NAMA GURU : Dias Dwi Suryahing P., S. Pd. KODE GURU : AD Bahasa Jawa
YAYASAN PEGURUAN ISLAM REPUBLIK INDONESIA SMK KESATRIAN PURWOKERTO TERAKREDITASI “A” Jl. Kesatrian No. 62 Telp/fax (0281) 636122 Purwokerto 53115 Website: smkkesatrianpwt.sch.id, Email: [email protected] TEKNIK AUDIO VIDEO●TEKNIK KENDARAAN RINGAN● DESAIN KOMUNIKASI VISUAL● TEKNIK SEPEDA MOTOR● TEKNIK JARINGAN KOMPUTER DAN TELEKOMUNIKASI MODUL AJAR BAHASA JAWA TAHUN PELAJARAN 2023/2024 I. INFORMASI UMUM : A. Identitas Penulis Modul Nama Sekolah : SMK KESATRIAN PURWOKERTO Nama Penyusun : DIAS DWI SURYAHING PRAJA S.Pd Fase/ Kelas : E / X Semester : GASAL Alokasi Waktu : 90 menit ( 1 pertemuan 2 x 45menit) Elemen : Membaca dan Menulis Capaian Pembelajaran : Mengenali gagasan, pikiran, pandangan, arahan atau informasi berupa gagasan, pikiran, pandangan, arahan atau pesan dari berbagai jenis teks nonsastra II. KOMPONEN INTI : A. Tujuan Pembelajaran Peserta didik mengevaluasi informasi berupa gagasan, pikiran, pandangan, arahan atau pesan dari berbagai jenis teks nonsastra (misalnya: deskripsi/narasi/eksposisi/argumentasi. B. Indikator Tujuan Pembelajaran Mampu mengenali gagasan, pikiran, pandangan, arahan atau informasi berupa gagasan, pikiran, pandangan, arahan dari berbagai jenis teks nonsastra C. Kegiatan Pembelajaran KEGIATAN PEMBELAJARAN Pertemuan 1 Tahapan Kegiatan Alokasi Waktu Pendahuluan Guru memberikan salam Guru meminta salah satu peserta didik untuk memimpin berdoa dan melakukan SOP awal pembelajaran berupa: - Membaca 5 ayat Al Quran bagi peserta didik yang beragam Islam, dan membaca Kitab Suci bagi peserta didik yang beragama non muslim (CRT= Cultural Responsible Teaching) - Mengucapkan Safety Commitment dan yelyel SMK Kesatrian Purwokerto - Melakukan 3S di ruang kelas 15 menit DIAS/BHS JAWA/Fase E/TP 2023_2024 - 1
KEGIATAN PEMBELAJARAN Pertemuan 1 Tahapan Kegiatan Alokasi Waktu Orientasi Salam Pembuka Berdoa sebelum pembelajaran Apersepsi Memberi contoh teks nonsastra di daerah Banyumas Motivasi Menanamkan pentingnya kemampuan komunikasi di masa kini Pemberian Acuan Menyampaikan desain pembelajaran Menyampaikan tujuan pembelajaran Kegiatan Inti Fase 1 : Reflection M = ( Mulai Diri ) Peserta didik mengamati teks non sastra dari majalah Ancas E = (Eksplorasi Konsep ) Peserta didik diberi kesempatan untuk mengajukan pertanyaan mengenai teks non sastra yang dibacanya Fase 2 : Research R = ( Ruang Kolaborasi ) Siswa dibagi ke dalam 5 kelompok R = ( Refleksi Terbimbing ) Masing-masing kelompok mencari (3) gagasan utama di dalam teks non sastra yang dibaca Siswa berdiskusi dengan bimbingan guru D = ( Demonstrasi Kontekstual ) Setiap kelompok menyampaikan hasil diskusi E = ( Elaborasi Pemahaman ) Setiap kelompok menyampaikan simpulan hasil diskusi kelompoknya 60 menit Penutup K = ( Koneksi Antar Materi Peserta Didik bersama ) Peserta didik menyampaikan simpulan materi secara singkat sebagai bentuk penguatan materi. Guru menanyakan kelebihan dan kekurangan dalam pembelajaran sebagai bentuk refleksi. A = ( Aksi Nyata ) Guru menjelaskan kegiatan pada pertemuan berikutnya. Memberikan salam penutup 15 menit DIAS/BHS JAWA/Fase E/TP 2023_2024 - 2
D. Asesmen a. Asesmen Awal Non Kognitif : memberikan pertanyaan kepada siswa tentang dukungan yang diperlukan supaya dapat berkembang dalam tahap capaian pembelajaran ini. b. Asesmen Formatif Memantau perkembangan siswa dalam mengerjakan tugas Observasi diskusi sesuai LKPD 1 dan LKPD 2 c. Asesmen akhir (sumatif) Membuat portofolio yang berisikan fakta, konsep, prinsip, dan prosedur dalam melakukan evaluasi aktivitas Senam. LAMPIRAN 1. Lembar Kerja Peserta Didik 2. Glosarium 3. Pengayaan dan Remedial 4. Bahan Bacaan Pendidik dan Peserta Didik 5. Daftar Pustaka 6. Ringkasan Materi DIAS/BHS JAWA/Fase E/TP 2023_2024 - 3
Urip Kang Urub Manungsa kang urub sajroning uripe tansah migunani marang sasama. Marang kulawarga, mitra, bangsa, lan nagara. Amarga manungsa kang uripe tansah urub (murub) iku pindha lampu kang bisa aweh pepadhang marang sadhengah tirah kang lagya kesrimpung pepeteng. Bisa aweh payung marang wong kodanan. Bisa aweh sandhangan marang wong kawudan. Supaya bisa urub ing uripe, manungsa kudu tansah mbudidaya anggone njembarake kawruh tanpa winatesan yuswa sarta bisa nyukupi apa kang dadi kabutuhane ing jagad gumelar. Saengga manungsa bisa aweh tutur, uwur, lan sembur marang sapadha-padha titah. Menawa wus bisa urip urub lan ora mung urip-uripan urip kang mung kandheg ing arep (karep) manungsa bakal dadi memaniking manungsa. Saengga rikala wus bisa nglakoni darma sajroning uripe, tegese manungsa wus mikul dhuwur mendhem jero marang sakloron wong tuwane, mligine ibu kang ngandhut lan nglairake ing madyapada. Menawa wus ginaris ing pati, manungsa wus duweni sangu tri prakara, putra kang soleh, amal jariyah, sarta ngelmu kang mupangati kanggo ngadhep marang Gustine. (pethilan kasebut kapethik saka Panjebar Semangat Edhisi 22 Surya Kaping 28 Mei 2022) LAMPIRAN 1) LEMBAR KERJA PESERTA DIDIK Kagiatan Mengamati Jenis Teks Nonsatra Jenis Teks Wacan minangka kumpulan saka paragrap-paragrap. Para siswa sawise maca teks kanthi irah-irahan Urip Kang Urub, miturutmu apa jinis wacan kasebut? Wenehana panemumu adhedhasar informasi kang wis mbok mangerteni! FORMATIF 1. Penilaian sikap (profil pelajar pancasila) berupa observasi saat melakukan pengamatan (sopan santun), saat berdiskusi (menghargai pendapat orang lain,mandiri) 2. Penilaian performa saat presentasi (kreatif dan bernalar kritis) Pengamatan Individu Teks Nonsastra No Nama Profil Pelajar Pancasila Jumlah Skor Nilai Keterangan Santun Kreatif Mandiri Kritis Pengamatan Kelompok Teks Nonsastra No Kelompok Profil Pelajar Pancasila Jumlah Skor Nilai Keterangan Santun Kreatif Gotong Royong Kritis DIAS/BHS JAWA/Fase E/TP 2023_2024 - 4
2) Glosarium murub : arti dari kata murub dalam bahasa Jawa adalah: nyala. yuswa : arti dari kata yuswa dalam bahasa Jawa adalah: usia/umur. Mikul dhuwur mendhem jero : mengubur dalam, mengangkat tinggi 3) Remedial dan Pengayaan Pengayaan Gatekna teks iki banjur sebutna jinis teks lan titikane! Remedial No Nama Siswa No Soal Jumlah Skor Ketercap aian Ketuntasan Belajar 1 2 3 Ya Tidak DIAS/BHS JAWA/Fase E/TP 2023_2024 - 5 Si Jago Abang Pas iku, aku lagi siap-siap menyang sekolah. Nanging ndilalah ing televisi wongten “Pawarta Enjing” ingkang mawartakake berita tentang kajadian kebakaran. Peristiwa iku kedadean ing salah sawijining panggong cerak marang sekolahanku. Kebakaran iku kedadean jam 2 esuk. Amargi ana berita iku, aku banjur kaget lan kelingan kanca-kancaku sing manggon omah cerak panggon kebakaran. Ning sakjroning bathin, aku ndonga supados rencang-rencangku ora ono sing kenapa-kenapa. Selawise ndeleng berita, aku banjur menyang sekolah. Sakbanjure mara sekolah, dongaku kandas, aku sedih, lan ngrasa melu nelangsa, amarga ana 10 kancaku ingkang panggonan omahe melu kebakar.
