คำแนะนำการจัดทำแผนการทดลองประสิทธิภาพสารป้องกันกำจัดโรคพืช ปี 2564

คำแนะนำ

กำรจดั ทำแผนกำรทดลองประสิทธิภำพ
สำรป้ องกนั กำจดั โรคพืช

ปี 2564

กลม่ ุ วิจยั โรคพืช สำนกั วิจยั พฒั นำกำรอำรกั ขำพืช
กรมวิชำกำรเกษตร

คำนำ

กลุ่มวิจัยโรคพืช ได้จัดทำเอกสารคำแนะนำในการจัดทำแผนการทดลองประสิทธิภาพสารป้องกัน
กำจัดโรคพืช ปี 2564 ขึ้น โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อให้ผู้ควบคุมการทดลองและผู้ดำเนินการทดลอง
ประสิทธิภาพสารป้องกันกำจัดโรคพืช ใช้เป็นคู่มืออ้างอิงการปฏิบัติงานให้เป็นไปตามข้อกำหนดของ
กรมวิชาการเกษตรอย่างถูกตอ้ ง ในการขอขึน้ ทะเบียนวตั ถุอันตราย ซึ่งรายละเอียดภายในเอกสารคำแนะนำ
ฉบับน้ีได้ปรบั ปรงุ แก้ไขจากเอกสารคำแนะนำการจดั ทำแผนการทดลองประสิทธภิ าพสารปอ้ งกนั กำจดั โรคพชื
ปี 2542 2551 2554 และ 2561 โดยไดเ้ พ่มิ เติมคำแนะนำวิธกี ารจดั ทำรายงานหลังสน้ิ สดุ การทดลองในส่วน
ภาคผนวกเพอื่ ให้เอกสารมีความสมบรู ณค์ รบถ้วนมากขึ้น

กลุ่มวิจัยโรคพืช หวังเป็นอย่างยิ่งว่าเอกสารคำแนะนำการจัดทำแผนการทดลองประสิทธิภาพสาร
ปอ้ งกนั กำจดั โรคพชื ปี 2564 ฉบบั นี้ จะเปน็ ประโยชน์แกผ่ คู้ วบคมุ การทดลองและผดู้ ำเนนิ การทดลองทำให้งาน
ทดลองประสิทธิภาพสารป้องกนั กำจัดโรคพืชเป็นไปอย่างมปี ระสิทธิภาพและเกดิ ประโยชน์สูงสุด

กลุ่มวจิ ยั โรคพืช

กันยายน 2564

คำแนะนำการจัดทำแผนการทดลองประสิทธิภาพสารปอ้ งกันกำจัดโรคพชื ปี 2564

สำรบญั หนา้

ลำดับพืช 1
1 แผนทดลองประสิทธิภาพสารปอ้ งกนั กำจดั โรคของพืชตระกูลกะหลำ่
011 โรคราน้ำคา้ ง (downy mildew) 4
2 แผนทดลองประสิทธภิ าพสารปอ้ งกันกำจัดโรคของกุหลาบ 6
021 โรครานำ้ คา้ ง (downy mildew) 8
022 โรคใบจดุ สีดำ (black spot)
023 โรคราแปง้ (powdery mildew) 10
3 แผนทดลองประสทิ ธิภาพสารปอ้ งกนั กำจดั โรคของกระเจ๊ียบเขียว
031 โรคใบจดุ (leaf spot) 12
4 แผนทดลองประสทิ ธิภาพสารปอ้ งกันกำจัดโรคของกล้วยไม้ 14
041 โรคใบปื้นเหลอื ง (yellow leaf spot) 16
042 โรคใบจดุ (leaf spot) 18
043 โรคเน่าดำ (black rot) 20
044 โรคดอกจุดสนิม (flower rusty spot)
045 โรคเกสรดำ (black anther) 22
5 แผนทดลองประสทิ ธภิ าพสารป้องกนั กำจัดโรคของข้าว 24
051 โรคกาบใบแห้ง (sheath blight) 26
052 โรคใบจุดสีน้ำตาล (brown spot) 28
053 โรคเมลด็ ดา่ ง (dirty panicle) 31
054 โรคไหม้ (blast) 33
055 โรคใบขดี สีน้ำตาล (narrow brown spot) 35
056 โรคขอบใบแห้ง (bacterial leaf blight)
057 โรคใบขีดโปร่งแสง (bacterial leaf streak) 37
6 แผนทดลองประสิทธิภาพสารป้องกันกำจดั โรคของข้าวโพด 39
061 โรคราสนมิ (rust) 41
062 โรคใบไหม้แผลใหญ่ (northern corn leaf blight)
063 โรครานำ้ คา้ ง (downy mildew)

