡+>∑T\øÏ eT÷\+ ˇ+{Ï ø£+{Ï‘√ yÓ*π> B|ü+ ˇø£ÿfÒ nsTTq≥Tº, ‘=+<äs¡ ‘=øÏÿ&ç J$‘ê˝À¢... eTq ñs¡T≈£î\ |üs¡T>∑T\ ø£+>±∞ ã‘·T≈£î˝À¢ ø£<ä˝≤&˚ y˚qy˚\ yÓ\T>∑T˙&É*ï ¬øyÓTsê ø£+{Ï‘√ ˇ&çdæ|üfÒº ø£fi¯ ≈£L&Ü ˇø£ÿfÒ` n<˚ bòı{ÀÁ>∑|ò”. ø±+‹ ≈£î+#Ó‘√ ^ùd á u§eTà\˙ï πøe\+ ¬øyÓTsê eTVü≤‘·TÔ e÷Á‘·y˚T ø±<äT, Ä ¬øyÓTsê yÓqø£ ]øÏÿ+∫q z ø£+{Ï >∑eTà‘·TÔ ≈£L&Ü. bòı{ÀÁ>∑|ò”j˚T XÊ«dü, <Ûë´dü nsTTq Ä ø£qTï ù|s¡T` ‘·e÷à lìyêdü¬s&ç¶. $»j·Tyê&É πø+Á<ä+>± m\¢\T˝Òì <äèX¯´ Á|ü|ü+#êìï ‘·q ø±s¡´πøåÁ‘·+>± #˚düT≈£îqï bòı{À »s¡ï*dtº lìyêdü¬s&ç¶ì |ü]#·j·T+ #˚düT≈£î+<ë+. ø£ècÕíqB rsêq ñ+&Ée*¢ Á>±e÷ìøÏ #Ó+~q ‘·e÷à lìyêdü¬s&ç¶ 1984˝À bòı{ÀÁ>∑|òæ s¡+>∑+˝ÀøÏ n&ÉT>∑Tô|{Ϻ >∑‘· @&Ü~ bòı{ÀÁ>∑|òæ s¡+>∑+˝À H√u…˝Ÿ ãVüQeT‹>± |ü]>∑DÏ+|üã&˚ ªô|ò˝ÀÄ|òt ~ sêj·T˝Ÿ bòı{ÀÁ>±|òæø˘ kıôd’{°μ nH˚ n‘·T´qï‘·yÓTÆq >ös¡yêìï kÕ~Û+#ês¡T. 1853e dü+e‘·‡s¡+˝À \+&ÉHé πø+Á<ä+>± ÁbÕs¡+_Û+#·ã&çq sêj·T˝Ÿ bòı{ÀÁ>±|òæø˘ kıôd’{° bòı{ÀÁ>∑|òæ s¡+>∑+˝À $X‚wü+>± ø£èwæ#˚dæq yê]ì >∑T]Ôdü÷Ô ô|ò˝Àwæ|t nyês¡T¶‘√ dü‘·ÿ] k˛Ô+~. á @&Ü~ Çs¡Te⁄s¡T m+|æø£ø±>±, ˇø£s¡T uÛ≤s¡rj·TT&Ó’q lìyêdü¬s&ç¶ eTq ‘Ó\T>∑Tyê&ÉT ø±e≥+ eTq+<äs¡≈£î >∑s¡« ø±s¡D+. uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝Àì Á>±MTD kÂ+<äsê´ìï >∑‘· eT÷&ÉT <äXÊu≤› \T>± <˚X¯+˝Àì $$<Ûä sêÅcÕº\T ‹s¡T>∑T‘·÷ Á>±MTD dæú‹>∑‘·T\T, |ü˝…¢\˝À ìyêdü+ ñ+&˚ JeqXË’*ì ‘·q bòı{À\ <ë«sê u≤Vü≤´ Á|ü|ü+#êìøÏ #·÷|æ+#ês¡T. n˝≤π> Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ, ø£sêí≥ø£, #Û·rÔdt |òüT&é, ˇ]kÕ‡, eT<Ûä´Á|ü<˚XŸ, eTVü‰sêh, Hê>±˝≤+&é, y˚T|òü÷\j·T, »eT÷àø±oàsY, \&Éø˘\˝Àì e÷s¡TeT÷\ ÁbÕ+‘ê˝À¢ ìyêdü+ ñ+&˚ –]»qT\‘√ eTy˚Tø£yÓTÆ yê] kÕ+Á|ü<ëj·T Jeq $<Ûëq+ô|’ |ü\T bòı{À &Ü≈£î´yÓT+≥Ø\qT ∫Árø£]+#ês¡T. mH√ï ø£cÕº\qT n~Û>∑$T+∫ ªuÛ≤s¡rj·T –]»q XË’*μ nH˚ n+X¯+ô|’ |ü\T b˛s¡Tº bò˛*jÓ÷\qT $$<Ûä <˚XÊ\˝À »]–q bòı{À Á|ü<äs¡Ùq\˝À Á|ü<ä]Ù+#ês¡T. 2000 dü+e‘·‡s¡+˝À M]ô|’ |ü+|æq &Ü≈£î´yÓT+≥Ø ∫Á‘ê\≈£î sêj·T˝Ÿ bòı{ÀÁ>±|òæø˘ kıôd’{° nk˛dæj˚T{Ÿwæ|t nH˚ |ü⁄s¡kÕÿsêìï Á|üø£{Ï+∫+~. 2006 dü+e‘·‡s¡+˝À sêyéTHê<Ûé >√j·T+ø± ù|s¡T MT<ä n+~+#˚ bòı{À»s¡ï*»+˝À n‘·T´qï‘·yÓTÆq Ç+&çj·÷Áô|dt bòı{À nyês¡T¶qT n+<äT≈£îHêïs¡T. m+‘√ y˚>∑+>± –]»qT˝À¢ edüTÔqï e÷s¡TŒ\qT |üdæ>∑{Ϻq lìyêdü¬s&ç¶ eTT+<äT ‘·sê\ yê]øÏ ‘·q bòı{À\ <ë«sê #·]Á‘·qT #·÷|æ+#ê\H˚ ‘·|üq‘√ á n+XÊìï m+#·T≈£îì ∫Árø£]+#ês¡T. dü«‘·Vü‰>± e´ekÕj·T ≈£î≥T+ã+ qT+&ç sêe≥+‘√ uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À $$<Ûä ÁbÕ+‘ê˝À¢ e´ekÕj·T $<Ûëq+ô|’ |ü\T bòı{À &Ü≈£î´yÓT+≥Ø\T ∫Árø£]+ #ês¡T. &܈ˆ ø=|ü\ ùV≤e÷Á~>±]‘√ uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝Àì $$<Ûä ÁbÕ+‘ê\T ‹]– eqeT÷*ø£\ #Ûêj·÷∫Á‘ê\T ∫Árø£]+#ês¡T. 1987˝À bòı{À »s¡ï*»+˝ÀøÏ n&ÉT>∑Tô|{Ϻ |ü\T|üÁ‹ø£\˝À bòı{À »s¡ï*dtº>± |üì#˚XÊs¡T. n‘·´~Ûø£ø±\+ Ç+&çj·÷ ≥T&˚øÏ bòı{À »s¡ï*dtº>± |üì#˚XÊs¡T. 1990 <äX¯ø£+ qT+&ç ÄsYº bòı{ÀÁ>∑|òæô|’ <äèwæº ô|{Ϻ <˚X¯+˝À, Á|ü|ü+#·+˝À ù|s¡T>±+∫q bòı{À dü+düú˝À¢ düuÛÑT´&ç>± Á|ü|ü+#· j·Teìø£ ô|’ ‘Ó\T>∑T ∫Á‘·+ &܈ˆ ø=+|ü*¢ düT+<äsY ‘Ó\T>∑T|ü\T≈£î 2023 150

Kambala Race in Karnataka Maha Mastakaabhisheka of Gomateshwar in Sravana Belagola 300 years (1675 AD) old step well in Mylacherla, Prakasham District, Andhra Pradesh 23e ‘êHê düuÛÑ\ C≤„|üø£ dü+∫ø£ 151

#˚], bòı{ÀÁ>∑|òæ˝À ø=‘·ÔeT\T|ü⁄\ô|’ <äèwæº kÕ]+#ês¡T. u≤¢ø˘ n+&é yÓ’{Ÿ, ø£\sY, H˚#·sY, yÓ’˝Ÿ¶˝…’|òt, bòı{À»s¡ï*»+, bòı{ÀÁ{≤yÓ˝Ÿ nH˚ Äs¡T n+XÊ˝À¢ C≤rj·T, n+‘·sê®rj·T+>± »]π> bòı{ÀÁ>∑|òæ b˛{° \≈£î #Ûêj·÷∫Á‘ê\qT |ü+|ü⁄‘·÷ >∑T]Ô+|ü⁄ ‘Ó#·TÃ≈£îHêïs¡T. 1994, 2006, 2018 dü+e‘·‡sê\˝À es¡Tdü>± ø£sêï≥ø£˝Àì ÁXÊeD u…fi¯>=fi¯˝À »]–q >√eTfÒX¯«s¡ kÕ«$Tyê] eTVü‰ ≈£î+uÛ≤_Û ùwø±ìï ‘·q<Ó’qXË’*˝À ∫Árø£]+#ês¡T. uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À »]π> |ü\T |ü+&ÉT>∑\ô|’ <äèwæºô|{Ϻ mø£ÿ&É ñ‘·‡yê\T »]–Hê ‘·q ¬øyÓTsê≈£î |üìô|{Ϻ ∫Árø£]+#ês¡T. ñ‘·Ôs¡Á|ü<˚XŸ˝Àì n\Vü‰u≤<é˝À »]π> eTVü‰≈£î+uÛÑy˚Tfi¯, |ü⁄wüÿsY, \&ÛÉø˘ ñ‘·‡yê\T, áXÊq´ uÛ≤s¡‘·+˝À »]π> –]»qT\ ñ‘·‡yê\T, ‘·$Tfi¯Hê&ÉT˝À Á|ü‹ dü+Áø±+‹øÏ eT<ÛäT¬s’˝À »]π> »*¢ø£≥Tº, ø£sêï≥ø£˝Àì eT+>∑Tfi¯Ss¡T, ñ&ç|æ ÁbÕ+‘ê˝À¢ »]π> ø£+u≤˝≤, uÛÑ÷‘·ø√fi¯ ñ‘·‡yê\qT, πøs¡fi¯˝À »]π> ª‘Ój·T´+μ kÕ+Á|ü<ësTTø£ ñ‘·‡yê\qT Áø£eT+ ‘·|üŒ≈£î+&Ü ∫Árø£]düTÔHêïs¡T. Á|ü|ü+#·+˝ÀH˚ n‘·´~Ûø£ bòı{ÀÁ>∑|òæ eqs¡T\T ˇø£ÿ uÛ≤s¡‘· <˚X¯+˝À ñHêïj·TH˚ $wüj·÷ìï ‘·q #êj·÷∫Á‘ê\ <ë«sê ìs¡÷|æ+#ês¡T. bòı{ÀÁ>∑|òæ kıôd’{° Ä|òt nyÓT]ø±, sêj·T˝Ÿ bòı{ÀÁ>∑|òæ kıôd’{° eTTÁ~+#˚ »s¡ï˝Ÿ‡˝À Á{≤yÓ˝Ÿ n+XÊ\ô|’ |ü\T yê´kÕ\T sêdæ $<˚oj·TT\T Äø£]¸‘·T\T ø±e{≤ìøÏ ‘·qe+‘·T ø£èwæ#˚XÊs¡T. @&Ü~ bı&Ée⁄Hê Á|ü‹ s¡T‘·Te⁄˝À z Á|ü‘˚´ø£‘·qT dü+‘·]+#·T≈£îH˚ uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ 365 s√E\T bòı{ÀÁ>∑|òæ ∫Árø£s¡D≈£î nqT≈£L\+>± ñ+&˚ yê‘êes¡D+ nì ‘Ó*j·TCÒdüTÔ ñ‘·‡yê\T, |ü+&ÉT>∑\T, |ü⁄wüÿsê\T, Á>±MTD Ä≥\b˛{°\T, –]»qT\ dü+ãsê\ô|’ yês¡T rdæq ∫Á‘ê\T n˙ï Ädæj·÷ <˚XÊ˝À¢ Á|ü<ä]Ù+#ês¡T. uÛ≤s¡‘· Á|üuÛÑT‘·«+ bòı{À &ç$»Héyês¡T Á|ü‹ @&Ü~ $$<Ûä n+XÊ\ô|’ ìs¡«Væ≤+#˚ bòı{ÀÁ>∑|òæ b˛{°˝À¢ Á|ü<ÛäeT nyês¡T¶\qT es¡Tdü>± bı+<ës¡T. >∑T»sê‘Y, \ø√ï \*‘·ø£fi¯ nø±&É$T\ qT+&ç nyês¡T¶\qT bı+<ës¡T. uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝Àì Á|üeTTKyÓTÆq 38 yÓTyÓ÷ ]j·T˝Ÿ nyês¡T¶\qT n+<äT≈£îHêïs¡T. Á|ü|ü+#·yê´|üÔ+>± ù|s¡T >±+∫q bòı{ÀÁ>∑|òæ dü+düú\˝À n‘·T´qï‘·yÓTÆq |ü⁄s¡kÕÿsê\T kÕ~Û+#ês¡T. uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À |üì#˚ùd |ü\T mHéõz dü+düú\‘√ ø£\dæ |ü\T &Ü≈£î´yÓT+≥Ø\T rXÊs¡T. eTTK´+>± CÀ–ì Åd”Ô\T, dü÷ºes¡Tº|ü⁄s¡+ –]»qT\T e÷]q $<Ûëq+, dü+düÿs¡D ø±s¡´Áø£e÷\≈£î dü+ã+ ~Û+∫q bÕ‘· #Ûêj·÷∫Á‘ê\T ø£qTeTs¡T>∑T ø±≈£î+&Ü ‹]– yê{Ïì uÛÑÁ<ä|ü]#˚+<äT≈£î ø£èwæ#˚XÊs¡T. ø=+&ÉM&ÉT ¬s&ç¶sêE\ |ü]bÕ\Hê ÁbÕ+‘ê˝…’q Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ, ‘Ó\+>±D sêÅcÕº˝À¢ ‹]– &Ü≈£î´ yÓT+≥Øì ∫Árø£]+#ês¡T. sêeT|üŒ <˚yê\j·T+ô|’ 2016˝À yês¡T rdæq &Ü≈£î´yÓT+≥Ø mH√ï Á|üX¯+dü\qT bı+~+~. 1977˝À dü+uÛÑ$+∫q Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ ~$d”eT ñô|Œqô|’ ÄHê{Ï bòı{À\qT ùdø£]+∫ Hê{Ï |ü]dæú‘·T\qT ø£fi¯¢≈£î ø£{Ϻq≥Tº>± z |ü⁄düÔø£+ s¡÷|ü+˝À eTTÁ~+#ês¡T. sêh Á|üuÛÑT‘·«+ 2013˝À ñ>±~ |ü⁄s¡kÕÿs¡+‘√ dü‘·ÿ]+ ∫+~. 2016˝À n‘·T´qï‘·yÓTÆq Vü≤+dü ø£fi≤s¡‘·ï |ü⁄s¡kÕÿs¡+‘√ dü‘·ÿ]+∫+~. 2019˝À e÷düºsY Ä|òt ô|ò&ÉπswüHé Ä|òt Ç+&çj·THé bòı{ÀÁ>∑|òæ dü+düú qT+&ç ‘=* nyês¡T¶qT lìyêdü¬s&ç¶ kÕ~Û+#ês¡T. >∑‘· 75 dü+ˆˆ>± uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À á dü+düú m+‘√eT+~ Á|ü‹uÛÑqT Reflection Lunar Eclipse on Kanakadurga Temple in Vijayawada ‘Ó\T>∑T|ü\T≈£î 2023 152

Tribal women: Manifestation of life Salt Ponds 23e ‘êHê düuÛÑ\ C≤„|üø£ dü+∫ø£ 153

>∑T]Ôdü÷Ô nyês¡T¶\T n+<äCÒk˛Ô+~. Á|ü|ü+#·yê´|üÔ+>± ù|s¡T >±+∫q nH˚ø£ bòı{ÀÁ>∑|òæ dü+düú\T 19 >ös¡e |ü⁄s¡kÕÿsê\‘√ dü‘·ÿ]+ #êsTT. ñeTà&ç sêhÁ|üuÛÑT‘·«+ qT+&ç 2012 dü+e‘·‡s¡+˝À bòı{À »s¡ï*»+˝À J$‘·kÕ|òü\´ |ü⁄s¡kÕÿs¡+ n+<äT≈£îHêïs¡T. 2015 dü+e‘·‡s¡+˝À nyÓT]ø±˝Àì Á|üeTTK bòı{ÀÁ>∑|òæ dü+düú Çy˚TCŸ ø=©>¥ kıôd’{° qT+&ç ˇπø @&Ü~ 7 n+‘·sê®rj·T |ü⁄s¡kÕÿsê\T kÕ~Û+∫ q+<äT\≈£î>±qT Á>±+&é e÷düºsY dü‘êÿs¡+ n+<äT≈£îHêïs¡T. >∑‘· 32 dü+‘·‡sê\T>± Á|ü|ü+#·yê´|üÔ+>± »]π> bòı{ÀÁ>∑|òæ b˛{°\˝À bÕ˝§Z+≥÷ 183 ã+>±s¡T |ü‘·ø±\T, 494 nyês¡T¶\T, 890 Á|üX¯+kÕ|üÁ‘ê\‘√bÕ≥T Ms¡T rdæq 5847 #Ûêj·÷∫Á‘ê\T $$<Ûä n+‘·sê®rj·T y˚~ø£\ô|’ Á|ü<ä]Ù+|üã&ܶsTT. 2020`2021 dü+e‘·‡s¡+˝À ø√$&é eTVü≤e÷à]ô|’ Ä+Á<Ûä Á|ü<˚XŸ, ø£sêï≥ø£, ñ‘·Ôs¡Á|ü<˚XŸ\˝À ‹]– ∫Árø£]+#ês¡T. ‘·q ÁbÕD≤\≈£î ‘Ó–+∫ lìyêdü¬s&ç¶ #·÷|æq #=s¡eqT sêj·T˝Ÿ bòı{ÀÁ>±|òæø˘ kıôd’{° Á|ü‘˚´ø£+>± n_Ûq+~+∫+~. ø√$&é`19 eTVü≤e÷à] u≤]q|ü&çq kÕe÷qT´\qT s¡øÏå+#·&ÜìøÏ uÛ≤s¡‘· <˚X¯+˝À $$<Ûä Á|üuÛÑT‘ê«\T, ñ<√´>∑T\T, dü«#·Ã¤+<ä ùde≈£î\T |ü&çq ø£cÕºìï ø£fi¯¢≈£î ø£{Ϻq≥T¢>± lìyêdü¬s&ç¶ ∫Árø£]+#ês¡T. ◊dæj·TT yês¡T¶˝À¢, M<ÛäT˝À¢, düàXÊq yê{Ïø£˝À¢, $$<Ûä e÷s¡TeT÷\ Á|ü<˚XÊ˝À¢ Ä$wüÿè‘·yÓTÆq Vü≤è<äj·T$<ës¡ø£ düìïy˚XÊ\qT, nø£ÿ&É ùde \+~düTÔqï ø√$&é yê]j·TsY‡qT Äj·Tq ‘·q #Ûêj·÷∫Á‘ê\˝À Á|ü|ü+#·+ eTT+<äT+#ês¡T. lìyêdü¬s&ç¶ Á|ü<ä]Ù+∫q á ‘Ó>∑Te≈£î Á|ü|ü+#·yê´|üÔ >∑T]Ô+|ü⁄ \_Û+∫+~. Ç~ πøe\+ Äj·Tq Á|ü‹uÛÑ≈£î e÷Á‘·y˚T |ü⁄s¡kÕÿs¡+ø±<äT. á X¯‘ê_›˝À dü+uÛÑ$+∫q eTVü≤e÷à]ô|’ $»j·÷ìøÏ, Á|üC≤kÕ«$Tø£ Á|üuÛÑT‘ê«\ ø£èwæøÏ Ç~ >∑T]Ô+|ü⁄. ‘·eT ≈£î≥T+u≤\qT ôd’‘·+ $düà]+∫ yê´~Ûô|’ b˛sê&çq ø√$&é yê]j·TsY‡≈£î á ns¡T<Ó’q |ü⁄s¡kÕÿs¡+ ˇø£ Äràj·T |ü\ø£]+|ü⁄. »s¡ï*»+˝À uÛ≤s¡rj·TT\T Á|ü|ü+#·kÕúsTTøÏ rdæb˛s¡ì ãTTEe⁄ #Ój·T´&ÜìøÏ á nyês¡T¶ ˇø£ Ä<ä]+|ü⁄. uÛ≤s¡rj·T ø£fi≤Á|ü»„≈£î ìU≤s¡‡ sTTq ãVüQe÷q+>± Bìï ù|s=ÿqe#·TÃ. uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝Àì Á|üeTTKT\ #Ûêj·÷ ∫Á‘ê\ Á|ü<äs¡Ùq\T @sêŒ≥T#˚dæ yê]ì dü‘·ÿ]+#·≥+˝À lìyêdü¬s&ç¶ Á|ü<ÛëqbÕÁ‘· eVæ≤+#ês¡T. 2021 e÷]à 31 Hê{ÏøÏ uÛ≤s¡‘· eTTe«HÓï\ C…+&Ü s¡÷|üø£\Œq »]– q÷s¡T edü+‘ê\T ì+&çq dü+<äs¡“¤+>± $»j·T yê&É˝Àì #ê]Á‘ê‘·àø£yÓTÆq u≤|ü⁄ eT÷´õj·T+˝À bòı{À Á|ü<äs¡ÙqqT @sêŒ≥T#˚XÊs¡T. Ç<˚ ÁbÕ+>∑D+˝À Hê{Ï s¡÷|üø£s¡Ô l |æ+>∑[ yÓ+ø£j·T´ s¡÷bı+~+∫q Á‹es¡í |ü‘êø±ìøÏ C≤‹|æ‘· eTVü‰‘êà>±+~Û ÄyÓ÷<äeTTÁ<ä y˚XÊs¡T. uÛ≤s¡‘· kÕ«‘·+Á‘·´ eÁCÀ‘·‡ yê\ dü+<äs¡“¤+>± lìyêdü¬s&ç¶ Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ sêhÁ|üuÛÑT‘·«+, Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ bòı{ÀÁ>∑|ò” nø±&ÉMT\ düVü≤ø±s¡+‘√ C≤rj·T #Ûêj·÷ ∫Á‘·b˛{°\qT $»j·Te+‘·+>± ìs¡«Væ≤+#ês¡T. Á|üdüTÔ‘·+ bòı{ÀÁ>∑|òæ nø±&É$T Ä|òt Ç+&çj·÷ dü+düú≈£î #ÛÓ’s¡àHé>±qT, Ç+&çj·÷ Ç+≥πsï wüq˝Ÿ bòı{ÀÁ>±|òæø˘ øöì‡˝Ÿ, nyÓT]ø±˝Àì Çy˚TCŸ ø=©>¥ kıôd’{° dü+düú\≈£î #ÛÓ’s¡àHé>± u≤<Ûä´‘·\T ìs¡«Væ≤düTÔHêïs¡T. >∑‘·+˝À Ä+Á<Ûä Á|ü<˚XŸ ùdº{Ÿ nø±&É$T Ä|òt bòı{ÀÁ>∑|òæ dü+düú≈£î n<Ûä´≈£åî\T >±qT, Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ bòı{ÀÁ>∑|òæ nø±&É$TøÏ Á|ü<Ûëq ø±s¡´<ä]Ù>± |üì #˚XÊs¡T. uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À m+‘√eT+~ W‘ê‡Væ≤≈£î\qT Áb˛‘·‡Væ≤dü÷Ô yê] Á|ü‹uÛÑ≈£î ‘·–q >∑T]Ô+|ü⁄ e#˚Ã+<äT≈£î ‘·q e+‘·T ø£èwæ #˚düTÔHêïs¡T. &܈ˆ ø=+|ü*¢ düT+<äsY #·]Á‘·ø±s¡T&ÉT, kÕ+|òæTø£ ø±s¡´ø£s¡Ô, $X‚¢wü≈£î&ÉT. H˚wüq˝Ÿ ãTø˘Á≥dtº, Á|üU≤´‘· n+‘·sê®rj·T Á|ü#·Ts¡D dü+düú s¡÷{Ÿ ˝…&é® M] s¡#·q\T Á|ü#·T]+#êsTT. Á|üeTTK dü+|òüT dü+düÿs¡Ô\T ùV≤eT\‘·`\eD+ <ä+|ü‘·T\ ø±s¡´Áø£e÷˝À¢ Á|üeTTK bÕÁ‘· b˛wæ+#ês¡T. nH˚ø£ bò˛{ÀÁ>∑|ò” dü+düú˝À¢ J$‘·ø±\+ düuÛÑT´\T>± ñHêïs¡T. 2013˝À &Ü\dt˝À »]–q ‘êHê eTVü‰düuÛÑ˝À¢ bÕ˝§ZHêïs¡T. ‘·q s¡#·Hêyê´dü+>±ìï ø=qkÕ–dü÷Ô $»j·Tyê&É˝À ìedædüTÔHêïs¡T. ‘Ó\T>∑T|ü\T≈£î 2023 154

q+<äeT÷] ‘ês¡ø£ sêe÷sêe⁄ 1. »>∑<˚ø£ Ms¡T&ÉT m˙ºÄsY ` ¬s+{≤\ »j·T<˚e 159 2. ‘Ó\T>∑T düe÷»+ MT<ä #Ós¡>∑ì dü+‘·ø£+ ` ø£+<äT\ s¡y˚Twt 169 3. <äs¡Ù≈£î&ç>± mHé.{Ï.ÄsY. ` $»j·T #·+Á<äVü‰dt eT<äT›≈£L] 175 4. Hêqï>±]˝≤... q÷{Ïø√ ø√{Ïø√ ˇø£ÿπs ` <ä>∑TZu≤{Ï |ü⁄s¡+<˚X¯«] 185 5. yÓj˚T´fi¯¢ qqïj·T´ ` e+<˚fi¯¢ q+<äeT÷] ` Ä#ês¡´ j·÷s¡¢>∑&ɶ \ø°ÎÁ|ükÕ<é 189 |òüT+≥kÕ\ yÓ+ø£fÒX¯«s¡sêe⁄ 6. neTè‘·XÊ\ |òüT+≥kÕ\ ` |æ.mdt. >√bÕ\ø£èwüí 193 7. eTeT‘êqTsê>∑ ì\j·T+ Hêqï>±] Vü≤è<äj·T+ ` XÊ+‹ düTπs+Á<ä≈£îe÷sY 197 n\T¢ sêeT*+>∑j·T´ 8. Vü‰kÕ´ìøÏ |ü⁄{Ϻ\T¢ ` n\T¢ ` øÏs¡DY Á|üuÛÑ 201 X¯‘·»j·T+‹ eT÷s¡TÔ\≈£î e+<äHê\T

23e ‘êHê düuÛÑ\ C≤„|üø£ dü+∫ø£ 159 ¬s+{≤\ »j·T<˚e ªq÷{Ïø√ ø√{Ïø√ ˇø£ÿs¡T... m|ü&√ mø£ÿ&√ |ü⁄&É‘ês¡T..!μ 1980\˝À e∫Ãq $X¯«s¡÷|ü+ ∫Á‘·+˝Àì z bÕ|ü⁄\sY bÕ≥ á |ü\¢$‘√H˚ yÓTT<ä\e⁄‘·T+~. n|ü&Ó’Hê, Hê\T>∑Tqïs¡ <äXÊu≤›\ ‘·sê«‘· Ç|ü&Ó’Hê... Ä |ü+≈£îÔ\T Ä dæìe÷˝Àì ø£<∏ëHêj·Tø£ bÕÁ‘·πø ø±<äT... bÕÁ‘·<Ûë]ø° nø£åsê˝≤ dü]b˛‘êsTT. n&ÉT>∑Tô|{Ϻq s¡+>∑+ @<Ó’Hê nqq´ kÕe÷q´+>± m~–, n+<ä] Vü≤è<äj·÷˝À¢ ∫s¡ø±\+>± $T–*q ˇø£ÿ&ÉT` m˙ºÄsY. q÷s¡T <ëfÒdæ q÷≥ j·÷uÛ…’ ø√≥¢≈£î <ä>∑Zs¡e⁄‘·Tqï uÛ≤s¡rj·TT˝À¢ H˚{Ïø° ˇπø ˇø£ÿ&ÉT m˙ºÄsY. nkÕe÷qT´&ç>± m~–q kÕe÷qT´&ç>±, ‘Ó\T>∑T dæ˙ kÕÁe÷C≤´ìøÏ ‹s¡T>∑T˝Òì #·Áø£e]Ô>±, sê»ø°j·÷˝À¢ $|ü¢e+ ‘Ó∫Ãq q÷‘·ï |ü<∏ä>±$T>± q+<äeT÷] ‘ês¡ø£ sêe÷sêe⁄ e´øÏÔ>∑‘·, dæ˙, sê»ø°j·T Á|ükÕúq+ z eTVü‰ kÕ>∑s¡+. düeTTÁ<ëìï <√dæ*˝À |ü≥º&É+ nkÕ<Ûä´+. ø=+&ÉqT n<ä›+˝À #·÷|ü&É+ ø£wüº+. n+<äTπø, Ä •Ksêj·Te÷qT&ç nH˚ø£ bÕsêÙ«˝À¢ì ø=ìï n+XÊ\ Á|ükÕÔeH˚ á X¯‘·»j·T+‹ ∫s¡T ìyê[ yê´dü+. m˙ºÄsY nH˚ eT÷&Éø£åsê\ ù|s¡T Çyê[ºø° Á|ü|ü+#·+ q\T eT÷\˝≤ ‘Ó\T>∑Tyê] eTqdüT˝À¢ Äq+<ë˙ï, >∑T+&Ó\ ì+&Ü >∑sê«˙ï ì+|ü⁄‘·T+~. Ä kÕúsTTøÏ #˚]q Äj·Tq |ü⁄{Ϻ+~ n‹ kÕe÷q´ ¬s’‘·T ≈£î≥T+ã+˝À! ˇø£|üŒ{Ï eTÁ<ëdt Áô|dæ&Ó˙‡˝Àì Ä+Á<Ûä ÁbÕ+‘·+˝À ø£ècÕíõ˝≤¢ ìeTà≈£Ls¡T Á>±eT+˝À q+<äeT÷] \ø£åàj·T´, yÓ+ø£≥sêeTeTà <ä+|ü‘·T\≈£î 1923 y˚T 28q Äj·Tq »ìà+#ês¡T. Ä ≈£î≥T+u≤ìøÏ e´ekÕj·Ty˚T JeHê<Ûës¡+. »>∑<˚ø£ Ms¡T&ÉT ` m˙ºÄsY

‘Ó\T>∑T|ü\T≈£î 2023 160 m˙ºÄsY, Äj·Tq ‘·eTTà&ÉT Á‹$Áø£eTsêe⁄\T sêeT\ø£åàDT\T>± ô|]>±s¡T. $»j·Tyê&É˝À bÕsƒ¡XÊ\ $<ä´, >∑T+≥÷s¡T Ä+Á<Ûë ÁøÏdæºj·THé ø±˝ÒJ˝À _.@. |üP]Ô#˚XÊs¡T m˙ºÄsY. 1947˝À eTÁ<ëdt |ü_¢ø˘ düØ«dt ø£$TwüHé˝À m+|æ¬ø’, >∑T+≥÷s¡T õ˝≤¢ ]õÅkÕºsY Ä|ò”düT˝À düuŸ ]õÅkÕºsY>± #˚sês¡T. nø£ÿ&ç n$˙‹ e´eVü‰sê\ eT<Ûä´ ÇeT&É˝Òø£ ø=~›s√E\πø ñ<√´>∑+ e~˝Òdæ, Äqø£ dæìe÷˝À¢ Á|üy˚•+∫, nø£ÿ&É ªÇ+‘· yê&É˝≤¢... n+‘·yê&Ó’μ, ‘êsê|ü<∏ä+˝ÀøÏ Äj·Tq m>∑dæq rs¡T dü÷Œ¤]Ôì#˚à n<Ûë´j·T+. Ç+‘·yê&É˝≤¢... n+‘·yê&Ó’... <˚XÊìøÏ kÕ«‘·+Á‘·´+ e∫Ãq ‘=*Hêfi¯¢˝À ‘Ó\T>∑T‘Ós¡≈£î <äøÏÿq ø√Væ≤q÷sY m˙ºÄsY. sêe&É+ sêe&Éy˚T Äj·Tq V”≤s√>± e#êÃs¡T, øÏ¢ø£ÿj·÷´s¡T. n+‘ê ø£*|æ ns¡&É»qT dæìe÷\T <ë{≤jÓ÷ ˝Ò<√ dæìe÷˝À¢ kÕºs¡j·÷´s¡T. <ë<ë|ü⁄ 33 @fi¯¢ düTBs¡È dæìe÷ ¬øØsY˝À 298 dæìe÷\T #˚XÊs¡T. dæ˙s¡+>∑+ e~˝Òdæ, sê»ø°j·÷˝À¢øÏ yÓfi≤¢ø£ ‘·q ø£fi≤‘·èwüíqT rs¡TÃø=H˚+<äT≈£î n&ÉbÕ <ä&ÉbÕ n+‘ê ø£*|æ eTs√ 4 dæìe÷\T #˚XÊs¡T. yÓTT‘·Ô+ á 302 dæìe÷˝À¢ Äj·Tq #˚dæqìï $_Ûqï ø√e\ dæìe÷\T, y˚dæqìï y…’$<Ûä´uÛÑ]‘·yÓTÆq bÕÁ‘·\T, q≥-<äs¡Ùø£-ìsêà‘·>± |ü+&ç+∫qìï Á|üjÓ÷>±\T q uÛÑ÷‘√ q uÛÑ$wü´‹! m˙ºÄsY q{Ï+∫q 302 ∫Á‘ê˝À¢ 123 dæìe÷\T ø±dü÷º´yYT Á&Üe÷\T. $uÛÑõ+∫, $es¡+>± #ÓbÕŒ\+fÒ- bÂsêDÏø±\T 48, C≤q|ü<ë\T 57, #ê]Á‘·ø±\T 18. @ <˚X¯ dæ˙#·]Á‘·˝Àq÷ á kÕúsTT ns¡T<Ó’q $Hê´dü+ #˚dæq eTs=ø£s¡T ø£ì|æ+#·s¡T. Äj·Tq ∫Á‘ê˝À¢ dæ+Vü≤uÛ≤>∑+ uÛ≤s¡rj·T dü+düÿè‹, dü+Á|ü<ëj·T+, ÁbÕNq kÕVæ≤‘·´+, |ü⁄sêDÒ‹Vü‰kÕ\T, e÷qe $\Te\T, ≈£î≥T+ã nqTã+<Ûë\qT Á|ü‹|òü*+∫qy˚. ‘Ó\T>∑T dæ˙ |ü]ÁX¯eT≈£î Äj·Tq kÕ~Û+∫ ô|{Ϻq nH˚ø±H˚ø£ |òüTq‘·\ C≤_‘ê düTBs¡ÈyÓTÆq~. Çyê[º Ä~|ü⁄s¡Twt, XÊ≈£î+‘·\+ ∫Á‘ê\ Hê{ÏøÏ ≈£L&Ü |ü⁄sêD |ü⁄s¡Twüß\Hêï, bÂsêDÏø±\Hêï m˙ºÄπs >∑Ts¡TÔ≈£î edüTÔHêï s¡+fÒ... Äj·Tq y˚düT≈£îqï |ü⁄Hê~ n˝≤+{Ï~. sêe÷j·TD, uÛ≤s¡‘·, uÛ≤>∑e‘ê\qT ∫qï|ü&˚ Äb˛X¯q |ü{Ϻq u≤\ sêeTT &Üj·Tq. n+<äT≈£î... m˙ºÄsY ‘·+Á&çøÏ ô|<ä› ‘√&É\T¢&ÉT, m˙ºÄsY≈£î es¡Tdü≈£î ô|<äHêqï nsTTq sêeTj·T´ Á|üuÛ≤e+ m+‘√ ñ+~. Ä s√E˝À¢ sêeTj·T´ s¡+>∑düú\ q≥T\T. ªc˛≈£î sêeTj·T´μ>± q\T>∑T]˝À ÁbÕ#·Ts¡´+ bı+~qyês¡T. sêeTj·T´ e\¢ m˙ºÄsY≈£î ≈£L&Ü s¡+>∑düú\+ô|’ ÄdüøÏÔ ô|]–+~. $<ë´]ú>± ñqï s√E\ qT+#˚ Hê≥ø±˝À¢ y˚cÕ\T y˚XÊs¡T. eT]ø=+‘· ô|<ä›j·÷´ø£ ªH˚wüq˝Ÿ ÄsYº ~∏j˚T≥sYμ (mHé.m.{Ï) ù|s¡ s¡+>∑düú\ düe÷C≤ìï HÓ\ø=*Œ, <˚X¯uÛÑøÏÔ Á|ü|üP]‘· n+XÊ\‘√ Hê≥ø±\T Á|ü<ä]Ù+#ês¡T. m˝Ÿ.$. Á|ükÕ<é <äs¡Ùø£‘·«+˝À... ‘·q ¬øØsY˝À ]©C…’q ‘=* ∫Á‘·+ eTq<˚X¯+ (1949)‘√ ‘Ó\T>∑T dæ˙ Áù|ø£å≈£î\qT |ü\ø£]+ #ês¡T. ‘·<äT|ü] ∫Á‘ê\T ]©E ø±ø£eTT+<˚ Á|üdæ<äΔ $»j·÷ Ábı&Éø£åHé‡ dü+düú HÓ\dü] J‘·+‘√ kÕº|òt Ä]ºdüTº>± rdüTø=H˚+‘·>± Ä ‘=* ∫Á‘·+‘√H˚ >∑T]Ô+|ü⁄ ‘Ó#·TÃø=Hêïs¡T. ìsêà‘·\T Hê–¬s&ç¶ #·Áø£bÕDÏ »+≥ Ä ‘·s¡Tyê‘· ‘·eT u≤´qsY˝À ì]à+∫q ∫s¡ düàs¡D°j·T ∫Á‘ê˝À¢ bÕÁ‘·b˛wüD #˚XÊs¡T. Ä ∫Á‘ê\T H˚{Ïø° ‘Ó\T>∑T dæ˙#·]Á‘·˝À ÄDÏeTT‘ê´\T>± $T–*b˛e&É+ n$düàs¡D°j·T+. $»j·÷dü+düú˝À q{Ï+∫q ¬s+&√ ∫Á‘·yÓTÆq, ¬ø.$. ¬s&ç¶ <äs¡Ùø£‘·« Á|ü‹uÛ≤düTeT C≤q|ü<ä+ bÕ‘êfi¯uÛ…’s¡$ (1951) n|üPs¡« $»j·T+ kÕ~Û+∫+~. dü+#·\q+ düèwæº+∫+~. ‘Ó\T>∑T dæ˙#·]Á‘·˝À ‘=* dü«s√í‘·‡e ∫Á‘·yÓTÆ+~. e÷s¡T e÷{≤¢&˚ neø±X¯+ eTs=ø£]øÏ Çe«≈£î+&Ü m˙ºÄsY dü÷|üsY kÕºsY>± ne‘·]+ #ês¡T. n+‘˚... Ä ‘·s¡Tyê‘· m˙ºÄsY Çø£ mqï&É÷ yÓqT‹]– #·÷ùd |ü]dæú‹ sê˝Ò<äT.

23e ‘êHê düuÛÑ\ C≤„|üø£ dü+∫ø£ 161 C≤qsY @<Ó’Hê... »q Vü≤è<äj·T $CÒ‘·! |ü⁄sêD |ü⁄s¡Twüß˝…’q ÁosêeTT&ÉT, Áoø£èwüßí&ÉT, |üs¡eT•e⁄&ÉT, y˚+ø£fÒX¯«s¡T&ÉT` Ç˝≤ mH√ï bÕÁ‘·\qT XÊ«dæ+∫, ‘Ó\T>∑T‘Ós¡qT XÊdæ+∫... ‘Ó\T>∑Tyê] Vü≤è<äj·÷˝À¢ Äsê<Ûä´ <Ó’eeTj·÷´s¡T m˙ºÄsY. ∫Á‘·+ @$T≥+fÒ á <˚e‘ê bÕÁ‘·˝À¢ m+‘· >=|üŒ>± sêDÏ+#ês√, n+‘˚ >=|üŒ>± sêeDÁãVü≤à, <äTs√´<ÛäqT&ÉT, Ç+Á<ä õ‘·TÔ, ø°#·≈£î&ÉT˝≤+{Ï |ü⁄sêD Á|ü‹Hêj·Tø£ bÕÁ‘·˝À¢q÷ J$+#ês¡T. Äj·Tq˝≤>± ˝…ø£ÿ≈£î $TøÏÿ* bÂsêDÏø£ bÕÁ‘·\≈£î ÁbÕDÁ|ü‹wü˜ #˚dæqyês¡T Á|ü|ü+#· dæ˙#·]Á‘·˝À eTs=ø£s¡T ø£ì|æ+#·s¡T. Ç~ düÔe+ ø±<äT... yêdüÔe+! C≤q|ü<ë˝À¢ ndüe÷q kÕúsTT˝À 57 ∫Á‘ê˝À¢ m˙ºÄsY q{Ï+#ês¡T. eTØ eTTK´+>±, Ä ‘·s¡Vü‰ ∫Á‘ê˝À¢ ø£<∏ë dü+<äsꓤìøÏ ‘·>∑Z≥Tº nH˚ø±H˚ø£ e÷s¡Ty˚cÕ˝À¢ ‘Ós¡ô|’ ø£ì|æ+∫, kÕe÷q´ »Hêìï eTT]|æ+#ês¡T. yÓTÆeTs¡|æ+#ês¡T. ø£‹Ô |ü&ç‘˚ m˙ºÄπs... >∑TÁs¡+ô|’ ø£<ä+ ‘=øÏÿ‘˚ m˙ºy√&˚... ø£<∏ëHêsTTø£‘√ ‘Ós¡ô|’ n∫Ãø£ãT∫Ãø£ ˝≤&ç‘˚ n#·ÃyÓTÆq eTq Ç+{Ïyê&˚! Á|ü‘·´]úì z |ü≥Tº|ü{ϺHê, e÷+Á‹≈£î&çì eT≥Tºu…{ϺHê eTH√&˚! düe÷dü uÛÑ÷sTTwü˜ düTBs¡È dü+uÛ≤wüD\T uÛ≤ek˛Œ¤s¡ø£+>± #ÓãT‘·÷H˚ n|üPs¡«+>± n_Ûq sTT+∫Hê, ªsê#·]ø£e÷ ns¡Ω‘·qT ìs¡ísTT+#·Tq~...μ nì sê»dü+ >±H˚ ì\BdæHê nyê[ºø° Çyê[ºø° q+<äeT÷] dæ˙ Áù|ø£å≈£î\ ªÄq+<äμeT÷]. n+‘·{Ï q≥T&ç nqTyê<ä ∫Á‘ê\T #·÷dæ, <äøÏåD≤~yêπs ø±<äT... Væ≤+B, u…+>±© ∫Á‘ê\ Áù|ø£å≈£î\÷ CÒCÒ\T ø={≤ºs¡T. #ê]Á‘·ø£ ∫Á‘ê˝À¢ m˙ºÄsY ‘·q y˚wüuÛ≤wü\‘√ X¯uÛ≤wt nì|æ+#·T≈£îHêïs¡T. u§_“* j·TT<äΔ+ (1964)˝À sêC≤ s¡+>∑ sêj·T\T nsTTHê, |ü˝≤ï{Ï j·TT<äΔ+ (1966)˝À ÁãVü≤à Hêj·TT&Ó’Hê, ‘ÓHê* sêeTø£èwüí (1956), eTVü‰eT+Á‹ ‹eTàs¡düT (1962) ∫Á‘ê˝À¢ Áoø£èwüí <˚esêj·T\T nsTTHê eTq #·]Á‘·˝Àì eTT<äT›_&ɶ*ï ø£fi¯¢ eTT+<äT ì*bÕs¡T m˙ºÄsY. #ê]Á‘·ø£, kÕVæ≤r <ÛäTs¡+<Ûäs¡T\ J$‘ê\ Ä<Ûës¡+>± rdæq Væ≤kÕº]ø£˝Ÿ ãjÓ÷Á>∑|ò” ∫Á‘ê˝…’q y˚eTT\yê&É ;ÛeTø£$ (1976), ÁoeT~«sê{Ÿ Ms¡ÁãùV≤à+Á<ä kÕ«$T #·]Á‘· (1984), ÁoHê<∏ä ø£$kÕs¡« uÛÖeT (1993) ˝≤+{Ï$ á $X¯«$U≤´‘· q≥kÕs¡«uÛÖeTT&ç Á|ü‘˚´ø£ n_Ûs¡T∫øÏ Á|ürø£\T. Ç˝≤ @ ø√e≈£î #Ó+~q bÕÁ‘·HÓ’Hê ‘·q˝À ÄyêVü≤q #˚düTø=ì, ‘Ós¡ô|’ n<äT“¤‘·+>± Á|ü<ä]Ù+#·&É+ q≥T&ç>± m˙ºÄsY Je\ø£åD+. Áù|ø£å≈£î\≈£î... k˛wü˝Ÿ {°#·sY! kÕ+|òæTø£ ∫Á‘ê˝À¢q÷ m˙ºÄsY dü‘êÔ nyÓ÷|òüT+. Äj·Tq dæìe÷\T nH˚ø£+ ÄHê{Ï kÕe÷õø£ |ü]dæú‘·T\≈£î yÓ+&ç‘Ós¡ <äs¡ŒD≤\T. k˛wæjÓ÷ Væ≤kÕº]ø£˝Ÿ &Ü≈£î´yÓT+≥T¢. ô|[¢ #˚dæ #·÷&ÉT (1952)˝À es¡ø£{≤ïìøÏ e´‹πsø£+>± ô|<ä›*ï m~]+∫ ô|[¢ #˚düTø=H˚ nuÛÑT´<äj·Tyê<ä qe‘·s¡+ ø£ì|ædüTÔ+~. |æ∫Ã|ü⁄\¢j·T´ (1953), ‘√&ÉT<=+>∑\T (1954) ∫Á‘ê\qT dü«j·T+>± q{Ïdü÷Ô, ì]àdü÷Ô, ÄHê{Ï kÕe÷õø£ s¡T>∑à‘·\qT ÄsYº |òæ*yYT |ü<äΔ‹˝À #·÷bÕs¡T. nyês¡T¶\T kÕ~Û+#ês¡T. HÓÁVüA ‘·s¡Vü‰ kÕeT´yê<ë˙ï, ªÄqø£≥º˝Ò Ä<ÛäTìø£ uÛ≤s¡‘· <˚yê\ j·÷\T,μ nqïdü÷Œ¤]Ô˙ ‘Ó\T>∑T‘Ós¡ô|’øÏ rdüTø=#êÃs¡T. kÕ«‘·+Á‘ê´q+‘·s¡, ª<˚X¯eTTà e÷]+<√jYT... ø±\eTTà e÷]+<√jYT,μ nH˚ ÄXÊuÛ≤e+ ø£*–+ #ês¡T. ø£+&É*ï ø£]–+∫, ã+&É*ï ‘=\–+∫, uÛ≤>±´*ï |ü+&ç+∫, Á>±e÷*ï yÓ*–+#·eTH˚ <˚XÊuÛÑT´ <äj·T eT+Á‘êìï e˝…¢y˚XÊs¡T. dü+<˚XÊ‘·àø£ Á|üuÀ<Ûä ^‘ê\‘√bÕ≥T Hê>±s¡T®qkÕ>∑sY Äqø£≥º ìsêàD <äèXÊ´\≈£î dü+ã+~Û+∫ sêeTT&ÉT`;ÛeTT&ÉT (1964) Çyêfi¯ ‘Ó\T>∑T ‘Ós¡ô|’ $T–*q $Ee˝Ÿ &Ü≈£î´yÓT+{Ÿ. n˝≤π>, 1970\ eTT+<äT es¡≈£î <˚X¯+˝À Á|üy˚X¯ô|{Ϻq düeTwæº e´ekÕj·T $<ÛëHêìï nH˚ø£ dæìe÷˝À¢ m˙ºÄsY bÕÁ‘·\T #·]ÃkÕÔsTT. Á|ü»\≈£î dü+<˚X¯$TkÕÔsTT. Ä ‘·sê«‘· e∫Ãq kÕe÷qT´\≈£î πswüHé _j·T´+, düs¡T≈£î\ $<ÛëHê˙ï, n+<äT˝Àì düeTdü´\T, |ü]cÕÿsê\qT Ä ø±\+˝Àì ‘·q dæìe÷˝À¢ q÷{ÏøÏ 75 yê{Ï˝À¢ m˙ºÄsY Á|ü‹|òü*+#ês¡T. e´wæº ≈£î≥T+u≤\T, y˚s¡T ø±|ü⁄sê\T m≈£îÿee⁄‘·Tqï s√E˝À¢ ≈£î≥T+ãe´edüú dü+øå√uÛ≤ìï m<äTs=ÿ+≥Tqï düeT j·T+˝À... ñeTà&ç ≈£î≥T+u≤\qT düeT]údü÷Ô m˙ºÄsY ñeTà&ç ≈£î≥T+ã+ (1967) ∫Á‘êìï ì]à+#ês¡T. dü«j·T+>± ø£<∏ä, Åd”ÿHéù|¢ sêdæ, q{Ï+∫, ì]à+∫, nX‚wü Á|üC≤˙ø±ìï yÓT|æŒ+#ês¡T. Hê{Ï uÛ≤s¡rj·T ≈£î≥T+ã e´edüú≈£î Á|ü‹ s¡÷|ü+>± á ∫Á‘êìï e÷k˛ÿ n+‘· sê®rj·T #·\q∫Á‘√‘·‡e+˝À eTq<˚X¯+ ‘·s¡|òü⁄q Á|ü<äs¡Ùq≈£î Hê{Ï Á|üuÛÑT‘·«+ m+|æø£ #˚j·T&É+ $X‚wü+. <äs¡Ùø£, ìsêà‘·>±q÷ es¡ø£≥ï <äTsê#êsêìï q+<äeT÷] ìs¡dæ+#ês¡T.