4) Bahan Bacaan Peserta Didik 1. Tuladha Jinis Teks a. Deskripsi b. Tuladha Teks Eksposisi DIAS/BHS JAWA/Fase E/TP 2023_2024 - 6 Penyu Penyu minangka salah sawijine fauna laut sing urip ing pulo kabeh samudera ing dunia. Ing dunia, ana 7 spesies penyu, 6 ing antarane ana ing Indonesia. Penyu diklasifikasikake mbebayani kanthi kritis. Jenis penyu sing ana ing Indonesia, yaiku penyu hijau, penyu sisik, penyu belimbing, penyu pipih, lan penyu tempayan. Penyu belimbing minangka paling gedhe, kanthi ukuran dawa awak 2,7 meter lan bobot 600-900 kilogram. Dene penyu paling cilik minangka penyu lekang, kanthi bobot 50 kilogram. Penyu umume migrasi jarak sing adoh ing wektu sing ora suwe. Jarak 3.000 kilometer bisa ditempuh sajrone 58-73 dina. Kabeh jenis penyu laut ing negeri iki dilindhungi miturut Peraturan Pemerintah Nomor 7 tahun 1999 babagan Pengawetan Jenis Tumbuhan dan Satwa. Uwong ora tanggung jawab mburu penyu kanggo njupuk carapace lan nggawe aksesoris kayata gelang, liontin, lan diawetake kanggo dipamerake isih akeh banget nganti saiki. Penyu minangka spesies sing wis urip ing bumi nganti mayuta-yuta taun lan bisa urip nganti saiki. Penyu nglampahi akeh wektu ing segara nanging induke bakal ndharat nalika wayahe ngendhog. Penyu nduweni sepasang sikil ngarep kanthi wujud sikil dayung sing menehi ketangkasan kanggo nglangi ing banyu. https://adjar.grid.id/read/543149677/contoh-teks-deskripsi-bahasa-jawatentang-hewan-penyu?page=all Tesis Indonesia dadi sorotan maneh babagan masalah sampah sing terus saya gedhe lan ora bisa dirampungake. Waca pangembangan masalah sampah plastik, kayane pamrentah kudu nyepetake perbaikan sistem manajemen. Indonesia duwe populasi pesisir 187,2 yuta sing saben taun ngasilake 3,22 yuta ton sampah plastik, sing ora dikelola kanthi bener. Udakara 0,48-1,29 yuta ton sampah plastik dianggep bisa ngotorake samodra. Data kasebut uga nuduhake manawa Indonesia minangka negara sing duwe polusi sampah plastik nomer loro nomer loro ing segara ing saindenging jagad. China nyebabake tingkat polusi sampah plastik menyang segara udakara 1,23-3.53 yuta ton/taun. Argumentasi Pengaruh kanggo Indonesia, mesthine polusi bakal nambah. Kualitas lingkungan mesthi bakal diancam. Ora rahasia manawa Indonesia minangka salah sawijining pusat ekosistem laut ing saindenging jagad. Banyu Indonesia dadi 76 persen spesies karang, mangrove lan rumput laut. Macem-macem spesies iwak, mesthi bakal keganggu karo anane sampah plastik. Saliyanepengaruhlingkungansampahplastikugaduwerisikobisanyegahkegiatan
DIAS/BHS JAWA/Fase E/TP 2023_2024 - 7
c. Tuladha Narasi d. Tuladha Argumentasi e. Tuladha Persuasi DIAS/BHS JAWA/Fase E/TP 2023_2024 - 8 Si Jago Abang Pas iku, aku lagi siap-siap menyang sekolah. Nanging ndilalah ing televisi wongten “Pawarta Enjing” ingkang mawartakake berita tentang kajadian kebakaran. Peristiwa iku kedadean ing salah sawijining panggong cerak marang sekolahanku. Kebakaran iku kedadean jam 2 esuk. Amargi ana berita iku, aku banjur kaget lan kelingan kanca-kancaku sing manggon omah cerak panggon kebakaran. Ning sakjroning bathin, aku ndonga supados rencang-rencangku ora ono sing kenapa-kenapa. Selawise ndeleng berita, aku banjur menyang sekolah. Sakbanjure mara sekolah, dongaku kandas, aku sedih, lan ngrasa melu nelangsa, amarga ana 10 kancaku ingkang panggonan omahe melu kebakar. BASA JAWA LAN BUDI PAKARTI Basa Jawa menika gadhah relevansi kaliyan pendidikan budi pakarti. Kangge tuladhanipun, lare ingkang nyinau basa Jawi mBoten kraos ugi pikantuk pelajaran budi pakarti. Paling mBoten, lare menika saged mangertosi babagan unggah-ungguh ingkang dados salah satunggaling unsur penting wonten pendidikan budi pakarti. Lare-lare kala wau badhe luwih ngajeni tumrap tiyang sanes, kaliyan tiyang ingkang dipunjak micanten, ugi luwih ngajeni tiyang ingkang luwih sepuh saking piyambakipun. Wonten ing kabudayan Jawi menika, kususipun ing basa Jawi, wonten kathah sanget bebasan ingkang gadhah unsur pendidikan budi pakarti, etika, moral, ingkang sejatosipun sampun diakui kaliyan bangsa Indonesia. Babagan menika amargi bebasan-bebasan ing basa Jawa menika ngandhut kapribaden manungsa ing Indonesia. Tegesipun, sedaya ingkang sae, ingkang endah ing pangraosan dipunungkapaken mawi tetembungan basa Jawi. Isi lan unenipun tetembungan menika saged dipunpahami kaliyan bangsa Indonesia. Kangge tuladhanipun inggih menika bebasan: 1. “gemi, nastiti, ngati-ati” Gemi menika ateges mboten boros, manungsa menika mBoten pareng boros wonten gesangipun, amargi boros menika kalebet tumindak ingkang mBoten sae. Nastiti menika ateges mBoten nyedhak kaliyan babagan ingkang angel, dados manungsa menika mBoten usah kangelan anggenipun ngadhepi gesang menika, nanging kedah usaha kemawon. Ngati-ati menika ateges ngedohaken awakipun saking tumindak ingkang ala (mBoten sae/kelentu), manungsa menika kedah miturut kaliyan mergi ingkang sae, manut kaliyan moral lan aturan ingkang wonten ing masarakat. . Sistem Pendidikan Indonesia Sistem pendidikan wonten ing indonesia igkang dipun kembangaken saat niki dereg memenuhi harapan. Hal niki saged ditingali saking keterampilan maos siswa kelas VI SD ing indonesia ingkang wonten peringkat terrendah wonten Asia Timur. Sak wise philipin, thailan, singapur lan hongkong. Selain iku, berdasarkan penilaian rata – rata nilai tes siswa kelas VI SD kanggeh mata pelajaran Bahasa Indonesia, Matematika, lan IPA. Saking tahun ketahun semakin menurun. Lare saged nguasai 30% mangertos maos. Kenyataan niki disajikan gangem cari kesalahn penentu kebijakan pelaksanan endidikan.Lan keadan ingkang tasek melanda bangsa, tapi semata – mata kanggih nyadari sistem pendidikan kita ngalami krisis. Amarga iku, semua pihak kedah nyelametake generasi bangsa boten hanya saking pemerintah sebagai pnenyedia sumber pendidikan namun ingkang luwih penting kesadarasakingsemuapihaktermasukanknikipiambakHalnikuingkangsaged
5) Daftar Pustaka https://mamikos.com/info/contoh-teks-eksposisi-bahasa-jawa-pljr/ http://rinanaukha.blogspot.com/2014/10/contoh-paragraf-rgumentasi-bahasa-jawa.html 6) Ringkasan Materi Jinis Teks NonSastra Jinis teks yaiku argumentasi, dheskripsi, narasi, eksposisi, persuasi. a. Teks Argumentasi yaiku teks kang ngandharake ide utawa panemu panulis adhedhasar data lan kasunyatan. Wacan argumentasi kudu arupa kasunyatan, kanthi data, asil panaliten utawa teori saka para winasis kanggo guwatake lan nakyinake wong kang maca. Bakune panulis ngandharake panemu adhedhasar alesan sing cetha. b. Deskripsi Yaiku paragraf utawa karangan kang isiné nggambaraké sawijining obyèk (bisa panggonan utawa wewujudan liyané) kanthi trewaca. Sok sapa kang maca paragraf iki kaya-kaya ngerti dhéwé obyèk kang digambaraké ana ing jroning paragraf iki. c. Narasi Yaiku karangan utawa paragraf, utawa pada kang nyritakaké kedadéyan kanthi wektu utawa kedadén kang runtut saka wiwitan ngati pungkasan. Sok sapa sing maca paragraf iki kaya-kaya nglakoni kaya déné kedadéyan kang ana jroning crita. d. Eksposisi Yaiku paragraf utawa karangan kang isiné njlèntrèhaké nganti cetha terwaca. Ana ing bab iki kang arep dirembug yaiku ngenani paragraf narasi. e. Persuasi Yaiku paragraf utawa karangan kang isiné ngajak para pamaca supaya nglakoni apa kang dikandhakaké panulis. 1. Asesmen Akhir Nama Siswa: No KKTP KETERCAPAIAN Kurang kompeten (71-80) Cukup Kompeten (81-90) Sangat Kompeten (91-100) DIAS/BHS JAWA/Fase E/TP 2023_2024 - 9
1 Mampu mengenali gagasan, pikiran, pandangan, arahan atau informasi berupa gagasan, pikiran, pandangan, arahan dari berbagai jenis teks nonsastra 2 Profil Pelajar Pancasila No Dimensi Kreatif-Sub Elemen Mulai Berkemb ang Sedang Berkem bang Berkemb ang Sesuai Harapan Sangat Berkem bang 1 Mengeksplorasi dan mengekspresikan pikiran dan/atau perasaannya dalam bentuk karya dan/atau tindakan, serta mengevaluasinya dan mempertimbangkan dampak dan risikonya bagi diri dan lingkungannya 2 Menghasilkan gagasan yang beragam untuk mengekspresikan pikiran dan/atau perasaannya, menilai gagasannya, serta memikirkan segala risikonya dengan mempertimbangkan banyak perspektif seperti etika dan nilai kemanusiaan ketika gagasannya direalisasikan DIAS/BHS JAWA/Fase E/TP 2023_2024 - 10
Dias Dwi /PJOK/Fase E/TP 2023_2024 - 11
MODUL AJAR SMK KESATRIAN PURWOKERTO I. INFORMASI UMUM : A. Identitas Modul Nama Sekolah : SMK Kesatrian Purwokerto Nama Penyusun : Jefrianto, S.Pd. Tahun Penyusunan : 2022 Jenjang Sekolah : Sekolah Menengah Kejuruan Alokasi Waktu : 90 menit ( 1 pertemuan @ 2 x 45menit) Elemen : E Capaian Pembelajaran : 1. Menganalisis jenis teks nonsatra. 2. Menentukan jenis teks nonsatra. B. Kompetensi Awal Peserta didik mampu mengevaluasi informasi berupa gagasan, pikiran, pandangan, arahan atau pesan dari berbagai jenis teks nonsastra (misalnya: deskripsi/narasi/eksposisi/argumentasi atau lainnya) untuk menemukan makna yang tersurat dan tersirat. C. Sarana & Prasarana Ruang Kelas, LCD, Laptop, koneksi internet, bahan ajar, lembar kerja D. Target Peserta Didik Peserta didik reguler : 100 % Peserta didik dengan kesulitan belajar : % Peserta didik dengan pencapaian tinggi : % E. Model Pembelajaran Inquiry Learning II. KOMPONEN INTI : A. Tujuan Pembelajaran Peserta didik mengevaluasi informasi berupa gagasan, pikiran, pandangan, arahan atau pesan dari berbagai jenis teks nonsastra (misalnya: deskripsi/narasi/eksposisi/argumentasi. B. Asesmen DIAGNOSTIK Dilakukan di awal KBM: Bentuk : Pertanyaan Lisan Apa kang ko mangerteni jinis-jinis teks nonsatra? ASESMEN FORMATIF : Penilaian sikap (profil pelajar pancasila) berupa observasi saat melakukan pengamatan (sopan santun), saat berdiskusi (menghargai pendapat orang lain,mandiri) Penilaian performa saat presentasi (kreatif dan bernalar kritis) JEFRIANTO_BAHASA JAWA_FASE E_TP 2022/2023 - 1
