ก
คาํ นํา
เอกสารประกอบการเรยี นการสอน เร่ือง การบรรเลงเพลงมอญ รายวิชา ปพาทย 4 รหัสวิชา ศ 32210
ช้ันมัธยมศึกษาปที่ 5 กลุมสาระการเรียนวิชาชีพปพาทย มีมุงหมายในการจัดทําข้ึนเพ่ือใหครูผูสอนนําไปใชใน
การจัดกิจกรรมการเรียนการสอนใหบรรลุตามวัตถุประสงคตามที่หลักสูตรกําหนดไว ตลอดจนดําเนินการสอนได
อยางมีระบบและมีประสิทธิภาพ โดยที่นักเรียนสามารถศึกษาไดดวยตนเอง และมีครูผูสอนคอยใหคําปรึกษา
แนะนําและตอบขอสงสัยตางๆระหวางที่นักเรียนปฏิบัติกิจกรรม เพ่ือพัฒนานักเรียนดานความรู ความเขาใจ
และทกั ษะการบรรเลงฆองมอญวงใหญไดอยางถูกตองและมีประสิทธิภาพมากย่ิงข้ึน ตลอดจนสามารถนําไปปฏิบัติ
ไดจริง และนาํ ไปใชใ นชีวิตประจําวันได ซ่ึงจะสงผลใหนักเรียนมีประสิทธิภาพในการเรียนรูตามมาตรฐาน และผล
การเรยี นรูข องหลักสูตร
นอกจากการสรางนวัตกรรมดานการเรียนการสอนประเภทเอกสารประกอบการเรียนการสอน เรื่อง
การบรรเลงเพลงมอญ แลว ผูจ ัดทําไดผลิตสื่อวีดิทัศนเพื่อการศึกษา เรื่อง แบบฝกทักษะการบรรเลงฆองมอญวงใหญ
เพลงประจาํ วดั และเพลงประจําบาน ข้ึนเพื่อนํามาประกอบกับเอกสารประกอบการเรียนการสอนฉบับนี้ รวมทั้ง
ยังชว ยเสริมสรา งและพฒั นาทักษะการบรรเลงฆองมอญวงใหญของนักเรียนใหม ปี ะสทิ ธภิ าพมากยิ่งขนึ้
ผูจดั ทําหวังเปน อยางยิ่งวา เอกสารประกอบการเรยี นการสอน เร่ือง การบรรเลงเพลงมอญ รายวชิ า ปพ าทย 4
รหัสวิชา ศ 32210 ชั้นมัธยมศึกษาปท่ี 5 กลุมสาระการเรียนวิชาชีพปพาทย จะเปนประโยชนตอนักเรียน
สามารถพฒั นานกั เรียนใหม ีความรูความสามารถในการบรรเลงฆองมอญวงใหญ และเปนแนวทางในการจัดการเรียน
การสอนของครูผูสอนและผูสนใจ เรื่อง การบรรเลงเพลงมอญ ในรายวิชา ปพาทย 4 รหัสวิชา ศ 32210
ชั้นมัธยมศกึ ษาปท ่ี 5 ใหเ กิดประสิทธิภาพทางการเรยี นรไู ดส บื ไป
วิสุทธ์ิ จุยมา
ข
สารบัญ
เรือ่ ง หนา
คาํ นํา………………………………………………………………………………………....……………………………. ก
สารบญั ………………………………………………………………………………………....…………………………. ข
วัตถปุ ระสงคการใชเ อกสารประกอบการเรียนการสอน........................................................... 1
จดุ ประสงคการเรยี นรู. ............................................................................................................ 2
คาํ แนะนําการใชสําหรับครูผูสอน............................................................................................ 3
คาํ แนะนําการใชสาํ หรบั นกั เรียน............................................................................................. 4
เอกสารประกอบการเรยี นการสอน เรื่อง การบรรเลงเพลงมอญ............................................ 5
หลกั การและเหตุผล............................................................................................... 5
จุดมงุ หมาย............................................................................................................. 6
การประเมินผลกอนเรยี น....................................................................................... 6
กิจกรรมการเรยี น................................................................................................... 7
การประเมินผลหลงั เรียน........................................................................................ 7
กิจกรรมเสรมิ ทักษะ............................................................................................... 7
แบบทดสอบวัดความรูค วามเขาใจในภาคทฤษฎี กอนเรยี น.................................................... 8
บทท่ี 1 ประวตั ปิ พาทยม อญ และเคร่ืองดนตรีในวงปพาทยมอญ………………….……….....……. 14
ประวัติความเปนมาของปพ าทยม อญในประเทศไทย………………………….…..….…… 14
เครื่องดนตรีในวงปพ าทยมอญ............................................................................... 15
การประสมวงปพาทยมอญ..................................................................................... 21
แบบทดสอบระหวางเรียน...................................................................................... 27
บทท่ี 2 เอกลักษณฆ องมอญวงใหญ....................................................................................... 29
หลมุ ....................................................................................................................... 29
คเู สียง……………….………………………………………………………..……………………………. 30
คถู า ง…………………………………………………………………………………..……………………. 34
แบบทดสอบระหวางเรียน...................................................................................... 37
บทท่ี 3 ความรพู ้ืนฐานเก่ยี วกับฆองมอญวงใหญ........................………………..………………...... 39
ประวตั ขิ องฆองมอญวงใหญ................................................................................... 39
สว นประกอบของฆอ งมอญวงใหญ......................................................................... 40
การสํารวจความพรอมและปรับเครื่องดนตรีกอนการบรรเลง................................ 42
ทา น่งั ...................................................................................................................... 43
วิธีการจับไม. ........................................................................................................... 43
ค
เรื่อง หนา
ลกั ษณะวธิ ีการตีฆองมอญวงใหญ........................................................................... 44
การเก็บรักษาฆองมอญวงใหญและไมต ีฆองมอญวงใหญ........................................ 45
การดูแลรักษาฆองมอญวงใหญภายหลงั การบรรเลง.............................................. 45
แบบทดสอบระหวางเรยี น...................................................................................... 47
บทท่ี 4 แบบฝก ทักษะการบรรเลงฆอ งมอญวงใหญ. .............................................................. 49
แบบฝกทักษะการบรรเลงฆองมอญวงใหญ............................................................ 49
กิจกรรมการเรยี นการสอน..................................................................................... 57
แบบทดสอบระหวางเรียน...................................................................................... 69
บทที่ 5 เพลงประจําวดั - เพลงประจาํ บาน........................................................................... 72
เพลงประจําวดั ................................................................................................................ 72
ประวตั ิเพลงประจําวัด............................................................................................ 72
ศัพทสงั คีต.............................................................................................................. 72
หนา ทบั เพลงประจาํ วดั ........................................................................................... 74
ทํานองหลกั เพลงประจําวัด.................................................................................... 75
เพลงประจาํ บาน............................................................................................................. 90
ประวัติเพลงประจาํ บาน......................................................................................... 90
ศัพทสังคีต.............................................................................................................. 90
หนาทับเพลงประจําบา น........................................................................................ 90
ทาํ นองหลกั เพลงประจาํ บาน.................................................................................. 91
กจิ กรรมการเรยี นการสอน..................................................................................... 104
แบบทดสอบระหวางเรียน...................................................................................... 158
แบบทดสอบวัดความรคู วามเขา ใจในภาคทฤษฎี หลงั เรยี น.................................................... 165
แบบประเมนิ ผลการเรยี น และการสังเกตพฤตกิ รรมการเรยี น................................................ 171
เกณฑการประเมนิ และการใชแบบประเมินผล....................................................................... 186
แบบประเมินความพึงพอใจของนกั เรียนท่มี ตี อการเรยี นโดยใชเ อกสารประกอบการเรยี น 196
