รายยาวมหาชาติเวสสันดรชาดก ทำนองหลวง ๑๓ กัณฑ์

รายยาว มหาชาติเวสสันดรชาดก ทำนองหลวง ๑๓ กัณฑ ๑๙๔

กณั ฑที่ ๙ มัทรี ๙๐ พระคาถา

(ยํ ปน รฺ า มหาปวึ อนุ นฺ าเทตวา พราหมณสสฺ ปยปุตเฺ ตสุ ทนิ ฺเนสุ ยาว
พรหมโลกา เอกโกลาหลํ ชาตํ เตนาป ภชิ ชฺ ติ หทยา วิย หมิ วนฺตวาสโิ น เทวตาโย เตสํ
พราหมเณน นิ มานานํ ตํ วลิ าป สตุ วา มนตฺ ยึสุ สเจ มททฺ ี สกาลสเฺ สว อสฺสมํ
อาคมิสสฺ ติ สา ตตฺถ ปตุ ฺเต อทิสวา เวสสฺ นตฺ รํ ปุจฉฺ ติ วา พราหมณสสฺ ทินนฺ ภาวํ สุตวา
พลวสเิ นเหน ปทานปุ ทํ ธาวติ วา มหนฺตํ ทกุ ฺขํ อนุภเว าติ ฯ ตมตถฺ ํ ปกาเสนฺโต
สตฺถา อาห ฯ)

เตสํ ลาลปตํ สตุ า ตโย วาฬา วเน มิคา ฯ สีโห พ คฺโฆ จ ทีป จ อิทํ วจนมพ วุ ฯ
มา เหว โน ราชปตุ ฺตี สายํ อุ ฉฺ าโต อาคมา ฯ มา เหวม าก นพิ ฺโภเค เหยิตฺถ วเน
มิคา ฯ สีโห จ นํ วิเหเ พ คโฺ ฆ ทปี  จ ลกฺขณํ ฯ เนว ชาลกิ มุ ารสฺส กโุ ต กณ าชินา
สยิ า ฯ อุภเยเนว ชยิ เฺ ยถ ปตปิ ุตเฺ ต ลกขฺ ณาติ ฯ ขณิตฺติกํ เม ปตติ ํ ทกฺขิณกฺขิ จ ผนทฺ ติ ฯ
อผลา ผลโิ น รุกฺขา สพพฺ า มยุ นฺติ เม ทสิ า ฯ ตสสฺ า สายณ กาลม ิ อสฺสมาคมนํ ปติ ฯ
อตฺถงฺคตม ิ สุริเย วาฬา ปนเฺ ถ อุปฏหุ ฯ นเี จ โวลมฺพเก สุริเย ทเู ร จ วต อสสฺ โม ฯ ยจฺ
เนสํ อิโต หิสฺสํ ตนฺเต ภุ ฺเช ุ โภชนํ ฯ โส นูน ขตตฺ โิ ย เอโก ปณฺณสาลาย อจฉฺ ติ ฯ
โตเสนโฺ ต ทารเก ฉาเต มมํ ทสิ า อนายตึ ฯ เต นนู ปตุ ฺตกา มย ํ กปณาย วรากิยา ฯ สายํ
สเํ วสนากาเล ขีรปต าว อจฺฉเร ฯ เต นูน ปุตฺตกา มย ํ กปณาย วรากิยา ฯ สายํ สเํ วสนา
กาเล วาริปตาว อจฉฺ เร ฯ เต นูน ปุตฺตกา มย ํ กปณาย วรากิยา ฯ ปจฺจุคคฺ ตา มํ ติฏนตฺ ิ
วจฉฺ า พาลาว มาตรํ ฯ เต นูน ปตุ ตฺ กา มย ํ กปณาย วรากยิ า ฯ ปจฺจคุ คฺ ตา มํ ติฏนตฺ ิ
หํสาวปุ รปิ ลลฺ เล ฯ เต นูน ปตุ ฺตกา มย ํ กปณาย วรากยิ า ฯ ปจฺจุคคฺ ตา มํ ตฏิ นฺติ
อสสฺ มสสฺ าวิทรู โต ฯ เอกายโน เอกปโถ สรา โสพฺภา จ ปสฺสโต ฯ อฺํ มคฺคํ น ปสสฺ ามิ
เยน คจฺเฉ อสสฺ มํ ฯ มิคา นมตฺถุ ราชาโน กานน ึ มหพพฺ ลา ฯ ธมเฺ มน ภาตโร โหถ
มคฺคํ เม เทถ ยาจิตาฯ อวรทุ ฺธสฺสาหํ ภริยา ราชปุตตฺ สสฺ สริ ีมโต ฯ ตฺจาหํ นาติมฺามิ
รามํ สีตาวนพุ พฺ ตา ฯ ตุ จ ปตุ เฺ ต ปสฺเสถ สายํ สํเวสนํ ปติ ฯ อหจฺ ปุตเฺ ต ปสเฺ ส ํ

รายยาว มหาชาติเวสสันดรชาดก ทำนองหลวง ๑๓ กัณฑ ๑๙๕

ชาลึ กณ าชนิ ํ จโุ ภ ฯ พหุ จฺ ทิ ํ มลู ผลํ ภกฺโข จายํ อนปปฺ โก ฯ ตโต อุปฑฺฒํ ทสสฺ ามิ มคฺคํ
เม เทถ ยาจติ า ฯ ราชปุตตฺ ี จ โน มาตา ราชปตุ ฺโต จ โน ปตา ฯ ธมเฺ มน ภาตโร โหถ มคฺคํ
เม เทถ ยาจิตาติ ฯ ตมตถฺ ํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห ฯ ตสฺสา ลาลปฺปมานาย พหุ
การุ ฺ สญ ิตํ ฯ สตุ า เนลปตึ วาจํ วาฬา ปนฺถา อปกฺกมุ ฯ อิมม ิ นํ ปเทสม ิ ปุตฺตกา
ปส กุ ุณฺิตา ฯ ปจฺจุคฺคตา มํ ติฏนตฺ ิ วจฺฉา พาลาว มาตรํ ฯ อิมม ิ นํ ปเทสม ิ ปตุ ฺตกา
ปสกุ ุณฺิตา ฯ ปจจฺ ุคคฺ ตา มํ ติฏนฺติ หสํ าวุปรปิ ลลฺ เล ฯ อมิ ม ิ นํ ปเทสม ิ ปตุ ฺตกา
ปสุกุณฺิตา ฯ ปจฺจุคฺคตา มํ ตฏิ นตฺ ิ อสสฺ มสสฺ าวิทรู โต ฯ เต มิคา วิย อุกกฺ ณณฺ า
สมนตฺ ามภิธาวิโน ฯ อานนฺทโิ น ปมุทติ า วคฺคมานาว กมปฺ เร ฯ ต ชชฺ ปตุ เฺ ต น ปสฺสามิ
ชาลึ กณ าชินํ จโุ ภ ฯ ฉคลิ ีว มิคี ฉาป ปกขฺ ี มุตตฺ าว ปชฺ รา ฯ โอหาย ปตุ ฺเต นิกฺขมฺม
สีหวิ ามิสคิทฺธนิ ีฯ ต ชชฺ ปตุ ฺเต น ปสฺสามิ ชาลึ กณ าชินํ จโุ ภ ฯ อทิ ํ เนสํ ปรกกฺ นฺตํ
นาคานมวิ ปพพฺ เต ฯ จิตกา ปริกณิ ณฺ าโย อสฺสมสสฺ าวิทรู โต ฯ ต ชชฺ ปุตเฺ ต น ปสสฺ ามิ
ชาลึ กณ าชนิ ํ จโุ ภ ฯ วาลกุ ายป โอกิณณฺ า ปตุ ฺตกา ปส ุกุณฺติ า ฯ สมนตฺ ามภิธาวนตฺ ิ น เต
ปสสฺ ามิ ทารเก ฯ เย มํ ปเุ ร ปจฺจุเทนฺติ อรฺา ทูรมายตึ ฯ ต ชฺช ปตุ ฺเต น ปสสฺ ามิ ชาลึ
กณ าชินํ จโุ ภ ฯ ฉคลิ ีว มคิ ี ฉาปา ปจฺจคุ ฺคนฺต าน มาตรํ ฯ ทูเร มํ ปฏิวิโลเกนตฺ ิ เต น
ปสสฺ ามิ ทารเก ฯ อทิ จฺ เนสํ กีฬนํ ปตติ ํ ปณฺฑเุ วลวุ ํ ฯ ต ชชฺ ปตุ ฺเต น ปสสฺ ามิ ชาลึ
กณ าชนิ ํ จโุ ภ ฯ ถนา จ มย เม ปรู า อุโร จ สมปฺ ทาลติ ฯ ต ชชฺ ปตุ ฺเต น ปสสฺ ามิ ชาลึ
กณ าชินํ จโุ ภ ฯ อุจจฺ งฺเก เม โก วิจินติ ถนา เมกาว ลมฺพติ ฯ ต ชชฺ ปุตฺเต น ปสสฺ ามิ ชาลึ
กณ าชินํ จุโภ ฯ ยสฺสา สายณ สมยํ ปตุ ฺตกา ปสกุ ุณฺติ าฯ อจุ จฺ งเฺ ก เม ววิ ตฺตนตฺ ิ เต น
ปสฺสามิ ทารเก ฯ อยํ โส อสฺสโม ปุพฺเพ สมชฺโช ปฏิภาติ มํ ฯ ต ชฺช ปุตฺเต อปสสฺ นฺต า
ภมเต วิย อสฺสโม ฯ กิมทิ ํ อปฺปสทโฺ ทว อสสฺ โม ปฏิภาติ มํ ฯ กาโกลาป น วสสฺ นฺติ มตา เม
นนู ทารกา ฯ กมิ ิทํ อปปฺ สทฺโทว อสฺสโม ปฏภิ าติ มํ ฯ สกุณาป น วสฺสนตฺ ิ มตา เม นนู
ทารกา ฯ กิมทิ ํ ตณุ ีภูโตสิ อป รตเฺ ตว เม มโน ฯ กาโกลาป น วสสฺ นตฺ ิ มตา เม นนู
ทารกา ฯ กิมทิ ํ ตุณ ีภูโตสิ อป รตฺเตว เม มโน ฯ สกณุ าป น วสสฺ นฺติ มตา เม นูน
ทารกา ฯ กจฺจิ นุ เม อ ปตุ ฺต มคิ า ขาทสึ ุ ทารเก ฯ อรฺเ อีรเิ ณ วิวเน เกน นตี า เม