C. Pemahaman Bermakna Peserta didik akan menerima manfaat setelah setelah mengikuti proses pembelajaran ini sebagai berikut: Mengenali gagasan, pikiran, pandangan, arahan atau informasi berupa gagasan, pikiran, pandangan, arahan atau pesan dari berbagai jenis teks nonsastra. D. Pertanyaan Pemantik Peserta didik diajak berdiskusi tentang teks nonsatra, kemudian diberi pertanyaan pemantik. Sapa sing teyeng nyebutna tegese teks nonsatra? E. Kegiatan Pembelajaran KEGIATAN PEMBELAJARAN Pertemuan 1 Tahapan Kegiatan Alokasi Waktu Pendahuluan Orientasi Salam Pembuka Berdoa sebelum pembelajaran Apersepsi Memberi contoh jenis teks nonsastra Motivasi Menanamkan pentingnya kemampuan komunikasi di masa kini Pemberian Acuan Menyampaikan desain pembelajaran Menyampaikan tujuan pembelajaran 15 menit Kegiatan Inti Fase 1 : Reflection M = ( Mulai Diri ) Peserta didik mengamati teks non sastra dari majalah majalah berbahasa Jawa E = (Eksplorasi Konsep ) Peserta didik diberi kesempatan untuk mengajukan pertanyaan mengenai jenis teks non sastra Fase 2 : Research R = ( Ruang Kolaborasi ) Siswa dibagi ke dalam 5 kelompok R = ( Refleksi Terbimbing ) Masing-masing kelompok mencari ciri-ciri teks non sastra Siswa berdiskusi dengan bimbingan guru D = ( Demonstrasi Kontekstual ) Setiap kelompok menyampaikan hasil diskusi E = ( Elaborasi Pemahaman ) Setiap kelompok menyampaikan simpulan hasil diskusi kelompoknya 60 menit Penutup K = ( Koneksi Antar Materi Peserta Didik bersama ) Peserta didik menyampaikan simpulan materi secara singkat sebagai bentuk penguatan materi. 15 menit JEFRIANTO_BAHASA JAWA_FASE E_TP 2022/2023 - 2
KEGIATAN PEMBELAJARAN Pertemuan 1 Tahapan Kegiatan Alokasi Waktu Guru menanyakan kelebihan dan kekurangan dalam pembelajaran sebagai bentuk refleksi. A = ( Aksi Nyata ) Guru menjelaskan kegiatan pada pertemuan berikutnya. Memberikan salam penutup F. Asesmen Penilaian sikap (profil pelajar pancasila) berupa observasi saat melakukan pengamatan (sopan santun), saat berdiskusi (menghargai pendapat orang lain,mandiri) Penilaian performa saat presentasi (kreatif dan bernalar kritis) G. Pengayaan & Remidial Pengayaan dilakukan padapeserta didik yang mampu menjawab dengan benar asesmen sumatif. Remidial dilakukan pada peserta didik yang belum memahami materi serta belum mampu mencapai tujuan pembelajaran. H. Metode Inquiry Learning I. Refleksi Peserta Didik dan Pendidik Refleksi dilakukan dengan meminta peserta didik memberikan pendapatnya terhadap kegiatan pembelajaran yang telah dilakukan baik terkait materi yang dipelajari maupun cara atau metode pembelajaran yang digunakan LAMPIRAN 1. Lembar Kerja Peserta Didik 2. Glosarium 3. Pengayaan dan Remedial 4. Bahan Bacaan Pendidik dan Peserta Didik 5. Daftar Pustaka 6. Ringkasan Materi JEFRIANTO_BAHASA JAWA_FASE E_TP 2022/2023 - 3
LAMPIRAN 1) LEMBAR KERJA SISWA Kagiata n 2 Para siswa wis sinau gegayutan jinis-jinis teks. Para siswa dibagi 5 kelompok. Saben kelompok antuk siji teks. Coba rembugen karo kanca-kancamu, teks kang kowaca kesebut kalebu jinis teks apa? Sebutna uga apa titikane! FORMATIF 1. Penilaian sikap (profil pelajar pancasila) berupa observasi saat melakukan pengamatan (sopan santun), saat berdiskusi (menghargai pendapat orang lain,mandiri) 2. Penilaian performa saat presentasi (kreatif dan bernalar kritis) Pengamatan Individu Teks Nonsastra No Nama Profil Pelajar Pancasila Jumlah Skor Kreatif Mandiri Kritis Nilai Keterangan Pengamatan Kelompok Teks Nonsastra No Kelompok Profil Pelajar Pancasila Jumlah Skor Kreatif Gotong Nilai Keterangan Royong Kritis 2) Glosarium murub : arti dari kata murub dalam bahasa Jawa adalah: nyala. JEFRIANTO_BAHASA JAWA_FASE E_TP 2022/2023 - 4 Kelompok: Jinis Teks: ( argmentasi, dheskripsi, eksposisi, narasi, utawa persuasi) ................................................................................................................................................ .................................................................................................................................. ................................................................................................................................................ .................................................................................................................................. ................................................................................................................................................ .................................................................................................................................. Titikane:
yuswa : arti dari kata yuswa dalam bahasa Jawa adalah: usia/umur. Mikul dhuwur mendhem jero : mengubur dalam, mengangkat tinggi 3) Remedial dan Pengayaan Pengayaan Gatekna teks iki banjur sebutna jinis teks lan titikane! Remidial JEFRIANTO_BAHASA JAWA_FASE E_TP 2022/2023 - 5 Si Jago Abang Pas iku, aku lagi siap-siap menyang sekolah. Nanging ndilalah ing televisi wongten “Pawarta Enjing” ingkang mawartakake berita tentang kajadian kebakaran. Peristiwa iku kedadean ing salah sawijining panggong cerak marang sekolahanku. Kebakaran iku kedadean jam 2 esuk. Amargi ana berita iku, aku banjur kaget lan kelingan kanca-kancaku sing manggon omah cerak panggon kebakaran. Ning sakjroning bathin, aku ndonga supados rencang-rencangku ora ono sing kenapa-kenapa. Selawise ndeleng berita, aku banjur menyang sekolah. Sakbanjure mara sekolah, dongaku kandas, aku sedih, lan ngrasa melu nelangsa, amarga ana 10 kancaku ingkang panggonan omahe melu kebakar. No Nama Siswa No Soal Jumlah Skor Keterca paian Ketuntasan Belajar 2 3 Tidak
4) Bahan Bacaan Peserta Didik 1. Tuladha Jinis Teks a. Deskripsi b. Tuladha Teks Eksposisi JEFRIANTO_BAHASA JAWA_FASE E_TP 2022/2023 - 6 Penyu Penyu minangka salah sawijine fauna laut sing urip ing pulo kabeh samudera ing dunia. Ing dunia, ana 7 spesies penyu, 6 ing antarane ana ing Indonesia. Penyu diklasifikasikake mbebayani kanthi kritis. Jenis penyu sing ana ing Indonesia, yaiku penyu hijau, penyu sisik, penyu belimbing, penyu pipih, lan penyu tempayan. Penyu belimbing minangka paling gedhe, kanthi ukuran dawa awak 2,7 meter lan bobot 600-900 kilogram. Dene penyu paling cilik minangka penyu lekang, kanthi bobot 50 kilogram. Penyu umume migrasi jarak sing adoh ing wektu sing ora suwe. Jarak 3.000 kilometer bisa ditempuh sajrone 58-73 dina. Kabeh jenis penyu laut ing negeri iki dilindhungi miturut Peraturan Pemerintah Nomor 7 tahun 1999 babagan Pengawetan Jenis Tumbuhan dan Satwa. Uwong ora tanggung jawab mburu penyu kanggo njupuk carapace lan nggawe aksesoris kayata gelang, liontin, lan diawetake kanggo dipamerake isih akeh banget nganti saiki. Penyu minangka spesies sing wis urip ing bumi nganti mayuta-yuta taun lan bisa urip nganti saiki. Penyu nglampahi akeh wektu ing segara nanging induke bakal ndharat nalika wayahe ngendhog. Penyu nduweni sepasang sikil ngarep kanthi wujud sikil dayung sing menehi ketangkasan kanggo nglangi ing banyu. https://adjar.grid.id/read/543149677/contoh-teks-deskripsi-bahasa-jawatentang-hewan-penyu?page=all Tesis Indonesia dadi sorotan maneh babagan masalah sampah sing terus saya gedhe lan ora bisa dirampungake. Waca pangembangan masalah sampah plastik, kayane pamrentah kudu nyepetake perbaikan sistem manajemen. Indonesia duwe populasi pesisir 187,2 yuta sing saben taun ngasilake 3,22 yuta ton sampah plastik, sing ora dikelola kanthi bener. Udakara 0,48-1,29 yuta ton sampah plastik dianggep bisa ngotorake samodra. Data kasebut uga nuduhake manawa Indonesia minangka negara sing duwe polusi sampah plastik nomer loro nomer loro ing segara ing saindenging jagad. China nyebabake tingkat polusi sampah plastik menyang segara udakara 1,23-3.53 yuta ton/taun. Argumentasi Pengaruh kanggo Indonesia, mesthine polusi bakal nambah. Kualitas lingkungan mesthi bakal diancam. Ora rahasia manawa Indonesia minangka salah sawijining pusat ekosistem laut ing saindenging jagad. Banyu Indonesia dadi 76 persen spesies karang, mangrove lan rumput laut. Macem-macem spesies iwak, mesthi bakal keganggu karo anane sampah plastik. Saliyanepengaruhlingkungansampahplastikugaduwerisikobisanyegahkegiatan
JEFRIANTO_BAHASA JAWA_FASE E_TP 2022/2023 - 7