การสอน เรื่อง การบรรเลงเพลงมอญ.............................................................................
บรรณานุกรม.......................................................................................................................... 198
ภาคผนวก............................................................................................................................... 199
ภาคผนวก ก กระดาษคําตอบ และเฉลยแบบทดสอบภาคทฤษฎี กอนเรยี น 200
ระหวางเรียน และหลงั เรียน............................................................
ง
เรื่อง หนา
ภาคผนวก ข โนตสากลแบบฝกทกั ษะการบรรเลงฆองมอญวงใหญ...................... 207
ภาคผนวก ค โนต สากลเพลงประจาํ วัด................................................................. 211
ภาคผนวก ง โนตสากลเพลงประจาํ บา น............................................................... 219
ประวัตผิ ูจัดทํา......................................................................................................................... 226
1
วัตถุประสงคการใช
เอกสารประกอบการเรียนการสอน
เอกสารประกอบการเรยี นการสอน เรื่อง การบรรเลงเพลงมอญ รายวิชา ปพาทย 4 ชั้นมัธยมศึกษาปท่ี 5
กลุมสาระการเรียนรวู ิชาชีพปพ าทย ฉบบั นจี้ ัดทาํ ขึน้ โดยมีวัตถุประสงคเพื่อพัฒนาความรูความสามารถและทักษะ
การบรรเลงฆองมอญวงใหญ ในรายวิชาปฏิบัติเอกปพาทย กลุมสาระการเรียนรูวิชาชีพปพาทย ของนักเรียน
ชั้นมัธยมศึกษาปท่ี 5 ซึ่งตรงตามหลักสูตรพื้นฐานวิชาชีพวิทยาลัยนาฏศิลป พุทธศักราช 2551 ระดับ
มัธยมศึกษาตอนปลาย ของวิทยาลัยนาฏศิลป สถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป กระทรวงวัฒนธรรม เมื่อนักเรียน
ไดศ กึ ษาเรยี นรูและปฏิบัติฆองมอญวงใหญ จากเอกสารประกอบการเรียนการสอน เรื่อง การบรรเลงเพลงมอญ
จบแลวนกั เรยี นมคี วามรู และทกั ษะการบรรเลงฆองมอญวงใหญ ดงั น้ี
1. มีความรูค วามเขา ใจในภาคทฤษฎี เร่ือง การบรรเลงเพลงมอญ
2. มที ักษะการบรรเลงฆอ งมอญวงใหญ
3. รคู ุณคาและมีเจตคตทิ ่ดี ีตอการใชเ อกสารประกอบการเรยี นการสอน
เรื่อง การบรรเลงเพลงมอญ
4. นําประสบการณทางดานความรูและทักษะการบรรเลงฆองมอญวงใหญที่ไดจากเอกสาร
ประกอบการเรียนการสอน เร่ือง การบรรเลงเพลงมอญ ไปใชในการศึกษา และบรรเลงฆองมอญวงใหญไดอยางมี
คณุ ภาพ และมปี ระสทิ ธภิ าพ
2
จุดประสงคการเรียนรู
เมื่อนักเรียนไดศึกษาเรียนรู และปฏิบัติฆองมอญวงใหญ จากเอกสารประกอบการเรียนการสอน เร่ือง
การบรรเลงเพลงมอญ รายวิชา ปพ าทย 4 ชนั้ มัธยมศึกษาปท่ี 5 กลุมสาระการเรยี นรวู ชิ าชพี ปพ าทย จบแลว
นักเรียนมีความสามารถดงั นี้
จดุ ประสงคก ารเรียนรูด านความรคู วามเขาใจภาคทฤษฎี เรื่อง การบรรเลงเพลงมอญ
1. อธบิ ายเกยี่ วกบั ประวตั ปิ พาทยมอญและเครือ่ งดนตรีในวงปพาทยมอญไดถูกตอง
2. อธบิ ายเกยี่ วกบั เอกลักษณของฆองมอญวงใหญไดถูกตอ ง
3. อธบิ ายเกีย่ วกับความรพู ื้นฐานเก่ียวกบั ฆองมอญวงใหญไดถ ูกตอง
4. อธบิ ายวิธกี ารปฏิบัติแบบฝก ทกั ษะการบรรเลงฆองมอญวงใหญไ ดถูกตอง
5. อธิบายประวัติเพลงประจําวัดไดถ กู ตอง
6. อธบิ ายความหมายของศพั ทสงั คีต คาํ วา จังหวะ กรอ และหนา ทบั ไดถ ูกตอง
7. อธบิ ายเกยี่ วกบั หนาทบั เพลงประจาํ วัดไดถ ูกตอง
8. อธิบายประวตั เิ พลงประจําบา นไดถ กู ตอง
9. อธบิ ายความหมายของศพั ทสังคีต คาํ วา สะบัด ประคบ และคู ไดถูกตอ ง
10. อธิบายเกย่ี วกับหนาทบั เพลงประจาํ บานไดถ กู ตอ ง
จุดประสงคการเรียนรูดานทักษะการบรรเลงฆองมอญวงใหญ
1. ปฏบิ ัตแิ บบฝก ทกั ษะการบรรเลงฆองมอญวงใหญไดถ ูกตอ ง
2. บรรเลงฆอ งมอญวงใหญเ พลงประจําวัดไดถ ูกตอ ง
3. บรรเลงฆองมอญวงใหญเ พลงประจําบานไดถูกตอง
จดุ ประสงคก ารเรยี นรดู า นคุณลักษณะ
1. ความขยนั หมัน่ เพยี ร
2. ความรบั ผิดชอบ
3. การตรงตอ เวลา
4. ความซ่ือสตั ยส จุ ริต
5. มีจิตสาธารณะ
3
คําแนะนําการใชส ําหรบั ครูผสู อน
การใชเ อกสารประกอบการเรยี นการสอน เรื่อง การบรรเลงเพลงมอญ รายวชิ า ปพาทย 4
ช้นั มัธยมศกึ ษาปท ี่ 5 กลุม สาระการเรยี นวิชาชีพปพ าทย ครผู ูส อนตองปฏบิ ัตดิ ังนี้
1. ศึกษาวัตถุประสงคการใชเอกสารประกอบการเรียนการสอน จุดประสงคการเรียนรู และ
คําแนะนําการใชเ อกสารประกอบการเรียนการสอนใหเ ขา ใจอยา งชดั เจน
2. ครูผูสอนจะตองอธิบาย และแนะนาํ วธิ กี ารใชเ อกสารประกอบการเรียนการสอนใหนักเรียน
เขาใจกอนเร่มิ เรียน
3. ครูผสู อนแจกเอกสารประกอบการเรยี นการสอนใหนกั เรยี นเพ่ือทํากจิ กรรมและจะตองคอย
แนะนําเมื่อนักเรียนสงสัยเก่ยี วกับการใชเอกสาร
4. ครูใหนกั เรยี นทาํ แบบทดสอบวัดความรูความเขาใจในภาคทฤษฎี กอนเรียน เพื่อวัดความรู
พ้นื ฐานกอ นเรียน จาํ นวน 30 ขอ
5. ครูเฉลยคําตอบแบบทดสอบวัดความรูความเขาใจในภาคทฤษฎี กอนเรียน จากเฉลยใน
ภาคผนวก เพ่อื ทราบความรพู ้ืนฐานกอ นเรียน
6. ครูใหนักเรียนเริ่มทํากิจกรรมการเรียน ซึ่งในเอกสารประกอบการเรียนการสอนมีเนื้อหา
สาระจํานวน 5 บท ควรศึกษาเรียนรเู น้อื หาสาระใหเ ขา ใจ และฝก ปฏบิ ัตเิ รียงตามเรือ่ งทีก่ าํ หนดให
7. ครูผูส อนจะตองสงั เกตอยางใกลชิดขณะนักเรียนปฏิบัติกิจกรรมการเรียน เพื่อประเมินผล
การใชเ อกสารประกอบการเรยี นการสอน
8. เมอ่ื หมดเวลาครูผสู อนมอบหมายใหนกั เรียนเก็บอุปกรณท ุกอยางใหเรียบรอย
9. หลังจากเรียนบทท่ี 5 เสร็จแลว ครูแจกแบบสอบถามความพึงพอใจท่ีมีตอการใชเอกสาร
ประกอบการเรยี นการสอนใหน ักเรียนทาํ
10. ครูใหน กั เรยี นทําแบบทดสอบวัดความรูความเขา ใจในภาคทฤษฎี หลังเรยี น จํานวน 30 ขอ
11. ตรวจคําตอบแบบทดสอบวัดความรูความเขาใจในภาคทฤษฎี หลังเรียน จากเฉลยใน
ภาคผนวก เพือ่ ทราบผลการเรยี นหลังเรยี น
12. สรุปผลคะแนนที่ไดจากการทดสอบกอนเรียน และหลังเรียน เพื่อใหทราบถึงพัฒนาการ
ของนกั เรียน
4
คําแนะนําการใชส าํ หรบั นกั เรียน
การใชเ อกสารประกอบการเรียนการสอน เรอ่ื ง การบรรเลงเพลงมอญ รายวิชา ปพาทย 4
ชัน้ มัธยมศึกษาปที่ 5 กลมุ สาระการเรียนรูวชิ าชพี ปพ าทย นักเรียนตอ งปฏบิ ตั ิดังนี้
1. ศึกษาวัตถุประสงคการใชเอกสารประกอบการเรียนการสอน จุดประสงคการเรียนรู และ
คาํ แนะนําการใชเ อกสารประกอบการเรียนการสอนใหเ ขาใจอยา งชดั เจน
2. ฟง คาํ แนะนําวธิ ีการใชเ อกสารประกอบการเรยี นการสอนจากครผู ูสอนใหเขาใจกอนเร่ิมเรียน
3. นักเรียนทําแบบทดสอบวัดความรูความเขาใจในภาคทฤษฎี กอนเรียน เพื่อวัดความรู
พ้ืนฐานกอนเรียน จํานวน 30 ขอ
4. ตรวจคําตอบแบบทดสอบวัดความรูความเขาใจในภาคทฤษฎี กอนเรียน จากเฉลยใน
ภาคผนวก เพอ่ื นกั เรยี นจะไดท ราบความรูพื้นฐานกอ นเรยี น
5. นักเรียนเริ่มทํากิจกรรมการเรียน ซึ่งในเอกสารประกอบการเรียนการสอนมีเน้ือหาสาระ
จํานวน 5 บท ควรศกึ ษาเรยี นรูเนือ้ หาสาระใหเ ขาใจ และฝกปฏบิ ัตเิ รียงตามเรื่องท่กี าํ หนดให
6. ฝก ปฏบิ ตั ิซํ้ากนั หลายๆคร้ังในแตละกจิ กรรม
7. เมื่อหมดเวลานกั เรียนเก็บอุปกรณในการทํากิจกรรมทุกอยางใหเรียบรอย
8. หลังจากเรียนจบบทที่ 5 แลว นักเรียนตองตอบแบบสอบถามความพึงพอใจที่มีตอการใช
เอกสารประกอบการเรยี นการสอน
9. นกั เรยี นทําแบบทดสอบวดั ความรูความเขา ใจในภาคทฤษฎี หลังเรยี น จํานวน 30 ขอ
10. ตรวจคําตอบแบบทดสอบวัดความรูความเขาใจในภาคทฤษฎี หลังเรียน จากเฉลยใน
ภาคผนวก เพอื่ ทราบผลการเรียนหลงั เรียน
11. สรุปผลคะแนนที่ไดจากการทดสอบกอนเรียน และหลังเรียน เพ่ือใหทราบถึงพัฒนาการ
ของนักเรยี น
5
เอกสารประกอบการเรยี นการสอน เรอ่ื ง การบรรเลงเพลงมอญ
รายวิชา ปพาทย 4 ชน้ั มธั ยมศึกษาปที่ 5 กลุมสาระการเรยี นรวู ชิ าชพี ปพาทย
หลักการและเหตผุ ล
ปพ าทยมอญเปนศลิ ปะแขนงหนึ่งที่ชนชาตมิ อญนาํ เขา มาเผยแพรใ นประเทศไทยตั้งแตคร้ังสมัยกรุงศรีอยุธยา
แตไ มปรากฏรปู แบบของวงที่ชดั เจน วงปพ าทยมอญเรม่ิ ปรากฏใหเห็นเปนลักษณะวงชัดเจนเม่ือ นายสี เปนนักดนตรี
ปพ าทยมอญทอี่ พยพเขามาอยูใ นจังหวดั ปทุมธานี ไดนําเอาฆองมอญมาบรรเลงประกอบการรําผีในหมูชุมชนมอญ
จังหวัดปทุมธานี และไดสืบทอดการการบรรเลงเพลงมอญใหกับลูกหลานในตระกูลแตไมไดมีการเผยแพรใหกับ
ผูอ่ืน จนเมื่อนายสีเสียชีวิตนายเจิ้นผูเปนบุตรจึงไดสืบสานการบรรเลงตอมา โดยไดจัดต้ังวงปพาทยมอญข้ึนใน
จังหวดั ปทมุ ธานี ในระยะแรกวงปพาทยม อญประกอบดว ย ฆองมอญ ปมอญ ตะโพนมอญ เปงมาง และฉาบใหญ
ฆองมอญวงใหญ มีเอกลักษณเฉพาะในตัวเองหลายอยาง ทั้งรูปลักษณ รูปแบบการวางที่วางในแนวตั้ง
ไมเหมือนกับฆองไทยที่วางในแนวนอนราบกับพ้ืน อีกท้ังการเรียงเสียงของลูกฆองที่มีการเวนเสียง 2 เสียงท่ีเรียกวา
หลมุ รวมถึงวิธีการตหี รือมอื ฆอ งท่มี ีเอกลักษณเ ฉพาะแตกตา งไปจากฆองไทยอีกเปนจาํ นวนมาก
ผูที่จะเร่ิมฝกหัดฆองมอญวงใหญ จําเปนที่จะตองเรียนรูและฝกหัดตามลําดับขั้นตอนเหมือนกับ
เครื่องดนตรีไทยประเภทอื่นๆ โดยเริ่มตั้งแตความรูขั้นพ้ืนฐานท่ีเปนความรูดานทฤษฎี จนไปถึงดานทักษะ
ที่จะตองใชแบบฝกทักษะต้ังแตเร่ิมตน จนเกิดความคลองแคลวกอนแลวจึงเร่ิมตอเพลงประจําวัด และประจําบาน