รายยาว มหาชาติเวสสันดรชาดก ทำนองหลวง ๑๓ กณั ฑ ๑๙๖

ทารกา ฯ อาทู เต ปหติ า ทตู า อาทู สตุ ฺตา ปยํ วทา ฯ อาทู พหิ โน นิกขฺ นตฺ า ขิฑฺฑาสุ
ปสุตา นุ เตฯ เนวาสํ เกสา ทสิ ฺสนตฺ ิ หตฺถปาทา จ ชาลิโนฯ สกณุ านจฺ โอปาโต เกน นีตา
เม ทารกาติ ฯ อิทํ ตโต ทุกฺขตรํ สลฺลวทิ โฺ ธ ยถา วโณ ฯ ต ชชฺ ปตุ เฺ ต น ปสฺสามิ ชาลึ
กณ าชนิ ํ จุโภ ฯ อทิ ํป ทตุ ิยํ สลฺลํ กมเฺ ปติ หทยํ มม ฯ ยฺจ ปตุ เฺ ต น ปสสฺ ามิ ต จฺ มํ
นาภิภาสสิ ฯ อชฺช เจ เม อมิ ํ รตตฺ ึ ราชปตุ ตฺ น สสํ สิ ฯ มเฺ  โอกฺกนฺตสนฺตํ มํ ปาโต ทกขฺ สิ
โน มตนฺติ ฯ นนุ มทฺที วราโรหา ราชปุตตฺ ี ยสสสฺ นิ ี ฯ ปาโต คตาสิ อุ ฉฺ าย กิมทิ ํ
สายมาคตาติ ฯ นนุ ต ํ สทฺทมสฺโสสิ เย สรํ ปาตุมาคตา ฯ สหี สฺส วนิ ทฺ นฺตสฺส พ คฺฆสฺส จ
นกิ ูชติ ํ ฯ อหุ ปพุ พฺ นิมติ ตฺ ํ เมวจิ รนฺติยา พ หาวเน ฯ ขณิตโฺ ต เม หตฺถา ปติโต อคุ คฺ วี จฺ าป
อํสโต ฯ ตทาหํ พ ตถฺ ติ า ภตี า ปุถุ กต าน อชฺ ลึฯ สพพฺ า ทสิ า นมสสฺ ิสสฺ ํ อป โสตถฺ ิ
อโิ ต สิยา ฯ มา เหว โน ราชปตุ ฺโต หโต สีเหน ทีปนา ฯ ทารกา วา ปรามฏา
อจฺฉโกกตรจฉฺ ภิ ิ ฯ สโี ห พ คโฺ ฆ จ ทีป จ ตโย วาฬา วเน มิคา ฯ เต มํ ปรยิ าวรุ มคฺคํ เตน
สายม ิ อาคตาติ ฯ อหํ ปติจฺ ปตุ ฺเต จ อาจรยิ มวิ มาณโว ฯ อนุฏติ า ทวิ ารตตฺ ึ ชฏินี
พ มจารินี ฯ อชนิ านิ ปรทิ หิต า วนมลู ผลหารยิ า ฯ วิจรามิ ทวิ ารตฺตึ ตุม ํ กามา หิ
ปตุ ฺตกา ฯ อิทํ สวุ ณฺณหาลทิ ทฺ ํ อาภตํ ปณฑฺ เุ วลวุ ํ ฯ รุกฺขปกฺกานิ จาหาสึ อเิ ม โว
ปุตตฺ กีฬนา ฯ อทิ ํ มฬู าลวิ ตฺตกํ สาลกุ ํ ชิชฺ โรทกํ ฯ ภุ ชฺ ขุทฺเทน สยํ ตุ ฺตํ สห ปุตเฺ ตหิ
ขตฺตยิ ฯ ปทมุ ํ ชาลโิ น เทหิ กมุ ุทํ ปน กุมารยิ า ฯ มาลเิ น ปสสฺ นจจฺ นฺเต สิวิปตุ ตฺ านิ
อว ย ฯ ตโต กณ าชนิ า ยาติ นิสาเมหิ รเถสภ ฯ มชฺ สุ ฺสราย วคฺคยุ า อสสฺ มํ
อปุ คจฺฉนตฺ ยิ า ฯ สมานสุขทุกฺขม า รฏา ปพพฺ าชติ า อุโภ ฯ อป สวิ ิปุตฺเต ปสฺเสสิ ชาลึ
กณ าชินํ จุโภ ฯ สมเณ พ า มเณ นนู พ มจรยิ ปรายเน ฯ อหํ โลเก อภิสสึ สลี วนฺเต
พหุสสฺ ุเต ฯ ต ชชฺ ปตุ เฺ ต น ปสฺสามิ ชาลึ กณ าชินํ จุโภติ ฯ อเิ ม เต ชมพฺ ุกา รกุ ขฺ า เวทสิ า
สนิ ธฺ ุวาริตา ฯ ววิ ิธานิ รกุ ฺขชาตานิ เต กุมารา น ทิสสฺ เร ฯ อสฺสตถฺ า ปนสา เจเม นิโค ธา จ
กปต ฺถนา ฯ ววิ ธิ านิ ผลชาตานิ เต กมุ ารา น ทสิ ฺสเร ฯ อเิ ม ตฏิ นฺติ อาราเม อยํ
สีตูทกานที ฯ ยตถฺ สสฺ ุ ปุพเฺ พ กีฬึสุ เต กมุ ารา น ทิสสฺ เร ฯ ววิ ธิ านิ ปปุ ผฺ ชาตานิ อ ึ อุปริ
ปพพฺ เต ฯ ยานสฺสุ ปุพเฺ พ ธารึสุ เต กมุ ารา น ทสิ สฺ เร ฯ วิวิธานิ ผลชาตานิ อ ึ อปุ ริ

รายยาว มหาชาติเวสสนั ดรชาดก ทำนองหลวง ๑๓ กณั ฑ ๑๙๗

ปพฺพเต ฯ ยานสฺสุ ปพุ เฺ พ ภุ ฺชึสุ เต กุมารา น ทิสฺสเร ฯ อิเม เต หตฺถิกา อสสฺ า พลพิ ทฺธา
จ โน อเิ ม ฯ เยหิสสฺ ุ ปุพเฺ พ กฬี สึ ุ เต กมุ ารา น ทสิ สฺ เรติ ฯ อเิ ม สามา สโสลกู า พหกุ า
กทลมี ิคา ฯ เยหสิ สฺ ุ ปุพฺเพ กฬี ึสุ เต กมุ ารา น ทิสสฺ เร ฯ อิเม หสํ า จ โกจฺ า จ มยรุ า
จติ เปกฺขนุ า ฯ เยหิสสฺ ุ ปพุ เฺ พ กฬี สึ ุ เต กุมารา น ทสิ สฺ เรติ ฯ อิมา ตา วนคุมฺพาโย ปุปฺผิตา
สพฺพกาลกิ า ฯ ยตถฺ สสฺ ุ ปุพฺเพ กฬี ึสุ เต กมุ ารา น ทสิ สฺ เร ฯ อมิ า ตา โปกขฺ รณี รมฺมา
จกฺกวากปู กูชติ า ฯ มณฑฺ าลเกหิ สฉฺ นนฺ า ปทุมปุ ปฺ ลเกหิ จ ฯ ยตถฺ สฺสุ ปุพเฺ พ กฬี ึสุ เต
กุมารา น ทิสฺสเรติ ฯ น เต กฏานิ ภนิ นฺ านิ น เต อทุ กมาภตํ ฯ อคคฺ ิป เต น หาปโ ต กนิ ฺนุ
มนโฺ ทว ฌายสิ ฯ ปโย ปเยน สงฺคมฺม สโมหํ พ ปหฺ ติ ฯ ต ชฺช ปุตฺเต น ปสสฺ ามิ ชาลึ
กณ าชนิ ํ จโุ ภ ฯ น โข โน เทว ปสสฺ ามิ เยน เต นหี ฏา มตา ฯ กาโกลาป น วสสฺ นตฺ ิ มตา เม
นูน ทารกาฯ น โข โน เทว ปสสฺ ามิ เยน เต นหี ฏา มตาฯ สกณุ าป น วสสฺ นฺติ มตา เม นูน
ทารกาติ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห ฯ สา ตตฺถ ปรเิ ทวติ า ปพพฺ ตานิ วนานิ จ ฯ
ปนุ เทวสฺสมํ คนฺต า สามกิ สสฺ นตฺ ิเก โรทติฯ น โข โน เทว ปสสฺ ามิ เยน เต นหี ฏา มตา ฯ
กาโกลาป น วสฺสนตฺ ิ มตา เม นูน ทารกาฯ น โข โน เทว ปสฺสามิ เยน เต นหี ฏา มตา ฯ
สกุณาป น วสสฺ นตฺ ิ มตา เม นนู ทารกา ฯ น โข โน เทว ปสสฺ ามิ เยน เต นีหฏา มตา ฯ
วจิ รนฺตี รกุ ขฺ มเู ลสุ ปพฺพเตสุ คหุ าสุ จ ฯ อติ ิ มทฺที วราโรหา ราชปุตฺตี ยสสสฺ นิ ี ฯ พาหา
ปคคฺ ย กนทฺ ิต า ตตฺเถว ปตติ า ฉมาติ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนโฺ ต สตถฺ า อาห ฯ ตมชฌฺ ปตตฺ ํ
ราชปตุ ฺตึ อทุ เกนาภสิ ิ จฺ ถ ฯ อสสฺ ตฺถํ นํ วทิ ิต าน อถ นํ เอตทพ วตี ิ ฯ อาทิเยเนว เต
มทฺทิ ทุกขฺ ํ นกฺขาตุ มจิ ฺฉสิ ํ ฯ ทลทิ โฺ ท ยาจโก วฑุ โฺ ฒ พ า มโณ ฆรมาคโต ฯ ตสฺส ทินฺนา
มยา ปตุ ฺตา มททฺ ิ มา ภายิ อสสฺ ุ ฯ มํ ปสสฺ มทฺทิ มา ปุตฺเต มา พาฬ ํ ปรเิ ทวยิฯ ลจฉฺ าม
ปุตเฺ ต ชีวนตฺ า อโรคา จ ภวามเส ฯ ปุตฺเต ปสุฺจ ธฺฺจ ยจฺ อฺ ํ ฆเร ธนํ ฯ ทชชฺ า
สปปฺ ุรโิ ส ทานํ ทสิ า ยาจกมาคเต ฯ อนโุ มทาหิ เม มททฺ ิ ปุตตฺ เก ทานมตุ ฺตมนฺติ ฯ
อนุโมทามิ เต เทว ปุตตฺ เก ทานมตุ ฺตมํ ฯ ทต า จติ ตฺ ํ ปสาเทหิ ภิยฺโย ทานํ ทโท ภว ฯ โย
ต ํ มจฺเฉรภเู ตสุ มนสุ ฺเสสุ ชนาธิป ฯ พ า มณสฺส อทา ทานํ สิวีนํ รฏวฑฒฺ โนติ ฯ
นินฺนาทิตา เต ปวี สทโฺ ท เต ติทวิ งคฺ โต ฯ สมนฺตา วชิ ชฺ ตุ า อาคู คริ นี วํ ปฏิสสฺ ุตาติ ฯ ตสสฺ