c. Tuladha Narasi d. Tuladha Argumentasi e. Tuladha Persuasi JEFRIANTO_BAHASA JAWA_FASE E_TP 2022/2023 - 8 Si Jago Abang Pas iku, aku lagi siap-siap menyang sekolah. Nanging ndilalah ing televisi wongten “Pawarta Enjing” ingkang mawartakake berita tentang kajadian kebakaran. Peristiwa iku kedadean ing salah sawijining panggong cerak marang sekolahanku. Kebakaran iku kedadean jam 2 esuk. Amargi ana berita iku, aku banjur kaget lan kelingan kanca-kancaku sing manggon omah cerak panggon kebakaran. Ning sakjroning bathin, aku ndonga supados rencang-rencangku ora ono sing kenapa-kenapa. Selawise ndeleng berita, aku banjur menyang sekolah. Sakbanjure mara sekolah, dongaku kandas, aku sedih, lan ngrasa melu nelangsa, amarga ana 10 kancaku ingkang panggonan omahe melu kebakar. BASA JAWA LAN BUDI PAKARTI Basa Jawa menika gadhah relevansi kaliyan pendidikan budi pakarti. Kangge tuladhanipun, lare ingkang nyinau basa Jawi mBoten kraos ugi pikantuk pelajaran budi pakarti. Paling mBoten, lare menika saged mangertosi babagan unggah-ungguh ingkang dados salah satunggaling unsur penting wonten pendidikan budi pakarti. Lare-lare kala wau badhe luwih ngajeni tumrap tiyang sanes, kaliyan tiyang ingkang dipunjak micanten, ugi luwih ngajeni tiyang ingkang luwih sepuh saking piyambakipun. Wonten ing kabudayan Jawi menika, kususipun ing basa Jawi, wonten kathah sanget bebasan ingkang gadhah unsur pendidikan budi pakarti, etika, moral, ingkang sejatosipun sampun diakui kaliyan bangsa Indonesia. Babagan menika amargi bebasan-bebasan ing basa Jawa menika ngandhut kapribaden manungsa ing Indonesia. Tegesipun, sedaya ingkang sae, ingkang endah ing pangraosan dipunungkapaken mawi tetembungan basa Jawi. Isi lan unenipun tetembungan menika saged dipunpahami kaliyan bangsa Indonesia. Kangge tuladhanipun inggih menika bebasan: 1. “gemi, nastiti, ngati-ati” Gemi menika ateges mboten boros, manungsa menika mBoten pareng boros wonten gesangipun, amargi boros menika kalebet tumindak ingkang mBoten sae. Nastiti menika ateges mBoten nyedhak kaliyan babagan ingkang angel, dados manungsa menika mBoten usah kangelan anggenipun ngadhepi gesang menika, nanging kedah usaha kemawon. Ngati-ati menika ateges ngedohaken awakipun saking tumindak ingkang ala (mBoten sae/kelentu), manungsa menika kedah miturut kaliyan mergi ingkang sae, manut kaliyan moral lan aturan ingkang wonten ing masarakat. . Sistem Pendidikan Indonesia Sistem pendidikan wonten ing indonesia igkang dipun kembangaken saat niki dereg memenuhi harapan. Hal niki saged ditingali saking keterampilan maos siswa kelas VI SD ing indonesia ingkang wonten peringkat terrendah wonten Asia Timur. Sak wise philipin, thailan, singapur lan hongkong. Selain iku, berdasarkan penilaian rata – rata nilai tes siswa kelas VI SD kanggeh mata pelajaran Bahasa Indonesia, Matematika, lan IPA. Saking tahun ketahun semakin menurun. Lare saged nguasai 30% mangertos maos. Kenyataan niki disajikan gangem cari kesalahn penentu kebijakan pelaksanan endidikan.Lan keadan ingkang tasek melanda bangsa, tapi semata – mata kanggih nyadari sistem pendidikan kita ngalami krisis. Amarga iku, semua pihak kedah nyelametake generasi bangsa boten hanya saking pemerintah sebagai pnenyedia sumber pendidikan namun ingkang luwih penting kesadarasakingsemapihaktermaskanknikipiambakHalnikingkangsaged
5) Daftar Pustaka https://mamikos.com/info/contoh-teks-eksposisi-bahasa-jawa-pljr/ http://rinanaukha.blogspot.com/2014/10/contoh-paragraf-rgumentasi-bahasa-jawa.html 6) Ringkasan Materi Jinis Teks NonSastra Jinis teks yaiku argumentasi, dheskripsi, narasi, eksposisi, persuasi. a. Teks Argumentasi yaiku teks kang ngandharake ide utawa panemu panulis adhedhasar data lan kasunyatan. Wacan argumentasi kudu arupa kasunyatan, kanthi data, asil panaliten utawa teori saka para winasis kanggo guwatake lan nakyinake wong kang maca. Bakune panulis ngandharake panemu adhedhasar alesan sing cetha. b. Deskripsi Yaiku paragraf utawa karangan kang isiné nggambaraké sawijining obyèk (bisa panggonan utawa wewujudan liyané) kanthi trewaca. Sok sapa kang maca paragraf iki kaya-kaya ngerti dhéwé obyèk kang digambaraké ana ing jroning paragraf iki. c. Narasi Yaiku karangan utawa paragraf, utawa pada kang nyritakaké kedadéyan kanthi wektu utawa kedadén kang runtut saka wiwitan ngati pungkasan. Sok sapa sing maca paragraf iki kaya-kaya nglakoni kaya déné kedadéyan kang ana jroning crita. d. Eksposisi Yaiku paragraf utawa karangan kang isiné njlèntrèhaké nganti cetha terwaca. Ana ing bab iki kang arep dirembug yaiku ngenani paragraf narasi. e. Persuasi Yaiku paragraf utawa karangan kang isiné ngajak para pamaca supaya nglakoni apa kang dikandhakaké panulis. 2. Titikane Jinis Teks b. Titikane Paragraf Deskripsi Titikane paragraf deskripsi kayata, 1. Njlenrehake objek kanthi langsung miturut panemune sing weruh. 2. Adhedhasar observasi utawa pengamatan. 3. Pamaca bisa mangerteni kang dikarepake panulis. 4. Ndhuweni sipat imajinasi nanging adhedhasar fakta utawa penggambaran. 5. Ndhuweni ancas nyiptakaken imajinasi sing maca, saengga sing maca kaya-kaya weruh dhewe bab sing dideskripsikake kuwi mau. JEFRIANTO_BAHASA JAWA_FASE E_TP 2022/2023 - 9
MODUL AJAR SMK KESATRIAN PURWOKERTO I. INFORMASI UMUM : A. Identitas Modul Nama Sekolah : SMK Kesatrian Purwokerto Nama Penyusun : Jefrianto, S.Pd. Tahun Penyusunan : 2022 Jenjang Sekolah : Sekolah Menengah Kejuruan Alokasi Waktu : 90 menit ( 1 pertemuan @ 2 x 45menit) Elemen : E Capaian Pembelajaran : 1. Menjelaskan arti kata dalam teks nonsatra. 2. Memahami isi gagasan, pikiran, pandangan, arahan atau informasi berupa gagasan, pikiran, pandangan, arahan atau pesan dari satu paragraf (jenis teks nonsastra) B. Kompetensi Awal Peserta didik mampu mengevaluasi informasi berupa gagasan, pikiran, pandangan, arahan atau pesan dari berbagai jenis teks nonsastra (misalnya: deskripsi/narasi/eksposisi/argumentasi atau lainnya) untuk menemukan makna yang tersurat dan tersirat. C. Sarana & Prasarana Ruang Kelas, LCD, Laptop, koneksi internet, bahan ajar, lembar kerja D. Target Peserta Didik Peserta didik reguler : 100 % Peserta didik dengan kesulitan belajar : % Peserta didik dengan pencapaian tinggi : . % E. Model Pembelajaran Inquiry Learning II. KOMPONEN INTI : A. Tujuan Pembelajaran Peserta didik mengevaluasi informasi berupa gagasan, pikiran, pandangan, arahan atau pesan dari berbagai jenis teks nonsastra (misalnya: deskripsi/narasi/eksposisi/argumentasi. B. Asesmen DIAGNOSTIK Dilakukan di awal KBM: Bentuk : Pertanyaan Lisan 1. Apa jinising teks yen duweni judul “Perangan Omah Adat” ? 2. Sapa sing bisa njelasake tembung pringgitan? JEFRIANTO_BAHASA JAWA_FASE E_TP 2022/2023 - 1
ASESMEN FORMATIF : Penilaian sikap (profil pelajar pancasila) berupa observasi saat melakukan pengamatan (sopan santun), saat berdiskusi (menghargai pendapat orang lain,mandiri) Penilaian performa saat presentasi (kreatif dan bernalar kritis) C. Pemahaman Bermakna Peserta didik akan menerima manfaat setelah setelah mengikuti proses pembelajaran ini sebagai berikut: Mengenali gagasan, pikiran, pandangan, arahan atau informasi berupa gagasan, pikiran, pandangan, arahan atau pesan dari berbagai jenis teks nonsastra. D. Pertanyaan Pemantik Apa jinising teks yen duweni judul “Perangan Omah Adat” ? Sapa sing bisa njelasake tembung pringgitan? E. Kegiatan Pembelajaran KEGIATAN PEMBELAJARAN Pertemuan 1 Tahapan Kegiatan Alokasi Waktu Pendahuluan Orientasi Salam Pembuka Berdoa sebelum pembelajaran Apersepsi Memberi contoh jenis teks nonsastra Motivasi Menanamkan pentingnya kemampuan komunikasi di masa kini Pemberian Acuan Menyampaikan desain pembelajaran Menyampaikan tujuan pembelajaran 15 menit Kegiatan Inti Fase 1 : Reflection M = ( Mulai Diri ) Peserta didik mengamati jenis-jenis teks non sastra dari majalah majalah berbahasa Jawa E = (Eksplorasi Konsep ) Peserta didik diberi kesempatan untuk mengajukan pertanyaan teks non sastra yang dibacanya Fase 2 : Research R = ( Ruang Kolaborasi ) Siswa dibagi ke dalam 6 kelompok R = ( Refleksi Terbimbing ) Masing-masing kelompok mencari kata-kata sukar dalam teks nonsastra Setiap kelompok mengartikan kata-kata sukar dengan bimbingan guru D = ( Demonstrasi Kontekstual ) Setiap kelompok menyampaikan hasil diskusi E = ( Elaborasi Pemahaman ) 60 menit JEFRIANTO_BAHASA JAWA_FASE E_TP 2022/2023 - 2
KEGIATAN PEMBELAJARAN Pertemuan 1 Tahapan Kegiatan Alokasi Waktu Setiap kelompok menyampaikan simpulan hasil diskusi kelompoknya Penutup K = ( Koneksi Antar Materi Peserta Didik bersama ) Peserta didik menyampaikan simpulan materi secara singkat sebagai bentuk penguatan materi. Guru menanyakan kelebihan dan kekurangan dalam pembelajaran sebagai bentuk refleksi. A = ( Aksi Nyata ) Guru menjelaskan kegiatan pada pertemuan berikutnya. Memberikan salam penutup 15 menit F. Asesmen Penilaian sikap (profil pelajar pancasila) berupa observasi saat melakukan pengamatan (sopan santun), saat berdiskusi (menghargai pendapat orang lain,mandiri) Penilaian performa saat presentasi (kreatif dan bernalar kritis) G. Pengayaan & remidial Pengayaan dilakukan padapeserta didik yang mampu menjawab dengan benar asesmen sumatif. Remidial dilakukan pada peserta didik yang belum memahami materi serta belum mampu mencapai tujuan pembelajaran. H. Metode Inquiry Learning I. Refleksi Peserta Didik dan Pendidik Refleksi dilakukan dengan meminta peserta didik memberikan pendapatnya terhadap kegiatan pembelajaran yang telah dilakukan baik terkait materi yang dipelajari maupun cara atau metode pembelajaran yang digunakan LAMPIRAN 1. Lembar Kerja Peserta Didik 2. Glosarium 3. Pengayaan dan Remedial 4. Bahan Bacaan Pendidik dan Peserta Didik 5. Daftar Pustaka 6. Ringkasan Materi JEFRIANTO_BAHASA JAWA_FASE E_TP 2022/2023 - 3
LAMPIRAN 1) Lembar Kerja Peserta Didik Kagiatan 1 (Membagi kelas menjadi 6 kelompok) Kelompok dibagi berdasarkan tes diagnostik siswa. Kelompok 1 Kelompok 2 Kelompok 3 Kelompok 4 Kelompok 5 Kelompok 6 Siswa membaca teks deskripsi omah adat Jawa Jenis Teks Wacan minangka kumpulan saka paragrap-paragrap. Para siswa sawise maca teks kanthi irah-irahan Omah Adat Jawa, Golekana tembung kang kok anggep angel! Tegesana tembung angel kang wis koktulis! FORMATIF 1. Penilaian sikap (profil pelajar pancasila) berupa observasi saat melakukan pengamatan (sopan santun), saat berdiskusi (menghargai pendapat orang lain,mandiri) 2. Penilaian performa saat presentasi (kreatif dan bernalar kritis) Pengamatan Individu Teks Nonsastra No Nama Profil Pelajar Pancasila Jumlah Skor Kritis Santun Nilai Keterangan Pengamatan Kelompok Teks Nonsastra No Nama Profil Pelajar Pancasila Jumlah Skor Kritis Santun Nilai Keterangan 2) Glosarium Payon : atap rumah/atap Kuncara : misuwur bangêt Gemi : hemat Setiti : pretungan Nulat : nyonto Nguri-uri : nglestarikake JEFRIANTO_BAHASA JAWA_FASE E_TP 2022/2023 - 4