คำแนะนำการจัดทำแผนการทดลองประสิทธภิ าพสารปอ้ งกนั กำจดั โรคพชื ปี 2564

สำรบญั (ต่อ) หนา้

ลำดบั พืช 43
7 แผนทดลองประสิทธิภาพสารปอ้ งกนั กำจัดโรคของคะนา้ 45
071 โรคใบจุด (leaf spot) 47
072 โรครานำ้ ค้าง (downy mildew) 50
073 โรคเนา่ คอดิน (damping-off)
074 โรคขอบใบทอง (black rot) 53
8 แผนทดลองประสทิ ธิภาพสารปอ้ งกนั กำจัดโรคของเงาะ
081 โรคราแป้ง (powdery mildew) 55
9 แผนทดลองประสทิ ธิภาพสารป้องกนั กำจัดโรคของดาวเรือง
091 โรคใบจุด (leaf spot) 58
10 แผนทดลองประสิทธภิ าพสารปอ้ งกันกำจดั โรคของแตง 60
101 โรคราแปง้ (powdery mildew) 62
102 โรคราน้ำคา้ ง (downy mildew)
103 โรคยางไหล (gummy stem blight) 64
11 แผนทดลองประสิทธิภาพสารป้องกนั กำจัดโรคของถ่ัวเขียว 66
111 โรคราแป้ง (powdery mildew)
112 โรคใบจุดสีน้ำตาล (Cercospora leaf spot) 68
12 แผนทดลองประสิทธภิ าพสารปอ้ งกนั กำจัดโรคของถั่วลนั เตา
121 โรคราแป้ง (powdery mildew) 71
13 แผนทดลองประสทิ ธภิ าพสารป้องกนั กำจัดโรคของถ่ัวลิสง 73
131 โรคราสนมิ (rust) 75
132 โรคใบจุดสีน้ำตาล (brown spot)
133 โรคใบจุดดำ (black spot) 77
14 แผนทดลองประสทิ ธภิ าพสารปอ้ งกนั กำจัดโรคของถ่ัวเหลอื ง 79
141 โรคราสนมิ (rust) 81
142 โรคแอนแทรคโนส (anthracnose)
143 โรคใบจุด (Cercospora leaf spot) 83
15 แผนทดลองประสทิ ธิภาพสารปอ้ งกันกำจดั โรคของทานตะวัน
151 โรคใบจดุ และใบไหม้ (Alternaria leaf spot and leaf blight)

คำแนะนำการจดั ทำแผนการทดลองประสิทธภิ าพสารป้องกันกำจัดโรคพืช ปี 2564

สำรบญั (ต่อ) หนา้

ลำดับพืช 85
16 แผนทดลองประสิทธภิ าพสารปอ้ งกนั กำจดั โรคของทุเรยี น 87
161 โรครากเน่าและโคนเน่า (root rot and foot rot) 89
162 โรคใบติด (Rhizoctonia leaf fall)
163 โรคราสีชมพู (pink disease) 91
17 แผนทดลองประสิทธภิ าพสารป้องกนั กำจดั โรคของเบญจมาศ 93
171 โรคราสนมิ ขาว (white rust)
172 โรคใบจุด (Septoria leaf spot) 95
18 แผนทดลองประสทิ ธภิ าพสารปอ้ งกนั กำจดั โรคของเผือก
181 โรคใบไหม้ (leaf blight) 97
19 แผนทดลองประสทิ ธภิ าพสารป้องกันกำจัดโรคของพรกิ 99
191 โรคแอนแทรคโนส (anthracnose) 101
192 โรคใบจุดตากบ (frogeye leaf spot)
193 โรครากปม (root knot) 103
20 แผนทดลองประสิทธภิ าพสารปอ้ งกนั กำจดั โรคของมะเขือเทศ 105
201 โรคใบไหม้ (late blight) 108
202 โรคเนา่ คอดิน (damping-off) 110
203 โรคใบจดุ (leaf spot) 112
204 โรคใบจุดเป้ากระสนุ (target spot) 114
205 โรครากำมะหย่ี (leaf mold)
206 โรครากปม (root knot) 116
21 แผนทดลองประสิทธภิ าพสารป้องกนั กำจดั โรคของมะนาว
211 โรคแคงเกอร์ (canker) 118
22 แผนทดลองประสิทธิภาพสารป้องกนั กำจดั โรคของมะมว่ ง 120
221 โรคแอนแทรคโนสท่ชี อ่ ดอก (panicle anthracnose) 122
222 โรคแอนแทรคโนส (anthracnose)
223 โรคราแปง้ (powdery mildew) 124
23 แผนทดลองประสิทธิภาพสารป้องกันกำจัดโรคของมันฝรั่ง
231 โรคใบไหม้ (late blight)