รายยาว มหาชาติเวสสนั ดรชาดก ทำนองหลวง ๑๓ กณั ฑ ๑๙๘

เต อนโุ มทนตฺ ิ อุโภ นารทปพพฺ ตา ฯ อินโฺ ท จ พ มา จ ปชาปตี จ ฯ โสโม ยโม เวสฺสวโณ
จ ราชาติ ฯ สพฺเพ เทวานโุ มทนฺติ ตาวตึสา สอินทฺ กา ฯ อิติ มทฺที วราโรหา ราชปุตฺตี
ยสสสฺ ินี ฯ เวสสฺ นตฺ รสสฺ อนโุ มทิ ปุตฺตเก ทานมุตตฺ มนฺติ ฯ

มททฺ ปี พฺพํ นิฏต ํ ฯ

ประดบั ดวยพระคาถา ๙๐ พระคาถา ฯ

กณั ฑมัทรี สมเดจ็ พระธรรมสามี ตรัสถึงพระนางมัทรกี ลับจากปา เทีย่ วหาพระ
ชาลแี ละกณั หามิไดพบ แลวกลับเขา สสู าํ นกั พระราชฤาษี พระมัทรีทรงกนั แสงถงึ พระเจา
ลูกจนสลบอยูต อ หนา พระที่นัง่ พระเวสสันดรเอานาํ้ มารดพระวรกาย พระนางมัทรกี ็ได
สติฟน คืนมา แลว กราบทลู ถามถงึ พระเจาลูกท้งั สอง พระเวสสันดรจงึ ตรสั ตอบวา พระ
นอ งเอย พี่ใหเ ปน ทานไปแลว พระมทั รกี ็ชน่ื ชมอนโุ มทนาทานในกาลนน้ั แล ฯ

รายยาว มหาชาติเวสสนั ดรชาดก ทำนองหลวง ๑๓ กณั ฑ ๑๙๙

กัณฑท ่ี ๑๐ สักกบรรพ ๔๓ พระคาถา

(เอวนเฺ ตสุ อฺมฺํ สมฺโมทนยี ํ กถํ กเถนเฺ ตสุ สกฺโก เทวราชา จนิ เฺ ตสิ อยํ
เวสฺสนตฺ รมหาราชา หิยโฺ ย ชชู กสสฺ ปวึ อนุ นฺ าเทตวา ทารเก อทาสิ อิทานิ นํ โกจิ
หนี ปุริโส อุปสงฺกมิตวา สพพฺ ลกขฺ ณสมปฺ นนฺ ํ สลี วตึ มทฺทึ ยาจิตวา ราชานํ เอกกํ กตวา
มทฺทึ คเหตวา คจฺเฉ ตโต เอส อนาโถ นิปปฺ จฺจโย ภเว ยนฺนูนาหํ พราหมณ-
วณฺเณน นํ อปุ สงฺกมติ วา มททฺ ึ ยาจติ วา ปารมกิ ฏู ํ คาหาเปตวา กสฺสจิ อวิสชฺชนียํ
กตวา ปุน ตํ ตสเฺ สว ทตวา อาคมสิ ฺสามีติ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห ฯ)

ตโต รต า ววิ สเน สุริยสฺสุคคฺ มนํ ปติ ฯ สกฺโก พ า มณวณเฺ ณน ปาโต เนสํ
อทิสสฺ ถาติ ฯ กจฺจิ นุ โภโต กุสลํ กจฺจิ โภโต อนามยํ ฯ กจฺจิ อุเฺ ฉน ยาเปถ กจฺจิ มลู ผลา
พหู ฯ กจฺจิ ฑสํ า จ มกสา จ อปฺปเมว สิรสึ ปา ฯ วเน พาฬมคิ ากิณฺเณ กจฺจิ หสึ า น
วิชฺชตตี ิ ฯ กสุ ลเฺ จว โน พ เม อโถ พ เม อนามยํ ฯ อโถ อุ เฺ ฉน ยาเปม อโถ มูลผลา
พหู ฯ วเน พาฬมิคากณิ ฺเณ หึสา มย ํ น วชิ ชฺ ติ ฯ สตฺต โน มาเส วสตํ อรเฺ  ชีวิโสกินํ ฯ
อิทํป ทุติยํ ปสสฺ ามิ พ า มณํ เทววณณฺ ินํ ฯ อาทาย เวลวุ ํ ทณฺฑํ ธาเรนตฺ ํ อชนิ กขฺ ิป ฯ
ส าคตนเฺ ต มหาพ เม อโถ เต อทุราคตํ ฯ อนฺโต ปวิส ภททฺ นเฺ ต ปาเท ปกฺขาลยสฺสุ เต ฯ
ติณฺฑุกานิ ปย าลานิ มธุเก กาสมาริโย ฯ ผลานิ ขุททฺ กปฺปานิ ภุชฺ พ เม วรํ วรํ ฯ อทิ ปํ 
ปานิยํ สตี ํ อาภตํ คิรคิ พภฺ รา ฯ ตโต ปว มหาพ เม สเจ ต ํ อภิกงขฺ สีติ ฯ อถ ต ํ เกน
วณเฺ ณน เกน วา ปน เหตนุ า ฯ อนุปปฺ ตโฺ ตสิ พ หารฺ ํ ตํ เม อกฺขาหิ ปจุ ฉฺ ิโตติ ฯ ยถา
วารวิ โห ปูโร สพฺพกาลํ น ขยี ติ ฯ เอวนฺตํ ยาจิตาคฉฺ ึ ภรยิ ํ เม เทหิ ยาจโิ ตติ ฯ ททามิ น
วิกมปฺ ามิ ยํ มํ ยาจสิ พ า มณฯ สนตฺ ํ นปฺปฏคิ หู ามิ ทาเน เม รมเต มโนติฯ ตมตถฺ ํ
ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห ฯ มทฺทึ หตเฺ ถ คเหต าน อทุ กสสฺ กมณฺฑลุí ฯ พ า มณสฺส อทา
ทานํ สวิ นี ํ รฏวฑฺฒโน ฯ ตทาสิ ยํ ภึสนกํ ตทาสิ โลมหสํ นํ ฯ มททฺ ึ ปริจฺจชนตฺ สฺส เมทนี
สมกมฺปถ ฯ เนวสฺส มททฺ ี ภกุฏี น สนธฺ ยี ติ น โรทติ ฯ เปกฺขเตวสฺส ตุณ ิยา เอส
ชานาติ ยํ วรนฺตฯิ ชาลึ กณ าชินํ ธตี ํ มททฺ ึ เทวึ ปตพิ ฺพตํ จชมาโน น จินฺเตสึ โพธยิ าเยว

รายยาว มหาชาติเวสสนั ดรชาดก ทำนองหลวง ๑๓ กณั ฑ ๒๐๐

การกา ฯ น เม เทสสฺ า อุโภ ปตุ ฺตา มทฺที เทวี น อปปฺ ย า สพฺ ุตํ ปย ํ มย ํ ต า ปเ ย
อทาสหํ ฯ โกมารี ยสสฺ าหํ ภรยิ า สามิโก มม อสิ สฺ โร ฯ ยสฺสจิ ฺเฉ ตสสฺ มํ ทชชฺ า วกิ กฺ เี ณ
หเน วาติ ฯ ตมตถฺ ํ ปกาเสนโฺ ต สตฺถา อาห ฯ เตสํ สงกฺ ปฺปมฺาย เทวินโฺ ท
เอตทพ วิ ฯ สพฺเพ ชติ า เต ปจฺจูหา เย ทพิ ฺพา เย จ มานสุ า ฯ นนิ นฺ าทติ า เต ปวี สทโฺ ท
เต ติทวิ งคฺ โต ฯ สมนตฺ า วิชชฺ ุตา อาคู คริ นี วํ ปตสิ สฺ ุตา ฯ ตสสฺ เต อนโุ มทนตฺ ิ อุโภ
นารทปพพฺ ตา ฯ อินฺโท จ พ มา จ ปชาปตี จ ฯ โสโม ยโม เวสสฺ วณฺโณ จ ราชา ฯ สพฺเพ
เทวานโุ มทนฺติ ทุกกฺ รํ หิ กโรติ โส ฯ ททุ ทฺ ทํ ททมานานํ ทกุ ฺกรํ กมมฺ กุพพฺ ตํ ฯ อสนฺโต
นานุกุพฺพนตฺ ิ สตํ ธมโฺ ม ทรุ น โย ฯ ต า สตฺจ อสตฺจ นานา โหติ อโิ ต คติ ฯ อสนฺโต
นิรยํ ยนฺติ สนโฺ ต สคคฺ ปรายนา ฯ ยเมตํ กมุ าเร อททา ภรยิ ํ อททา วเน วสํ ฯ
พ มยานมโนกฺกมมฺ สคฺเค เต ตํ วปิ จจฺ ตูติ ฯ ททามิ โภโต ภริยํ มททฺ ึ สพฺพงฺคโสภนึ ฯ
ตวเฺ จว มทฺทิยา ฉนฺโน มททฺ ี จ ปตินา สห ฯ ยถา ปโย จ สงโฺ ข จ อโุ ภ สมานวณฺณโิ น ฯ
เอวํ ต จฺ มททฺ ี จ สมานามนเจตสา ฯ อวรทุ เฺ ธตถฺ อรฺ ึ อุโภ สมฺมถ อสฺสเม ฯ
ขตฺตยิ า โคตตฺ สมฺปนนฺ า สชุ าตา มาตเุ ปตโิ ตฯ ยถา ปุ ฺานิ กยิราถ ททนฺตา อปราปรนตฺ ิฯ
สกโฺ กหม ิ เทวนิ โฺ ท อาคโต ิ ตวนฺติเก ฯ วรํ วรสฺสุ ราชิสิ วเร อฏ ททามิ เตติ ฯ ตมตถฺ ํ
ปกาเสนฺโต สตฺถา อาหฯ วรเฺ จ เม อโท สกฺก สพฺพภตู านมิสฺสร ฯ ปต า มํ อนุโมเท
อโิ ต ปตฺตํ สกํ ฆรํ ฯ อาสเนน นิมนฺเต ปเมตํ วรํ วเร ฯ ปรุ สิ สสฺ วธํ น โรเจ ํ อป
กพิ ฺพิสการกํ ฯ วชฌฺ ํ วธม า โมเจ ํ ทุติเยตํ วรํ วเร ฯ เย วุฑฺฒา เย จ ทหรา เย จ
มชฌฺ มิ โปรสิ า ฯ มเมว อปุ ชีเว ุ ตตเิ ยตํ วรํ วเร ฯ ปรทารํ ว คจฺเฉ ํ สทารปสุโต สิยํ ฯ
ถนี ํ วสํ น คจฺเฉ ํ จตตุ ฺเถตํ วรํ วเร ฯ ปุตฺโต เม สกฺก ชาเยถ โส จ ทฆี ายุโก สิยา ฯ ธมฺเมน
ชเิ น ปวึ ปฺจเมตํ วรํ วเร ฯ ตโต รต า ววิ สเน สุรยิ สสฺ คุ ฺคมนํ ปติฯ ทิพ า ภกขฺ า
ปาตภุ เว ุ ฉฏ เมตํ วรํ วเรฯ ททโต เม น ขีเยถ ทต า นานตุ เป หฯํ ททํ จิตตฺ ํ
ปสาเท ํ สตฺตเมตํ วรํ วเร ฯ อิโต วมิ ุจฺจมานาหํ สคฺคคามี วิเสสคู ฯ อนพิ พฺ ตตฺ ี ตโต อสฺสํ
อฏเมตํ วรํ วเรติ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห ฯ ตสฺส ตํ วจนํ สตุ า เทวนิ โฺ ท