‘Ó\T>∑T|ü\T≈£î 2023 162 d”«j·T <äs¡Ùø£‘·«+˝À q{Ïdü÷Ô, ì]à+∫q es¡ø£≥ï+ (1969) ∫Á‘·+ n+<äT≈£î Á|ü‘˚´ø£ ñ<ëVü≤s¡D. C≤rj·T nyês¡T¶˝À¢ ñ‘·ÔeT ∫Á‘·+>± ‘=*kÕ]>± q>∑<äT ãVüQeT‹ n+<äT≈£îHêïs¡T. ÄHê{Ï Ä u≤¢ø˘ n+&é y…’{Ÿ ôd\T´˝≤sTT&é ∫Á‘êìï &çõ≥˝…’CŸ #˚dæ, Ç{°e\ 2019˝Àq÷ >√yê˝Àì yê]¸ø£ ªuÛ≤s¡‘· n+‘·sê®rj·T #·\q∫Á‘√‘·‡e+μ (Ç|ò”)˝À Á|ü‘˚´ø£+>± Á|ü<ä]Ù+#·&É+ $X‚wü+. Çø£, ‘Ó\T>∑T ‘Ós¡ô|’ V”≤s√ ˇø£ sê»ø°j·T Hêj·T≈£î&ç>± Á|ü»\ ø√dü+ bÕ≥T|ü&É&ÉeTH˚ ø£<∏ëø£<∏äHê\≈£î ø£<∏ë Hêj·T≈£î&ÉT (1969) ∫Á‘·y˚T ÁbÕs¡+uÛÑ+. Ç<˚ ø£<∏ä ‘·sê«‘· ‘·$Tfi¯, Væ≤+B uÛ≤wü ˝À¢q÷ dü+#·\q $»j·÷\T kÕ~Û+∫+~. ‘·sê«‘· ø±\+˝À <˚X¯+˝À eTTK´eT+Á‘·T ˝…’q eTT>∑TZs¡T dæ˙‘ês¡\T mMT®ÄsY, m˙ºÄsY, »j·T\*‘·\ dæìe÷ ¬øØsY˝À ˇø£ yÓTÆ\TsêsTT>± ì\e&É+ >∑eTHês¡Ω+. ‘Ó\T>∑TC≤‹, ÁbÕ+‘ê\ düyÓTÆø£´ ‘·qT q$Tàq m˙ºÄsY ‘·q dæìe÷˝Àq÷ neø±X¯+ rdüTø=ì eTØ Ä e÷fÒ #ÓbÕŒs¡T. 1969 Hê{Ï Á|ü‘˚´ø£ ‘Ó\+>±D ñ<ä´eT+ ñ<äΔè‘·+>± q&ÉTdü÷Ô, n\¢s¡T¢, $<Ûä«+dü+ πs>∑T‘·Tqï s√E˝À¢, ôV’≤<äsê u≤<é˝À nH˚ø£ ÄdüTÔ\Tqï|üŒ{Ïø° m˙ºÄsY <ÛÓ’s¡´+>± düyÓTÆø£´yê<ä+ y…’ù| ì*#ês¡T. ‘·˝≤¢? ô|fi≤¢e÷? (1970) ∫Á‘·+˝À düyÓTÆø£´yê<ëìï düeT]údü÷Ô, ª‘Ó\T>∑T C≤‹ eTq~... ì+&ÉT>∑ yÓ\T>∑T C≤‹ eTq~...μ n+≥÷ dæHê¬s‘√ Á|ü‘˚´ø£+>± bÕ≥ sêsTT+∫ ô|{≤ºs¡T. nB m˙ºÄsY ìã<äΔ‘·, ì+&ÉT >∑T+&Ó <ÛÓ’s¡´+. kÕ«MTJ\T, u≤u≤\T, yê] Äosê«<ä+ ø√dü+ sê»ø°j·T H˚‘·\T ôd’‘·+ ≈£L´\T ø£≥º&É+ m≈£îÿy…’q ø±\+ n~. n|üŒ{À¢ m˙ºÄsY ‘·q kı+‘· dæìe÷ ø√&É\T ~~›q ø±|ü⁄s¡+ (1970)˝À u≤u≤\q÷, yê] e´eVü‰sê\q÷ m+&É>∑&ÉT‘·÷ düìïy˚XÊ\T ô|{≤ºs¡T. Çyêfi¯ mes¡÷ ø£\˝À ≈£L&Ü kÕVü≤dæ+#·˝Òì $<Ûä+>±... kÕø屑·÷Ô sêÅwüº|ü‘·T\T, Á|ü<Ûëq eT+Á‘·T\T ôd’‘·+ dü+<ä]Ù+#˚ dü‘·´ kÕsTTu≤u≤qT b˛*q bÕÁ‘·qT dæìe÷˝À #·÷ô|{Ϻ, <äTdü‡+ Á|ü<ëj·÷\qT $eT]Ù+#ês¡T m˙ºÄsY. eTs√ kı+‘· dæìe÷ ‘ê‘·eTàø£\ (1974)˝À ¬s’‘·T düeTdü´ \qT #·]Ãdü÷ÔH˚, n|üŒ{À¢ Á|üuÛÑT‘ê«\T ø=‘·Ô>± Á|üy˚X¯ô|{Ϻq ≈£î≥T+ã ìj·T+Á‘·D $<ÛëHêìï ôd’‘·+ Äj·Tq u≤Vü‰≥+>± e´‹πsøÏ+#ês¡T. n|üŒ{À¢ n~ eTs√ dü+#·\q+. Ç˝≤ düeTø±©q n+XÊ\qT dæìe÷˝À¢ #·÷|ü&Üìø°, yê{Ïô|’ ‘·q<Ó’q yÓ+&ç‘Ós¡ yê´U≤´q+ #˚j·T&Üìø° m˙ºÄsY mqï&É÷ yÓqTø±&É˝Ò<äq&ÜìøÏ mH√ï ñ<ëVü≤s¡D\T! ˇø£ÿe÷≥˝À- dü+<˚XÊ‘·àø£ ∫Á‘ê\T, düeTø±©q sê»ø°j·T e´edüúô|’ <Ûä«»yÓT‹Ôq ∫Á‘ê\‘√ m˙ºÄsY »q+ V”≤s√ nj·÷´s¡T. Á|ü‹ ø£<∏ä˝À Äj·Tq m|ü&É÷ kÕe÷qT´&ç |üø£åy˚T ì*#ês¡T. <äTsêàs¡TZ\≈£L, ô|‘·Ô+<ës¡¢ <√|æ&û e´edüú≈£L e´‹πsø£+>± b˛sê&˚ Ms¡T&ç>± ‘Ós¡ô|’ ¬>*#ês¡T. ‘êqT n+‘·≈£î eTT+<Óqï&É÷ nqTø√ì... ‘·s¡Tyê‹ sê»ø°j·T J$‘êìøÏ ‹s¡T>∑T˝Òì e÷dt Çy˚TCŸ dü+bÕ~+#ês¡T.

23e ‘êHê düuÛÑ\ C≤„|üø£ dü+∫ø£ 163 |ü]ÁX¯eTqT ô|+∫q ô|<ä› V”≤s√ ìC≤ìøÏ, ˇø£ q≥T&ÉT ø£wüº|ü&ç‘˚ V”≤s√ ø±e#·TÃ. ˇø£ V”≤s√ dæì‡j·TsY>± ÁX¯$TùdÔ »Hê<äs¡D bı+<äe#·TÃ, u≤ø±‡|ò”dt Væ≤≥T¢ kÕ~Û+#·e#·TÃ. u≤ø±‡|ò”dt Væ≤≥T¢ e∫Ãq ‘ês¡\T #ê˝≤eT+<˚ ñ+&Ée#·TÃ. ø±˙, m~π> ‘·q Á|üj·÷D+˝À ‘êqT qeTTàø=ì e∫Ãq |ü]ÁX¯eTqT ≈£L&Ü •Ksêj·Te÷q kÕúsTTøÏ rdüT≈£îyÓ[¢q eTVü‰q≥T\T q÷{Ïø√ ø√{Ïø√ ˇø£ÿπs ñ+{≤s¡T. ‘Ó\T>∑T dæ˙ |ü]ÁX¯eT˝À n˝≤+{Ï Á<ÛäTe‘ês¡ø£ m˙ºÄsY. »q+ >∑T+&Ó˝À¢ ∫s¡kÕúsTT>± ì*∫q q+<äeT÷] ‘ês¡ø£ sêe÷sêe⁄ dæ˙s¡+>±ìøÏ e#˚Ãdü]øÏ ‘Ó\T>∑T dæ˙ |ü]ÁX¯eT @{≤ dü>∑≥Tq 10 ∫Á‘ê\T ñ‘·Œ‹Ô #˚k˛Ô+~. Äj·Tq V”≤s√>± dæ˙s¡+>±ìï e~˝ÒHê{ÏøÏ n~ dü>∑≥Tq 100 dæìe÷\ kÕúsTTøÏ e∫Ã+~. ‘Ó\T>∑T dæ˙d”eT Ä kÕúsTT˝À |ü]|ü⁄wüº+ ø±e&É+˝À m˙ºÄsY~ ø°\ø£bÕÁ‘·. ª‘·≈£îÿe dæìe÷\‘√ m≈£îÿe dü+bÕ<äq,μ nH˚ H˚{Ï dæ˙ Hêj·T≈£î\ dü÷Á‘ê\≈£î _Ûqï+>± Äj·Tq ˇfi¯ó¢ <ë#·Tø√≈£î+&Ü ø£wüº|ü&ܶs¡T. M˝…’qìï m≈£îÿe dæìe÷\T #˚dü÷Ô, y˚˝≤~eT+~ ñbÕ~Ûø°, ìsêàD, |ü+|æD°, Á|ü<äs¡Ùø£ XÊK\ìï{≤ |ü]ÁX¯eT düs¡«‘√eTTK |ü⁄s√_Ûeè~Δø° ‘√&ÉŒ&ܶs¡T. 1949˝À ]©C…’q ‘·q ‘=*∫Á‘·+ eTq<˚X¯+‘√ ÁbÕs¡+_Û+∫q m˙ºÄsY yÓTT<ä{Ï 20 @fi¯¢ ¬øØsY˝À <ë<ë|ü⁄ 200 dæìe÷\T #˚XÊs¡T. Ä s¡ø£+>± #·÷ùdÔ... 1950`1970 eT<Ûä´ ø±˝≤ìï ªm˙ºÄsY X¯ø£+μ>± #Ó|üŒe#·TÃ. Ä ìØí‘· ø±\e´e~Û˝À Á|ü‹ @{≤ ‘Ó\T>∑T˝À ]©C…’q dæìe÷˝À¢ ø£˙dü+ dü>∑+ qT+∫ dü>∑+ ô|’H˚ Äj·Tq dæìe÷\Tqï dü+e‘·‡sê˝Ò m≈£îÿe. eT#·TÃ≈£î 1964˝À ‘Ó\T>∑T dæ˙s¡+>∑+ 24 dæìe÷\T rùdÔ, n+<äT˝À 16 dæìe÷\T, n+fÒ eT÷&ç+≥ ¬s+&=+‘·T\T m˙ºÄsYy˚! n˝≤ sê»ø°j·÷˝À¢øÏ sêø£eTT+<˚ dæìe÷ ˝À¢q÷ eT÷&ç+≥ ¬s+&=+‘·T\ yÓTC≤]{° Äj·Tq kÕ~Û+#ês¡T. 90 @fi¯¢ ô|’∫\T≈£î ‘Ó\T>∑T {≤ø° ∫Á‘ê\ #·]Á‘·˝À Ç˝≤ ˇø£ @&Ü~ eT÷&ç+≥ ¬s+&=+‘·T\ dæìe÷\T ˇø£ V”≤s√ #˚j·T&É+ n|üŒ{Ïø°, Ç|üŒ{Ïø° ]ø±s¡T¶. bıs¡T>∑Tq ‘·$Tfi¯ dæ˙ kÕºs¡¢ #·]Á‘·˝Àq÷ Ç˝≤+{Ï V”≤s√ eTs=ø£s¡T ø£ì|æ+#·s¡T. ‘Ó\T>∑T dæìe÷ m<äT>∑T<ä\˝À m˙ºÄsY n$düàs¡D°j·T ø£èwæøÏ Ç~ ì\Te⁄≥<ä›+. dü¬ø‡dt πs≥T˝Àq÷... kÕºsY Ä|òt ~ kÕºsY‡! Ä ¬s+&ÉT <äXÊu≤›\ ø±\+˝Àì >∑D≤+ø±\qT rdüT≈£î+fÒ m˙ºÄsY, eTs√ nÁ>∑q≥T&ÉT @mHêïsY\T ñeTà&ç>± <ë<ë|ü⁄ 350 dæìe÷˝À¢ V”≤s√\T>± q{Ï+#ês¡T. n<˚ ø±\+˝À $T>∑‘ê n+<äs¡T V”≤s√\÷ ø£\dæ düTe÷s¡T 250 dæìe÷˝À¢ e÷Á‘·y˚T q{Ï+#· >∑*>±s¡T. Ç~ >∑eTì+∫ rsê*‡q n+X¯+. n˝≤π> Ä yÓTT<ä{Ï Çs¡y…’ @fi¯¢˝À Á|ü‹ @{≤ m˙ºÄsY q{Ï+∫q @<√ ˇø£ dæìe÷ |òüTq $»j·÷ìï kÕ~Û+∫+~. |ü]$T‘·T*ï #Û˚~dü÷Ô, |ü]ÁX¯eT |ü]~Ûì m|üŒ{Ïø£|ü&ÉT ô|+#·T‘·÷ e∫Ã+~. Ä ‘·s¡Tyê‘· ≈£L&Ü sê»ø°j·÷˝À¢ #˚s¡&ÜìøÏ dæìe÷\ qT+∫ m˙ºÄsY ]f…Æs¡j˚T´ es¡≈£î Ç‘·s¡ q≥T\T Äj·Tq≈£î ˙&É\T>±H˚ ì*#ês¡T. Ç~ ìwüߘs¡yÓTÆHê... dæ˙ $X‚¢wü≈£î\T #Óù|Œ ì»+. sê»ø°j·÷˝À¢ #˚s¡&ÜìøÏ ø=~›>± eTT+<äT m˙ºÄsY q{Ï+∫q Hê\T>∑T dæìe÷\÷ (düsê›sY bÕbÕsêj·TT&ÉT -1980, ø=+&ÉM{Ï dæ+Vü≤+- 1981, »dæºdt #Í<ä] -1982, u§_“*|ü⁄* -1982)... u≤ø±‡|ò”dt |ü]uÛ≤wü˝À #ÓbÕŒ\+fÒ u≤¢ø˘ ãdüºs¡T¢. n$˙‹ sê»ø°j·T H˚‘·ô|’ b˛sê&˚ kÕ«‘·+Á‘·´ düeTs¡jÓ÷<ÛäT&ÉT, ìC≤j·Tr|üs¡T&Ó’q b˛©kÕ|ò”düsY, <äTwüºX¯≈£îÔ*ï m~]+#˚ Hê´j·TeT÷]Ô, düe÷C≤ìï dü+düÿ]+#˚ ôd’ìø£ n~Ûø±]... ÇM es¡Tdü>± Ä Hê\T>∑T ∫Á‘ê˝À¢ Äj·Tq b˛wæ+∫q bÕÁ‘·\T. Ä bÕÁ‘·\T, Ä j·÷ dæìe÷\ ø£<∏ä\T m˙ºÄsY sê»ø°j·T s¡+>∑Á|üy˚XÊìøÏ u≤≥\T y˚ùd˝≤ ‘Ó*$>± r]Ã~<äT›≈£îqïy˚! n˙ï n<äT“¤‘· $»j·÷\‘√ Ä \øå±´ìøÏ <√Vü≤<ä |ü&çqy˚! eTs√|üø£ÿ dæ˙|ü]ÁX¯eT u≤ø±‡|ò”dt |ü]~Ûì eT]+‘· $düÔ]+∫qy˚!! ¬øØsY yÓTT‘·Ô+>± #·÷ùdÔ... |ü]ÁX¯eT≈£î $»j·÷\T, $|üØ‘·yÓTÆq ø£˝…ø£åq¢ <ë«sê ‘Ó\T>∑T |ü]ÁX¯eTqT ô|+∫ b˛wæ+∫q dæìe÷˝À¢ q{Ï+∫qyê]˝À Á|ü<∏äeTkÕúq+ ≈£L&Ü m˙ºÄsY<˚! Hê\T>∑T <äXÊu≤›\T>± dæ˙yê´bÕs¡ nqTuÛÑeE„&ÉT, |ü\T ∫Á‘ê\ ø±s¡´ ìsê«Vü≤ø£ ìsêà‘· nsTTq ø=$TàH˚ì yÓ+ø£fÒX¯«s¡sêe⁄ e÷≥˝À¢ #ÓbÕŒ\+fÒ, ªªdü<äs¡T dæìe÷\T dü+bÕ~+∫q Ä<ëj·T+, ~∏j˚T≥s¡¢˝À Ä dæìe÷\T q&ç∫q s√E\qT |ü]>∑DÏùdÔ ‘Ó\T>∑T dæìe÷˝À m˙ºÄsY dæìe÷\

‘Ó\T>∑T|ü\T≈£î 2023 164 Ä≈£î´ô|˙‡ πs≥T 75 XÊ‘·+. ~∏j˚T≥sY≈£î e#˚à »qdü+K´ <äècÕº´ >∑DÏùdÔ, Ç‘·s¡ uÛ≤wü\ V”≤s√ \+<ä] ø£Hêï m˙ºÄπs ô|’ yÓT≥Tºq ñ Hêïs¡T.μμ n+<äTπø... $T>∑‘ê q≥T\T uÛ≤s¡eTqTø=H˚ bÕÁ‘·\qT n\y√ø£>± yÓT|æŒ+#·&É+˝ÀH˚ ø±<äT... u≤ø±‡|ò”düTqT ô|+∫ ô|<ä›#˚j·T&É+˝Àq÷ Äj·Tq nÁ>∑>∑DT´\T. ø£fi≤e÷qdæ... dæ˙kÕVü≤dæ... ø£<∏ä, bÕÁ‘·\ m+|æø£ qT+∫ bÕÁ‘· b˛wüD <ëø± Á|ü‹ $wüj·T+˝Àq÷ m˙ºÄsY~ kÕVü≤düe÷s¡Z+. dæìe÷ ¬øØsY n≥T |ü‘êø£ kÕúsTT˝À ñqï|ü&É÷, Ç≥T |üsê»j·÷\T m<äT¬s’q|ü&É÷ Äj·Tq ‘·q Á|ü‘˚´ø£‘·qT ì\T|ü⁄ ø=Hêïs¡T. ì+&Ü Hê\T>∑T |ü<äT\ ej·Tôd’Hê ˝Ò≈£î+&ÜH˚ Äj·Tq ì+&ÉT, |ü+&ÉT eTT<äTdü*>± q{ÏkÕÔs¡T. Ä»qà ÁãVü≤à#ê] ;Ûwüà (1962) bÕÁ‘·<Ûës¡DqT n|üPs¡«eTì|ækÕÔs¡T. ‘Ós¡ô|’ &Ü´qT‡\T #˚dü÷Ô, á\\T y˚sTTdüTÔ qï|ü&˚ ã‘·ø£˝Òì ã&ç|ü+‘·T\T (1972) y˚wü+˝À yÓT|æŒkÕÔs¡T. ø£fi¯ó¢ b˛sTTq ø£uÀ~>± ‘Ós¡ô|’ ∫s¡+Je⁄\T (1956) nì|æ+#·T ≈£îHêïs¡T. n${Ïyê&ç bÕÁ‘·˝À ø£\dæ ñ+fÒ ø£\<äT düTK+ (1961) nì ˇ|æŒ+#ês¡T. m˙ºÄsY ‘·q≈£î q∫Ãq bÕÁ‘· #˚XÊs¡T. »HêìøÏ q#·Ã<˚yÓ÷ qì... q\T>∑Ts¡÷ nqTe÷ì+∫q bÕÁ‘·\qT ôd’‘·+ ∫es¡≈£î n<˚ »q+ yÓT#˚Ã˝≤ #˚XÊs¡T. n_Ûs¡T∫øÏ ‘·>∑Z≥Tº, yÓ+&ç‘Ós¡ô|’ Äø£*ì rs¡TÃø=H˚≥Tº... dæìe÷\T ì]àdü÷ÔH˚ e#êÃs¡T. Ä]úø£ »j·÷|ü »j·÷\T m˝≤ ñHêï, nqT≈£îqï~ #˚j·T&É+ y…’ù| yÓTT>±Zs¡T. kı+‘· ∫Á‘ê˝À¢ Ä‘·àdü+‘·è|æÔπø n~Ûø£ ÁbÕ<Ûëq´$T#êÃs¡T. n+<äT≈£î ñ<ëVü≤s¡D\T ø√ø=\¢\T. eTT+<äT>± sêe÷j·TD+˝Àì sêeD bÕÁ‘·. <äs¡Ù≈£î&ÉT ¬ø.$. ¬s&ç¶ e<ä›ì yê]+∫, ‘êqT <äs¡Ùø£‘·«+ eVæ≤+#·qì ìsêø£]+∫Hê düπs sêeDÁãVü≤à>± q{Ïdü÷Ô, d”«j·T <äs¡Ùø£‘·«+˝ÀH˚ m˙ºÄsY d”‘êsêeT ø£˝≤´D+ (1961) #˚XÊs¡T. sêe÷j·TD+ ‘·sê«‘· eTVü‰ uÛ≤s¡‘·+˝Àì <äTs√´<Ûäq bÕÁ‘·ô|’ m˙ºÄsY eTqdüT bÕπsdüT≈£îHêïs¡T. Ä]‘˚]q q≥T&çøÏ ôd’‘·+ n–ï |üØø£å ˝≤+{Ï Ä bÕÁ‘·qT düTjÓ÷<ÛäqT&ç>± r]Ã~~›, Ç≥T Áoø£èwüßí&ÉT, n≥T düTjÓ÷<ÛäqT&ç>± ¬s+&ÉT bÕÁ‘·\‘√ Áoø£èwüí bÕ+&ÉMj·T+ (1966) ˝À nãT“s¡|ü]#ês¡T. Ä ‘·sê«‘· <ëqMs¡ X¯Ss¡ ø£s¡í (1977)˝À @ø£+>± eT÷&ÉT bÕÁ‘·\‘√ (Áoø£èwüßí&ÉT, düTjÓ÷<ÛäqT&ÉT, ø£s¡Tí&ÉT) ªe÷j·TTπsμ nì|æ+#ês¡T. ‘Ó\T>∑THê≥ bÂsêDÏø£ ∫Á‘·+˝À Á‹bÕÁ‘ê_Ûqj·T+ #˚dæq ‘=* q≥T&ÉH˚ ø°]Ô <äøÏÿ+#·T≈£îHêïs¡T. n≥Tô|’q ÁoeT~«sê≥ |üs¡«eTT (1979)˝À ‘·q ]ø±s¡T¶qT ‘êH˚ ‹s¡>∑sêXÊs¡T. mqï&É÷, mes¡÷ #˚j·Tì Ø‹˝À |ü+#· bÕÁ‘·\≈£î ÁbÕDÁ|ü‹wü˜ (Áoø£èwüßí&ÉT, düTjÓ÷<ÛäqT&ÉT, ø°#·≈£î&ÉT, ns¡T®qT&ÉT, ãèVü≤qï\) #˚XÊs¡T. bÂsêDÏø£ ∫Á‘ê˝À¢... ˇø£ q≥T&ÉT @ø£ø±\+˝À Ç≥T düø£\ >∑TD≤_Û sêeTT&ç>±, n≥T d”‘ê<˚$ì #Ós¡|ü{Ϻq sêeDT&ç>± (Áoø£èwüídü‘·´, ÁosêeT |ü{≤º_Ûùwø£+ ∫Á‘ê˝À¢) Ç≥T »>∑Hêï≥ø£ dü÷Á‘·<Ûë] Áoø£èwüßí&ç>±, n≥T e÷q<ÛäqT&Ó’q düTjÓ÷<ÛäqT&ç>± (Áoø£èwüíbÕ+&ÉMj·T+, <ëq Ms¡ X¯Ss¡ ø£s¡í) |üP]Ô _ÛqïyÓTÆq Ä+–ø£, yê∫ø£, ÄVü‰sê´\‘√ q{Ï+#·&É+, q{Ï+∫ yÓT|æŒ+#·&É+... Á|ü|ü+#· dæìe÷˝ÀH˚ ns¡T<Ó’q $Hê´dü+. Ä kÕVü≤dü+ q uÛÑ÷‘√ q uÛÑ$wü´‹. dæ˙ q≥ yê´ø£s¡D≤ìøÏ m˙ºÄsY ô|{Ϻq XÊX¯«‘· qeT÷Hê Á|ü‹. ˇø£ÿe÷≥˝À... Çe˙ï |ü]ÁX¯eT, Áù|ø£å≈£î\ ˇ|ü<ä\‘√ dü+ã+<Ûä+ ˝Ò≈£î+&Ü m˙ºÄsY nqT≈£îqï~ Ä#·s¡D˝À ô|{Ϻq kÕVü≤kÕ\T. ns¡T<äT>±... ø=ìï <äTkÕ‡Vü≤kÕ\T>± ‹s¡düÿs¡D≈£î >∑T¬s’Hê Äj·Tq e÷Á‘·+ yÓqøÏÿ ‘·>∑Z˝Ò<äT. ˇ+{À¢ ˇø£|üŒ{Ï »edü‘ê«\T ‘·–ZHê, düÁe÷{Ÿ nXÀø£ (1992)>± q{Ï+#·&É+˝Àq÷ n<˚ ‘Ó>∑Te. #êDø£´`#·+Á<ä>∑T|üÔ (1977) Ådæÿ|tº Hê{Ï qT+∫ rs¡ì ø£\>± $T–*b˛sTTq #êDø£´ bÕÁ‘·qT ø±ùdô|’Hê Ä ∫Á‘·+˝À b˛wæ+#·&É+˝Àq÷ n<˚ ø£fi≤|æbÕdü. $&ÉT<ä˝…’q ‘·q ÄK] ∫Á‘·+ ÁoHê<∏ä ø£$kÕs¡«uÛÖeT (1993)˝À ôd’‘·+ m˙ºÄsY˝À ø£ì|æ+#˚$- yÓTT+&ç |ü≥Tº<ä\, eT¨qï‘· dü+ø£\Œ+, MT<ä |ü&ɶ ej·TdüTqT ôd’‘·+ ˝…ø£ÿ#˚j·Tì rs¡ì ø£fi≤‘·èwüí. $cÕ<ë+‘· >±<∏ä e<ä›ì u≤|ü⁄` s¡eTD\T yê]+∫Hê, |ü≥Tºã{Ϻ Ä ‘Ó\T>∑T eTVü‰ø£$ J$‘êH˚ï

23e ‘êHê düuÛÑ\ C≤„|üø£ dü+∫ø£ 165 mqTïø=ì ‘Ós¡ MT<ä≈£î ‘Ó∫Ã, u≤ø±‡|ò”dt |òü*‘ê\≈£î nr‘·+>± ‘·è|æÔ|ü&çq ì»yÓTÆq eT¨qï‘· ø£fi≤eTVü≤]¸ Äj·Tq. ]ø±sY¶\ sêeTT&ÉT ` u≤ø±‡|ò”dt ;ÛeTT&ÉT nH˚ø£eT+~‘√ b˛*ùdÔ dæ˙s¡+>∑ Á|üy˚X¯+ Ä\dü´yÓTÆHê, nœ\ uÛ≤s¡‘êeì˝À n‘·´+‘· y˚>∑+>± dæìe÷\T #˚dæq V”≤s√>± m˙ºÄπs ø£q|ü&É‘ês¡T. uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ yÓTT‘·Ô+ MT<ä... e+<ä ∫Á‘ê\T |üP]Ô #˚düT≈£îqï ‘=* V”≤s√ m˙ºÄπs. >∑T+&ÉeTà ø£<∏ä (1962) Ä ]ø±s¡T¶≈£î y˚~¬ø’+~. Ä ‘·sê«‘· j·÷e‘Y uÛ≤s¡‘êeì˝À 200 ∫Á‘ê˝À¢ q{Ï+∫q ‘=* V”≤s√ ≈£L&Ü Äj·TH˚. ø√&É\T ~~›q ø±|ü⁄s¡+ (1970) Ä n|üPs¡« >ös¡yêìøÏ ø±s¡DyÓTÆ+~. Çø£, ‘Ó\T>∑T Hê≥ 300 dæìe÷\T |üP]Ô #˚dæq ‘=* ø£<∏ëHêj·T≈£î&ÉT ≈£L&Ü m˙ºsêe÷sêy˚. y˚T»sY #·+Á<äø±+‘Y (1993)‘√ Äj·Tq Ä yÓTÆ\T sêsTTì #˚s¡T≈£îHêïs¡T. u≤ø±‡|ò”dt ]ø±s¡T¶\ $wüj·÷ìø=ùdÔ ‘Ó\T>∑T dæ˙ #·]Á‘·˝ÀH˚ ø±<äT... yÓTT‘·Ô+ <äøÏåD uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝ÀH˚... ø√{Ï s¡÷bÕj·T\T edü÷\T #˚dæq ‘=* dæìe÷ m˙ºÄsY<˚ (\e≈£îX¯ - 1963). n˝≤π>, ˇπø @&Ü~ 1977˝À... ˇø£{°, ¬s+&É÷ ø±<äT... @ø£+>± Äj·Tq dæìe÷\T eT÷&ÉT <ëqMs¡X¯Ss¡ ø£s¡í, n&É$ sêeTT&ÉT, j·TeT>√\- ˇø√ÿ{° ø√{Ï s¡÷bÕj·T\ ô|’q edü÷\T #˚j·T&ÉeT÷ n|üPs¡« dü+#·\qy˚T. Ç+ø± #ÓbÕŒ\+fÒ, m˙ºÄsY 1982˝À dæ˙s¡+>∑+ e~*, sê»ø°j·÷˝À¢øÏ yÓfi‚¢ es¡≈£î ‘Ó\T>∑THê≥ ø√{Ï s¡÷bÕj·T\ edü÷\T #˚dæq$ πøe\+ 15 ∫Á‘ê˝Ò. n+<äT˝À ¬ø. $X¯«Hê<∏é X¯+ø£sêuÛÑs¡D+ (1980), nøÏÿH˚ì Áù|e÷_Ûùwø£+ (1981) $TqVü‰ $T>∑‘ê 13 ]ø±sY¶ ÁuÒø˘ ø£˝…ø£åq÷¢ á u≤ø±‡|ò”dt ;ÛeTT&çy˚! ndü\T ø√{Ï s¡÷bÕj·T˝Ò nì‘·s¡kÕ<Ûä´yÓTÆq Ä s√E˝À¢ n&É$ sêeTT&ÉT @ø£+>± Hê\T>∑T ø√≥¢<ëø± edü÷\T #˚j·T&É+ dü+#·\q+. @ø£ø±\+˝À 30øÏ ô|’>± πø+Á<ë\˝À H˚s¡T>± e+<ä s√E\T #·÷dæq ‘=* ‘Ó\T>∑T dæìe÷ n<˚! dæìe÷ yê´bÕs¡ |ü]uÛ≤wü˝À #ÓbÕŒ\+fÒ, ‘Ó\T>∑THê≥ Ä+Á<Ûä, d”&Ó&é, HÓ’C≤yYT, ñ‘·Ôsê+Á<Ûä... Ç˝≤ Hê\T>∑T @]j·÷˝À¢q÷ @ø£ø±\+˝À dü«s√í‘·‡e+ (50 yêsê\T) #˚düT≈£îqï @¬ø’ø£ ∫Á‘·+ ≈£L&Ü nqï>±] n&É$ sêeTT&˚! V”≤s√>± m˙ºÄsY dü¬ø‡dt πs≥T ôd’‘·+ nì‘·s¡ kÕ<Ûä´+. Ç+ø± #ÓbÕŒ\+fÒ, <˚X¯+˝Àì Çyê[º Ç‘·s¡ dü÷|üsY kÕºs¡¢ ø£Hêï n~ m≈£îÿy˚ q+fÒ n‹X¯jÓ÷øÏÔ ø±<äT. es¡Tdü>± 35 @fi¯¢ bÕ≥T (1950`1984) es¡Tdü>± @{≤ e+<ä s√E\ dæ˙ $»j·÷\T #·÷dæq @¬ø’ø£ q≥T&ÉT q+<äeT÷]. ˇø£ @&Ü~˝À 8 ∫Á‘ê\T &Ó’¬s≈£îº>± X¯‘·~H√‘·‡yê\T #·÷dæq q≥T&ÉT <˚X¯+ yÓTT‘·Ô+ MT<ä ˇø£ÿ m˙ºÄπs! s√E≈£î eT÷&ÉT wæ|òü⁄º˝À¢ r]ø£ ˝Ò≈£î+&Ü q≥T&ç>± |üì #˚dü÷ÔH˚, #·\q∫Á‘· ìsêàD+, <äs¡Ùø£‘·«+ HÓs¡|ü&É+ m˙ºÄsY #˚dæq ns¡T<Ó’q $Hê´dü+. n+‘· _J _J V”≤s√... eTs√|üø£ÿ ìsêà‘·>± 34 ∫Á‘ê\T ì]à+#·&É+, <äs¡Ù≈£î&ç>± 18 ∫Á‘ê\qT s¡÷bı+ ~+#ês¡+fÒ ÄX¯Ãs¡´+ ø£\T>∑T‘·T+~. á ø£ì$ì ms¡T>∑ì #·]Á‘· ˇø£ÿ m˙ºÄsYπø kÕ<Ûä´yÓTÆ+~. ô|’ô|#·TÃ... kÕ+|òæTø£+, bÂsêDÏø£+, C≤q|ü<ä+, #ê]Á‘·ø±\T... Hê\T>∑T C≤qs¡¢˝Àq÷ u≤¢ø˘ãdüºs¡T¢ #˚dæq, rdæq @¬ø’ø£ q≥`<äs¡Ù≈£î&ÉT Äj·TH˚! ‘=* ]©CŸ ‘·sê«‘· ≈£L&Ü n<˚ dæìe÷ |ü<˚ |ü<˚ ]©C…’, Ä ]|”{Ÿ s¡q¢˝Àq÷ X¯‘·~H√‘·‡yê\T #˚düTø√e&É+, u≤ø±‡|ò”dt e<ä› ø£qø£es¡¸+ ≈£î]|æ+#·&É+ m˙ºÄsY ¬øØsY˝ÀH˚ m≈£îÿe. Äj·Tq ∫Á‘ê\T yÓTT‘·Ô+ 17 kÕs¡T¢ ]|”{Ÿ s¡q¢˝Àq÷ e+<äs√E\T Ä&Üj·Tì dæ˙ yê´bÕs¡ esêZ\ ø£<∏äq+. n+<äT˝Àq÷ \e≈£îX¯, u§_“*|ü⁄*, ø£Hê´X¯ó\ÿ+ ∫Á‘ê\T ]|”{Ÿ s¡H釽Àq÷ s¡»‘√‘·‡ yê\T »s¡T|ü⁄ø=HêïsTT. n˝≤ ]|”{Ÿ s¡q¢˝Àq÷ ìs¡+‘·s¡+ ø±düT *#˚à ø±eT<Û˚qTe⁄\T >∑qø£H˚ m˙ºÄsY bÕ‘· dæìe÷\≈£î |ü*øÏq+‘· πs≥T, rdæqìï Á|æ+≥T¢ eTπs V”≤s√ $wüj·T+˝Àq÷ »s¡>∑˝Ò<äqï~ ìwüߘs¡ dü‘·´+. b˛{° V”≤s√\ Ç+{≤... ô|<ä› ø=&ÉTπø! ‘·*¢‘·+Á&ÉT\T ‘·eT _&ɶ*ï Áù|$T+#·&É+ düVü≤»+. ø±˙, m˙ºÄsYqT e÷Á‘·+ Äj·Tq‘√ dæ˙s¡+>∑+˝À b˛{°˝À ñqï V”≤s√\ ‘·*¢‘·+Á&ÉT\T ôd’‘·+ kı+‘· _&ɶ˝≤ n_Ûe÷ì+#·&É+, ÄbÕ´j·T‘· |ü+#·&É+ z ns¡T<Ó’q $wüj·T+. q≥düÁe÷{Ÿ @j·THêïsY ‘·*¢ |ü⁄qïeTà nsTT‘˚ m˙ºÄsYqT ô|<ä› ø=&ÉT≈£î>± uÛ≤$+#˚~. dü÷|üsY kÕºsY ø£èwüí e÷‘·èeT÷]Ô Hê>∑s¡‘·ïeTà ≈£L&Ü n+‘˚! dü«j·T+>± ø£èwüí ôd’‘·+ m˙ºÄsY≈£î Msê_Ûe÷ì. Ä e÷≥ ø£èùwí nH˚ø£kÕs¡T¢ ãVæ≤s¡+>∑+>± #ÓbÕŒs¡T. q≥uÛÑ÷wüD XÀuÛÑHéu≤ãT ‘·q Ä|ò”düT fÒãT˝Ÿ MT<ä m˙ºÄsY bò˛{À ô|≥Tºø=H˚yês¡T. Äj·Tq ‘·*¢‘·+Á&ÉT

‘Ó\T>∑T|ü\T≈£î 2023 166 \≈£L ø£qïø=&ÉT≈£î ø£Hêï m˙ºÄsY MT<˚ n_Ûe÷q+, Äsê<Ûäq. ¬sã˝Ÿ kÕºsY ø£èwüí+sêE ‘·+Á&ç dü‘·´Hêsêj·TDsêE≈£î dæìe÷\ MT<ä ndü\T ÄdüøÏÔ ñ+&˚~ ø±<äT. Äj·Tq ≈£L&Ü m˙ºÄsY bÂsêDÏø£ bÕÁ‘·\qT #·÷dæ, |üs¡eX¯ó˝…’, Áù|s¡D bı+<ës¡T. sêeTT&ÉT... »q+ >∑T+&Ó˝À¢ <˚eTT&ÉT |ü⁄sêD <˚e‘ê bÕÁ‘·<Ûës¡D˝À m˙ºÄsY<˚ ù|f…+{Ÿ Vü≤≈£îÿ. n‘·´+‘· Áø£eT•ø£åD, nbÕs¡yÓTÆq ìwü˜‘√ Äj·Tq ÁbÕDÁ|ü‹wü˜ #˚dæq Ä bÂsêDÏø£ bÕÁ‘·\T ‘Ós¡ô|’ Ä&ÉT‘·Tqï Á|ü‹ Vü‰\÷ eTs√ <˚yê\j·TeTj˚T´~. ‘Ós¡ô|’ u§eTà≈£î »q+ |üP»\T #˚dæ Vü‰s¡‘·T *e«&É+, Ä |ü⁄sêD bÕÁ‘·\ bò˛{À\T |üPC≤eT+~sê˝À¢ kÕúq+ dü+bÕ~+#·Tø√e&É+ ˇø£ÿ m˙ºÄsY $wüj·T+˝ÀH˚ »]–+~. n~ eTπs q≥T&ç $wüj·T+˝Àq÷ »s¡>∑ì, eT¬sø£ÿ&Ü ø£˙$˙ ms¡T>∑ì eTq ø£fiË¢<äT{Ï ø£<∏ä. düeTø±©q dü+uÛÑe+. ‘·eT >∑T+&Ó˝À¢ ‘·q≈£î >∑T&ç ø£≥Tº≈£îqï »q+ ø√dü+ m˙ºÄsY m|ü&É÷ eTT+<äT+&˚yês¡T. Á|üø£è‹ y…’|üØ‘ê´\˝À ∫≈£îÿø=ì, kÕj·T+ ø√dü+ n˝≤¢&ÉT‘·Tqïyê] ø√dü+ Äj·Tq »q+˝ÀøÏ e∫Ã, $sêfi≤\T ùdø£]+∫q sêj·T\d”eT ø£s¡e⁄, ~$d”eT ñô|Œq ˝≤+{Ï dü+<äsꓤ\T nH˚ø£+. Çø£, 1965˝À uÛ≤s¡‘·`bÕøÏkÕÔHé j·TT<äΔ düeTj·T+˝À ôd’ì≈£î\ düVü‰j·÷s¡ú+ ªm˙ºÄsY C≤rj·T s¡ø£åDì~Ûμ ù|s¡ $sêfi≤\T ùdø£]+#ês¡T. ˇø£ &çô|òHé‡ |òü+&é≈£î ˇø£ e´øÏÔ ù|s¡T ô|≥º&É+ n<˚ ‘=*kÕ]. ‘Ó\T>∑TuÛ≤wü, düe÷»+, dæìe÷\qT m˙ºÄsY qT+∫ y˚s¡T #˚dæ #·÷&É˝Ò+. dæ˙s¡+>±ìøÏ #˚dæq ø£èwæøÏ >∑T]Ô+|ü⁄>±, 1968˝ÀH˚ uÛ≤s¡‘· Á|üuÛÑT‘·«+ Äj·Tq≈£î ª|ü<äàÁoμ _s¡T<äTì∫Ã, >ös¡$+∫+~. ‘Ó\T>∑T>∑&ɶ MT<ä eTq dæìe÷qT $düÔ]+|üCÒj·÷\H˚ ø√]ø£‘√ 1968˝À ªm˙ºÄsY mùdº{ŸμqT ÁbÕs¡+_Û+∫, ‘Ó\T>∑THê≥ ‘=* 70 m+.m+. ~∏j˚T≥sYqT ªsêeTø£èwüíμ ù|s¡T‘√ ì]à+#ês¡T. 1976˝À ªsêeTø£ècÕí dæ˙ dü÷º&çjÓ÷dtμqT HÓ\ø=˝≤Œs¡T. Hê{Ï düyÓTÆø£´ Ä+Á<Ûä Á|ü<˚XŸ sê»<Ûëì ôV’≤<äsêu≤<é˝À kÕú|æ+∫q á ¬s+&ÉT dæ˙ ø£fi≤ πø+Á<ë\÷ Á|üuÛÑT‘·«+ qT+∫ dü_‡&û MT<ä rdüT≈£îqï düú\+˝À ø£{Ϻq$ ø±e⁄. m˙ºÄsY kÕ«]®‘·+‘√, kı+‘· düú\+˝À ì]à+∫q$ ø±e&É+ >∑eTHês¡Ω+. #·]‘· eTs¡Teì sê»ø°j·T ÁãVü≤à]¸ kÕe÷q´ Á|ü»\ ø£cÕº\≈£î ìs¡+‘·s¡+ düŒ+~+#˚ m˙ºÄsY J$‘·+˝À nqTuÛÑe+ |ü+&çq Äs¡T |ü<äT\ ej·TdüT˝À düTKe+‘· yÓTÆq ‘·q dæ˙ kÕÁe÷C≤´ìï e~*ô|{Ϻ, sê»ø°j·÷˝À¢øÏ e#êÃs¡T. dæ˙‘ês¡>± ‘·q≈£î n+‘·{Ï kÕºsY ¨<ë, U≤´‹ ø£≥ºu…{Ϻq Á|ü»\≈£î ùde #˚j·÷\H˚ \ø£å´+‘√ 1982 e÷]à 29q ª‘Ó\T>∑T<˚X¯+ bÕغμì kÕú|æ+#ês¡T. sê»ø°j·T Á|ü#ês¡ yêVü≤q+ ª#Ó’‘·q´s¡<∏ä+μ møÏÿ, m+&Éqø±, yêqqø± s√&ÉT¶ e÷s¡Z+˝À <ë<ë|ü⁄ 35 y˚\ øÏ˝ÀMT≥s¡T¢ Á|üj·÷DÏ+∫, düTe÷s¡T 4 ø√≥¢ eT+~ì H˚s¡T>± ø£\TdüT≈£îHêïs¡T. Ç~ eTs√ ]ø±sY¶. πøe\+ bÕغ ô|{Ϻq 9 e÷kÕ˝À¢ mìïø£˝À¢ ¬>*∫, Ä+ÁÅ<ÛäÁ|ü<˚XŸ eTTK´eT+Á‹>± n~Ûø±s¡+ #˚|ü{≤ºs¡T. H˚{Ïø° #Ó≈£îÿ #Ó<äs¡ì ]ø±s¡T¶ düèwæº+#ês¡T. ø±+Á¬>dt≈£î ø£+#·Tø√≥ nsTTq Hê{Ï ñeTà&ç Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ˝À Ä bÕغì nq÷Vü≤´+>± eT{Ϻ ø£]|æ+∫, yÓTT‘·Ô+ 294 XÊdüqdüuÛ≤ kÕúHê˝À¢ 200≈£î ô|’>± kÕúHê˝À¢ ¬>*∫, n|üPs¡« yÓTC≤]{° kÕ~Û+#ês¡T. Ä+Á<Ûä|ü<˚XŸ≈£î ‘=* ø±+Á¬>ùd‘·s¡ eTTK´eT+Á‹ nj·÷´s¡T. ôV’≤<äsêu≤<é˝À ∫Árø£s¡D »s¡T|ü⁄ø=qï ‘·q ‘=* ∫Á‘·+ X¯uÛ≤wt sêeTT&ÉT (1959)˝À ]øå± ø±]à≈£î&ç>± nôd+;¢ m<äT≥ s√&ÉT¶MT<ä ]øå± ‘=øÏÿq m˙ºÄsY bÕ‹πøfi¯¢ ‘·s¡Tyê‘· n<˚ nôd+;¢˝À eTTK´eT+Á‹>± n&ÉT>∑Tô|≥º&É+ $~Û sêdæq $+‘· Ådæÿ|ü⁄º. j·÷<äè∫äø£yÓTÆHê, dæ˙, sê»ø°j·T #·]Á‘·˝À ∫s¡ø±\+ #Ó|üø=H˚ $wüj·T+. n<˚ dæìe÷˝À ]øå± ø±]à≈£î&ç bÕÁ‘·˝À ù|<äyê] düeTdü´ \qT »q+ eTT+<äT Ä$wüÿ]+∫q m˙ºÄsY, nôd+;¢˝À d”@+>±, ªdüe÷»y˚T <˚yê\j·T+... Á|ü»˝Ò <˚e⁄fi¯ó¢,μ nì ìq~dü÷Ô, ªù|<äyê]øÏ |üf…º&Éqï+ ô|fÒº˝≤ ¬s+&ÉT s¡÷bÕj·T\πø øÏ˝À _j·T´+ |ü<∏äø£+,μ Á|üy˚X¯ô|≥º&É+ e÷Á‘·+ j·÷<äè∫äø£+ ø±H˚ø±<äT! q≥T&ç>± $|üØ‘·yÓTÆq »Hêø£s¡¸D ñqï m˙ºÄsY sê»ø°j·÷ ˝À¢q÷ Á|ü‘˚´ø£yÓTÆq ‘·q n_ÛÁbÕj·÷\T, Ä˝À#·q\T, Ä#·s¡D\ <ë«sê ‘Ó\T>∑T H˚\ sê»ø°j·T yê‘êes¡D≤ìï, Ç+ø± #ÓbÕŒ\+fÒ uÛ≤s¡‘· sê»ø°j·T eTTK∫Á‘êH˚ï e÷πsÃXÊs¡T. eTVæ≤fi¯\T, yÓqTø£ ã&çq esêZ\T, ìs¡Tù|<ä\≈£î Áù|s¡Dì∫Ã, sêC≤´~Ûø±s¡+ ~X¯>± n&ÉT>∑T\T y˚sTT+#ês¡T. ‘·$Tfi¯Hê&ÉT dü÷Œ¤]Ô‘√ ‘Ó\T>∑THê≥ Äj·Tq Á|üy˚X¯ô|{Ϻq nH˚ø£ dü+πøåeT |ü<∏äø±\T Çyê[ºø° s¡ø£s¡ø±\ ù|s¡¢‘√ <˚X¯eT+‘·{≤ q&ÉTdüTÔHêïsTT. C≤rj·T sê»ø°j·÷˝À¢ ôd’‘·+ ªH˚wüq˝Ÿ Á|òü+{Ÿμ #ÛÓ’s¡àHé>± m˙ºÄsY ø°\ø£ uÛÑ÷$Tø£ eVæ≤+#ês¡T. mì$T<√ ˝Àø˘düuÛ≤ ø±\+˝À m˙ºÄsY kÕs¡<∏ä´+˝Àì ‘Ó\T>∑T<˚X¯+ bÕغ bÕs¡¢yÓT+{Ÿ˝À ø°\ø£ Á|ü‹|üø£å bÕÁ‘· b˛wæ+#·&É+ $X‚wü+. n˝≤π>, Äs√E˝À¢H˚ πø+Á<ä+˝À ªH˚wüq˝Ÿ Á|òü+{Ÿμ Á|üuÛÑT‘·«+ n~Ûø±s¡+˝ÀøÏ sêe&É+ eTs√ #·]Á‘·. πøe\+