3) Pengayaan dan Remidial Pengayaan Gatekna teks iki banjur sebutna jinis teks lan titikane! Ora kaya panganan dhele tradisional liyane kang biyasane asale saka Cina lan Jepang, tempe iku asli saka Indonesia. Ora cetha kapan panggawene tempe iku kawitan. Nanging nyatane panganan tradisional iki wis dikenal wiwit pirang-pirang abad kawuri, utamane ing tatanan budaya panganan masarakat Jawa. Ing bab 3 lan bab 12 manuskrip Serat Centhini kanthi seting Jawa abad kaping 16, wis ditemokake tembung “tempe”, umpamane kanthi nyebut jeneng nyamikan jae santen tempe (saemper masakan tempe nganggo santen) lan dhele tempe srundengan. Tembung dhele kang ditulis kadhele ing basa Jawa ditemokake ing Serat Sri Tanjung (abad 12 utawa 13). Saliyane iku ing serat legenda kota Banyuwangi iku, tembung dhele uga ditemokake ing Serat Centhini taun 1814. Ing jilid kapindho Serat Centhini digambarake lelakone Cebolang saka Purbalingga tumuju menyang Mataram, banjur nginep ing omahe Ki Amongtrustha, kang nyugata dhahar wengi kanthi lawuh bubuk dhele. Ing Mataram, Cebolang diwenehi ngerti dene sesaji ing kacar-kucur, yaiku upacara arep nikahake anak, ana kacang kawak lan dhele kawak, beras kuning, kembang, lan dhuwit cring. (wikipedia). Tembung “tempe” dirasa saka basa Jawa kuna. Ing jaman Jawa kuna ana panganan kang werna putih digawe saka glepung/tepung sagu kang diarani tumpi. Tempe seger kang awarna putih katon saemper karo panganan tumpi kasebut. Saliyane iku ana rujukan ngenani tempe saka taun 1875 ing sawijining kamus basa Jawa-Belanda. Andharan kasebut nyata nuduhake lamun panganan kang diarani tempe iku dikenal dening wong Indonesia wis pirang-pirang abad kawuri. Mula sepira bungahe lamun awake dhewe iku duwe sawijining panganan khas kang ora diduweni dening tlatah liya. Remidial No Nama Siswa No Soal Jumlah Skor Ketercapaia n Ketunasan Belajar 2 3 Tida k JEFRIANTO_BAHASA JAWA_FASE E_TP 2022/2023 - 5
4) Bahan Bacaan Peserta Didik OMAH ADAT JAWA Ing arsitektur wewangunan omah joglo, seni arsitektur ora mung babagan seni konstruksi omah, nanging uga minangka wujud nilai lan norma masarakat pendukunge. Katresnane manungsa ing cita rasa kaendahan, semono uga sikep religius kawujud ing arsitektur omah joglo. Istilah joglo iku dumadi saka cengkorongan bangunan utama yaiku saka guru awujud patang cagak utama kanthi pengeret tumpang sanga utawa tumpang telu ing dhuwure. Struktur kang kaya mangkene iki saliyane kanggo sangga struktur utama omah, uga minangka sanggan payon omah supaya bisa awujud pencu (piramid). Bab iki nglambangake dene manungsa iku makhluk sosial kang ora bisa nglakoni urip kanthi dhewekan, nanging kudu tansah tulung-tinulung lan sesambungan karo wong liya. Kanthi saka guru kang kuwat minangka pondhasine omah iku negesake lamun karukunan lan mad sinamadan ing bebrayan iku uga kuwat lan masarakate uga kuwat. Yen wis kuwat sakabehe bisa ndadekake negarane uga kuwat. Ing perangan lawang duwe telung lawang, yaiku lawang utama ing tengah lan rong lawang kang ana ing sisih ngiringan kiwa lan tengene lawang utama. Katelu perangan lawang iku nglambangake kang nedheng ngembang lan ngupadi ing sajroning kluwarga. Teges liyane yaiku nulad saka lelakone kewan kupu wiwit saka uler nganti tekan dadi kupu. Dene sadurunge dadi kupu, uler iku nglakoni dadi enthung kang kabuntel ora isa apa-apa anane mung semedi. Nanging bareng wis lulus anggone tapa lan prihatin owah saka kewan kang nggilani lan ngateli dadi kewan kang nyenengake yaiku kupu. Iki nglambangake manungsa iku kudu duwe sipat prihatin lan ngendhaleni hawa nepsu yen kepingin kepenak ing tembe mburine. Ing perangan njero ana kang diarani gedhongan kang diembake kaya dene mihrab, papan panggonan imam kang mimpin shalat. Bab iki nglambangake yen omah iku saliyane dadi papan panggonan ngeyup, bisa uga kanggo papan ngabekti marang Gusti kang dipercaya. Mula saka iku ing ngendi papan manungsa iku kudu tansah eling marang Gusti kang nitahake. Ruwang ngarep ana kang sinebut jaga satru. Ruwang iki ing sangarepe lawang ana sawijining cagak mung siji kang sinebut saka geder utawa cagak keseimbangan. Cagak iki nuduhake sapa pawongan kang duwe omah. Saliyane iku minangka pratandha minangka cagak kang tansah ngelingake marang Gusti kang maha kawasa. Pamilihe kayu kanggu tembok utawa gebyok lan gendheng lempung amarga material iki entheng, JEFRIANTO_BAHASA JAWA_FASE E_TP 2022/2023 - 6
mula ora ngebot-eboti yen dipasang ing papan dhuwur. Sirkulasi udara ing omah joglo iku becik banget amarga dirancang tinarbuka lan ing payone digawe ana trap-trapane. Ing omah joglo payon digawe wujud trap-trapan lan undha usuk mendhuwur. Bab iki nglambangake ana sesambungan ing antarane manungsa lan manungsa, uga manungsa karo Gustine. Mula ing papan iki kerep banget digunakake kanggo nglumpuk ing antarane kluwarga, tundhone bisa gawe rumakete ing sakabehe. Payon omah joglo iku rinakit saka payon lambang sari lan lambang gantung. Dene kalorone ngapit payon kang dumunung ing tengahe. Bab iki nglambangake lamun manungsa urip iku yen saya dhuwur darjate bakal luwih gedhe pacobane. Nanging kanthi rinakit lan tansah sesambungan bakal nguwatake anggone nglakoni pacoban kasebut. Saka andharan kasebut bisa dijupuk dudutan saka wewangunan omah joglo yaiku nenuntun manungsa supaya urip sesambungan karo wong liya (sosial) lan tulung-tinulung iku ndadekake manungsa ora ongas lan ngurmati siji lan sijine, lan uga ora bakal lali marang Gusti kang nitahake. Wewangunan fisik minangka sawijining tandha undhak-undhakane panguripane manungsa kang ngemot nilai intrinsik kearifan lokal. Sawijining kearifan lokal bisa ditemokake ing omah adat tradhisi. Omah adat minangka sawijining wujud nyata kabudayan kang bisa disawang kanthi kasat mata. 5) Daftar Pustaka Panjebar Semangat Edhisi 22 Surya Kaping 28 Mei 2022. Kanthi besutan. https://www.sastra.org/leksikon Sabtu 25 Juni 2022 M JEFRIANTO_BAHASA JAWA_FASE E_TP 2022/2023 - 7
6) Ringkasan Materi Wacana deskripsi Deskripsi yaiku sawijining wujud tulisan kang ana sesambungane karo pambudi dayane penulis kanggo menehi pepincren-peprincen saka sawijining objek (panggonan, manungsa, barang, lan sapanunggalane). Sajrone deskripsi penulis mindhahake kesan-kesane, mindhahake asile pengamatan lan rasa pangrasane marang pamaca. Wacana iki njlentrehake sipat lan sakabehe peprincen wujud kang bisa ditemokake saka objek kasebut. Ancas kang pingin diwujudi dening panulis deskripsi yaiku ngripta daya khayal pamaca, kaya-kaya pamaca bisa nyawang objek kuwi mau kanthi wutuh lan cetha. Cethane wacana deskripsi iku wacana kang nggambarake utawa njlentrehake kanthi cetha salah sawijining kahanan utawa obyek, lan kaya-kaya kang padha maca isa ngrasakake utawa ngreti kaya kang dicritakake. Saliyane kuwi, karangan deskripsi yaiku sawijining karangan kang tujuwane kanggo nggambarake objek kang sanyatane. Wacana deskripsi ana kang diarani wacana deskripsi objektif yaiku salah sawijine jenis karangan deskripsi kang anggone nggambarake objek mau ora dikantheni karo opini saka penulis. Saliyane iku uga ana wacana deskripsi kang diarani wacana deskripsi subjektif yaiku kosok baline saka deskripsi objektif, yaiku anggone nggambarake objek iku dikantheni karo opini saka penulis. Becik lan orane wacana deskripsi iku gumantung saka panulise, amarga saya pinter lan cetha anggone nggambarake kahanan bakal saya cetha para pamaca anggone ngreteni. Topik-topik kang bisa dikembangake dadi tulisan deskripsi yaiku : a. kahanan ruang, umpamane ruang sinauku, gerbong sepur kelas ekonomi, lan pos rondha ing desaku; b. kahanan barang, umpamane maneka warna kembang ing Taman Bunga Nusantara, wong-wong suku Dayak, lan bis kuning UI; c. proses, umpamane proses nggawe klambi kebaya lan budhal menyang sekolah JEFRIANTO_BAHASA JAWA_FASE E_TP 2022/2023 - 8
MODUL AJAR SMK KESATRIAN PURWOKERTO I. INFORMASI UMUM : A. Identitas Modul Nama Sekolah : SMK Kesatrian Purwokerto Nama Penyusun : Jefrianto, S.Pd. Tahun Penyusunan : 2022 Jenjang Sekolah : Sekolah Menengah Kejuruan Alokasi Waktu : 90 menit ( 1 pertemuan @ 2 x 45menit) Elemen : E Capaian Pembelajaran : 1. Menjelaskan arti kata dalam teks nonsatra. 2. Memahami isi gagasan, pikiran, pandangan, arahan atau informasi berupa gagasan, pikiran, pandangan, arahan atau pesan dari satu paragraf (jenis teks nonsastra) B. Kompetensi Awal Peserta didik mampu mengevaluasi informasi berupa gagasan, pikiran, pandangan, arahan atau pesan dari berbagai jenis teks nonsastra (misalnya: deskripsi/narasi/eksposisi/argumentasi atau lainnya) untuk menemukan makna yang tersurat dan tersirat. C. Sarana & Prasarana Ruang Kelas, LCD, Laptop, koneksi internet, bahan ajar, lembar kerja D. Target Peserta Didik Peserta didik reguler : 100 % Peserta didik dengan kesulitan belajar : % Peserta didik dengan pencapaian tinggi : % E. Model Pembelajaran Inquiry Learning II. KOMPONEN INTI : A. Tujuan Pembelajaran Peserta didik mengevaluasi informasi berupa gagasan, pikiran, pandangan, arahan atau pesan dari berbagai jenis teks nonsastra (misalnya: deskripsi/narasi/eksposisi/argumentasi. B. Asesmen DIAGNOSTIK Dilakukan di awal KBM: Bentuk : Pertanyaan Lisan 1. Apa jinising teks yen duweni judul “Perangan Omah Adat” ? 2. Sapa sing bisa njelasake tembung pringgitan? JEFRIANTO_BAHASA JAWA_FASE E_TP 2022/2023 - 1