ซ่ึงเปน เพลงทน่ี ิยมตอ เปน เพลงแรกๆ และเหมาะสมสําหรับนํามาปฏิบตั เิ ปนขั้นพืน้ ฐานของฆองมอญวงใหญ
จากหลักการและเหตุผลดังกลาว จะเห็นไดวาการเรียนฆองมอญวงใหญทั้งดานทฤษฎี และปฏิบัติ มีขอมูล
และรายละเอยี ดมากมาย โดยถานําเน้ือหาสาระเก่ียวกับความรูพ้ืนฐาน และการฝกหัดฆองมอญวงใหญมาสราง
และพัฒนาเปนเอกสารประกอบการเรียนการสอน เร่ือง การบรรเลงเพลงมอญ ซึ่งเปนนวัตกรรมดานการเรียน
การสอน จะสามารถทําใหนักเรียนที่ศึกษาและฝกตีฆองมอญวงใหญโดยใชเอกสารประกอบการเรียนการสอน
เรื่อง การบรรเลงเพลงมอญ มีความรูและทักษะการบรรเลงฆองมอญวงใหญมากย่ิงข้ึน และมีผลสัมฤทธิ์ทางการ
เรียนสงู ข้นึ ซ่ึงนับไดว าการใชเ อกสารประกอบการเรียนการสอนเปนเครือ่ งมอื ทีค่ นหาวิธีการ รวมถึงกระบวนการ
จดั การเรยี นการสอนดนตรีไทยใหเปน ระบบมากยิ่งข้นึ และเปนการอนุรักษศ ิลปวัฒนธรรมใหเปนแบบแผนในการศึกษา
ที่ถูกตอ ง และไมใ หส ญู หายไป
6
จดุ มงุ หมาย
เพ่อื ใหน ักเรียนสามารถ
ดา นความรู (K)
1. อธิบายเกีย่ วกับประวัติปพ าทยม อญและเครื่องดนตรีในวงปพาทยมอญไดถ ูกตอง
2. อธบิ ายเก่ยี วกับเอกลักษณของฆอ งมอญวงใหญไ ดถ ูกตอง
3. อธบิ ายเกยี่ วกบั ความรูพ้นื ฐานเกย่ี วกบั ฆองมอญวงใหญไดถ ูกตอง
4. อธิบายวธิ กี ารปฏบิ ัติแบบฝกทักษะการบรรเลงฆองมอญวงใหญไ ดถูกตอง
5. อธิบายประวัติเพลงประจําวัดไดถูกตอง
6. อธบิ ายความหมายของศัพทส ังคตี คาํ วา จงั หวะ กรอ และหนา ทบั ไดถูกตอง
7. อธบิ ายเก่ยี วกบั หนา ทับเพลงประจําวัดไดถูกตอง
8. อธิบายประวัตเิ พลงประจาํ บานไดถูกตอง
9. อธบิ ายความหมายของศัพทสังคีต คาํ วา สะบัด ประคบ และคู ไดถกู ตอง
10. อธบิ ายเกี่ยวกับหนาทับเพลงประจําบา นไดถกู ตอ ง
ดานทกั ษะ (P)
1. ปฏบิ ตั ิแบบฝกทักษะการบรรเลงฆองมอญวงใหญไดถกู ตอง
2. บรรเลงฆองมอญวงใหญเ พลงประจําวดั ไดถูกตอ ง
3. บรรเลงฆองมอญวงใหญเพลงประจาํ บานไดถกู ตอง
ดานคณุ ลักษณะ (A)
1. ความขยันหม่ันเพยี ร
2. ความรับผิดชอบ
3. การตรงตอ เวลา
4. ความซ่อื สัตยส ุจริต
5. มจี ิตสาธารณะ
การประเมินผลกอ นเรยี น
ใชแบบทดสอบวดั ความรคู วามเขาใจในภาคทฤษฎกี อนเรยี น เรอ่ื ง การบรรเลงเพลงมอญ
7
กิจกรรมการเรยี น
ใหนกั เรียนทกุ คนทํากจิ กรรมดงั ตอไปนี้
1. ศกึ ษาและฝก ปฏิบัตฆิ องมอญวงใหญจ ากเอกสารประกอบการเรียนการสอน เรอื่ ง
การบรรเลงเพลงมอญ บทท่ี 1 - บทท่ี 5
2. ดภู าพประกอบและวีดทิ ัศนประกอบคําบรรยาย ประกอบการเรยี นรู และฝก ปฏิบัติ
ฆองมอญวงใหญ ในเรอ่ื งแบบฝกทกั ษะการบรรเลงฆองมอญวงใหญ ใหเกิดความคลองแคลว ทกุ แบบฝก
3. บรรเลงเพลงประจําวัดและประจําบาน
การประเมินผลหลงั เรยี น
ใชแบบทดสอบวัดความรูความเขาใจในภาคทฤษฎีหลังเรียน เรื่อง การบรรเลงเพลงมอญ และแบบประเมิน
ทกั ษะการบรรเลงฆองมอญวงใหญ ดวยวิธกี ารวดั และประเมินผล ดังนี้
1. แบบทดสอบวัดความรูความเขาใจในภาคทฤษฎี หลงั เรยี น เรือ่ ง การบรรเลงเพลงมอญ
โดยกาํ หนดเกณฑก ารประเมนิ ทีน่ ักเรยี นตองไดค ะแนนเฉล่ยี รอยละ 80 ขน้ึ ไป จึงจะผานเกณฑ
2. แบบประเมินทักษะการบรรเลงฆองมอญวงใหญ เพื่อวัดความรู และทักษะการบรรเลง
ฆอ งมอญวงใหญใ นภาคปฏบิ ตั ิ โดยกําหนดเกณฑก ารประเมินทีน่ กั เรยี นตอ งไดคะแนนเฉล่ียรวม 3.20 ข้ึนไป
จึงจะผานเกณฑ
กจิ กรรมเสรมิ ทักษะ
สําหรับนักเรยี นทไี่ มผานเกณฑท รี่ ะบุไว ใหนักเรียนศึกษา และฝกปฏิบัติฆองมอญวงใหญตามจุดประสงค
การเรียนรูท ี่ไมผ า นเกณฑ และทํากิจกรรมตามที่ระบไุ วห ลายๆคร้ัง โดยใหปรึกษาครูผูสอนเพ่ิมเติมในสวนท่ีนักเรียน
ไมเ ขาใจ เพ่ือใหนักเรียนมีความรูและมีทักษะการบรรเลงฆองมอญวงใหญตามจุดมุงหมาย และจุดประสงคการเรียนรู
ที่กําหนดไว โดยนักเรียนจะตองปฏิบัติตนเองมากกวาเพ่ือนคนอื่นๆ คือ ใชเวลาในการเรียนใหมากกวาปกติ
ใหเพอ่ื นในหอ งชว ยใหค ําแนะนํา และใหครูผูสอนอธิบายใหความรูเพ่ิมเติมกับนักเรียนในสวนที่นักเรียนไมเขาใจ
หรอื เขาใจผดิ
8
แบบทดสอบวดั ความรคู วามเขาใจในภาคทฤษฎี กอ นเรียน
เรือ่ ง การบรรเลงเพลงมอญ รายวิชา ปพาทย 4 ช้นั มัธยมศึกษาปท่ี 5
กลุมสาระการเรยี นรูวชิ าชพี ปพาทย
คําช้แี จง 1. แบบทดสอบฉบบั นี้มที ง้ั หมด 30 ขอ
2. ขอสอบแตล ะขอมีคาํ ตอบใหเ ลอื ก 4 คําตอบ
3. ใหนักเรียนทําเคร่ืองหมายกากบาท (X) ลงในชอ ง ก ข ค หรอื ง ท่ีถกู ตอง ที่สดุ เพยี ง
คําตอบเดียวลงในกระดาษคําตอบ
1. ปพ าทยมอญเขามาเผยแพรใ นประเทศไทยต้ังแตสมยั ใด
ก. สมยั กรุงสโุ ขทยั
ข. สมยั กรุงศรอี ยธุ ยา
ค. สมัยกรงุ ธนบรุ ี
ง. สมยั กรุงรตั นโกสินทร
2. วงปพ าทยมอญในระยะแรกประกอบดวยเครื่องดนตรีชิน้ ใดบา ง
ก. ระนาดเอก ปม อญ ตะโพนมอญ เปง มาง ฉาบใหญ
ข. ระนาดเอก ฆอ งมอญ ปม อญ ตะโพนมอญ ฉาบใหญ
ค. ฆอ งมอญ ปมอญ ตะโพนมอญ เปง มาง ฉาบใหญ
ง. ฆอ งมอญ ปมอญ ตะโพนมอญ ฉงิ่ ฉาบใหญ
3. ใครเปนผนู าํ เอาฆองมอญมาบรรเลงประกอบการรําผีในชมุ ชนมอญจังหวดั ปทุมธานี
ก. นายสี (ไมทราบนามสกุล)
ข. นายเจนิ้ ดนตรเี สนาะ
ค. นายสมุ ดนตรีเจริญ
ง. หลวงประดษิ ฐไพเราะ (ศร ศิลปบรรเลง)
4. รา นฆองมอญแบบโบราณ ทางหัวโคงดานซา ยมือของผูบรรเลงนยิ มแกะสลกั เปนรูปอะไร
ก. หงส
ข. ครุฑ
ค. กินนร
ง. พระ
9
5. หัวโคง ของรานฆองมอญดานซายมือของผูบ รรเลงมีชื่อเรยี กวาอะไร
ก. หนาพระ
ข. หางหงส
ค. หางแมงปอ ง
ง. หางกินนร
6. ลูกฆอ งมอญวงใหญมีทัง้ หมดกล่ี ูก
ก. 14 ลกู
ข. 15 ลกู
ค. 16 ลกู
ง. 17 ลูก
7. ขอ ใดไมใ ชการประสมวงปพาทยม อญ
ก. วงปพาทยม อญเคร่ืองหา
ข. วงปพ าทยมอญเครื่องหก
ค. วงปพาทยม อญเคร่ืองคู
ง. วงปพ าทยม อญเคร่ืองใหญ
8. ขอ ใดไมใชเ คร่ืองดนตรีในวงปพ าทยม อญเคร่ืองหา
ก. ระนาดเอก
ข. ระนาดทุม
ค. ตะโพนมอญ
ง. เปง มางคอก
9. วงปพ าทยมอญเคร่ืองคู มีเคร่อื งดนตรีช้นิ ใดบา งท่เี พม่ิ ขึ้นมาจากวงปพาทยมอญเครอื่ งหา
ก. ฆอ งมอญวงเลก็ และระนาดทุม
ข. ระนาดเอกเหล็ก และระนาดทุม เหล็ก
ค. เปง มาง และโหมง
ง. ระนาดทุม และเปง มาง
10. การประสมวงปพาทยมอญเครื่องคเู กดิ ข้นึ ในสมยั ใด
ก. รชั กาลท่ี 2
ข. รชั กาลท่ี 3
ค. รัชกาลท่ี 4
ง. รัชกาลที่ 5
10
11. ขอใดไมใ ชพธิ กี รรมของชาวมอญ
ก. พธิ ีรําบายศรี
ข. พิธรี าํ เจา
ค. พธิ รี ําสามถาด
ง. พธิ รี ําผี
12. ลกู ฆองมอญวงใหญมีการขา มเสยี งระหวางลูกท่ีเทาใดบา ง
ก. ระหวางลูกท่ี 1 กับลกู ที่ 2 และลูกที่ 4 กับลูกท่ี 5
ข. ระหวางลกู ท่ี 2 กบั ลกู ท่ี 3 และลกู ท่ี 5 กับลูกท่ี 6
ค. ระหวา งลูกท่ี 3 กบั ลกู ท่ี 4 และลกู ท่ี 6 กับลูกที่ 7
ง. ระหวา งลูกท่ี 4 กบั ลูกท่ี 5 และลูกที่ 7 กบั ลูกที่ 8
13. คเู สียงเดียวกนั (คแู ปด) ของฆองมอญวงใหญมีทั้งหมดกีค่ ู
ก. 4 คู
ข. 6 คู
ค. 8 คู
ง. 10 คู
14. คูเสียงตา งเสยี ง (คหู ก) ของฆองมอญวงใหญมที งั้ หมดก่ีคู
ก. 10 คู
ข. 11 คู
ค. 12 คู
ง. 13 คู
15. คูถางเสยี งเดียวกนั (คู 15) ของฆองมอญวงใหญมที ั้งหมดก่คี ู
ก. 1 คู
ข. 2 คู
ค. 3 คู
ง. 4 คู
16. คถู า งตา งเสียง (คู 10) ของฆองมอญวงใหญมีท้ังหมดก่ีคู
ก. 2 คู
ข. 4 คู
ค. 6 คู
ง. 8 คู
11
17. จากกระแสคาํ บอกเลา บุคคลทานใดทีไ่ มไดเปนผแู บกหามฆองมอญวงแรกเขามาในประเทศไทย
ก. นายสี (ไมทราบนามสกุล)
ข. นายเจิน้ ดนตรีเสนาะ
ค. นายสุม ดนตรเี จรญิ
ง. หลวงประดิษฐไพเราะ (ศร ศิลปบรรเลง)
18. “ฆองมอญ” ภาษามอญเรยี กวาอะไร
ก. ปา ตกาง
ข. ปาตกะลา
ค. ปา ตนาม
ง. ปา ตจยา
19. เสยี งของฆองมอญวงใหญลกู แรก (ลูกทงั่ ) ทางซา ยมอื ของผูต ี ตรงกับโนตเสียงใด
ก. โด
ข. เร
ค. มี
ง. ซอล
20. เสียงของฆองมอญวงใหญล กู สดุ ทาย (ลูกยอด) ทางขวามือของผูตี ตรงกบั โนตเสยี งใด
ก. เร
ข. มี
ค. ซอล
ง. ที
21. ขอ ใดไมใ ชส วนประกอบของฆองมอญ
ก. หูระวงิ
ข. โขนฆอ ง
ค. ลูกมะหวด
ง. เทาฆอง
22. เสียง ซฺ หรอื ซอลตา่ํ หมายถงึ ขอใด
ก. เสยี งของลูกฆอ งมอญลกู ที่ 1 นับจากซา ยมือของผบู รรเลง
ข. เสียงของลกู ฆอ งมอญลกู ที่ 2 นบั จากซา ยมือของผูบรรเลง
ค. เสียงของลกู ฆองมอญลูกท่ี 3 นบั จากซา ยมือของผบู รรเลง
ง. เสียงของลูกฆองมอญลูกที่ 4 นับจากซายมือของผบู รรเลง
12
23. เสยี ง ดํ หรอื โดสงู หมายถงึ ขอใด
ก. เสยี งของลกู ฆอ งมอญลูกท่ี 7 นับจากซา ยมือของผูบรรเลง
ข. เสียงของลกู ฆองมอญลกู ที่ 8 นับจากซา ยมือของผบู รรเลง
ค. เสียงของลกู ฆองมอญลกู ที่ 9 นบั จากซายมือของผูบรรเลง
ง. เสยี งของลูกฆองมอญลูกท่ี 10 นบั จากซายมือของผูบรรเลง
24. ขอ ใดคอื ความหมายของเพลงประจาํ วัด
ก. ความเจรญิ รงุ เรืองในวดั
ข. บรรเลงเพอื่ เปนการประโคมท่วี ดั
ค. การใหค วามเคารพส่งิ ศักดิ์สทิ ธ์ภิ ายในวดั
ง. การเชิญสง่ิ ศักดส์ิ ทิ ธิ์ที่เปนมิ่งขวัญในวดั
25. เพลงประจาํ วดั ใชเ คร่ืองดนตรีชิ้นใดบรรเลงข้ึนนาํ เปนชน้ิ แรก
ก. ฆองมอญวงใหญ
ข. ตะโพนมอญ
ค. โหมง
ง. ระนาดเอก
26. เพลงประจําวดั ใชเ คร่ืองดนตรีช้นิ ใดบา งบรรเลงกาํ กบั จังหวะหนา ทบั
ก. ตะโพนมอญ และเปงมางคอก
ข. ตะโพน และกลองสองหนา
ค. ตะโพน และกลองทัด
ง. กลองแขก
27. เพลงประจาํ บาน ชาวมอญใชบ รรเลงในงานอะไร
ก. งานศพ
ข. งานบวช
ค. งานทาํ บญุ บาน
ง. ถกู ทกุ ขอ
28. ขอ ใดคอื ความหมายของเพลงประจําบาน