รายยาว มหาชาติเวสสันดรชาดก ทำนองหลวง ๑๓ กัณฑ ๒๐๑

เอตทพ วิ ฯ อจิรํ วต เต ตาโต ปต า ตํ ทฏเุ มสฺสตตี ิ ฯ ตมตถฺ ํ ปกาเสนโฺ ต สตถฺ า อาห ฯ
อทิ ํ วต าน มฆวา เทวราชา สุชมฺปติ ฯ เวสสฺ นฺตเร วรํ ทต า สคฺคกายํ อปกกฺ มตี ิ ฯ

สกกฺ ปพพฺ ํ นิฏิตํ ฯ

ประดบั ดวยพระคาถา ๔๓ พระคาถา ฯ

กัณฑส ักกบรรพ สมเดจ็ พระสพั พัญูพทุ ธเจา ตรัสถงึ สมเดจ็ อมรินทราธิราช
แปลงกายมาขอพระนางมัทรี คร้ันไดแลว ก็ถวายคนื ไวดังเกา แลว ถวายพระพรแปด
ประการแดพระเวสสันดร และใหโ อวาทส่งั สอนแลว เสดจ็ กลับไปยงั วิมานของพระองคใ น
กาลน้นั แล ฯ

รายยาว มหาชาติเวสสันดรชาดก ทำนองหลวง ๑๓ กณั ฑ ๒๐๒

กณั ฑที่ ๑๑ มหาราช ๖๙ พระคาถา

(เอวํ โพธสิ ตฺโต จ มทฺที จ สมฺโมทมานา สกฺกทตตฺ ิเย อสสฺ เม วสึสุ ฯ ชูชโกป
กุมาเร คเหตวา สฏีโยชนมคคฺ ํ ปฏปิ ชชฺ ิ ฯ เทวตา กุมารานํ อารกฺขมกํสุ ฯ ชชู โกป
สรุ ิเย อตฺถงฺคมิเต กมุ าเร คจเฺ ฉ พนธฺ ิตวา ภมู ยิ ํ นปิ ชชฺ าเปตวา สยํ จณฺฑวาฬมิคภเยน
รกุ ขฺ ํ อารุย สาขาวิฏปสสฺ พฺภนตฺ เร สยตีติ ฯ)

กสเฺ สตํ มขุ มาภาติ เหมํ วุตฺตตตฺ มคคฺ ินา ฯ นิกขฺ วํ ชาตรูปสสฺ อุกกฺ ามุขปหสํ ิตํ ฯ
อุโภ สทสิ ปจฺจงคฺ า อโุ ภ สทิสลกขฺ ณา ฯ ชาลสิ ฺส สทิโส เอโก เอกา กณ าชินา ยถา ฯ
สีหา วลิ าว นกิ ฺขนฺตา อุโภ สมปฺ ตตฺ ิรปู กา ฯ ชาตรูปมยาเยว อเิ ม ทสิ ฺสนฺติ ทารกาติ ฯ กโุ ต
นุ ต ํ ภารท าช อเิ ม อาเนสิ ทารเก ฯ อชชฺ รฏมนุปปฺ ตโฺ ต กุโต อาคจฺฉสิ พ า มณาติ ฯ
มย นฺเต ทารกา เทว ทินฺนา จิตเฺ ตน สชฺ ย ฯ อชฺช ปณณฺ รสา รตตฺ ิ ยโต ลทฺธา เม
ทารกาติ ฯ เกน วา วาจเปยฺเยน สมฺมา าเณน สททฺ เห ฯ โก เต ตํ ทานมททา ปตุ ฺตเก
ทานมุตฺตมนฺติ ฯ โย ยาจตํ ปติฏาสิ ภตู านํ ธรณีรวิ ฯ โส เม เวสฺสนฺตโร ราชา ปุตฺเตทาสิ
วเน วสนตฺ ิ ฯ โย ยาจตํ คตี อาสิ สวนตฺ ีนํว สาคโร ฯ โส เม เวสสฺ นฺตโร ราชา ปุตฺเตทาสิ วเน
วสํ ฯ ทุกกฺ ฏํ วต โภ รฺา สทเฺ ธน ฆรเมสนิ า ฯ กถํ นุ ปุตฺตเก ทชชฺ า อรเฺ  อวรทุ ฺธโก ฯ
อมิ ํ โภนฺโต นิสาเมถ ยาวนเฺ ตตฺถ สมาคตา ฯ กถํ เวสฺสนฺตโร ราชา ปตุ ฺเตทาสิ วเน วสํ ฯ
ทาสํ ทาสิฺจ โส ทชชฺ า อสฺสํ จสสฺ ตรรี ถํ ฯ หตถฺ ิ ฺจ กุฺชรํ ทชชฺ า กถํ โส ทชชฺ ทารเกติ ฯ
ยสฺส นาสสฺ ฆเร ทาโส อสฺโส จสสฺ ตรีรโถ ฯ หตฺถี จ กุฺชโร นาโค กึ โส ทชชฺ า ปตามหาติ ฯ
ยสฺส นาสฺส สสฺสเม สิลํ สวุ ณฺณํ รชตํ ฯ มณิ ปพารตนฺเจว กึ โส ทชฺชา ปตามห ฯ
ทานมสฺส ปสสํ าม นาวนินฺทาม โปตก ฯ กถํ นุ หทยํ อาสิ ตุ ทต า วนิพฺพเกติ ฯ ปต า
มย ํ มหาราช อ ทต า วนพิ ฺพเก ฯ สุต าน กลนู ํ วาจํ อจฉฺ ํ กณ าย ภาสติ ํ ฯ ทุกขฺ สฺส
หทยํ อาสิ อโถ อณุ ํป อสสฺ สิ ฯ โรหณี เหว ตามฺพกฺขี ปตา อสฺสูนิ วตตฺ ยีติ ฯ ยนฺตํ
กณ าชินาโวจ อยํ มํ ตาต พ า มโณฯ ลฏ ิยา ปฏโิ กเฏติ ฆเร ชาตวํ ทาสยิ ํฯ น จายํ
พ า มโณ ตาต ธมฺมิกา โหนตฺ ิ พ า มณา ฯ ยกฺโข พ า มณวณฺเณน ขาทิตุ ตาต เนติ โน

รายยาว มหาชาติเวสสนั ดรชาดก ทำนองหลวง ๑๓ กัณฑ ๒๐๓

ฯ นียมาเน ปสาเจน กนิ ฺนุ ตาต อทุ กิ ฺขสีติ ฯ ราชปตุ ตฺ ี จ โว มาตา ราชปตุ ฺโต จ โว ปตา ฯ
ปุพเฺ พ เม องกฺ มารยุ กินนฺ ุ ติฏถ อารกาติ ฯ ราชปตุ ฺตี จ โน มาตา ราชปตุ ฺโต จ โน
ปต า ฯ ทาสา มยํ พ า มณสฺส ต า ตฏิ าม อารกาติ ฯ มา สมเฺ มวํ อวจุตฺถ ฑย เต
หทยํ มม ฯ จิตกายํว เม กาโย อาสเน น สุขํ ลเภ ฯ มา สมฺเมวํ อวจุตถฺ ภยิ ฺโย โสกํ ชเนถ
มํ ฯ นิกกฺ ณี ิสสฺ ามิ ทพเฺ พน น โว ทาสา ภวสิ สฺ ถ ฯ กมิ คฆฺ ยิ ํ หิ โว ตาต พ า มณสสฺ ปต า
อทา ฯ ยถาภตู ํ เม อกขฺ าถ ปฏิปาเทนฺตุ พ า มณนตฺ ิ ฯ สหสฺสคฺฆํ หิ มํ ตาต พ า มณสสฺ
ปต า อทา ฯ อจฉฺ ํ กณ าชนิ ํ กฺ ํ หตฺถอิ าทสิ เตน จาติ ฯ อฏุ เหิ กตฺเต ตรมาโน
พ า มณสสฺ อวากร ฯ ทาสสี ตํ ทาสสตํ ควํ หตฺถสู ภํ สตํ ฯ ชาตรปู สหสฺสฺจ โปตานํ เทหิ
นกิ ฺกยนฺติ ฯ ตมตถฺ ํ ปกาเสนโฺ ต สตฺถา อาห ฯ ตโต กตตฺ า ตรมาโน พ า มณสฺส
อวากริ ฯ ทาสสี ตํ ทาสสตํ ควํ หตฺถสู ภํ สตํ ฯ ชาตรปู สหสฺสฺจ โปตานํทาสิ นกิ กฺ ยนตฺ ิ ฯ
ตมตถฺ ํ ปกาเสนโฺ ต สตถฺ า อาห ฯ ทาสีสตํ ทาสสตํ ควํ หตฺถสู ภํ สตํ ฯ อสฺสตรีรถฺเจว
สพฺพโภเค สตํ สตํ ฯ ชาตรปู สหสสฺ ฺจ พ า มณสฺส ธเนสิโน ฯ อจฺจายิกสสฺ ลุทฺทสสฺ
โปตานทํ าสิ นิกกฺ ยนตฺ ิ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตถฺ า อาห ฯ นิกกฺ ีณติ า จ น าเปต า
โภชยติ าน ทารเก ฯ สมลงกฺ รติ า ภณฺเฑหิ อุจจฺ งเฺ ก อปุ เวสยฯุ สีสํ น าเต สจุ วิ ตฺเถ
สพพฺ าภรณภสู ิเต ฯ ราชา องฺเก กริต าน อ โก ปรปิ ุจฉฺ ถ ฯ กุณฺฑเล ฆุสิเต มาเล
สพพฺ าลงฺการภสู ิเต ฯ ราชา องเฺ ก กริต าน อิทํ วจนมพ วิ ฯ กจจฺ ิ อโุ ภ อโรคา เต ชาลิ
มาตาปต า ตว ฯ กจจฺ ิ อุเฺ ฉน ยาเปนฺติ กจฺจิ มูลผลา พหู ฯ กจจฺ ิ ฑํสา มกสา จ อปปฺ เมว
สิรสึ ปา ฯ วเน วาฬมคิ ากิณเฺ ณ กจฺจิ หึสา น วชิ ชฺ ตตี ิ ฯ อโถ อุโภ อโรคา เต เทว มาตาปตา
มม ฯ อโถ อุ เฺ ฉน ยาเปนตฺ ิ อโถ มลู ผลา พหู ฯ อโถ ฑํสา มกสา จ อปปฺ เมว สริ ึสปา ฯ
วเน วาฬมิคากิณฺเณ หึสา เนสํ น วชิ ฺชติ ฯ ขณนฺตาลุกลมพฺ านิ วฬิ านิ ตกฺกลานิ จ ฯ โกลํ
ภลฺลาตกํ เพลํ สา โน อาหจฺจ โปสติ ฯ ยเฺ จว สา อาหรติ วนมูลผลหารยิ า ฯ ตํ โน สพฺเพ
สมาคนตฺ า รตฺตึ ภุชฺ าม โน ทวิ า ฯ อมฺมา จ โน กสิ า ปณฑฺ ุ อาหรนฺตี ทมุ ปผฺ ลํ ฯ
วาตาตเปน สุขมุ าลี ปทุมํ หตถฺ คตํมวิ ฯ อมฺมาย ปตนเู กสา วิจรนตฺ า พ หาวเน ฯ วเน
วาฬมิคากิณเฺ ณ ขคฺคทปี น เิ สวเิ ต ฯ เกเสสุ ชฏํ พนธฺ ิต า กจเฺ ฉ ชลฺลมธารยิ ฯ ธาเรนฺโต