23e ‘êHê düuÛÑ\ C≤„|üø£ dü+∫ø£ 167 ¬s+&ÉT Á|ü<Ûëq bÕغ\ eT<Ûä´H˚ b˛s¡T nH˚ ˇø£|üŒ{Ï s√E\T b˛j·÷ø£, $_Ûqï bÕغ\ eT<Ûä´ uÛ≤>∑ kÕ«e÷´\T, bı‘·TÔ\‘√ ªdü+ø°s¡í Á|üuÛÑT‘·«+μ @sêŒ≥T #˚j·T&ÉeTH˚ Ä qeT÷Hêj˚T Çyê[ºø° Ä#·s¡De÷s¡ZyÓTÆ+~. Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ eTTK´eT+Á‹>± Hê\T>∑T |üsê´j·÷\T |ü<äM d”«ø±s¡ Á|üe÷D+ #˚dæq @¬ø’ø£ Hêj·T≈£î&É÷ m˙ºÄπs! 1983˝À ‘=*kÕ], 1984˝À Á|ü<ÛëqeT+Á‹ Ç+~sê>±+BÛ ≈£îÁ≥‘√ |ü<ä$ì ø√˝ÀŒsTTq|ü&ÉT »qy˚T n+&É>± b˛sê&ç, Á|üC≤kÕ«eT´ |ü]s¡ø£åD ñ<ä´eT+‘√ eT∞¢ d”m+>± e∫Ãq|ü&ÉT eT*kÕ], 1985˝À mìïø£˝À¢ ¬>*∫q|ü&ÉT eTs√kÕ], 1994 mìïø£˝À¢ dæ+Vü≤>∑s¡®q #˚dæ, $»j·T&ÛÉ+ø± yÓ÷–+∫q|ü&ÉT Ç+ø=ø£kÕ]` Ç˝≤ yÓTT‘·Ô+ Hê\T>∑TkÕs¡T¢! Çø£, eT<Ûä´˝À 1989˝À Á|ü‹|üø£å Hêj·T≈£î&ç>± ≈£L&Ü Äj·Tq ‘·q<Ó’q eTTÁ<ä y˚XÊs¡T. ∫e]>±, 1994 mìïø£˝À¢ Äj·Tq kÕ~Û+∫q nK+&É $»j·T+ m+‘·{Ï<ä+fÒ, ø±+Á¬>dt πøe\+ 26 kÕúHê\πø |ü]$T‘·yÓTÆ, sêÅwüº+˝À Á|ü‹|üø£å ¨<ë ôd’‘·+ <äøÏÿ+#·T ø√˝Òø£b˛sTT+~. sê»ø°j·÷˝À¢ ñqï|üŒ{Ïø° neø±X¯+ ≈£î~]q|ü&É˝≤¢ m˙ºÄsY ‘·q ø£fi≤‘·èwüíqT rs¡TÃø=H˚ Á|üj·T‘·ï+ #˚XÊs¡T. sêÅwüº d”m+>±, C≤rj·TkÕúsTT˝À ªH˚wüq˝Ÿ Á|òü+{Ÿμ #ÛÓ’s¡àHé>± ñ+≥÷H˚ m˙ºÄsY q{Ïdü÷Ô, d”«j·T<äs¡Ùø£‘·«+˝À s¡÷bı+~+∫q ÁãVü≤à]¸ $XÊ«$TÁ‘· (1991) eTs√ ô|qT dü+#·\q+. q+<äeT÷] q{Ï+∫q ∫e] dæìe÷ y˚T»sY #·+Á<äø±+‘Y (1993), n+<äT˝À Äj·Tq b˛wæ+∫q ]f…ÆsY¶ ÄØà n~Ûø±] bÕÁ‘·, ª|ü⁄D´uÛÑ÷$T Hê <˚X¯+ qyÓ÷ qe÷$T...μ nH˚ <˚X¯uÛÑøÏÔ ^‘·+, Ä bÕ≥˝Àì <˚X¯uÛÑ≈£îÔ\ Á|ü‘˚´ø£ Á|ükÕÔeq\T ∫s¡düàs¡D°j·T+. eT÷&ÉT <äXÊu≤›\ ‘·sê«‘· ≈£L&Ü Çyê[ºø° ‘Ó\T>∑THê≥ Á|ü‹ <˚X¯uÛÑøÏÔ dü+<äsꓤìø° Ä dæìe÷, Ä bÕ≥ ˝Ò≈£î+&Ü s√E >∑&Ée<ä+fÒ n‘·T´øÏÔ ø±<äT. Ç˝≤ n&ÉT–&çq Á|ü‹ s¡+>±˙ï Á|üuÛ≤$‘·+ #˚dæq m˙ºÄsY 1996 »qe] 18q Vü≤sƒê‘·TÔ>±, uÛÖ‹ø£+>± eTVü‰_ÛìÅwüÿeTD+ #˚XÊs¡T. nsTTHê Ç|üŒ{Ïø° dæìe÷, düe÷»+, sê»ø°j·T+ Ç˝≤ nìï+{≤ Äj·Tq eT÷]Ô, dü÷Œ¤]Ô ∫s¡+Je⁄\T>± yÓ\T>∑T‘·÷H˚ ñHêïsTT. ø±\+ >∑&ÉTdüTÔqïø=B› Ä ø°]Ôø±j·T+ n+‘·ø£+‘·≈£L ô|s¡T>∑T‘·÷H˚ ñ+~. $X¯«eT+‘·{≤ $düÔè‘·eTe⁄‘·÷H˚ ñ+~. q uÛÑ÷‘√ q uÛÑ$wü´‹... Ç˝≤+{Ï X¯‘·»j·T+‹! j·TT>±ìø=ø£ÿ&Ó’q m˙ºÄsY X¯‘·»j·T+‹ dü+<äs¡“¤+>± >∑&É∫q 2022 y˚T 28 qT+∫ Ç|üŒ{ÏøÏ @&Ü~>± e÷‘·èuÛÑ÷$T MT<˚ ø±<äT... K+&É K+&Ü+‘·sê˝À¢ ôd’‘·+ e+<ä\, y˚\ dü+K´˝À düuÛÑ\T, düe÷y˚XÊ\T, ø±s¡´Áø£e÷\T »s¡>∑&Éy˚T Äj·Tq ø°]Ôø°, dü÷Œ¤]Ôø° Á|ü‘·´ø£å ì<äs¡Ùq+. á 2023 y˚T ∫es¡‘√ X¯‘·»j·T+‹ eTT–dæb˛sTTHê, Ç|üŒ{Ïø° <˚X¯<˚XÊ˝À¢ @<√ ˇø£ s¡÷|ü+˝À m˙ºÄsY q÷πsfi¯¢ y˚&ÉTø£\T »s¡T>∑T‘·÷H˚ ñHêïsTT. Á|ü|ü+#·yê´|üÔ+>±, <ë<ë|ü⁄>± ‘Ó\T>∑Tyês¡Tqï Á|ü‹ <˚X¯+˝À Ç˝≤ dü+ãsê\T kÕ>∑&ÜìøÏ ø±s¡D+ ˝Òø£b˛˝Ò<äT. ˇø£|ü&ÉT |ü\Te⁄] <äèwæº˝À eT<äsêd”\T>±H˚ $T–*b˛sTTq ‘Ó\T>∑TC≤‹øÏ Á|ü‘˚´ø£ >∑T]Ô+|ü⁄, >ös¡yê\qT Á|ü|ü+#·yê´|üÔ+>± ‘Ó∫Ã+~ m˙ºÄsY. Ç|ü&ÉT n<˚ ‘Ó\T>∑Tyês¡T Á|ü|ü+#·+ q\TeT÷\\≈£L $düÔ]+#ês¡T. yês¡T ‘·eT Ä‘·à>ös¡yêìï Á|ü|ü+#·y˚~ø£ô|’ ì\u…{Ϻq Ä X¯ø£|ü⁄s¡TwüßDÏí á q÷πsfi¯¢ |ü+&ÉT>∑˝À Á|ü‘˚´ø£+>± >∑Ts¡TÔ #˚düTø=+≥THêïs¡T. ø±\ >∑‹˝À Ç~ ˇø£ dü+|üPs¡í #·Áø£ÁuÛÑeTD+. –ìïdt ]ø±sY¶ ~X¯>±... ‘ÓHê* ñ‘·‡e+! á X¯‘·»j·T+‹ y˚fi¯... m˙ºÄsY Äsê<Ûä≈£î\ kÕøÏå>± ‘Ó\T>∑T H˚\ MT<ä ‘ÓHê*˝À n|üPs¡«y˚T ø±<äT... ˇø£ n<äT“¤‘·y˚T »]–+~. >∑&É∫q m˙ºÄsY »j·T+‹øÏ 2022 y˚T 28q ÁbÕs¡+_Û+∫ á 2023 y˚T 28 es¡≈£î @&Ü~ bı&ÉT>∑÷‘ê... 365 s√E\÷ X¯‘·»j·T+‹ ø±s¡´Áø£e÷\T »]bÕs¡T. ‘ÓHê*˝À ˇø£|ü&ÉT m˙ºÄsY ì]à+∫, ‘·s¡Tyê‘· eTs=ø£]øÏ $Áø£sTT+#˚dæq sêeTø£èwüí ~∏j˚T≥sY (Á|üdüTÔ‘·+ ªô|eTàkÕì sêeTø£ècÕíμ ~∏j˚T≥sY>± q&ÉTk˛Ô+~)˝À ìs¡T&ÉT »j·T+‹øÏ m˙ºÄsY Áoy˚+ø£fÒX¯«s¡ e÷Vü‰‘·à´+ (1960)‘√ yÓTT<ä\Tô|{Ϻ, n|üŒ{Ï qT+∫ á @&Ü~ X¯‘· »j·T+‹ eTT–+|ü⁄ <ëø± 265 m˙ºÄsY ∫Á‘ê\qT Á|ü<ä]Ùdü÷Ô e#êÃs¡T. s√p ñ <äj·T+ e÷]ï+>¥ c˛>± kÕ–q á m˙ºÄsY #·\q∫Á‘ê\ Á|ü<äs¡Ùq≈£î Á|ü»\+<ä]ø° ñ∫‘·+>± Á|üy˚X¯+ ø£*Œ+#ês¡T. k˛eT qT+∫ X¯óÁø£yês¡+ <ëø± Á|ü‹ yês¡+ nsTT<˚dæ ∫Á‘ê\T, X¯ì, Ä~yêsê˝À¢ m˙ºÄsY dæ˙, sê»ø°j·T J$‘ê\ô|’ dü<ädüT‡\T, yês¡+˝À yÓTT‘·Ô+ @&ÉT s√E\÷ s√Eø=ø£ düHêàq+ ìsê≥+ø£+>± »]>±sTT. ˇø£ÿs√E ≈£L&Ü ≈£î+≥T|ü&É≈£î+&Ü @&Ü~bÕ≥T á |ü<äΔ‹˝À, Ç+‘· Áø£eT•ø£åD>± ñ‘·‡yê\qT ìs¡«Væ≤+#·&É+ eT¬sø£ÿ&Ü, m|ü&É÷ »s¡>∑ì n<äT“¤‘· $Hê´dü+. V”≤s√ q+<äeT÷] u≤\ø£èwüí Ä<Ûä«s¡´+˝À e÷J eT+Á‹ Ä\bÕ{Ï sêCÒ+Á<äÁ|ükÕ<é, Á|üeTTK dæ˙, Hê≥ø£ s¡#·sTT‘· ãTÁsê kÕsTTe÷<ÛäyY, m˙ºÄsY Msê_Ûe÷ì ìsêà‘· ø=$TàH˚ì yÓ+ø£fÒX¯«s¡sêe⁄\ Á‘·j·T+ ø£s¡Ô, ø£s¡à, ÁøÏj·T>± kÕ–q á dü+e‘·‡s¡ ø±\ ãèVü≤‘Y j·T»„+ Ç|ü&ÉT –ìïdt ãTø˘ Ä|òt es¡˝Ÿ¶ ]ø±s¡T¶˝À¢øÏ mø£ÿ&ÜìøÏ düqï<äΔeTe⁄‘√+~.

‘Ó\T>∑T|ü\T≈£î 2023 168 ªªm˙ºÄsY X¯‘·»j·T+‹ ñ‘·‡yê\qT ø£˙$˙ ms¡T>∑ì Ø‹˝À #˚j·÷\ì uÛ≤$+#êqT. m˝≤ #˚j·÷˝À ‘Ó©<äT. @<√ ˇø£ Á|üD≤[ø£ s¡÷bı+~+#ê+. n<˚ düeTj·T+˝À ãTÁsê kÕsTTe÷<ÛäyY, ø=$TàH˚ì yÓ+ø£fÒX¯«s¡sêe⁄ qqTï ø£\dæ @&Ü~bÕ≥T n_Ûe÷qT \≈£î ñ∫‘·+>± dæìe÷\T Á|ü<ä]Ù+#ê\qï dü+ø£\Œ+ $e]+#ês¡T. nìï dæìe÷\T m˝≤ ùdø£]kÕÔs¡qï nqTe÷q+ Hê≈£î ø£*–Hê, yê]<ä›s¡÷ kÕ~ÛkÕÔeTHêïs¡T. #˚dæ #·÷|æ+#ês¡T. @ Ä≥+ø£+ ˝Ò≈£î+&Ü @&Ü~ bÕ≥T Ç˝≤ X¯‘·»j·T+‹ ñ‘·‡yê\T »s¡|ü&É+ <Ó’eø£è|ü, ô|’qTqï m˙ºÄsY Äosê«<ä ã\+,μμ n+{≤s¡T Ä\bÕ{Ï. m˙ºÄsYqT Äsê~Û+#˚ s¡#·sTT‘· ãTÁsê kÕsTTe÷<ÛäyY nsTT‘˚, ªªÁ|üdæ<äΔ s¡+>∑düú\ q≥T˝…’q e÷ Hêqï>±s¡T ãTÁsê düTÁãVü≤àD´XÊÅdæÔ>±] ù|]≥ e÷ dü«düú\ yÓTÆq ‘ÓHê*˝À @{≤ s¡+>∑düú\ nyês¡T¶\ Á|ü<ëq+ #˚düTÔ+{≤qT. Ä ñ‘·‡yê\≈£î e∫Ãq $TÁ‘·T\T ø=$TàH˚ì, m˙ºÄsY X¯‘·»j·T+‹ ñ‘·‡yê\ Ä˝À#·q |ü+#·T ≈£îHêïs¡T. m˙ºÄsY Msê_Ûe÷ì>± H˚q÷ ñ‘ê‡Vü≤+>± eTT+<äTø=#êÃ. @&Ü~bÕ≥T ñ∫‘·+>± m˙ºÄsY dæìe÷\ Á|ü<äs¡Ùq Ä˝À#·q ø=$TàH˚ì~. nH˚ø£ ø£wüºqcÕº\≈£î z]Ã, 265 dæìe÷\ &çõ≥˝Ÿ Á|ü‘·T\T ùdø£]+∫, ôV’≤<äsêu≤<é qT+∫ Á|ü‘˚´ø£ ÁbıC…ø£ºsY ‘Ó∫Ãô|{Ϻ+∫, ìsê≥+ø£+>± Ä dæìe÷\T Á|ü<ä]Ù+#·&ÜìøÏ Äj·Tq ìs¡+‘·s¡+ ÁX¯$T+#ês¡T. Á|ü‹HÓ˝≤ ∫e] X¯ìyês¡+ s¡+>∑düú\ Á|üeTTKT\≈£î, ªm˙ºÄsY s¡+>∑düú\ nyês¡T¶ |ü~y˚\ q>∑<äTμ, n˝≤π> ∫e] Ä~yês¡+ m˙ºÄsY‘√ nqTã+<Ûä+ ñqï dæ˙ Á|üeTTKT\≈£î ªm˙ºÄsY #·\q∫Á‘· nyês¡T¶ ã+>±s¡T|ü‘·ø£+μ e÷ ñ‘·‡e kÕs¡<∏ä´ ø£$T{° |üøå±q n+~+#ê+,μμ nì ñ<˚«>∑+>± $e]+#ês¡T. m˙ºÄsY q{Ï+∫q 302 ∫Á‘ê˝À¢ 280 ‘Ó\T>∑T dæìe÷\T. yê{Ï˝À 265 ∫Á‘ê\qT dü+bÕ~+∫, Á|ü<ä]Ù+#·&É+ ÄcÕe÷w” e´eVü‰s¡+ ø±<äT. ìC≤ìøÏ, m˙ºÄsY ø£Hêï m≈£îÿe dü+K´˝À dæìe÷\T #˚dæq uÛ≤s¡rj·T dæ˙ V”≤s√\T q\T>∑Ts¡T ñHêïs¡T (eT\j·÷fi¯+˝À Áù|yYTqJsY, eTeTTà{Ϻ, yÓ÷Vü≤Hé ˝≤˝Ÿ, ‘Ó\T>∑T˝À ø£èwüí). dü+U≤´|üs¡+>± m≈£îÿy…’q|üŒ{Ïø°, yê] ∫Á‘ê˝À¢ ø£˙dü+ dü>∑yÓTÆHê Çyêfi¯ #·÷&É&ÜìøÏ Á|æ+≥T¢ ø±˙, &çõ≥˝Ÿ ø±|”\T ø±˙ n+<äTu≤≥T˝À ˝Òì |ü]dæú‹. n˝≤+{Ï |ü]dæú‘·T˝À¢ m˙ºÄsY q{Ï+∫q Çìï ∫Á‘ê\qT ÁX¯eTø√]Ã, ùdø£]+#·&ÉeT÷ á X¯‘· »j·T+‹˝À n|üPs¡« $X‚wüy˚T. ªªm˙ºÄsY Msê_Ûe÷ì>± á dæìe÷\ Á|ü<äs¡Ùq Ä˝À#·q e∫Ã+~. 2021 qT+#˚ Á|üD≤[ø£ y˚düTø=ì, dæìe÷ ø±|”\ ùdø£s¡D ÁbÕs¡+_Û+#êqT. yê{Ï˝À dü]>±Z ˝Òì Á|æ+≥¢qT ø=‘·Ô>± &çõ≥˝…’CŸ #˚sTT+∫, ‘Ós¡ô|’ u§eTà, e÷≥\ HêD´‘· ô|+∫ eTØ ‘ÓHê*˝À qe‘·s¡+ Áù|ø£å≈£î\≈£î Á|ü<ä]Ù+#ê+. Ç‘·s¡ V”≤s√\T Hê\T>=+<ä\ ô|’∫\T≈£î ∫Á‘ê\T #˚dæHê, yê]$ me]M n+<äT˝À dü>∑+, n+fÒ 200 ˝À|ü⁄ ∫Á‘ê\T ≈£L&Ü <=s¡ø£&É+ ˝Ò<äT. nsTT‘˚, m˙ºÄsY ∫Á‘ê\≈£îqï ]|”{Ÿ s¡Hé ÁπøCŸ ø±s¡D+>±, Äj·Tq$ e÷Á‘·y˚T 95 XÊ‘·+ dæìe÷\T \_Û+#êsTT. Ç~ eTπs uÛ≤s¡rj·T V”≤s√≈£L ˝Òì |òüTq‘·. á Á|ü‘˚´ø£‘·qT Á|ü|ü+#êìøÏ #Ó|üŒ&Üìπø dü+e‘·‡s¡ø±\+ ñ∫‘· dæìe÷ Á|ü<äs¡Ùq »]bÕ+. Ç+<äT≈£î m+<äs√ düVü≤ø£]+#ês¡T. –ìïdt ]ø±sY¶ qyÓ÷<äT≈£î á ñ‘·‡yê\qT |ü+bÕ+. p˝…’˝À á X¯‘·»j·T+‹øÏ Á>±+&é |òæHê˝Ò |òü+ø£åHé #˚j·TqTHêï+,μμ nì ø=$TàH˚ì Äq+<ä+ |ü+#·T≈£îHêïs¡T. ‘ÓHê*˝À á y˚T 28q ÄK] Á|ü<äs¡Ùq>± m˙ºÄsY <ëqMs¡X¯Ss¡ ø£s¡íqT Á|ü<ä]ÙùdÔ, dü]ø=‘·Ô Á|æ+{Ÿ HêD´‘·‘√ Hê\T>∑T >∑+≥\ ô|’>± kÕ–q Ä ∫Á‘· Á|ü<äs¡ÙqqT Vü‰\T ì+&çb˛sTTHê düπs, »q+ ì˝§Ãì eTØ #·÷XÊs¡+fÒ... á X¯‘·»j·T+‹ dæìe÷ Á|ü<äs¡Ùq\T m+‘·{Ï |òüTq$»j·T+ kÕ~Û+#êjÓ÷ }Væ≤+#·e#·TÃ. Á|üuÛÑT‘ê«\ y…’|ü⁄ qT+∫ ø±≈£î+&Ü, Åô|’y˚≥T>±H˚ Ç+‘·{Ï kÕúsTT˝À ˇø£ Á|üeTTKT&ç X¯‘·»j·T+‹ ñ‘·‡yê\qT Á|ü»\T, kÕ+düÿè‹ø£ dü+düú\T |üPqTø=ì }s¡÷yê&Ü »s¡|ü&É+ eTTqT ô|qï&É÷ ø£˙$˙ ms¡T>∑ì $wüj·T+. ˇø£ÿ m˙ºÄsYπø »]–q n<äT“¤‘·+. n˝≤π>, ˇø£ dæ˙ q≥T&çHÓ’Hê, ˇø£ sê»ø°j·T Hêj·T≈£î&ç HÓ’Hê Çìï <˚X¯<˚XÊ˝À¢ á s¡ø£+>± |òüTq+>± düà]+#·Tø√e&É+ ≈£L&Ü Ç<˚ yÓTT<ä{ÏkÕ]. X¯‘·»j·T+‹ y˚fi¯ m˙ºÄsYô|’ |ü<äT\ dü+K´˝À |ü⁄düÔø±\T, Á|ü‘˚´ø£ dü+∫ø£\T, b˛düºs¡T¢, bò˛{À ø±´˝…+&És¡T¢ yÓ\T e&ܶsTT. yÓ\T¢e˝≤ Ç+ø± edü÷ÔH˚ ñHêïsTT. q÷s¡T edü+‘ê\ y˚fi¯ z Á|üeTTKT&çô|’ Çìï Á|ü#·Ts¡D\T sêe&É+ ≈£L&Ü Ç<˚ Á|ü<∏äeT+. á p˝…’ Á|ü<∏äe÷s¡Δ+˝À nyÓT]ø±˝À ª‘êHêμ dü+düú »s¡T|ü⁄‘·Tqï m˙ºÄsY X¯‘·»j·T+‹ y˚&ÉTø£\T á X¯‘·»j·T+‹øÏ eT+∫ eTTø±ÔsTT+|ü⁄. ‘Ó\T>∑TC≤‹ ∫s¡ø±\+ düà]+#·Tø=H˚ X¯ø£|ü⁄s¡Twüß&çøÏ X¯‘·edü+‘· düTe÷+»*. áHê&ÉT ~q|üÁ‹ø£˝À »s¡ï*düTº>± J$‘·+ ÁbÕs¡+_Û+∫ HÓeTà~>± Á|üeTTK dæ˙ »s¡ï*düTº>± s¡÷bı+<ës¡T. nH˚ø£eT+~ dæ˙s¡+>∑ Á|üeTTKT*ï Ç+≥s¡÷«´\T #˚XÊs¡T. ‘Ó\T>∑T dæìe÷s¡+>∑+ô|’ |ü]XÀ<Ûäq #˚dæ, eTÁ<ëdüT $X¯«$<ë´\j·T+ qT+∫ &Üø£ºπs{Ÿ |ü{≤º |ü⁄#·TÃ≈£îHêïs¡T. 2012 dü+e‘·‡s¡+˝À ñ‘·ÔeT dæ˙ »s¡ï*düTº>± Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·« q+~ |ü⁄s¡kÕÿs¡+, ñ‘·ÔeT dæ˙ Á>∑+<Ûä s¡#·sTT‘·>± C≤rj·T |ü⁄s¡kÕÿs¡+ bı+<ës¡T. ìyêdü+ ôV’≤<äsêu≤<äT.

23e ‘êHê düuÛÑ\ C≤„|üø£ dü+∫ø£ 169 169 ø£+<äT\ s¡y˚Twt ‘Ó\T>∑T düe÷»+ MT<ä #Ós¡>∑ì dü+‘·ø£+ ‘Ó\T>∑T düe÷»+ MT<ä q+<äeT÷] ‘ês¡ø£ sêe÷sêe⁄ eTTÁ<ä mqï{ÏøÏ #Ó]–b˛ì~. q≥T&ç>± Äj·Tq ø£èwæ n»sêeTs¡+. sê»ø°j·T Hêj·T≈£î&ç>± Äj·Tq Á|ükÕúq+ |ü<ëï\Tπ>fi‚¢ (1982-1996). nsTTHê Äj·Tq #·÷|æq Á|üuÛ≤e+ eTVü≤‘·Ôs¡+. ‘Ó\T>∑Tyê] Ä‘·à>ös¡yêìï ÇqTeT&ç+|ü CÒj·T&É+‘√ bÕ≥T, ‘Ó\T>∑T düe÷»+˝À |òüP´&É˝Ÿ e´edüú\qT ìs¡÷à*+∫, n≥º&ÉT>∑T esêZ\ kÕe÷õø£, sê»ø°j·T ñqï‹øÏ ‘√&ÉŒ&É+˝À m˙ºÄsY #·÷|æ+∫q #=s¡e quÛÑ÷‘√ quÛÑ$wü´‹. 1982 e÷]à 29q q+<äeT÷] ‘ês¡ø£ sêe÷sêe⁄ sê»ø°j·T s¡+>∑ Á|üy˚X¯+ ‘Ó\T>∑Tyê] #·]Á‘·˝À ˇø£ $\ø£åD n<Ûë´j·T+. ‘Ó\T>∑T dæ˙ $˙˝≤ø±X¯+˝À eT÷&ÉT <äXÊu≤›\ bÕ≥T CÒ^j·T e÷q+>± yÓ*–q n_Ûe÷q q≥T&ÉT, ns¡y…’j˚Tfi¯¢ |ü+&ÉT ej·TdüT˝À sê»ø°j·T s¡+>∑Á|üy˚X¯+ #˚j·T&É+ n|üPs¡«+. bÕغ Á|üø£{Ï+∫q eTs¡Tø£åD+ qT+∫ m˙ºÄsY nìï esêZ\ Á|ü»\‘√ eTy˚Tø£yÓTÆ dü÷Œ¤]Ô s¡–*+∫q rs¡T nì‘·s¡kÕ<Ûä´+. ‘Ó\T>∑Tyê]˝À HÓ\ø=qï ìùdÔC≤ìï bÕs¡<√\ &ÜìøÏ ø£+ø£D+ ø£≥Tº≈£îqï m˙ºÄsYì ‘Ó\T>∑T düe÷»+ ì+&ÉTeTqdüT‘√ Äos¡« ~+∫+~. Äj·Tq sêø£qT ‘Ó\T>∑TC≤‹ sê»ø°j·T#·]Á‘·˝À ˇø£ ø=‘·Ô eT\T|ü⁄>± ÄVü‰«ì+∫+~. ‘Ó\T>∑T Ä‘·à>ös¡yêìï ì\u…≥Tº ø√yê\ì Äj·Tì∫Ãq |æ\T|ü⁄q≈£î ñyÓ«‘·TÔq düŒ+~+∫+~. Ä+Á<ÛäT\ uÛÑ$wü´‘·TÔqT <˚B|ü´e÷q+ #˚j·÷\ì

‘Ó\T>∑T|ü\T≈£î 2023 170 ø£*–+∫q #Ó’‘·q´+ ñ+~. ø±+Á¬>dt bÕغ #·]Á‘·˝À Ç+‘· z≥$T mqï&É÷ m<äTs¡Tø±˝Ò<äì sêeT#·+Á<ä >∑TVü≤ e+{Ï #·]Á‘·ø±s¡T\T nHêïs¡T. Ç≥T e+{Ï ¬>\T|ü⁄ Á|ü|ü+#·#·]Á‘·˝ÀH˚ ns¡T<äì Ç+&çj·÷ ≥T&˚ |üÁ‹ø£ yê´U≤´ì+∫+~. á ¬>\T|ü⁄q≈£î ø±s¡D≤\qT ≈£L&Ü |ü]XÀ<Ûä≈£î\T ø£qT >=Hêïs¡T. sê»ø°j·÷\qT Á|ü»\≈£î #˚s¡Te #˚j·T&É+ Ç+<äT≈£î eTTK´ ø±s¡DeTì ù|s=ÿHêïs¡T. n+‘·≈£î eTT+<äT sê»ø°j·T H˚|ü<Ûä´+ ˝Òì yê]øÏ, sê»ø°j·T+>± ÁbÕ‹ì<Ûä´+ ˝Òì yÓqø£ ã&çq esêZ\≈£î, ñqï‘· #·<äTe⁄\T ø£*–q yê]øÏ, y˚T<Ûëe⁄\≈£î, j·TTe≈£î \≈£î bÕغ {Ϭø≥T¢ Çe«&É+ <ë«sê ˇø£ ø=‘·Ô ‘·sêìï m˙ºÄsY sê»ø°j·÷˝À¢øÏ rdüTø=#êÃs¡T. n+<äTπø ñeTà&ç Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ sê»ø°j·T#·]Á‘·qT m˙ºÄsY≈£î eTT+<äT, m˙ºÄsY ‘·sê«‘· nì $uÛÑõ+#·e#·TÃ. ‘Ó\T>∑Tyê]øÏ >∑T]Ô+|ü⁄ ‘·eTø£+≥÷ ˇø£ Á|ü‘˚´ø£ ndæÔ‘·«+ ñ+<äì, n+<äTe\¢ Á|ü‘˚´ø£ sêÅwüº+ ø±yê\ì ø√s¡T≈£îqï ‘Ó\T>∑Tyê] ø√¬sÿqT eTìïdü÷Ô 1956˝À Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ @s¡Œ&ç+~. nsTTHê Ä ‘·sê«‘· ≈£L&Ü ‘Ó\T>∑Tyê]ì eT<äsêd”\>±H˚ ñ‘·Ôsê~˝À e´eVü≤]+#˚yês¡T. ‘Ó\T>∑Tyês¡T ø√s¡T≈£îqï Á|ü‘˚´ø£ >∑T]Ô+|ü⁄, eTqïq 1982˝À ‘Ó\T>∑T <˚X¯+ bÕغ @sêŒ≥T ‘·sê«‘˚ yê]øÏ \_Û+∫+~. Ä‘·à>ös¡e ìHê<ä+‘√ ‘Ó\T>∑Tyê]ì ‘·{Ϻ˝Ò|æq m˙ºÄsY, C≤rj·TkÕúsTT˝À ≈£L&Ü ‘Ó\T>∑TC≤‹ Wqï‘ê´ìøÏ >∑T]Ô+|ü⁄ rdüTø=#êÃs¡T. ªªÄ+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ˝À ‘=*kÕ] n~Ûø±s¡ e÷]Œ&ç »]–q|ü&ÉT H˚qT Á|ü|ü+#· u≤´+≈£î ‘·s¡|òü⁄q ã&Ó®{Ÿ dü\Vü‰<ës¡T>± ÄÁ|òæø± <˚X¯+ dü÷&ÜHé˝À ñHêïqT. ˝≤˝Ÿ ãVü≤<ä÷sY ùdº&çj·T+˝À Á|üC≤düeTø£å+˝À m˙ºÄsY Á|üe÷D d”«ø±s¡ <äèXÊ´ìï H˚qT dü÷&ÜHé sê»<Ûëì U≤s¡÷ºyYT˝À {°$˝À #·÷XÊqT. Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ nH˚ ˇø£ ÁbÕ+‘·+ uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À ñ+<äì n|ü&˚ ÄÁ|òæø±˝À ‘=*kÕ] ‘Ó*dæ+~,μμ nì sêÅcÕºìøÏ #Ó+~q d”ìj·TsY ◊@mdt n~Ûø±] _|æÄsY $sƒ¡˝Ÿ ‘·q düàè‘·T˝À¢ sêXÊs¡T. n+‘·sê®rj·T yês¡Ô˝À¢ ‘=*kÕ]>± Ä+Á<Ûä Á|ü<˚XŸ yÓT]dæ+~. ‘Ó\T>∑T<˚X¯+ bÕغ kÕú|ü≈£î&ç>±, eTTK´eT+Á‹>± m˙ºÄsY e´øÏÔ‘·«+, _Ûqï Ä˝À#·Hê$<Ûëq+, dü+düÿs¡D≤_Û˝≤wü sêÅcÕºìøÏ eHÓï ‘Ó#êÃsTT. ‘=*Hêfi¯¢˝ÀH˚ sêÅwüº+˝À Äj·Tq rdüTø=∫Ãq bÕ\Hêdü+düÿs¡D\ MT<ä C≤rj·T MT&çj·÷ $düÔè‘·+>± ]b˛s¡Tº #˚dæ+~. |ü]‘·|æ+∫q m˙ºÄsY≈£î ≈£î\, eT‘·, es¡Z uÛÒ<ë\T ˝Ò≈£î+&Ü Á|üC≤ ˙ø£+ ÁãVü≤às¡<Ûä+ |ü{Ϻ+~. 1983˝À Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ XÊdüqdüuÛÑ≈£î »]–q #ê]Á‘·ø£ mìïø£˝À¢ |òüTq$»j·÷ìï kÕ~Û+∫ô|{Ϻ+~. sê»ø°j·T #Ó’‘·q´+ m˙ºÄsY Á|üy˚X¯+ ‘·sê«‘˚ ñeTà&ç Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ ˝À sê»ø°j·T #Ó’‘·q´+ yÓ*¢$]dæ+~. kÕ«‘·+Á‘·´+ e∫Ãq eT÷&ÉT <äXÊu≤›\ es¡≈£î ø=~›eT+~ #˚‘·T˝À¢ ã+B>± ñqï sê»ø°j·T n~Ûø±sêìï ‘=*kÕ]>± Á|ü»˝À¢ #˚‘·T˝À¢ ô|{Ϻq |òüTq‘· m˙ºÄsY<˚. m˙ºÄsY sêø£‘√ sê»ø°j·T+ Á|ü»\≈£î #˚s¡Ty…’+~. ñeTà&ç Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ˝À m˙ºÄsY˝≤>± $düÔè‘·+>± |üs¡´ {Ï+∫q sê»ø°j·T Hêj·T≈£î&ÉT eTs=ø£s¡T ˝Òs¡T. eT÷&ÉT $&É‘·˝À¢ <ë<ë|ü⁄ 45 y˚\ øÏ˝ÀMT≥s¡T¢ yê>∑T\÷, e+ø£\÷ <ë{Ï, &=+ø£˝À¢ Á|üj·÷DÏ+∫, e÷s¡TeT÷\ |ü˝…¢˝À¢ì »Hêìï ≈£L&Ü Äj·Tq ø£~*+#ês¡T. Ç+<äTø√dü+ bÕ‘· ôweπs¢ yê´HéH˚ Äj·Tq #Ó’‘·q´ s¡<∏ä+>± e÷s¡TÃ≈£îHêïs¡T. n+<äT˝ÀH˚ Äj·Tq ‹+&û, ìÁ<ë. s√&ÉT¶ |üø£ÿH˚ ø±\ø£è‘ê´\T. dü÷s√´<äj·T+ ø±ø£eTT+<˚ s¡<∏ä+ ø£~˝Ò~. ns¡ΔsêÁ‹ ‘·sê«‘· ≈£L&Ü »qÁ|üyêVü≤+ Äπ>~ ø±<äT. $düT>∑÷ $sêeT+ ˝Ò≈£î+&Ü mø£ÿ&É »q+ >∑T$T>∑÷&ç‘˚ nø£ÿ&É yê´Hé ô|’¬øøÏÿ ñ|üq´dæ+#˚yês¡T. Äj·Tq ñ<˚«>∑|üP]‘· Á|üdü+>±\T $q&ÜìøÏ »q+ ‘·+&√|ü‘·+&Ü\T>± e#êÃs¡T. mø£ÿ&ɬø[¢Hê Äj·Tq≈£î nK+&É kÕ«>∑‘·+ \_Û+∫+~. mÁs¡{Ï m+&É˝À ‹]– Äj·Tq eTTK es¡ÃdüT‡ q\¢ã&ç+~. dæìe÷ >±¢eTsY <Óã“‹+~. ø±˙ »q+ Äj·Tìï q≥T&ç>± uÛ≤$+#·˝Ò<äT. ‘·eT $~Û sê‘·qT e÷s¡Ã&ÜìøÏ e∫Ãq Á|üC≤Hêj·T≈£î&ç>± #·÷XÊs¡T. bÕغ ô|{Ϻq ‘=$Tà~ HÓ\˝À¢H˚ 201 d”≥¢‘√ nK+&É $»j·÷ìï kÕ~Û+#·&É+ yÓqø£ Ä+Á<Ûä Á|üC≤˙ø£+˝À m˙ºÄsY

23e ‘êHê düuÛÑ\ C≤„|üø£ dü+∫ø£ 171 C≤rj·TkÕúsTT˝À Á|ü‹|üøå±\qT @ø£+ #˚dæ, ø±+Á¬>dt≈£î Á|ü‘ê´e÷ïj·÷ìï ‘·j·÷s¡T#˚j·÷\qï Äj·Tq dü+ø£\Œ+, n+<äT ø√dü+ Äj·Tq #˚dæq ì]«sêeT ø£èwæ ≈£L&Ü Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ≈£î Á|ü‘˚´ø£ >∑T]Ô+|ü⁄qT ‘Ó∫Ãô|{≤ºsTT. ‘Ó\T>∑Tyê] U≤´‹ì ÇqTeT&ç+|üCÒj·T&É+ ø√düy˚T ‘Ó\T>∑T <˚X¯+ bÕغ sê»ø°j·÷˝À¢ ñ+~>±ì, n~Ûø±s¡+ #˚|ü≥º&ÜìøÏ e÷Á‘·y˚T ø±<äì m˙ºÄsY #˚‘·˝À¢ #·÷bÕs¡T. ‘·q bÕغøÏ Ä>∑s¡“¤ X¯Á‘·Ty…’q ø±+Á¬>dt bÕغ ‘·s¡|òü⁄q |æ$ qs¡dæ+Vü‰sêe⁄ q+<ë´\ ñ|ümìïø£˝À¢ bÕs¡¢yÓT+≥T≈£î b˛{° #˚dæq|ü&ÉT, ‘Ó\T>∑T _&ɶ Á|ü<Ûëì |ü<ä$˝À ñ+&É≥+ ‘Ó\T>∑Tyê]øÏ >∑s¡«ø±s¡DeTì Á|üø£{Ï+∫, bÕغ nuÛÑ´]úì b˛{°˝À ~+|üì ñqï‘· e´øÏÔ‘·«+ m˙ºÄsY~. @ <˚X¯y˚T–Hê m+<äT ø±*&çHê ‘êqT ‘Ó\T>∑Tyê&çqì, ‘·q~ ‘Ó\T>∑T sêÅwüºeTì ‘Ó\T>∑Tyês¡T >∑s¡«+>± #Ó|üø√>∑\>∑&ÜìøÏ m˙ºÄsY #˚dæq ùde #·]Á‘·˝À ∫s¡kÕúsTT>± ì*∫b˛‘·T+~. ÁbÕ+rj·T, C≤rj·Tyê<ë\ dü$Tà[‘·+ ‘Ó\T>∑Tyê] Ä‘·à>ös¡e+ ù|s¡T‘√ Äj·Tq sê»ø°j·÷˝À¢øÏ Á|üy˚•+∫Hê, Ç‘·s¡ Á|üC≤düeT÷Vü‰\ì, uÛ≤wü\ì, sêÅcÕº\ì Äj·Tq X¯Á‘·Te⁄\T>± |ü]>∑DÏ+#·˝Ò<äT. ‘Ó\Tπ>‘·s¡T\ |ü≥¢ <˚«cÕìï s¡–*+#·˝Ò<äT. BìøÏ ø±s¡D+ m˙ºÄsY |ü⁄DÏøÏ |ü⁄#·TÃ≈£îqï C≤rj·T‘êuÛ≤e+. ÁbÕ+rj·T bÕغ>± Ä$s¡“¤$+∫Hê, nDTeDTe⁄Hê C≤rj·T‘·qT ì+|ü⁄≈£îqï bÕغ>± Äj·Tq ‘Ó\T>∑T<˚XÊìï ì]à+#ês¡T. n+<äTπø m˙ºÄsYì dü+≈£î∫‘· ÁbÕ+rj·T ‘·‘ê«ìøÏ Á|ü‹ì~Û>± #·÷bÕ\qï sê»ø°j·T Á|ü‘·´s¡Tú\ j·T‘êï\˙ï $|òü\ eTj·÷´sTT. sêÅcÕº\≈£î dü«‘·+Á‘· Á|ü‹|ü‹Ô ø±yê\ì ìs¡+‘·s¡+ b˛sê≥+ #˚dæHê, n~ uÛ≤s¡‘· sêC≤´+>∑ düe÷K´ dü÷Œ¤]ÔøÏ nqT>∑TD+>± ñ+&Ü\H˚ Äj·Tq n_Û\wæ+#ês¡T. _Ûqï eT‘ê\T, Ä#êsê\T, dü+Á|ü<ëj·÷\T, y˚wüuÛ≤wü\≈£î Ä\yê\yÓTÆq <˚X¯+ ˇø£ÿ{Ï>± ñ+&Ü\+fÒ sê»ø°j·T, kÕ+düÿè‹ø£ ãVüQfi¯‘ê«ìï Ä<ä]+#ê\qï~ Äj·Tq dæ<ëΔ+‘·+. sêÅcÕº\≈£î sêC≤´+>∑+ Ç∫Ãq n~Ûø±sê\ô|’ πø+Á<ä ô|‘·Ôq+ düVæ≤+#·uÀeTì m\T¬>‹Ôq m˙ºÄsY, n<˚ düeTj·T+˝À <˚X¯s¡ø£åD, ◊ø£´‘· $wüj·T+˝À ‘êeTT sêJ |ü&ÉuÀeTì |ü\Te÷s¡T¢ düŒwüº+ #˚XÊs¡T. <˚X¯ düeTÁ>∑‘·≈£î @e÷Á‘·+ uÛÑ+>∑+ yê{Ï˝Ò¢ Á|üe÷<ä+ ñHêï, n+<ä]ø£+fÒ eTT+<äTes¡Tdü˝À ì\ã&ç ‘·eT ∫e] s¡ø£Ô|ü⁄ u§≥Tº es¡≈£î <˚X¯+ ø√dü+ <Ûës¡b˛kÕÔeTì 1984˝À ø£\ø£‘êÔ˝À »]–q Á|ü‹|üøå±\ düe÷y˚X¯+˝À Äj·Tq Á|üø£{Ï+#ês¡T. 1984˝À m˙ºÄsY nyÓT]ø± |üs¡´≥q dü+<äs¡“¤+˝À Á|ü‹|üø£å bÕ\q˝À ñqï Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ ô|’ Ç+~sê>±+BÛ Á|üuÛÑT‘·« $eøå± |üP]‘· y…’K]ô|’ Ç+&çj·÷ ≥T&˚ n&ç–q Á|üX¯ï≈£î m˙ºÄsY #Ó|æŒq düe÷<Ûëq+ Äj·Tq≈£î <˚X¯ Á|ü‹wüº |ü≥¢ ñqï >ös¡yêìøÏ ì<äs¡Ùq+. ªªH˚qT q÷´j·÷sYÿ˝À ñqï $wüj·÷ìï eT]∫b˛qT. e÷ n+‘·s¡Z‘· $wüj·÷\ >∑T]+∫ $<˚o>∑&ɶ MT<ä #·]Ã+∫, <˚X¯ >ös¡yêìï <Óã“ rj·T˝ÒqT,μμ nì Äj·Tq ã<äT*#êÃs¡T. Ä düeTj·T+˝À πø+Á<ä+˝À ñqï Ç+~s¡ Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ, Äj·Tq Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ eT<Ûä´ |ü#·Ã>∑&ç¶ y˚ùdÔ uÛÑ>∑TZeTH˚ yê‘êes¡D+ ñ+~. ôd’<ëΔ+‹ø£ ã\+ Ä‘·à>ös¡e ìHê<ä+‘√, ñ<˚«>∑|üP]‘· Á|üdü+>±\‘√ e÷Á‘·y˚T m˙ºÄsY Á|üC≤eT<䛑·TqT bı+<ä˝Ò<äT. ‘Ó\T>∑T C≤rj·T‘ê uÛ≤yêìï n&ÉT¶ô|≥Tºø=ì n~Ûø±sêìï #˚õøÏÿ+#·Tø√˝Ò<äT. Ä+Á<Ûä Á|ü<˚XŸ bÕ\Hêe´edüúqT dü+|üPs¡í+>±, düeTÁ>∑+>± dü+düÿ]+∫, ‘Ó\T>∑Tyê]˝À HÓ’‹ø£, sê»ø°j·T, Ä]úø£, kÕe÷õø£, kÕ+düÿè‹ø£ $|ü¢yêìï kÕ~Û+#˚ ~X¯>± m˙ºÄsY sê»ø°j·÷\qT ìs¡«Væ≤+#ês¡T. ÄVü‰s¡uÛÑÁ<ä‘·qT ÁbÕ<Ûä$Tø£ Vü≤≈£îÿ>± Çyêfi¯ Á|ü|ü+#·+ >∑T]Ô+∫+~. ø±ì ÄHê&˚ Äj·Tq Äø£* u≤<Ûä qT+∫ ù|<ä\qT $eTT≈£îÔ\qT #˚j·T&ÜìøÏ |üPqTø=Hêïs¡T. ¬s+&ÉT s¡÷bÕj·T\πø øÏ˝À _j·T´+ |ü<∏äø£+ neT˝…’q ‘·sê«‘· Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ˝À Äø£* #êe⁄\T >∑D˙j·T+>± ‘·–Zb˛j·÷j·Tì, e÷s¡TeT÷\ |ü˝…¢˝À¢ ≈£L&Ü bÂwæºø±Vü‰s¡+ n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ e∫Ã+<äì $$<Ûä n<Ûä´j·THê\T ‘Ó\T|ü⁄‘·THêïsTT. ªªm˙ºÄsY sê»ø°j·T ∫‘·ÔX¯ó~Δ e˝Ò¢ _j·T´+ |ü<∏äø£+ Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ˝À $»j·Te+‘·yÓTÆ+~,μμ nì ÄHê&ÉT Á|üuÛÑT‘·«+˝À á ø±s¡´Áø£e÷ìøÏ s¡÷|üø£\Œq #˚dæq d”ìj·TsY ◊@mdt n~Ûø±] ¬ø.ÄsY. y˚DT>√bÕ˝Ÿ nHêïs¡T.