ก. การเชญิ ส่ิงศักดิ์สทิ ธท์ิ เ่ี ปนมง่ิ ขวญั
ข. ความเจริญรุงเรือง
ค. การใหค วามเคารพสิง่ ศักด์ิสทิ ธ์ิ
ง. บรรเลงเพ่อื เปน การประโคมทบ่ี า น
13
29. เพลงประจาํ บา นจัดอยใู นเพลงประเภทใด
ก. เพลงพิธีกรรม
ข. เพลงเรื่อง
ค. เพลงโหมโรง
ง. เพลงประกอบการแสดง
30. เนอื้ ของหนาทับท่ีใชต กี าํ กบั ทํานองเพลงประจาํ บา นมีกป่ี ระโยค
ก. 2 ประโยค
ข. 4 ประโยค
ค. 6 ประโยค
ง. 8 ประโยค
14
บทท่ี 1
ประวัติปพาทยมอญ และเครอ่ื งดนตรีในวงปพาทยม อญ
การศึกษาวัฒนธรรมดนตรีของชาติใดชาติหน่ึง สิ่งสําคัญอยางหนึ่งท่ีควรศึกษาคือประวัติความเปนมา
ของเครื่องดนตรี และวงดนตรีของชาตินั้นๆ ซ่ึงเปนสิ่งจําเปนท่ีจะชวยใหทราบและเขาใจถึงพัฒนาการของ
วัฒนธรรมดนตรีของชาติน้ันๆไดดีย่ิงขึ้น และจากหลักการและเหตุผลดังกลาวเช่ือมโยงมาสูหนวยการเรียนรูนี้
ซึ่งเปน การศึกษาเกยี่ วกับปพาทยม อญ ทําใหผ ูจ ัดทําไดเ ล็งเหน็ ถึงความสําคัญของประวัติความเปน มาของปพาทยมอญ
เครือ่ งดนตรใี นวงปพาทยม อญ และการประสมวงปพาทยมอญ จงึ ไดเ กบ็ รวบรวม เรียบเรียง เน้ือหา และขอมูล
เก่ียวกับปพ าทยม อญไดด งั น้ี
1. ประวตั ิความเปนมาของปพ าทยม อญในประเทศไทย
ปพ าทยมอญเปน ศิลปะแขนงหนึง่ ท่ชี นชาตมิ อญนําเขา มาเผยแพรใ นประเทศไทยตั้งแตครั้งสมัยกรุงศรีอยุธยา
แตไ มป รากฏรปู แบบของวงที่ชัดเจน วงปพาทยมอญเร่ิมปรากฏใหเห็นเปนลักษณะวงชัดเจนเมื่อ นายสี เปนนักดนตรี
ปพ าทยมอญทอี่ พยพเขา มาอยูในจงั หวดั ปทุมธานี ไดนําเอาฆองมอญมาบรรเลงประกอบการรําผีในหมูชุมชนมอญ
จังหวดั ปทมุ ธานี และไดสืบทอดการบรรเลงเพลงมอญใหกับลูกหลานในตระกูลแตไมไดมีการเผยแพรใหกับผูอ่ืน
จนเม่อื นายสีเสียชวี ิตนายเจ้ินผูเปนบุตรจึงไดสืบสานการบรรเลงตอมา โดยไดจัดตั้งวงปพาทยมอญขึ้นในจังหวัด
ปทมุ ธานี ในระยะแรกวงปพ าทยมอญประกอบดว ย ฆองมอญ ปมอญ ตะโพนมอญ เปงมาง และฉาบใหญ
วงปพ าทยม อญระยะแรก
ทม่ี า : วสิ ทุ ธ์ิ จุยมา
15
ตอมาปพ าทยม อญไดมีการเผยแพรไ ปสูนักดนตรีในชุมชนอ่ืนๆ จากการที่นายเจิ้นไดไปเปนทหารเรือและ
ไดรับพระราชทานเปนทหารมหาดเล็กประจําพระองคของสมเด็จพระเจาบรมวงศเธอ เจาฟาบริพัตรสุขุมพันธ
กรมพระนครสวรรค วรพินิจ อยูในวังบางขุนพรหม และเมื่อมีการบรรเลงประชันวงปพาทยมอญในวังบางขุนพรหม
นายเจ้ินไดมีโอกาสแสดงฝมือการบรรเลงปพาทยมอญให สมเด็จพระเจาบรมวงศเธอ เจาฟาบริพัตรสุขุมพันธ
กรมพระนครสวรรค วรพินิจ ไดทอดพระเนตร หลังจากน้ันปพาทยมอญของนายเจิ้นจึงไดมีการเผยแพรเปนท่ีรูจัก
ของนกั ดนตรีปพ าทยม อญและคนทัว่ ไป
นอกจากนายเจิ้นทเ่ี ปนผูเผยแพรวงปพาทยมอญใหกับสายวังบางขุนพรหมแลว ครูสุมผูมีความสามารถ
ในการบรรเลงปพาทยมอญอีกทานหนึ่งซึ่งเปนนักดนตรีวงเดียวกับนายเจิ้นเม่ือครั้งที่ไปอยูกับหลวงประดิษฐ
ไพเราะ (ศร ศิลปบรรเลง) ไดมีการแลกเปล่ียนวัฒนธรรมการบรรเลงกับหลวงประดิษฐไพเราะจนเปนท่ีรูจักกัน
ทั่วไปในกรุงเทพฯและปริมณฑลทําใหปพาทยมอญเร่ิมมีบทบาท และเขามามีบทบาทในวัฒนธรรมของไทย
โดยเฉพาะวัฒนธรรมงานศพที่วงปพาทยมอญเขาไปเปนสวนหน่ึงในงานศพมาจนถึงปจจุบัน (สายสุนีย หะหวัง,
2555, หนา 286 - 287)
2. เครื่องดนตรีในวงปพ าทยมอญ
เคร่ืองดนตรีในวงปพ าทยม อญสวนใหญเหมอื นกับเคร่ืองดนตรใี นวงปพาทยข องไทย จะมีเพียงบางชิ้นท่ี
มคี วามแตกตา ง และมคี วามเปนเอกลักษณข องปพาทยม อญ วงปพ าทยม อญประกอบดว ยเคร่อื งดนตรี ดังนี้
2.1 ฆองมอญ
ฆองมอญ เปนฆองวงท่ีตั้งโคงข้ึนไปท้ัง 2 ขาง ไมวางวงราบไปกับพ้ืนเหมือนฆองวงของไทย
รานฆองมอญมักประดิษฐตกแตงอยางสวยงาม เชน แกะสลักเปนลวดลายปดทองประดับกระจก รานฆองมอญ
โบราณทางหัวโคงดานซายมือของผูตีนิยมแกะสลักเปนรูปตัวกินนร เรียกวา “หนาพระ” ทางปลายโคงดานขวา
ของผูตีแกะสลักเปนรูปปลายหางของกินนร เรียกวา “หางหงส” ตรงกลางโคงแกะสลักเปนลายกนกปดทอง
ประดบั กระจก มีเทา (ฐาน) รองตรงกลางโคงเหมือนเทาระนาดเอกและแกะสลักเปนรูปกินนรตัวเล็ก หนาอัดไว
ตรงขาขวาของกินนรตวั ใหญท างซายมือรูปหน่ึง กบั ทางขวามอื อีกรูปหน่งึ ปจจุบันแบบอยางไดเปล่ียนแปลงไปบา ง
ลูกฆองมอญหลอ ดวยทองเหลอื งเปนทรงกระบอกรูปฉัตร มีปุมอยูกลางคลายกับลูกฆองของไทย
ฆอ งมอญมลี กู ฆอง 15 ลูก เจาะรลู ูกฆอ งทางขอบฉัตรลูกละ 4 รู ใชเชือกหนังรอยผูกกับรานฆองใหปุมลูกฆองอยู
ดานนอก ผูกเรียงลําดับจากลูกตนไปหาลูกยอด (ลูกใหญไปหาลูกเล็ก) เรียงตามลําดับเสียงจากเสียงต่ํา (ซายมือ
ของผูบรรเลง) ไปหาเสียงสูง (ขวามือของผูบรรเลง) การเรียงเสียงของฆองมอญวงใหญน้ันมีลักษณะเฉพาะ คือ
มีการเวนเสียงหรอื ขา มระหวา งเสียงสองเสียงท่เี รียกวา “หลุม” โดยหลุมปรากฏข้ึนในฆองมอญวงใหญจํานวน 2 หลุม
หลุมแรกอยูระหวางลูกฆองลูกท่ี 2 และลูกท่ี 3 และหลุมที่สองอยูระหวางลูกฆองลูกท่ี 5 และลูกท่ี 6 ไมตีฆองมอญ
ทําดวยไมเนื้อแข็ง ขนาดกวางประมาณ 4 เซนติเมตร ยาวประมาณ 25 เซนติเมตร ปลายไมตีพันดวยเชือก แลวใช
16
ผาหุมเชือกไวอีกชั้นหน่ึงยาวลงมาจากปลายไมประมาณ 12 - 15 เซนติเมตร เพื่อใหเสียงนุม (พิศาล บุญผูก,
2558, หนา 43)
ฆองมอญแตเ ดมิ มีเพียงฆองมอญวงใหญเทานั้น แตเม่ือไดมีการประดิษฐฆองวงของไทยข้ึนเปน
2 ขนาด คือ ฆองวงใหญและฆองวงเล็ก จึงไดมีผูคิดสรางวงฆองมอญข้ึนเปน 2 ขนาดเหมือนกัน คือ ฆองมอญ
วงใหญ และฆอ งมอญวงเลก็ (วีระ พนั ธุเสอื , 2558, หนา 64,92)
ฆอ งมอญวงใหญ
ทีม่ า : วสิ ุทธ์ิ จุยมา
ฆอ งมอญวงเล็ก
ท่มี า : วิสุทธ์ิ จยุ มา
2.2 ระนาดเอก
ระนาดเอก เปนเคร่ืองดนตรีประเภทตี สันนิษฐานวาแตเดิมคงนําไมท่ีทําอยางกรับหลายๆอัน
วางเรียงตีใหเกิดเสียงอยางหยาบๆข้ึนกอน แลวคิดทําไมรองเปนรางวางเรียงไป ตอมาจึงประดิษฐดัดแปลงใหมี
ความลดหลั่นกัน วางบนรางเพ่ือใหอุมเสียงได จากน้ันจึงใชเชือกรอยไมกรับขนาดตางๆนั้นใหติดกัน ขึงแขวนไว
บนราง ใชไ มต ีใหเ กดิ เสียงกงั วานไพเราะย่งิ ขึน้ ใหช อื่ วา “ระนาด”
ตอมามีผูคิดประดิษฐระนาดอีกชนิดหน่ึงใหมีเสียงทุม ฟงนุมไมแกรงกราวเหมือนอยางเกา
จึงเรยี กระนาดอยา งใหมนั้นวา “ระนาดทุม ” และเรียกระนาดอยา งเกา วา “ระนาดเอก”
17
ระนาดเอกถาตอ งการใหเสียงไพเราะนุมนวลมักนิยมทําดวยไมไผบง ถาตองการใหเสียงเกรียวกราว
มักนิยมทําดวยไมแกน เชน ไมมะคา ไมชิงชัน ลูกระนาดเอกมีจํานวน 21 ลูก ลูกทวน (อยูทางซายมือของผูตี)
ขนาดยาวประมาณ 39 เซนติเมตร กวา งประมาณ 5 เซนติเมตร หนา ประมาณ 1.5 เซนติเมตร ลูกตอมาก็ลดหล่ัน
กันลงไปจนถึงลูกที่ 21 หรือลูกยอด (อยูทางขวามือของผูตี) มีขนาดยาวประมาณ 29 เซนติเมตร ลูกระนาด
ทัง้ หมดรอยเชือกติดกันเปนผืนแขวนบนราง ซ่ึงทําดวยไมเนื้อแข็งมีรูปคลายลําเรือ ดานหัวและทายโคงข้ึนเพื่อให
อุมเสียงมีแผนไมปดหัวและทายรางระนาดเรียกวา “โขน” วัดจากโขนหัวรางขางหนึ่งถึงโขนอีกขางหน่ึงยาว
ประมาณ 120 เซนตเิ มตร มฐี านรปู ทรงสี่เหล่ยี มรองตรงสวนโคงตอนกลางเรียกวา “เทา”
ไมตีระนาดเอก ในสว นที่ใชม ือจบั เหลาเปนกานใหเล็ก สวนปลายที่ใชตีทําเปน 2 ชนิด ชนิดหน่ึง
พนั ดว ยผา ชบุ ยางรัก บรรเลงใหเสียงดังเกรยี วกราวใชก ับวงปพาทยไ มแ ขง็ ไมตีอีกชนิดหนึ่งคิดทํากันขึ้นในรัชสมัย
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว ทําดวยวัสดุซ่ึงนุมกวา โดยใชผาพันแลวถักดายสลับจนนุม บรรเลง
ใหเ สยี งนมุ นวล เมือ่ ผสมเขาวงเรียกวา “ปพ าทยไ มน วม”
ระนาดเอกเปนเครื่องดนตรีหลักในการนําไปประสมวง เชน วงปพาทยเคร่ืองหา วงปพาทย
เครอื่ งคู วงปพาทยดึกดําบรรพ วงปพาทยมอญ หรือแมในวงมโหรีไมวาจะเปนวงเครื่องเล็ก วงเคร่ืองคู หรือ
วงเครอื่ งใหญก็ใชร ะนาดเอกเปนหลกั ทัง้ สน้ิ (วีระ พันธเุ สือ, 2558, หนา 93 - 94)
ระนาดเอก
ท่มี า : วสิ ุทธ์ิ จยุ มา
2.3 ระนาดทุม
ระนาดทุม เปนระนาดชนิดหน่ึง สรางขึ้นในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกลาเจาอยูหัว
เลยี นแบบระนาดเอก ลูกระนาดทําดวยไมไผบง แตเหลาใหมีความกวางและยาวกวาลูกระนาดเอก ลูกระนาดทุม
มีจาํ นวน 17 ถึง 18 ลกู ลูกตนยาวประมาณ 42 เซนติเมตร กวางประมาณ 6 เซนติเมตร ลูกตอมาก็ลดหลั่นจนถึง
ลูกยอดมีความยาวประมาณ 34 เซนติเมตร กวางประมาณ 5 เซนติเมตร รางระนาดทุมมีรูปรางตางจาก
รางระนาดเอก คือ คลายหีบไมแตเวากลาง มีโขนปดทางดานหัวและดานทาย วัดจากปลายโขนดานหนึ่งไปยัง
อีกดานหน่ึง ยาวประมาณ 124 เซนติเมตร ปากรางกวางประมาณ 22 เซนติเมตร มีเทาเต้ียๆรอง 4 มุมราง หรือ
อาจติดลูกลอที่เทาทั้ง 4 ขางเพื่อใหเคลื่อนยายไดงาย ไมตีก็ประดิษฐแตกตางออกไปจากไมตีระนาดเอก
โดยสวนปลายไมพ ันดวยผา ใหโตและนุม เพือ่ ตีใหเกิดเสยี งทุมเปนคนละเสยี งกบั ระนาดเอก
18
ระนาดทมุ ใชบรรเลงในวงปพาทยท่ัวไป มีวิธีการบรรเลงที่เปนเอกลักษณแตกตางไปจากระนาดเอก
คือไมไดยึดการบรรเลงคู 8 เปนหลัก แตเปนการดําเนินทํานองท่ีลอขัดกับระนาดเอกทําใหเกิดความสนุกสนาน
นาฟง ยง่ิ ขนึ้ (วรี ะ พันธุเสือ, 2558, หนา 94 - 95)
ระนาดทุม
ทีม่ า : วิสทุ ธ์ิ จยุ มา
2.4 ระนาดเอกเหลก็
ระนาดเอกเหล็ก เปนระนาดชนิดหน่ึง สรางข้ึนภายหลังระนาดเอก แตลูกระนาดทําดวย
ทองเหลือง ระนาดเหล็กนี้สรางข้ึนตามแนวระนาดเอก จึงเรียกวา “ระนาดเอกเหล็ก” ใชบรรเลงผสมในวงปพาทย