ASESMEN FORMATIF : Penilaian sikap (profil pelajar pancasila) berupa observasi saat melakukan pengamatan (sopan santun), saat berdiskusi (menghargai pendapat orang lain,mandiri) Penilaian performa saat presentasi (kreatif dan bernalar kritis) C. Pemahaman Bermakna Peserta didik akan menerima manfaat setelah setelah mengikuti proses pembelajaran ini sebagai berikut: Mengenali gagasan, pikiran, pandangan, arahan atau informasi berupa gagasan, pikiran, pandangan, arahan atau pesan dari berbagai jenis teks nonsastra. D. Pertanyaan Pemantik Apa jinising teks yen duweni judul “Perangan Omah Adat” ? Sapa sing bisa njelasake tembung pringgitan? E. Kegiatan Pembelajaran KEGIATAN PEMBELAJARAN Pertemuan 1 Tahapan Kegiatan Alokasi Waktu Pendahuluan Orientasi Salam Pembuka Berdoa sebelum pembelajaran Apersepsi Memberi contoh jenis teks nonsastra Motivasi Menanamkan pentingnya kemampuan komunikasi di masa kini Pemberian Acuan Menyampaikan desain pembelajaran Menyampaikan tujuan pembelajaran 15 menit Kegiatan Inti Fase 1 : Reflection M = ( Mulai Diri ) Peserta didik mengamati jenis-jenis teks non sastra dari majalah majalah berbahasa Jawa E = (Eksplorasi Konsep ) Peserta didik diberi kesempatan untuk mengajukan pertanyaan teks non sastra yang dibacanya Fase 2 : Research R = ( Ruang Kolaborasi ) Siswa dibagi ke dalam 6 kelompok R = ( Refleksi Terbimbing ) Masing-masing kelompok mencari kata-kata sukar dalam teks nonsastra Setiap kelompok mengartikan kata-kata sukar dengan bimbingan guru D = ( Demonstrasi Kontekstual ) Setiap kelompok menyampaikan hasil diskusi E = ( Elaborasi Pemahaman ) 60 menit JEFRIANTO_BAHASA JAWA_FASE E_TP 2022/2023 - 2
KEGIATAN PEMBELAJARAN Pertemuan 1 Tahapan Kegiatan Alokasi Waktu Setiap kelompok menyampaikan simpulan hasil diskusi kelompoknya Penutup K = ( Koneksi Antar Materi Peserta Didik bersama ) Peserta didik menyampaikan simpulan materi secara singkat sebagai bentuk penguatan materi. Guru menanyakan kelebihan dan kekurangan dalam pembelajaran sebagai bentuk refleksi. A = ( Aksi Nyata ) Guru menjelaskan kegiatan pada pertemuan berikutnya. Memberikan salam penutup 15 menit F. Asesmen Penilaian sikap (profil pelajar pancasila) berupa observasi saat melakukan pengamatan (sopan santun), saat berdiskusi (menghargai pendapat orang lain,mandiri) Penilaian performa saat presentasi (kreatif dan bernalar kritis) G. Pengayaan & remidial Pengayaan dilakukan padapeserta didik yang mampu menjawab dengan benar asesmen sumatif. Remidial dilakukan pada peserta didik yang belum memahami materi serta belum mampu mencapai tujuan pembelajaran. H. Metode Inquiry Learning I. Refleksi Peserta Didik dan Pendidik Refleksi dilakukan dengan meminta peserta didik memberikan pendapatnya terhadap kegiatan pembelajaran yang telah dilakukan baik terkait materi yang dipelajari maupun cara atau metode pembelajaran yang digunakan LAMPIRAN 1. Lembar Kerja Peserta Didik 2. Glosarium 3. Pengayaan dan Remedial 4. Bahan Bacaan Pendidik dan Peserta Didik 5. Daftar Pustaka 6. Ringkasan Materi JEFRIANTO_BAHASA JAWA_FASE E_TP 2022/2023 - 3
LAMPIRAN 1) LEMBAR KERJA PESERTA DIDIK Kagiatan 2 Para siswa wis negesi tembung angel saka teks. Para siswa jodohake tembung babagan perangan omah adat Jawa karo filosofinya saka kartu kang wis digawe guru! Tuladha: Lisan 1. Apa sing kok ngerteni babagan teks deskripsi? 2. Apa sing kokngerteni babagan omah adat Jawa? Lisan/tulis Taksir/Pangira-Ira Sadurunge Maca Pratelan Sawise Maca Bener Omah adat Jawa namung ana setunggal jenis Bener Bukti Bener Pekiwan manggon ana ing mburi. Bener Bukti JEFRIANTO_BAHASA JAWA_FASE E_TP 2022/2023 - 4 pralambang luruhe pribadi Jawa kang tansah tinarbuka lan mentingake karukunan lan kekadangan PENDHAPA PRINGGITAN pralambang yen manungsa iku duwe kuwajiban nguri-uri lan ngrembakake seni lan budaya
FORMATIF 1. Penilaian sikap (profil pelajar pancasila) berupa observasi saat melakukan pengamatan (sopan santun), saat berdiskusi (menghargai pendapat orang lain,mandiri) 2. Penilaian performa saat presentasi (kreatif dan bernalar kritis) Pengamatan Individu Teks Nonsastra No Nama Profil Pelajar Pancasila Jumlah Skor Kritis Santun Nilai Keterangan Pengamatan Kelompok Teks Nonsastra No Nama Profil Pelajar Pancasila Jumlah Skor Kritis Santun Nilai Keterangan 2) GLOSARIUM 1. Pralambang : perlambang 2. Tinarbuka : terbuka 3. Kekadangan : persaudaraan 4. Ngrembaka : lestari 3) Pengayaan dan Remidial Pengayaan Gatekna teks iki banjur sebutna jinis teks lan titikane! Ora kaya panganan dhele tradisional liyane kang biyasane asale saka Cina lan Jepang, tempe iku asli saka Indonesia. Ora cetha kapan panggawene tempe iku kawitan. Nanging nyatane panganan tradisional iki wis dikenal wiwit pirang-pirang abad kawuri, utamane ing tatanan budaya panganan masarakat Jawa. Ing bab 3 lan bab 12 manuskrip Serat Centhini kanthi seting Jawa abad kaping 16, wis ditemokake tembung “tempe”, umpamane kanthi nyebut jeneng nyamikan jae santen tempe (saemper masakan tempe nganggo santen) lan dhele tempe srundengan. Tembung dhele kang ditulis kadhele ing basa Jawa ditemokake ing Serat Sri Tanjung (abad 12 utawa 13). Saliyane iku ing serat legenda kota Banyuwangi iku, tembung dhele uga ditemokake ing Serat Centhini taun 1814. Ing jilid kapindho Serat Centhini digambarake lelakone Cebolang saka Purbalingga tumuju menyang Mataram, banjur nginep ing omahe Ki JEFRIANTO_BAHASA JAWA_FASE E_TP 2022/2023 - 5
Amongtrustha, kang nyugata dhahar wengi kanthi lawuh bubuk dhele. Ing Mataram, Cebolang diwenehi ngerti dene sesaji ing kacar-kucur, yaiku upacara arep nikahake anak, ana kacang kawak lan dhele kawak, beras kuning, kembang, lan dhuwit cring. (wikipedia). Tembung “tempe” dirasa saka basa Jawa kuna. Ing jaman Jawa kuna ana panganan kang werna putih digawe saka glepung/tepung sagu kang diarani tumpi. Tempe seger kang awarna putih katon saemper karo panganan tumpi kasebut. Saliyane iku ana rujukan ngenani tempe saka taun 1875 ing sawijining kamus basa Jawa-Belanda. Andharan kasebut nyata nuduhake lamun panganan kang diarani tempe iku dikenal dening wong Indonesia wis pirang-pirang abad kawuri. Mula sepira bungahe lamun awake dhewe iku duwe sawijining panganan khas kang ora diduweni dening tlatah liya. Remidial No Nama Siswa No Soal Jumlah Skor Ketercapaia n Ketunasan Belajar 2 3 Tida k 4) Bahan Bacaan OMAH ADAT JAWA Ing arsitektur wewangunan omah joglo, seni arsitektur ora mung babagan seni konstruksi omah, nanging uga minangka wujud nilai lan norma masarakat pendukunge. Katresnane manungsa ing cita rasa kaendahan, semono uga sikep religius kawujud ing arsitektur omah joglo. Istilah joglo iku dumadi saka cengkorongan bangunan utama yaiku saka guru awujud patang cagak utama kanthi pengeret tumpang sanga utawa tumpang telu ing dhuwure. Struktur kang kaya mangkene iki saliyane kanggo sangga struktur utama omah, uga minangka sanggan payon omah supaya bisa awujud pencu (piramid). Bab iki nglambangake dene manungsa iku makhluk sosial kang ora bisa nglakoni urip kanthi dhewekan, nanging kudu tansah tulung-tinulung lan sesambungan karo wong liya. Kanthi saka guru kang kuwat minangka pondhasine omah iku negesake lamun karukunan lan mad sinamadan ing bebrayan iku uga kuwat lan masarakate uga kuwat. Yen wis kuwat sakabehe bisa ndadekake negarane uga kuwat. Ing perangan lawang duwe telung lawang, yaiku lawang utama ing tengah lan rong lawang kang JEFRIANTO_BAHASA JAWA_FASE E_TP 2022/2023 - 6
ana ing sisih ngiringan kiwa lan tengene lawang utama. Katelu perangan lawang iku nglambangake kang nedheng ngembang lan ngupadi ing sajroning kluwarga. Teges liyane yaiku nulad saka lelakone kewan kupu wiwit saka uler nganti tekan dadi kupu. Dene sadurunge dadi kupu, uler iku nglakoni dadi enthung kang kabuntel ora isa apa-apa anane mung semedi. Nanging bareng wis lulus anggone tapa lan prihatin owah saka kewan kang nggilani lan ngateli dadi kewan kang nyenengake yaiku kupu. Iki nglambangake manungsa iku kudu duwe sipat prihatin lan ngendhaleni hawa nepsu yen kepingin kepenak ing tembe mburine. Ing perangan njero ana kang diarani gedhongan kang diembake kaya dene mihrab, papan panggonan imam kang mimpin shalat. Bab iki nglambangake yen omah iku saliyane dadi papan panggonan ngeyup, bisa uga kanggo papan ngabekti marang Gusti kang dipercaya. Mula saka iku ing ngendi papan manungsa iku kudu tansah eling marang Gusti kang nitahake. Ruwang ngarep ana kang sinebut jaga satru. Ruwang iki ing sangarepe lawang ana sawijining cagak mung siji kang sinebut saka geder utawa cagak keseimbangan. Cagak iki nuduhake sapa pawongan kang duwe omah. Saliyane iku minangka pratandha minangka cagak kang tansah ngelingake marang Gusti kang maha kawasa. Pamilihe kayu kanggu tembok utawa gebyok lan gendheng lempung amarga material iki entheng, mula ora ngebot-eboti yen dipasang ing papan dhuwur. Sirkulasi udara ing omah joglo iku becik banget amarga dirancang tinarbuka lan ing payone digawe ana trap-trapane. Ing omah joglo payon digawe wujud trap-trapan lan undha usuk mendhuwur. Bab iki nglambangake ana sesambungan ing antarane manungsa lan manungsa, uga manungsa karo Gustine. Mula ing papan iki kerep banget digunakake kanggo nglumpuk ing antarane kluwarga, tundhone bisa gawe rumakete ing sakabehe. Payon omah joglo iku rinakit saka payon lambang sari lan lambang gantung. Dene kalorone ngapit payon kang dumunung ing tengahe. Bab iki nglambangake lamun manungsa urip iku yen saya dhuwur darjate bakal luwih gedhe pacobane. Nanging kanthi rinakit lan tansah sesambungan bakal nguwatake anggone nglakoni pacoban kasebut. Saka andharan kasebut bisa dijupuk dudutan saka wewangunan omah joglo yaiku nenuntun manungsa supaya urip sesambungan karo wong liya (sosial) lan tulung-tinulung iku ndadekake manungsa ora ongas lan ngurmati siji lan sijine, lan uga ora bakal lali marang Gusti kang nitahake. Wewangunan fisik minangka sawijining tandha undhak-undhakane panguripane manungsa kang ngemot nilai intrinsik kearifan lokal. Sawijining kearifan lokal bisa ditemokake ing omah adat tradhisi. Omah adat minangka sawijining wujud nyata kabudayan kang bisa disawang kanthi kasat mata. JEFRIANTO_BAHASA JAWA_FASE E_TP 2022/2023 - 7