‘Ó\T>∑T|ü\T≈£î 2023 172 πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘·«+ #˚‘·T˝À¢ 356e n~Ûø£s¡D+ <äT]«ì jÓ÷>±ìï $»j·Te+‘·+>± ì\Te]+∫q sê»ø°j·T Hêj·T≈£î&ÉT n|üŒ{Ïø° Ç|üŒ{Ïø° eTs=ø£s¡T ˝Òs¡T. Á|ü»˝À¢ Á|üC≤kÕ«eT´ uÛ≤eq\qT ô|+bı+~+#·&É+˝À, ‘·eT Á|üuÛÑT‘ê«ìï ‘êy˚T ìs¡ísTT+#·Tø√>∑\ dü÷Œ¤]Ôì s¡>∑*+#·&É+˝À 1984˝À m˙ºÄsY ìs¡«Væ≤+∫q Á|üC≤ kÕ«eT´ |ü]s¡ø£åD ñ<ä´eT+ eVæ≤+∫q bÕÁ‘· #·]Á‘·˝À ì*∫ b˛sTT+~. ªªmeTs¡®˙‡ ‘·sê«‘· m˙ºÄsY |ü<äM#·T´‹˝≤>± eTs√ n+X¯+ <˚X¯Á|ü»*ï ø£~*+#·˝Ò<äT,μμ nì f…ÆyYT‡ Ä|òt Ç+&çj·÷ m&ç≥sY –]˝≤˝Ÿ C…’Hé yê´U≤´ì+#ês¡T. ªÇ+~sê>±+BÛ ‘·sê«‘· uÛ≤s¡‘·<˚XÊìøÏ Hêj·Tø£‘·«+ eVæ≤+#·>∑*–q dü¬s’q e´øÏÔ MTπsμqì nyÓT]ø±˝À n+‘·≈£îeTT+<äT Äj·Tq≈£î >∑T+&Ó Ä|üπswüHé #˚dæq Á|üeTTK Vü≤èÁ<√>∑ ì|ü⁄DT&ÉT &Üø£ºsY &Ó+≥Hé ≈£L© n_Ûq+<äq\T ‘Ó*bÕs¡T. Ä&É|ü&É#·T\≈£î n+&É>± ‘·q sê»ø°j·T Á|üy˚X¯+ Hê{Ï qT+∫ n+&É>± ñqï Ä&É |ü&ÉT#·T\ J$‘ê\qT yÓTs¡T>∑T|üs¡#·&ÜìøÏ m˙ºÄsY mH√ï $|ü¢yê‘·àø£ #·s¡´\T rdüT≈£îHêïs¡T. yês¡dü‘·«+>± e∫Ãq ÄdæÔ˝À ø=&ÉT≈£î\‘√ bÕ≥T ≈£L‘·Tfi¯¢≈£î uÛ≤>∑kÕ«eT´+ ø£*|ædü÷Ô 1986 nø√ºãs¡T Hê{Ï qT+∫ neT˝À¢øÏ e#˚à $<Ûä+>± #˚dæq #·≥º+ Äj·Tq nuÛÑT´<äj·T dæ<ë›+‘ê\≈£î Á|ürø£>± ì*∫+~. C≤rj·T kÕúsTT˝À Ç≥Te+{Ï Á|ü>∑‹o\ø£ #·{≤ºìï #˚j·T&ÜìøÏ bÕs¡¢yÓT+≥Tπø eTs√ ¬s+&ÉT <äXÊu≤›\T |ü{Ϻ+~. m˙ºÄsY #·≥º+ qT+∫ dü÷Œ¤]Ôì bı+~q πø+Á<ä+ 2006˝À ≈£îe÷¬sÔ\≈£î ÄdæÔVü≤≈£îÿ ø£*Œdü÷Ô XÊdüq+ #˚dæ+~. Åd”Ô\≈£î ñqï‘·$<ä´qT n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ rdüT≈£îeùdÔ yê] J$‘ê˝À¢ >∑D˙j·T+>± e÷s¡TŒ edüTÔ+<äì q$Tàq m˙ºÄsY n~Ûø±s¡+˝ÀøÏ sêø£eTTqTù| sêÅwüº+˝À eTVæ≤fi≤ $X¯«$<ë´\j·÷ìï kÕú|ækÕÔqì yê>±›q+ #˚XÊs¡T. Ç∫Ãq e÷≥ y˚Ts¡≈£î n~Ûø±s¡+˝ÀøÏ e∫Ãq yÓ+≥H˚ 1983 @Á|æ˝Ÿ˝À ñ>±~ |üs¡«~Hêq ‹s¡T|ü‹˝À |ü<ëàe‹ eTVæ≤fi≤ $X¯«$<ë´\j·÷ìøÏ n+≈£îsês¡ŒD #˚XÊs¡T. m˙ºÄsY sêø£eTT+<äT Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ sê» ø°j·÷˝À¢ eTVæ≤fi¯\≈£î #ê˝≤ ‘·≈£îÿe ÁbÕ‹ì<Ûä´+ ñ+&˚~. sêÅwüºkÕúsTT qT+∫ |ü+#êsTTr es¡≈£î y˚fi¯¢MT<ä ˝…ø£ÿô|≥º<ä–q+‘· eT+~ e÷Á‘·y˚T Åd”Ô\T sê»ø°j·T |ü<äe⁄\qT ìs¡«Væ≤+#˚yês¡T. Ç≥Te+{Ï |ü]dæú‘·T˝À¢ sêÅwüº #·]Á‘·˝À ‘=*kÕ]>± õ˝≤¢ |ü]wü‘·TÔ˝À¢, eT+&É\ Á|üC≤|ü]wü‘·TÔ˝À¢ ‘=$Tà~ XÊ‘·+ n<Ûä´ø£å |ü<äe⁄\qT eTVæ≤fi¯\≈£î ]»s¡T« #˚dü÷Ô m˙ºÄsY Á|üuÛÑT‘·«+ #·≥º+ #˚dæ+~. Bìe\¢ düs¡Œ+#·T \T>±, eT+&É˝≤<Ûä´≈£åî\T>±, õ˝≤¢ |ü]wü‘Y n<Ûä´≈£åî\T>± Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ˝À Åd”Ô\T |ü<äMu≤<Ûä´‘·\qT #˚|ü≥º>∑*>±s¡T. eTVæ≤fi¯\T sê»ø°j·÷˝À¢ ô|<ä› m‘·TÔq Á|üy˚•+#·&ÜìøÏ, ø°\ø£ |ü<äe⁄\TqT ìs¡« Væ≤+#·&ÜìøÏ, õ˝≤¢, sêÅwüº kÕúsTT˝À sê»ø°j·T Á|ü‹ì<ÛäT\T>± m<ä>∑&ÜìøÏ neø±X¯+ \_Û+∫+~. nìï Á|üuÛÑT‘·« s¡+>±˝À¢ 30 XÊ‘·+ ñ<√´>±\qT Åd”Ô\≈£î πø{≤sTTdü÷Ô m˙ºÄsY Á|üuÛÑT‘·«+ eTs=ø£ ø°\ø£ ìs¡íj·T+ rdüT≈£î+~. Ä&Éyê] nuÛÑT´<äj·T+ ø√dü+ @ Á|üuÛÑT‘·«eT÷ Ç+‘· ‘·≈£îÿe ø±\+˝À Çìï s¡ø±\ ø±s¡´Áø£e÷\qT #˚|ü≥º˝Ò<äT. ‘Ó\T>∑T yÓ\T>∑T m˙ºÄsY Vü≤j·÷+˝À ‘Ó\T>∑T<äq+ |ü\¢$+∫+~. ‘Ó\T>∑T uÛ≤cÕ dü+düÿè‘·T\≈£î Äj·Tq Á|üuÛÑT‘·«+˝À |ü⁄qs¡TJ®eq+ ø£*–+~. eT÷ØÔuÛÑ$+∫q ‘Ó\T>∑Tyê&ç>± ‘Ó\T>∑TuÛ≤wü≈£î m˙ºÄsY |ü≥º+ >∑{≤ºs¡T. ‘Ó\T>∑TuÛ≤wüqT Á|ü<Ûëq uÛ≤wü>±, n~Ûø±s¡ uÛ≤wü>± nìï kÕúsTT˝À¢ neT\T #˚dæq |òüTq‘· Äj·Tq<˚. bÕ\Hê dü+ã+<ÛäyÓTÆq ø±s¡´ø£˝≤bÕ\T e÷‘·èuÛ≤wü˝ÀH˚ »s¡>±\ì, $<ë´uÀ<Ûäq neTàqT&ç˝ÀH˚ ñ+&Ü\ì ìs¡ísTT+∫, n+<äTø√dü+ nH˚ø£ #·s¡´\T rdüTø=Hêïs¡T. Á>±eT, eT+&É\, õ˝≤¢ kÕúsTT˝À¢ ‘Ó\T>∑TqT bÕ\HêuÛ≤wü>± Á|üy˚X¯ô|{≤ºs¡T. nìï XÊdüH˚‘·s¡ n+XÊ\≈£î dü∫yê\j·T kÕúsTT˝À ‘Ó\T>∑T Á|ü<Ûëq uÛ≤wü>± ñ+&Ü \ì Ä<˚XÊ\T Ç#êÃs¡T. XÊdüqdüuÛÑ˝À n~Ûø±s¡ _\T¢\T ‘Ó\T>∑T˝ÀH˚ Á|üy˚X¯ô|{≤º\ì ìs¡ísTT+#ês¡T. nìï m\Åø±ºìø˘ |ü]ø£sê\T ‘Ó\T>∑T, Ç+^¢wüß uÛ≤wü\ kÂ\uÛÑ´+‘√ ñ+&Ü\ì ≈£L&Ü Äj·Tq Á|üuÛÑT‘·«+ Ä<˚•+∫+~. dü∫yê\j·T+˝Àì $$<Ûä $uÛ≤>±\ n~Ûø±s¡T\≈£î ‘Ó\T>∑T nø±&ÉMT Ä<Ûä´s¡´+˝À 1983 @Á|æ˝Ÿ˝À ‘Ó\T>∑T ‘·s¡>∑‘·T\qT

23e ‘êHê düuÛÑ\ C≤„|üø£ dü+∫ø£ 173 yÓTT<ä\Tô|{Ϻ, Ä ‘·sê«‘· ø±s¡´<äs¡TÙ\ kÕúsTT˝À •ø£åD≤ ‘·s¡>∑‘·T\T ìs¡«Væ≤+#ês¡T. Á|üuÛÑT‘·«+ C≤Ø #˚ùd ñ‘·Ôs¡T«\ qeT÷Hê\qT ∫qï |ü⁄düÔø£+>± Á|üø£{Ï+∫, õ˝≤¢kÕúsTT˝À |ü+|æD° #˚XÊs¡T. Á|üuÛÑT‘·« ñ<√´>±\˝À H˚s¡T>± ìj·T$T‘·T\j˚T´ f…Æ|ædüTº \≈£î ‘Ó\T>∑T f…Æ|t ¬s’{Ï+>¥ ns¡Ω‘· $~Û>± ñ+&Ü\ì, Ç+^¢wüß f…Æ|t ¬s’{Ï+>¥ ns¡Ω‘· $X‚cÕs¡Ω‘·>± ñ +&Ü\ì Á|üø£{Ï+#ês¡T. m˙ºÄsY Vü≤j·÷+˝À Á|üuÛÑT‘·« Á|üø£≥q\˙ï n#·Ã ‘Ó\T>∑T˝À Äø£s¡¸D°j·T+>± ñ+&˚$. @{≤ »]π> ‘Ó\T>∑T<˚X¯+ eTVü‰Hê&ÉT düe÷y˚XÊ˝À¢ ‘Ó\T>∑T<äq+ ñ {Ϻ|ü&˚~. ‘Ó\T>∑T dü+düÿè‹ dü+Á|ü <ëj·÷\T, ‘Ó\T>∑T Ä≥\T, ‘Ó\T>∑T bÕ≥\‘√ n\sêπs~. Á|üuÛÑT‘·«|üs¡+>± »]π> düe÷y˚XÊ\T, kÕ+düÿè‹ø£ ø±s¡´Áø£e÷\T, ñ‘·‡yê\˝À¢ ‘Ó\T>∑T ø£fi≤s¡÷bÕ\≈£î ‘Ó\T>∑T<˚X¯+ Á|üuÛÑT‘·«+˝À ô|<ä› |”≥ y˚XÊs¡T. eTTK´eT+Á‹>± m˙ºÄsY ‘Ó\T>∑T˝À #˚ùd ñ|ü Hê´kÕ\T MqT\$+<äT>± ñ+&˚$. ‘Ó\T>∑T dü+düÿèr dü+Á|ü<ëj·÷\qT ∫qï‘·q+ qT+#˚ |æ\¢\≈£î H˚]Œ+#ê\qï ñ<˚›X¯+‘√ 1 qT+∫ 5 e ‘·s¡>∑‹ es¡≈£î ª‘Ó\T>∑T uÛ≤s¡‹μ nH˚ ù|s¡T‘√ bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø±ìï s¡÷bı+~+#ês¡T. ‘Ó\T>∑T yÓ\T>∑T\T u≤|ü⁄-s¡eTD\ H˚‘·è‘·«+˝À <äèX¯´ ÁX¯eD s¡÷|ü+˝À |æ\¢\≈£î ‘Ó\T>∑T bÕsƒê\T n+~+#ês¡T. <äø£ÿ˙ dü+düÿè‹‘√ $\dæ*¢q ôV’≤<äsêu≤<é≈£î ‘Ó\T>∑T kıã>∑T\T n~›q |òüTq‘· m˙ºÄsY<˚. 1956˝À ñeTà&ç Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ @s¡Œ&çHê, 1980e <äX¯ø£+ es¡≈£î ôV’≤<äsêu≤<é˝À ‘Ó\T>∑T≈£î ÁbÕ<Ûëq´+ ˝Ò<äT. m˙º sêe÷sêe⁄ sê»ø°j·T s¡+>∑Á|üy˚X¯+ #˚dæq ‘·sê«‘·, ôV’≤<äsêu≤<äT q>∑s¡+‘√ ‘Ó\T>∑Tyês¡T, eTØ eTTK´+>±, ø√kÕÔ, sêj·T\d”eT ÁbÕ+‘ê\yês¡T eTy˚Tø£eTj·÷´s¡T. á ø±s¡D+ #˚‘·H˚ 80e <äX¯ø£+˝À ôV’≤<äsêu≤<äT »HêuÛ≤ ô|s¡T>∑T<ä\ >∑D˙j·T+>± ñ+~. 1950e <äX¯ø£+˝À ôV’≤<äsêu≤<äT »HêuÛ≤ ô|s¡T>∑T<ä\ @fÒ{≤ 1.07 XÊ‘·+ e÷Á‘·y˚T ñ+&É>±, 1980-1990 <äX¯ø£+˝À @fÒ{≤ 5.50 XÊ‘·+ »HêuÛ≤ ô|]–+~. m˙ºÄsY Vü≤j·÷+˝À q>∑s¡+˝À ‘Ó\T>∑T uÛ≤wü≈£î, ‘Ó\T>∑T kÕ+Á|ü<ëj·Tø£ ø£fi¯\≈£î Ä<äs¡+ ô|]–+~. ôV’≤<äsêu≤<é≈£î ˇ&ܶD+˝≤ ñqï VüQùd‡HékÕ>∑sY MT<ä ñqï {≤´+ø˘ã+&éqT $düÔ]+∫, ‘Ó\T>∑T yÓ\T>∑T\ eT÷]Ô ìøÏå|üÔ ø£fi≤ÁbÕ+>∑D+ ù|s¡T‘√ 1986˝À Á|üeTTKT\ $Á>∑Vü‰\ @sêŒ≥T m˙ºÄsY ø£èwæe˝Ò¢ kÕ<Ûä´yÓTÆ+~. {≤´+ø˘ ã+&é˝À ‘Ó\T>∑Tyê] $Á>∑Vü‰\T sêuÀj˚T ‘·sê\≈£î dü÷Œ¤]Ô<ëj·Tø£+>± ì*#êsTT. |üø£ÿH˚ VüQùd‡Hé kÕ>∑sY˝À m‘ÓÌÔq ãT<äΔ $Á>∑Vü≤ kÕú|üq ≈£L&Ü ‘Ó\T>∑Tyê] kÕ+düÿè‹ø£ yês¡dü‘ê«ìï >∑Ts¡TÔ #˚düTÔ+~. C≤rj·T Á|ü‘ê´e÷ïj·T+ ÁbÕ+rj·T Hêj·T≈£î&ç>± Á|üy˚X¯+ #˚dæHê C≤rj·TkÕúsTT˝À #·Áø£+ ‹|æŒq |òüTq‘· m˙ºÄsY<˚. C≤rj·TkÕúsTT˝À sê»ø°j·T Á|ü‘ê´e÷ïj·÷ìøÏ ø£èwæ #˚j·T&É+ <ë«sê Äj·Tq Hêj·Tø£‘·«+˝Àì ‘Ó\T>∑T<˚X¯+ bÕغ <˚X¯yê´|üÔ+>± >∑T]Ô+|ü⁄ ‘Ó#·TÃ≈£î+~. ÁbÕ+rj·T bÕغ kÕú|ü≈£î&Ó’Hê C≤rj·TkÕúsTT Hêj·T≈£î&ç>± m˙ºÄsY n∫s¡ø±\+ ˝ÀH˚ m~>±s¡T. ªªÁbÕ+rj·T bÕغ Hêj·T≈£î&ç>± ñ+&ç C≤rj·T sê»ø°j·÷*ï Á|üuÛ≤$‘·+ #˚düTÔqï sê»ø°j·Ty˚‘·Ô mHé {Ï sêe÷sêe⁄. C≤rj·TbÕغ˝À ñqï ÁbÕ+rj·T Hêj·T≈£î&çì H˚qT,μμ nì d”ìj·TsY sê»ø°j·T Hêj·T≈£î&ÉT, ~e+>∑‘· mdt. C…’bÕ˝Ÿ ¬s&ç¶ n+<äTπø nHêïs¡T. 1983˝ÀH˚ $»j·Tyê&É˝À Á|ü‹|üøå±\‘√ ÁbÕ+rj·T dü<ädüT‡qT @sêŒ≥T#˚dæ ø£ø±$ø£\+>± ñqï ø±+Á¬>ùd‘·s¡ bÕغ\qT @ø£+ #˚ùd Á|üj·T‘êïìøÏ m˙ºÄsY Áoø±s¡+ #·T{≤ºs¡T. 1980e <äX¯ø£+˝À <˚X¯ sê»ø°j·÷˝À¢ ø°\ø£ e÷s¡TŒ\≈£î πø+Á<ä+>± &Ûç©¢˝Àì Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ uÛÑeHé ñ+&˚<äq&É+˝À n‹X¯jÓ÷øÏÔ ˝Ò<äT. ø±+Á¬>ùd‘·s¡ sê»ø°j·T X¯≈£îÔ\ @ø°ø£s¡D ø√dü+ m˙ºÄsY <˚X¯ yê´|üÔ+>± |üs¡´{Ï+#ês¡T. ñ‘·Ôsê~‘√ düVü‰ <˚X¯+˝À 16 sêÅcÕº˝À¢ Äj·Tq mìïø£\ Á|ü#ês¡+ ìs¡«Væ≤+#ês¡T. >∑T»sê‘Y qT+∫ u…+>±˝Ÿ es¡≈£î, ø±oàsY qT+∫ ‘·$Tfi¯Hê&ÉT es¡≈£î nìï#√{≤¢ »q+ Äj·Tq≈£î ˙sê»Hê\T |ü{≤ºs¡T. nkÕ‡+˝À nk˛+ >∑D |ü]wü‘Y ¬>\T|ü⁄q≈£î ø£èwæ#˚XÊs¡T. Vü≤sê´Hê |üs¡´≥q˝À #Ó’‘·q´ s¡<Ûä+ô|’ qT+∫ Äj·Tq Væ≤+B˝À #˚dæq Á|üdü+>±\T kÕúì≈£î\qT ñÁs¡÷‘·\÷–+#êsTT. 1987 nôd+;¢ mìïø£˝À¢ <˚M˝≤˝Ÿ |òüTq $»j·÷ìøÏ m˙ºÄsY eT<䛑·T ø±s¡DeTì Væ≤+B |üÁ‹ø£\T sêXÊsTT.

‘Ó\T>∑T|ü\T≈£î 2023 174 ñ‘·Ôsê~˝À Ä kÕúsTT˝À Á|üC≤<äs¡D bı+~q <äøÏåD≤~ Hêj·T≈£î&ÉT n|üŒ{ÏøÏ Ç|üŒ{ÏøÏ eTs=ø£ Hêj·T≈£î&ÉT ˝Òs¡T. Vü≤sê´Hê˝Àì >∑TsêZyY (>∑Ts¡TÁ>±yYT)˝À m˙ºÄsY mìïø£\ Á|ü#ês¡+ düèwæº+∫q Á|üuÛÑ+ »Hêìï Á|üeTTK »s¡ï*düTº ∫<ëq+<ä sê»|òüT≥º f…*Á>±|òt |üÁ‹ø£˝À á $<Ûä+>± e]í+#ês¡T: ªª#Ó’‘·q´s¡<∏ä+ MT<ä qT+∫ m˙ºÄsY ‘·q Á|üdü+>±ìï yÓTT<ä\Tô|≥º>±H˚ nø£ÿ&É #˚]q ø=~›eT+~ »q+ $+‘·>± #·÷XÊs¡T. ø±ì ª>∑Ts¡T ÁãVü≤à, >∑Ts¡T $wüߺ, >∑Ts¡T <˚y√uÛÑeμ n+≥÷ Äj·Tq uÛ≤y√<˚«>∑+‘√ e÷{≤¢&É≥+ yÓTT<ä\Tô|≥º>±H˚ »q+ eTT>∑T›˝…’ $q&É+ ÁbÕs¡+ _Û+#ês¡T. ªá ÁbÕ+‘êìï #·÷&É>±H˚ Á<√D≤ #ês¡T´&ÉT, ø£èwüßí&ÉT e+{Ï eTVü≤˙j·TT\T düàs¡DøÏ e#êÃs¡T. bÕ+&Ée⁄\T, øös¡e⁄\ q&ÉTeT <Ûäs¡à+ ø√dü+ »]–q j·TT<äΔ+ >∑Ts¡TÔ≈£î ek˛Ô+~,μ n+≥÷ m˙ºÄsY Væ≤+B˝À #˚dæq ñ|üHê´dü+‘√ kÕúì≈£î\qT ñÁs¡÷‘·\÷–+#ês¡T. Äj·Tq Á|üdü+>∑+ nsTTb˛j˚T ≥|üŒ≥øÏ Ä ÁbÕ+>∑D+ øÏøÏÿ]dæb˛sTT+~. <˚X¯+˝Àì nìï ÁbÕ+rj·T bÕغ\qT ˇø£ÿ‘ê{Ï MT<ä≈£î rdüT≈£îsêe&É+˝À m˙ºÄsY bÕÁ‘· #ê]Á‘ê‘·àø£+. 1977 ‘·sê«‘· πø+Á<ä+˝À @ø£ bÕغ bÕ\q≈£î #·s¡eT^‘·+ bÕ&ç, Á|ü‘ê´e÷ïj·T sê»ø°j·TX¯øÏÔì ‘·j·÷s¡T#˚j·T&É+˝À m˙ºÄsY<˚ ø°\ø£bÕÁ‘·. <˚X¯+ ˝Àì @&ÉT sê»ø°j·T bÕغ\qT <ä>∑Zs¡≈£î #˚]Ã, C≤rj·TkÕúsTT˝À H˚wüq˝Ÿ Á|òü+{ŸqT @sêŒ≥T#˚j·T&ÜìøÏ Äj·Tq m+‘√ ÁX¯$T+#ês¡T. á Á|üj·T‘·ï+˝À Äj·Tq bÕÁ‘·≈£î >∑T]Ô+|ü⁄>±H˚ H˚wüq˝Ÿ Á|òü+{Ÿ #Ó’s¡àHé>± Äj·Tq≈£î >ös¡e+ <äøÏÿ+~. #·s¡DYdæ+>¥, $X¯«Hê<Ûé Á|ü‘ê|tdæ+>¥, eT<ÛäT <ä+&Üe‘˚, m_ yêCŸ ù|sTT, m˝Ÿ ¬ø n<ë«ì, <˚$˝≤˝Ÿ, _p |ü{≤ïj·Tø˘, CÀ´‹ãdüT, |òüs¡÷ø˘ nãT›˝≤¢, m+ ø£s¡TD≤ì~Û, sêeTø£èwüí ôV≤π>¶, X¯s¡<é j·÷<äyY e+{Ï C≤rj·T, ÁbÕ+rj·T Hêj·T≈£î\ Ä<äs¡D, n_Ûe÷Hêìï bı+~q Hêj·T≈£î&ÉT m˙ºÄsY. 1989˝À dü«sêÅwüº+˝À z≥$T dü+uÛÑ$+#·≈£î+&Ü ñ+fÒ, <˚X¯+˝À n‘·T´qï‘· |ü<äe⁄\T n~Ûs√Væ≤+#˚ neø±X¯+ m˙ºÄsYøÏ ñ +&˚<äì |ü]o\≈£î\ n_ÛÁbÕj·T+. H˚wüq˝Ÿ Á|òü+{Ÿ Á|üuÛÑT‘·« @sêŒ≥T˝À Äj·Tq~ eTTK´bÕÁ‘· nsTTq|üŒ{ÏøÏ m˙ºÄsY |ü<ä$ ø√s¡Tø√˝Ò<äT. n+‘·s¡Z‘· $uÛÒ<ë\‘√ dü‘·eT‘·yÓTÆq Á|òü+{Ÿ Á|üuÛÑT‘ê«ìï ì\|ü&ÜìøÏ Äj·Tq XÊj·TX¯≈£îÔ˝≤ ø£èwæ#˚XÊs¡T. #ê˝≤ ‘·≈£îÿe ø±\+ sê»ø°j·÷˝À¢ ñqï|üŒ{ÏøÏ ‘Ó\T>∑T düe÷»+ô|’ n$T‘· Á|üuÛ≤e+ #·÷|æq Hêj·T≈£î&ÉT m˙ºÄsY. Äj·Tq e´eVü‰s¡ XË’* MT<ä, ø=ìï nHê˝À∫‘· $<ÛëHê\ MT<ä, e´øÏÔ |üP»ì Áb˛‘·‡Væ≤+#·&É+ MT<ä, ‘=+<äs¡bÕ≥T ìs¡íj·÷\ MT<ä nH˚ø£ $eTs¡Ù \THêïsTT. n˝≤π> e´øÏÔ>∑‘· J$‘·+˝À rdüT≈£îqï ìs¡íj·÷\T Äj·Tq sê»ø°j·T |ü‘·HêìøÏ <ë]rdæq |ü]dæú‘·T\ MT<ä s¡ø£s¡ø±\ n_ÛÁbÕj·÷\THêïsTT. nsTT‘˚ ‘Ó\T>∑Tyês¡T ñ#·Ã¤dæú‹˝À ñ+&Ü \ì, ‘Ó\T>∑T<äq+ |ü]&ÛÉ$˝≤¢\ì, dü+πøåeT |òü˝≤\T n+<ä]øÏ n+<ë\ì, n$˙‹ì eT≥Tºu…{≤º\ì, bÕ\q˝À bÕs¡<äs¡Ùø£‘· ñ+&Ü\ì Äj·Tq #˚dæq ø£èwæ n»sêeTs¡+. dü+≈£î∫‘·‘ê«ìøÏ #√≥T˝Òì Ä‘·à>ös¡eyê~>±, C≤rj·T‘· |ü⁄DÏøÏ|ü⁄#·TÃ≈£îqï ÁbÕ+rj·T Hêj·T≈£î&ç>±, Ä<Ûë´‹àø£ uÛ≤yê\Tqï ˝ÖøÏø£yê~>±, k˛wü*»+ MT<ä eT≈£îÿe ñqï e´øÏÔyê~>±, n‹ s¡<ÛäT\T, eTVü‰s¡<ÛäT\qT≈£îqï yê]ì ÄeT&É <ä÷s¡+˝À ñ+∫, kÕe÷qT´\ì n≈£îÿq #˚s¡TÃ≈£îqï Á|üC≤Hêj·T≈£î&ç>± m˙ºÄsY ˇø£ $\ø£åD sê»ø°j·TH˚‘·. ‘Ó\T>∑T düe÷»+ MT<ä Äj·Tq y˚dæq eTTÁ<ä #ê˝≤ø±\+ ñ+≥T+~. ø£+<äT\ s¡y˚Twt d”ìj·TsY »s¡ï*düTº, s¡#·sTT‘·. Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ |üÁ‹ø£ |üPs¡« dü+bÕ<ä≈£î\T. Äj·Tq Ç+^¢wüß˝À sêdæq Maverick Messiah - A Political Biography of N.T. Rama Rao |ü⁄düÔø±ìï ô|+–«Hé sê´+&ÉyéT Vü≤Ödt Á|ü#·T]+∫+~. neTsêe‹ yêdüÔyê\T |ü⁄düÔø±ìï Á|ü#·T]+#ês¡T. ìyêdü+ ôV’≤<äsêu≤<é.

23e ‘êHê düuÛÑ\ C≤„|üø£ dü+∫ø£ 175 <äs¡Ù≈£î&ÉT>± mHé.{Ï.ÄsY. $»j·T #·+<äÁVü‰dt eT<äT›≈£L] q+<äeT÷] ‘ês¡ø£ sêe÷sêe⁄ n+<ä>±&ÉT. n+‘· n+<ä>±&ÉT ‘Ó\T>∑T‘Ós¡ MT<˚ ø±<äT, nœ\uÛ≤s¡‘· kÕúsTT˝À ≈£L&Ü ˝Ò&ÉT. s¡÷|ü düT+<äs¡T&ÉT, Hêp≈£î q\≈£Lãs¡T&ÉT nì y˚≥÷] n_Ûe]í+∫q Äj·Tq $Á>∑Vü≤+˝Àì Äø£s¡¸D ‘=* dü+e‘·‡sê˝À #ê˝≤ø±\+ Äj·Tq˝À q≥T&çì &Ü$TH˚{Ÿ #˚dæ+~ ≈£L&Ü. ø±˙ ñ‘·Ôs√‘·Ôsê eTTK´+>± bÕ+&ÉTs¡+>∑ eTVü‰‘·à´+ ‘·s¡Tyê‘· Äj·Tq >=|üŒ q≥T&ÉT nqï $wüj·T+ n+<ä] eTqdüT˝À¢ ì]«yê<ë+X¯+ nsTT´+~. ás√E ‘Ó\T>∑T‘Ós¡q\+ø£]+∫q eTVü‰q≥T˝À¢, eTTK´+>± ø£<∏ëHêj·T≈£î˝À¢ Äj·Tq ù|s¡T ‘·s¡yê‘·H˚ me] ù|¬s’Hê Á|ükÕÔeqø=düTÔ+~. Äj·Tq #ê˝≤ eT+∫ ìsêà‘· ≈£L&Ü. yêVæ≤ì, $»j·÷ e+{Ï dü+düú\‘√ bÕ≥T j·÷uÛÑj·T´e <äX¯ø£+˝Àì ñ‘·ÔeT ìsêàD dü+düú\T>± <äTøÏÿbÕ{Ï eT<ÛäTdü÷<äqsêe⁄>±] nqï|üPsêí, &çm˝Ÿ Hêsêj·TD>±] $H√<ë, uÛ≤qTeT‹sêeTø£èwüí>±s¡¢ uÛÑs¡DÏ, sêe÷sêe⁄-Á‹$Áø£eTsêe⁄ k˛<äs¡T\ mHé@{° yÓTT<ä˝…’q$ Ç|üŒ{Ïø° #Ó|ü≈£î+{≤+. mHé@{° dü+düú <ë«sê q+<äeT÷] k˛<äs¡T\T ‘√&ÉT<=+>∑\T, |æ∫Ã|ü⁄\¢j·T´ e+{Ï Ä<äs¡Ùe+‘·yÓTÆq nyês¡T¶ ∫Á‘ê\ ìsêàD+‘√ yÓTT<ä\Tô|{Ϻ »j·Tdæ+Vü≤ e+{Ï |òüTq$»j·÷\qT kı+‘·+ #˚düT≈£îì ‘=*s√E\ qT+&ç ìsêà‘·\T>± >±&ÛÉyÓTÆq eTTÁ<ä y˚XÊs¡T. Ç$>±ø£ ‘·s¡Tyê‹ s√E˝À¢ dü÷º&çjÓ÷ n~ÛH˚‘·>±, ~Ûj˚T≥s¡¢ n~ÛH˚‘·>± ≈£L&Ü sêe÷sêe⁄ ‘·q yê´bÕs¡ kÕÁe÷C≤´ìï $düÔ]+#·T ≈£îHêïs¡T. Çø£ Äj·Tq sê»ø°j·T Á|ükÕúq+ nH˚ø£ $<Ûë\T>± #·]Á‘· düèwæº+∫q~. nsTT‘˚, Çìï $_Ûqïø√D≤\˝À Äj·Tq kÕ~Û+∫q nì‘·s¡ kÕ<Ûä´ $»j·÷\T sêe÷sêe⁄˝Àì >=|üŒ <äs¡Ù≈£î&çì $eTs¡Ù≈£î\

‘Ó\T>∑T|ü\T≈£î 2023 176 <äèwæº˝À, Áù|ø£å≈£î\ <äèwæº˝À n+‘·>± |ü&É≈£î+&Ü #˚XÊsTT. Äj·Tq ∫e] dæìe÷ #˚dæq eT÷&ÉT <äXÊu≤›\ ‘·sê«‘· ≈£L&Ü á s√E≈£L sêe÷sêe⁄>±]˝Àì Ç‘·s¡ bÕsêÙ«\ e÷≥Tq Äj·Tq <äs¡Ùø£‘·« Á|ü‹uÛÑ <ë– ñ+&É≥+ ‘Ó\T>∑T˝Àì >=|üŒ <äs¡Ù≈£î\ #·s¡Ã˝À Äj·Tq ù|s¡T Á|ükÕÔ$+#·ã&Éø£b˛e≥+ ˇø£ #ê]Á‘ê‘·àø£ ˝À|ü+. q≥T&ç>± <äs¡Ù≈£î\ |ü≥¢ nj·Tq≈£îqï >∑Ts¡TuÛ≤e+, <äs¡Ùø£‘·«+ #˚j·T&ÜìøÏ Äj·TqqT Áù|πs|æ+∫q ø±s¡D≤\T, <äs¡Ù≈£î&ç>± Äj·Tq XË’*, bÕ{Ï+∫q |ü<äΔ‘·T\T, Ç‘·s¡ <äs¡Ù≈£î\‘√ b˛*Ñ˚ Äj·Tq y…’•wüº´+ yÓTT<ä˝…’q $wüj·÷\T düŒè•+#·&É+ <ë«sê Ä ˝À≥TqT ø=+‘·es¡¬ø’Hê rπsà <äX¯>± á yê´dü+ ñ|üø£]düTÔ+<äì Ä•düTÔHêï+. Ä~qT+N <äs¡Ù≈£î\ |ü≥¢ >ös¡e+... ‘·qqT q≥T&ç>± r]Ã~~› ñ‘·ÔeT ø£<∏ëHêj·T≈£î&ç>± m<ä>∑ {≤ìøÏ eTTK´ø±s¡≈£î˝…’q <äs¡Ù≈£î\ |ü≥¢ sêe÷sêe⁄≈£î ‘=*s√E\ qT+&û nbÕs¡yÓTÆq >ös¡e+ ñ+&˚~. dæìe÷ e÷<Ûä´eT+˝À <äs¡Ù≈£î&ç<˚ Á|üeTTKkÕúq+. <äs¡Ù≈£î&çì ¬øô|ºHé n|òt ~ wæ|t n˙, dæìe÷qT &Ó’¬sø£ºsY‡ MT&çj·T+ n˙ n+{≤s¡ì eTq≈£î ‘Ó\TdüT. ‘êqT nÁ>∑q≥T&ÉT>± dæ˙s¡+>±ìï XÊdæ+#˚ s√E˝À¢ ≈£L&Ü ∫e] es¡≈£î <äs¡Ù≈£î\≈£î Äj·Tq Ç∫Ãq $\Te >∑T]+∫ |”d” ¬s&ç¶, ø√<ä+&Ésê$T¬s&ç¶ e+{Ï n|üŒ{Ï j·TTe<äs¡Ù≈£î\T m+‘√ ñqï‘·+>± #ÓbÕŒs¡T. ‘êqT <äs¡Ù≈£î&Ó’ e⁄+&ç ‘√{Ï <äs¡Ù≈£î&çøÏ Äj·Tq Ç#˚à >ös¡yê_Ûe÷Hê\≈£î ˇø=ÿø£ÿkÕ] ø£fi¯¢˝À¢ ˙fi¯ó¢ ‹]π>$ nì ø√<ä+&Ésê$T¬s&ç¶ ˇø£kÕ] #ÓbÕŒs¡T. <äs¡Ùø£‘·«+ |ü≥¢ nqTs¡øÏÔ... nsTT‘˚ sêe÷sêe⁄>±]øÏ ‘êH˚ dü«j·T+>± <äs¡Ùø£‘·«+ eVæ≤+#ê\H˚ ø√]ø£ m˝≤ ø£*–+~ nH˚~ ˇø£ ÄdüøÏÔø£s¡yÓTÆq ø£<∏ä. 1950˝À cÕe⁄ø±s¡T dæìe÷˝À q{Ï+∫q ‘·sê«‘· $»j·TyêVæ≤ì dü+düú\yêfi¯ó¢ Äj·Tq‘√ ¬s+&˚fi¯ó¢ ø±+Á{≤ø˘º ÁyêdüT≈£îHêïs¡T. Ä ¬s+&˚fi¯¢˝À Äj·Tq y˚πs dæìe÷˝À¢ q{Ï+#·≈£L&É<äT nqï ìj·TeT+‘√. eTT>∑TZs¡T ~>∑›+‘·T\T nsTTq <äs¡Ù≈£î\T - ¬ø.$.¬s&ç¶, m©« Á|ükÕ<é, _.mHé.¬s&ç¶` M] <äs¡Ùø£‘·«+˝À eT÷&ÉT dæìe÷˝À¢ q{Ï+#˚ neø±X¯+. V”≤s√>± nsTT‘˚H˚ #˚kÕÔqT nqï ìj·TeT+‘√ sêe÷ sêe⁄ á ˇ|üŒ+<ëìøÏ n+^ø£]+#ês¡T. n+‘· >=|üŒyê] #˚‹˝À ‘·q uÛÑ$wü´‘·TÔ r]Ã~<äT›ø√e&É+ >=|üŒ neø±X¯+ n˙, n|üŒ{ÏøÏ ≈£L&Ü sêDÏ+#·˝Òø£b˛‘˚ eTÁ<ëdt e~* yÓ[¢b˛yê\ì ≈£L&Ü nqT≈£îHêïs¡≥. á ø±+Á{≤≈£îº e\¢ e∫Ãq ìø£s¡yÓTÆq Ä<ëj·T+, uÛÑÁ<ä‘· #·÷dæq ‘·sê«‘·H˚ Äj·Tq ≈£î≥T+u≤ìï eTÁ<ëdt≈£î rdüTø=#êÃs¡ì #ÓbÕÔs¡T. Ä eT÷&ÉT dæìe÷\T- bÕ‘êfi¯uÛ…’s¡$, ô|[¢ #˚dæ #·÷&ÉT, eT©¢X¯«]- m+‘· $»j·T+ kÕ~Û+#êjÓ÷, Áù|ø£å≈£î\ $eTs¡Ù≈£î\ Á|üX¯+dü\T bı+<ëjÓ÷, áHê{ÏøÏ ≈£L&Ü ø£fi≤K+&Ü\T>± >∑T]Ô+#·ã&ÉT ‘·THêïjÓ÷ n+<ä]ø° ‘Ó\TdüT. á eTT>∑TZs¡T <äs¡Ù≈£î\ |ü≥¢ ∫e]es¡≈£î Äj·Tq >∑Ts¡TuÛ≤e+ ‘√H˚ ñ+&˚yês¡T. ás√E es¡≈£î n+‘·ø£Hêï >=|üŒ <äs¡Ù≈£î\T ‘Ó\T>∑T˝À ˝Òs¡T nHêïs¡T ˇø£kÕ]. |üs√ø£å+>± ‘·sê«‘· sêe÷sêe⁄ kı+‘·+>± <äs¡Ùø£‘·«+ #˚|ü≥º&É+˝À >∑Ts¡T‘·T\T´\T>± M] Á|üuÛ≤e+ #ê˝≤ ñ+~. Á|ü‘·´ø£å+>± >∑Ts¡Te⁄\T ˝Òø£b˛sTTHê ôd≥Tº MT<ä ¬ø$, _mHé #·÷|æ+∫q @ø±Á>∑‘·, Bø£å ‘·q≈£î <äs¡Ùø£‘·«+ #˚|ü≥º&ÜìøÏ Áb˛‘ê‡Vü≤+ ø£*–+#êsTT nì ˇø£ dü+<äs¡“¤+˝À Äj·TH˚ #ÓbÕŒs¡T. ¬ø.$. ¬s&綑√ nqTã+<Ûä+ á eTT>∑TZ]˝À ≈£L&Ü ¬ø$ ¬s&ç¶>±] |ü≥¢ sêe÷sêe⁄≈£î Á|ü‘˚´ø£yÓTÆq n_Ûe÷q+ ñ+&˚~. πøM dæìe÷ rùd $<Ûëq+ es¡Δe÷q <äs¡Ù≈£î\≈£î ˇø£ bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£+˝≤ ñ+&˚<äì |ü]ÁX¯eT˝À #Ó|ü≈£îH˚yês¡T. Ådæÿ|tº |üP]Ô>± dæ<äΔ+ #˚düTø√e&É+, Á|ü‹ $wüj·÷ìï eTT+<äT>± bÕ¢Hé #˚düTø√e&É+, nqedüs¡ e´j·T+ ˝Ò≈£î+&Ü #·÷düT ø√e≥+, m+‘√ Bøå±<äø£å‘·\‘√ dæìe÷qT s¡÷bı+~+#·&É+ yÓTT<ä˝…’q $wüj·÷\T πøM ¬s&ç¶ì #·÷ùd Äj·Tq H˚s¡TÃ≈£îHêïs¡T. qs¡ÔqXÊ\˝Àì ãèVü≤qï\ y˚wü+ >∑T]+∫ ø=+‘· eT<∏äq|ü&ç, Ä bÕÁ‘·≈£î y˚Tø£|t, ø±dü÷º´yYT s¡÷bı+~+#·T≈£îì πøM ¬s&ç¶øÏ #·÷|æ+ #êø£ Äj·Tq zπø nqï ‘·sê«‘·H˚ Ä bÕÁ‘·≈£î n+^ø£]+#ês¡ì eTq≈£î ‘Ó\TdüT. ∫e]s√E˝À¢ ¬ø.$. ¬s&ç¶ Ä]úø£ düVü‰j·T+ ø√]q|ü&ÉT Áoø£èwüídü‘·´≈£î <äs¡Ùø£‘·«+ #˚ùd neø±X¯+ Ç∫Ã, Äj·Tq ns√>∑´+ u≤>√q|ü&ÉT &Ó’¬sø£ºsY ≈£îØÃ˝À πøMì ≈£Ls√Ãu…{Ϻ, <äs¡Ùø£‘·«+ ‘êqT #˚dæ, ù|s¡T, &ÉãT“ πøM ¬s&ç¶>±]øÏ #Ó+<˚˝≤ #˚j·T&É+ sêe÷sêe⁄≈£î ¬ø.$. |ü≥¢ ñqï >ös¡yêìøÏ eTs√ ñ<ëVü≤s¡D. sêe÷sêe⁄ ‘=*kÕ] <äs¡Ùø£‘·«+ #˚|ü≥º&É+˝À Á|ü‘·´ø£å+>± ≈£L&Ü ø=+‘· ¬ø.$. ¬s&ç¶ bÕÁ‘· ñ+~. d”‘êsêeTø£fi≤´D+ dæìe÷qT eTT+<äT sêe÷sêe⁄ sêeTT&ç>± ¬ø.$.¬s&ç¶ <äs¡Ùø£‘·«+˝À nqT≈£îHêïs¡T. nsTT‘˚ sêeD bÕÁ‘· >∑T]+∫ #·~$qø=B› Ä bÕÁ‘· MT<ä ÄdüøÏÔ ô|]–, q≥q≈£î n+<äT˝À m+‘√ neø±X¯+ ñ+<äì|æ+∫, Ä bÕÁ‘· ‘·H˚ yÓj·÷´\ì

23e ‘êHê düuÛÑ\ C≤„|üø£ dü+∫ø£ 177 eTT#·Ã≥|ü&ܶs¡T sêe÷sêe⁄. á bÕÁ‘· MT<ä Äj·Tq n_Ûe÷q+ ªHê n_Ûe÷q bÕÁ‘· sêeD,μ nì Ä+Á<Ûä dü∫Á‘· yês¡|üÁ‹ø£ ª61 dü+Áø±+‹ dü+∫ø£˝À ˇø£ $|ü⁄\yÓTÆq yê´dü+ Áyêùd es¡≈£L yÓ[¢+~. ªÁãVü≤àe+X¯ dü+C≤‘·T&ÉT, ì‘·´•e|üPC≤ <äTs¡+<Ûäs¡T&ÉT, eTVü‰ |ü+&ç‘·T&ÉT, s¡düE„&ÉT, ø£fi≤Á|ü|üPs¡Tí&ÉT, |ü{Ϻq|ü≥Tº $&Éeì ø±s¡´ kÕ<Ûä≈£î&ÉT, ¬ø’˝≤kÕìï ô|ø£*+#·>∑\ ã\<äs¡ŒeT+&ç‘·T&É÷ nsTTq sêeDÁãVü≤à |üs¡HêØ yê´yÓ÷Vü≤+, y…’wüíe<˚«wü+, nVü≤+uÛ≤e+ e\¢ sêø£ådüT&ç>± |ü]>∑DÏ+|üã&ܶ&ÉT. n‘·ì˝À ˝Òì s¡dü+ ˝Ò<äT. ø±e\dæq+‘· düs¡dü+, ñ+&Ésêq+‘· $s¡dü+ ñHêïsTT. Ä bÕÁ‘· düJe+ ø±e&É+ e\¢H˚ qqTï Ç+‘·>± Äø£]¸+∫+~,μ nì Äj·Tq ÁyêdüT≈£îHêïs¡T. ø±˙ ¬ø.$. ¬s&ç¶ Ç+<äT≈£î n+^ø£]+#·˝Ò<äT. ìqTï ø£èwüßí&ç>± #·÷|æ+∫q H˚qT sêø£ådüT&ç>± #·÷|æ+#·˝ÒqT nì ¬ø$ #Ój·T´ qHêïs¡T. dæ<äΔdü+ø£\TŒ&Ó’q sêe÷sêe⁄ ‘=*kÕ] (¬ø.$. |ü≥¢ >ös¡e+‘√ ‘·q ù|s¡T y˚düTø√≈£î+&Ü) <äs¡Ùø£‘·«+ ‘êqT dü«j·T+>± #˚dæ dü+#·\q $»j·T+ kÕ~Û+#ês¡T. πøM ¬s&ç¶>±] <ä>∑Zs¡ #ê˝≤ø±\+ düVü‰j·T≈£î&ç>± |üì#˚dæq dæ+^‘·+ Áoìyêdüsêe⁄ áeT<Ûä´ ˇø£ ÄdüøÏÔø£s¡yÓTÆq ø£<∏ä #ÓbÕŒs¡T. Áoø£èwüíbÕ+&ÉMj·T+ rdæq s√E\˝À πøM¬s&綑√ ≈£Ls=Ãì sêe÷sêe⁄ ‘·q øÏwüºyÓTÆq J&ç|ü|ü |üø√&û #˚sTT+∫ ‹qeTì πøMì ã\e+‘·ô|{≤ºs¡≥. Äj·Tq≈£î ‹q≥y˚T>±ø£, dü«j·T+>± e&ç¶+∫ Ç‘·s¡T\ #˚‘· ‹ì|æ+#·≥+≈£L&Ü ÇwüºyÓTÆq $wüj·÷\ì eTq≈£î ‘Ó\TdüT. $TdüºsY sêe÷sêyY, Hê≈£î #·÷ùdÔ ‹Hê\ì ñ+~>±˙ Äs√>∑´Ø‘ê´ ‹q˝ÒqT n+≥÷H˚ πøM n$ ‹qï ‘·s¡yê‘·, Äj·Tq #˚sTT ø£&ÉTø√ÿ{≤ìøÏ dü«j·T+>± ˙fi¯ó¢ b˛dü÷Ô sêe÷sêe⁄ n&ç>± s¡≥. ªHê≈£î MT <äs¡Ùø£‘·«+˝À u≤\Hê>∑eTà rj·÷\ì ñ+~, ø±˙ n+<äT˝À H˚qT e÷j·T\ eTsê؃ y˚kÕÔqT. MTs¡T düπsq+fÒ Hê dü+düú, ã\>∑+ n+‘ê MT ÄBÛq+˝À ô|&É‘êqT,μ nì. πøM ª<Ó’y˚#·Ã¤μ nì düe÷<Ûëq$T#êÃs¡≥. πøM |ü≥¢ sêe÷sêe⁄≈£îqï n_Ûe÷q+‘√bÕ≥T, ‘·q q≥HêX¯øÏÔøÏ neø±X¯+ ñqï n‹X¯j·T+, W<äΔ‘·´+>∑\ bÕÁ‘· Äj·Tq <äs¡Ùø£‘·«+˝À #˚j·÷\qï ø√]ø£ b˛˝Ò<äì á dü+|òüT≥q <ë«sê ‘Ó\TdüTÔ+~. ∫e]øÏ Áoø£èwüídü‘·´˝À sêeD bÕÁ‘· y˚j·T≥+ <ë«sê ‘·q ø√]ø£ ø=+‘·es¡≈£L rs¡TÃ≈£îHêïs¡T sêe÷sêe⁄. ‘·*¢<ä+Á&ÉT\≈£î ø±qTø£ eTs¡˝≤ d”‘êsêeTø£˝≤´D+ <ä>∑Zs¡ø=ùdÔ Äj·Tq ‘=*kÕ] <äs¡Ùø£‘·«+ #˚|ü≥º&ÜìøÏ eTs√ ø±s¡D+ ≈£L&Ü ñ+~. |ü]ÁX¯eT≈£î e∫à n|üŒ{ÏøÏ |ü⁄wüÿs¡+ <ë{ÏHê, q≥T&ç>± mìï $»j·÷\T kÕ~Û+∫Hê, n+‘·es¡≈£L #˚dæq ∫Á‘ê\T |üP]Ô>± ‘·q düèwæº ø±<äT nqï ndü+‘·è|æÔ düè»Hê‘·àø£ ø£fi≤ø±s¡T&ç>± Äj·Tq˝À ñ+&˚~. ‘êqT <äs¡Ù≈£î&ÉT>± ˇø£ ñ‘·ÔeT ø£fi≤düèwæº #˚dæ Ä ∫Á‘êìï ‘·*¢ <ä+Á&ÉT\≈£î ø±qTø£>± ÇùdÔ yê] s¡TD+ rs¡TÃ≈£îqï≥Tº ne⁄‘·T+ <äì Äj·Tq uÛ≤$+#ês¡T. ª@ ∫Á‘êì¬ø’Hê düèwæºø£s¡Ô <äs¡Ù≈£î&ÉT ø£<ë. <äs¡Ù≈£î&ç>± Hê eTH√uÛ≤yê\qT Hê düè»Hê‘·àø£X¯øÏÔì Á|ü‹|òü*+|ü#˚dæ ‘Ó\T>∑T <˚X¯+˝À ì]«yê<ä+>± ∫Hêï ô|<ë› n+‘ê yÓT#˚à ∫Á‘êìï s¡÷bı+ ~+#ê\ì, Hê ‘·*¢<ä+Á&ÉT\ bÕ<ë\ #Ó+‘· ‘·qj·TTì ∫qï ø±qTø£>± düeT]Œ+#ê\ì ìX¯ÃsTT+#·T≈£îHêïqT,μ nì ª‘Ó\T>∑T dæìe÷μ e÷dü|üÁ‹ø£˝À ˇø£kÕ] #ÓbÕŒs¡T sêe÷sêe⁄.