คำแนะนำการจัดทำแผนการทดลองประสิทธิภาพสารป้องกันกำจัดโรคพืช ปี 2564

สำรบญั (ต่อ) หนา้

ลำดับพชื 126
232 โรครากปม (root knot)
128
24 แผนทดลองประสิทธิภาพสารป้องกันกำจัดโรคของยาสบู
241 โรคโคนเน่า (damping-off) 131
133
25 แผนทดลองประสทิ ธิภาพสารปอ้ งกนั กำจดั โรคของลำไย
251 โรคใบจุดดำ (black spot) 135
252 โรคผลเนา่ (fruit rot)
137
26 แผนทดลองประสทิ ธภิ าพสารป้องกันกำจดั โรคของสับปะรด 140
261 โรคยอดเน่า (heart rot)
142
27 แผนทดลองประสิทธิภาพสารปอ้ งกนั กำจัดโรคของส้ม 145
271 โรคสแคป (scab)
272 โรคเมลาโนส (melanose) 148

28 แผนทดลองประสทิ ธภิ าพสารปอ้ งกนั กำจัดโรคของหน่อไมฝ้ รงั่ 150
281 โรคลำตน้ ไหม้ (stem blight) 152
282 โรคใบจดุ หรอื ใบเทียมร่วง (leaf blight)
154
29 แผนทดลองประสิทธิภาพสารป้องกันกำจัดโรคของหน้าววั
291 โรคเนา่ ดำ (black rot) 156
158
30 แผนทดลองประสิทธภิ าพสารป้องกันกำจดั โรคของหอม 160
301 โรคใบจุดสมี ว่ ง (purple blotch) 163
302 โรคแอนแทรคโนส (anthracnose)

31 แผนทดลองประสิทธภิ าพสารป้องกันกำจดั โรคของหญา้ สนามกอล์ฟ
311 โรคใบไหม้ (leaf blight)

32 แผนทดลองประสทิ ธภิ าพสารป้องกนั กำจดั โรคขององุ่น
321 โรครานำ้ คา้ ง (downy mildew)
322 โรคราแป้ง (powdery mildew)
323 โรคสแคป (scab)
324 โรคแอนแทรคโนส (anthracnose)

คำแนะนำการจัดทำแผนการทดลองประสิทธิภาพสารปอ้ งกนั กำจดั โรคพชื ปี 2564

สำรบญั (ต่อ) หนา้

ภาคผนวก 165
1 ขน้ั ตอนการตรวจแผนการทดลอง 166
1. แบบฟอร์มทเี่ กย่ี วขอ้ ง 172
2. วธิ กี ารตรวจแผนการทดลองประสทิ ธภิ าพสารป้องกนั กำจดั โรคพืช (Protocol) 172
❖ ช่ือเรอ่ื ง 172
❖ สภาพท่ที ำการทดลอง 173
❖ กรรมวธิ ีท่ีทำการทดลอง 175
- การคำนวณปรมิ าณสารออกฤทธ์ิ (active ingredient : a.i.) 176
❖ วธิ กี ารเก็บขอ้ มลู 176
- วิธกี ารประเมินโรค (Disease assessment) 181
2 ขัน้ ตอนการตรวจแปลงทดลอง 182
1. แบบฟอร์มที่เกี่ยวข้อง 183
2. วิธีการตรวจแปลงทดลองประสทิ ธิภาพสารปอ้ งกันกำจดั โรคพืช 184
3 ขั้นตอนการตรวจผลการทดลอง 185
1. แบบฟอร์มที่เกี่ยวขอ้ ง 187
2. คำแนะนำวิธีการเขยี นผลการทดลอง 188
3. การเขียนแบบตรวจสอบผลการทดลอง 189
4. ตัวอย่างวิธีการเขียนข้อมูลผลการทดลองในตาราง 201
4 การตรวจขอ้ ความทีร่ ะบุบนร่างฉลาก 202
1. แบบฟอร์มท่ีเกี่ยวข้อง 202
2. ขอ้ ความที่พมิ พล์ งในรา่ งฉลาก