รายยาว มหาชาติเวสสันดรชาดก ทำนองหลวง ๑๓ กัณฑ ๒๐๔

พ า มณวณฺณํ อาสทฺจ มสฺชฏํ ฯ จมมฺ วาสี ฉมา เสติ ชาตเวทํ นมสฺสตตี ิ ฯ ปตุ ฺตา
ปยา มนสุ ฺสานํ โลก ึ อปุ ปชชฺ สิ ุ ฯ น หิ นูนม ากํ อ สฺส ปุตฺเต สิเนโห อชายถาติ ฯ
ทกุ กฺ ฏจฺ หิ โน ปุตฺต ภนู หจจฺ ํ กตํ มยา ฯ โยหํ สิวนี ํ วจนา ปพฺพาเชสึ อทสู กํ ฯ ยํ เม กิฺจิ
อธิ อตฺถิ ธนํ ธฺ ฺจ วิชชฺ ติ ฯ เอตุ เวสฺสนฺตโร ราชา สิวริ ฏเ  ปสาสตตู ิ ฯ น เทว มย ํ
วจนา เอหติ ิ สวิ ิสุตตฺ โม ฯ สยเมว เทโว คนฺต าน สิฺจ โภเคหิ อต ชนตฺ ิ ฯ ตมตฺถํ
ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห ฯ ตโต เสนาปตึ ราชา สชฺ โย อชฌฺ ภาสถ ฯ หตฺถี อสฺสา รถา
ปตฺตี เสนา สนนฺ าหยนตฺ ุ นํ ฯ เนคมา จ มํ อ นฺตุ พ า มณา จ ปุโรหิตา ฯ ตโต
สฏ ีสหสฺสานิ โยธิโน จารทุ สสฺ นา ฯ ขปิ ปฺ มายนฺตุ สนนฺ ทธฺ า นานาวณเฺ ณหลิ งกฺ ตา ฯ
นลี วตฺถธราเนเก ปต าเนเก นิวาสิตา ฯ อฺเ โลหิตอุณ ีสา สทุ ฺธาเนเก นวิ าสติ า ฯ
ขิปฺปมายนฺตุ สนฺนทฺธา นานาวณฺเณหิลงกฺ ตา ฯ หิมวา ยถา คนฺธโร ปพพฺ โต คนธฺ มาทโน ฯ
นานารุกเฺ ขหิ สฺฉนฺโน มหาภูตคณาลโย ฯ โอสเธหิ จ ทพิ ฺเพหิ ทิสา ภาติ ปวาติ จ ฯ
ขิปปฺ มายนตฺ ุ สนฺนทธฺ า ทสิ า ภนตฺ ุ ปวนฺตุ จ ฯ ตโต นาคสหสฺสานิ โยชยนตฺ ุ จตทุ ทฺ ส ฯ
สุวณฺณกจฺเฉ มาตงเฺ ค เหมกปฺปนวิ าสเส ฯ อารุ คามณเี ยภิ โตมรงฺกุสปาณิภิ ฯ
ขิปปฺ มายนตฺ ุ สนนฺ ทฺธา หตฺถิกฺขนฺเธหิ ทสฺสติ า ฯ ตโต อสสฺ สหสสฺ านิ โยชยนฺตุ จตุทฺทส ฯ
อาชานิเยว ชาติยา สินธฺ เว สีฆวาหเนฯ อารุ คามณเี ยภิ อินฺทิยาจาปธาริภิฯ
ขิปฺปมายนฺตุ สนฺนทธฺ า อสฺสปฏเ อลงกฺ ตา ฯ ตโต รถสหสฺสานิ โยชยนฺตุ จตุททฺ ส ฯ
อโยสุกตเนมิโย สุวณฺณจิต โปกฺขเร ฯ อาโรเปนตฺ ุ ธเช ตตฺถ จมฺมานิ กวจานิ จ ฯ
วิปฺผาเลนตฺ ุ จ จาปานิ ทฬ ธมมฺ า ปหาริโน ฯ ขิปฺปมายนฺตุ สนฺนทธฺ า รเถสุ รถชีวโิ นติ ฯ
ลาชา โอโลกยิ า ปุปฺผา มาลาคนฺธวิเลปนา ฯ อคฆฺ ยิ านิ จ ตฏิ นฺตุ เยน มคฺเคน เอหติ ิ ฯ
คาเม คาเม สตํ กมุ ภฺ า เมรยสสฺ สรุ าย จ ฯ มคฺคม ิ ปติตา นฺตุ เยน มคเฺ คน เอหิติ ฯ มํสา
ปูวา จ สงกฺ ุล า กุมฺมาสา มจฺฉสํยตุ า ฯ มคคฺ ม ิ ปติตา นฺตุ เยน มคเฺ คน เอหิติ ฯ สปปฺ 
เตลํ ทธิ ขีรํ กงฺคปุ ฏา พหู สรุ า ฯ มคฺคม ิ ปตติ า นตฺ ุ เยน มคฺเคน เอหติ ิ ฯ อาฬารกิ า จ
สทู า จ นฏนฏฏกคายโิ น ฯ ปาณิสฺสรา กุมภฺ ถนู ิโย มทุ ทฺ ิกา โสกฌายิกา ฯ อาหฺ นตฺ ุ
สพพฺ วีณา เภริโย ทนิ ฺทิมานิ จ ฯ ขรมขุ านิ ธมนฺตุ นทนฺตุ เอกโปกขฺ รา ฯ มุทงิ คฺ า ปณฺฑวา

รายยาว มหาชาติเวสสันดรชาดก ทำนองหลวง ๑๓ กัณฑ ๒๐๕

สงฺขา โคธา ปรวิ ทนฺติกา ฯ ทนิ ทฺ ิมานิ จ หฺนตฺ ุ กุฏมฺพา ทนิ ทฺ ิมานิ จาติ ฯ ตมตฺถํ
ปกาเสนโฺ ต สตฺถา อาห ฯ สา เสนา มหตี อาสิ อุ ุตฺตา สิววิ าหินี ฯ ชาลินา มคคฺ นาเยน
วงฺกํ ปายาสิ ปพฺพตํ ฯ โกจฺ ํ นทติ มาตงโฺ ค กุชฺ โร สฏิหายโน ฯ กจฺฉาย พชฌฺ มานาย
โกจฺ ํ นทติ วารโณ ฯ อาชานิยา หสิยนฺติ เนมิ โฆโส อชายถ ฯ นภํ รโช อจฺฉาเทติ
อุ ตุ ฺตา สวิ วิ าหนิ ี ฯ สา เสนา มหตี อาสิ อุ ตุ ฺตา หารหิ าริณี ฯ ชาลินา มคฺคนาเยน วงกฺ ํ
ปายาสิ ปพฺพตํ ฯ เต ปาวสึ ุ พ หารฺ ํ พหุสาขํ มโหทกํ ฯ ปปุ ฺผรุกเฺ ขหิ สฉฺ นนฺ ํ
ผลรุกฺเขหิ จูภยํ ฯ ตตฺถ วนิ ฺทสุ ฺสรา วคฺคู นานาวณณฺ า พหู ทชิ าฯ กูชนตฺ มุปกชู นตฺ ิ
อตุ สุ ํปปุ ผฺ เิ ต ทุเมติ ฯ เต คนตฺ วา ทฆี มทฺธานํ อโหรตตฺ านมจฺจเย ฯ ปเทสนฺตํ อปุ าคฉฺ ุ
ยตฺถ เวสฺสนฺตโร อหูตฯิ

มหาราชปพฺพํ นิฏ ิตํ ฯ

ประดบั ดวยพระคาถา ๖๙ พระคาถา ฯ

กณั ฑมหาราช สมเดจ็ พระโลกนาถ ตรสั ถงึ ชชู กพาสองกมุ ารไปถึงกรุงพชิ ยั เชตุดร
สมเด็จพระเจากรุงสญชยั ไถพ ระเจาหลานไว แลว พระชาลที ูลเตือนพระอยั กา ใหเ สด็จ
ออกไปอาราธนาพระเวสสันดร พระเจากรงุ สญชัยทรงเห็นชอบดวย จงึ ทรงตัง้ พระชาลี
เปนทพั หนา เสดจ็ ออกจากพระนครไปในกาลนั้นแล ฯ

รายยาว มหาชาติเวสสันดรชาดก ทำนองหลวง ๑๓ กัณฑ ๒๐๖

กณั ฑท ่ี ๑๒ ฉกษตั ริย ๓๖ พระคาถา

(ชาลีกุมาโรป มุจฺจลนิ ทฺ สรตเี ร ขนฺธาวารํ นวิ าสาเปตวา จทุ ทฺ สรถสหสสฺ านิ
อาคตมคฺคาภมิ ุขาเนว ปาเปตวา ตสมึ ตสมึ ปเทเส สีหพยคฆฺ ทปี ข คคฺ าทีสุ อารกขฺ ํ
สสุ วํ ิทหิ หตฺถอิ าทนี ํ สทฺโท มหา อโหสตี ิ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนโฺ ต สตฺถา อาห ฯ)