‘Ó\T>∑T|ü\T≈£î 2023 178 ‘·q q{°q≥T\‘√ <äs¡Ù≈£î&ÉT sêe÷sêe⁄ Äj·Tq <äs¡Ùø£‘·« XË’*, |ü<äΔ‘·T\>∑T]+∫ ‘·s¡∫ #·÷ùdÔ #ê˝≤ $wüj·÷\T düTuÀ<Ûäø£ eTe⁄‘êsTT. sêe÷sêe⁄ <äs¡Ùø£‘·«+ eVæ≤+#˚≥|ü&ÉT nÁ>∑<äs¡Ù≈£î\qT #·÷dæ H˚s¡TÃ≈£îqï |ü<äΔ‘·T\‘√ bÕ≥T kı+‘·+>± ‘·qT nqTuÛÑe |üPs¡«ø£+>± q$Tàq dü+Á|ü<ëj·÷\T ≈£L&Ü bÕ{Ï+#˚yês¡T. ø£<∏˚$T≥ì n&ç–‘˚ πøM, _mHé qy˚«yês¡≥. Ådæÿ|tº rdüT≈£îì #·<äyê*>±ì ø£<∏ä n&ÉT>∑T‘êy˚$T{Ï nì. Äs√E˝À¢H˚ n+fÒ 60e <äX¯ø£+˝ÀH˚ wüO{Ï+>¥≈£î eTT+<äT |üP]Ô>± Ådæÿ|ü⁄º\T dæ<äΔ+ #˚düT≈£îH˚ |ü<äΔ‹ n+<äs¡÷ bÕ{Ï+#˚yês¡T ø±s¡T. ‘·qT <äs¡Ùø£‘·«+ #˚dæq dæìe÷˝À¢ e÷Á‘·+ á Ä<äsêÙìï sêe÷sêe⁄ ∫e]es¡≈£L bÕ{Ï+#ês¡T. q{°q≥T\≈£î Ådæÿ|tº eTT+<˚ Ç∫à #·<äTe⁄≈£î s¡eTàì #Óù|Œyês¡T. ôd{Ÿ MT<ä≈£î yÓfi≤¢ø£ Ç‘·s¡ Ä˝À#·q\T ˝Ò≈£î+&Ü bÕÁ‘·, q≥q M{Ï >∑T]+∫ e÷Á‘·y˚T Ä˝À∫+#ê\ì Äj·Tq n_ÛÁbÕj·T |ü&˚yês¡T. n+‘˚>±ø£, q≥T&ç>± dü«j·T+>± ‘êqT bÕ{Ï+#˚ $<Ûä+>± |ü⁄sêDbÕÁ‘·\T <Ûä]+∫q|ü&ÉT, Ä bÕÁ‘· |ü$Á‘·‘·≈£î nqT>∑T D+>± ìj·TeTã<äΔ+>± Á|üe]Ô+#ê\ì ‘·q <äs¡Ùø£‘·«+˝À q{Ï+∫q yê]øÏ ≈£L&Ü #Óù|Œyês¡T. me¬s’Hê ‘·~“¤qï+>± e´eVü≤]ùdÔ u≤<Ûä|ü&˚yês¡ì, |æ*∫ e÷{≤¢&˚yês¡ì n+{≤s¡T. Çø£ÿ&É Vü≤s¡Hê<∏é $wüj·T+ #Ó|üø√yê*. ÁosêeTTì bÕÁ‘· d”‘êsêeTø£fi≤´D+˝À eTT+<äT sêe÷sêy˚ #˚j·Te\dæ ñ+<äì #Ó|ü≈£îHêï+. n+‘·≈£î ¬s+&ÉT dü+e‘·‡sê\ ÁøÏ‘·y˚T ‘·$Tfi¯ dü+|üPs¡í sêe÷j·TD+ dæìe÷ sêe÷sêe⁄ ÁosêeTT&ç>±, |ü~àì d”‘·>± |òüTq $»j·T+ kÕ~Û+∫+~. eTs√|üø£ÿ \e≈£îX¯ ìsêàD+ ≈£L&Ü kÕ>∑T‘√+~. á H˚|ü<∏ä´+˝À düT≈£îe÷s¡T&Ó’q sêeTT&ç>± n|üŒ{Ï es¡Δe÷q q≥T&ÉT Vü≤s¡Hê<∏éqT, ∫Hêï] C≤qøÏ>± m≥Te+{Ï nqTuÛÑe+˝Òì ^‘ê+»*˙ m+|æø£ #˚kÕs¡T sêe÷sêe⁄. ;Ûwüà dæìe÷˝À ø£èwüßí&ç>± ≈£L&Ü sêe÷sêe⁄ #Ó|æŒq MT<äfÒ Vü≤s¡Hê<∏éqT rdüT≈£îHêïs¡T. á ¬s+&ÉT bÕÁ‘·\T düVü≤»+>± n+<ä>±&Ó’q Vü≤s¡Hê<∏é≈£î düTesêíe ø±XÊ\T nj·÷´sTT. ás√E eTq+ Vü≤s¡Hê<Ûéì >∑Ts¡TÔô|≥Tº≈£îH˚~ Á|ü<Ûëq+>± á bÕÁ‘·\ e˝Ò¢. nsTT‘˚ Vü≤s¡Hê<∏é≈£îqï e´düHê\ >∑T]+∫ ‘Ó*dæ, |æ*∫, Væ≤‘·e⁄ #Ó|æŒ ‘·q dæìe÷ es¡≈£î Äj·Tq C≤Á>∑‘·Ô|ü&˚˝≤ #˚kÕs¡≥ sêe÷sêe⁄. ˇø£ q≥T&ÉT>± ‘·q≈£î nqT≈£îqï, n<äT“¤‘·yÓTÆq bÕ≥\T ñqï V”≤s√ bÕÁ‘·qT, nB uÛÑ>∑e+‘·T&ç bÕÁ‘·qT, kı+‘· dæìe÷˝À eTs√ es¡Δe÷q q≥T&çøÏ Çe«≥+ Äj·Tq ô|<ä›eTqdüT≈£î ‘êsêÿDyÓTÆ‘˚, Vü≤s¡Hê<ÛéqT ÁosêeTT&ç>± nyÓ÷|òüT+>± #·÷|æ+#·≥+ Äj·Tq <äs¡Ùø£‘·« Á|ü‹uÛÑ≈£î ì<äs¡Ùq+. πøM¬s&ç¶ sêe÷sêe⁄qT Áoø£èwüßí&çì #˚ùdÔ, Vü≤s¡Hê<∏éqT sêe÷sêe⁄ ÁosêeTT&çì #˚kÕs¡T. Çø£ d”‘·>± ^‘ê+»*ì mqTï≈£îHêïø£ ÄyÓT ≈£î≥T+ã+ yÓTT‘·Ô+ #ê˝≤ø±\+ sêe÷sêe⁄>±] Ç+{Ï ne⁄{Ÿ Vü≤Ödt˝À ñHêïs¡T. n_Ûqj·T+, yê∫ø£+, qè‘·´+ yÓTT<ä˝…’q$ H˚]Œ+∫ ˇø£ #·ø£ÿì q{Ï>± Ä$&ÉqT r]Ã~~›, eT+∫ ø£fi≤ø±]DÏì #˚dæq sêe÷sêe⁄>±] >∑T]+∫ ªe÷ ô|<ë›j·Tqμ n+≥÷ Ç|üŒ{Ïø° Ä$&É m+‘√ >=|üŒ>± #ÓbÕÔs¡T. d”‘êsêeTT\T>± Vü≤s¡Hê<∏é, ^‘ê+»* m+‘· ø£qTï\ |ü+&ÉT>∑>± ñ+{≤s√ eTq≈£î ‘Ó\TdüT. <äs¡Ù≈£î&ç>± Ç‘·s¡ q≥T\˝Àì Á|ü‹uÛÑqT >∑T]Ô+#·&É+, yê]øÏ eT+∫ neø±XÊ\T ø£*Œ+#·&É+, ‘Ós¡MT<ä yê]ì Á|ü‹uÛ≤e+‘·+>± Ä$wüÿ]+#·&É+` M{Ï˝À sêe÷sêe⁄ eTπs <äs¡Ù≈£î&çø° rdæb˛s¡T nq{≤ìøÏ Ç+ø± nH˚ø£ ñ<ëVü≤s¡D\T ñHêïsTT. X¯≈£îì n+fÒ eTq≈£î dæmdtÄsY (e÷j·÷ãC≤sY), *+>∑eT÷]Ô (bÕ+&Ée eqyêdü+), C≤„|üø£+ ekÕÔs¡T. M] düs¡düq <Ûä÷[bÕfi¯ d”‘êsêeTXÊÅdæÔ>±]ì ≈£Ls√Ãu…{Ϻq~ sêe÷sêe⁄ <äs¡Ùø£‘·«+˝À Áoø£èwüí bÕ+&ÉMj·T+, <ëqMs¡X¯Ss¡ø£s¡í ∫Á‘ê˝À¢ Äj·Tq #˚dæq X¯≈£îì bÕÁ‘·˝Ò. |ü>∑‘√, Á|ürø±πs#·Ã‘√ s¡–*b˛‘·Tqï >±+<Ûës¡ j·TTesêE>±, øös¡eHêX¯q+ ø√] <äTs√´<ÛäqTì ô|&ÉÁ‘√|ü |ü{Ϻ+∫q ø£|ü≥ Hê≥≈£îì>±, X¯≈£îì˝À $$<Ûä ø√D≤\T #·÷|æ+#·&É+ ás√E≈£î ≈£L&Ü nãT“s¡+>±H˚ ñ+≥T+~. á $wüj·TyÓTÆ <Ûä÷[bÕfi¯ #Ó|æŒq e÷≥\qTã{Ϻ <äs¡Ù≈£î&ç>± sêe÷sêe⁄ q≥T\qT @s¡ø£+>± Vü‰´+&ç˝Ÿ #˚ùdyês√ ‘Ó\TdüTÔ+~. Áoø£èwüíbÕ+&ÉMj·T+˝À X¯≈£îì ÁbÕÁ‘· s¡÷|üø£\Œq >∑T]+∫ mH√ïkÕs¡T¢ $e]+#ês¡ì, Ådæÿ|tº Ç∫à #·<äTe⁄ø√eTHêïs¡ì, dæìe÷˝À¢ Ådæÿ|tº yÓTT‘·Ô+ #˚‹˝À |ü&É≥+ ‘·q≈£î n<˚ yÓTT<ä{ÏkÕ] nì, ˇø£kÕ] ÁyêkÕs¡T <Ûä÷[bÕfi¯. <äs¡Ùø£‘·«+, ~«bÕÁ‘ê_Ûqj·T+ #˚dü÷Ô XÊØs¡ø£+>±, e÷qdæø£+>± m+‘√ ÁX¯$Tdü÷Ô ≈£L&Ü mqï&É÷ s¡Tdüs¡Tdü˝≤&É≈£î+&Ü, $düTø√ÿ≈£î+&Ü, m+‘√ zs¡TŒ‘√ ñ+&˚ <äs¡Ù≈£î&Éì, $es¡+>± #Ó|æŒ q≥T\˝À ñ‘ê‡Vü‰ìï πs¬ø‹Ô+∫, ‘·q≈£î ø±e\dæq uÛ≤eÁ|üø£≥qqT sêã≥Tº≈£îH˚yês¡ì, Á|ü‹s√E dü«Vü≤kÕÔ\‘√ y˚Tø£|t ‘·sê«‘· ‹\ø£+ ~<˚›yês¡ì, ‘êqT dü«j·T+>± >=|üŒq≥T&Ó’Hê @Hê&É÷ ‘·qqT nqTø£]+#·eTì #Óù|Œyês¡T ø±<äì, uÛ≤yêìï ‘·q~>± #˚düT≈£îì ùd«#·Ã¤>± q{Ï+#·eTì #Óù|Œyês¡ì, sêe÷sêe⁄ <äs¡Ùø£‘·«+˝À |üì#˚j·T≥+ #ê˝≤ düs¡<ë>± >∑&ç∫ b˛‘·T+~ nì ≈£L&Ü <Ûä÷[bÕfi¯ ÁyêkÕs¡T. <ëqMs¡X¯Ss¡ø£s¡í dæìe÷˝À, ªsê»dü÷j·TeTT kÕ>∑sê<äT, y˚Ty˚T>∑sê<äT,μ nì <äTs√´<ÛäqT&ÉT nqï|ü&ÉT, ªnì >∑{Ϻ>± nqsê<äT y˚s=ø£s¡T $qsê<äT,μ nì X¯≈£îì #Óù|Œ e÷≥ ñ+≥T+~. Ç~ eTT+<äT sêe÷sêe⁄ nqT≈£îqï~ <äTwüº#·‘·Twüºj·T+ n+<äs¡÷ ø£*dæ ñ+&É>± á dü+uÛ≤wüD »s¡>±\ì. ø±˙ <äTs√´<ÛäqT&ÉT <äTXÊÙdüqT&ç‘√ yÓTT<ä{Ï e÷≥ #Óù|Ô, X¯≈£îì #ê≥T qT+∫ e∫à Á|ü‘·T´‘·Ôs¡+ ÇùdÔ u≤>∑T+≥T+<äì <Ûä÷[bÕfi¯ düC…wüHé Ç#êÃs¡≥. Ç~ Ç+ø± u≤e⁄+<äì <Ûä÷[bÕfi¯ #Ó|æŒqfÒº Ä düìïy˚XÊìï ∫Árø£]+ #ês¡T sêe÷sêe⁄. Ç~ #·÷&É{≤ìøÏ #ê˝≤ mô|òøϺyY>± ñ+≥T+~. ‘·q q{°q≥T\ Ä˝À#·q\T ≈£L&Ü |ü]>∑Dq˝ÀøÏ rdüT≈£îH˚ <äs¡Ù≈£î&ÉT Äj·Tq.

23e ‘êHê düuÛÑ\ C≤„|üø£ dü+∫ø£ 179 d”ìj·TsY q{°eTDÏ, ø£eT˙j·T >±j·Tì XÊ+‘·≈£îe÷] yÓ+ø£fÒX¯«s¡ eTVü‰‘·à´+˝À e≈£îfi¯>± (Ç+ø± Áoø£ècÕí+»H˚j·T j·TT<äΔ+˝À j·TXÀ<ä>±) sêe÷sêe⁄ ‘·*¢>± y˚XÊs¡T. ‘·˝≤¢-ô|fi≤¢e÷ dæìe÷ rdæq|ü&ÉT ‘·*¢ bÕÁ‘· eT+∫<˚Hê Hêj·THê nì XÊ+‘·≈£îe÷] n&ç–‘˚, ªthroughout MT<˚ nø£ÿj·T´ >±s¡T, n+<äTπø $TeTà*ï rdüT≈£î+≥THêïqT,μ nì #Ó|üŒ≥y˚T ø±≈£î+&Ü, ªMTs¡T Ç+<äT˝À bÕ≥ bÕ&ÉT‘·THêïs¡T, Ä bÕ≥ n+‘·{≤ yÓ÷–b˛yê*‡+<˚,μ nì VüQcÕs¡T #˚XÊs¡≥ sêe÷sêe⁄. yÓTT<ä{Ïs√E d”Hé #·÷dæ, μnã“, H˚qT nqT≈£îqï≥Tº MTs¡T #˚düTÔHêïs¡+&ç. m+‘· u≤>± ns¡ú+ #˚düT≈£îHêïs¡+&ç MT y˚wü+ >∑T]+∫,μ nì Á|üX¯+dæ+#·&É+>±ø£, á e÷≥\T πøe\+ X¯ówüÿ Á|æj·÷\T ø±eì, ªø£èwüíj·T´! eTeT‘·˝…]–q Hê ‘·+Á&û,μ nì bÕ&ÉT‘·÷ XÊ+‘·≈£îe÷] bÕÁ‘· ø£èôwÌíø£´+ nsTTb˛j˚T düìïy˚XÊìï ø£s¡TD≤s¡düuÛÑ]‘·+>± n<äT“¤‘·+>± 32 cÕ{Ÿ‡˝À rXÊs¡ì eTT]dæ b˛‘·÷ ˇø£ Ç+≥s¡÷«´˝À #ÓbÕŒs¡T XÊ+‘·≈£îe÷]. ÄyÓT≈£î kÕ{Ï q≥T&ç>±, <äs¡Ù≈£î&ç>± sêe÷sêe⁄ #˚dæq >=|üŒ >ös¡ey˚T Ç~. q≥T\T düTìï‘· dü«uÛ≤e⁄\T nì dü«j·T+>± ‘Ó*dæqyês¡T ø±e&É+‘√ ‘·q <äs¡Ùø£‘·«+˝À yê]‘√ Äj·Tq e´eVü≤]+#˚ $<Ûëq+ Ç‘·s¡ <äs¡Ù≈£î\‘√ b˛*ùdÔ _Ûqï+>± ñ+&˚~. e÷eT÷\T>± d”]j·Tdt>±, >∑+;Ûs¡+>± ø£ì|æ+#˚ Äj·Tq <äs¡Ù≈£î&ç>± #ê˝≤ #·qTe⁄>± ø£\T|ü⁄>√\T>± e÷]b˛j˚Tyês¡T. ‘·q‘√ düe÷q+>±, ‘·qø£+fÒ m≈£îÿe>± düVü≤ q{°q≥T\ Á|ü‹uÛÑ≈£î |ü≥º+ ø£fÒºyês¡T. Áoø£èwüíbÕ+&ÉMj·T+˝À ¬øÌ¢e÷ø˘‡ #·÷ùdÔ n+<äT˝À Äs¡T ì$TcÕ\ô|’q n+<ä]ø£Hêï ô|<ä› &Ó’˝≤>∑T\T •X¯óbÕ\T&ç>± ñqï sê»Hê\≈£î ñ+{≤sTT. es¡ø£≥ï+ dæìe÷˝À ø=düsêE bÕ≥\T ôV’≤˝…’{Ÿ. Ç+<äT˝À ¬s+&ÉT eT+∫ Vü‰dü´^‘ê\T |ü<äàHêuÛÑ+-#·+Á<äø£fi¯ ô|’q, ˇø£ eT+∫ u…’sê–‘·‘·«+ πs\+–ô|’q, nìï{Ïø£+fÒ >=|üŒ bÕ≥, ªôd’ ôd’ CÀ&˚&É¢ ã+&ç,μ sê»Hê\ ô|’q ∫Árø£]+#ês¡T <äs¡Ù≈£î&ÉT sêe÷sêe⁄. ndü\T á dæìe÷˝À sêe÷sêe⁄, ø£èwüí≈£îe÷] bÕÁ‘·˝Ò ‘·s¡T>±Z ñ+{≤sTT. sêe÷sêe⁄≈£î u≤e>± dü‘·´Hêsêj·TD, Äj·Tq uÛ≤s¡´>± kÕ$Á‹, ‘·+Á&ç>± Hê>∑uÛÑ÷wüD+, y˚TEyêDÏ˝À düs¡düT&ç>± n\T¢ sêeT*+>∑j·T´, uÛÑÁ{≤E>± sê$ ø=+&É\sêe⁄, >∑j·÷´[ n‘·Ô>± dü÷s¡´ø±+‘·+ Ms¡+<ä] bÕÁ‘·\T Ç+ø± #ê˝≤ u≤>∑T+{≤sTT. eTTK´+>± sê$ø=+&É\sêe⁄ bÕÁ‘· n‘·´+‘· Á|ü‘˚´ø£yÓTÆq~, eTπs dæìe÷˝Àq÷ ø£qã&Éì~. ‘ê‘·eTà ø£\ ø√dü+ uÛ≤qTeT‹ì n&ç–‘˚ Äj·Tq ‘ê‘·j·T´ y˚wü+ y˚kÕÔq+fÒ Hê≈£î nuÛÑ´+‘·s¡+ ˝Ò<äT nHêïs¡≥. n~ Hê´j·Ty˚T ø£<ë nì Á|ü‘˚´ø£+>± ‘ê‘·j·T´ bÕÁ‘· ø£*Œ+∫ yê]<ä›]ø° ˇø£ eT+∫ düs¡<ë bÕ≥ ≈£L&Ü düèwæº+#ês¡T sêe÷sêe⁄. 70\˝À uÛ≤qTeT‹>±]øÏ, nB s¡+>∑T\˝À, nÁ>∑V”≤s√\ düs¡düq Ç+‘·ø£Hêï eT+∫ bÕ≥ eTs=ø£{Ï ˝Ò<äT. sê»ø°j·T Á|üy˚X¯+ #˚ùd s√E˝À¢ e∫Ãq #·+&ÉXÊdüqT&ÉT dæìe÷˝À }s¡«• XÊs¡<ä #˚dæq X¯øÏÔe+‘·yÓTÆq #Ó˝…¢* bÕÁ‘· ÄyÓT q≥J$‘êìøÏ ø=‘·ÔuÛ≤wü´+ #Ó|æŒ ‘·s¡yê‘· #ê˝≤ dæìe÷\≈£î ~XÊìπs›X¯+ #˚dæ+~. ‘êqT #˚<ë›eTì eTT#·Ã≥|ü&ç s¡÷bı+~+#·T≈£îqï #êDø£´ bÕÁ‘·qT n&É>∑>±H˚ nøÏÿH˚ìøÏ Ç∫à f…Æ{Ï˝Ÿ‡˝À n+<ä]ø£+fÒ eTT+<äT Äj·Tq ù|s¡T y˚sTT+#·&É+ sêe÷sêe⁄ dü+kÕÿs¡+. n|üŒ{À¢ Ä bÕÁ‘· Hêπ>X¯«s¡sêe⁄≈£î q≥Hê|üs¡+>± eT+∫ ù|s¡T rdüTø=∫Ã+~. Áoø£èwüíbÕ+&ÉMj·T+˝À Ä~\øÏåà ne‘ês¡yÓTÆq s¡TøÏàD°<˚$>± ¬ø.ÄsY $»j·TqT eTT>∑Δ eTH√Vü≤s¡+>±, d”‘êsêeT ø£fi≤´D+˝À _. düs√C≤<˚$ì kÕ~Û« eT+&√<ä]>± #·÷|æ+#·&É+, es¡ø£≥ï+ Ç+ø± Ç‘·s¡ mHé@{° dæìe÷˝À¢ eTVü‰q{Ï kÕ$Á‹ <Ûä]+∫q bÕÁ‘·\T ≈£L&Ü á dü+<äs¡“¤+>± #Ó|üø√e#·TÃ. kÕ$Á‹ <äs¡Ùø£‘·«+˝À, uÛ≤qTeT‹ <äs¡Ùø£‘·«+˝À q{Ï+∫q nÁ>∑ V”≤s√ ≈£L&Ü Äj·TH˚ nì á dü+<äs¡“¤+>± >∑Ts¡TÔ#˚düTø√yê*. yê]|ü≥¢ sêe÷sêe⁄≈£îqï >ös¡yêìøÏ Ç~ ì<äs¡Ùq+. á s√E˝≤¢H˚ Äs√E˝À¢ ≈£L&Ü eTVæ≤fi≤ <äs¡Ù≈£î\T #ê˝≤ ns¡T<äT. ∫Hêïô|<ë› n+<ä]˙ >ös¡$+#˚ dü+kÕÿs¡+‘√ bÕ≥T ns¡y…’j˚T´fi¯¢ ÁøÏ‘·y˚T Ä&ÜeT>± uÛÒ<ä+ ˝Ò≈£î+&Ü n+<ä]˙ >ös¡$+#˚ ns¡T<Ó’q e´øÏÔ‘·«+ Äj·Tq~. Çø£ q+<äeT÷] Vü≤]ø£èwüí, u≤\ø£èwüí ‘·+Á&ç <äs¡Ùø£‘·«+˝ÀH˚ zqe÷\T ~<äT›≈£îqï dü+>∑‹, ‘=*s√E˝À¢ eT+∫ q≥T\T>± ù|s¡T ‘Ó#·TÃ≈£îqï dü+>∑‹ >∑Ts¡TÔ #˚düTø√e#·TÃ. ø£fi≤_ÛH˚Á‹ yêDÏÁoì ˇø£kÕ] ˇø£ Ç+≥s¡÷«´˝À MTs¡T u≤>± #˚kÕs¡ì mes¡Hêï m|ü&ÉHêï yÓT#·TÃ≈£îHêïsê nì n&ç–‘˚ ÄyÓT

‘Ó\T>∑T|ü\T≈£î 2023 180 ø£<∏ëHêsTTø£ yÓTT\¢ dæìe÷qT #·÷dæ m˙º sêe÷sêe⁄ ˇø£ <äèX¯´+˝À yÓTT\¢>± yêDÏÁo ≈£Ls¡TÃqï $<Ûëq+ #·÷dæ nãT“s¡|ü&ܶs¡ì #ÓbÕŒs¡T. n˝≤ ≈£Ls√Ãyê\ì <äs¡Ù≈£î&ÉT #ÓbÕŒsê MTπs #˚kÕsê nì n&ç>±s¡≥. ˝Ò<äT nqï>±s¡÷, @<√ Hê≈£î ‘Ó*dæq≥Tº H˚qT #˚kÕqT nHêïs¡≥ yêDÏÁo. Ç~ <äs¡Ù≈£î&ç>± Äj·Tq |ü]o\q m+‘· ì•‘·+>± ñ+≥T+<√ #Ó|üŒ{≤ìøÏ ˇø£ ∫qï ñ<ëVü≤s¡D. q≥T&ÉT sêe÷sêe⁄‘√ <äs¡Ù≈£î&ÉT sêe÷sêe⁄ Ç‘·s¡T\qT ‘·q <äs¡Ùø£‘·«+˝À ñ‘·ÔeT+>± #·÷|æ+#·&Éy˚T >±ø£ ‘·qqT ‘êqT q≥T&ç>± ø=+Á>=‘·Ô Ø‘·T\˝À Ä$wüÿ]+#·T ø√e{≤ìøÏ ≈£L&Ü ‘·q˝Àì <äs¡Ù≈£î&çì Á|ü‹uÛ≤e+‘·+>± yê&ÉT ≈£îHêïs¡T sêe÷sêe⁄. sêeDÁãVü≤à bÕÁ‘· >∑T]+∫ #Ó|ü≈£îHêï+. á bÕÁ‘· #·÷ùd Äj·TqqT ø£+∫ |”sƒê~Û|ü‹ $X¯«$U≤´‘· q≥ kÕs¡«uÛÖeT nHêïs¡ì n+{≤s¡T. Çø£ Áoø£èwüíbÕ+&ÉMj·T+˝Àì düTjÓ÷<Ûäq bÕÁ‘· ؃$, <äs¡Œ+, sê»dü+ eT÷ØÔuÛÑ$+∫q e÷q<ÛäqT&ç>± <äTs√´<ÛäqT&ç e´øÏÔ‘ê«ìøÏ dü]ø=‘·Ô uÛ≤wü´+ |ü*øÏ, uÛ≤s¡rj·T #·\q∫Á‘· #·]Á‘·˝ÀH˚ ˇø£ ã+>±s¡T n<Ûë´j·T+>± $T–*b˛sTT+~. ù|J\≈£î ù|J\T dü+düÿè‘· düe÷düuÛÑ÷sTTwü˜yÓTÆq düeTTÁ<ë\yê] &Ó’˝≤>∑T\T s¡øÏÔ #Ó&É≈£î+&Ü, y˚T|òüT>∑+;Ûs¡ dü«s¡+‘√ nì‘·s¡kÕ<Ûä´+>± Äj·Tq |ü*øÏq rs¡T, ÄHê{Ïø° áHê{Ïø° ‘Ó\T>∑Tyês¡T eTs¡Te˝Ò≈£î+&Ü ñHêïs¡T. ˇø£ dæ+Vü≤+ u§eTà MT<ä düTjÓ÷<ÛäqT&ç>± Äj·Tq Äd”qT&Ó’ ñqï b˛düºsY Ç|üŒ{Ïø° #·÷dæqyê]ì $ÁuÛ≤+‘·T\qT #˚dü÷ÔH˚ ñ +≥T+~. á bÕÁ‘·qT $düÔ]+∫ s¡+>∑T\˝À <ëqMs¡X¯Ss¡ ø£s¡í˝À Äj·Tq eTs¡\ ø=+&ÉM{Ï yÓ+ø£≥ø£$>±] dü+uÛ≤wüD\qT nqs¡Zfi¯+>± |ü*øÏq|ü&ÉT yê∫ø±_Ûqj·T+˝À me]ø° n+<äq+‘· m‘·TÔ\T #˚s¡T≈£îHêïs¡T. á dü+uÛ≤wüD\qT |ü\ø£{≤ìøÏ Á|üj·T‹ï+#˚yês¡T á s√E≈£î ≈£L&Ü m+<äs√ ñHêïs¡T. es¡Δe÷ø£ q≥T\T nuÛÑ´dæ+#˚ $wüj·÷˝À¢ Ç~ ˇø£{Ï. Á|üdüTÔ‘·+ ñqï yê]˝À ø=+‘· yê≈£îÙ~Δ ñqï q≥T&ÉT <ä>∑TZu≤{Ï sêHê ‘·q Åf…Æì+>¥˝À uÛ≤>∑+>± <ëqMs¡X¯Ss¡ ø£s¡í &Ó’˝≤>∑T\T ÁbÕø°ºdt #˚kÕqì ˇø£ dü+<äs¡“¤+˝À #ÓbÕŒs¡T. m≈£îÿeeT+~ #Ó|üø√ì~, Hê≈£î m+‘√ ÇwüºyÓTÆq~, <ëqMs¡ X¯Ss¡ ø£s¡í ˝Àì ø£s¡í bÕÁ‘·. <äTwüº#·‘·Twüºj·T+˝À ˇø£&ç>± nHê~>± #·÷&Éã&çq ø£s¡Tí&çì XÊ|üÁ>∑düTÔ&Ó’q $cÕ<ë+‘· ø£<∏ëHêj·T≈£î&ç>± Äj·Tq s¡÷bı+~+∫ Á|ü<ä]Ù+∫q rs¡T n<äT“¤‘·y˚T. Ç+ø± b˛‘·T\÷] Ms¡ÁãVü≤à+, jÓ÷–y˚eTq, #·+Á<ä>∑T|üÔ eTÚs¡T´&ÉT, nø£“sY bÕ<äTcÕ, $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT, nXÀ≈£î&ÉT yÓTT<ä˝…’q bÕÁ‘·\T d”«j·T<äs¡Ùø£‘·«+˝ÀH˚ Äj·Tq <Ûä]+#ês¡T. M{Ï˝À ÁãVü≤à+>±] bÕÁ‘· ˇø£ kÕVü≤dü+. n|üŒ{Ï Äj·Tq Ç‘·s¡ ø£eT]¸j·T˝Ÿ dæìe÷\˝≤>± m≥Te+{Ï u≤ø±‡|ò”düT dü÷Á‘ê\T ˝Òì á dæìe÷‘√ |òüTq$»j·÷ìï n+<äTø√e≥+ <äs¡Ù≈£î&ç>± Äj·Tq ø°]Ô øÏØ≥+˝À ˇø£ ø£*øÏ‘·TsêsTT. nø£“sY>± nHês¡ÿ*˝À md”« s¡+>±sêe⁄>±s¡T #˚XÊs¡T. BìøÏ |üP]Ô _Ûqï+>± yÓTT>∑˝Ÿ`m`nC≤+ ∫Á‘·+˝Àì |üèB∏«sêCŸ ø£|üPsY>±] bÕÁ‘· b˛wüDqT Ä<äs¡Ù+>± rdüT≈£îì ñs¡÷› uÛ≤wü˝Àì \j·TqT ‘Ó\T>∑T˝ÀøÏ Hêsêj·TD¬s&ç¶>±] dü+uÛ≤wüD\ <ë«sê rdüTø=∫à nø£“sY dü©+ nHês¡ÿ* dæìe÷˝À ˇø£ Á|üX¯+dü˙j·TyÓTÆq Á|üj·T‘·ï+ #˚XÊs¡T sêe÷sêe⁄. md”« s¡+>±sêe⁄, sêe÷sêe⁄ ˇø£]H=ø£s¡T u≤e>±s¡T nqT≈£îH˚yês¡≥. eTVü‰q≥T&Ó’q s¡+>±sêe⁄ |ü≥¢ Äj·Tq≈£î ˇø£ b˛{°‘·‘·«+, >ös¡e+ ¬s+&É÷ ñ+&˚$. s¡+>±sêe⁄ y˚dæ ù|s¡T ‘Ó#·TÃ≈£îqï ø°#·≈£î&ÉT, <äTs√´<ÛäqT&ÉT e+{Ï bÕÁ‘·\qT ‘êqT #˚dæ #·÷|æ+#ê\ì|æ+∫q|ü&ÉT ‘·q ìsêàD+˝ÀH˚ yê{Ïì #˚ùdyês¡T. s¡+>±sêe⁄, >√$+<äsêE\ düTu≤“sêe⁄e+{Ï >=|üŒ ø±¬sø£ºsY q≥T\T y˚dæq u≤\Hê>∑eTà eTsê؃ bÕÁ‘· ≈£L&Ü y˚j·÷\qï yÓ÷E ñ+&˚<äì eTT+<˚ #Ó|ü≈£îHêï+. ∫e]es¡≈£î ‘·q˝Àì q≥T&çøÏ dü+‘·è|æÔ ø£*π>˝≤ Á|üjÓ÷>±\T #˚dü÷ÔH˚ ñHêïsêj·Tq. á Á|üjÓ÷>±\T nìïkÕs¡T¢ $»j·Te+‘·+ ø±ø£b˛sTTHê Äj·Tq Á|üjÓ÷>∑o\‘·, q≥T&ç>± ‘·|üq, Ç‘·s¡ ìsêà‘·\ &ÉãT“‘√ ø±ø£ dü«+‘· Ks¡TÑ√ #˚j·T&É+ Çe˙ï >∑eT ì+#ê*. q≥T&ÉT sêe÷sêe⁄˝Àì ‘·|üq≈£î <äs¡Ù≈£î&ÉT sêe÷sêe⁄ nyÓ÷|òüT+>± ‘√&ÜŒ≥Tì#êÃs¡ì ≈£L&Ü eTq≈£î ‘Ó\TdüTÔ+~. ø£<∏ä... Åd”ÿHé ù|¢... ìsêà‘·>± <äs¡Ù≈£î&ç>± mqTï≈£îH˚ Á|ü‹ ø£<∏ä≈£î @<√ |üs¡e÷s¡ú+ ñ+&Ü\ì Áù|ø£å≈£î&ÉT Á|üjÓ÷»qø£s¡yÓTÆq ÁbÕ|ü+∫ø£ ˙‹ì ‘Ó\TdüTø√yê\ì, <˚X¯uÛÑøÏÔ C≤rj·TuÛ≤e+ ì+&ç ñ+&Ü* nì, eTq C≤‹, <˚X¯+ m+‘· >=|üŒ<√ eTq dü+düÿè‹ m+‘· #Ó’‘·q´

23e ‘êHê düuÛÑ\ C≤„|üø£ dü+∫ø£ 181 e+‘·yÓTÆq<√ ‘Ó*j·T#Óù|Œ ∫Á‘ê\T sêyê\ì sêe÷sêe⁄ ˇø£ dü+<äs¡“¤+˝À #ÓbÕŒs¡T. πøe\+ »qs¡+»q+ ø√dü+ rdæq >∑T˝Òãø±e[ ø£<∏äqT |üø£ÿq ô|&ç‘˚ Äj·Tq <äs¡Ùø£‘·«+ eVæ≤+∫q bÂsêDÏø±\T uÛ≤s¡rj·T dü+düÿè‹ì Á|ü‹_+_dü÷Ô ˇø=ÿø£ÿkÕ] |ü⁄sêD≤\≈£î düeTø±©q Ä<äsêÙ\≈£î ‘·>∑Z≥Tº>± ø=‘·Ô uÛ≤cÕ´\T #ÓãT‘·÷, |ü⁄sêDbÕÁ‘·\qT Nø£{Ï yÓ\T>∑T\T ñqï düJeyÓTÆq e÷qe⁄\T>± #·÷|ædü÷Ô kÕ>±sTT. kÕ+|òæTø±\˝À ≈£L&Ü ‘·q≈£îqï ã\yÓTÆq $XÊ«kÕ\qT, Ä<äsêÙ\qT Á|üy˚X¯ô|&ÉT‘·÷ dæìe÷\T rkÕs¡T sêe÷sêe⁄. #ê˝≤ dæìe÷\≈£î, eTTK´+>± ‘·˝≤¢-ô|fi≤¢e÷, es¡ø£≥ï+, ‘ê‘·eTà ø£\ e+{Ï kÕ+|òæTø±\≈£î ø£<∏ä ≈£L&Ü sêe÷sêe⁄<˚. (‘·˝≤¢-ô|fi≤¢e÷ dæìe÷qT m˝Ÿ $ Á|ükÕ<é Væ≤+B˝À _<ësTT nqï ù|s¡T‘√ ‹]– rXÊs¡T. n+<äT˝À ≈£L&Ü ø£<∏ës¡#·sTT‘·>± sêe÷sêe⁄ ù|s¡T ø£q|ü&ÉT‘·T+~. BìøÏ Äj·Tq≈£î |òæ*+ù|òsY Hê$TH˚wüHé ≈£L&Ü e∫Ã+~. ‘êqT dæ˙s¡+>∑+˝ÀøÏ sêe{≤ìøÏ eTTK´ ø±s¡≈£î˝…’q m©« Á|ükÕ<é ‘·q ø£<∏äqT rdüTø=ì dæìe÷>± rj·T&É+ sêe÷sêe⁄øÏ m+‘√ dü+‘√cÕìï Ç∫Ã+~) ∫e]˝À rdæq #·+&ÉXÊdüqT&ÉT, ÁãVü≤à+>±] #·]Á‘· e+{Ï dæìe÷\˝À (n˝≤π> ‘Ó\T>∑T<˚X¯+ bÕغ e´ekÕú|üø£ e÷ìô|òkıº˝À) ≈£L&Ü Äj·Tq n_ÛÁbÕj·÷\T, Ä<äsêÙ\T ø£qã&É‘êsTT. á $<Ûä+>± ˇø£ ã\yÓTÆq ‘ê‹«ø£ |ü⁄Hê~‘√ ø£<∏ä\qT m+#·T≈£îì dæìe÷\T rdæq <äs¡Ù≈£î\qT ‘Ó\T>∑T dæìe÷˝À y˚fi¯¢ MT<ä ˝…ø£ÿ ô|≥ºe#·TÃ. Ç≥Te+{Ï Á|üj·T‘êï\˝À Äj·Tq‘√ @ø°uÛ≤e+ ˝Òì yê]e<ä› qT+&ç $eTs¡Ù\qT m<äTs=ÿHêï Äj·Tq U≤‘·s¡T #˚j·T˝Ò<äT. Äj·Tq yê´kÕ\T #·÷ùdÔ ‘Ó\T>∑TuÛ≤wü MT<ä sêe÷sêe⁄≈£î ñqï |ü≥Tº nkÕ<Ûës¡DeTì ‘Ó\TdüTÔ+~. eTT‘ê´\ø√e˝≤+{Ï nø£åsê\‘√ ‘·q dæìe÷\≈£î Åd”ÿHé ù|¢ sêdæ Ç‘·s¡ s¡#·sTT‘·\T Áyêdæq dü+uÛ≤wüD\T ≈£L&Ü eT∞¢ ‘·q <ädü÷Ô]˝À ‹s¡>∑ sêdüT≈£îì u…’+&é #˚sTT+∫ ô|≥Tº≈£îH˚yês¡≥. &Ó’˝≤>∑T\T ¬øyÓTsê j·÷+–˝Ÿ‡ j·÷ø£åHé y˚s¡Ty˚s¡T>± ÁyêdüTø√e&ÜìøÏ eT÷&ÉT s¡+>∑T\ ø£˝≤\T yê&˚yês¡≥. Ç˝≤ m|ü&√ |üP]Ô#˚dæ dæ<äΔ+>± ñ+#·T≈£îqï Ådæÿ|ü⁄º\T ‘·sê«‘· #ê˝≤ø±˝≤ìøÏ dæìe÷>± rj·T&É+ ≈£L&Ü »]π>~. #êDø£´`#·+Á<ä>∑T|üÔ , ÁosêeT |ü{≤º_Ûùwø£+ BìøÏ ñ<ëVü≤s¡D\T. Çe˙ï Ç‘·s¡T\˝À ø£qã&Éì Á|ü‘˚´ø£‘·\T. e÷≥\T`bÕ≥\T q≥q˝≤π> Ç‘·s¡ kÕ+πø‹ø£ s¡+>±\˝À ≈£L&Ü Á|ü‹uÛÑqT >∑T]Ô+#·&É+˝À sêe÷sêe⁄ ~≥º. ˇø£kÕ] ˇø£ Ä]ºdüTº MT<ä qeTàø£+ ≈£î~]‘˚ yê]øÏ eT∞¢ eT∞¢ neø±XÊ\T Çe«≥+, ø=‘·Ôyê]ì Áb˛‘·‡Væ≤+#·&É+, Á|ü‹uÛÑ ñ+&û neø±XÊ\T düqï–*¢q yê]øÏ eTs¡˝≤ neø±XÊ\T ø£*Œ+#·&É+ Çe˙ï sêe÷sêe⁄˝À ø£ì|ækÕÔsTT. dü+^‘·kÕVæ≤‘ê´\ $wüj·T+˝À ≈£L&Ü sêe÷sêe⁄≈£î düŒwüºyÓTÆq, dü«‘·+Á‘·yÓTÆq n_ÛÁbÕj·÷\T ñ+&˚$. dü+uÛ≤wüD\ $wüj·T+˝À sêe÷sêe⁄ eT]+‘· ÁX¯<äΔ rdüT≈£îH˚ yês¡T. ‘·q n_Ûs¡T∫øÏ, uÛ≤eC≤˝≤ìøÏ ‘·>∑Z yê]‘√H˚ ÁyêsTT+#·T ≈£îH˚yês¡T. Äj·Tq dæìe÷˝À¢ &Ó’˝≤>∑T\T Á|ü‘˚´ø£+>± ñ+&É≥+ eTq≈£î nìï dæìe÷˝À¢q÷ ø£qã&ÉT‘·T+~. düeTTÁ<ë\ sê|òüTyê#ês¡T´\yê] MT<ä Äj·Tq≈£î $|üØ ‘·+>± qeTàø£+, >ös¡e+ ñ+&˚$. d”‘êsêeT ø£fi≤´D+, Áoø£èwüíbÕ+&ÉMj·T+ e÷≥\T, #ê˝≤es¡≈£î bÕ≥\T d”ìj·TsY düeTTÁ<ë\yêπs sêXÊs¡T. ‘·˝≤¢`ô|fi≤¢e÷, ÁosêeT |ü{≤º_Ûùwø£+ dü+uÛ≤wüD\T ≈£L&Ü Äj·Tqy˚. ˇø£kÕ] ì]«Áø£|üsêÁø£eT+ nì düeTTÁ<ë\ ÁyêùdÔ n~ #·÷dæ y˚≥÷] ì]«Áø£>±<äT ìs¡«Áø£ (eÁø£eTT ø±ì~) nì ñ+&Ü* nì yê~+#ês¡≥. e÷ Ä#ês¡T´\T>±s¡T ÁyêkÕs¡T ø±ã{Ϻ n~ ø£¬sπøº nHêïs¡≥ sêe÷sêe⁄. düeTTÁ<ë\yê] ≈£îe÷s¡T&ÉT sêe÷qT»+qT (pìj·TsY) n‘·qT e÷yê&˚ nì Äràj·T+>± #Óù|Œyês¡≥ sêe÷sêe⁄. mHé@{Ï yê] ∫Á‘ê\≈£î ‘=*s√E˝À¢ eT+∫ bÕ≥\T ≈£L&Ü ÁyêdæHê sêe÷sêe⁄ <äs¡Ùø£‘·«+ eVæ≤+∫q ∫Á‘ê\˝À (>∑T˝Òãø±e[ ø£<∏ä, es¡ø£≥ï+) Á|ü<Ûëq+>± e÷≥\T e÷Á‘·y˚T ÁyêkÕs¡T pìj·TsY düeTTÁ<ë\. es¡ø£≥ï+˝À düeTTÁ<ë\ pìj·TsY‘√ bÕ≥T eT~›|ü≥¢