เครือ่ งใหญ (วีระ พนั ธเุ สือ, 2558, หนา 95 - 96)
ระนาดเอกเหล็ก
ทมี่ า : วิสุทธิ์ จยุ มา
2.5 ระนาดทุมเหลก็
ระนาดทมุ เหลก็ เปน ระนาดชนิดหนึ่งท่ีพระบาทสมเด็จพระปนเกลาเจาอยูหัวมีพระราชดําริให
สรางขน้ึ ลกู ระนาดทําอยางเดียวกับระนาดเอกเหล็ก แตมีขนาดใหญกวาเพื่อใหเปนเสียงทุมเลียนอยางระนาดทุม
มีจํานวน 16 - 17 ลกู ลูกตนยาวประมาณ 35 เซนติเมตร กวางประมาณ 6 เซนติเมตร ลูกอื่นก็ลดหล่ันกันลงไป
ตามลาํ ดับจนถึงลูกยอดยาวประมาณ 29 เซนติเมตร กวางประมาณ 5.5 เซนติเมตร ตัวรางระนาดยาวประมาณ
1 เมตร ปากรางกวางประมาณ 20 เซนติเมตร มีชานยื่นออกไปท้ัง 2 ขางราง วัดความกวางรวมชานทั้ง 2 ขาง
ดวยประมาณ 36 เซนติเมตร มีเทารองรางเหมือนระนาดทุม 4 เทา ตัวรางสูงจากพื้นถึงขอบบน (รวมทั้งเทา)
ประมาณ 26 เซนติเมตร ไมตีระนาดทุมเหล็กมีลักษณะเหมือนไมตีระนาดเอกเหล็ก ตางกันที่วงของแผนหนัง
และดา มถือมขี นาดใหญกวา (วรี ะ พนั ธเุ สอื , 2558, หนา 96)
19
ระนาดทมุ เหลก็
ที่มา : วิสทุ ธิ์ จุยมา
2.6 ปมอญ
ปมอญ เปนปชนิดหน่ึงมีลักษณะเปน 2 ทอน เหมือนปชวา แตขนาดใหญกวาและยาวกวา
ทอนเลาปทําดวยไมจริงกลมเรียว ยาวประมาณ 50 เซนติเมตร ตอจากหัวของเลาปลงมาประมาณ 6 เซนติเมตร
กลึงเปนลูกแกวคั่น ดานหนาเจาะรูเรียงนิ้ว 7 รู ดานหลังเจาะรูนิ้วคํ้า 1 รู สวนทอนลําโพงยาวประมาณ 23
เซนตเิ มตร ทําดว ยทองเหลอื งหรือโลหะอยางอื่น และทําเปนลูกแกวคั่นกลางเหมือนกัน ปากลําโพงกวางประมาณ
10 เซนติเมตร มีใบบานกางออกเปนรัศมีกวางประมาณ 6 เซนติเมตร โดยรอบ ตามปกติเลาปกับลําโพงท่ีสอด
สวมเขา ดว ยกันน้ันหลวมหลดุ ออกจากกันไดง าย จึงตองมีเชือกเสน หน่ึงผูกลําโพงทอนบนแลวโยงมาผูกกับตัวเลาป
ตอนบนเหนือลูกแกว ผกู เคยี นเปนทกั ษิณาวรรตดวยวิธีผกู เชอื กท่ีเรยี กวา “ผกู เง่ือนสบั ปลาชอน” เน่ืองจากปมอญ
ใหญและยาวกวาปไฉนและปชวา กําพวดของปจึงยาวกวาไปดวยตามสวน คือ ยาวประมาณ 8 - 9 เซนติเมตร
และใหญกวากําพวดปชวาเล็กนอย มีแผนกะบังลมสําหรับกันริมฝปากผูเปาเชนเดียวกับปไฉนและปชวา
(วีระ พนั ธเุ สอื , 2558, หนา 97)
ปมอญ
ทีม่ า : วิสทุ ธิ์ จุยมา
2.7 โหมง 3 ใบ
โหมง 3 ใบ เปนเครื่องดนตรีประเภทเคร่ืองตี ประกอบดวยกระจังโหมงเปนเสมือนราวแขวน
ประกอบดวย เสา หนากระจัง และไมถาง โดยใชเชือกรอยเพื่อร้ังใหสวนประกอบตางๆเขาท่ีและต้ังอยูได โดยมี
ลูกโหมง 3 ใบ มีเสียงสูง เสียงกลาง และเสียงต่ํา เสียงสูงและเสียงกลางแขวนไวระดับสูงกวาเสียงต่ํา ใชตีเปน
เครอื่ งประกอบจังหวะ (วีระ พนั ธเุ สือ, 2558, หนา 99)
20
โหมง 3 ใบ
ทม่ี า : วสิ ทุ ธิ์ จยุ มา
2.8 ตะโพนมอญ
ตะโพนมอญ เปน เครือ่ งดนตรปี ระเภทเครื่องหนัง มีลักษณะคลา ยตะโพนของไทยแตขนาดใหญ
กวา มีเสียงดังกังวานกวาตะโพนของไทย หุนตะโพนมอญยาวประมาณ 70 เซนติเมตร ในภาษามอญหนาใหญ
เรียกวา “เมิกโนก” ขนาดกวางประมาณ 42 เซนติเมตร หนาเล็กเรียกวา “เมิกโดด” ขนาดกวางประมาณ 35
เซนตเิ มตร มีการโยงเรง เสยี งทั้งสองหนา ดวยหนังเรยี ด มหี หู ว้ิ รอ ยถักดว ยหนัง ๒ หู ตัวตะโพนดานลางผูกยึดติด
กบั สะพานของเทาตะโพนมอญที่ทําดวยไมเปนขาต้ังรองรับหุนตะโพนมอญ ท่ีหนากลองมีการติดขาวสุกบดผสม
ขี้เถาหรือวัสดุอื่นเพ่ือถวงเสียง ตะโพนมอญใชบรรเลงผสมในวงปพาทยมอญ มีหนาที่บรรเลงหนาทับกํากับ
จงั หวะตา งๆ บางครงั้ ใชใ นวงปพ าทยไ ทยเม่ือบรรเลงเพลงมอญ (วีระ พันธเุ สอื , 2558, หนา 98)
ตะโพนมอญ
ท่ีมา : วสิ ุทธ์ิ จยุ มา
21
2.9 เปงมางคอก
เปงมางคอก เปนกลองชนิดหน่ึง ใชในวงปพาทยมอญ ลูกเปงมางมีจํานวน 7 ลูก มีขนาด
ลดหลั่นกันลงไป เทียบเสียงสูงต่ําเรียงลําดับดวยการติดที่ถวงเสียงบริเวณหนากลอง แขวนเรียงเสียงท่ีคอก
ซ่ึงทําดวยไมเปนแผงตอกันเปนรูปครึ่งวงกลมลอมตัวผูตีท่ีมีขนาดความสูงประมาณ 66 เซนติเมตร โคงเปนวง
กวา งประมาณ 116 เซนตเิ มตร ใชตีขัดสอดประสานกับตะโพนมอญ (วีระ พันธุเสอื , 2558, หนา 100)
เปงมางคอก
ท่มี า : วสิ ุทธิ์ จุยมา
3. การประสมวงปพาทยมอญ
อาจารยมนตรี ตราโมท อธิบายถึงลักษณะของปพาทยมอญ โดยกลาวถึงเครื่องดนตรีมอญและการ
ประสมวงไวใ นหนงั สอื ศิลปวัฒนธรรมไทยวา
“วงปพ าทยมอญน้เี ปน เคร่อื งดนตรีประจาํ ชาตริ ามญั อยางหน่ึง วงปพาทยมอญที่แทน้ันมีเครื่องบรรเลง
เทยี บไดกับเคร่ืองหาของไทยเทาน้นั ” คือ
1. ปม อญ รูปรา งคลายปช วาแตใหญกวา และมีลาํ โพงทาํ ดว ยทองเหลือง
2. ระนาดเอก รปู รา งเหมือนของไทย
3. ฆองมอญ ลักษณะของวงโคงขึ้นทั้งสองขาง ตัวรานฆองแกะสลักลวดลายปดทองประดับกระจก
งดงาม ทางดานซา ยมอื ของคนตี มักแกะเปนรูปกนิ นรจบั นาค เรียกวา “หนาพระ” (ลักษณะนามของฆองมอญ
เรียกได 2 แบบคอื วง หรอื โคง แตใ นเลมนจี้ ะใชเรยี กวา โคง )
4. ตะโพนมอญ รูปรา งคลา ยตะโพนไทยแตใหญก วา
5. เปงมางคอก มหี ลายลูก (โดยมากมี 7 ลูก) เทียบเสียงสูงตํ่าเรียงลําดับแขวนกับคอกเปนวงลอมตัว
ผตู ี และมีเครอื่ งประกอบจงั หวะคือ ฉงิ่ ฉาบ โหมง เหมือนของไทย มาในสมัยหลังๆน้ี โหมงมักจะเพิ่มเปน
3 ลกู มเี สียงสงู ตํา่ เปน 3 เสยี ง
วงปพ าทยม อญในประเทศไทย ครูอาจารยท างดนตรีของไทยและมอญไดก ําหนดรปู แบบการประสมวง
ปพ าทยมอญใหม ลี ักษณะเชนเดยี วกบั วงปพาทยของไทยเปน 3 ลกั ษณะ ดังนี้
22
1. ปพ าทยม อญเครอื่ งหา ประกอบดวย
ฆองมอญวงใหญ 1 โคง
1 ราง
ระนาดเอก 1 เลา
1 ลูก
ปมอญ 1 ชดุ
ตะโพนมอญ
เปง มางคอก
วงปพ าทยม อญเคร่ืองหา
ท่มี า : วิสุทธ์ิ จุยมา
วงปพาทยมอญท่ีเขามาในประเทศไทยในชวงตน ๆ นั้น เปนการประสมวงท่ีเรียกวา ปพาทยมอญ
เครื่องหา ลักษณะการประสมวงของปพาทยมอญเคร่ืองหาดังกลาวนี้ ท่ีกลาววามีลักษณะคลายการประสมวง
ของวงปพ าทยไทยเครื่องหาน้ัน หมายถึง วงปพาทยเคร่ืองหาอยางหนักที่ประกอบดวยปใน ระนาดเอก ฆองวงใหญ
ตะโพน และกลองทัด
เครื่องประกอบจังหวะ เชน ฉาบใหญ ฉาบเล็ก ฉ่ิง กรับ โหมง ไมไดกําหนดตายตัววาตองมีเครื่องประกอบ
จังหวะอะไรบา ง ทั้งนีข้ ้นึ อยกู ับความเหมาะสมของขนาดวงปพ าทยและโอกาสทบี่ รรเลงเปนสาํ คัญ
2. ปพาทยม อญเครื่องคู ประกอบดวย
ฆองมอญวงใหญ 1 โคง
ระนาดเอก 1 ราง
ระนาดทุม 1 ราง เพิม่ ตามแบบแผนการประสมวงของ
ฆองมอญวงเล็ก 1 โคง วงปพ าทยไทย
ปมอญ 1 เลา
ตะโพนมอญ 1 ลกู
เปงมางคอก 1 ชดุ
เคร่อื งประกอบจังหวะโหมง 3 ใบ (เพ่ิมขนึ้ จากเคร่อื งประกอบจงั หวะท่ีมีในปพาทยมอญเคร่อื งหา )
23
วงปพ าทยมอญเครอื่ งคู
ทมี่ า : วิสุทธ์ิ จยุ มา
การประสมวงปพาทยเคร่ืองคูของไทยท่ีเกิดข้ึนในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระน่ังเกลาเจาอยูหัว
วงปพ าทยม อญไดมีการปรบั ปรุงใหเ พิ่มระนาดทุมและฆอ งวงเล็กเพิ่มข้นึ เชนเดียวกบั วงปพาทยเครื่องคขู องไทย
3. วงปพ าทยมอญเคร่อื งใหญ ประกอบดว ย
ฆองมอญวงใหญ 1 โคง
ระนาดเอก 1 ราง
ระนาดเอกเหล็ก 1 ราง เพ่ิมตามแบบแผนการประสมวงของ
ระนาดทุม 1 ราง วงปพ าทยไทย
ระนาดทมุ เหล็ก 1 ราง
ฆอ งมอญวงเล็ก 1 โคง
ปมอญ 1 เลา
ตะโพนมอญ 1 ลกู
เปงมางคอก 1 ชุด
โหมง 3 ใบ 1 ชุด
เครื่องประกอบจังหวะ เชน ฉิ่ง ฉาบใหญ ฉาบเล็ก กรับ เชนเดียวกับท่ีใชในวงปพาทยเคร่ืองหา
และปพ าทยเ ครื่องคู
24
วงปพ าทยมอญเคร่อื งใหญ
ทม่ี า : วสิ ทุ ธิ์ จยุ มา
ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยูหัว วงปพาทยไทยไดนําระนาดเอกเหล็กและระนาดทุม
เหล็กมาประสมในวงปพาทยไทย เรียกวา วงปพาทยเคร่ืองใหญ วงปพาทยมอญไดนําระนาดเอกเหล็กและ
ระนาดทุมเหล็กมาประสมวงในวงปพาทยมอญดวย เรียกวา วงปพาทยมอญเคร่ืองใหญ (พิศาล บุญผูก,
2558, หนา 62 - 64)
การประสมวงปพาทยมอญแบบพิเศษ
ปจจุบันการประสมวงปพาทยมอญไดมีการปรับปรุงและพัฒนาเพ่ือใหเปนไปตามความนิยม
ของสังคม และตามความตองการของเจาภาพ ทําใหวงปพาทยมอญมีความยิ่งใหญตระการตามากข้ึน เชน
นําฆองมอญมากกวา 2 โคง (อาจจะถึง 10 - 20 โคง) เปงมางคอกมากกวา 1 คอก ตะโพนมอญมากกวา 1 ใบ
มาประสมในวงปพาทยมอญ เปนตน นอกจากน้ียังมีการเปลี่ยนแปลงรูปแบบการจัดตําแหนงเคร่ืองดนตรีใน
บางโอกาสอกี ดวย เชน วงปพาทยม อญท่ีใชบ รรเลงประกอบการแสดงลิเก ไดมีการกําหนดที่ตั้งของเครื่องดนตรี
จะต้ังเรียงเปนแถวแบบหนากระดานมีฆองมอญหลายโคงเรียงเปนแถว หัวแถวและทายแถวเปนท่ีต้ังของเปงมางคอก
และตะโพน บางคณะนํากระจังโหมง 3 ใบ มาต้ังประสมวงดวย ทั้งนี้เพ่ือแสดงใหเห็นถึงความสวยงามของ
เคร่ืองดนตรีอยางเต็มที่ การกําหนดท่ีต้ังของเคร่ืองดนตรีแตละประเภทจึงมีแบบแผนท่ีแตกตางจากเดิมที่เคย
ปฏิบัติมาแตโบราณ ซ่ึงเปนปรากฏการณใหมของการประสมวงและการกําหนดตําแหนงท่ีตั้งของเคร่ืองดนตรี
ในวงปพ าทยมอญในปจ จุบนั (พิศาล บุญผกู , 2558, หนา 62 - 68)
25
วงปพ าทยมอญแบบพิเศษ
ท่ีมา : วสิ ทุ ธิ์ จุยมา
การประสมวงปพาทยมอญลักษณะพิเศษในพิธีกรรมของมอญ
การประสมวงปพาทยม อญดังกลา วมาแลว น้นั เปนการประสมวงปพ าทยมอญอนุโลมตามแบบ
การประสมวงปพาทยไทย แตการประสมวงปพาทยมอญสําหรับใชในพิธีกรรมของมอญ ไดแก พิธีรําเจา พิธีรํา
สามถาด และพิธีรําผี จะมกี ารประสมวงเฉพาะของแตล ะพิธีกรรม ดงั น้ี
พิธีราํ เจา เคร่อื งดนตรีในวงปพาทยอยางนอยทส่ี ุดประกอบดวย
ฆอ งมอญ 1 โคง ระนาดเอก 1 ราง