เตสํ สตุ าน นคิ ฺโฆสํ ภีโต เวสสฺ นฺตโร อหุ ฯ ปพพฺ ตํ อภิรหู ิต า ภีโต เสนํ อทุ ิกฺขติ ฯ
อิงฆฺ มททฺ ิ นสิ าเมหิ นคิ โฺ ฆโส ยาทิโส วเน ฯ อาชานิยา หสิยนฺติ ธชคฺคาเนว ทสิ สฺ เร ฯ อิเม
นูน อรฺม ิ มิคสงฆฺ านิ ลทุ ทฺ กา ฯ วาคุราหิ ปรกิ ฺขปิ ปฺ โสพเฺ ภ ปาเตต า ตาวเท ฯ
วิกโฺ กสมานา ตปิ ปฺ าหิ หนตฺ ิ เนสํ วรํ วรํ ฯ ตถา มยํ อทสู กา อรเฺ  อวรทุ ฺธกา ฯ
อมิตฺตหตฺถตฺถคตํ คตา ปสสฺ ทุพฺพลฆาตกนฺติ ฯ อมติ ตฺ า นปปฺ สเห ุ อคฺควิ อุทกณฺณเวฯ
ตเทว ต ํ วจิ นิ เฺ ตหิ อป โสตฺถิ อโิ ต สิยาติ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห ฯ ตโต
เวสฺสนฺตโร ราชา โอโรหติ าน ปพฺพตา ฯ นสิ ที ิ ปณฺณสาลายํ ทฬ ํ กต าน มานสํ ฯ ตโต
มทฺที ราชปตุ ฺตี โอโรหิต าน ปพพฺ ตา ฯ นิสที ิ ปณฺณสาลายํ ทฬ ํ กต าน มานสนฺติ ฯ
ตมตถฺ ํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห ฯ นิวตตฺ ยิต าน รถํ วุฏาเปต าน เสนโิ ย ฯ เอกํ อรฺเ
วหิ รนตฺ ํ ปตา ปุตฺตํ อุปาคมิ ฯ หตถฺ กิ ฺขนฺธโต โอรยุ เอกํโส ปชฺ ลกี โต ฯ ปรกิ ิณฺโณ
อมจฺเจหิ ปุตตฺ ํ สิจฺ ติ ุมาคมิ ฯ ตตถฺ ททฺ ส กุมารํ โส รมฺมรปู  สมาหิตํ ฯ นสิ นิ นฺ ํ
ปณณฺ สาลายํ ฌายนฺตํ อกโุ ตภยนฺติ ฯ ตจฺ ทสิ าน อายนฺตํ ปต รํ ปตุ ตฺ คิทฺธินํ ฯ
เวสฺสนฺตโร จ มทฺที จ ปจจฺ คุ คฺ นตฺ า อวนทฺ สิ ุ ฯ มททฺ ี จ สิรสา ปาเท สสฺสุรสสฺ าภวิ าทยิ ฯ
มททฺ ี อห ิ เต เทว ปาเท วนฺทามิ เต หสุ า ฯ เตสุ ตตถฺ ปลสิ ชฺช ปาณินา ปรมิ ชฺชถาติ ฯ
กจจฺ ิ โว กุสลํ ปุตฺต กจฺจิ ปตุ ฺต อนามยํ ฯ กจจฺ ิ อุ ฺเฉน ยาเปถ กจจฺ ิ มูลผลา พหู ฯ กจฺจิ
ฑสํ า จ มกสา จ อปฺปเมว สริ สึ ปา ฯ วเน วาฬมิคากณิ ฺเณ กจจฺ ิ หึสา น วิชชฺ ตตี ิ ฯ อตฺถิ โน
ชวี กิ า เทว สา จ ยาทิสา กที ิสา ฯ กสิรา ชีวกิ า โหม อุฺฉาจริยาย ชวี ิตํ ฯ อนทิ ธฺ นิ ํ มหาราช
ทเมต สสฺ วํ สารถิ ฯ ต ม า อนิทธฺ ิกา ทนตฺ า อสมทิ ธฺ ิ ทเมติ โน ฯ อป โน กีสานิ มํสานิ
ปตุ มาตุ อทสฺสนา ฯ อวรทุ ฺธานํ มหาราช อรเฺ  ชวี ิโสกินนฺติ ฯ เยป เต สิวเิ สฏสสฺ

รายยาว มหาชาติเวสสันดรชาดก ทำนองหลวง ๑๓ กัณฑ ๒๐๗

ทายาทปปฺ ตตฺ มานสา ฯ ชาลี กณ าชนิ า จุโภ พ า มณสสฺ วสานุคา ฯ อจฺจายกิ สฺส
ลทุ ฺทสสฺ โย เน คาโวว สุมภฺ ติ ฯ เต ราชปตุ ฺตยิ า ปตุ เฺ ต ยทิ ชานาถ สํสถ ฯ ปรยิ าปุณาถ โน
ขิปฺป สปปฺ ทฏวํ มาณวนตฺ ิ ฯ เอเต กมุ ารา นกิ ฺกีตา ชาลี กณ าชินา จโุ ภ ฯ พ า มณสสฺ
ธนํ ทต า ปุตตฺ มา ภายิ อสสฺ ุนฺติ ฯ กจฺจิ นุ ตาต กสุ ลํ กจฺจิ ตาต อนามยํ ฯ กจจฺ ิ นุ ตาต เม
มาตุ จกฺขุ น ปรหิ ายตตี ิ ฯ กสุ ลเฺ จว เม ปุตตฺ อโถ ปตุ ฺต อนามยํ ฯ อโถ จ ปตุ ตฺ เต มาตุ
จกฺขุ น ปริหายตีติ ฯ กจจฺ ิ อโรคํ โยคคฺ นเฺ ต กจจฺ ิ วหติ วาหนํ ฯ กจฺจิ ผโี ต ชนปโท กจฺจิ วฏุ ิ
น ฉชิ ฺชตีติ ฯ อโถ อโรคํ โยคคฺ มฺเม อโถ วหติ วาหนํ ฯ อโถ ผโี ต ชนปโท อโถ วฏุ ิ น
ฉชิ ชฺ ตีติฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตถฺ า อาห ฯ อิจเฺ จวํ มนฺตยนฺตานํ มาตา เนสํ อทิสฺสถ ฯ
ราชปตุ ฺตี คริ ทิ าเร ปตฺติกา อนุปาหนา ฯ ตจฺ ทิส าน อายนฺตึ มาตรํ ปตุ ฺตคทิ ฺธินึ ฯ
เวสสฺ นฺตโร จ มททฺ ี จ ปจจฺ ุคคฺ นตฺ า อวนทฺ สิ ุí ฯ มททฺ ี จ สิรสา ปาเท สสฺสยุ า อภวิ าทยิ ฯ
มททฺ ี อห ิ เต อยฺเย ปาเท วนทฺ ามิ เต หุสาติ ฯ มทฺทิจฺ ปตุ ตฺ กา ทสิ า ทูรโต
โสตฺถิมาคตา ฯ กนทฺ นตฺ า อภธิ าวึสุ วจฺฉา พาลาว มาตรํ ฯ มทฺที จ ปุตฺตเก ทิส า ทูรโต
โสตถฺ มิ าคเตฯ วารุณวี ปเวเธนตฺ ิ ถนธาราภสิ ิฺจถาติฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตถฺ า อาหฯ
สมาคตาน าตนี ํ มหาโฆโส อชายถ ฯ ปพฺพตา สมนาทึสุ มหี อกมฺปตา อหุ ฯ วุฏ ธิ ารํ
ปวตฺเตนฺโต เทโว ปาวสฺสิ ตาวเท ฯ อถ เวสฺสนฺตโร ราชา าตีหิ สมคจฺฉถ ฯ นตฺตาโร
สณุ ิสา ปตุ ฺโต ราชา เทวี จ เอกโต ฯ ยทา สมาคตา อาสุí ตทาสิ โลมหสํ นํ ฯ ปชฺ ลิกา ตสสฺ
ยาจนฺติ โรทนฺตา เภรเว วเนติ ฯ เวสสฺ นฺตรฺจ มททฺ ิ ฺจ สพฺเพ รฏ า สมาคตา ฯ ต ํ โนสิ
อสิ ฺสโร ราชา รชฺชํ กาเรถ โน อุโภติ ฯ

ฉกขฺ ตฺติยปพฺพํ นิฏต ํ ฯ

ประดับดว ยพระคาถา ๓๖ พระคาถา ฯ

กณั ฑฉกษตั ริย พระศาสดาตรสั ถึงพระเจากรุงสญชัยเสด็จกรฑี าหมูจตุรงคเสนา
ต้งั พระชาลีเปน ทพั หนาไปเขาวงกต อันเปน ทอ่ี ยแู หง พระเวสสันดร เม่ือหกกษตั รยิ พ บกนั
ทรงกันแสง ดว ยพลดั พรากจากกันมานาน จนสลบลงท้ังหกกษัตรยิ  สมเดจ็ อมรนิ ทราธิ

รายยาว มหาชาติเวสสนั ดรชาดก ทำนองหลวง ๑๓ กัณฑ ๒๐๘

ราชจึงบนั ดาลใหห า ฝนโบกขรพรรษตกลงมา หกกษัตรยิ ซ ่งึ ฟน ไดสตแิ ลว ทรงพระโสมนสั
ในกาลนั้นแล ฯ

รายยาว มหาชาติเวสสันดรชาดก ทำนองหลวง ๑๓ กัณฑ ๒๐๙

กณั ฑที่ ๑๓ นครกัณฑ ๔๘ พระคาถา

(ตํ สตุ วา มหาสตโฺ ต ปต รา สทฺธึ สลฺลปนฺโต อมิ ํ คาถมาห)