คำแนะนำการจัดทำแผนการทดลองประสิทธิภาพสารป้องกนั กำจัดโรคพชื ปี 2564

พืชตระกูลกะหลำ่

(คำแนะนำการจัดทำแผนการทดลอง รหัส 011)

แผนการทดลองประสิทธภิ าพสารปอ้ งกนั กำจัดโรคพืช..........(ชื่อสามัญ ความเข้มขน้ สูตรผสม และชือ่ การคา้ )
ในการปอ้ งกนั กำจดั โรคราน้ำคา้ ง (downy mildew) ในพืชตระกูลกะหลำ่ (ระบุชนดิ ท่ที ดลอง)
ที่มสี าเหตุจากเชอื้ รา Peronospora parasitica

1. สภาพการทดลอง (Experimental Conditions)

1.1 พืช ผักตระกูลกะหล่ำ เช่น กวางตุ้ง ผักกาดเขียวปลี

ผกั กาดขาวปลี กะหล่ำปลี (ระบชุ นดิ ทที่ ดลอง)

1.2 สถานท่ี เป็นแปลงทมี่ ีการระบาดของโรค อยา่ งนอ้ ย 2 แหง่

หรอื 2 การทดลอง

1.3 ระยะเวลา เดอื น ... พ.ศ. ... - เดือน ... พ.ศ. ...

1.4 การวางแผนการทดลอง RCB

1.5 กรรมวธิ ี จำนวนกรรมวธิ ี

1.6 จำนวนซ้ำ 4 ซำ้ (df ของ error ไม่ต่ำกว่า 12)

1.7 ขนาดแปลงย่อย ไม่น้อยกว่า 1x5 เมตร และแตล่ ะแปลงย่อยห่างกนั

ไมน่ ้อยกวา่ 0.5 เมตร

1.8 ระยะปลูก ตามวิธีปฏบิ ตั ขิ องเกษตรกร

1.9 จำนวนต้น แตล่ ะแปลงย่อยต้องมตี ้นไม่น้อยกว่า 40 ตน้

2. กรรมวธิ กี ารใช้ (Application of Treatments)
2.1 สารป้องกนั กำจดั โรคพชื ที่ใชท้ ดลอง : ชอ่ื สามัญ ความเขม้ ข้น และสูตรผสม
ช่อื การค้า
2.2 สารป้องกันกำจัดโรคพืชที่ใชเ้ ปรียบเทียบ : สารที่ใชเ้ ปรียบเทียบใหใ้ ชส้ าร 1 ชนดิ และ 1 อัตราท่ีตรงกบั
ชนิดพชื และโรคพชื ตามคำแนะนำของกลุ่มวจิ ยั โรคพชื สำนักวจิ ยั พัฒนาการอารกั ขาพชื
2.3 กรรมวิธีควบคมุ (control treatment) ใช้นำ้ เปลา่ เปน็ กรรมวิธีเปรยี บเทียบ
2.4 กรรมวธิ ที ใี่ ช้ในการทดลอง

กรรมวิธี อตั ราที่ใช้ อตั ราสารออกฤทธ์ิ

(กรัมหรือมิลลิลิตร ต่อน้ำ 20 ลติ ร) (กรัมสารออกฤทธิ์ ตอ่ ไร่)

1. สารทดลอง : ชอ่ื สามัญ ความเขม้ ขน้ และสตู รผสม

2. สารทดลอง : ชือ่ สามญั ความเข้มขน้ และสูตรผสม

3. สารทดลอง : ช่อื สามัญ ความเขม้ ขน้ และสตู รผสม

... สารเปรียบเทียบ : ช่อื สามัญ ความเข้มข้น และสูตรผสม

(ระบตุ ามขอ้ 2.2)

... น้ำเปล่า (ควบคุม)