ตะโพนมอญ 1 ลูก ปม อญ 1 เลา
เครอื่ งประกอบจังหวะ เชน ฉาบ กรับ
ถา จะใชเครื่องดนตรมี ากกวาน้ี เชน ใชป พาทยมอญเครื่องคกู ็ไมเปน การผดิ
พธิ รี ําสามถาด เคร่ืองดนตรีในวงปพ าทยมอญคลายกบั การประสมวงปพาทยมอญในพิธีรําเจา
แตสวนมากในพิธีรําสามถาดมักจะมีเครื่องดนตรีมากกวาพิธีรําเจา เนื่องจากการจัดพิธีรําสามถาดมักจัดพรอม
หรือเปนสวนหนงึ่ ในพิธีท่ีตองใชวงปพาทยเคร่ืองคูหรือวงปพาทยมอญเครื่องใหญอยูแลว เชน ในการประกอบ
พิธียกยอดปราสาทหรอื การจดั งานฌาปนกจิ ศพ เปนตน
พธิ รี าํ ผี ปพาทยมอญทใ่ี ชใ นพธิ รี าํ ผีสวนใหญจะประกอบดวยเคร่ืองดนตรีที่ใชในพิธีรําเจาและ
พิธีรําสามถาด เวนแตพธิ รี าํ ผบี างตระกูลทีก่ ําหนดใหใ ชตะโพนมอญคูในกรณีน้ีมีการใชฆองมอญคูดวย เคร่ืองประกอบ
จังหวะที่จะตองมีทุกคร้ังที่จัดพิธีรําผีคือ ไมตะขาบ ท่ีทําจากลําไมไผผาซีก 2 ซีก เวลาตีใชจับมือละซีก ตีให
กระทบกนั เปนจังหวะ
จะเห็นไดว า วงปพาทยม อญทใ่ี ชในพิธีรําเจา ราํ สามถาดและรําผจี ะไมมีเปงมางคอกและโหมงมาประสม
ในวง (พศิ าล บุญผูก, 2558, หนา 68 - 69)
26
สรุป
ปพาทยมอญไดเขามาเผยแพรในประเทศไทยตั้งแตสมัยกรุงศรีอยุธยาแตไมปรากฏรูปแบบวงที่ชัดเจน
ตอมานักดนตรีปพาทยมอญที่อพยพเขามาช่ือ นายสี ไดสืบทอดการบรรเลงเพลงมอญใหกับลูกหลาน จนนายสี
เสียชีวติ ก็มีนายเจิน้ ผเู ปนบตุ รทีไ่ ดสืบสานการบรรเลงสบื ตอ มา และไดจัดตัง้ วงปพาทยมอญข้ึนในจังหวัดปทุมธานี
ตอ มาปพาทยมอญไดมีการเผยแพรส ชู ุมชนอน่ื ๆ จากการที่นายเจ้ินไดรับพระราชทานเปนมหาดเล็กประจําพระองค
ของสมเด็จพระเจาบรมวงศเธอ เจาฟาบริพัตรสุขุมพันธ กรมพระนครสวรรค วรพินิจ อยูในวังบางขุนพรหม และ
เปนผูเผยแพรวงปพาทยมอญใหกับสายวังบางขุนพรหม และยังมีครูสุมซ่ึงเปนนักดนตรีวงเดียวกับนายเจ้ินอีก
ทานหน่ึงที่ไดมีการแลกเปลี่ยนวัฒนธรรมการบรรเลงกับหลวงประดิษฐไพเราะ (ศร ศิลปบรรเลง) ทําใหปพาทยมอญ
เร่ิมเขามามีบทบาทในวัฒนธรรมของไทยโดยเฉพาะงานศพที่วงปพาทยมอญเขามาเปนสวนหน่ึงในงานมาจนถึง
ปจ จุบัน
เครื่องดนตรใี นวงปพ าทยมอญ ประกอบดวย ฆอ งมอญวงใหญ ฆองมอญวงเล็ก ระนาดเอก ระนาดทุม
ระนาดเอกเหล็ก ระนาดทมุ เหลก็ ปม อญ โหมง 3 ใบ ตะโพนมอญ เปงมางคอก มีเครื่องประกอบจังหวะ คือ
ฉ่งิ กรบั ฉาบเลก็ ฉาบใหญ และ เมื่อนํามาประสมกันเปนวง ในสมัยกอนจะประสมวงได 3 วง คือ 1. วงปพาทยมอญ
เครื่องหา ประกอบดวย ฆองมอญวงใหญ ระนาดเอก ปม อญ ตะโพนมอญ เปงมางคอก และเคร่ืองประกอบจังหวะ
2. วงปพาทยมอญเคร่ืองคู มีเคร่ืองดนตรีท่ีเพิ่มมาจากวงปพาทยมอญเครื่องหาคือ ฆองมอญวงเล็ก ระนาดทุม
และโหมง 3 ใบ 3. วงปพาทยมอญเครือ่ งใหญ มเี ครือ่ งดนตรีทีเ่ พ่มิ มาจากวงปพ าทยเคร่ืองคู คือ ระนาดเอกเหล็ก
และระนาดทมุ เหล็ก ปจจุบนั การประสมวงปพ าทยมอญมีการพัฒนาไปตามความนิยมของสังคมทําใหวงปพาทยมอญ
มีความย่ิงใหญตระการตามากข้ึนดวยการนําเครื่องดนตรีเขามาเพิ่มใหมีจํานวนมากขึ้นตามความตองการ และ
ยังมีการประสมวงในลักษณะพิเศษสําหรับใชในพิธีกรรมของมอญ คือ พิธีรําเจา พิธีรําสามถาด และพิธีรําผี
ในพิธีรําเจาการประสมวงจะใชเครื่องดนตรีวงปพาทยมอญเคร่ืองหา หรือเคร่ืองคู ในพิธีรําสามถาดใชวงปพาทยมอญ
เคร่ืองคู หรือเคร่ืองใหญ และพิธีรําผีสวนใหญใชวงปพาทยเหมือนกับ 2 พิธี แตมีบางตระกูลที่กําหนดใหใช
ตะโพนมอญคู และฆองมอญคู สวนเครื่องประกอบจังหวะท่ีตองมีทุกคร้ัง คือ ไมตะขาบ วงปพาทยมอญที่ใชใน
ท้งั 3 พิธี จะไมม ีเปง มางคอก และ โหมงเขามาประสมในวง
27
แบบทดสอบระหวางเรยี น
บทที่ 1 เรือ่ ง ประวตั ปิ พ าทยม อญ และเครอื่ งดนตรใี นวงปพ าทยม อญ
ดา นความรู
คําชี้แจง 1. แบบทดสอบฉบบั น้ีมที ้ังหมด 9 ขอ
2. ขอ สอบแตละขอมีคาํ ตอบใหเลอื ก 4 คําตอบ
3. ใหน กั เรยี นทําเคร่ืองหมายกากบาท (X) ลงในชอ ง ก ข ค หรือ ง ที่ถูกตองที่สดุ เพยี ง
คําตอบเดยี วลงในกระดาษคาํ ตอบ
1. วงปพ าทยม อญในระยะแรกไมปรากฏเคร่ืองดนตรีชนดิ ใด
ก. ระนาดเอก
ข. ตะโพนมอญ
ค. ปม อญ
ง. เปงมาง
2. วงปพาทยมอญเริ่มปรากฏเปน ลกั ษณะวงชัดเจนในระยะแรกอยูในจงั หวดั ใด
ก. นนทบุรี
ข. สมุทรปราการ
ค. ปทุมธานี
ง. กรุงเทพมหานคร
3. วงปพ าทยม อญประเภทใดทปี่ รากฏขึน้ ในสมยั กรงุ ศรีอยธุ ยา
ก. วงปพาทยม อญเครื่องหา
ข. วงปพาทยม อญเคร่ืองคู
ค. วงปพ าทยมอญเครื่องใหญ
ง. ไมพบปรากฏรูปแบบวงท่ีชดั เจน
4. เคร่ืองดนตรีประเภทใด ท่ีมีอยูในวงปพาทยมอญ
ก. ปใน
ข. ปช วา
ค. โหมง 3 ใบ
ง. กลองทัด
28
5. เปง มางคอก 1 คอก มลี ูกเปง ทง้ั หมดก่ลี ูก
ก. 5 ลกู
ข. 6 ลูก
ค. 7 ลกู
ง. 8 ลกู
6. วธิ ผี ูกเชือกทเ่ี รียกวา “ผูกเงื่อนสบั ปลาชอน” เปนวิธที ีใ่ ชกบั เคร่ืองดนตรีชนดิ ใดในวงปพาทยมอญ
ก. ฆองมอญวงใหญ
ข. ปม อญ
ค. ตะโพนมอญ
ง. โหมง 3 ใบ
7. สมยั รัชกาลพระบาทสมเด็จพระน่ังเกลา เจาอยูห ัว มกี ารประสมวงปพาทยม อญประเภทใดข้นึ
ก. วงปพ าทยม อญเคร่ืองหา
ข. วงปพ าทยม อญเครื่องหก
ค. วงปพ าทยม อญเครื่องคู
ง. วงปพ าทยมอญเครื่องใหญ
8. วงปพาทยม อญประเภทใดไมมรี ะนาดทุมประสมอยูในวง
ก. วงปพาทยมอญเคร่ืองหา
ข. วงปพาทยมอญเครื่องหก
ค. วงปพ าทยมอญเครื่องคู
ง. วงปพ าทยม อญเครื่องใหญ
9. วงปพ าทยม อญเคร่ืองใหญ มกี ารประสมวงขึ้นในสมยั ใด
ก. สมัยสมเด็จพระพุทธเลิศหลา นภาลยั
ข. สมัยสมเดจ็ พระจอมเกลา เจาอยูหัว
ค. สมยั สมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟา จุฬาโลก
ง. สมยั สมเด็จพระนั่งเกลาเจาอยหู ัว
29
บทท่ี 2
เอกลกั ษณของฆองมอญวงใหญ
ดนตรีของชนชาติตางๆ ลวนมีวัฒนธรรมท่ีเปนเอกลักษณเฉพาะของตนเอง มอญก็เปนอีกชาติหน่ึงท่ีมี
เครอ่ื งดนตรี คอื ฆอ งมอญวงใหญที่มีเอกลักษณเฉพาะในตัวเองหลายอยาง ท้ังรูปลักษณและแบบการวางที่วาง
ในแนวตง้ั ไมเหมือนกบั ฆอ งไทยท่ีวางในแนวนอนราบกับพื้น อีกทั้งการเรียงเสียงของลูกฆองที่มีการเวนเสียง 2 เสียง
ที่เรียกวา หลุม รวมถึงวิธีการตีหรือมือฆองท่ีแตกตางไปจากฆองไทย ซ่ึงที่ยกตัวอยางมานี้สามารถเรียกไดวา
เปน เอกลักษณเ ฉพาะของฆอ งมอญวงใหญ และยังคงมเี อกลักษณอกี หลายๆอยาง ท่ีจะอธิบายดงั นี้
1. หลมุ
หลุม คอื เสียงท่ีเวนหรือขามระหวางเสียงสองเสียงในฆองมอญวงใหญ โดยหลุมปรากฏข้ึนในฆองมอญ
วงใหญ จํานวน 2 หลุม หรือ 2 เสียง โดยนับจากลูกฆองลูกทวนเรียงเสียงมาจํานวน 2 ลูก และเวนเสียง
1 เสียง จากน้ันเรียงเสียงลูกฆองจํานวน 3 ลูก คือลูกท่ี 3 - 5 และเวน 1 เสียง จากนั้นเรียงเสียงตามปรกติใน
ระบบ 7 เสียงเต็ม จากภาพดานลางจะเห็นไดวาหลุมแรกอยูระหวางลูกฆองลูกท่ี 2 และลูกท่ี 3 และหลุมท่ีสอง
อยูระหวางลูกฆองลูกที่ 5 และลูกที่ 6 ซึ่งหลุมนี้เองถือไดวาเปนเอกลักษณในเพลงมอญ ซึ่งเปนลักษณะเดน
ในการจดั รปู แบบโครงสรางของมือฆอ งมอญ และเพลงมอญ หลุมจึงมีอิทธิพลอยางสูงในการผลิตเพลง และเปน
เสียงสําคัญท่ีบงบอกความเปนเพลงมอญ และเพลงไทยสําเนียงมอญไดดีหากแตเสียงท่ีเวนไวทั้งสองเสียงน้ันได
ปรากฏในแถบเสียงสูงทางลูกยอดของฆองมอญ โดยการออกแบบมือฆองมอญน้ันตองพึ่งพาอาศัยการเคลื่อน
ของมือฆองเพ่ือหลบหลกี เสยี งท่เี ปนหลุมนน่ั เอง (วีระ พันธเุ สือ, 2558, หนา 64)
ซฺ หลุมที่ 1 ทํ
ลฺ หลมุ ท่ี 2 ลํ
ด ซํ
ร ม ซ ล ท ดํ รํ มํ ฟ
หลุมของฆอ งมอญวงใหญ
ที่มา : วิสทุ ธ์ิ จยุ มา
30
2. คเู สยี ง
คูเสียง คือ เสียงที่ผสมกันตั้งแต 2 เสียงข้ึนไป อาจเกิดจากเสียงที่มีความถี่เดียวกันหรือตางความถ่ีกัน
โดยในสวนของฆอ งมอญน้นั คเู สยี งแบง ออกเปน 2 ประเภทคอื
2.1 คูเสียงเดียวกัน (คูแปด) หมายความวา เปนการใชเสียง 2 เสียงพรอมกันในเสียงท่ีมีความถ่ีอยูใน
ระดบั เดยี วกัน เสยี งน้ันกค็ ือ เสยี งที่หางกัน 1 คูแปด (สําหรับปพาทยไทย) สําหรับปพาทยมอญจะเรียกวาเสียงคูแปด
(Octave) เพราะเม่ือกลา วถงึ คูแปด (ฆองไทย) น่ัน หมายถึง เสียงที่เรียงกันจากเสียงหน่ึงนับไปอีก 7 เสียง ก็จะ
เวียนมาเจอเสียงเดิม แตสําหรับฆองมอญ คือ การเวียนมาเจอเสียงเดิมของบางเสียงนั้นตองผานเสียงที่เวนไว
(หลมุ ) จึงไมครบ 8 ลูก หากยกตัวอยาง (ตามทางเพียงออบน) ลูกฆองลูกทวน คือ เสียง ซอล (ลูกท่ี 1) เมื่อนับ
เร่ือยไปทางฝงเสียงสูง ก็จะผานเสียง ลา - โด เร มี - จะไปพบเสียงซอล (ลูกท่ี 6) อีกทีก็นับไดเพียง 6 ลูก
ดังน้ันคูเสียงเดียวกันระหวางเสียงซอล (ตํ่า) ไปถึง ซอล (กลาง) จะนับเปนคูแปดหรือคูหก หากพิจารณาดูตาม
เหตุแลว เสียงทเ่ี ปน หลุมไมใชเสียงทหี่ ายไปจากระบบเสยี งมอญเพียงแตเ วนเสียงไวเ ทานั้น เพราะจะปรากฏเสียง
ที่เปนหลมุ (ทีและฟา) ในทางชวงเสียงกลางและเสียงสูง คือลูกฆองท่ี 8 และ 12 จึงสรุปไดวา แมเสียงท่ีหางกัน
แปดเสยี งแตจ าํ นวนลูกฆองหา งไมถ ึง 8 ลกู กน็ ับวาเปน เสียงคูแปด (วีระ พันธุเ สือ, 2558, หนา 69)
ลกู ฆองลูกที่
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
ซฺ ลฺ ด ร ม ซ
ลฺ ด ร ม ซ ล
ด ร ม ซ ล ท ดํ
ร ม ซ ล ท ดํ รํ
ม ซ ล ท ดํ รํ มํ
ซ ล ท ดํ รํ มํ ฟ ซํ
ล ท ดํ รํ มํ ฟ ซํ ลํ
ท ดํ รํ มํ ฟ ซํ ลํ ทํ
ตารางแสดงคเู สยี งเดียวกนั ประเภทคูแปด
จากตารางแสดงใหเ ห็นวา คูเสยี งเดียวกัน (คูแปด) น้ันมีทั้งหมด 8 คู โดยมี 2 คูท่ีมีจํานวนลูกฆองหางกัน