5) Daftar Pustaka Panjebar Semangat Edhisi 22 Surya Kaping 28 Mei 2022. Kanthi besutan. https://www.sastra.org/leksikon Sabtu 25 Juni 2022 M 6) Ringkasan Materi Wacana Deskripsi Deskripsi yaiku sawijining wujud tulisan kang ana sesambungane karo pambudi dayane penulis kanggo menehi pepincren-peprincen saka sawijining objek (panggonan, manungsa, barang, lan sapanunggalane). Sajrone deskripsi penulis mindhahake kesan-kesane, mindhahake asile pengamatan lan rasa pangrasane marang pamaca. Wacana iki njlentrehake sipat lan sakabehe peprincen wujud kang bisa ditemokake saka objek kasebut. Ancas kang pingin diwujudi dening panulis deskripsi yaiku ngripta daya khayal pamaca, kaya-kaya pamaca bisa nyawang objek kuwi mau kanthi wutuh lan cetha. Cethane wacana deskripsi iku wacana kang nggambarake utawa njlentrehake kanthi cetha salah sawijining kahanan utawa obyek, lan kaya-kaya kang padha maca isa ngrasakake utawa ngreti kaya kang dicritakake. Saliyane kuwi, karangan deskripsi yaiku sawijining karangan kang tujuwane kanggo nggambarake objek kang sanyatane. Wacana deskripsi ana kang diarani wacana deskripsi objektif yaiku salah sawijine jenis karangan deskripsi kang anggone nggambarake objek mau ora dikantheni karo opini saka penulis. Saliyane iku uga ana wacana deskripsi kang diarani wacana deskripsi subjektif yaiku kosok baline saka deskripsi objektif, yaiku anggone nggambarake objek iku dikantheni karo opini saka penulis. Becik lan orane wacana deskripsi iku gumantung saka panulise, amarga saya pinter lan cetha anggone nggambarake kahanan bakal saya cetha para pamaca anggone ngreteni. Topik-topik kang bisa dikembangake dadi tulisan deskripsi yaiku : a. kahanan ruang, umpamane ruang sinauku, gerbong sepur kelas ekonomi, lan pos rondha ing desaku; b. kahanan barang, umpamane maneka warna kembang ing Taman Bunga Nusantara, wong-wong suku Dayak, lan bis kuning UI; c. proses, umpamane proses nggawe klambi kebaya lan budhal menyang sekolah JEFRIANTO_BAHASA JAWA_FASE E_TP 2022/2023 - 8
MODUL AJAR SMK KESATRIAN PURWOKERTO I. INFORMASI UMUM : A. Identitas Modul Nama Sekolah : SMK Kesatrian Purwokerto Nama Penyusun : Jefrianto, S.Pd. Tahun Penyusunan : 2022 Jenjang Sekolah : Sekolah Menengah Kejuruan Alokasi Waktu : 90 menit ( 1 pertemuan @ 2 x 45menit) Elemen : E Capaian Pembelajaran : Menulis teks nonsastra. B. Kompetensi Awal Peserta didik mampu mengevaluasi informasi berupa gagasan, pikiran, pandangan, arahan atau pesan dari berbagai jenis teks nonsastra (misalnya: deskripsi/narasi/eksposisi/argumentasi atau lainnya) untuk menemukan makna yang tersurat dan tersirat. C. Sarana & Prasarana Ruang Kelas, LCD, Laptop, koneksi internet, bahan ajar, lembar kerja D. Target Peserta Didik Peserta didik reguler : 100 % Peserta didik dengan kesulitan belajar : % Peserta didik dengan pencapaian tinggi : % E. Model Pembelajaran Inquiry Learning II. KOMPONEN INTI : A. Tujuan Pembelajaran Peserta didik menyajikan teks untuk berbagai tujuan secara logis, kritis dan kreatif B. Asesmen DIAGNOSTIK Dilakukan di awal KBM: Bentuk : Pertanyaan Lisan ASESMEN FORMATIF : Penilaian sikap (profil pelajar pancasila) berupa observasi saat melakukan pengamatan (sopan santun), saat berdiskusi (menghargai pendapat orang lain,mandiri) Penilaian performa saat presentasi (kreatif dan bernalar kritis)
C. Pemahaman Bermakna Peserta didik akan menerima manfaat setelah setelah mengikuti proses pembelajaran ini sebagai berikut: Mengenali gagasan, pikiran, pandangan, arahan atau informasi berupa gagasan, pikiran, pandangan, arahan atau pesan dari berbagai jenis teks nonsastra. D. Pertanyaan Pemantik Apa titikane teks narasi E. Kegiatan Pembelajaran KEGIATAN PEMBELAJARAN Pertemuan 1 Tahapan Kegiatan Alokasi Waktu Pendahuluan Orientasi Salam Pembuka Berdoa sebelum pembelajaran Apersepsi Memberi contoh struktur teks non sastra Motivasi Menanamkan pentingnya kemampuan menulis di era kini Pemberian Acuan Menyampaikan desain pembelajaran Menyampaikan tujuan pembelajaran 15 menit Kegiatan Inti Fase 1 : Reflection M = ( Mulai Diri ) Peserta didik mengamati jenis-jenis teks non sastra dari majalah majalah berbahasa Jawa E = (Eksplorasi Konsep ) Peserta didik diberi kesempatan untuk mengajukan pertanyaan mengenai struktur teks non sastra yang dibacanya Fase 2 : Research R = ( Ruang Kolaborasi ) Siswa dibagi ke dalam 4 kelompok R = ( Refleksi Terbimbing ) Masing-masing kelompok mengembangkan draf tulisan pada minggu sebelumnya dengan bimbingan guru D = ( Demonstrasi Kontekstual ) Setiap kelompok menyampaikan hasil pengembangan teks non sastra E = ( Elaborasi Pemahaman ) Setiap kelompok menyampaikan garis besar hasil pengembangan tulisannya 60 menit Penutup K = ( Koneksi Antar Materi Peserta Didik bersama ) Peserta didik menyampaikan simpulan materi secara singkat sebagai bentuk penguatan materi. Guru menanyakan kelebihan dan kekurangan 15 menit
KEGIATAN PEMBELAJARAN Pertemuan 1 Tahapan Kegiatan Alokasi Waktu dalam pembelajaran sebagai bentuk refleksi. A = ( Aksi Nyata ) Guru menjelaskan kegiatan pada pertemuan berikutnya. Memberikan salam penutup F. Asesmen Penilaian sikap (profil pelajar pancasila) berupa observasi saat melakukan pengamatan (sopan santun), saat berdiskusi (menghargai pendapat orang lain,mandiri) Penilaian performa saat presentasi (kreatif dan bernalar kritis) G. Pengayaan & remidial Pengayaan dilakukan padapeserta didik yang mampu menjawab dengan benar asesmen sumatif. Remidial dilakukan pada peserta didik yang belum memahami materi serta belum mampu mencapai tujuan pembelajaran. H. Metode Inquiry Learning I. Refleksi Peserta Didik dan Pendidik Refleksi dilakukan dengan meminta peserta didik memberikan pendapatnya terhadap kegiatan pembelajaran yang telah dilakukan baik terkait materi yang dipelajari maupun cara atau metode pembelajaran yang digunakan LAMPIRAN 1. Lembar Kerja Peserta Didik 2. Glosarium 3. Pengayaan dan Remedial 4. Bahan Bacaan Pendidik dan Peserta Didik 5. Daftar Pustaka 6. Ringkasan Materi
LAMPIRAN 1) LEMBAR KERJA SISWA Kagiatan 1 1. Kembangna rengrengan tulisan saka minggu kapungkur! DIAGNOSTIK Lisan 1. Apa sing kok ngerteni babagan teks deskripsi? 2. Apa sing kokngerteni babagan omah adat Jawa? Lisan/tulis Taksir/Pangira-Ira Sadurunge Maca Pratelan Sawise Maca Bener Omah adat Jawa namung ana setunggal jenis Bener Bukti Bener Pekiwan manggon ana ing mburi. Bener Bukti FORMATIF 1. Penilaian sikap (profil pelajar pancasila) berupa observasi saat melakukan pengamatan (sopan santun), saat berdiskusi (menghargai pendapat orang lain,mandiri) 2. Penilaian performa saat presentasi (kreatif dan bernalar kritis) Pengamatan Individu Teks Nonsastra No Nama Profil Pelajar Pancasila Jumlah Skor Kritis Santun Nilai Keterangan Pengamatan Kelompok Teks Nonsastra No Nama Profil Pelajar Pancasila Jumlah Skor Kritis Santun Nilai Keterangan 2) PENGAYAAN DAN REMIDIAL
Pengayaan Gatekna teks iki banjur sebutna jinis teks lan titikane! Ora kaya panganan dhele tradisional liyane kang biyasane asale saka Cina lan Jepang, tempe iku asli saka Indonesia. Ora cetha kapan panggawene tempe iku kawitan. Nanging nyatane panganan tradisional iki wis dikenal wiwit pirang-pirang abad kawuri, utamane ing tatanan budaya panganan masarakat Jawa. Ing bab 3 lan bab 12 manuskrip Serat Centhini kanthi seting Jawa abad kaping 16, wis ditemokake tembung “tempe”, umpamane kanthi nyebut jeneng nyamikan jae santen tempe (saemper masakan tempe nganggo santen) lan dhele tempe srundengan. Tembung dhele kang ditulis kadhele ing basa Jawa ditemokake ing Serat Sri Tanjung (abad 12 utawa 13). Saliyane iku ing serat legenda kota Banyuwangi iku, tembung dhele uga ditemokake ing Serat Centhini taun 1814. Ing jilid kapindho Serat Centhini digambarake lelakone Cebolang saka Purbalingga tumuju menyang Mataram, banjur nginep ing omahe Ki Amongtrustha, kang nyugata dhahar wengi kanthi lawuh bubuk dhele. Ing Mataram, Cebolang diwenehi ngerti dene sesaji ing kacar-kucur, yaiku upacara arep nikahake anak, ana kacang kawak lan dhele kawak, beras kuning, kembang, lan dhuwit cring. (wikipedia). Tembung “tempe” dirasa saka basa Jawa kuna. Ing jaman Jawa kuna ana panganan kang werna putih digawe saka glepung/tepung sagu kang diarani tumpi. Tempe seger kang awarna putih katon saemper karo panganan tumpi kasebut. Saliyane iku ana rujukan ngenani tempe saka taun 1875 ing sawijining kamus basa Jawa-Belanda. Andharan kasebut nyata nuduhake lamun panganan kang diarani tempe iku dikenal dening wong Indonesia wis pirang-pirang abad kawuri. Mula sepira bungahe lamun awake dhewe iku duwe sawijining panganan khas kang ora diduweni dening tlatah liya. Remidial No Nama Siswa No Soal Jumlah Skor Ketercapaia n Ketunasan Belajar 2 3 Tida k
3) Bahan Bacaan OMAH ADAT JAWA Ing arsitektur wewangunan omah joglo, seni arsitektur ora mung babagan seni konstruksi omah, nanging uga minangka wujud nilai lan norma masarakat pendukunge. Katresnane manungsa ing cita rasa kaendahan, semono uga sikep religius kawujud ing arsitektur omah joglo. Istilah joglo iku dumadi saka cengkorongan bangunan utama yaiku saka guru awujud patang cagak utama kanthi pengeret tumpang sanga utawa tumpang telu ing dhuwure. Struktur kang kaya mangkene iki saliyane kanggo sangga struktur utama omah, uga minangka sanggan payon omah supaya bisa awujud pencu (piramid). Bab iki nglambangake dene manungsa iku makhluk sosial kang ora bisa nglakoni urip kanthi dhewekan, nanging kudu tansah tulung-tinulung lan sesambungan karo wong liya. Kanthi saka guru kang kuwat minangka pondhasine omah iku negesake lamun karukunan lan mad sinamadan ing bebrayan iku uga kuwat lan masarakate uga kuwat. Yen wis kuwat sakabehe bisa ndadekake negarane uga kuwat. Ing perangan lawang duwe telung lawang, yaiku lawang utama ing tengah lan rong lawang kang ana ing sisih ngiringan kiwa lan tengene lawang utama. Katelu perangan lawang iku nglambangake kang nedheng ngembang lan ngupadi ing sajroning kluwarga. Teges liyane yaiku nulad saka lelakone kewan kupu wiwit saka uler nganti tekan dadi kupu. Dene sadurunge dadi kupu, uler iku nglakoni dadi enthung kang kabuntel ora isa apa-apa anane mung semedi. Nanging bareng wis lulus anggone tapa lan prihatin owah saka kewan kang nggilani lan ngateli dadi kewan kang nyenengake yaiku kupu. Iki nglambangake manungsa iku kudu duwe sipat prihatin lan ngendhaleni hawa nepsu yen kepingin kepenak ing tembe mburine. Ing perangan njero ana kang diarani gedhongan kang diembake kaya dene mihrab, papan panggonan imam kang mimpin shalat. Bab iki nglambangake yen omah iku saliyane dadi papan panggonan ngeyup, bisa uga kanggo papan ngabekti marang Gusti kang dipercaya. Mula saka iku ing ngendi papan manungsa iku kudu tansah eling marang Gusti kang nitahake. Ruwang ngarep ana kang sinebut jaga satru. Ruwang iki ing sangarepe lawang ana sawijining cagak mung siji kang sinebut saka geder utawa cagak keseimbangan. Cagak iki nuduhake sapa pawongan kang duwe omah. Saliyane iku minangka pratandha minangka cagak kang tansah ngelingake marang Gusti kang maha kawasa. Pamilihe kayu kanggu tembok utawa gebyok lan gendheng lempung amarga material iki entheng, mula ora ngebot-eboti yen dipasang ing papan dhuwur. Sirkulasi udara ing omah