‘Ó\T>∑T|ü\T≈£î 2023 182 dü÷] ≈£L&Ü dü+uÛ≤wüD\T ÁyêkÕs¡T. sêe÷sêe⁄≈£î eTs√ eT+∫ $TÁ‘·T&ÉT &ç$ qs¡düsêE. ‘ê‘·eTàø£\, Áo ‹s¡T|ü‹ y˚+ø£fÒX¯«s¡ ø£fi≤´D+ dæìe÷\≈£î e÷≥\T ÁyêkÕs¡T. düeTTÁ<ë\ d”ìj·TsY u≤D°˝À Áyêj·T>∑\, uÛ≤eC≤\ kÕeT´+ >∑\ s¡#·sTT‘· ø√dü+ yÓ~øÏ dü+düÿè‘·+ ø£fi≤XÊ\ Á|æì‡bÕ˝Ÿ>± ñqï ùV≤‘·Tyê~ ø=+&ÉM{Ï yÓ+ø£≥ø£$ì ˇ|æŒ+∫ dæìe÷˝À¢ ÁyêsTT+#·T≈£îqï Á|ü‘˚´ø£‘· sêe÷sêe⁄<˚. <ëqMs¡X¯Ss¡ ø£s¡í dæìe÷≈£î Äj·Tq dü+uÛ≤wüD\T »>∑Å‘·Œdæ<ëΔ\T. Ç~>±ø£ $sê≥ |üs¡«+, ÁãVü≤à+>±] #·]Á‘· dæìe÷\≈£î ≈£L&Ü Äj·Tq ÁyêkÕs¡T. á nqTuÛÑe+ |ü⁄s¡düÿ]+#·T≈£îì ÁãVü≤à+>±] eTsƒ¡+ yês¡T ø=+&ÉM{Ï yÓ+ø£≥ø£$ì ‘·eT ÄkÕúqø£$>± ≈£L&Ü ìj·T$T+#·T ≈£îHêïs¡≥. <ä[‘· Hêj·T≈£î&ÉT, ø£$, s¡#·sTT‘·, ø£‹Ô |ü<ëàsêe⁄ ≈£L&Ü ø=+&ÉM{Ï yÓ+ø£≥ø£$‘√ sêe÷sêe⁄ dæìe÷\≈£î |üì #˚XÊs¡T nì n+{≤s¡T. ‘Ó\Tπ>ø±ø£ ñs¡÷›˝À ≈£L&Ü ìcÕí‘·T&Ó’q dæ. Hêsêj·TD¬s&ç¶, nø£“sY dü©+ nHês¡ÿ* dæìe÷≈£î dü+uÛ≤wüD\T ÁyêkÕs¡ì ô|’q #Ó|ü≈£îHêï+. (>=|üŒ π>j·T s¡#·sTT‘· nsTTq dæHê¬s dü+uÛ≤wüD\T ≈£L&Ü ø£$‘ê‘·àø£+>±H˚ ñ+&˚$. »HêìøÏ n+‘·>± s¡T∫+#·ø£ b˛e&É+ e\¢H√ @yÓ÷ Äj·Tq dü+uÛ≤wüD\T Áyêdæq @ø£Ms¡, nø£“sY dü©+ nHês¡ÿ* ¬s+&É÷ ô|<ä›>± Ä&É˝Ò<äT. düeTTÁ<ë\yê] ‘·s¡+˝Àì eTs√ >=|üŒ s¡#·sTT‘· |æ+>∑[ Hêπ>+Á<äsêe⁄ #êDø£´`#·+Á<ä>∑T|üÔ Ådæÿ|tº sêe÷sêe⁄≈£î n+~+#ês¡T. Äj·Tq πøM ¬s&ç¶>±]øÏ ≈£L&Ü ÄkÕúq s¡#·sTT‘· nì eTq≈£î ‘Ó\TdüT. Áoø£èwüídü‘·´ Ådæÿ|tº ≈£L&Ü Äj·Tq<˚. bÕ≥\ s¡#·q <ä>∑Z]øÏ eùdÔ sêe÷sêe⁄ ÄkÕúqø£$>± >∑T˝Òãø±e[ ø£<∏ä‘√ (Äj·Tq e÷≥˝À¢ q≥dæ+Vü≤<ë«s¡+ >∑T+&Ü) Hêsêj·TD¬s&ç¶ dæ˙Á|üy˚X¯+ »]>±ø£ sêe÷sêe⁄ dæìe÷˝À¢ m≈£îÿe uÛ≤>∑+ bÕ≥\T Äj·TH˚ ÁyêkÕs¡T. Hêsêj·TD ¬s&ç¶>±]ì dæìe÷˝À¢ Áyêùd ñ<˚›X¯+ ñ+<ë n+fÒ, yÓTT<ä{Ï dæìe÷˝À nìï bÕ≥\T Áyêùd neø±X¯+ eùdÔH˚ ÁyêkÕÔqì Äj·Tq #Ó|üŒ&É+, Ä neø±X¯+ e÷πø edüTÔ+<˚yÓ÷ nì sêe÷sêe⁄ nq≥+, >∑T˝Òãø±e[ ø£<∏ä≈£î Äj·TqqT rdüTø√e&É+ Ç<ä+‘ê n+<ä]ø° ‘Ó*dæq #·]Á‘·. Ç+<äT ˝Àì qqTï <√#·T≈£î+<äTefÒ, ø£\\ n\\ô|’ ‘˚˝…qT e+{Ï bÕ≥\T ás√E≈£î ≈£L&Ü »q+ bÕ&ÉT≈£îH˚ ÄbÕ‘· eT<ÛäTsê\T. >∑T˝Òãø±e[ ø£<∏ä≈£î e÷Á‘·y˚T ø±ø£ düÁe÷{Ÿ nXÀø£, ÁãVü≤à]¸ $XÊ«$TÁ‘·, #·+&ÉXÊdüqT&ÉT, #êDø£´`#·+Á<ä>∑T|üÔ, nø£“sY dü©+ nHês¡ÿ* ∫Á‘ê\≈£î dæ+–˝Ÿ ø±s¡T¶ s¡#·sTT‘·>± nìï bÕ≥\T sêe÷sêe⁄ n_Ûe÷q π>j·Ts¡#·sTT‘·>± dæús¡|ü&çq Hêsêj·TD ¬s&˚¶ ÁyêkÕs¡T. ‘·˝≤¢-ô|fi≤¢e÷ dæìe÷ø√dü+ Hêsêj·TD ¬s&ç¶ #˚‘· Á|ü‘˚´ø£+>± ÁyêsTT+#·T≈£îqï ‘Ó\T>∑TC≤‹ eTq~ bÕ≥, eTT+<äT dæìe÷˝À ˝Òì~, n|üŒ{Ï sê»ø°j·T ñ<ä´e÷\≈£î düe÷<Ûëq+>± ‘Ó\T>∑TC≤‹ ◊ø£´‘·qT Á|üuÀ~Ûdü÷Ô sêe÷sêe⁄ n|üŒ{Ïø£|ü&ÉT ø£*Œ+∫q~. Áoø£èwüíbÕ+&ÉMj·T+ dæìe÷˝Àì ªeT‘·TÔ e<ä\sêμ bÕ≥‘√ yÓTT<ä\Tô|{Ϻ C≤q|ü<ä ø£$kÕs¡«uÛÖeT ø=düsêE ≈£L&Ü sêe÷sêe⁄ <äs¡Ùø£‘·«+˝À #ê˝≤H˚ bÕ≥\T ÁyêkÕs¡T. es¡ø£≥ï+ bÕ≥\ >∑T]+∫ eTT+<äT Á|ükÕÔ$+#·T≈£îHêï+. ‘ê‘·eTà ø£\ ø√dü+ sêe÷sêe⁄≈£î uÛ≤qTeT‹øÏ ô|{Ϻq j·TT>∑fi¯^‘·+ ≈£L&Ü ø=düsêE Áyêdæ+<˚. sêe÷sêe⁄ rdæq nH˚ø£ kÕ+|òæTø±˝À¢ Hêsêj·TD¬s&綑√bÕ≥T ø=düsêE ù|s¡T e÷Á‘·y˚T ^‘· s¡#·sTT‘·>± ø£qã&ÉT‘·T+~. ÁãVü≤à+>±] #·]Á‘· dæìe÷˝Àì ø=düsêE e÷Á‘·y˚T Áyêj·T>∑*–q ø±\C≤„q ‘·‘ê«\T eT≈£î{≤j·Te÷qyÓTÆq$. >∑T˝Òãø±e[ ø£<∏ä˝À ªˇ+≥]HÓ’b˛j·÷qTμ nqï bÕ≥ >∑T]+∫ Hêsêj·TD¬s&ç¶, Áoø£èwüíbÕ+&ÉMj·T+˝À eT‘·TÔ e<ä\sê bÕ≥ >∑T]+∫ ø=düsêE #Ó|üPÔ, ‘·qπø+ ø±yê˝À ø£∫Ñ·+>± ‘Ó*dæq »&ç®yÓT+{Ÿ ñqï <äs¡Ù≈£î&ÉT sêe÷sêe⁄ nì Ç<ä›s¡÷ ˇπø e÷≥ #ÓbÕŒs¡T. y˚πs ø£e⁄\˝À <ëX¯s¡~∏ <ëqMs¡X¯Ss¡ ø£s¡í dæìe÷≈£î ¬s+&ÉT bÕ≥\T ÁyêkÕs¡ì m≈£îÿeeT+~øÏ ‘Ó*j·Tø£b˛e#·TÃ. n˝≤π> ÁosêeT |ü{≤º_Ûùwø£+ dæìe÷≈£î kÕø屑·TÔ <˚e⁄\|ü*¢ ø£èwüíXÊÅdæÔ n~Ûø£ dü+K´˝À bÕ≥\T ÁyêkÕs¡T nH˚~ ≈£L&Ü ˇø£ ÄX¯Ãs¡´ø£s¡yÓTÆq dü+>∑‹. ^‘· s¡#·sTT‘·>± y˚≥÷] dæ˙Á|üy˚XÊìøÏ ã\+>± Áb˛‘·‡Væ≤+ ∫+~ sêe÷sêe⁄ nì eTq≈£î ‘Ó\TdüT. sêe÷sêe⁄ q{Ï+∫q mH√ï dæìe÷\≈£î y˚≥÷] n‘·´+‘· Á|üC≤<äs¡D bı+~q bÕ≥\T ÁyêkÕs¡T. <äs¡Ù≈£î&ÉT sêe÷sêe⁄‘√ Äj·Tq |üì #˚dæ+~, eT÷&ÉT bÕ≥\T Áyêdæ+~ ÁoeT~«sê≥|üs¡«+ dæìe÷≈£î. Ç+<äT˝Àì ªJ$‘·y˚T ø£èwüí dü+^‘·+μ nqï bÕ≥qT sêe÷sêe⁄ #ê˝≤ yÓT#·Tà ≈£îHêïs¡ì ‘·q˝À‘·qT bÕ&ÉT≈£î+≥÷ ñ+&˚yês¡˙ y˚≥÷] ÁyêdüT ≈£îHêïs¡T. n˝≤π> ñ‘·Ôs¡ Hê≥´+ #˚ùd düìïy˚XÊìøÏ ªÄ&Éy˚ Vü≤+dü >∑eTqμ nì y˚≥÷] ÁyêùdÔ, ªÇø£ÿ&É Vü≤+dü >∑eTq nq&É+ W∫r eT+‘·+>± ñ+<ë,μ nqï #·s¡Ã e∫Ã+<ä≥. Vü≤+dü n+fÒ |üøÏå ø±<äT dü÷s¡T´&ÉT. dü÷s¡T´ì˝≤ >∑‹ ‘·|üŒ≈£î+&Ü Ä&ÉeTì ns¡ú+ nì y˚≥÷] #Óù|Ô ø=+&ÉM{Ï yÓ+ø£≥ø£$ Äj·TqqT øö–*+#·T ≈£îHêïs¡≥. sêe÷sêe⁄ m+‘√ dü+‘√wæ+#ês¡≥. ÁosêeT |ü{≤º_Ûùwø£+, $sê≥|üs¡«+ dæìe÷\T u≤>± Ä&Éø£b˛e&É+e\¢ ø£èwüíXÊÅdæÔ, y˚≥÷] Áyêdæq á eT+∫ bÕ≥\T ø±\>∑s¡“¤+˝À ø£*dæb˛j·÷sTT. dü+^‘·+ dü+^‘·<äs¡Ù≈£î˝À¢ eTT+<äT>± d”‘êsêeT ø£fi≤´D+ #˚dæq >±* ô|+#·\ qs¡dæ+Vü‰sêe⁄>±]ì ù|s=ÿHê*. n+‘·≈£îeTT+<äT m|ü&√ u≤\sêE e+{Ï dæìe÷\≈£î dü+^‘·+ #˚dæ ‘Ós¡eTs¡T¬>’q qs¡dæ+Vü‰sêe⁄≈£î ‹]– sêe÷sêe⁄ neø±X¯+ Çe«≥+ ˇø£ $X‚wü+. Äj·Tq #˚dæq n»sêeTyÓTÆq dü+^‘·+ |òüT+≥kÕ\, düTo\, ©\ yÓTT<ä˝…’q yê] ø£eT˙j·T ø£+sƒê\˝À ás√Eø° ì*∫ ñ+~. ø=‘·Ôyê]ì m+|æø£ #˚j·T≥+˝À sêe÷sêe⁄≈£îqï Á|ü»„

23e ‘êHê düuÛÑ\ C≤„|üø£ dü+∫ø£ 183 >∑T˝Òãø±e[ ø£<∏ä≈£î dü+^‘·+ #˚dæq CÀdü|òt, $. ø£èwüíeT÷]Ô <ä«j·÷ìøÏ ‘=*kÕ] neø±X¯+ Çe«≥+˝À eTs¡˝≤ ø£q|ü&ÉT‘·T+~. yês¡T m+‘· eT+∫ dü+^‘·+ Ç#êÃs√ Ä bÕ≥\T Ç|üŒ{Ïø° m˝≤ ì*∫b˛j·÷jÓ÷ eTT+<äT #Ó|ü≈£îHêïeTT. M]˝À $($»j·÷) ø£èwüíeT÷]Ô ‘·s¡Tyê‘· #ê˝≤ dæìe÷\≈£î dü+^‘êìï#êÃs¡T. mHé@{° ∫Á‘ê\≈£î eTT+<äT qT+∫ ÄkÕúq dü+^‘· <äs¡Ù≈£î&ÉT, dæìe÷≈£î e∫Ãq ø=‘·Ô˝À¢ sêe÷sêe⁄ s¡÷y˚Tà{Ÿ {°M sêE, Äj·Tq <äs¡Ùø£‘·«+ eVæ≤+∫q eT÷&ÉT ∫Á‘ê\≈£î dü+^‘·+ #˚XÊs¡T. M{Ï˝À Áoø£èwüí bÕ+&ÉMj·T+qT Á|üeTTK+>± ù|s=ÿHê*. kÕ\÷s¡T sêCÒX¯«s¡sêe⁄ d”‘êsêeT ø£fi≤´D≤ìøÏ ø=+‘· |üì #˚XÊø£ ‘·|ü≈£îHêïs¡T. eTs¡˝≤ Äj·Tq ‘ê‘·eTà ø£\ ∫Á‘êìøÏ dü+^‘·+ n+~+#ês¡T. <ëqMs¡X¯Ss¡ ø£s¡í ≈£L&Ü Äj·Tq #˚j·Te\dæ e⁄+~ ø±˙ #˚j·T˝Ò<äì n+{≤s¡T. qs¡ÔqXÊ\ e+{Ï >=|üŒ ∫Á‘êìøÏ dü+^‘·+ n+~+∫ nC≤„‘·+˝ÀøÏ yÓ[¢b˛sTTq düTdüs¡¢ <äøÏåD≤eT÷]ÔøÏ ‘·sê«‘· m+‘√ ø±˝≤ìøÏ ÁoeT~«sê≥|üs¡«+ <ë«sê sêe÷sêe⁄ neø±X¯+ Ç#êÃs¡T. ÁãVü≤à+>±] #·]Á‘· ≈£L&Ü Äj·TH˚ #˚XÊs¡T. nø£“sY dü©+ nHês¡ÿ* dæìe÷˝À Á|üU≤´‘· Væ≤+B >±j·T≈£î&ÉT eTVü≤eTà<é s¡|ò” bÕ&Üs¡ì eTq≈£î ‘Ó\TdüT. <ëìøÏ dü+^‘·+ #˚dæ+~ Á|üU≤´‘· Væ≤+B dü+^‘· <äs¡Ù≈£î&ÉT dæ sêeT#·+Á<ä. ˇø£ ñ‘·Ôs¡ uÛ≤s¡‘· Væ≤+<äTkÕúì yê‘êes¡D+ rdüT≈£îsêe≥+ ø√dü+ Çe˙ï #˚XÊs¡ì nqTø√e#·TÃ. Ç+<äT˝Àì dæbÕsT÷ bÕ≥ Ç|üŒ{Ïø° ì*∫ ñ+~. ‘Ó\T>∑T Væ≤+B uÛ≤wü˝À¢ rdæq ÁãVü≤à]¸ $XÊ«$TÁ‘·≈£î eTs√ Á|üU≤´‘· Væ≤+B dü+^‘· <äs¡Ù≈£î&ÉT s¡M+Á<ä C…’Hé, düÁe÷{Ÿ nXÀø£≈£î myÓTàdt $X¯«Hê<∏äHé dü+^‘·+ #˚XÊs¡T. n+<ä]˝ÀøÏ n~Ûø£+>± Hê\T>∑T dæìe÷\T #˚dæ dü+^‘· |üs¡+>± ≈£L&Ü >=|üŒ dü+^‘êìï <äs¡Ù≈£î&ÉT sêe÷sêe⁄≈£î n+~+∫q yês¡T eT¬ses√ ø±<äT ô|+&Ü´\ Hêπ>X¯«s¡sêe⁄. <ëqMs¡X¯Ss¡ ø£s¡í, #êDø£´`#·+Á<ä>∑T|üÔ bÕ≥\T ás√E≈£L n<äT“¤‘·+>± ñ+{≤sTT. ÁosêeT |ü{≤º_Ûùwø£+, Áo ‹s¡T|ü‹ yÓ+ø£fÒX¯«s¡ ø£fi≤´D+ dæìe÷\˝À ≈£L&Ü dü+^‘·+ #ê˝≤ u≤>∑T+≥T+~. sêe÷sêe⁄ dü«+‘· dæìe÷˝Ò nsTTHê, <äs¡Ù≈£î&ç>± ¬ø.$. ¬s&ç¶ e´eVü≤]+∫q Áoø£èwüídü‘·´, jÓ÷>±q+<é <äs¡Ùø£‘·«+ eVæ≤+∫q y˚eTT\yê&É ;ÛeTø£$ dæìe÷\≈£î ≈£L&Ü dü+^‘·+ ô|+&Ü´\ #˚XÊs¡+fÒ &Ó㓤j·T´e <äX¯ø£+˝À e∫Ãq sêe÷sêe⁄ dü«+‘· dæìe÷\ MT<ä Äj·Tq eTTÁ<ä m+‘· Á|ü>±&ÛÉyÓ÷ ‘Ó\T düTÔ+~. j·÷uÛ…’, ns¡y…’ <äX¯ø±\˝À Äj·Tq #˚dæq n‘·T´‘·ÔeTyÓTÆq dü+^‘êìøÏ rdæb˛≈£î+&Ü, #·Áø£e]Ô, dü‘·´+ yÓTT<ä˝…’q yê] d”Œ&ÉT j·TT>∑+˝À ≈£L&Ü e÷<ÛäTsê´ìøÏ ÁbÕ<Ûëq´‘·ìdü÷Ô á dæìe÷\≈£î ô|+&Ü´\ #˚dæq dü+^‘·+ >=|üŒ $X‚wü+. Ç‘·s¡ kÕ+πø‹ø£ XÊK\T ‘=* neø±X¯+ sêe÷sêe⁄ ø£*–+#êø£ #ê˝≤ ù|s¡T ‘Ó#·TÃ≈£îqï f…ø°‡wæj·Tq¢ ø√e˝À d”‘êsêeT ø£fi≤´D≤ìøÏ |üì#˚dæq ¬øyÓTsêyÓTHé s¡$ø±+‘Y q>±sTT#YqT ≈£L&Ü #Ó|üø√e#·TÃ. <ëqMs¡X¯Ss¡ ø£s¡í˝À Áoø£èwüßí&ç bÕÁ‘·≈£î |ü<ë´\T bÕ&É{≤ìøÏ eTT+<äT u≤\düTÁãeTD´+, e÷<Ûäeô|~› yÓTT<ä˝…’q yê]ì Á|üj·T‹ï+∫, q#·Ãø£ |òüT+≥kÕ\ yê] ø£+sƒêìøÏ <ä>∑Zs¡>± ñ+&˚ sêeTø£èwüíqT m+#·T≈£îHêïs¡T sêe÷sêe⁄. Äj·Tq bÕ&çq $<ÛëHêìøÏ #ê˝≤ dü+‘√wæ+∫, μsêeTø£èwüíj·T´>±s¡T, H˚qT dæìe÷\T rdæq+‘· ø±\+ MT‘√ bÕ&çkÕÔqT,μ nì e÷≥ Ç∫à dæìe÷˝À¢ ñqï+‘· ø±\+ Ä e÷≥ ì\u…≥Tº≈£îHêïs¡ì ˇø£kÕ] sêeTø£èwüí #ÓbÕŒs¡T. Ç≥Te+{Ï ø£<∏˚ ˇø£kÕ] õ. Äq+<é Hê‘√ dü«j·T+>± #ÓbÕŒs¡T. ‘Ó\T>∑TuÛ≤wüqT u≤>± ñ#·Ã]+#·>∑*–q eTs√ >±j·T≈£î&ç ø√dü+ #·÷düTÔ+fÒ mes√ Äq+<é ù|s¡T #ÓbÕŒs¡≥. u≤\ düTÁãeTD´+‘√bÕ≥T Äq+<é 20 s√E\bÕ≥T s√p sêe÷sêe⁄ Ç+{ÏøÏ yÓ[¢ <ëqMs¡X¯Ss¡ ø£s¡í ˝Àì »sT÷uÛÑe $»sT÷uÛÑe bÕ≥qT ÁbÕø°ºdt #˚ùdyês¡≥. Ä bÕ≥ m+‘· u≤>∑T+≥T+<√ eTq≈£î ‘Ó\TdüT. Çø£ á dæìe÷˝À ∫Á‘·+ uÛÑfi≤πs $∫Á‘·+ n#·Ã+ sêe÷sêe⁄ >±Á‘·<Ûäsêàìï nqTø£]dü÷Ô u≤\T m+‘· u≤>± bÕ&Üs√ n<=ø£ #·]Á‘·. Ä bÕ≥ ]ø±]¶+>¥ nsTT ãj·T≥≈£î sê>±H˚ ªz¨¨ u≤\j·T´>±s¡Tμ n+≥÷ e∫à øö–*+#·T≈£îHêïs¡≥ m˙ºÄsY. Ä ‘·sê«‘· nÁ>∑ø£<∏ëHêj·T≈£î&Ó’q sêe÷sêe⁄≈£î nÁπ>düs¡ H˚|ü<∏ä´ >±j·T≈£îì>± u≤\T Çø£ yÓqT‹]– #·÷&É˝Ò<äT. ∫Árø£s¡D nqT≈£îqï düìïy˚XÊ\qT n+<ä+>±, Vü≤è<ä´+>± ‘Ós¡¬øøÏÿ+ #·&É+˝Àq÷ sêe÷sêe⁄ eTπs >=|üŒ <äs¡Ù≈£î&çø° rdæb˛s¡T. d”‘êsêeT ø£fi≤´D+˝À sêeD >∑s¡«uÛÑ+>∑+ düìïy˚X¯+ ˇø£ ñ<ëVü≤s¡D. ø±qsês¡ ¬ø’˝≤dü ìyêdü nqï uÛÑøÏÔ^‘·+‘√ ÁbÕs¡+_Û+∫, •e‘ê+&Ée k˛ÔÁ‘·+, •ebÕs¡«‘·T\ qè‘·´+, ¬ø’˝≤kÕìï ô|ø£*+#·&É+, s¡TÁ<äMD >±q+, ∫es√¢ <ä+&Éø£+ Ç<ä+‘ê ˇø£ n<äT“¤‘·yÓTÆq u≤´˝Ò˝≤ rXÊs¡T sêe÷sêe⁄. s¡TÁ<äMD≈£î H˚|ü<∏ä´+˝À áeTì X¯+ø£s¡XÊÅdæÔ>±s¡T MD yêsTT+#·&É+, |òüT+≥kÕ\ nì‘·s¡ kÕ<Ûä´yÓTÆq >±q+, sêe÷sêe⁄ q≥q Çe˙ï Ä düìïy˚XÊìøÏ >=|üŒ $\TeqT #˚≈£Ls¡TkÕÔsTT. Ç<˚ dæìe÷˝À q≥T&ÉT sêe÷sêe⁄ Ädüsê ˝Ò≈£î+&Ü <äs¡Ù≈£î&ÉT sêe÷sêe⁄ ø£$‘ê‘·àø£+>± rdæq eTs√ >=|üŒ düìïy˚X¯+ ÁosêeT »qq+ ÄdüqïyÓTÆq|ü&ÉT |üs¡e•+∫q ˝Àø±ìøÏ Á|ü‹ ì<ÛäT\T>± ‘ê|üdüT\T bÕ&˚ ª>√$+<ä e÷<Ûäe <ëyÓ÷<äsêμ nqï ^‘·+. b˛‘·q uÛ≤>∑e‘·+˝Àì s¡düe‘·Ôs¡yÓTÆq s¡TøÏàD° ø£fi≤´D |òüT{≤ºìï ˇø£ <äèX¯´ø±e´+>± n<äT“¤‘·+>± Ä$wüÿ]+∫q dæìe÷ Áoø£èwüíbÕ+&ÉMj·T+. Ç<˚ dæìe÷˝Àì düTjÓ÷<ÛäqTì Á|üy˚XÊsꓤ≥+, n‘·ì dü«>∑‘ê\T Hê≥ø°j·T‘·≈£î <äs¡ŒD≤\T. es¡ø£≥ï+ dæìe÷˝À yÓTT<ä{À¢ ñ+&˚ uÛÀ>∑+yêfi¯¢ y˚TEyêDÏ, n+<äT˝À ∫es√¢ Ä kÕqT\T yÓ÷[ ø£≥º&É+ #·÷dæ rsê*‡q

‘Ó\T>∑T|ü\T≈£î 2023 184 <äèXÊ´\T. n+‘· düVü≤»+>± ∫Árø£]+#ês¡T sêe÷sêe⁄. Ç≥Te+{Ï ñ<ëVü≤s¡D\T Ç+ø± #ê˝≤ #ÓbıŒ#·TÃ. ÁãVü≤à+ >±] #·]Á‘·˝À ø£ø£ÿ&ç eè‘êÔ+‘·+ Hê≈£î u≤>± >∑Ts¡TÔqï düìïy˚X¯+. >∑T˝Òãø±e[ ø£<∏ä˝À >∑+‘·T˝Òùd ndæÔ|ü+»sê\‘√ b˛sê≥+ >=|üŒ düs¡<ë>± ñ+≥T+~. Ç˝≤ ø£$‘ê‘·àø£+>±, Hê≥ø°j·T+>±, düVü≤»‘ê«ìøÏ <ä>∑Zs¡>±, kÕ+πø‹ø£|üs¡+>± $q÷‘·ï+>± m˝≤ nedüs¡yÓTÆ‘˚ n˝≤ dæìe÷ì Äj·Tq eT\#·T≈£îHêïs¡T. ˇø£ <äs¡Ùø£ ìsêà‘·>±, q≥T&ç>± dæ˙e÷<Ûä´eT+ MT<ä sêe÷ sêe⁄ kÕ~Û+∫q dü+|üPs¡í n~Ûø±s¡+, ˇø£s¡ø£+>± Äj·Tq $X¯« s¡÷|ü+, <ëqMs¡X¯Ss¡ ø£s¡í dæìe÷>± #Ó|üø√e#·TÃ. Hê\T>∑Tqïs¡ >∑+≥\ ì&ç$ ñqï dæìe÷, Á‹bÕÁ‘ê_Ûqj·T+, ≈£îs¡TπøåÁ‘·+ dæìe÷‘√ b˛{° e\q Ç‘·s¡ q≥T\T <=s¡ø£ø£ ‘·qj·TT\T Vü≤]ø£èwüí u≤\ø£èwüí\‘√ y˚cÕ\T y˚sTT+#·&É+, #·\|ü‹sêe⁄‘√ 5 y˚cÕ\T, &É_“+>¥ ø£fi≤ø±s¡T&ÉT »j·TuÛ≤düÿsY‘√ ¬s+&ÉT y˚cÕ\T y˚sTT+#·&É+, sêÁ‹+ãefi¯ó¢ |üì#˚dæ 43 s√E˝À¢ dæìe÷ rdæ ]©CŸ #˚j·T&É+, #ê]Á‘ê‘·àø£ $»j·÷\qT n+<äTø√e&É+ sêe÷sêe⁄ kÕ~Û+∫q eTVü‰<äT“¤‘·+. Ç~ Á|ü|ü+#· #·\q∫Á‘· #·]Á‘·˝À n|üPs¡«+. ás√Eø° ‘Ó\T>∑THê≥ á dæìe÷≈£î Äj·Tq düTjÓ÷<Ûäq bÕÁ‘·˝À #Ó|æŒq &Ó’˝≤>∑T\T e÷s√à>∑T‘·÷H˚ ñHêïsTT. n_ÛeTqT´&ÉT>± u≤\ø£èwüí |ü<äàeP´Vü≤+˝À #˚dæq Ms√∫‘· b˛sê≥+, n_ÛeTqT´&ç eTs¡D+ ‘·sê«‘· ø£s¡Tí&ç |üXÊÑêÔ|ü+, eTj·TdüuÛÑ eè‘êÔ+‘·+, X¯\´ kÕs¡<∏ä´+ e+{Ï düìïy˚XÊ\T eTs¡|ü⁄sêì$. eTT–+|ü⁄ sêe÷sêe⁄ ‘=\T‘· Ä<äs¡Ù+>± rdüT≈£îqï <äs¡Ù≈£î\˝À Äj·Tq˝≤ ˇø£ÿ yêVæ≤˙yês¡T (eTTK´+>± _.mHé.¬s&ç¶) e÷Á‘·y˚T dæìe÷ø£fi¯≈£î ñqï |üs¡e÷sêΔìï <äèwæº˝À ñ+#·T≈£îì ‘·q ø£<∏ä\qT m+#·T≈£îH˚yês¡T. sêe÷sêe⁄˝≤ dü«‘·+Á‘·yÓTÆq uÛ≤eC≤\+‘√ ‘ê‹Ô«ø£ |ü⁄Hê~‘√ ‘Ó\T>∑T˝À dæìe÷\T rdæq <äs¡Ù≈£î\˝À ø=+‘·es¡≈£î u≤|ü⁄, ¬ø. $X¯«Hê<∏äT\T, M]øÏ _ÛqïyÓTÆq |ü+<∏ë˝À {Ï. ø£èwüí e+{Ï yês¡T n‹‘·≈£îÿeeT+~ ø£q|ü&É‘ês¡T. j·T©« Á|ükÕ<é kÕ+|òæTø±\‘√bÕ≥T #ê]Á‘·ø£ C≤q|ü<ä ∫Á‘ê\T #˚kÕs¡ì #ê˝≤eT+~øÏ ‘Ó*j·Tø£ b˛e#·TÃ. _mHé ≈£L&Ü n+‘˚. M]<ä›s¡÷ bÂsêDÏø±\T rj·T˝Ò<äT. sêe÷sêe⁄˝≤ kÕ+|òæTø£ #ê]Á‘·ø£ bÂsêDÏø£ C≤q|ü<ä ∫Á‘ê\qT rdæ $»j·÷\qT kÕ~Û+∫q <äs¡Ù≈£î\T πøM¬s&ç¶, ø£eT˝≤ø£s¡ ø±y˚TX¯«s¡sêe⁄ ø£q|ü&É‘ês¡T. d” |ü⁄\¢j·T´, |” |ü⁄\¢j·T´ >∑T]+∫ ≈£L&Ü á dü+<äs¡“¤+>± Á|ükÕÔ$+#·Tø√yê*. u≤ø±‡|ò”düT dü÷Á‘ê\≈£î nr‘·yÓTÆq jÓ÷>∑T\ #·]Á‘· rj·T≥+ ø£‹Ô MT<ä kÕeTT. πøM ¬s&ç¶ rdæq jÓ÷–y˚eTq e+{Ï dæìe÷ ‘·s¡Tyê‘· s√E\˝À sêe÷sêe⁄ ‘·|üŒ (ÁãVü≤à+>±] #·]Á‘·) mes¡÷ rdæ $»j·T+ kÕ~Û+#·˝Ò<äT. ô|’q #Ó|æŒq yê]˝À sêe÷sêe⁄˝≤ q≥T&ç>±-<äs¡Ù≈£î&ç>± ˇø£ dæìe÷qT $»j·Te+‘·+ #˚dæq~ j·T©« Á|ükÕ<é e÷Á‘·y˚T. ~bÕÁ‘ê_Ûqj·T+, Á‹bÕÁ‘ê_Ûqj·T+, |ü+#·bÕÁ‘ê_Ûqj·T+ #˚dæ <äs¡Ùø£‘·« ìsêàD u≤<Ûä´‘·\qT ìs¡«Væ≤+∫q #·]Á‘· e÷Á‘·+ πøe\+ ‘ês¡ø£sêeTT&ç<˚. 60\T, 70\T, 80\T- eT÷&ÉT <äXÊu≤›\˝Àq÷, nìï s¡ø±\ dæìe÷ Á|üÁøÏj·T\˝Àq÷ |òüTq $»j·÷\T kÕ~Û+∫q <äs¡Ù≈£î&ç>±, düVü≤ q{°q≥T\, kÕ+πø‹ø£ ì|ü⁄DT\ e<ä› qT+&ç eT+∫ |üìì sêã≥Tº≈£îH˚ ¬øô|ºHé>±, Á|ü‹uÛÑqT >∑T]+∫ Ä<ä]+∫q y˚T<Ûë$>±, ‘·q<Ó’q ‘ê‹«ø£ |ü⁄Hê~‘√ Ä˝À#·q‘√ dæìe÷\T rdæq ø£<∏ë s¡#·sTT‘·>±, kÕ+πø‹ø£|üs¡+>± ø£fi≤‘·àø£+>± Hê≥ø°j·T+>± düVü≤»+>± ø£<∏ä≈£î ‘·–q≥Tº ‘·q XË’*ì eT\#·T≈£îì düìïy˚XÊ\qT ∫Árø£]+∫q <äèX¯´•*Œ>± q+<äeT÷] ‘ês¡ø£ sêe÷sêe⁄ <äs¡Ùø£‘·« |ü≥T‘·«+˝Àì nH˚ø£ $wüj·÷\qT, $»j·÷\qT #·÷kÕ+. M{Ï˝À ø=ìï $»j·÷\T Ç‘·s¡ <äs¡Ù≈£î\T ≈£L&Ü kÕ~Û+ #ês¡T. ø±˙ Çe˙ï á kÕúsTT˝À #˚dæqyês¡T ãVüQXÊ mes¡÷ ˝Òs¡T. n+<äTπø >=|üŒ <äs¡Ù≈£î\˝À eTT+<äT es¡dü˝À πøM ¬s&ç¶, j·T©« Á|ükÕ<é, _mHé ¬s&ç¶, ø£eT˝≤ø£s¡ ø±y˚TX¯«s¡sêe⁄, d” |ü⁄\¢j·T´, |” |ü⁄\¢j·T´ yÓTT<ä˝…’q ~>∑ZC≤\‘√ bÕ≥T m˙º sêe÷sêe⁄ kÕúq+ |ü~\+, ø°]Ô XÊX¯«‘·+. $»j·T #·+Á<äVü‰dt eT<äT›≈£L] dæ˙ »s¡ï*düTº ø±ø£b˛sTTHê dæìe÷\ô|’ n_Ûe÷q+‘√ |ü]XÀ<ÛäHê|üPs¡«ø£ yê´kÕ\T sêkÕs¡T. ø=düsêE bÕ≥\ MT<ä Á|ü‘˚´ø£ ÁX¯<äΔ‘√ yê´kÕ\T sêdæ, |ü⁄düÔø£+>± Á|ü#·T]+#·uÀ‘·THêïs¡T. kÕ|òtºy˚sY Ç+»˙sY>± &Ü\dt˝À ìyêdü+.

23e ‘êHê düuÛÑ\ C≤„|üø£ dü+∫ø£ 185 Hêqï>±]˝≤... q÷{Ïø√ ø√{Ïø√ ˇø£ÿπs <ä>∑TZu≤{Ï |ü⁄s¡+<˚X¯«] Ä#·+Á<ä‘êsês¡ÿ+ ‘Ó\T>∑Tyê] eT~˝À ì*#˚ ù|s¡T q+<äeT÷] ‘ês¡ø£sêe÷sêe⁄. yÓ+&ç‘Ós¡ y˚\TŒ>± »q ˙sê»Hê\T n+<äT≈£îqï Äj·Tq dæ˙, sê»ø°j·T J$‘·+ uÛ≤$‘·sê\≈£î dü÷Œ]Ô eT+Á‘·+. ø£sƒ√s¡ÁX¯eT, Áø£eT•ø£åD\qT ø£e#·≈£î+&É˝≤\T>± <Ûä]+∫q ªm˙ºÄsY ‘·‘·«+-e´øÏÔ‘·«+μ H˚{Ï j·TTe‘·≈£î ≈£L&Ü e´øÏÔ‘·« $ø±dü bÕsƒ¡+. ø=ìïø√≥¢ eT+~ n_Ûe÷qT\ Äsê<Ûä´eT÷]Ô>± $sêõ*¢q Ä ‘ês¡ø£sêeTT&ç X¯‘· »j·T+‘·T´‘·‡yê\ dü+<äs¡“¤+>±... nqï>±] ≈£îe÷¬sÔ <ä>∑TZu≤{Ï |ü⁄s¡+<ÛäπsX¯«] C≤„|üø±\ &Ó’Ø˝Àì ø=ìï eT<ÛäTs¡ düàè‘·T\T... ªªsêe÷sêe⁄>±] |æ\¢\T Áø£eT•ø£åD≈£î e÷s¡Tù|s¡ì Çyê*ºø° n+<äs¡÷ nqT≈£î+≥THêïs¡+fÒ, n<ä+‘ê e÷ Hêqï>±] >=|üŒ ‘·qy˚T.! Äj·Tq πøe\+ ÄdæÔbÕdüTÔ˝Ò ø±<äT, n+‘·≈£î$T+∫q J$‘· $\Te\qT e÷≈£î Ç#êÃs¡T. m+‘· m~–Hê ˇ~>∑T+&É≥+ H˚]Œ+ #ês¡T. e÷ MT<ä n»e÷sTTw” #·˝≤sTT+#·&É+ ø±˙, eTeTà*ï mqï&É÷ ˇø£ e÷≥ nq&É+ø±˙, ˇ+{Ï MT<ä <Óã“ y˚dæ>±˙ ms¡T>∑s¡T. Hêqï>±]øÏ u≤>± ø√|ü+ eùdÔ e÷Á‘·+, ª@+ eTq≈£î eT‘·T\T b˛‘·THêïj·÷,μ nH˚yês¡T n+‘˚.! Ä e÷fÒ e÷≈£î ô|<ä› <ä+&Éq>± ‘√#˚~. Hêqï>±] >∑+;Ûs¡yÓTÆq ÄVü‰s¡´+, ø£+sƒ¡+ #·÷dæ #ê˝≤eT+~ ø£+>±s¡T|ü&˚yês¡T. ø±˙ Äj·Tq<ä+‘ê |üdæ|æ\¢\ eTqdüÔ‘·«+. ìwüÿ\àwü+, ìs¡à\‘·«+, eè‹Ô|ü≥¢ ìã<䛑·, n+øÏ‘· uÛ≤e+, |üì˝À @ø±Á>∑‘· m˙ºÄsY>±] düVü≤C≤uÛÑs¡D≤\T. yê{Ïì e÷˝Àq÷ ÇqTeT&ç+|ü#˚ùd+<äT≈£î Á|üj·T‹ï+#ês¡T. dæìe÷˝À¢ Äj·Tq m+‘· _J>± ñHêï, e÷‘√ n‘·´+‘· $\Ty…’q düeTj·÷ìï >∑&çbÕs¡T.

‘Ó\T>∑T|ü\T≈£î 2023 186 ô|<ä›\qT >ös¡$+#·&É+ |æ\¢\eT+‘ê eTÁ<ëdüT˝Àì z $TwüqØ dü÷ÿ˝À¢ #·~yê+. ø£qTø£ neTà, Hêqï‘√ $TqVü‰ Ç+{À¢ y˚TeT+‘ê ˇø£]ø=ø£s¡+ Ç+^¢wüß˝ÀH˚ dü+uÛ≤ wæ+#·T≈£îH˚yêfi¯¢+. nsTT‘˚, ªHêj·TqeTà, ‘ê‘·j·T´ e∫Ãq|ü&ÉT e÷Á‘·+ Á|ü‹ ˇø£ÿs¡÷ n#·Ã ‘Ó\T>∑T˝ÀH˚ e÷{≤¢&Ü*,μ nH˚~ Hêqï >±] wüs¡‘·T. n+‘˚ø±<äT, |üìyêfi¯ó¢ m+<äs¡THêï, }] qT+∫ ‘ê‘·j·T´ yêfi¯ó¢ edüTÔHêïs¡+fÒ... >∑TeTà+ yÓ\T|ü\ ˙fi¯¢ ã¬ø≥Tº ñ+#·&É+ <ä>∑Zs¡ qT+∫, m<äT¬s[¢ yêfi¯¢qT rdüTø=ìsêe&É+... ø±fi¯ó¢ ø£&ÉTø√ÿe&ÜìøÏ #Ó+ãT‘√ ˙fi¯ó¢ n+~+#·&É+˝≤+{Ï |üqT\˙ï e÷πø |ü⁄s¡e÷ sTT+#˚yês¡T. ‘·<ë«sê ô|<ä›\qT m˝≤ >ös¡$+#ê˝À H˚]Œ+#ês¡T. dü+kÕÿs¡+... Hêqï>±] <ä>∑Zs¡ yÓTT<ä{Ï qT+∫ sê» ø°j·÷˝À¢øÏ sêø£eTT+<äT es¡≈£î ≈£L&Ü ø£èwüí nH˚ Å&Ó’esY |üì#˚ùdyês¡T. n‘·qT neTà, HêqïqT ªnHêï, e~qμ nì |æ*#˚yês¡T. n‘·H˚ eTeTà*ï s√p dü÷ÿ\T qT+∫ Ç+{ÏøÏ rdüTø=#˚Ãyês¡T. n˝≤ zs√E H˚qT ø±s¡T ~– >∑ã>∑u≤ Ç+{À¢øÏ yÓfi¯ó‘·T+&É≥+ Hêqï>±s¡T >∑eTì+#ês¡T. n|ü&ÉT qqTï |æ*∫... ª∫qïe÷à! ø£èwüí≈£î <Ûäq´yê<ë\T #Ó|üŒ ˝Ò<˚+{Ï,μ nq&ç>±s¡T. ªn~ n‘·ì &É÷´{° ø£<ë!μ nì H˚qHêïqT. <ë+‘√ Hêqï>±s¡T, ªªyê]øÏ y˚‘·q+ #Ó*¢düTÔqï~ H˚H˚>±˙, MTs¡T ø±<äT. $TeTà*ï dü÷ÿ\T qT+∫ rdüTø=#˚à u≤<Ûä´‘· yê]~ ø±<äT. ø±˙ Hê Ä<˚XÊ\ y˚Ts¡≈£î ùde\+~düTÔHêïs¡T. ø£qTø£ ø£èwüí≈£î <Ûäq´yê<ë\T #Ó|üŒ&É+ MT <Ûäs¡à+,μμ nHêïs¡T. m<äT{Ï e´øÏÔøÏ #ê˝≤ eTsê´<ä|üPs¡«ø£+>± ø£è‘·»„‘·\T ‘Ó*j·TCÒj·÷*. ˝Òø£b˛‘˚ Hêqï>±s¡T ndü‡\T }s¡T≈£îH˚yês¡T ø±<äT. ªª∫qï, ô|<ä› ‘˚&Ü ˝Ò≈£î+&Ü Á|ü‹ ˇø£ÿ]˙ >ös¡$+#·&É+ eTq dü+kÕÿs¡+,μμ n+≥÷ ÄHê&ÉT Äj·Tq H˚]Œq bÕsƒê\qT Çyê*ºø° Ä#·]düTÔHêï+. ªeTqTwüß\+‘ê ˇø£ÿfÒμ... e÷ nu≤“sTT Væ≤‘˚wt, ne÷àsTT ìy˚~‘· nyÓT]ø±˝À |ü⁄{≤ºs¡T. nsTT‘˚, zs√E dü÷ÿ˝À¢ k˛wü˝Ÿ düº&ûdt˝Àì eT‘ê\ >∑T]+∫q bÕsƒ¡+ $ì Ç+{ÏøÏ e∫Ãq ne÷àsTT, Hêqï>±] e<ä›≈£î yÓ[¢... ªª‘ê‘·j·T´... MTs¡T, neTà, Hêqï Ç+&çj·÷˝À |ü⁄{≤ºs¡T ø£qTø£ MTs¡+‘ê Væ≤+<äTe⁄\T. H˚qT, nqïj·T´ nyÓT]ø±˝À |ü⁄{≤º+ ø±ã{Ϻ ÁøÏdæºj·THé‡,μμ n+~. Ä |üø£ÿH˚ H˚q÷ ≈£Ls=ÃqTHêïqT. ãVüQXÊ n<˚ e÷≥ Hê‘√ nqT+fÒ, ª‘·*¢<ä+Á&ÉT\T>± e÷<˚ eT‘·yÓ÷, MTB n<˚ eT‘·eT,μì #Óù|Œ<ëH˚ïyÓ÷! ø±˙ Hêqï>±s¡T e÷Á‘·+ ìy˚~‘·qT ˇ&ç˝ÀøÏ rdüTø=ì, ‘·\ ìeTTs¡T‘·÷... ªªeT‘·+ ø£Hêï e÷qe‘·«+ >=|üŒ<äe÷à! eTqTwüß\+‘ê ˇø£ÿfÒ. ø£qTø£ eTq eT‘·+ $X¯«e÷qe Áù|eT‘·‘·«+,μμ n+≥÷ ÄHê&ÉT #Ó|æŒq e÷≥\T Çyê*ºø° Hê #Óe⁄˝À¢ e÷s√à>∑T‘·THêïsTT. $eTs¡ÙqT d”«ø£]+#˚ dü«uÛ≤e+ $eTs¡ÙqT ôd’‘·+ düVü≤è<äj·T+‘√ d”«ø£]+#·>∑*–q $XÊ\ Vü≤è<äj·T+ m˙ºÄsY>±] kı+‘·+. Hêqï>±s¡T s√p y˚≈£îeC≤eTTq ◊<äT >∑+≥\≈£î ˇø£ #·T≥º ‘êπ>yês¡T. nB mes√ #Ó|üŒ>±, dü«s¡ X¯ó~Δ ø√dü+ n\yê≥T #˚düT≈£îHêïs¡T. e÷ Vü≤]ø£èwüí nqïj·T´ #Ó’Hé k˛àø£sY. <ë+‘√, ªbı>∑ ‘ê>=<äT›,μ nì Hêqï>±s¡T ‘·s¡#·T>± Vü≤s¡qïqT ôV≤#·Ã]düTÔ+&˚yês¡T. zs√E n~ $qï e÷ ∫qï ‘·eTTà&ÉT »j·TX¯+ø£s¡ ø£èwüí... ªª#·T≥º‘êπ> MTs¡T, nqïj·T´qT dæ>∑¬s{Ÿ e÷H˚j·TeTq&É+ m+‘·es¡≈£î ø£¬s≈£îº Hêqï>±s¡T!μμ nì Á|ü•ï+#ês¡T. n+‘˚! eT¬sqï&É÷ Hêqï>±s¡T #·T≥º eTT≥º˝Ò<äT. nB Äj·Tq e÷≈£î Ç∫Ãq ùd«#·Ã¤. ‘·q Ä˝À#·q\qT $uÛÒ~+#˚ yêfi¯¢qT ôd’‘·+ n≈£îÿq #˚s¡TÃø√>∑*–q >=|üŒ >∑TD+ m˙ºÄsY>±]~. Áù|eT dü+>∑‹ ‘Ó*dæ... Hêqï>±]øÏ neTà <ë«sê... &Üø£ºsY <ä>∑TZu≤{Ï yÓ+ø£fÒX¯«s¡sêe⁄ >±]‘√ Hê Áù|eT $wüj·T+ ‘Ó*dæ+~. ‘·sê«‘· zs√E qqTï |æ*∫, ªª&Üø£ºs¡T>±]‘√ ô|[¢ Çwüºy˚THê?μμ nq&ç>±s¡T. ªª$yêVü≤+ n+fÒ πøe\+ eTq≈£î q∫Ãq e´øÏÔ‘√ »]π> ‘·+‘·T e÷Á‘·y˚T ø±<äT, Ä ≈£î≥T+ã+‘√ J$‘ê+‘·+ ø£*dæyÓT*dæ J$+#·&É+. ‘·<äqT >∑TD+>± q&ÉT#·Tø√yê* ≈£L&Ü! ø±ã{Ϻ ˇø£s√E düeTj·T+ rdüTø=ì, ne˙ï u≤>± Ä˝À∫+∫ ìs¡íj·T+ ‘Ó*j·TCÒj·T,μμ eTHêïs¡T. eTs¡Tdü{Ï s√E |æ*∫ eT∞¢ n&ç–‘˚, ªHê¬ø˝≤+{Ï