6 ลูก มี 3 คู ท่ีมีจํานวนลูกฆองหางกัน 7 ลูก และมี 3 คู ที่มีจํานวนลูกฆองหางกัน 8 ลูก โดยคูเสียงท้ัง 8 คูน้ี
จะถูกเลือกใชตามแตกระสวนของทํานองเพลงนําไป โดยสังเกตวา คูเสียง ซอล และเสียง ลา มีทั้ง 2 คูเสียง
เดยี วกนั ดงั นัน้ การเลอื กใชค ูเสยี งจงึ ตอ งพจิ ารณาตามเสยี งของกระสวนทํานองนัน้ ๆเปนหลัก
31
2.2 คเู สยี งตา งเสียง หมายความวา เปน การใชเสียง 2 เสียงพรอมกันในเสียงที่ตางระดับความถี่เสียงกัน
มักพบการใชคูเสียงตางเสียงในความหางเสียงไมเกิน 1 คูแปด (Octave) นั้น ประกอบดวย คูสอง คูสาม คูส่ี
คูหา คูหก และคูเจ็ด ประการสําคัญคือ การเวนเสียง (หลุม) ของลูกฆองมอญวงใหญนั้นทําใหการนับคู
เปนปญหา ดังนั้นจึงขอนับคูตามเหตุผลท่ีพิจารณาตามขอท่ี 1 ใหนับการเรียกคูตามความหางของเสียงเปนหลัก
ไมนับความหางของลูกฆองซ่ึงคูเสียงตางเสียงน้ีในสวนมากพบในการบรรเลงที่ คูสอง คูสาม คูสี่ คูหา และคูหก
ไมปรากฏพบการบรรเลงเปนคูเจด็ (วีระ พันธเุ สอื , 2558, หนา 70)
2.2.1 คูเสียงคูสอง เปนการใชคูเสียงตางเสียง ที่มีเสียงเรียงชิดติดกัน 2 เสียง โดยชวงเสียง
ของลูกฆอ งมอญวงใหญ สามารถกาํ หนดคสู อง ไดทัง้ หมด 12 คู ดงั น้ี
ลกู ฆอ ง 1 2 345 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
ลกู ที่ ลฺ หลมุ ด ม หลุม ซ
คทู ี่ ซฺ ร ล ท ดํ รํ มํ ฟ ซํ ลํ ทํ
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
ตารางแสดงคูเ สียงตา งเสียง ประเภทคูส อง
2.2.2 คูเสียงคูสาม เปนการใชคูเสียงตางเสยี ง โดยความหางระหวางคเู สียงมี 1 เสยี งค่ันกลาง
โดยชว งเสยี งของลกู ฆองมอญวงใหญส ามารถกําหนดคสู าม ไดทัง้ หมด 11 คเู สยี ง ดังน้ี
32
ลกู ฆอง 1 2 345 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
ลกู ท่ี ลฺ หลุม ด ม หลุม ซ
คทู ี่ ซฺ ร ล ท ดํ รํ มํ ฟ ซํ ลํ ทํ
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
ตารางแสดงคูเสยี งตางเสียง ประเภทคูสาม
2.2.3 คูเสียงคูสี่ เปนการใชคูเสียงตางเสียง โดยความหางระหวางคูเสียงมี 2 เสียงคั่นกลาง
โดยชวงเสยี งของลกู ฆองมอญวงใหญส ามารถกําหนดคสู ่ี ไดท ง้ั หมด 11 คูเสยี ง ดงั น้ี
ลกู ฆอง 1 2 345 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
ลูกท่ี ลฺ หลุม ด ม หลมุ ซ
คทู ี่ ซฺ ร ล ท ดํ รํ มํ ฟ ซํ ลํ ทํ
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
ตารางแสดงคเู สยี งตา งเสียง ประเภทคสู ่ี
33
2.2.5 คูเสียงคูหา เปนการใชคูเสียงตางเสียง โดยความหางระหวางคูเสียงมี 3 เสียงค่ันกลาง
โดยชวงเสยี งของลูกฆอ งมอญวงใหญส ามารถกําหนดคหู า ไดท้งั หมด 11 คูเสียง ดงั น้ี
ลกู ฆอง 1 2 345 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
ลกู ท่ี ลฺ หลุม ด ม หลุม ซ
คทู ่ี ซฺ ร ล ท ดํ รํ มํ ฟ ซํ ลํ ทํ
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
ตารางแสดงคเู สียงตา งเสยี ง ประเภทคหู า
2.2.5 คูเ สยี งคูหก เปนการใชคูเสียงตางเสียง โดยความหางระหวางคูเสียงมี 4 เสียงค่ันกลาง
โดยชว งเสียงเสยี งของลูกฆอ งมอญวงใหญสามารถกําหนดคหู ก ไดท ง้ั หมด 9 คเู สยี ง ดังนี้
ลูกฆอ ง 1 2 345 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
ลกู ที่ ลฺ หลุม ด ม หลมุ ซ
คทู ่ี ซฺ ร ล ท ดํ รํ มํ ฟ ซํ ลํ ทํ
1
2
3
4
5
6
7
8
9
ตารางแสดงคเู สยี งตางเสยี ง ประเภทคูหก
34
3. คูถ า ง
คูถาง คือ เสียงที่ผสมกันต้ังแต 2 เสียงขึ้นไป อาจเกิดจากเสียงที่มีความถี่เดียวกันหรือตางความถี่กัน
โดยในสว นของฆองมอญน้ันคถู า งแบงออกเปน 2 ประเภทคอื
3.1 คูถางเสียงเดียวกัน (เกินคูแปด) หมายความวา เปนการใชเสียง 2 เสียงท่ีมีความถี่อยูในระดับ
เดียวกัน เสยี งน้ันกค็ ือเสียงทห่ี างกันเปน คู 15 คู 22 ฯลฯ แตเนื่องจากขอบเขตเสยี งของฆองมอญวงใหญสามารถ
สรางคูถางเสียงเดียวกันไดเพียงคู 15 เทานั้น ดวยขอบเขตเสียงของฆองมอญวงใหญสามารถกําหนดคูถาง
เสยี งเดียวกันไดเพียง 2 คู คือ คู ซฺ กับ ซํ และ คู ลฺ กบั ลํ (วีระ พนั ธเุ สือ, 2558, หนา 76)
ลูกฆองลูกท่ี
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
ซฺ ลฺ ด ร ม ซ ล ท ดํ รํ มํ ฟ ซํ
ลฺ ด ร ม ซ ล ท ดํ รํ มํ ฟ ซํ ลํ
ตารางแสดงคูถา งเสียงเดยี วกัน (เกนิ คแู ปด)
3.2 คูถางตางเสียง หมายความวา เปน การใชเสยี ง 2 เสียงพรอ มกันในเสียงทีต่ า งระดับความถี่เสียงกัน
โดยมักพบวาการใชคูถางตางเสียงในความหางเสียงเกิน 1 คูแปด (Octave) นั้น ประกอบดวย คูเกา คูสิบ คูสิบ
เอ็ด คูสิบสอง คูสิบสาม และคูสิบส่ี โดยคูถางตางเสียงนิยมใชมากในวรรคข้ึนเพลงของฆองมอญ และการเด่ียว
และเปน การสรางเสียงทดแทนเสยี งทจี่ ะตกหลมุ (วีระ พันธุเสือ, 2558, หนา 76)
3.2.1 คูถางเสียงคูเกา เปนการใชคูถางตางเสียง โดยความหางระหวางคูเสียงมี 7 เสียง
คน่ั กลาง โดยชวงเสยี งของลกู ฆอ งมอญวงใหญสามารถกําหนดคูเ กา ไดทัง้ หมด 7 คเู สยี ง ดงั น้ี
ลกู ฆอ ง 1 2 345 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
ลูกที่ ลฺ หลุม ด ม หลุม ซ
คทู ่ี ซฺ ร ล ท ดํ รํ มํ ฟ ซํ ลํ ทํ
1
2
3
4
5
6
7
ตารางแสดงคูถา งตา งเสยี ง ประเภทคเู กา
35
3.2.2 คูถางเสียงคูสิบ เปนการใชคูถางตางเสียง โดยความหางระหวางคูเสียงมี 8 เสียง
คัน่ กลาง โดยชว งเสียงของลกู ฆองมอญวงใหญสามารถกาํ หนดคูสบิ ไดท้งั หมด 6 คเู สยี ง ดังน้ี
ลูกฆอ ง 1 2 345 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
ลูกที่ ลฺ หลุม ด ม หลุม ซ
คูท ่ี ซฺ ร ล ท ดํ รํ มํ ฟ ซํ ลํ ทํ
1
2
3
4
5
6
ตารางแสดงคูถางตางเสียง ประเภทคสู ิบ
3.2.3 คูถางเสียงคูสิบเอ็ด เปนการใชคูถางตางเสียง โดยความหางระหวางคูเสียงมี 9 เสียง
คนั่ กลาง โดยชว งเสียงของลกู ฆอ งมอญวงใหญสามารถกาํ หนดคูส บิ เอด็ ไดท ้ังหมด 5 คูเสยี ง
ลกู ฆอง 1 2 345 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
ลกู ที่ ลฺ หลุม ด ม หลมุ ซ
คทู ี่ ซฺ ร ล ท ดํ รํ มํ ฟ ซํ ลํ ทํ
1
2
3
4
5
ตารางแสดงคูถางตางเสยี ง ประเภทคสู ิบเอ็ด
สรปุ
เอกลกั ษณของฆอ งมอญวงใหญ นอกจากรูปลักษณและแบบการวางที่วางในแนวต้ังแลว ยังคงมีเอกลักษณ
อกี หลายอยาง คือ
หลุม คือ การเรียงเสียงของลูกฆองท่ีมีการเวนเสียง 2 เสียง ซ่ึงถือวาเปนลักษณะเดนในการจัดรูปแบบ
โครงสรางของมือฆองมอญ และเพลงมอญ เปนเสียงสําคัญท่ีบงบอกถึงความเปนเพลงมอญ และเพลงไทย
สาํ เนยี งมอญไดดี
คูเสียง คือ เสียงท่ีผสมกันตั้งแต 2 เสียงขึ้นไป อาจเกิดจากเสียงท่ีมีความถ่ีเดียวกันหรือตางความถี่กัน
โดยในสวนของฆอ งมอญน้นั คูเสียงแบงออกเปน 2 ประเภท คอื คเู สยี งเดียวกัน (คูแปด) และ คูเ สียงตา งเสยี ง
36
คูถาง คือ เสียงท่ีผสมกันตั้งแต 2 เสียงข้ึนไป อาจเกิดจากเสียงท่ีมีความถ่ีเดียวกันหรือตางความถ่ีกัน
โดยในสวนของฆอ งมอญน้นั คถู างแบง ออกเปน 2 ประเภท คือ คูถา งเสยี งเดยี วกนั (เกินคแู ปด) และ คูถ า งตางเสียง
37
แบบทดสอบระหวางเรยี น
บทที่ 2 เร่ือง เอกลกั ษณของฆอ งมอญวงใหญ
ดา นความรู
คําช้แี จง 1. แบบทดสอบฉบับนี้มที ง้ั หมด 9 ขอ
2. ขอสอบแตละขอมีคาํ ตอบใหเลือก 4 คําตอบ
3. ใหน กั เรยี นทําเคร่ืองหมายกากบาท (X) ลงในชอ ง ก ข ค หรอื ง ทีถ่ ูกตองที่สุดเพยี ง
คําตอบเดียวลงในกระดาษคําตอบ
1. หลุมของฆองมอญวงใหญมที ้ังหมดกหี่ ลมุ
ก. 1 หลมุ
ข. 2 หลุม
ค. 3 หลุม
ง. 4 หลุม
2. ถากําหนดใหลกู ทวนของฆองมอญวงใหญตรงกบั โนตเสียง ซฺ แลว โนตตวั ใดคอื หลมุ ของฆองมอญวงใหญ
ก. ลฺ
ข. ทฺ
ค. ด
ง. ร
3. ตําแหนงในขอ ใดคือหลุมของฆองมอญวงใหญ
ก. ระหวา งลกู ฆองลกู ที่ 3 และลกู ที่ 4
ข. ระหวางลกู ฆอ งลกู ท่ี 4 และลกู ที่ 5
ค. ระหวา งลูกฆอ งลกู ที่ 5 และลกู ท่ี 6
ง. ระหวางลูกฆอ งลูกท่ี 6 และลกู ที่ 7
4. ฆองมอญวงใหญม ีคูเ สียงเดียวกนั (คูแ ปด) ท้ังหมดกี่คู
ก. 5 คู
ข. 6 คู
ค. 7 คู
ง. 8 คู
38
5. คเู สยี งของฆองมอญวงใหญท ีม่ ี 3 เสยี งคน่ั กลาง เรียกวาคูเ ทา ไร
ก. คูสาม
ข. คสู ี่
ค. คหู า
ง. คูหก
6. คูเ สียงของฆองมอญวงใหญ “คูหก” มีทัง้ หมดกีค่ ู
ก. 6 คู
ข. 7 คู
ค. 8 คู
ง. 9 คู
7. คูถางเสียงเดียวกนั (เกินคูแปด) ของฆองมอญวงใหญ มีทั้งหมดก่ีคู
ก. 1 คู
ข. 2 คู
ค. 3 คู
ง. 4 คู
8. คูถางตางเสียงของฆอ งมอญวงใหญ นิยมใชมากในโอกาสใด
ก. วรรคขนึ้ ตนเพลงของฆองมอญ
ข. บรรเลงทาํ นองเด่ียว
ค. สรางเสียงทดแทนเสยี งท่จี ะตกหลมุ
ง. ถกู ทุกขอ
9. คูถางตางเสยี งของฆอ งมอญวงใหญ “คสู ิบเอ็ด” มีทง้ั หมดก่คี ู
ก. 2 คู
ข. 3 คู
ค. 4 คู
ง. 5 คู
39
บทท่ี 3
ความรพู น้ื ฐานเกย่ี วกบั ฆองมอญวงใหญ
ฆองมอญวงใหญเปนเคร่ืองดนตรีชนิดหน่ึงที่บงบอกถึงความมีเอกลักษณเฉพาะตัวท้ังทางดานมือฆอง
และการเรยี งลาํ ดบั เสียงของลกู ฆอ ง ผทู ่จี ะเร่มิ ฝกหัดฆองมอญวงใหญจําเปนทจี่ ะตอ งเรยี นรแู ละฝกหัดตามลําดับ
ขั้นตอนเหมือนกับเครื่องดนตรีไทยประเภทอ่ืนๆ โดยเริ่มตั้งแตความรูขั้นพื้นฐานที่เปนความรูดานทฤษฎีตางๆ
ที่เก่ยี วของกับฆองมอญวงใหญ ซงึ่ ผูจดั ทาํ ไดรวบรวมและเรียบเรียงเนื้อหาความรูพ้ืนฐานเก่ียวกับฆองมอญวงใหญ
ดังนี้
1. ประวตั ขิ องฆองมอญวงใหญ