คำแนะนำการจดั ทำแผนการทดลองประสิทธิภาพสารปอ้ งกนั กำจัดโรคพืช ปี 2564

1

พืชตระกูลกะหลำ่

2.5 วิธกี ารใช้
2.5.1 วธิ กี ารใช้สารปอ้ งกนั กำจดั โรคพืช : แล้วแต่ชนดิ ของสาร อาจจะเป็นการพ่น การคลกุ เมล็ด หรือ
การราด ขน้ึ กับสูตรของสาร
2.5.2 ระบรุ ะยะเวลา และจำนวนคร้ังในการพน่ สาร : พ่นสารทดลองคร้งั แรกเมื่อพบการระบาดของโรค
พ่นซ้ำทุก 5-7 วัน จำนวนครง้ั ตามความเหมาะสม
2.5.3 เคร่ืองพ่นสารปอ้ งกันกำจดั โรคพืชควรเปน็ ชนดิ ที่วัดแรงดนั ได้ และมีประสทิ ธิภาพในการ
แพร่กระจายนำ้ ได้อย่างสม่ำเสมอ การพน่ สารทดลองทกุ ชนิดต้องใชป้ ริมาณน้ำเท่ากันทุกแปลง
ทดลองย่อย
2.5.4 ถ้ามกี ารใช้สารกำจดั แมลง สารกำจัดวัชพชื สารป้องกนั กำจัดโรคพชื อน่ื ๆ ท่ีไมใ่ ชเ่ ปา้ หมายจะต้อง
ใชก้ ับทกุ แปลงทดลองย่อย
2.5.5 อัตราน้ำท่ีใช้ 120 ลติ รตอ่ ไร่

3. วธิ กี ารเกบ็ ข้อมลู การทดลอง (Data Assessments)
3.1 วิธีการประเมนิ โรค เวลาและความถี่ของการประเมิน
ประเมินความรุนแรงของโรคก่อนพ่นสารทดลองทุกครั้ง และหลังพ่นสารทดลองครั้งสุดท้าย 7 วัน
และในระยะเกบ็ เกี่ยว สุม่ ประเมินจากตน้ พชื จำนวน 25 ต้นต่อแปลงยอ่ ย
3.1.1 พืชท่ีมกี ารหอ่ หัว ในระยะแรกก่อนที่พชื ห่อหัว ประเมินความรุนแรงของโรคจากอาการที่ปรากฏบน
ใบทุกใบ จนกระทง่ั พืชมีการหอ่ หวั ให้ประเมนิ เฉพาะใบนอกและใบท่ีหุ้มหัวเทา่ ทจ่ี ะประเมินได้
3.1.2 พชื ท่ไี มม่ กี ารห่อหัว ประเมนิ ความรนุ แรงของโรคจากอาการที่ปรากฏบนใบทุกใบ
แบง่ ระดับความรุนแรงของโรคเป็น 6 ระดบั ดังน้ี
ระดับ 0 ไมป่ รากฏอาการโรค
ระดับ 1 แสดงอาการโรค 1-5 % ของพน้ื ทีใ่ บ
ระดบั 2 แสดงอาการโรค 6-10 % ของพ้ืนท่ีใบ
ระดับ 3 แสดงอาการโรค 11-25 % ของพื้นที่ใบ
ระดบั 4 แสดงอาการโรค 26-50 % ของพื้นทใี่ บ
ระดบั 5 แสดงอาการโรคมากกวา่ 50 % ของพนื้ ท่ใี บ
คำนวณดัชนคี วามรนุ แรงของโรค จากสูตร

ดัชนีความรนุ แรงของโรค (%) = ผลรวมของ (จำนวนใบเป็นโรคในแตล่ ะระดับ x ระดับ) x 100
จำนวนใบทง้ั หมด x ระดบั สงู สุด

3.2 บันทกึ ผลกระทบต่อพชื (Phytotoxicity) ถ้ามีอาการผดิ ปกตเิ กิดขน้ึ
3.3 บันทกึ วธิ ีการดแู ลต่างๆ เชน่ การให้นำ้ การใส่ปุ๋ย การกำจัดวัชพืช การกำจดั แมลง และการปอ้ งกันกำจัด

ศัตรพู ชื อ่นื ๆ ถา้ มี

2 คำแนะนำการจดั ทำแผนการทดลองประสิทธภิ าพสารปอ้ งกันกำจัดโรคพืช ปี 2564

พืชตระกูลกะหลำ่
3.4 บันทกึ สภาพแวดล้อม และการเปลย่ี นแปลงตา่ งๆ ขณะทำการทดลองเท่าท่ีจะทำได้ เชน่ ความช้ืน
อณุ หภูมิ ความแหง้ แลง้ น้ำท่วม เป็นต้น
3.5 บันทกึ ผลกระทบของสารทดลองต่อโรคพืชชนิดอ่นื ๆ ทส่ี งั เกตเห็น