joglo iku becik banget amarga dirancang tinarbuka lan ing payone digawe ana trap-trapane. Ing omah joglo payon digawe wujud trap-trapan lan undha usuk mendhuwur. Bab iki nglambangake ana sesambungan ing antarane manungsa lan manungsa, uga manungsa karo Gustine. Mula ing papan iki kerep banget digunakake kanggo nglumpuk ing antarane kluwarga, tundhone bisa gawe rumakete ing sakabehe. Payon omah joglo iku rinakit saka payon lambang sari lan lambang gantung. Dene kalorone ngapit payon kang dumunung ing tengahe. Bab iki nglambangake lamun manungsa urip iku yen saya dhuwur darjate bakal luwih gedhe pacobane. Nanging kanthi rinakit lan tansah sesambungan bakal nguwatake anggone nglakoni pacoban kasebut. Saka andharan kasebut bisa dijupuk dudutan saka wewangunan omah joglo yaiku nenuntun manungsa supaya urip sesambungan karo wong liya (sosial) lan tulung-tinulung iku ndadekake manungsa ora ongas lan ngurmati siji lan sijine, lan uga ora bakal lali marang Gusti kang nitahake. Wewangunan fisik minangka sawijining tandha undhak-undhakane panguripane manungsa kang ngemot nilai intrinsik kearifan lokal. Sawijining kearifan lokal bisa ditemokake ing omah adat tradhisi. Omah adat minangka sawijining wujud nyata kabudayan kang bisa disawang kanthi kasat mata. 4) Daftar Pustaka Panjebar Semangat Edhisi 22 Surya Kaping 28 Mei 2022. Kanthi besutan. https://www.sastra.org/leksikon Sabtu 25 Juni 2022 M 5) Ringkasan Materi 6) Wacana Deskripsi Deskripsi yaiku sawijining wujud tulisan kang ana sesambungane karo pambudi dayane penulis kanggo menehi pepincren-peprincen saka sawijining objek (panggonan, manungsa, barang, lan sapanunggalane). Sajrone deskripsi penulis mindhahake kesan-kesane, mindhahake asile pengamatan lan rasa pangrasane marang pamaca. Wacana iki njlentrehake sipat lan sakabehe peprincen wujud kang bisa ditemokake saka objek kasebut. Ancas kang pingin diwujudi dening panulis deskripsi yaiku ngripta daya khayal pamaca, kaya-kaya pamaca bisa nyawang objek kuwi mau kanthi wutuh lan cetha. Cethane wacana deskripsi iku wacana kang nggambarake utawa njlentrehake kanthi cetha salah sawijining kahanan utawa obyek, lan kaya-kaya kang padha maca isa ngrasakake utawa ngreti kaya kang dicritakake. Saliyane kuwi, karangan deskripsi yaiku sawijining karangan kang tujuwane kanggo nggambarake objek kang sanyatane. Wacana deskripsi ana kang diarani wacana deskripsi objektif yaiku salah sawijine jenis karangan deskripsi kang anggone nggambarake
objek mau ora dikantheni karo opini saka penulis. Saliyane iku uga ana wacana deskripsi kang diarani wacana deskripsi subjektif yaiku kosok baline saka deskripsi objektif, yaiku anggone nggambarake objek iku dikantheni karo opini saka penulis. Becik lan orane wacana deskripsi iku gumantung saka panulise, amarga saya pinter lan cetha anggone nggambarake kahanan bakal saya cetha para pamaca anggone ngreteni. Topik-topik kang bisa dikembangake dadi tulisan deskripsi yaiku : a. kahanan ruang, umpamane ruang sinauku, gerbong sepur kelas ekonomi, lan pos rondha ing desaku; b. kahanan barang, umpamane maneka warna kembang ing Taman Bunga Nusantara, wongwong suku Dayak, lan bis kuning UI; c. proses, umpamane proses nggawe klambi kebaya lan budhal menyang sekolah.
JEFRIANTO_BAHASA JAWA_FASE E_TP 2022/2023 - 9
MODUL AJAR SMK KESATRIAN PURWOKERTO I. INFORMASI UMUM : A. Identitas Modul Nama Sekolah : SMK Kesatrian Purwokerto Nama Penyusun : Jefrianto, S.Pd. Tahun Penyusunan : 2022 Jenjang Sekolah : Sekolah Menengah Kejuruan Alokasi Waktu : 90 menit ( 1 pertemuan @ 2 x 45menit) Elemen : E Capaian Pembelajaran : Menulis teks nonsastra. B. Kompetensi Awal Peserta didik mampu mengevaluasi informasi berupa gagasan, pikiran, pandangan, arahan atau pesan dari berbagai jenis teks nonsastra (misalnya: deskripsi/narasi/eksposisi/argumentasi atau lainnya) untuk menemukan makna yang tersurat dan tersirat. C. Sarana & Prasarana Ruang Kelas, LCD, Laptop, koneksi internet, bahan ajar, lembar kerja D. Target Peserta Didik Peserta didik reguler : 100 % Peserta didik dengan kesulitan belajar : % Peserta didik dengan pencapaian tinggi : % E. Model Pembelajaran Inquiry Learning II. KOMPONEN INTI : A. Tujuan Pembelajaran Peserta didik menyajikan teks untuk berbagai tujuan secara logis, kritis dan kreatif B. Asesmen DIAGNOSTIK Dilakukan di awal KBM: Bentuk : Pertanyaan Lisan ASESMEN FORMATIF : Penilaian sikap (profil pelajar pancasila) berupa observasi saat melakukan pengamatan (sopan santun), saat berdiskusi (menghargai pendapat orang lain,mandiri) Penilaian performa saat presentasi (kreatif dan bernalar kritis) JEFRIANTO_BAHASA JAWA_FASE E_TP 2022/2023 - 1
C. Pemahaman Bermakna Peserta didik akan menerima manfaat setelah setelah mengikuti proses pembelajaran ini sebagai berikut: Mengenali gagasan, pikiran, pandangan, arahan atau informasi berupa gagasan, pikiran, pandangan, arahan atau pesan dari berbagai jenis teks nonsastra. D. Pertanyaan Pemantik Apa titikane teks narasi E. Kegiatan Pembelajaran KEGIATAN PEMBELAJARAN Pertemuan 1 Tahapan Kegiatan Alokasi Waktu Pendahuluan Orientasi Salam Pembuka Berdoa sebelum pembelajaran Apersepsi Memberi contoh struktur teks non sastra Motivasi Menanamkan pentingnya kemampuan menulis di era kini Pemberian Acuan Menyampaikan desain pembelajaran Menyampaikan tujuan pembelajaran 15 menit Kegiatan Inti Fase 1 : Reflection M = ( Mulai Diri ) Peserta didik mengamati teks non sastra yang ditulis bersama kelompoknya E = (Eksplorasi Konsep ) Peserta didik diberi kesempatan untuk mengajukan pertanyaan mengenai teks non sastra Fase 2 : Research R = ( Ruang Kolaborasi ) Siswa dibagi ke dalam 4 kelompok R = ( Refleksi Terbimbing ) Masing-masing kelompok merevisi hasil tulisannya D = ( Demonstrasi Kontekstual ) Setiap kelompok menyampaikan hasil revisi teks non sastra E = ( Elaborasi Pemahaman ) Setiap kelompok menyampaikan garis besar hasil revisi tulisannya 60 menit Penutup K = ( Koneksi Antar Materi Peserta Didik bersama ) Peserta didik menyampaikan simpulan materi secara singkat sebagai bentuk penguatan materi. Guru menanyakan kelebihan dan kekurangan dalam pembelajaran sebagai bentuk refleksi. A = ( Aksi Nyata ) Guru menjelaskan kegiatan pada pertemuan 15 menit JEFRIANTO_BAHASA JAWA_FASE E_TP 2022/2023 - 2
KEGIATAN PEMBELAJARAN Pertemuan 1 Tahapan Kegiatan Alokasi Waktu berikutnya. Memberikan salam penutup F. Asesmen Penilaian sikap (profil pelajar pancasila) berupa observasi saat melakukan pengamatan (sopan santun), saat berdiskusi (menghargai pendapat orang lain,mandiri) Penilaian performa saat presentasi (kreatif dan bernalar kritis) G. Pengayaan & remidial Pengayaan dilakukan padapeserta didik yang mampu menjawab dengan benar asesmen sumatif. Remidial dilakukan pada peserta didik yang belum memahami materi serta belum mampu mencapai tujuan pembelajaran. H. Metode Inquiry Learning I. Refleksi Peserta Didik dan Pendidik Refleksi dilakukan dengan meminta peserta didik memberikan pendapatnya terhadap kegiatan pembelajaran yang telah dilakukan baik terkait materi yang dipelajari maupun cara atau metode pembelajaran yang digunakan LAMPIRAN 1. Lembar Kerja Peserta Didik 2. Glosarium 3. Pengayaan dan Remedial 4. Bahan Bacaan Pendidik dan Peserta Didik 5. Daftar Pustaka 6. Ringkasan Materi JEFRIANTO_BAHASA JAWA_FASE E_TP 2022/2023 - 3
LAMPIRAN 1) LEMBAR KERJA PESERTA DIDIK Kagiatan 1 Dandani tulisanmu ing minggu kapungkur! Wacanen asil tulisanmu! Rubrik penilaian presentasi No Indikator Penilaian Kriteria Penilaian Kurang Kriteria Penilaian Cukup Kriteria Penilaian Baik Kriteria Penilaian Sangat Baik 1. Penyajian teks nonsastra deskripsi omah adat Jawa Penggunaan Bahasa, kejelasan menyampaikan, komunikatif dan kebenaran konsep kurang. Penggunaan Bahasa, kejelasan menyampaikan, komunikatif dan kebenaran konsep cukup. Penggunaan Bahasa, kejelasan menyampaikan, komunikatif dan kebenaran konsep baik. Penggunaan Bahasa, kejelasan menyampaikan, komunikatif dan kebenaran konsep sangat baik. Lembar Penilaian Presentasi Kelas :………………. No Nama Peserta Didik Penggunaan Bahasa Kejelasan Menyampaikan Komunikatif Kebenaran konsep 1. 2. 3. 4. DIAGNOSTIK Lisan 1. Apa kang ko mangerteni gegayutan omah adat Jawa? 2. Sebutke perangan omah adat Jawa kanthi jangkep! 3. Sebutake filosofi lan makna saka perangan omah adat jawa! Lisan/tulis Taksir/Pangira-Ira Sadurunge Maca Pratelan Sawise Maca Bener Wacan kang ko andharaken ngemu informasi babagan omah adat Jawa. Bener Bukti Bener Bageyan adat Jawa diperang dadi telu. Bener Bukti Bener Bageyan omah kang oleh dileboni tamu namung dumugi pringgitan. Bener Bukti JEFRIANTO_BAHASA JAWA_FASE E_TP 2022/2023 - 4