23e ‘êHê düuÛÑ\ C≤„|üø£ dü+∫ø£ 187 nuÛÑ´+‘·s¡+ ˝Ò<ä,μì #ÓbÕŒqT. Ç˝≤ Á|ü‹ $wüj·T+˝À |òüTs¡¸D\≈£î ‘êe⁄ ˝Ò≈£î+&Ü, e÷ n_ÛÁbÕj·÷\qT >ös¡$dü÷Ô e#êÃs¡T. Ä<äs¡Ù ˙j·T ‘·+Á&ç>± ì*#ês¡T. qqTï ø£˝…ø£ºs¡T>± #·÷&Ü\ì... Hêqï>±s¡T ‘·s¡#·T>± ô|<ä›e÷àsTT &Üø£ºs¡T, ¬s+&√ ne÷àsTT ø£˝…ø£ºs¡T, eT÷&√ ne÷àsTT ˝≤j·TsY nyê«* n+≥T+&˚yês¡T. eT] ∫qïe÷àsTT ñe÷eTùV≤X¯«]ì m+<äT≈£î e~˝ÒXÊs¡T Hêqï nq+fÒ, ªÄK]|æ\¢ ø£<ë! n˝≤¢s¡T eTT<äT›>± ô|+#·T‘ê+˝Ò,μ nì qy˚«yês¡T. Hêqï>±] ø√]ø£ y˚Ts¡≈£î yÓTT<ä≥ dæ$˝Ÿ‡ Á|æ*yYT‡ ≈£L&Ü sêXÊqT. yÓTsTTHé‡≈£î dæ<äΔeTe⁄‘·Tqï düeTj·T+˝ÀH˚ m˙ºÄsY>±s¡T sê»ø°j·÷˝À¢øÏ sêe&É+, &Üø£ºs¡ >±s¡T ôV’≤<äsêu≤<äT≈£î e÷s¡&É+... n˝≤ Ä Á|üj·T‘êï\T n+‘·{Ï‘√ Äù|XÊqT. n+øÏ‘·uÛ≤e+ Á|ü»\≈£î eT+∫ #˚j·÷\ì ìs¡+‘·s¡+ |ü]‘·|æ+∫q eTVü‰ Hêj·T≈£î&ÉT m˙ºÄsY. Äj·Tq ù|<ä\≈£î ¬s+&ÉT s¡÷bÕj·T\πø øÏ˝À _j·T´+ Çyê«* nqT≈£îHêïs¡T. ªn~ kÕ<Ûä´+ ø±<äìμ n~Ûø±s¡T\T #Ó|æŒHê, ªª<ëHÓï˝≤ düTkÕ<Ûä´+ #˚j·÷\H˚ $wüj·T+ MT<ä <äèwæºkÕ]+∫ ‘·–q dü÷#·q\T Çe«+&ç,μμ nì Ä<˚•+#ês¡T. Á|ü» \≈£î Ç∫Ãq e÷≥ì\u…≥Tº≈£îHêïs¡T. m˙ºÄsY>±] n+øÏ‘·uÛ≤e+ n˝≤+{Ï~ eT]. Á|üC≤Á|üjÓ÷»Hê\ $wüj·T+˝À yÓqøÏÿ ‘·>∑Z&É+ Äj·Tq &çø£åqØ˝ÀH˚ ˝Ò<äT. Ç˝≤+{Ï ñ<ëVü≤s¡D\T Hêqï>±] sê»ø°j·T Á|ükÕúq+˝À ø√ø=\¢\T! Á|ü»\ MT<ä |æ∫à Áù|eT Hêqï>±]ì Á|ü»\T n_Ûe÷ì+#·&Éy˚T ø±<äT, Äj·Tq≈£L Á|ü»\+fÒ |æ∫à Áù|eT. zkÕ] Hêqï>±s¡T Áoø±fi¯Vü≤dæÔ |üs¡´≥q≈£î yÓ[¢q|ü&ÉT, yÓ+≥ H˚q÷ ñHêïqT. n|ü&ÉT m˙ºÄsY>±]ì #·÷&Ü\ì, dü«s¡íeTTœ q~øÏ ne‘·* Á>±e÷\ qT+∫ ≈£L&Ü ô|<ä› m‘·TÔq uÛ≤Ø dü+K´˝À »q+ ÁbÕD≤\qT ôd’‘·+ ˝…ø£ÿ#˚j·T≈£î+&Ü q~˝À á<äT≈£î+≥÷... Çe‘·* ˇ&ÉT¶qTqï e÷ yê´Hé <ä>∑Zs¡øÏ |üs¡T>∑T\T rj·T&É+ #·÷dæ... ªªH˚q+fÒ Ç+‘· n_Ûe÷q+, Áù|eT ø£qãs¡TdüTÔHêïs¡T. Ç+‘· es¡≈£î Hê≈£î düe÷»+˝À >∑T]Ô+|ü⁄, >ös¡e+ n+‘ê á Á|ü»˝Ò Ç#êÃs¡T. M]øÏ H˚H˚<Ó’Hê eT+∫ #˚j·÷*. n~ Hê J$‘·ø±\+˝À #·÷&Ü*,μμ nì Hê‘√ #ÓãT‘·÷ uÛ≤y√<˚«>±ìøÏ >∑T¬s’q dü+|òüT≥q Ç|üŒ{ÏøÏ Hê ø£fi¯¢eTT+<äT yÓT<äT\T‘√+~. ø£è‘·»„‘êuÛ≤e+... Hêqï>±s¡T yÓTT≥ºyÓTT<ä≥ eTÁ<ëdt yÓ[¢q|ü&ÉT, m©« Á|ükÕ<é >±s¡T dü«j·T+>± ¬s’˝Ò«ùdºwüqT≈£î yÓ[¢ ]d”yY #˚düT≈£îHêïs¡≥. Ä ø£è‘·»„‘êuÛ≤e+‘√ Á|ükÕ<é>±s¡T e÷ Ç+{ÏøÏ m|ü&ÉT e∫ÃHê, Hêqï >±s¡T π>≥T <ä>∑Zs¡≈£î m<äT¬sfi‚¢yês¡T. ‹]– n+‘˚ eTsê´<ä‘√ kÕ>∑ q+ù|yês¡T. m©« Á|ükÕ<é>±]ì $TqVü‰ m˙ºÄsY>±s¡T eT¬se«]ì ªdüsYμ nì dü+uÛÀ~+#·&É+ H˚qT nsTT‘˚ $q˝Ò<äT. n˝≤π> ø±˝ÒJ˝À Hêqï>±]øÏ ∫qï kÕj·T+ n+~+∫q z $TÁ‘·T&ÉT ø£cÕº˝À¢ ñHêï s¡ì ‘Ó*dæ, yêfi¯¢ ≈£î≥T+u≤ìøÏ n+&É>± ì*#ês¡T. ‘·q≈£î #·<äTe⁄ #Ó|æŒq ø£$kÕÁe÷{Ÿ $X¯«Hê<∏ä dü‘·´Hêsêj·TD>±s¡T, ìsêà‘· Hê–¬s&ç¶ >±s¡T Ç˝≤... ‘·q≈£î kÕj·T+ n+~+∫q e´≈£îÔ\ |ü≥¢ J$‘ê+‘·+ ø£è‘·»„‘·‘√ yÓT*>±s¡T m˙ºÄsY>±s¡T. ì‘·´ $<ë´]ú qs¡ÔqXÊ\ dæìe÷˝À ãèVü≤qï\ bÕÁ‘· ø√dü+ yÓ+|ü{Ï ∫qdü‘·´+ e÷cÕºs¡T <ä>∑Zs¡ Hêqï>±s¡T uÛÑs¡‘·Hê≥´+ H˚s¡TÃ≈£î+≥Tqï s√E\$! s√p y˚≈£îeC≤eTTq 4.30 >∑+≥\≈£î >∑Ts¡Te⁄>±s¡T Ç+{ÏøÏ e#˚Ãyês¡T. n|üŒ{Ïπø H˚qT, #Ó*¢ uÛÑTeH˚X¯«] yÓ+|ü{Ï ∫qdü‘·´+>±] <ä>∑Zπs qè‘·´kÕ<Ûäq #˚düTÔHêï+. ø£qTø£ e÷≈£L n<˚ düeTj·T+˝À &Ü´Hé‡ ø±¢düT ñ+&˚~. nsTT‘˚, düeTj·÷ìøÏ H˚qT dæ<äΔ+>± ñ+&˚<ëH˚ï ø±˙, ˇø√ÿs√E n+‘· bı<äT›H˚ï ìÁ<ä˝Òe&ÜìøÏ uÛÑTeq ø±düÔ ã<äΔøÏ+#˚~. n~ >∑eTì+∫q Hêqï>±s¡T... ªª>∑Ts¡Te⁄ >±s¡T e#˚à düeTj·÷ìøÏ ‘·j·÷s¡T>± ñ+&ç, yê]øÏ kÕ«>∑‘·+ |ü\ø±*. n+‘˚ø±˙, >∑Ts¡Te⁄>±s¡T eTq ø√dü+ m<äTs¡T#·÷&É≥+

‘Ó\T>∑T|ü\T≈£î 2023 188 eTsê´<ä ø±<äT,μμ nì eT+<ä*+#ês¡T. n|üŒ{ÏøÏ Hêqï>±s¡T u≤>± ù|s¡T Á|üU≤´‘·\T ø£*–q ø£<∏ëHêj·T≈£î&ÉT. nsTTHê, yÓ+|ü{Ï ∫qdü‘·´+ e÷cÕº]øÏ •wüß´&ç˝≤H˚ yÓT*>±s¡T. ãVüQuÛ≤wü\ uÀ<Ûäq Hêqï>±]øÏ ∫qï‘·q+˝ÀH˚ yêfi¯¢ ô|<äHêqï c˛≈£î\ sêeTj·T´ >±s¡T sêe÷j·TD, eTVü‰uÛ≤s¡‘ê\qT |ü]#·j·T+ #˚XÊs¡T. ‘Ó\T>∑T ñ#êäs¡D düŒwüº+>± ñ+&˚˝≤ ‘·ØŒ¤<äT Ç#êÃs¡T. @<Ó’Hê |ü<ä+ ‘·|ü |ü*øÏHê, u…‘·Ô+‘√ ø=fÒºyês¡≥. n˝≤ e÷ Hêqï>±]øÏ |ü⁄sêD≤\ ô|’ C≤„q+, e÷‘·èuÛ≤wü|ü≥¢ eTeTø±s¡+ n\e&ܶsTT. n+<äTπø eTeTà*ï ≈£L&Ü ∫qï‘·q+ qT+∫ ãVüQuÛ≤wü\T H˚s¡TÃ≈£îH˚˝≤ bÕsƒê\T H˚s¡TÃ≈£îHêï+ q+<äeT÷] u≤\ø£èwüí Hêqï>±πs Hê≈£î >∑Ts¡Te⁄, <Ó’e+, e÷s¡Z<ä]Ù. y˚≈£îeH˚ eT÷&ÉTqïs¡øÏ ìÁ<ä˝Òe&É+ Äj·TqTï+#˚ n\yêf…Æ+~. Hêqï>±s¡T |æ\¢*ï >±sêã+ #˚j·T&É+ H˚HÓs¡>∑qT. bı>∑&ÉÔ\≈£î #Ó&çb˛‘ês¡qï uÛÑj·TyÓ÷ @yÓ÷ eT]. ∫qï|ü&˚ ø±<äT, V”≤s√>± dæús¡|ü&ܶø± Á|üX¯+dæ+#˚yês¡T ø±<äT. Äj·Tq <ä>∑Zs¡ düT•øÏå‘·T˝…’q ôd’ì≈£î\eTì uÛ≤$+#˚yêπsyÓ÷ eT]. H˚q÷, Vü≤] nqïj·T´ Äj·Tq <ä>∑Zπs q≥q˝À bÕsƒê\T H˚s¡TÃ≈£îHêï+. Hêqï‘√ Hê≈£î m<äT¬s’q ¬s+&ÉT dü+|òüT≥q*ï J$‘·+˝À m|üŒ{Ïø° eT]Ãb˛˝ÒqT. m+<äTø£+fÒ Ä ¬s+&É÷ |üH˚ <Ó’e+ nH˚ dü÷Á‘êìï H˚ì|üŒ{Ïø° bÕ{Ï+#·&ÜìøÏ ø±s¡D+ nj·÷´sTT. ÁoeT~«sê{Ÿ Ms¡ÁãùV≤à+Á<äkÕ«$T #·]Á‘· wüO{Ï+>∑T ÁãVü≤à+>±s¡T ‹]–q ÁbÕ+‘ê˝À¢H˚ rXÊs¡T Hêqï. Äs√E ¬øÌ¢e÷ø˘‡ d”Hé... nø£ÿ&É »qeT+‘ê wüO{Ï+>¥ #·÷düTÔqï düeTj·T+˝À... ªá d”Hé qTe⁄« u≤>± #˚ùdÔH˚ dæìe÷ Ä&ÉT‘·T+~. ˝Ò<ä+fÒ <Óã“ ‹+≥T+~,μ nHêïs¡T. ªÇ<˚+{Ï Ç˝≤ n+≥THêïs¡T...μ nì eTqdüT˝À nqT≈£î+≥÷H˚ ‘·\u≤<äT≈£îH˚ düìïy˚X¯+˝À @ø£<Ûë{Ï>± q{Ï+#ê. n|ü&ÉT s¡ø£Ô+ ≈£L&Ü e#˚Ãdæ+~. njÓ÷´ ø=&ÉTøÏÿ <Óã“ ‘·–*+~ nH˚~ |ü{Ϻ+#·Tø√≈£î+&Ü ‘·sê«‘· düìïy˚XÊìøÏ dæ<äΔ eTe«eTì #Óù|Œdü]øÏ ÄX¯´s¡´b˛j·÷qT. |üì|ü≥¢ m+‘· ìã<äΔ‘· ñ+&Ü˝À ‘=*kÕ] H˚]Œ+∫q dü+|òüT≥q n~. dæìe÷ $&ÉT<ä\ j·÷´ø± Ä düìïy˚X¯+ >=|üŒ‘·q+ @+{À ‘Ó*dæ+~. n˝≤π> ÁãVü≤à]¸ $XÊ«$TÁ‘· wüO{Ï+>¥ düeTj·T+˝À X¯àXÊq+ H˚|ü<∏ä´+˝À kÕπ> d”Hé ‘Ós¡¬øøÏÿdüTÔqï|ü&ÉT Hê ø±\T ø±*+~. n~ ≈£L&Ü |ü{Ϻ+#·Tø√≈£î+&Ü ‘·sê«‘· cÕ{Ÿ rùdXÊs¡T Hêqï. H˚ì|ü&É÷ Ç<˚ nqTdü]düTÔHêïqT. m|ü&Ó’Hê ø±düÔ &É˝Ÿ>± nì|æùdÔ Hêqï>±] dæìe÷˝À¢ì ªe÷j·T<ë] eTs¡˝≤ ã+&çsêμ, ªeT‘·TÔ e<ä\sê...μ ˝≤+{Ï bÕ≥\T $+≥T+{≤. yÓ÷ø£å»„øÏ ‘·q ‘ê‘·>±] >∑T]+∫ #ÓãT‘ê. {°M˝À Äj·Tq dæìe÷ e∫Ã+<ä+fÒ |üø£ÿq ≈£Ls√à u…≥Tº≈£îì #·÷|ækÕÔ. Ç~ eTq ≈£î≥T+ã+- eTq yês¡dü‘·«eTì #Ó|æŒ, H˚qTHêïqì <ÛÓ’s¡´+ Çdü÷ÔH˚, Ä yês¡dü‘ê«ìï eTT+<äT≈£î rdüT≈£îyÓfi≤¢*‡q u≤<Ûä´‘·ì >∑Ts¡TÔ#˚kÕÔ. <ä>∑TZu≤{Ï |ü⁄s¡+<˚X¯«] q+<äeT÷] ‘ês¡ø£sêe÷sêe⁄>±] Á|ü<∏äeT ≈£îe÷¬sÔ. sê»ø°j·÷˝À¢ #·Ts¡T>±Z bÕ˝§Z+≥THêïs¡T. >∑‘·+˝À $XÊK m+|”>±qT, πø+Á<ä eT+Á‹>±qT |üì#˚kÕs¡T. Á|üdüTÔ‘·+ _CÒ|” πø+Á<ä ø±s¡´es¡Z düuÛÑT´\T. Áb˛‘·‡Væ≤+#ês¡T. Ä+>∑¢ e÷<Ûä´eT+˝À #·<äTe⁄‘·Tqï e÷≈£î u§≥ºbÕ{Ï e÷cÕºs¡T e+{Ï |ü+&ç‘·T\‘√ Á|ü‘˚´ø£+>± Ç+{À¢ ‘Ó\T>∑T, ‘·$Tfi¯+ H˚]Œ+#ês¡T. C≤rj·T uÛ≤wü Væ≤+B nedüsêìï ÄHê&˚ e÷≈£î ø£fi¯¢≈£î ø£{≤ºs¡T. z dü+<äs¡“¤+˝À, ªªÇìï uÛ≤wü\T H˚s¡TÃø√yê\+{≤sê,μμ nì H˚qT q$«‘˚, ªª˝Ò<äT ∫qïe÷à... H˚s¡TÃø√yê*‡+<˚,μμ nHêïs¡T. n|ü&ÉT Hêqï>±s¡T #Ó|æŒq e÷≥\T, H˚qT bÕs¡¢yÓT+≥T˝À n&ÉT>∑Tô|{Ϻq ‘·sê«‘· ø±˙ ns¡ú+ø±˝Ò<äT. Ç˝≤ m˙ºÄsY>±] >∑T]+∫ ˇø£{Ï ø±<äT, ¬s+&ÉT ø±<äT... ø=H˚ïfi¯¢ bÕ≥T e÷{≤¢&ÉT≈£îHêï ‘·s¡>∑qìï C≤„|üø±\THêïsTT. Äj·Tq ˇø£ #ê]Á‘·ø£ |ü⁄s¡Twüß&ÉT. n˝≤+{Ï eTVü≤˙j·TT\T q÷{Ïø√ ø√{Ïø√ ˇø£ÿs¡T e÷Á‘·y˚T ñ+{≤s¡T.

23e ‘êHê düuÛÑ\ C≤„|üø£ dü+∫ø£ 189 yÓj˚T´fi¯¢ qqïj·T´ - e+<˚fi¯¢ q+<äeT÷] Ä#ês¡´ j·÷s¡¢>∑&ɶ \ø°åà|üÁkÕ<é ‘Ó\T>∑TuÛ≤wü≈£î kÕs¡dü«‘· kÕúsTT ø£*Œ+∫q eTVü‰ø£$ qqïj·T´ nì ø£$kÕÁe÷{Ÿ $X¯«Hê<∏ä dü‘·´Hêsêj·TD Á|üX¯+dæ+#ês¡T. s¡Twæe+{Ï qqïj·T´, ¬s+&Ée yê©àøÏ nì Äj·Tq XÊ¢|òæT+#ês¡T. y˚j˚Tfi¯¢ ÁøÏ‘·+ ‘Ó\T>∑TuÛ≤wü≈£î qqïj·T´ kÕVæ≤r >ös¡yêìï ø£*ŒùdÔ e+<˚fi¯¢ ÁøÏ‘·+ »ìà+∫q q+<äeT÷] ‘ês¡ø£sêe÷sêe⁄ ‘Ó\T>∑TuÛ≤wü≈£î kÕe÷õø£, sê»ø°j·T >ös¡yêìï, ‘Ó\T>∑TC≤‹øÏ ˇø£ ñìøÏì ø£*Œ+#ês¡q&É+˝À n‹X¯jÓ÷øÏÔ ˝Ò<äT. Ç~ qqïj·T´‘√ q+<äeT÷]ì b˛\Ã&É+ ø±<äT. ‘Ó\T>∑TuÛ≤wü≈£î >∑‘· y˚j˚Tfi¯ó¢>± \_Û+∫q >ös¡yêìï düà]+#·Tø√e&Éy˚T Á|ü<Ûëq \ø£å´+. sê»eTùV≤+Á<ä|ü⁄s¡ ìyêdæ nsTTq qqïj·T´ |ü<ä´$<ä´≈£î Áoø±s¡+ #·T{≤ºs¡T. ‘Ó\T>∑T |ü<ä´ kÂ+<äsê´ìï ‘=\T‘· Á|ü|ü+#êìøÏ ‘Ó*j·TCÒdæ+~ Äj·TH˚. qqïj·T´ sêdæq |üsê«˝À¢ ø£<∏ä n\y√ø£>± Á|üyêVü≤+˝≤ kÕ>∑T‘·T+~. ns¡D´|üs¡«+ #·<äTe⁄‘·T+fÒ Ä <äèXÊ´\T ø£fi¯¢≈£î ø£{Ϻq≥T¢+{≤sTT. Ä~|üs¡«+˝À X¯≈£î+‘·˝ÀbÕU≤´q |òüT{≤º\qT #·~$qø=B› #·<äyê\ì|ædüTÔ+~. dü+düÿè‘· |ü<ë\T m˝…¢&É˝≤ yê&çHê n$ #ê˝≤ düs¡fi¯yÓTÆqy˚ø±ø£ |ü<ë´ìøÏ n+<ä+ ‘Ó#êÃsTT. n+<äT≈£î ø±s¡D+ Äj·Tq <˚oj·T |ü<ë\qT ≈£L&Ü ‘·q |ü<ä´+˝À #˚s¡Ã&É+. ‘Ó\T>∑T˝À #·+|üP s¡#·q\≈£î e÷s¡Z <äs¡Ùø£‘·«+ #˚dæ+~ ≈£L&Ü qqïj˚T´ nì eTq+ ‘Ó\TdüTø√yê*. ‘·q~ Á|üdüqï ø£<∏ë ø£*‘ês¡Δ j·TTøÏÔ nì, ‘·q nø£ås¡+ s¡eT´+>± ñ+≥T+<äì, ‘·q ø£<∏ä˝À¢ HêHê s¡T∫sês¡ú dü÷≈£îÔ\T ñ+{≤j·Tì Äj·TH˚ ˇø£ |ü<ä´+˝À #Ó|ü≈£îHêïs¡T.

‘Ó\T>∑T|ü\T≈£î 2023 190 BÛs¡T˝…’q e´≈£îÔ\qT e]í+#·&É+˝À qqïj·T´≈£î qqïj˚T´ kÕ{Ï. qqïj·T´ e˝Ò¢ düTjÓ÷<ÛäqT&ÉT, ø£s¡Tí&ÉT, ns¡T®qT&ÉT, <Ûäs¡àsêE, Áoø£èwüßí&ÉT, Á<Í|ü~ yÓTT<ä˝…’q bÕÁ‘·\T ‘Ó\T>∑T Á|ü»\ Vü≤è<äj·÷˝À¢ ∫Á‹‘·eTj·÷´sTT. Äj·Tq $X‚wüD≤\T #ê]Á‘·ø£ <äèXÊ´\j·÷´sTT. Äj·Tq |ü<ë´˝À¢ |ü<ë\ q&Éø£\T dü+^‘·+˝À \j·T˝≤¢>± Ç+|ü⁄>± ñ+{≤sTT. Ä |ü<ë\T |ü⁄wüŒ>∑T#·Ã+˝À |üP\˝≤ ñ+{≤sTT. ø£s¡Tí&çì Äj·Tq u≤\ dü÷s¡T´&ÉT>± e]íùdÔ ns¡T®qT&çì Ç+Á<ä#ê|ü+‘√ ñqï yÓTs¡T|ü⁄ y˚T|òüT+>± e]í+#ês¡T. ns¡T®qT&ÉT Á|üø±•dü÷Ô ñ+&˚ q\¢ ø£\Te s¡+>∑T yê&ÉT nsTT‘˚ ø£s¡Tí&ÉT ã+>∑s¡T eHÓï yê&ÉT nHêïs¡T. qqïj·T´qT X¯ã› XÊdüqT&ÉT, yê>∑qT XÊdüqT&ÉT nì ≈£L&Ü n+{≤s¡T. ‘Ó\T>∑T˝À yÓTT<ä{Ï ø±e´+˝ÀH˚ n<äT“¤‘·yÓTÆq, n‘·T´‘·ÔyÓTÆq |ü]D‹ #Ó+~q kÕVæ≤‘ê´ìï s¡∫+∫q qqïj·T´ ‘Ó\T>∑TuÛ≤wü≈£î ˇø£ ~XÊ ìπs›XÊìï #˚XÊs¡T. eTVü‰ uÛ≤s¡‘·+˝À Ä~, düuÛ≤, ns¡D´ |üsê«\qT |üP]Ô#˚XÊs¡T. Äj·Tq yê´dü uÛ≤s¡‘êìï ñqï~ ñqï≥T¢ nqTe~+#·≈£î+&Ü m+‘√ ùd«#·Ã¤qT rdüT≈£îHêïs¡T. Äj·Tq dü«j·T+ Á|ü‹uÛÑ eTq≈£î n&ÉT>∑&ÉT>∑THê >√#·]düTÔ+~. qqïj·T´ dü‘·´yêø£Œ]bÕ\≈£î&ÉT nq&ÜìøÏ Äj·Tq s¡∫+∫q qT‘·»\ |üP]‘·+ãT\>∑T... nqï |ü<ä´y˚T ñ<ëVü≤s¡D. q÷s¡T q÷‘·T\ø£+f… ˇø£ u≤$ eT+∫~. q÷s¡T u≤e⁄\ø£+fÒ ˇø£ j·T»„eTT eT+∫~. n≥Te+{Ï q÷s¡T Áø£‘·Te⁄\ø£+f… ˇø£ ≈£îe÷s¡T&ÉT y˚T\T. q÷s¡T>∑Ts¡T ø=&ÉT≈£î\ ø£+fÒ ˇø£ dü‘·´yêø£´eTT y˚T\T nì Äj·Tq nHêïs¡T. düuÛÑ˝À eTqdüT≈£î Á|æj·T+>± ñ+&˚ Væ≤‘·yêø±´˝Ò #ÓbÕŒ*. #ê˝≤ $T‘·+>± e÷Á‘·y˚T e÷{≤¢&Ü*. nB düs¡fi¯+>±, m<äT{Ïyês¡T H=#·TÃø=qì Ø‹>± e÷{≤¢&Ü* nì Äj·Tq j·Tj·÷‹ <ë«sê düuÛ≤ eTsê´<ä >∑T]+∫ #ÓbÕŒs¡T. Ç$ Ç|üŒ{Ïø°, m|üŒ{Ïø° ì*∫b˛j˚T yêø±´\T. qqïj·T´ |ü<ä´ kÂ+<äs¡´+ >∑T]+∫ ns¡ú+ #˚düTø√yê\+fÒ Äj·Tq XÊs¡<ä sêÁ‘·T\T»®«\ |ü<ë´ìï #·~$‘˚ #ê\T. yÓT]ùd ‘ês¡ø£ Vü‰sê\|ü≥¢ XÊs¡<äsêÁ‘·T\T <=+>∑\T>± e÷sêsTT (‘Ó\¢ì yÓHÓï\˝À #·Tø£ÿ\T u≤>± ø£q|ü&Ée⁄). n|ü&˚ $ø£dæ+∫q ‘Ó\¢ ø£\Te\ kÂs¡uÛ≤\qT e+≥ã{Ϻ+#·Tø=qï |æ\¢>±\T\T MdüTÔHêïsTT. |üP\ |üsê>∑+‘√ Äø±X¯+ yÓ*–b˛‘·Tqï~. #·+Á<äT&ÉT ø£s¡÷Œs¡|ü⁄ bı&çe˝… ‘Ó\¢ì yÓHÓï\qT yÓ<ä»\T¢‘·THêï&ÉT... nì Äj·Tq e]í+#ês¡T. m+‘· n+<äyÓTÆq es¡íq? bÕ+&Ée eqyêdü+˝À m˙ºÄsY ;ÛeTT&ÉT>± ‘·q $X¯«s¡÷bÕìï Á|ü<ä]Ù+#ês¡T. <äTXʇdüqT&ÉT Á<Í|ü~ì E‘·TÔ |ü≥Tº≈£îì á&ÉTà ≈£îì düuÛÑ≈£î rdüT≈£îe∫Ãq|ü&ÉT m˙ºÄsY ¬s+&ÉT |ü<ë´\T #·<äTe⁄‘ês¡T. <Ûës¡TDÏ sê»´ dü+|ü<ä eT<ä+ãTq ø√eT* ø£èwüíp∫ s¡+ uÛÀs¡Tì CÀs¡T <˚X¯eTTq qT+&É>∑ _*Ãq sTT<äT›sê‘·Tà <äT sê«s¡ eTBj·T u≤VüQ |ü]e]Ô‘· #·+&É >∑<ë_Û|òü÷‘·! uÛÑ >√ïs¡T‘·s√s¡T CÒj·TT<äT düTjÓ÷<ÛäqT ñÁ>∑ s¡D≤+‘·s¡+ãTqHé! ≈£îs¡Teè<äTΔ˝Ÿ >∑Ts¡Teè<äΔ u≤+<Ûäe⁄\H˚≈£î˝Ÿ #·÷#·T#·T+&ÉHé eT<√ <äTΔs¡T&Ó’ Á<Í|ü~ì≥T¢ #˚dæq K\THé <äTXÊÙdüqTHé ˝Àø£;Û ø£s¡ ©\Hé e~ÛsTT+∫ ‘·~«|ü⁄\ eø£åXË’\ s¡ø±Ô|òüT ì s¡Ès¡ eTTØ«|ü‹ #·÷#·T#·T+&É qì HêkÕ«~+‘·T qTÁ>±ø£è‹Hé á ¬s+&ÉT |ü<ë´\÷ qqïj·T´ sêdæqy˚. qqïj·T´ n+fÒ q+<äeT÷]øÏ m+‘√ Áù|eT. ‘Ó\T>∑T |ü<ä´+ n+fÒ Äj·Tq≈£î ÁbÕD+. ‘Ó\T>∑T yÓ\T>∑TπsK - q+<äeT÷] Á_≥Hé˝Àì \+&ÉHé qT+∫ Á|ü#·T]‘·eTj˚T´ Á|ü‹cÕº‘·àø£ yÓTÆq yês¡|üÁ‹ø£ ª<ä mø£q$Tdtºμ <äXÊã›+ ÁøÏ‘·+ ª<ä ãTø˘ Ä|òt n_#·T´eØdtμ nqï ù|s¡T‘√ ˇø£ |ü⁄düÔø±ìï Á|ü#·T]+∫+~. ¬øì‘Y ø±˝Ÿÿ Vü‰Hé, ÄHé s√ á |ü⁄düÔø£ dü+bÕ<ä≈£î\T. Á|ü|ü+#·yê´|üÔ+>± ù|s¡TyÓ÷dæq, #·]Á‘·¬øøÏÿq yê] eTs¡D≤q+‘·s¡+ Ä e´≈£îÔ\ >∑T]+∫ $X‚cÕ\qT ª<ä mø£q$Tdtºμ |üÁ‹ø£˝À yês¡+ yês¡+ Á|ü#·T]+#˚yês¡T. n+<äT˝À+∫ n‘·´+‘·

23e ‘êHê düuÛÑ\ C≤„|üø£ dü+∫ø£ 191 ÄdüøÏÔø£s¡yÓTÆq, Ä˝À#·q πs¬ø‹Ô+#˚ yê] eTs¡D≤q+‘·s¡ $X‚cÕ\qT dü+ø£\q+ #˚j·÷\ì dü+ø£*Œ+#ês¡T. düe÷~Û˝À ñqïyês¡T m|ü&É÷ eTs¡DÏ+#·s¡H˚~ ˇø£ n*œ‘· dü÷Á‘·+. yês¡T eTs¡DÏ+∫q ‘·sê«‘· XÊX¯«‘· J$‘êìï nqTuÛÑ$kÕÔs¡T. s√Es√E≈£L yê] ÁbÕ<Ûëq´‘· eT]+‘· ã\|ü&ÉT ‘·T+~. J$‘·eT+fÒ Nø£{ÏøÏ Nø£{ÏøÏ eT<Ûä´ yÓ\T>∑TπsK... nì ÄHé s√ ‘·q dü+bÕ<äø£‘·«+˝À yê´U≤´ì+#ês¡T. ÄX¯Ãs¡´ø£s¡yÓTÆq $wüj·T+ @$T≥+fÒ Ms¡T dü+ø£\q+ #˚dæq <ë<ë|ü⁄ 400 eT+~ ù|s¡T yÓ÷dæq e´≈£îÔ\ eTs¡D $X‚cÕ˝À¢ uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ qT+∫ πøe\+ eTT>∑TZ] ù|πs¢ ñHêïsTT. Ä eTT>∑TZs¡÷ <äøÏåD≤~øÏ #Ó+~qyêπs ø±e&É+ eTq≈£î Ç+ø± ÄX¯Ãs¡´+ ø£*–düTÔ+~. nìï{Ïø£+fÒ m≈£îÿe n#ÓÃs¡TeP ø£*–+#˚~ Ä eTT>∑TZ] ù|s¡T¢. Ä eTT>∑TZ]˝À ˇø£ÿs¡T $X¯«$U≤´‘· q≥kÕs¡«uÛÖeT q+<äeT÷] ‘ês¡ø£sêe÷sêe⁄. sêe÷sêe⁄ eTs¡DÏ+∫q|ü&ÉT Äj·TqqT Äsê~Û+∫q m+<äs√ uÛ≤s¡rj·TT˝À¢ q\T>∑Ts¡T Ä‘·àVü≤‘·´ #˚düT≈£îHêïs¡T. eT]ø=+<äs¡T Äj·Tq sê»ø°j·T Á|ü‘·´s¡Tú\ô|’ sêfi¯ó¢ s¡Tyê«s¡T... nqï yêø£´+‘√ m˙ºÄsY ô|’ á |ü⁄düÔø£+˝À sêdæq yêø£´+‘√ Ä yê´dü+ ÁbÕs¡+uÛÑeTe⁄‘·T+~, ªsêe÷sêe⁄ n_Ûe÷qT\T Äj·Tq <äs¡Ùq+ #˚düT≈£îH˚+<äT≈£î Äj·Tq Ç+{Ï eTT+<äT u≤s¡T\T ø£fÒºyês¡T...μ nì á yê´dü+ ù|s=ÿ+≥T+~. Äj·Tq n_Ûe÷qT\T uÛÑ>∑e+‘·T&çøÏ q≥T&çøÏ eT<Ûä´ ‘˚&ÜqT >∑T]Ô+#· ˝Òq+‘· ne÷j·T≈£î˝≤? ø±H˚ ø±<äT.. #ê˝≤eT+~ q≥T\T sêe÷sêe⁄˝≤π> <˚e⁄&ç bÕÁ‘·˝À ©qyÓTÆ q{Ï+#ês¡T. ø±˙ sêe÷sêe⁄ Á|ü‘˚´ø£‘· y˚s¡T. uÛÑ>∑e+‘·T&ç s¡÷|ü+˝ÀH˚ ø±<äT, uÛÑ÷kÕ«eT´ <√|æ&û<ës¡T\qT m<äTs=ÿì, Væ≤+kÕø±+&ÉqT, <Ís¡®Hê´ìï ‹|æŒø=fÒº ø£<∏ëHêj·T≈£î&ÉT>± ≈£L&Ü <ë<ë|ü⁄ 300 dæìe÷˝À¢ q{Ï+∫ Á|ü»\ Vü≤è<äj·÷˝À¢ XÊX¯«‘·+>± ì*∫ b˛j·÷&ÉT... nì ª<ä mø£q$Tdtºμ ù|s=ÿ+~. m˙ºÄsY sê»ø°j·÷˝À¢øÏ sêe&ÜìøÏ Áù|s¡D ≈£L&Ü n$˙‹ uÛÑ÷‘êìï n+‘·+ #˚j·T&Üìπøqì Ä |üÁ‹ø£ $e]+∫+~. ÄHê&ÉT Á|ü»\T ø±+Á¬>dt bÕغ ndüÔe´düú, n$˙‹ uÛÑ÷sTTwüºbÕ\qqT rÁe+>± e´‹πsøÏ+#ês¡T ø£qTπø m˙ºÄsY |æ\T|ü⁄q≈£î ô|<ä› m‘·TÔq Á|ü‹düŒ+~+#ês¡T... nì yê´U≤´ì+∫+~. &Ûç©¢ M<ÛäT˝À¢ |üD+>± ô|{Ϻq ‘Ó\T>∑Tyê&ç Ä‘·à>ös¡yêìï ø±bÕ&˚+<äT≈£î Äj·Tq ø£+ø£D+ ø£≥Tº≈£îHêïs¡ì, ‘Ó\T>∑T Á|ü»\ eTH√uÛ≤yê\T n|üŒ{Ïπø >±j·T|ü&çq+<äTe˝Ò¢ Äj·Tq≈£î ÁãVü≤às¡<∏ä+ |ü{≤ºs¡ì ª<ä mø£q$Tdtºμ ù|s=ÿ+~. ˇø£ ñ‘·TÔ+>∑ ‘·s¡+>∑+˝≤ ‘Ó\T>∑THê≥ eTT+#Ó‹Ôq m˙ºÄsY J$‘· $cÕ<ë+‘êìï ≈£L&Ü á |üÁ‹ø£ ∫Á‹+∫+~. ˇø£ ndüe÷qyÓTÆq, nkÕ<Ûës¡DyÓTÆq J$‘·+ ø£\ m˙ºÄsY uÛ≤s¡‘· <˚X¯ sê»ø°j·÷˝À¢ ˇø£ düT&ç>±*˝≤ Á|üy˚•+∫ ‘·q<Ó’q eTTÁ<äy˚dæ yÓ[¢b˛j·÷s¡T. bÕغ kÕú|æ+∫q 9 HÓ\˝À¢H˚ sêÅwüº+˝À ‘=* ø±+Á¬>ùd‘·s¡ Á|üuÛÑT‘ê«ìï @s¡Œ]#ês¡T. ø±+Á¬>ùd‘·s¡ sê»ø°j·÷˝À¢ eT≈£î{≤j·Te÷qyÓTÆ #·]Á‘·|ü⁄≥˝À¢ Á|ü‘˚´ø£ kÕúq+ dü+bÕ~+#·T ≈£îHêïs¡T. C≤rj·T sê»ø°j·÷˝À¢ n\»&çì düèwæº+#ês¡T. C≤rj·T, ÁbÕ+rj·T bÕغ\qT ˇπø y˚~ø£ô|’ rdüT≈£îe∫à C≤rj·T Á|òü+{ŸqT @s¡Œ]∫ sêÅcÕº\ ÁbÕ<ëq´‘·qT #ê{Ï#ÓbÕŒs¡T. ã\yÓTÆq sêÅcÕº \T+fÒH˚ ã\yÓTÆq πø+Á<ä+ ñ+≥T+<äì m˙ºÄsY ô|ò&És¡*C≤ìøÏ ø=‘·Ô nsêúìï#êÃs¡T. πø+Á<ä, sêÅwüº dü+ã+<Ûë˝À¢ ô|qT e÷s¡TŒ\T sêe*‡ ñ+≥T+<äì n&ÉT>∑&ÉT>∑THê yê~+#ês¡T. ‘·qπø ø±<äT, ‘Ó\T>∑TuÛ≤wü≈£î, ‘Ó\T>∑Tyê&çøÏ >∑T]Ô+|ü⁄ ‘Ó∫à ô|{≤ºs¡T. n+<äTπø Äj·Tq Á|ü‘˚´ø£‘·qT ˇø£ n+‘·sê®rj·T |üÁ‹ø£ >∑T]Ô+∫+~. ì»+>± m˙ºÄsY ˇø£ esêZìø°, ˇø£ ÁbÕ+‘êìø°, ˇø£ sêÅcÕºìø°, ˇø£ bÕغø° #Ó+~q e´øÏÔ ø±&ÉT. Äj·Tq düeTdüÔ uÛ≤s¡‘ê eìøÏ #Ó+~qyê&ÉT, n+<ä]yê&ÉT. |ü⁄sêD|ü⁄s¡Twüß&ÉT>± e÷Á‘·y˚T ø±<äT, ˇø£ ìs¡T<√´–>±, ˇø£s√E ≈£L©>±, ˇπø ø±]à≈£î&ÉT>±, ˇø£ ˝≤Ø Å&Ó’esY>± ˇø£ ÄØà y˚T»sY>± q{Ï+∫ kÕe÷qT´\ Vü≤è<äj·÷˝À¢ Vü≤‘·TÔ≈£îb˛‘˚, ˇø£ sê»ø°j·T Hêj·T≈£î&ÉT>± ≈£L&Ü Äj·Tq Á|ü»˝À¢øÏ n+‘˚ düT\Te⁄>± yÓ[¢b˛j·÷s¡T. #Ó’‘·q´ s¡<Ûä+‘√ Á|ü»˝À¢øÏ Á|üy˚•+∫ yê] eT<Û˚´ kÕe÷q´ J$‘·+ >∑&çbÕs¡T. >=|üŒ >=|üŒ yê>±›Hê˝ÒM Äj·Tq #˚j·T˝Ò<äT. ≈£L&ÉT, >∑÷&ÉT, >∑T&ܶ e÷Á‘·y˚T ø£*ŒkÕÔqHêïs¡T. n<˚

‘Ó\T>∑T|ü\T≈£î 2023 192 $<Ûä+>±, s¡÷. 2≈£î øÏ˝À _j·T´+, |üø±ÿ Çfi¯¢ ìsêàD+, ù|<ä\≈£î »q‘ê eÅkÕÔ\ düs¡|òüsê e+{Ï |ü<∏äø±\qT ÁbÕs¡+_Û+ #ês¡T. ¬s’‘·T\ ø√dü+ ñ∫‘· $<äT´‘Y, sêÅwüº+˝À yÓTT<ä{ÏkÕ] eT<Ûë´Vü≤ï uÛÀ»q |ü<∏äø£+, mdt.dæ., mdt.{Ï. esêZ\≈£î kÕ+|òæTø£ dü+πøåeT ÄÁX¯eT bÕsƒ¡XÊ\\T Á|üy˚X¯ô|{≤ºs¡T. Ç+»˙]+>¥, yÓT&çø£˝Ÿ ø√s¡T‡\≈£î ø±eTHé m+Á≥Hé‡ |üØøå± |ü<äΔ‹ì @s¡Œ]#ês¡T. |ü+#êj·TrsêCŸ e´edüú˝À eTVæ≤fi¯\≈£î eT÷&√e+‘·T ]»πs«wüHé πø{≤sTT+#·&Éy˚T ø±ø£, yÓTT≥ºyÓTT<ä{ÏkÕ] eTVæ≤fi¯\≈£î ÄdæÔ˝À Vü≤≈£îÿqT ø£*Œ+#ês¡T. |ü]bÕ\Hês¡+>∑+˝À ≈£L&Ü m˙ºÄsY $|ü¢yê‘·àø£yÓTÆq #·s¡´\T #˚|ü{≤ºs¡T. |üfÒ˝Ÿ |ü{≤«Ø e´edüúqT s¡<äT›#˚dæ Á>±eT ¬syÓq÷´ n~Ûø±s¡T\ e´edüúqT @s¡Œ]#ês¡T. kÕúìø£ |ü]bÕ\qqT $πø+ÁBø£]+∫, eT÷&É+#Ó\ |ü+#êj·TrsêCŸ e´edüúqT Á|üy˚X¯ô|{≤ºs¡T. Á|ü»\ e<ä›≈£î bÕ\qqT ‘=\T‘· rdüT¬ø[¢+~. m˙ºÄπs. sêj·T\d”eT Á|ü»\ <ëVü‰]Ôì rπsà ‘Ó\T>∑T>∑+>∑ ÁbÕC…≈£îºH˚ ø±ø£, Vü≤+ÁB˙yê, >±˝Òs¡T q>∑] ÁbÕC…≈£îº \qT ÁbÕs¡+_Û+∫+~ m˙ºÄπs. Á|ü|ü+#· ∫Á‘·|ü≥+˝À ‘Ó\T>∑TuÛ≤wü≈£î, ‘Ó\T>∑Tyê&çøÏ $\Te\T ø£*Œ+∫+~ ≈£L&Ü m˙ºÄπsqì #Ó|üŒø£‘·|üŒ<äT. ‘Ó\T>∑T dü+düÿè‹ø°, ‘Ó\T>∑T #ê]Á‘·ø£ dü+|ü<ä≈£L Äj·Tq Ç∫Ãq $\Te mes¡÷ Çe«˝Ò<äT. dü«#·ÃyÓTÆq ‘Ó\T>∑T˝À nqs¡Zfi¯+>±, >∑+>± Á|üyêVü≤+˝≤ e÷{≤¢&˚ m˙ºÄsY Á|üuÛÑT‘·« ø±sê´\j·÷\≈£î ‘Ó\T>∑T ù|s¡T¢ ô|{≤ºs¡T. nH˚ø£ |ü<∏äø±\≈£î ‘Ó\T>∑T<äq+ düeT≈£LsêÃs¡T. ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘ê´ìï, #·]Á‘·qT ø±bÕ&˚+<äT≈£î ‘=* ‘Ó\T>∑T j·T÷ìe]‡{°ì @s¡Œ]Ã+~ Äj·TH˚, ‘Ó\T>∑T \*‘·ø£fi≤‘√s¡D+ e+{Ï kÕ+düÿè‹ø£ y˚~ø£\qT ì]à+|üCÒXÊs¡T. ‘Ó\T>∑TC≤‹ >∑]«+#·<ä>∑Z 36 eT+~ eTVü‰|ü⁄s¡Twüß\ $Á>∑Vü‰\qT {≤´+ø˘ ã+&é e<ä› HÓ\ø=˝≤Œs¡T. VüQùd‡Hé kÕ>∑sY q&çu§&ÉT¶q ãT<äTΔ&ç $Á>∑Vü‰ìï Á|ü‹cÕº|æ+|üCÒdæ Ä+Á<Ûä<˚X¯+˝À uÖ<äΔ+ ÁbÕeTTK´‘·qT Á|ü|ü+#· yê´|üÔ+>± #ê{Ï #ÓbÕŒs¡T. ‘·q Á|ü»\ ø√dü+, yê] Ä‘·à>ös¡e+ ø√dü+, yê] uÛ≤cÕ dü+düÿè‘·T\ ø√dü+, n≥º&ÉT>∑T esêZ\≈£î kÕe÷õø£ Hê´j·T+ ø√dü+ ‘·|æ+∫, yê] dü+πøåeT+ ø√dü+ ø£èwæ #˚dæq Hêj·T≈£î&ÉT m˙ºÄsY. |ü‹‘·T\T, u≤<Ûëdüs¡Œ<äwüߺ\T, ì‘·´|”&Éq≈£î >∑T¬s’q nã\\‘√ H√sêsê μnHêïª nì |æ*|æ+#·Tø√>∑\ Hêj·T≈£î&ÉT m˙ºÄsY. ‘·q ‘·sê«‹ yês¡T ‘·qqT nqTø£]+#·&ÜìøÏ ø±e*‡q nH˚ø£ $q÷‘·ï n+XÊ\qT e~*ô|{Ϻq Á|üC≤H˚‘· m˙ºÄsY. j·÷s¡¢>∑&ɶ \ø°ÎÁ|ükÕ<é ãVüQeTTFq kÕVæ≤ry˚‘·Ô. ø=+‘·ø±\+ bÕs¡¢yÓT+≥T düuÛÑT´\T>± |üì #˚kÕs¡T. Ä+Á<Ûä $X¯«$<ë´\j·T+˝À Væ≤+B Ábıô|òdüsY>± |üì#˚kÕs¡T. M] Á<Í|ü~ qe\≈£î πø+Á<ä kÕVæ≤‘·´ nø±&Ó$T |ü⁄s¡kÕÿs¡+ \_Û+∫+~. ‘Ó\T>∑T Væ≤+B qT+∫, Væ≤+B qT+∫ ‘Ó\T>∑TøÏ nH˚ø£ Á>∑+<Ûë\T nqTe~+#ês¡T. Ä+Á<Ûä Á|ü<˚XŸ n~Ûø±s¡ uÛ≤cÕdü+|òüT+ |üPs¡« n<Ûä´≈£åî\T.