ธมฺเมน รชฺชํ กาเรนตฺ ํ รฏา ปพฺพาชยิตถฺ มํ ต จฺ ชานปทา เจว เนคมา จ
สมาคตา ทุกฺกฏจฺ หิ โน ปตุ ฺต ภูนหจจฺ ํ กตํ มยา โยหํ สิวีนํ วจนา ปพฺพาเชสึ อทูสกํ เยน
เกนจิ วณฺเณน ปต ุ ทุกฺขํ อทุ พพฺ เห มาตุยา ภคนิ ยิ าป อป ปาเณหิ อตตฺ โนติ ฯ ต า โทสํ
อกต าน วจนํ ต ํ กโรหิ เม อสิ ีลงิ ฺคํ นีหรติ า ราชเวสํ อคณ สตี ิ ตโต เวสฺสนตฺ โร ราชา
รโชชลฺลํ ปวาหยิ สพพฺ ํ วตตฺ ํ จชติ าน ราชเวสมธายตี ิ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนโฺ ต สตถฺ า อาห ฯ
สีสน าโต สจุ ิวตโฺ ถ สพฺพาภรณภสู โิ ต ฯ ปจฺจยํ นาคมารุย ขคคฺ ํ พนฺธิ ปรนตฺ ป ฯ ตโต
สฏ ี สหสลานิ โยธิโน จารทุ สฺสนา ฯ สหชาตา ปรกิ รึสุ นนฺทยิ นตฺ า รเถสภํ ฯ ตโต มทฺทปึ 
นหาเปสุ˚ สวิ ิกฺา สมาคตาติ ฯ เวสสฺ นฺตโร ตํ ปาเลตุ ชาลี กณ าชนิ า จุโภ ฯ อโถป ตํ
มหาราชา สฺชโย อภิรกขฺ ตูติ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห ฯ อิทจฺ ปจฺจยํ ลทธฺ า
ปพุ ฺเพ กิเลสมตฺตโน ฯ อานนทฺ ิยํ ปรกิ รสึ ุ รมฺมณีเย คริ พิ ฺพเช ฯ อิทฺจ ปจจฺ ยํ ลทฺธา ปพุ ฺเพ
กิเลสมตฺตโน ฯ อานนทฺ จติ ฺตา สุมนา ปุตฺเต สงคฺ มมฺ ลกขฺ ณา ฯ อทิ ฺจ ปจฺจยํ ลทฺธา ปุพฺเพ
กเิ ลสมตตฺ โน ฯ อานนทฺ จติ ฺตา สุมนา สห ปตุ เฺ ตหิ ลกฺขณา ฯ เอกภตตฺ ี ปุเร อาสึ นิจฺจํ
ถณฑฺ ิลสายนิ ี ฯ อิติ เมตํ วตํ อาสิ ตุม ํ กามา หิ ปตุ ตฺ กา ฯ ตํ เม วตํ สมิทฺธชชฺ ตุ
สงคฺ มฺม ปตุ ตฺ กา ฯ มาตชุ ปํ  ตํ ปาเลตุ ปต ุชปํ  จ ปตุ ฺตกา ฯ อโถป ตํ มหาราชา สชฺ โย
อภิรกขฺ ตุ ฯ ยงฺกิฺจติ ถฺ ิ กตํ ปุฺ ํ มย เฺ จว ปต ุ จ เต ฯ สพเฺ พน เตน กสุ เลน อชโร ต ํ
อมโร ภวาติ ฯ ตมตถฺ ํ ปกาเสนโฺ ต สตฺถา อาห ฯ กปปฺ าสกิ ฺจ โกเส ํ โขมโกทุมพฺ รานิ
จ ฯ สสสฺ ุ สณุ าย ปาเหสิ เยหิ มทฺที อโสภถ ฯ ตโต โขมจฺ กายูรํ คีเว ํ รตนามยํ ฯ
สสฺสุ สณุ าย ปาเหสิ เยหิ มทฺที อโสภถ ฯ ตโต เหมจฺ กายูรํ องคฺ ทํ มณิเมขลํ ฯ สสฺสุ
สณุ าย ปาเหสิ เยหิ มททฺ ี อโสภถ ฯ อุณณฺ ตํ มุขผลุ ฺลฺจ นานารตฺเต จ มาณิเย ฯ สสฺสุ
สณุ าย ปาเหสิ เยหิ มททฺ ี อโสภถ ฯ อุคคฺ ตถฺ นํ คิงฺคมกํ เมขลํ ปฏปิ าทกุ ํ ฯ สสฺ สุ สณุ าย
ปาเหสิ เยหิ มททฺ ี อโสภถ ฯ สุตตฺ ฺจ สุตฺตวชชฺ จฺ อปุ นิชฺฌาย เส สิ ฯ อโสภถ ราชปตุ ฺตี

รายยาว มหาชาติเวสสันดรชาดก ทำนองหลวง ๑๓ กณั ฑ ๒๑๐

เทวกฺาว นนฺทเน ฯ สีสน าตา สจุ ิวตถฺ าสพฺพาภรณภูสิตา ฯ อโสภถ ราชปตุ ฺตี
ตาวตึสาว อจฉฺ รา ฯ กทลวี วาตจฉฺ ปุ ตา ชาตา จิตฺตลตาวเน ฯ ทนฺตาวรณสมปฺ นนฺ า
ราชปุตฺตี อโสภถ ฯ สกุณี มานุสินีว ชาตา จติ ฺตปฺปตฺตา ปติ ฯ นิโค ธปกฺกพมิ ฺโพฏี
ราชปุตตฺ ี อโสภถาติ ฯ ตสฺสา จ นาคมารุหิ นาตวิ ฑุ ฒฺ วํ กุชฺ รํ ฯ สตตฺ กิ ขฺ มํ สรกฺขกํ
อสี าทนตฺ ํ อุรฬุ วํ ฯ สา มททฺ ี นาคมารยุ นาติวุฑฒฺ ํว กุ ชฺ รํ ฯ สตตฺ กิ ขฺ มํ สรกขฺ กํ
อีสาทนตฺ ํ อุรฬุ วนฺติ ฯ ตมตถฺ ํ ปกาเสนโฺ ต สตฺถา อาห ฯ สพพฺ ม ิ ตํ อรฺม ิ
ยาวนฺเตตฺถ มิคา อหุ ฯ เวสสฺ นตฺ รสสฺ เตเชน นาฺมฺ ํ วิเหยุ ฯ สพพฺ ม ิ ตํ อรฺ ม ิ
ยาวนฺเตตถฺ ทชิ า อหุ ฯ เวสสฺ นตฺ รสสฺ เตเชน นาฺมฺ ํ วเิ หยุ˚ ฯ สพฺพม ิ ตํ
อรฺ ม ิ ยาวนเฺ ตตถฺ มคิ า อหุ ฯ เอกชฺฌํ สนนฺ ิปตึสุ ฯ เวสฺสนตฺ เร ปยาตม ิ สวิ ีนํ
รฏ วฑฒฺ เน ฯ สพฺพม ิ ตํ อรฺ ม ิ ยาวนฺเตตฺถ ทิชา อหุ ฯ เอกชฺฌํ สนฺนปิ ตสึ ุ ฯ
เวสฺสนฺตเร ปยาตม ิ สวิ ีนํ รฏวฑฺฒเน ฯ สพฺพม ิ ตํ อรฺ ม ิ ยาวนฺเตตฺถ มิคา อหุ ฯ
นาสฺสุ มชฺ ูนิ กูชสึ ุ ฯ เวสสฺ นตฺ เร ปยาตม ิ สวิ นี ํ รฏวฑฒฺ เน ฯ สพฺพม ิ ตํ อรฺ ม ิ
ยาวนฺเตตถฺ ทชิ า อหุ ฯ นาสสฺ มฺชนู ิ กูชสึ ุ ฯ สพพฺ ม ิ ตํ อรฺ ม ิ ยาวนเฺ ตตฺถ ทิชา อหุ
ฯ นาสฺส มชฺ นู ิ กูชสึ ุ ฯ เวสสฺ นฺตเร ปยาตม ิ สิวีนํ รฏวฑฒฺ เนติ ฯ ตมตถฺ ํ ปกาเสนฺโต
สตฺถา อาห ฯ ปฏยิ ตฺโต ราชมคฺโค วจิ ติ โฺ ต ปปุ ผฺ สนฺถิโต ฯ วสิ เวสสฺ นฺตโร ราชา ยตฺถ ยาว
เชตตุ ฺตรา ฯ ตโต สฏี สหสฺสานิ โยธิโน จารุทสสฺ นา ฯ สมนตฺ า ปริกรึสุ ฯ เวสฺสนฺตเร
ปยาตม ิ สวิ ีนํ รฏ วฑฒฺ เน ฯ โอโรธา จ กุมารา จ เวสิยานา จ พ า มณา ฯ สมนตฺ า
ปรกิ รึสุ ฯ เวสฺสนฺตเร ปยาตม ิ สิวนี ํ รฏวฑฒฺ เน ฯ หตถฺ าโรหา อนกี ฏา รถกิ า
ปตตฺ ิการกา ฯ สมนตฺ า ปรกิ รสึ ุ ฯ เวสสฺ นตฺ เร ปยาตม ิ สวิ ีนํ รฏวฑฒฺ เน ฯ สมาคตา
ชานปทา เนคมา จ สมาคตา สมนตฺ า ปรกิ รสึ ุ ฯ เวสฺสนตฺ เร ปยาตม ิ สวิ ีนํ รฏวฑฺฒเน ฯ
กโรฏยิ า จมฺมธรา อนิ ทฺ ิหตฺถา สวุ มฺมกิ า ฯ ปุรโต ปฏปิ ชชฺ ึสุ ฯ เวสสฺ นฺตเร ปยาตม ิ สิวีนํ
รฏ วฑฒฺ เน ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตถฺ า อาห ฯ เต ปาวึสุ ปรุ ํ รมมฺ ํ พหปุ าการโตรณํ ฯ
อเุ ปตํ อนฺนปาเนหิ นจจฺ คเี ตหิ จูภยํ ฯ วติ ฺตา ชานปทา อาสุ เนคมา จ สมาคตา ฯ
อนุปปฺ ตเฺ ต กุมารม ิ สวิ นี ํ รฏวฑฺฒเน ฯ เจลุกเฺ ขโป ปวตตฺ ิตถฺ อาคเต ธนทายเก ฯ

รายยาว มหาชาติเวสสันดรชาดก ทำนองหลวง ๑๓ กัณฑ ๒๑๑

นนทฺ ปิ ปฺ เวสิ นคเร พนฺธนา โมกโฺ ข อโฆสถาติ ฯ ตมตถฺ ํ ปกาเสนโฺ ต สตฺถา อาห ฯ
ชาตรปู มยํ วสฺสํ เทโว ปาวสสฺ ิ ตาวเท ฯ เวสสฺ นตฺ เร ปวฏิ ม ิ สวิ นี ํ รฏวฑฒฺ เนติ ฯ ตโต
เวสฺสนฺตโร ราชา ทานํ ทต าน ขตฺติโย ฯ กายสฺส เภทา สปปฺ โฺ  สคคฺ ํ โส อปุ ปชชฺ ถาติ ฯ

นครกณฑฺ ํ นฏิ ติ ํ ฯ

ประดบั ดวยพระคาถา ๔๘ พระคาถา ฯ

กัณฑน ครกณั ฑ สมเด็จพระอนันตชนิ ตรัสถงึ พระเจา กรุงสญชัย เชิญพระเจา ลูก
ใหท รงลาพรตแลว อภเิ ษกใหเ ปน เอกกษัตรยิ  แลว กษตั ริยท ั้งหกพระองคก ็ทรงปรีดา
ภิรมยยนิ ดี แลว ใหเ คลอื่ นพหลพลโยธา ไปสพู ระนครพชิ ยั เชตดุ ร หาฝนแกว เจ็ดประการ
กบ็ นั ดาลตกลงในทามกลางท่ปี ระชมุ ตอ จากนั้นไปพระเวสสันดรกท็ รงบาํ ทานบารมี อยู
จนตราบเทา ส้ินพระชนมายุ เมื่อส้นิ พระชนมายุแลว กไ็ ดไ ปเสวยทิพยสมบตั ิ ในดสุ ิตพภิ พ
แลว แล ฯ