ประวัตขิ องฆองมอญวงใหญ ตามที่ผจู ดั ทําไดศึกษาขอมูลจากการสัมภาษณ คนควาเอกสาร และงานวิจัย
ท่ีเก่ียวของกับประวัติฆองมอญวงใหญ สรุปพอสังเขปไดวา เมื่อคร้ังท่ีชาวมอญอพยพเขามาอยูในประเทศไทยไดมี
ผูแบกหามฆองมอญเขามาดวย ซ่ึงเปนส่ิงที่นักดนตรีไทยเคยไดยินกันมาและคุนหูเปนอยางดี แตสําหรับผูท่ีแบก
เขามาเปนใครนนั้ ไดม ีการบอกเลามาหลายกระแสซง่ึ พอจําแนกไดด ังน้ี
กระแสที่ 1 เลาสืบตอกันมาวา ครูสุม ดนตรีเจริญ เดิมอยูที่ปทุมธานี ภายหลังไดยายไปอยูที่
กรุงเทพมหานคร เปนผูแบกฆองมอญเฉพาะสวน “หนาพระ” และ “หางแมงปอง” จากเมืองมอญอพยพเขามา
ประเทศไทย และไดสรางสวนกลางของรา นฆองข้นึ ในประเทศไทย ครูสุมผูน้ีเปนผูสนิทสนมและถายทอดเพลงมอญ
ใหก บั หลวงประดษิ ฐไพเราะ (ศร ศลิ ปบรรเลง) เปนจํานวนมาก
กระแสท่ี 2 รศ.ดร.เฉลิมศักดิ์ พิกุลศรี เลาวา เม่ือคร้ังท่ีไดคลุกคลีอยูกับวงปพาทยในอดีต ไดยินมาวา
ครูเจน้ิ ดนตรเี จรญิ เปน ผูแ บกหามสวน “หนาพระ” และ “หางแมงปอง” โดยแบกใสเขงนําเขามา สวนกลางนั้น
มาสรางขึ้นใหมที่ประเทศไทย ซ่ึงฆองวงดังกลาวนี้ยังหาดูไดท่ีบานนายชะอุม ดนตรีเจริญ ใกลวัดหงสปทุมาวาส
อ.เมือง จ.ปทุมธานี ฆอ งวงน้ีมีขนาดเลก็ เบา และเตี้ยกวาฆองมอญในปจจุบัน ลวดลายโบราณตางจากลายไทย
บริเวณลองชาดจะเจาะเปน รูเกือบทั้งหมดเพอ่ื ใหเ สียงลอดออกมา
กระแสที่ 3 เลา สบื ตอกันมาวา ตน ตระกลู ดนตรีเจริญสามคนพ่ีนองไดชวยกันแบกฆองมอญมาจากเมืองมอญ
เม่ือคร้ังเม่ือคร้ังอพยพเขามาพ่ึงแผนดินไทย โดยท้ังสามคนพี่นองไดชวยกันแยกฆองออกเปน 3 สวน และ
ชวยกันแบกหามเขามาประกอบข้ึนใหมท่ีประเทศไทย ฆองวงท่ีวาน้ีสามารถหาดูไดที่บานปพาทยดนตรีเจริญ
ปากคลองบางโพธิ์ ต.บางโพธิ์ อ.เมือง จ.ปทุมธานี (เฉลมิ ศักดิ์ พิกลุ ศรี, 2539, หนา 133)
กระแสที่ 4 ฆองมอญวงแรกไดเขามาอยูในประเทศไทยเม่ือครั้งสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหลา
นภาลัย รัชกาลที่ 2 ไดเขามาพรอมกับชาวมอญท่ีอพยพหลบหนีพมามาอยูที่ปทุมธานี โดยมีนักดนตรีปพาทย
มอญช่ือ นายสี (บิดานายเจิ้น) ที่อพยพมาจากเมืองเมาะตะมะไดแบกฆองมอญประจําตระกูลมาดวย ฆองมอญ
40
เกา แกนี้มีชอ่ื วา "จุวา ง" ฆอ งมอญวงนี้สามารถถอดออกไดเปน 3 ทอน ทอนตัว ทอนกลาง ทอนหาง สวนลูกฆอง
ก็ใสกระบุงแบกเขามา ปจจุบันเก็บรักษาอยูกับนายชะอุม ดนตรีเสนาะ ผูเปนทายาทรุนหลานของนายเจิ้น
ดนตรีเสนาะ (รามัญคดี - MON Studies, 2558, ออนไลน)
ฆอ งมอญที่แบกมาจากเมืองมอญ
ท่มี า : ฐิระพล นอยนติ ย
ทง้ั นี้เมอ่ื สมัยสมเดจ็ พระเจา กรุงธนบรุ ี ไดม ีการปรากฏหลักฐานที่สําคัญเก่ียวกับดนตรีมอญในประเทศไทย
คือ ไดทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯให พิณพาทยรามัญ รวมกับดนตรีประเภทอ่ืนๆ เชน พิณพาทยไทย มโหรีไทย
มโหรีแขก ฝร่ัง จีน ญวน และเขมร สลับกันบรรเลงในงานสมโภชพระแกวมรกต ซึ่งเปนหลักฐานท่ีมีท้ังความ
ชัดเจนและเกาแกกวา จึงไมสามารถท่ีจะสรุปไดถึงประวัติของฆองมอญวงใหญท่ีเขามาอยูในประเทศไทย และ
คงตองเปนเรื่องสาํ คญั สาํ หรับผทู ีส่ นใจทจ่ี ะตองศึกษาและเกบ็ ขอมูลในรายละเอียดเพิ่มเติมเพ่ือหาขอสรุปเก่ียวกับ
ประวัตฆิ อ งมอญทเี่ ขามาอยใู นประเทศไทยกันตอไป
2. สว นประกอบของฆอ งมอญวงใหญ
ฆองมอญ มอญเรียกวา ปา ตกาง คอื ฆองมอญวงใหญถือเปนเครื่องดนตรีที่เปนเอกลักษณ
และเปนประธานของวงปพาทยมอญ และเมื่อนํามาตั้งในวงปพาทยทําใหวงปพาทยมอญมีลักษณะเดนข้ึน
ฆอ งมอญมีสวนประกอบที่สาํ คัญ คือ
2.1 รานฆอ ง รานฆองมอญทําจากไมเน้ือแข็งขุดเจาะเปนกลองเสียงมี 3 สวน คือ สวนหัว สวนทาย
และสวนกลาง แลวจึงนํามาประกอบกัน บริเวณดานนอกของรานฆองแกะสลักลวดลายตามท่ีนิยม ลงรักปดทอง
ประดับกระจก สวนหัวแกะเปนรูปกินนรจับนาค เรียกวา “หนาพระ” (อยูดานซายมือของผูบรรเลง) สวนทาย
แกะสลกั เปน รูปปลายหางของกินนร เรียกวา “หางหงส” (อยูดานขวามือของผูตี) ดานลางของสวนหัว (หนาพระ)
และสวนทา ย (หางหงส) ตดิ หว งโลหะทัง้ สองดานเรียกวา “หรู ะวิง” เอาไวส าํ หรบั สอดคานไมเพ่ือความสะดวกใน
การเคล่อื นยา ย สว นกลางของรา นฆองมีแผนไมวางรองรับ เรยี กวา “เทา ฆอง” สวนโคงดานในของรานฆองมีลูก
41
กลมๆเลก็ ๆเรยี งเวน ระยะหางอยางสมาํ่ เสมอเรยี กวา “ลูกมะหวด” ดานบนของลูกมะหวดมเี สนเรียกวา “หวาย”
ทบั อกี ชัน้ หนึง่ เพื่อใชรองรับการผกู ลูกฆอ ง และสว นปลายของหวายมี “เม็ดหมากรกุ ” สวมปดไวท กุ ดาน
เม็ดหมากรุก
หางหงส หวาย หนา พระ
หรู ะวงิ ลกู มะหวด
เทา ฆอง
สว นประกอบของรานฆองมอญวงใหญ
ทม่ี า : วิสุทธิ์ จุย มา
2.2 ลูกฆอง ฆองมอญวงใหญมีลูกฆองจํานวน 15 ลูก ทําจากโลหะที่ตีหรือหลอข้ึนรูปเชนเดียวกับฆองไทย
แตอาจจะมีเน้ือฆองท่ีบางกวา เทียบเสียงโดยการถวงตะก่ัวท่ีใตลูกฆองแลวผูกเขากับรานฆอง ระดับเสียงของ
ฆอ งมอญวงใหญม ีลกั ษณะพิเศษและเปนเอกลักษณส ําคญั คือ การกาํ หนดใหลูกฆองมอญวงใหญมีหลุม หมายถึง
เสียงของฆองมอญที่หายไปในชวงเสียงต่ํา ซึ่งเขียนเปนโนตแทนเสียงลูกฆองจากลูกท่ัง (ลูกตนเสียงต่ํา) ถึง
ลูกยอด (เสยี งสงู สุด) ไดดงั น้ี
ลกู ที่ 1 เสียง ซฺ
ลกู ที่ 2 เสียง ลฺ
ลกู ที่ 3 เสียง ด
ลูกที่ 4 เสยี ง ร
ลกู ที่ 5 เสียง ม
ลกู ท่ี 6 เสยี ง ซ
ลกู ท่ี 7 เสยี ง ล
ลกู ที่ 8 เสยี ง ท
ลกู ที่ 9 เสยี ง ดํ
ลกู ท่ี 10 เสยี ง รํ
ลูกท่ี 11 เสียง มํ
ลกู ที่ 12 เสียง ฟ
42
ลกู ท่ี 13 เสยี ง ซํ
ลูกที่ 14 เสียง ลํ
ลกู ท่ี 15 เสียง ทํ
(พิศาล บุญผูก, 2558 , หนา 55)
ทํ ซ
ลํ ลฺ
ซํ ด
ฟ
มํ รํ ดํ ท ล ซ มร
ลกู ฆองและระดบั เสยี งของลกู ฆองมอญวงใหญ
ที่มา : วสิ ุทธิ์ จุยมา
2.3 ไมตี ไมตีฆองมอญวงใหญทําจากไมเนื้อแข็ง เหลากลึงเปนทอนยาวประมาณ 25 เซนติเมตร
ปลายไมพ นั ดวยเชอื กเปนแนวยาวแลว พนั ผา ดบิ ทับอีกชัน้ หน่งึ
ไมต ีฆองมอญวงใหญ
ท่ีมา : วิสุทธ์ิ จยุ มา
3. การสํารวจความพรอมและปรบั เครอ่ื งดนตรกี อนการบรรเลง
3.1 รานฆอ ง
3.1.1 ลกู ฆองตองอยูต รงกลางรา นฆอ ง โดยทีฉ่ ัตรของลกู ฆอ งตองไมสัมผัสกับรานฆอง และลูก
ฆองขางเคียง
3.1.2 ลกู ฆอ งเรียงลําดบั ตามตาํ แหนงของระดบั เสยี งไดถกู ตอง
3.1.3 ลูกฆองตองผูกอยูตรงกลางรา นฆองในลักษณะท่ีคอ นขา งตงึ
43
3.1.4 คุณภาพเสียงของลกู ฆองแตล ะลกู ตองอยูในสภาพที่สมบูรณ
3.1.5 ผูบ รรเลงควรมีพืน้ ฐานในการแกไ ขปญ หาเบื้องตนดงั นี้
3.1.5.1 สามารถปรบั ระดับลกู ฆองท่หี ยอนใหต งึ และผูกหนงั ฆองดวยเง่อื นตะกรุดเบ็ด
ไดถกู ตอง
3.1.5.2 สามารถติดตะกั่วทห่ี ลุดกลับเขาท่ี และปรับไดตรงเสียงเดิม
3.2 ไมตี
3.2.1 สวนปลาย หรอื สว นหวั ของไมท่ีพันดว ยเชือกและมีผาดิบพันทบั ตองอยใู นสภาพที่
คอนขางสมบูรณ
3.2.2 วสั ดุทท่ี ําไมต ีฆองตองอยูในสภาพทเี่ หมาะสมกบั การตีใหเกดิ เสียง
(สาํ นักงานปลดั ทบวงมหาวทิ ยาลัย, 2544, หนา 113)
4. ทา นง่ั
นง่ั ขัดสมาธริ าบ หรอื นัง่ พบั เพยี บใหตรงตาํ แหนง ก่งึ กลางของรานฆอง ลําตัวตรง โดยน่ังฝงที่ดานซายมือ
ของผบู รรเลงเปน สวนของหนาพระ
ทา น่ัง
ที่มา : วิสทุ ธิ์ จยุ มา
5. วธิ ีการจบั ไมต ฆี อ งมอญวงใหญ
วธิ กี ารจับไมตฆี องมอญวงใหญจ ะใชห ลกั การเดียวกันกับการจับไมฆองไทย คือ น้ิวทุกนิ้วจะตองจับไมฆอง
ใหแ นนพอประมาณ เมอ่ื เร่ิมจับใหหงายฝามือขึ้นและสังเกตดู คือ ใหกานไมฆองมอญวางพาดกระชับกับรองกลาง
ตรงขอมือและเลยเขาไปใตแขนเล็กนอย นิ้วชี้เหยียดหงายรองรับไมฆองไว นิ้วหัวแมมือบีบกระชับดานขางของ
กา นไม นิว้ กลาง น้วิ นาง และ น้วิ กอ ยรวบจบั กานไมฆ องไวใหแนน เมื่อจับกานไมฆองแนนแลว ใหพลิกฝามือและ
44
แขนควํ่าลง โดยใหกานไมฆองยังคงอยูระหวางตรงกลางรองมือพอดี และใหแนวไมฆองกับแขนของผูบรรเลง
เปน แนวเสนตรงเดียวกัน
การจับไมฆอ งมอญในมุมตา งๆ
ท่ีมา : วิสทุ ธิ์ จยุ มา
6. ลักษณะวธิ กี ารตีฆอ งมอญวงใหญ
6.1 ตีใหหนาไมฆ องตั้งฉากกับลูกฆอง
6.2 ตีใหถกู ตรงกลางปมุ ของลกู ฆอ ง
6.3 ใชข อ มือและกลามเน้ือแขนเปน หลัก
6.4 ยกไมใ หส งู จากลูกฆองที่จะตพี อสมควร (ประมาณ 5 - 6 นิว้ )
ลกั ษณะวธิ กี ารตฆี องมอญวงใหญ
ทม่ี า : วิสทุ ธิ์ จุยมา
45
7. การเกบ็ รกั ษาฆองมอญวงใหญ และไมต ฆี องมอญวงใหญ
การดูแลและเก็บรักษาฆองมอญวงใหญ และไมตี ควรเกบ็ ไวในที่อุณหภูมิพอเหมาะ ไมรอนจัด หรือเย็นจัด
มากเกินไป เพราะจะทําใหตะก่ัวถวงเสียงหลุดได ซ่ึงจะทําใหเสียงเพ้ียน ดังนั้นเมื่อตะกั่วถวงเสียงหลุดใหรีบติด
ทนั ที
การเคลื่อนยายฆองมอญ จะตองใชวิธีการยกเทาน้ัน ไมลากหรือดันไปกับพื้น เพราะจะทําใหรานฆอง
เกิดการชาํ รดุ เสยี หายได
ไมตีฆองมอญวงใหญควรเกบ็ รกั ษาใหถูกวิธี โดยไมนําไมตีฆองมอญวงใหญไปตีเคร่ืองดนตรีประเภทอ่ืนๆ
เชน ตะโพน กลองทัด กลองแขก ระนาดเอก ระนาดทมุ เปนตน ไมวางไมตีไวกับพื้น และเม่ือเรียนเสร็จใหวางไมตี
ไวบนลกู ฆอ งบรเิ วณกึ่งกลางของรานฆอง หรือเสยี บไวใ นรานฆอ งตรงบรเิ วณกึ่งกลางของรานฆอง
วิธกี ารวางไมต ีฆองมอญวงใหญ
ท่ีมา : วสิ ุทธิ์ จุยมา
8. การดแู ลรักษาฆอ งมอญวงใหญ ภายหลงั การบรรเลง
8.1 ทําความสะอาดเพยี งใชผาเช็ด
8.2 ใชผา ซ่ึงเยบ็ ตามรูปแบบของรา นฆองคลมุ ใหเรียบรอย
8.3 หา มใชเครื่องขดั ขัดลูกฆองใหเปนเงางามโดยเด็ดขาด