23e ‘êHê düuÛÑ\ C≤„|üø£ dü+∫ø£ 193 |æ.mdt. >√bÕ\ø£èwüí neTè‘·XÊ\ |òüT+≥kÕ\ kı>∑ôd’q •\Œ+>± s¡÷|ü⁄~<äT›ø√e&ÜìøÏ •\ mìï ñ* <Óã“\T ‹+≥T+<√ ‘Ó*j·T<äT! ˇø£ ø£fi≤ø±s¡T&ÉT Ç‘·s¡T\T n+<äTø√˝Òq+‘· m‘·TÔ≈£î m<ä>∑&ÜìøÏ mπøÿ yÓT≥T¢ mH√ï! m<äTs=ÿH˚ Çã“+<äT\÷ Ä≥+ø±\÷ mHÓïH√ï! n+<äTπø n≥Te+{Ï ø£fi≤ø±s¡T\T ‘·eT≈£î ‘êy˚T kÕ{Ï>± ñ+{≤s¡T! n≥Te+{Ï eTVü‰ dü+^‘·y˚‘·Ô eTq |òüT+≥kÕ\!! |òüT++≥kÕ\. eTq |òüT+≥kÕ\. Ç+{Ï ù|s¡T‘√H˚ Á|üdæ<äTΔ\sTTq ‘Ó\T>∑T dü+^‘· Á|üÁøÏj·T yÓ+ø£fÒX¯«s¡sêe⁄ |üPØ«≈£î\T |òüT+≥kÕ\˝À m|ü&ÉT ñHêïs√ ‘Ó*j·T<äT ø±˙ |òüT+≥kÕ\ ≈£î≥T+ã+yês¡T ø£ècÕíõ˝≤¢ fÒ≈£î|ü*¢˝À dæús¡|ü&ܶs¡T. |òüT+≥kÕ\ yÓ+ø£fÒX¯«s¡sêe⁄ ‘·*¢ s¡‘·ÔeTà>±s¡T, ‘·+Á&ç dü÷s¡´Hêsêj·TD>±s¡T. (ª|òüT+≥kÕ\ dü÷s¡j·T´μ>± Á|üdæ<äTΔ\T.) 1922 &çôd+ãsY 4e ‘˚B >∑T&çyê&É düMT|ü+˝Àì #Í≥|ü*¢˝À ‘·eT≈£î ¬s+&Ée ≈£îe÷s¡T&ÉT »ìà+∫q|ü&ÉT dü÷s¡j·T´>±s¡÷ s¡‘·ÔeTà>±s¡÷ Ä nu≤“sTTøÏ ‘Ó\T>∑Tyê] Ç\y˚\TŒ l y˚+ø£fÒX¯«s¡ kÕ«$T ù|s¡T ô|≥Tºø=Hêïs¡T. Ä ù|s¡T dü]>± |ü\ø£˝Òìyês¡T yÓ+ø£fÒªdü«s¡μsêe⁄ nì uÛÑ$wü´‘·TÔ˝À Ä u≤\T&ÉT |ü*øÏ+#·qTqï dü«sê\ $\Te ‘Ó*j·T≈£î+&Ü |æ*∫Hê kÕs¡úø£+>±H˚ |æ*#ês¡T. ‘·*¢<ä+Á&ÉT\≈£î n‘·qT ∫Hêï&ÉT. ‘√ãT≥Tºe⁄\≈£î yÓ+≈£î\T. ∫Hêï&ÉT yÓ+≈£î\T≈£î #Í≥|ü*¢˝ÀH˚ nø£åsêuÛ≤´dü+ »]–+~. dü÷s¡j·T´>±s¡T dü+^‘·E„\T. ‘·s¡+>∑>±q+˝À Á|ü‘˚´ø£ ø£èwæ #˚dæq yês¡T. ‘·sê«‹ s√E\˝À ‘·s¡+>∑>±q+˝À Á|üdæ<äTΔ˝…’q m+<äs√ dü÷s¡j·T´>±] qT+∫ •ø£åD bı+~qyêπs. Äj·Tq eTè<ä+>∑+ ≈£L&Ü yêsTT+#˚yês¡T. dü÷s¡j·T´>±s¡T ‘·eT ¬s+&Ée ≈£îe÷s¡T&ÉT ø£fi≤eT‘·*¢ eTT<äT›_&ɶ&Éì Á>∑Væ≤+∫q≥TºHêïs¡T. ‘·+Á&ç>±] >∑T]+∫ |òüT+≥kÕ\ yÓ+ø£fÒX¯«s¡sêe⁄ u≤\´düàè‹: ªªe÷ ‘·+Á&ç>±s¡T eTè<ä+>∑+ M|ü⁄q ø£≥Tºø=ì qqTï uÛÑT»+ MT<ä møÏÿ+#·Tø=ì m+‘· <ä÷s¡yÓTÆHê mø£ÿ&É uÛÑ>∑e‘·‡+ø°s¡Ôq+ »]–‘˚ nø£ÿ&çøÏ Vü‰»s¡sTT, ‘êeTT eTè<ä+>∑+ yêsTTdü÷Ô, bÕ&ÉT‘·÷, Hê #˚‘· qè‘·´+ #˚sTTdü÷Ô ñ+&˚yês¡T. Hê{Ï Hê u≤\´dü«s¡÷|ü+, qè‘·´+ n+<ä]ø° eTT#·Ã≥

‘Ó\T>∑T|ü\T≈£î 2023 194 >=\T|ü⁄‘·÷ ñ+&˚$. Äs√E˝À¢ qqTï ªu≤\ uÛÑs¡‘·T&ÉTμ nì eTT<äT›>± |æ*#˚yês¡T. mH√ï ã+>±s¡T |ü‘·ø±\T, ãVüQeT‘·T\T ≈£L&Ü n|üŒ{À¢ \_Û+#êsTT.μμ ˇø£ ñ‘·‡e+˝À }πs–+|ü⁄ ø√dü+ ˇø£ @qT>∑TqT ‘Ó#êÃs¡T. u≤\uÛÑs¡‘·T&ÉT yÓ+ø£fÒX¯«s¡sêe⁄ @qT>∑T mø±ÿ\ì e÷sê+ #˚kÕ&ÉT. (dü+^‘· ø£fi≤ø±s¡T\T>± Á|üdæ<äTΔ˝…’q ‘·sê«‘· |òüT+≥kÕ\≈£î |òüT+≥kÕ\˝ÀH˚ >∑C≤s√Vü≤D >ös¡e+ \_Û+∫+~)! yÓ+ø£fÒX¯«s¡ sêe⁄ ∫qïHê{Ï qT+#˚ dü÷s¡j·T´>±s¡T ø=&ÉT≈£î‘√, ªHê<√bÕdüq mj·÷´*!μ n+≥÷ ñ+&˚yês¡T. Ä e÷≥\≈£î n|üŒ{ÏøÏ ns¡ú+ ‘Ó*j·Tø£b˛sTTHê yÓ+ø£fÒX¯«s¡sêe⁄ ÁX¯<äΔ>± ‘·\ }ù|yê&ÉT. yÓ+ø£fÒX¯«s¡sêe⁄ |ü<äø=&Ée @≥ dü÷s¡j·T´>±s¡T #·ìb˛j·÷s¡T. ªª∫e] s√E˝À¢ Äj·Tq qqTï <ä>∑Z]øÏ rdüTø=ì dü+^‘·$<ä´˝À ‘·]+#·e\dæ+~>± Ä<˚•dü÷Ô ñ+&˚yês¡T. e÷ ‘·+Á&ç>±] j·÷eJ®$‘· ‘·|ü:|òü\y˚T Hê nuÛÑT´<äj·÷ìøÏ ø±s¡D+ nì Hê qeTàø£+,μμ nì |òüT+≥kÕ\ yÓ+ø£fÒX¯«s¡sêe⁄ Ä ‘·sê«‘· #Ó|ü ø=Hêïs¡T. ‘·+Á&ç eTs¡DÏ+∫q ‘·sê«‘· yÓ+ø£fÒX¯«s¡sêe⁄ #·<äTe⁄ dü]>± kÕ>∑˝Ò<äT. n‘·ì <äèwæº m|ü&É÷ Ä≥bÕ≥\ MT<˚ ñ+&˚~. nsTTHê n‘·qT ‘·+Á&ç #Ó|æŒq e÷≥\T eT]∫b˛˝Ò<äT. ª@yÓTÆHê düπs, dü+^‘· $<ä´ kÕ~Û+#ê*,μ nì |ü<˚|ü<˚ #Ó|üø=H˚yê&ÉT. #·T≥Tº|üø£ÿ\ ñqï #ê˝≤eT+~ dü+^‘· $<ë«+düT\qT •ø£åD ø√dü+ ÄÁX¯sTT+#ê&ÉT. nsTTHê n|üŒ{Ï >∑Ts¡T≈£î\yêdü Bø£å≈£î n‘·ì u≤\´Á|üeè‹Ô ‘·≥Tºø√˝Òø£b˛sTT+~. á Á|üj·T‘êï\T ø=qkÕ–dü÷Ô ‘=$Tà<äe ‘·s¡>∑‹<ëø± #·~$q ‘·sê«‘· n‘·ìøÏ #·<äyê\ì|æ+#· ˝Ò<äT. #·<äTe⁄ e÷H˚dæq ‘·sê«‘· n‘·qT ø=ìï Hê≥ø±\˝À ∫\¢s¡ eT\¢s¡ y˚cÕ\T y˚kÕ&ÉT. mìï y˚cÕ\T y˚ÇHê dü+^‘·+ MT~ ÄdüøÏÔ ‘·>∑Z˝Ò<äT. n|üŒ{À¢ u≤>± Á|ü#ês¡+˝À ñqï ø£|æ\yêsTT sêeTHê<∏ä XÊÅdæÔ bÕ≥\÷ |ü<ë´\÷ Á>±eTbò˛Hé ]ø±s¡T¶\˝À $ì ‘êq÷ n{≤¢π> bÕ&˚ Á|üj·T‘·ï+ #˚j·TkÕ>±&ÉT. bÕ&É>± bÕ&É>± ‘êq÷ >±j·T≈£î&ç>± sêDÏ+#·>∑\qì nì|æ+#˚~. á H˚|ü<∏ä´+˝À #Í≥|ü*¢ <ä>∑Zs¡˝À ñqï dæ<ëΔ+‘·+ Á>±eT+˝À @sêŒ≥T#˚dæq ˇø£ dü+^‘· ø±s¡´Áø£eT+˝À yÓ+ø£fÒX¯«s¡sêe⁄ dü+^‘·+ qe⁄«\ bÕ\sTT+~. Ä dü+|òüT≥q‘√ n‘·ì˝À ˇø£ y˚<äq yÓTT<ä\sTT+~. ªdü+^‘· $<ä´ kÕ~Û+#ê*. ‘·+Á&ç>±] Ä‘·à≈£î XÊ+‹ ø£*–+#ê*. n|üVü‰dü´+ #˚dæqyê]øÏ dü+^‘·$<ä´‘√H˚ Á|ürø±s¡+ #˚j·÷*,μ nqTø=Hêï&ÉT. s¡ø£s¡ø±\ ˇ&ç<äT&ÉT≈£î\ ‘·sê«‘· ‘·q <ä>∑Zs¡ ñqï q\uÛ…’ s¡÷bÕj·T\ $\Te>∑\ ñ+>∑sêìï mì$T~ s¡÷bÕj·T\≈£î Ç∫Ã, Ä mì$T~ s¡÷bÕj·T\ ô|≥Tºã&ç‘√ ‘·q dü+^‘· $»j·T j·÷Á‘· yÓTT<ä\Tô|{≤º&ÉT yÓ+ø£fÒX¯«s¡sêe⁄. ø£fi¯¢ì+&Ü ø£\\‘√ $»j·Tq>∑s¡+ dü+^‘· ø£fi≤XÊ\˝À #˚s¡&ÜìøÏ ãj·T\T<˚sê&ÉT. ø£fi≤XÊ\≈£î ôd\e⁄\T ø±e&É+‘√, nø£ÿ&˚ ñ+&É&ÜìøÏ nqTeT‹ dü+bÕ~+#ê&ÉT. mes√ #˚dæq ‘·|ü ‘·qMT<ä |ü&É>± ì\Te ˙&É˝Òø£ m\¢eTà>∑T&ç˝À ‘·\ <ë#·Tø=Hêï&ÉT. Ä ìs¡T‘ê‡Vü≤ |ü]dæú‘·T\˝À dü+^‘· ø£fi≤XÊ\˝À >±Á‘· |ü+&ç‘·T\T>± ñqï |üÁ{≤j·Tì d”‘êsêeTXÊÅdæÔ>±]ì ø£\TdüTø=Hêï&ÉT. Äj·Tq yÓ+ø£fÒX¯«s¡sêe⁄ bÕ≥ $Hêïs¡T. n‘·ì |ü]dæú‘·T\ >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø=Hêïs¡T. dü+^‘· $<ä´|ü≥¢ n‘·ìøÏ ñqï rÁeyÓTÆq Äø±+ø£åqT ns¡ú+ #˚düTø=Hêïs¡T. ‘·eT Ç+{Ï eTT+<äT >∑~˝À ÄÁX¯j·T+ ø£*Œ+#ês¡T. ‘·eT ≈£î≥T+ã |ü]dæú‘·T\ ø±s¡D+>± Äj·Tq yÓ+ø£fÒX¯«s¡sêe⁄≈£î uÛÀ»q dü<äTbÕj·T+ ø£*Œ+#·˝Òø£b˛j·÷s¡T. <ë+‘√ yÓ+ø£fÒX¯«s¡sêe⁄ n|üŒ{À¢ dü+düÿè‘· $<ë´s¡Tú\T #˚düTÔqï≥Tº e÷<ÛäTø£s¡+ #˚düTø=q &ÜìøÏ |üPqT ø=Hêïs¡T. ø£*$T e∫Ãq|ü&ÉT #ê˝≤ eT+~øÏ ˝Ò$T C≤„|üø£+ ñ+&É<äT. ø±˙ |òüT+≥kÕ\ yÓ+ø£fÒX¯«s¡sêe⁄ >∑‘êìï m|ü&É÷ eTs¡∫b˛˝Ò<äT. ªª@yÓTÆHê Hê&ÉT @ ‘·*¢ yÓTT<ä{Ï ø£ãfi¯+ Hê CÀ˝…˝À y˚dæ+<√ ÄyÓT y˚dæq Ä yê‘·‡\´|üP]‘· yÓTÆq _Ûø£å Hê≈£î nôwºÌX¯«sê´\‘√ ≈£L&çq uÛÑ$wü´‘·TÔH˚ Á|ükÕ~+∫+~,μμ nì mìï kÕs√¢ C≤„|üø£+ #˚düTø=H˚yês¡T |òüT+≥kÕ\. dü+^‘· ø£fi≤XÊ\ ‘Ó]#˚˝À>± ø£fi≤ XÊ\˝À »]–q dü+|òüT≥q‘√ |òüT+≥ kÕ\≈£î dü+ã+<Ûä+ ˝Ò<äì ‘Ó*dæ+~. Hê{Ï dü+^‘· ø£fi≤XÊ\ Á|æì‡bÕ˝Ÿ Á|üeTTK >∑Ts¡Te⁄ |üÁ{≤j·Tì d”‘êsêeTXÊÅdæÔ‘√ |òüT+≥kÕ\ (≈£î&çyÓ’|ü⁄ ¬s+&Éeyês¡T)

23e ‘êHê düuÛÑ\ C≤„|üø£ dü+∫ø£ 195 yêj·TT©q yê<ä´ $<ë«+düT\T <ë«s¡+ yÓ+ø£≥kÕ«$T Hêj·TT&ÉT >±s¡T |òüT+≥kÕ\ dü+^‘·C≤„q+ |üØøÏå+∫, Ä ª>±Á‘·+ düTXÊØs¡+>± ìs¡ísTT+∫ >±Á‘· dü+^‘·y˚T kÕ<Ûäq #˚j·Te\dæ+~>±,μ Áb˛‘·‡Væ≤+#ês¡T. ø£fi≤XÊ\ bÕsƒ¡´ Á|üD≤[ø£‘√ dü+ã+<Ûä+ ˝Ò≈£î+&Ü d”‘êsêeTXÊÅdæÔ>±s¡T yÓ+ø£fÒX¯«s¡sêe⁄≈£î ‘·eT Ç+{À¢H˚ dü+^‘· uÀ<Ûäq #˚j·TkÕ>±s¡T. >∑Ts¡Te⁄>±] Á|ükÕÔeq e∫Ãq|ü&ÉT |òüT+≥kÕ\ ì\TyÓ˝≤¢ |ü⁄\øÏ+∫b˛j˚Tyês¡T. ªªì»+>± >∑Ts¡Te⁄ \+fÒ yê]H˚ #ÓbÕŒ*. e÷ ‘·+Á&ç>±s¡T @ s¡ø£yÓTÆq≥Te+{Ï dü+^‘êìï ñbÕdüq #˚dæ ‘·]+#ês√ n˝≤+{Ï dü+^‘êìï uÀ~Û+#˚ ≥≥Te+{Ï >∑Ts¡Te⁄ Hê≈£î <=]ø±s¡ì dü+‘√wæ+#êqT,μμ nH˚yês¡T |òüT+≥kÕ\. ø£fi≤XÊ\ #·<äTe⁄ |üPs¡ÔsTTq ‘·sê«‘· n&ÉbÕ<ä&ÉbÕ dü+^‘· ø±s¡´Áø£e÷\˝À bÕ˝§Z+≥÷ Hê≥ø±\˝À y˚cÕ\T y˚dü÷Ô dü+^‘· bÕsƒê\T #ÓãT‘·÷ ñqï |òüT+≥kÕ\qT C≤rjÓ÷<ä´eT+ Äø£]¸+ ∫+~. <˚X¯ uÛÑ$‘·e´+ eTT+<äT ‘·eT e´øÏÔ>∑‘· J$‘·+, ≈£î≥T+ã u≤<Ûä´‘·, dü+^‘·kÕ<Ûäq n˙ï n\ŒeTì|æ+#êsTT. n+‘·≈£îeTT+<äT @ ñ<ä´eT+˝Àq÷ bÕ˝§Zqì |òüT+≥kÕ\ #ê˝≤eT+~ $TÁ‘·T\‘√ 1942 Ä>∑dtº ñ<ä´eT+˝À bÕ˝§ZHêïs¡T. Äs¡THÓ\\ •ø£å nqTuÛÑ$+#· &ÜìøÏ 1943 @Á|æ˝Ÿ 24 Hê&ÉT ãfi≤¢] Ä©|üPsY (n©¢|ü⁄s¡+) πø+|t C…’\T˝À U…’B (q+ãsY 7460) nj·÷´s¡T. C…’\T˝À ªeT+∫μ>± Á|üe]Ô+∫q+<äT≈£î •ø£å˝À 18 s√E\ ‘·–Z+|ü⁄ Ç#êÃs¡T. C…’\T J$‘·+ ‘·eT≈£î ø£s¡Ôe´Bø£å, dæús¡ dü+ø£\Œ+, ìj·TeTã<äΔyÓTÆq J$‘·+ yÓTT<ä\sTTqyê{Ï >∑T]+∫ ‘Ó*j·TCÒdæ+<äH˚yês¡T |òüT+≥kÕ\. dü+^‘·+ MT<ä Ä<Ûës¡|ü&ç J$‘·+ >∑&É|ü&É+ ø£wüº+ nì C…’\T≈£î yÓfi¯¢&ÜìøÏ eTT+<˚ ìs¡ísTT+#·Tø=qï |òüT+≥kÕ\` yÓ÷|æ<˚$˝À q≥sêE Hê≥´eT+&É* @sêŒ≥T#˚kÕs¡T. ø=ìï Hê≥ø±\÷ Á|ü<ä]Ù+#ês¡T. Hê≥ø£ Á|ü<äs¡Ùq\T ˝Òì s√E\˝À ˇø=ÿø£ÿkÕ] s√E˝À 18 >∑+≥\T bÕ&ÉT‘·÷ ñ+&˚yês¡T. 1944 e÷]à 3Hê&ÉT yÓ+ø£fÒX¯«s¡sêe⁄ ô|<ä|ü⁄*eÁs¡T˝À ‘·eT y˚Tqe÷eT ≈£îe÷¬sÔ kÕ$Á‹ì ô|[¢ #˚düTø=ì ˇø£ Ç+{Ïyê&É j·÷´s¡T. ô|[¢ »]–q ø=Hêïfi¯¢≈£î |òüT+≥kÕ\ ô|<ä|ü⁄*eÁs¡T≈£î e∫Ãq Á|üeTTK #·\q∫Á‘· s¡#·sTT‘· düeTTÁ<ë\ sê|òüTyê #ês¡T´\T>±]ì ø£\TdüTø=Hêïs¡T. düeTTÁ<ë\, |òüT+≥kÕ\qT eTÁ<ëdüT s¡eTàHêïs¡T. ¬s+&ÉT HÓ\\T Hê≥ø±\T y˚dæ j·÷uÛ…’ s¡÷bÕj·T\T ≈£L&Éu…{Ϻ ø=+&É+‘· Ä‘·à$XÊ«dü+‘√ 1944 y˚T HÓ\ eTÁ<ëdüT #˚s¡Tø=Hêïs¡T |òüT+≥kÕ\. ‘ê´>∑sêj·Tq>∑sY˝À ˇø£ ø£f…º\ n+>∑&ç˝À ô|f…º ô|≥Tºø=ì sêÁ‘·T\T bÕq>∑\T¢ bÕs¡Tÿ˝À |ü&ÉTø√e&ÜìøÏ ªnqTeT‹μ dü+bÕ~+#ês¡T. (Ä nqTeT‹ <Ûäs¡ HÓ\≈£î ¬s+&ÉT s¡÷bÕj·T\T.) düeTTÁ<ë\>±] |üPìø£‘√ |òüT+≥kÕ\ ø=ìï dæìe÷\˝À ∫qï∫qï y˚cÕ\T y˚kÕs¡T. ãè+<ä>±Hê\˝À bÕ˝§ZHêïs¡T. eTÁ<ëdüT πs&çjÓ÷ πø+Á<ä+˝Àì ‘Ó\T>∑T n~Ûø±s¡T\≈£î |òüT+≥kÕ\ >∑T]+∫ ˇø£ ˝ÒK sêdæ |òüT+≥kÕ\πø Ç∫à |ü+|æ+#ês¡T düeTTÁ<ë\>±s¡T. |òüT+≥kÕ\ πs&çjÓ÷ Á|üy˚XÊìø° \*‘· dü+^‘· Á|ükÕÔsêìø° n|ü&ÉT eTÁ<ëdüT πø+Á<ä+˝À |üì#˚düTÔqï s¡»ì (u≤˝≤+Á‘·|ü⁄ s¡»˙ø±+‘· sêe⁄)>±s¡T ‘√&ÉŒ&ܶs¡T. yÓTT<ä≥ XÊÅd”Ôj·T dü+^‘· ø±s¡´Áø£eT+˝À bÕ˝§Zqï |òüT+≥kÕ\ Ä ‘·sê«‘· mH√ï dü+^‘· s¡÷|üø±\˝À bÕ˝§Zì >±q+ #˚kÕs¡T. 1945˝ÀH˚ s¡»ì sêdæ dü«s¡|üs¡∫q ª|òüTHê|òüTHê >∑]®+|üy√μ nH˚ π>j·T+ |òüT+≥kÕ\ bÕ&É>± C≤rj·TkÕúsTT˝À Á|ükÕs¡+ ø±e&É+ $X‚wü+! ‘·eT n<äèwüº+ |üØøÏå+#·Tø√e&ÜìøÏ |òüT+≥kÕ\ Á>±eTbò˛Hé ø£+ô|˙øÏ yÓfi≤¢s¡T. nø£ÿ&çyês¡T |òüT+≥kÕ\ >=+‘·T yÓTÆø˘≈£î |üìøÏ sê<äì #Ó|æŒ |ü+bÕs¡T. |òüT+≥kÕ\ bÕ&çq Á>±eTbò˛Hé ]ø±sY¶\T neTà+˝À ]ø±sY¶\T düèwæº+#·&É+ Ä ‘·s¡Tyê‹ #·]Á‘·! á |ü]dæú‘·T\ eT<Ûä´, n+‘·≈£îeTT+<˚ düeTTÁ<ë\ #Ó|üŒ>± |òüT+≥kÕ\ bÕ≥\T $qï Á|üeTTK <äs¡Ù≈£î\T _.mHé. ¬s&ç¶>±s¡T, Á|üeTTK q≥T\T Hê>∑j·T´>±s¡T` |òüT+≥kÕ\‘√ yêVæ≤˙yê] dü«s¡Zd”eT ∫Á‘·+ ø√dü+ bÕ&ç+#ê\ì ìs¡ísTT+#ês¡T. ªÄπsVü‰...˝ÒjÓTHÓï\ ∫s¡Tqe⁄«\ Çs¡õeTTà ãsƒêDÏ ˙ sêø£ø√] Hê <ë]>±∫à j·TTHêïH˚,μ n+≥÷ >±E\ |æ\¢ qè‘·´ Hê{Ïø£ ø√dü+ eTVü‰q{Ï uÛ≤qTeT‹>±]‘√ bÕ&ç ‘·eT H˚|ü<∏ä´>±q+ yÓTT<ä\Tô|{≤ºs¡T. ÄHê&˚ uÛ≤s¡‘· #·\q∫Á‘· dü+^‘· #·]Á‘·˝À |òüT+≥kÕ\ X¯ø£+ yÓTT<ä\sTT+~. H˚|ü<∏ä´ >±j·T≈£î\T>± ‘·eT C…’Á‘·j·÷Á‘· ÁbÕs¡+_Û+∫q |òüT+≥kÕ\ dü+^‘· <äs¡Ù≈£î\T>±q÷ ì\<=≈£îÿ≈£îHêïs¡T. >±j·T≈£î \T>± Äj·Tq m+‘· ø°]Ô >∑&ç+#ês√ dü+^‘· <äs¡Ù≈£î\T>±q÷ n+‘˚ ø°]Ô >∑&ç+#ês¡T. |òüT+≥kÕ\ >±q+ >=|üŒ<ë? Äj·Tq dü+^‘· <äs¡Ùø£‘·«+ >=|üŒ<ë? ¬s+&É÷ >=|üŒy˚. |òüT+≥kÕ\ ø£+sƒ¡+ >∑T]+∫ m+‘· #Ó|æŒHê ‘·ì$ rs¡<äT. ø=ìï ø£+sƒê\T >∑+;Ûs¡+>± ñ+{≤sTT. yê{Ï˝À e÷<ÛäTs¡´+ ñ+&É<äT. ø=ìï ø£+sƒê\˝À e÷<ÛäTs¡´+ ñ+≥T+~ ø±˙ »eeT÷

‘Ó\T>∑T|ü\T≈£î 2023 196 JeeT÷ ñ+&Ée⁄. |òüT+≥kÕ\ ø£+sƒ¡+ n≥Te+{Ï~ ø±<äT. >±+;Ûs¡´+, e÷<ÛäTs¡´+, e÷s¡›e+, Äs¡®e+ ø£\uÀdæq dü«s¡ ì\j·T+ n~. sê>±ìøÏ uÛ≤yêìï n<ä›&É+, nø£åsê\≈£î nqTuÛÑ÷‹ì ‘=&É>∑&É+ Äj·Tq Á|ü‘˚´ø£‘·. dü+<äs√“¤∫‘·+>± n~ y˚T|òüTyÓTÆ >∑]®düTÔ+~. ø£˙ï{Ïyê¬>’ Á|üeVæ≤düTÔ+~. |üs¡eT XÊ+‘·+>± |ü\T≈£î‘·T+~. düs¡<ë\ düsê>±\T ∫\T≈£î‘·T+~. @~ bÕ&çHê düŒwüº+>± bÕ&É&É+ Äj·Tq $•wüº‘·. |òüT+≥kÕ\‘√ dü«s¡Zd”eT˝À ª>±E\|æ\¢μ bÕ≥ bÕ&ç+∫q ∫‘·÷Ôs¡T Hê>∑j·T´>±] n_ÛÁbÕj·T+ Á|üø±s¡+, ªªø=+<äs¡T >±j·T≈£î\T ‘·eT ø£+sƒêìï ÁX¯ó‹‘√ y˚Tfi¯$+#·&ÜìøÏ Á|üj·T‹ïkÕÔs¡T. ø±˙ l |òüT+≥kÕ\>±] >±Á‘·+˝ÀH˚ ÁX¯ó‹ |ü\T≈£î‘·÷ ñ+≥T+~. n+<äTπø Äj·Tq |ü<ä´+ #·~$Hê, >∑<ä´+ bÕ&çHê, bÕ≥ bÕ&çHê, sê>∑+ Ä\|æ+∫Hê uÛ≤e>∑]“¤‘·+>±, ÁX¯ó‹j·TT‘·+>±, \j·T uÛÑ]‘·+>± Ç+|ü⁄>±, kı+|ü⁄>± ÁXÀ‘·\qT ñÁs¡÷‘·\÷–düTÔ+~.μμ |òüT+≥kÕ\ bÕ≥≈£î eH˚ïyêd” sêe&ÜìøÏ Äj·Tq ø£+sƒ¡dü«s¡ dü+|ü<ä ˇø£fÒ ø±s¡D+ ø±<äT, Ä dü+|ü<äqT eT]+‘·>± ô|+|ü⁄ #˚dæq~ Äj·Tq #˚dæq Hê<ëqTuÛÑe kÕ<Ûäq. ªªÄj·Tq ø£+sƒ¡dü«s¡+ n‘·´<äT“¤‘·yÓTÆq~... @ >±j·T≈£î\ >±Á‘·+ nsTTHê >=|üŒ~ nì #Ó|üŒ&ÜìøÏ Ä >±Á‘·+ Á‹kÕúsTT ˝À¢q÷ X¯ó<äΔ+>± |ü\ø±*... eT+Á<äkÕúsTT˝À bÕ&çHê eT<Ûä´eT kÕúsTT˝À bÕ&çHê ‘ês¡kÕúsTT˝À bÕ&çHê dü+|üPs¡íyÓTÆq <Ûä«ì‘√ bÕ&É>∑*–q≥Te+{Ï ˇø£ÿ ø£fi≤ø±s¡T&ÉT` j·÷e<들s¡‘· <˚X¯+˝À ˇø£ÿ |òüT+≥kÕ\>±πsH˚yÓ÷ nì|ædüTÔ+~ Hê≈£î,μμ nì |òüT+≥kÕ\ >±Á‘· dü+|ü<äqT Á|üeTTK dü+^‘· <äs¡Ù≈£î\T ô|+&Ü´\ Hêπ>X¯«s¡sêe⁄>±s¡T Á|üX¯+dæ+#ês¡T. ª‘Ó\T>∑Tyê]πø Á|ü‘˚´ø£yÓTÆq |ü<ë´\qT bÕ&É&É+˝À ˇø£ ø=‘·Ô u≤D° düeT≈£LsêÃ\ì,μ ‘·eT≈£î dü+ø£\Œ+ ø£*–+<äì |òüT+≥kÕ\ #ÓbÕŒs¡T. n+‘·≈£îeTT+<äT ‘Ó\T>∑T Hê≥ø£s¡+>∑+˝À Á|üdæ<äTΔ˝…’q q≥ >±j·T≈£î\ |ü<äΔ‹ qT+∫ _ÛqïyÓTÆq~ |òüT+≥kÕ\ |ü<äΔ‹. |ü<ä´+˝Àì uÛ≤yêìï sê>∑+ $T+π>j·T≈£î+&Ü, e÷≥\qT dü+>∑‘·T\T eTs¡T>∑T|üs¡#·≈£î+&Ü ‘·eT bÕ≥˝À kÕ~Û+∫q uÛ≤edæ~Δì |ü<ä´+˝Àq÷ |ü*øÏ+∫q dæ<äΔø£+sƒ¡T\T |òüT+≥kÕ\. uÛ≤e düŒ+<äqqT, W∫‘ê´˙ï bÕ{Ï+∫ |ü<ë´\T bÕ&É&ÜìøÏ ‘·eT<˚ nsTTq Á|ü‘˚´ø£ e÷sêZìï s¡÷bı+~+#ês¡T |òüT+≥kÕ\. bÕ&ÉT‘·Tqï|ü&ÉT ≈£î&ç#Ó$ì ≈£î&ç #˚‘√Ô eT÷düTø√e&É+ |òüT+≥kÕ\ n\yê≥T. #Ó$ eT÷düT≈£îì bÕ&çq|ü&ÉT, ªªeTq+ bÕ&ÉT‘·Tqï~ eTq≈£î eT]+‘· u≤>± $ì|ædüTÔ+~. eTq+ bÕ&ÉT ‘·Tqï~ dü]>± ñ+<ë ˝Ò<ë nì eTq≈£î düŒwüº+>± ‘Ó\TdüTÔ+~,μμ nH˚yês¡T Äj·Tq. ˇø£kÕ] Äj·Tq #Óe⁄\≈£î @<√ düeTdü´ e∫Ã+~. >=+‘·T u≤>±H˚ ñ+~. ªª#Ó$ MT<ä #˚sTT y˚dæ H˚qT bÕ&ç q|ü&ÉT Hê bÕ≥ Hê≈£î dü+‘·è|æÔø£s¡+>± $ì|æ+#·q+‘· <ëø± bÕ&˚~ ˝Ò<äT,μμ nì ìs¡ísTT+∫ |ü~s√E\T, ªH˚qT bÕ&É˝ÒqT,μ nì }s¡T≈£îHêïs¡T Äj·Tq. |ü~s√E\ ‘·sê«‘· #Óe⁄\T e÷eT÷\T>± $ì|ædüTÔqï$ nì|æ+∫q ‘·sê«‘· eT∞¢ bÕ&É&É+ yÓTT<ä\Tô|{≤ºs¡T. $sêeT+ ‘·sê«‘· Äj·Tq yÓTT<ä≥ bÕ&çq~ ãT~ΔeT+‘·T&ÉT ∫Á‘·+˝Àì ªqqT bÕ*+|ü q&É∫ e∫Ëyê...μ nH˚ düyÓ÷àVü≤qø£s¡yÓTÆq ^‘·+. ‘Ó\T>∑Tyê]øÏ |òüT+≥kÕ\ |ü≥¢ ñqï Äsê<Ûäq≈£L Äràj·T yÓTÆq n_Ûe÷Hêìø° Äj·Tq ù|]≥ HÓ\ø=*Œq Ä\j·÷\÷, ‘Ó\T>∑T ÁbÕ+‘ê\˝Àì Äj·Tq $Á>∑Vü‰\÷ >∑Ts¡TÔ\T. Ç≥Te+{Ï >ös¡e+ Ç‘·s¡ ø£fi≤ø±s¡T\≈£î me]ø° <=s¡ø£˝Ò<äq&É+ dü‘·´+. ‘·eT dü+^‘·+ <ë«sê |òüT+≥kÕ\ ∫s¡+J$>± e]Δ\T¢‘·÷ ñ+{≤s¡T nq&ÉeT÷ dü‘·´y˚T! |òüT+≥kÕ\≈£î n‘·´+‘· düìïVæ≤‘·T&ÉT>± yÓT*–q |æ.mdt. >√bÕ\ø£èwüí 1972˝À myÓTk˛ÿ bÕ¬ø{Ÿ |ü⁄düÔø±\ dü+bÕ<äø£es¡Z düuÛÑT´&ç>± ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤rs¡+>±ìøÏ |ü]#·j·TeTj·÷´s¡T. ÄHê{Ï #·+<äe÷eT, eì‘· |üÁ‹ø£\≈£î |üì#˚kÕs¡T. ø=+‘·ø±\+ πø+Á<ä kÕVæ≤‘·´ nø±&Ó$T˝À ñ|ü ø±s¡´<ä]Ù>± |üì#˚kÕs¡T. 1977 qT+∫ 2009 es¡≈£î Äø±X¯yêDÏ˝À $$<Ûä |ü<äe⁄\˝À ø=qkÕ–, |ü<äM $s¡eTD nq+‘·s¡+ s¡#·Hêyê´dü+>∑+ MT<ä <äèwæº kÕ]+#ês¡T. ªeTq |òüT+≥kÕ\μ, ªJeq >±q+μ (mdt.|æ. u≤\düTÁãVü≤àD´+ J$‘·#·]Á‘·), ª‘Ó\T>∑T<ë]˝À yÓ\T>∑T B|æø£`dæ.|æ. ÁuÖHéμ M] s¡#·q\T. ìyêdü+ ôV’≤<äsêu≤<äT.

23e ‘êHê düuÛÑ\ C≤„|üø£ dü+∫ø£ 197 eTeT‘êqTsê>∑ ì\j·T+ ` Hêqï>±] Vü≤è<äj·T+ XÊ+‹ düTπs+<äÁ≈£îe÷sY eT*¢j·T˝≤sê... e÷*ø£˝≤sê e÷ ø£<Ûäj˚T $Hêïsê... nì á bÕ≥qT bÕ&ÉT‘·÷ e÷ Hêqï>±s¡T qqTï ‘·q >∑T+&Ó\MT<ä |ü&ÉTø√ÿu…≥Tºø=ì ìÁ<äãT#·Ã≥+ Hê≈£î u≤>± >∑Ts¡TÔ. n|ü&ÉT Hê ej·TdüT Hê\Tπ>fi¯ó¢ e÷Á‘·y˚T. Hêqï>±s¡T eT<Ûë´Vü≤ï+ 2 ≥T 9 ø±©¸{Ÿ ]ø±]¶+>¥\≈£î yÓ&ç‘˚ ‹]– sêe&ÜìøÏ sêÁ‹ |ü~, |ü~qïs¡ nj˚T~. Hêqï>±s¡T e#˚Ã+‘· es¡≈£L H˚qT ≈£L&Ü neTà‘√bÕ≥T y˚T˝ÀÿH˚ e⁄+&ç Äj·Tq e#êÃø£ @<√ bÕ≥ bÕ&ç qqTï ìÁ<äãT#˚Ã<ëø£ ìÁ<äb˛j˚T<ëìï ø±<äT. Äj·Tq m+‘· sêÁ‹ y˚fi¯ n\dæb˛sTTe∫ÃHê e÷ MT<ä @e÷Á‘·+ ∫sê≈£î, ø√|ü+, ndüVü≤q+ Á|ü<ä]Ù+#˚yês¡T ø±<äT. #·\¢{Ï #·+<äe÷eT˝≤ qe⁄«‘·÷ eTeTà*ï |ü\ø£]+#˚yês¡T. Ç+‘·≈£L H˚HÓes√ #Ó|üŒ˝Ò<äT ø£<ë! H˚qT ø√{≤¢~ ‘Ó\T>∑T Vü≤è<äj·÷\˝À >±q>∑+<Ûäs¡T«ì>±, X¯‘ê_› >±j·T≈£îì>± >∑÷&ÉTø£≥Tºø=ì e⁄qï neTs¡ >±j·T≈£î&ÉT |òüT+≥kÕ\ y˚+ø£fÒX¯«s¡sêe⁄>±] dü+‘êq+˝À ÄKs¡T ne÷àsTTì. Hê ù|s¡T sê<Ûä (dü÷ÿ˝Ÿ/ø±˝ÒCŸ ]ø±s¡T¶\ es¡≈£î e÷Á‘·y˚T)... Ç+{À¢yês¡+<ä]ø° XÊ+‹ì. ∫es¡≈£î Ä XÊ+‹ ù|πs dæús¡|ü&ç b˛sTT+~. >±j·T≈£î&ç>±, dü+^‘· <äs¡Ù≈£î&ç>± ˝Àø£$~‘·yÓTÆq e÷ Hêqï>±] $<ä«‘Y, ø°]ÔÁ|ü‹wüº\T H˚qT ns¡ú+ #˚düTø√>∑\ ej·TdüT e#˚Ã˝À|ü˝Ò Äj·Tq á ˝Àø±ìï $&ç∫ô|{Ϻ yÓ[¢b˛j·÷s¡T. á $wüj·T+˝À e÷ Hêqï>±]øÏ , Hê≈£L ˇø£ kÕ|ü‘·´+ e⁄+~. e÷ ‘ê‘·>±s¡T (|òüT+≥kÕ\ dü÷s¡j·T´>±s¡T) ø±\+ #˚ùdHê{ÏøÏ Hêqï>±] ej·TdüT πøe\+ 11 dü+e‘·‡sê\T. n˝≤π>, e÷

‘Ó\T>∑T|ü\T≈£î 2023 198 Hêqï>±s¡T ìsê´D+ #Ó+<˚Hê{ÏøÏ Hê ej·TdüT ≈£L&Ü 11 dü+e‘·‡sê\T e÷Á‘·y˚T. >±j·T≈£î&ç>±, dü+^‘· <äs¡Ù≈£î&ç>± ‘Ó\T>∑T dæìe÷ s¡+>∑+ ˝Àì Hêqï>±] nqTuÛÑyê\T, $X‚cÕ\T Hêø£+fÒ yê] n_Ûe÷qT˝…’q MTπø u≤>± ‘Ó\TdüT ø£qTø£ H˚qT ªeT<ÛäTs¡ >±j·T≈£î&ÉT |òüT+≥kÕ\μ >∑T]+∫ ø£+fÒ ªe÷ Hêqï>±s¡T |òüT+≥kÕ\μ >∑T]+∫ e÷Á‘·y˚T Hê≈£î ‘Ó*dæq uÛ≤wü˝À #Ó|ü⁄‘êqT. e÷ Hêqï>±s¡T <äøÏåD≤~ #·\q∫Á‘·d”eT˝À m+‘·{Ï ñ#·Ã¤ kÕúsTT˝À e⁄Hêï, m+‘·{Ï ø°]ÔÁ|ü‹wüº\T dü+bÕ~+∫Hê Ç+{À¢ e÷Á‘·+ kÕe÷q´+>±H˚ e⁄+&˚yês¡T. πøe\+ ˇø£ eT<Ûä´‘·s¡>∑‹ ≈£î≥T+u≤ìøÏ ø±e\dæq edüTÔe⁄˝Ò e÷ Ç+{À¢ e⁄+&˚$. @ s¡ø£yÓTÆq Ä&É+ãsê\T, Vü≤+>∑T\T Hêqï>±]øÏ ÇwüºeTT+&˚~ø±<äT. ‘·q dü+‘êHêìï ≈£L&Ü Ä s¡ø£+>±H˚ ô|+#ês¡T, Ä s¡ø£yÓTÆq dü+kÕÿsêH˚ï n\yê≥T #˚kÕs¡T. ˇø£ kÕºsY dæ+>∑sY Ç+{À¢ H˚qT |ü⁄{Ϻq Äπsfi¯¢<ëø± f…*bò˛Hé ≈£L&Ü e⁄+&˚~ ø±<ä+fÒ Hêqï>±s¡T m+‘· ìsê&É+ãs¡Jy√ ns¡ú+ #˚düTø√e#·TÃ. Äj·Tq e÷eT÷\T>± ]ø±]¶+>¥\≈£î yÓfi‚¢|ü&ÉT ‘·$Tfi¯Hê&ÉT˝Àì n\yê≥T Á|üø±s¡+ ‘Ó\¢ \T+^ ø£≥Tºø=ì, ns¡ #˚‘·T\ ‘Ó\¢#=ø±ÿ, ˝Ò<ë ‘Ó\¢ Eu≤“ y˚düT ≈£îH˚yês¡T. ø£#˚Ø\≈£î, |ü_¢ø˘ |òü+ø£åq¢˝À bÕ˝§ZH˚|ü&ÉT |ü<äVü‰s¡D≤\ ‘Ó\T>∑Tyê&ç˝≤ ‘Ó\¢{Ï |ü+#Óø£≥Tº ø£{Ϻ, ô|’q Eu≤“ y˚düT≈£îH˚yês¡T. <˚X¯, $<˚XÊ\ |üs¡´≥q\˝À ≈£L&Ü ‘·q Á&Ódt ø√&éqT (‘·|üŒìdü] |ü]dæú‘·T˝À¢ ‘·|üŒ) e÷s¡TÃø√˝Ò<äT. uÛÑ>∑eBZ‘· ]ø±]¶+>∑T\T düeTj·T+˝À |üP]Ô y…’sê>±´ìï bÕ{Ïdü÷Ô ø±cÕj·T s¡+>∑T <äTdüTÔ\qT y˚düT≈£îH˚yês¡T. Ç+{À¢ì |æ\¢\qT ≈£L&Ü n<˚ eTqdüÔ‘·Ô«+‘√ e÷ neTà, Hêqï>±s¡T ô|+#ês¡T. e÷ Ç+{À¢ MSW 8929 HÓ+ãsY >∑\ πs&çj·T+ ø£\sY n+u≤dæ&ÉsY ø±s¡T e⁄+&˚~. ø±˙, e÷ |æ\¢\+ n+<äs¡+ q&ç#˚ dü÷ÿ\T≈£î yÓ[¢ edü÷Ô e⁄+&˚yêfi¯¢+. Hêqï>±] #˚‹øÏ yÓTT<ä{À¢ >√˝Ÿ¶ ø√f…&é #Ó’Hé ]dtº yê#Y ñ+&˚~. ‘·sê«‹ ø±\+˝À u≤¢ø˘ ˝…<äsY ÅkÕº|t yê#Y ô|≥Tºø√e&É+ >∑Ts¡TÔ+~. n+<ä]˝≤ yê#YqT eTDÏø£≥Tº y˚|ü⁄ ø±≈£î+&Ü ]esY‡ ôd’&é˝À ns¡#˚‹y˚|ü⁄ ô|≥Tº≈£îH˚yês¡T. n˝≤π> ˇø£ ÁuÖHé ø£\sY ˝…<äsY õ|t u≤´>¥ #˚‹˝À e⁄+&˚~. n+<äT˝À Äs√E bÕ&Ée\dæq bÕ≥\ ø±–‘ê\T e⁄+&˚$. Hêqï>±]øÏ ‘·q edüTÔe⁄\T y˚{Ï˙ ‘·s¡#·÷ e÷πsà n\yê≥T e⁄+&˚~ø±<äT. n$ |üP]Ô>± ∫]–, •~Û˝≤edüú≈£î #˚] bÕ&Ó’b˛noes¡≈£î yê{ÏH˚ eT≈£îÿe>± yê&˚yês¡T. neTà ã\e+‘·+ MT<ä ø=‘·Ôyê{ÏøÏ e÷πsyês¡T. e÷ Hêqï>±s¡T e⁄qï+‘·ø±\+ e÷ Ç+{À¢ <ädüsê, BbÕe[, dü+Áø±+‹ |ü+&É>∑\T #ê˝≤ y…’uÛÑe+>± »]π>$. <ädüsê ø=\Te⁄\T düeTj·T+˝À dæ˙e÷s¡+>±ìøÏ, kÕVæ≤rs¡+>±ìøÏ #Ó+~q Á|üeTTK eTVæ≤fi¯˝…+<äs√ ù|s¡+{≤ìøÏ e#˚Ãyês¡T. BbÕe[ e∫Ã+<ä+fÒ e÷ 35 , ñkÕàHé s√&é Ç\¢+‘ê |üP]Ô>± Á|ü$T<ä BbÕ\ ø±+‘·T\‘√ <˚B|ü´e÷q+>± yÓ*–b˛j˚T~. ‘·$Tfi¯+yê]øÏ BbÕe[ s√E sêÁ‹ BbÕ\T yÓ*–+∫ |ü+&É>∑ #˚düT≈£îH˚ Ä#ês¡+ ˝Ò<äT. u≤D≤ dü+#ê e÷Á‘·+ ñ<äj·T+ qT+&ç ns¡ΔsêÁ‹ es¡≈£L ù|\TkÕÔs¡T. Çø£ dü+Áø±+‹ eùdÔ e÷ ø±+bÂ+&é n+‘ê ô|<ä› ô|<ä› eTT>∑TZ\‘√ ì+&ç b˛j˚T~. á |ü+&É>∑\˙ï e÷ neTà Ä<Ûä«s¡´+˝ÀH˚ »]π>$. n˝≤{Ï |ü+&É>∑ düeTj·÷\˝À ≈£L&Ü Hêqï>±] ø±s¡´ø£˝≤bÕ\≈£î m≥Te+{Ï uÛÑ+>∑+ sê≈£î+&Ü #·÷düT≈£î+≥÷ Ç+{Ï|üì ,e+≥|üì, e&ɶq\T n˙ï neTà, |æH˚ï #˚ùdyês¡T. e÷ Hêqï>±]øÏ |æ\¢\+fÒ #ê˝≤ Áù|e÷_Ûe÷Hê\T e⁄+&˚$. |æ\¢\T m+‘· $dæ–+∫Hê, n\¢]#˚dæHê ø√|ü–+#·Tø√e&É+, ‹≥º&É+ e+{Ï$ #˚ùdyês¡T ø±<äT. #ê˝≤ kÂeT´+>±, düVü≤q+>±, qe⁄«‘·÷ ãT»®–+#˚yês¡T. Äj·Tq qe⁄« #·\¢>± , C≤_*¢ yÓHÓï\+‘· Vü‰sTT>± e⁄+&˚~. Hêqï>±] ø£fi¯ó¢ ≈£L&Ü dü<ë qe⁄«‘·÷H˚ e⁄+&˚$. dæìe÷\˝À $$<Ûä düìïy˚XÊ\≈£î Äj·Tq bÕ&çq bÕ≥˝À¢ì qe⁄«\T ≈£L&Ü m+‘· eT<ÛäTs¡+>± e⁄+&˚y√ MT n+<ä]ø° ‘Ó*dæq<˚. Äj·Tq Ç+{À¢H˚ø±<äT, ]ø±]¶+>¥ ~Ûj˚T≥sY‡˝À, ]Vü‰s¡‡˝Ÿ‡˝À ≈£L&Ü ‘·q #·T≥÷ºe⁄qï eTqTwüß\T, |ü]düsê\T Á|üXÊ+‘·+>±, düs¡<ë>± e⁄+&Ü\ì Ä•+#˚yês¡T. mes¡T eT÷&é W{Ÿ˝À e⁄Hêï Hêqï>±s¡T uÛÑ]+#·˝Òø£b˛j˚Tyês¡T. ‘·q düs¡<ë ø£ãTs¡¢‘√ nø£ÿ&ç yê‘êes¡D≤H˚ï e÷]Ãy˚ùdyês¡T. n+<äs¡÷ dü+‘√wü+>± ø£\dæ yÓT\dæ |üì#˚ùdÔH˚ Ä |üì $»j·Te+‘·eTe⁄‘·T+<äì nH˚yês¡T. y˚dü$ø±\+˝À Ä+Á<Ûë qT+&ç ≥÷]dtº ãdüT‡˝À¢ ‹s¡T|ü‹ <äs¡ÙHêìøÏ yÓfi‚¢ j·÷Ár≈£î\+‘ê eTÁ<ëdüT e∫à ñ<äj·T+ @&ÉT