ประมวลชาดกกลับชาติ

สตฺถา สมเด็จพระบรมศาสดาจารยญ าณสพั พญั บู รมครูเจา ปางเมื่อพระองค
นาํ มา ซ่ึงพระสทั ธรรมเทศนาเรื่องพระมหาเวสสนั ดรชาดก อนั ประดับไปดว ยพระคาถา
พันหนงึ่ จบลงแลว จึงมีพระพุทธฎกี าตรัสแกพ ระภกิ ษุสงฆท ัง้ ปวงวา ภกิ ขฺ เว ดูกรภิกษทุ ัง้
ปวง มหาเมโฆ มหาเมฆทีย่ ังฝนโบกขรพรรษ ใหป วตั ตนการตกลงในทปี่ ระชมุ แหงหมู
พระญาติ แหง พระตถาคตเคยมีมาแลว แตปางกอ น ปกาเสตฺวา แลว พระองคท รงแสดงซ่ึง
อริยสัจส่ปี ระการ อรยิ สจจฺ ปรโิ ยสาเน เมื่อจบอรยิ สัจสปี่ ระการแลว พระองคท รง
ประมวลชาดกยกเปน วาระพระบาลวี า ภิกขฺ เว ดูกรสงฆท ั้งปวง ตทา ในกาลนั้น ชชู โก
ชูชกกลบั ชาติมาคอื พระเทวทัต อมิตตฺ ตาปนา จ สวนนางอมิตตดากลับชาติมาคอื นาง
จญิ จมานวกิ า เจตปุตฺโต นายเจตบตุ รกลบั ชาตมิ าคือนายฉันนะอํามาตย อจตุ ฺตตาปโส
อจุตดาบสกลบั ชาตมิ าคือพระสารีบุตร สกโฺ ก สมเดจ็ อมรินทราธิราชกลับชาตมิ าคือพระ

รายยาว มหาชาติเวสสนั ดรชาดก ทำนองหลวง ๑๓ กัณฑ ๒๑๒

อนุรทุ ธเถระ วสิ สฺ ุกมโฺ ม พระวสิ สกุ รรมเทพบุตรกลับชาติมาคอื พระมหาโมคคลั ลานะ

มคคฺ รมุ ิ สีโหราชา พญาราชสหี กลบั ชาติมาคือพระอบุ าลี พยคฺฆราชา พญาเสือโครง

กลับชาตมิ าคือพระฉิมพลี มคฺครมุ ิทีป พญาเสอื เหลืองกลับชาติมาคอื พระจุลนาคมหา

เถระ ทารเก รกฺขติ เทโว เทวดาทรี่ กั ษาพระชาลกี ลับชาติมาคอื พระมหากจั จายนมหา

เถระ เทวธีตา เทพธดิ า ทร่ี กั ษาพระกัณหากลับชาติมาคือนางวิสาขามหาอุบาสกิ า

ปจจฺ ยนาโค ชา งปจ จยั นาค กลบั ชาตมิ าคอื พระมหากัสสปะ กเรณกุ า แมชางกเรณกุ า

กลบั ชาติมาคือนางกีสาโคตมี มททฺ ราชา พระยามทั ราชกลับชาตมิ าคอื ทา วมหานาม

อพฺภนตฺ รมหามจโฺ จ มหาอํามาตยคนสนิทกลับชาตมิ าคอื พระอานนทเถระ

ทานเว าวจจฺ ามจฺโจ อาํ มาตยคนจําแนกทานกลับชาตมิ าคืออนาถปณฑิกเศรษฐี

สชฺ ยนรินฺโท ทาวสญชัยผเู ปนใหญก ลบั ชาตมิ าคือพระเจา สุทโธทนะมหาราช ผุสสฺ ตี

เทวี พระนางผสุ ดเี ทวีกลับชาตมิ าคอื พระนางผสุ ดี มทฺที เทวี พระนางมทั รเี ทวีกลบั ชาติ

มาคอื พระนางยโสธราหรอื พิมพา ชาลกิ มุ าโร พระชาลกี มุ ารกลับชาตมิ าคอื พระราหลุ

กณ าชินา กัณหาชนิ านาถกลบั ชาตมิ าคอื พระอบุ ลวณั ณาเถรี เสสปรสิ า บรษิ ัท

ท้ังหลายที่เหลอื จากน้ันกลับชาติมาคอื พุทธบรษิ ัทท้งั หลาย เวสสฺ นตฺ โร ราชา พระราชา

ผปู ระเสริฐชือ่ วา เวสสันดรกลบั ชาตมิ า อหเมว คอื เราตถาคตแทจริง สมมฺ าสมฺพทุ ฺโธ

ตรัสรูธรรมท้ังปวงดว ยตนเองดวยอาการมไิ ดวปิ ริต โลกนาโถ เปนท่พี ึ่งแกเวไนยสัตว

โลก ธาเรถ ขอทา นทงั้ หลายจงทรงไว ซ่ึงเวสสันดรชาดก ดงั นี้ ฯ

อาตมภาพ ไดชแ้ี จงแสดงพระสทั ธรรมเทศนาพระคาถาพนั มาตามลําดับ เหน็ วา
เหมาะสมกบั เวลา จงึ ขอสมมติยุติพระสัทธรรมเทศนาลงคงไวแ ตเพียงเทาน้ี เอวํ ก็มี
ดวยประการฉะน้ี ฯ

รายยาว มหาชาติเวสสนั ดรชาดก ทำนองหลวง ๑๓ กัณฑ ๒๑๓

ประวตั ิผูรวบรวม-เรียบเรียง

ชอื่ ฉายา/นามสกลุ : พระมหาเสฏฐวฒุ ิ วชิรญาโณ/ปาสวน
เกดิ : วนั พธุ ท่ี ๒๑ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๒๔ ปร ะกา
สถานทเี่ กดิ : บานเลขที่ ๗/๑ หมู ๑๐ ต.ดอนทองอ. เมอื ง จ.พิษณุโลก ๖๕๐๐๐
การศกึ ษา
พ.ศ. ๒๕๓๘ : จบประถมศึกษาปที่ ๖ โรงเรียนบานน้ำดำ ต.ดอนทอง อ.เมือง
จ.พิษณุโลก
พ.ศ. ๒๕๔๒ : จบนักธรรมเอก สำนักเรียนวัดหาดใหญ สิตาราม ต.ควนลัง
อ.หาดใหญ จ.สงขลา
พ.ศ. ๒๕๕๐ : จบเปรียญธรรม ๙ ประโยค สำนักเรียนวัดสามพระยาวรวิหาร
เขตพระนครกรุงเทพมหานคร
พ.ศ. ๒๕๕๖ : จบการศึกษาพุทธศาสตรมหาบัณฑิต มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณ
ราชวิทยาลัย
พ.ศ. ๒๕๖๐ จบการศึกษาพุทธศาสตรดุษฎีบัณฑิต มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณ
ราชวิทยาลยั
สังกดั : วัดสุวรรณาราม ราชวรวิหาร แขวงศิริราช เขตบางกอกนอย
กรงุ เทพมหานคร ๑๐๗๐๐
บรรพชา : วันท่ี ๑ เมษายน พ.ศ. ๒๕๓๘ วัดศรีโสภณ ต.วังทอง อ.วังทอง
จ.พิษณโุ ลก มีพระครสู ิรโิ สภณ เปนพระอุปช ฌาย
อปุ สมบท : วันท่ี ๘ พฤษภาคม พ.ศ.๒๕๔๘ วัดสามพระยาวรวิหาร แขวงวัดสาม
พระยา เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร มีพระธรรมคุณาภรณ1
ประสบการณ เจาอาวาสวดั สามพระยาวรวิหาร เจาคณะภาค ๑๔ เปน พระอุปช ฌาย
พ.ศ. ๒๕๔๙-๒๕๕๓
พ.ศ. ๒๕๕๐ : อนจุ รไปเปดขอสอบในเขตภาค ๑๔
: อาจารยสอนพระปรยิ ตั ธิ รรมแผนกบาลี ประโยค ๑ – ๒ สำนักเรียน
พ.ศ. ๒๕๕๑ วัดสามพระยา กรุงเทพมหานคร
: อาจารยส อนพระปรยิ ัตธิ รรมแผนกบาลี ประโยค ๑ – ๒ สำนักเรยี น
พ.ศ. ๒๕๕๒ วดั สามพระยา กรงุ เทพมหานคร
: อาจารยสอนพระปรยิ ัตธิ รรมแผนกบาลี ประโยค ๑ – ๒, ป.ธ.๔

1ปัจจบุ นั ดาํ รงสมณศกั ดิทพี ระพรหมดิลก เจา้ อาวาสวดั สามพระยา เจา้ คณะกรุงเทพมหานคร กรรมการมหาเถร
สมาคม

รายยาว มหาชาติเวสสนั ดรชาดก ทำนองหลวง ๑๓ กณั ฑ ๒๑๔

พ.ศ. ๒๕๕๓ สำนกั เรียนวดั สามพระยา กรงุ เทพมหานคร
พ.ศ. ๒๕๕๓ : อาจารยส อนพระปริยัตธิ รรมแผนกบาลี ประโยค ป.ธ. ๕ สำนักเรียน
พ.ศ. ๒๕๕๔-ปจจุบัน วดั สามพระยา กรุงเทพมหานคร
พ.ศ. ๒๕๖๑-ปจ จบุ นั : เปนอาจารยส อนพระปรยิ ตั ิธรรมแผนกบาลี ประโยค ป.ธ. ๑ – ๒
ทอ่ี ยปู จจุบนั
สำนกั เรียนวัดสามพระยา กรงุ เทพมหานคร
: อาจารยสอนพระปริยัติธรรมแผนกบาลี ประโยค ป.ธ. ๕

สำนกั เรียน วัดสุวรรณาราม ราชวรวหิ าร กรุงเทพมหานคร
: นักวิชาการศึกษา สถาบันพระไตรปฎกศึกษา มหาวิทยาลัยมหาจฬุ า
ลงกรณราชวทิ ยาลัย
: ๓๓ วดั สวุ รรณารามราชวรวหิ าร แขวงศริ ริ าช เขตบางกอกนอย

กรุงเทพมหานคร ๑๐๗๐๐ โทรศพั ท ๐๘๕-๐๔๗-๘๘๙๗๒