4. ผลการทดลอง (Results)
ทำการวิเคราะหผ์ ลการทดลองโดยวธิ ีทางสถิติทเ่ี หมาะสม ข้อมลู ดิบต้องเกบ็ ไวเ้ พ่ือตรวจสอบ

คำแนะนำการจัดทำแผนการทดลองประสิทธภิ าพสารป้องกนั กำจดั โรคพชื ปี 2564

3

กหุ ลำบ

(คำแนะนำการจัดทำแผนการทดลอง รหสั 021)

แผนการทดลองประสิทธิภาพสารปอ้ งกันกำจัดโรคพชื ...............(ช่ือสามัญ ความเข้มขน้ สูตรผสม และช่อื การคา้ )
ในการป้องกันกำจดั โรคราน้ำค้าง (downy mildew) ในกุหลาบ
ท่ีมสี าเหตุจากเชอ้ื รา Peronospora sparsa

1. สภาพการทดลอง (Experimental Conditions)

1.1 พชื กุหลาบ

1.2 สถานท่ี เป็นแปลงทมี่ ีการระบาดของโรค อย่างน้อย 2 แหง่

หรอื 2 การทดลอง

1.3 ระยะเวลา เดอื น ... พ.ศ. ... - เดือน ... พ.ศ. ...

1.4 การวางแผนการทดลอง RCB

1.5 กรรมวธิ ี จำนวนกรรมวิธี

1.6 จำนวนซ้ำ 4 ซำ้ (df ของ error ไมต่ ำ่ กว่า 12)

1.7 ขนาดแปลงย่อย ไมน่ ้อยกว่า 10 ตารางเมตร และแต่ละแปลงยอ่ ยหา่ งกนั

ไม่นอ้ ยกว่า 1 เมตร

1.8 ระยะปลกู ตามวธิ ีปฏิบัตขิ องเกษตรกร

2. กรรมวิธกี ารใช้ (Application of Treatments)
2.1 สารป้องกันกำจัดโรคพืชที่ใชท้ ดลอง : ชือ่ สามัญ ความเขม้ ขน้ และสูตรผสม
ชอ่ื การคา้
2.2 สารป้องกันกำจัดโรคพชื ท่ีใช้เปรียบเทียบ : สารทใี่ ช้เปรยี บเทียบใหใ้ ชส้ าร 1 ชนดิ และ 1 อตั ราทตี่ รงกับ
ชนดิ พืชและโรคพืชตามคำแนะนำของกลุ่มวจิ ัยโรคพืช สำนกั วจิ ยั พฒั นาการอารักขาพืช
2.3 กรรมวธิ คี วบคุม (control treatment) ใช้น้ำเปลา่ เปน็ กรรมวิธเี ปรยี บเทียบ
2.4 กรรมวิธีที่ใชใ้ นการทดลอง

กรรมวธิ ี อัตราทีใ่ ช้ อตั ราสารออกฤทธ์ิ

(กรมั หรือมิลลลิ ติ ร ตอ่ น้ำ 20 ลติ ร) (กรัมสารออกฤทธิ์ ตอ่ ไร่)

1. สารทดลอง : ช่ือสามัญ ความเข้มขน้ และสตู รผสม

2. สารทดลอง : ชอื่ สามญั ความเข้มข้น และสตู รผสม

3. สารทดลอง : ช่ือสามัญ ความเขม้ ขน้ และสตู รผสม

... สารเปรยี บเทียบ : ชอื่ สามญั ความเขม้ ขน้ และสูตรผสม

(ระบตุ ามขอ้ 2.2)

... น้ำเปลา่ (ควบคุม)

4 คำแนะนำการจดั ทำแผนการทดลองประสิทธภิ าพสารปอ้ งกันกำจัดโรคพืช ปี 2564

กุหลำบ

2.5 วิธีการใช้
2.5.1 วธิ กี ารใช้สารปอ้ งกนั กำจัดโรคพืช : ผสมน้ำพน่ ใหท้ วั่ ตน้
2.5.2 ระบุระยะเวลา และจำนวนครั้งในการพ่นสาร : พน่ สารทดลองคร้งั แรกเม่ือพบการระบาดของโรค
พน่ ซ้ำทุก 7 วนั จำนวน 4 ครง้ั
2.5.3 เครือ่ งพน่ สารป้องกันกำจดั โรคพชื ควรเปน็ ชนดิ ทว่ี ดั แรงดันได้ และมีประสิทธภิ าพในการ
แพรก่ ระจายน้ำได้อย่างสมำ่ เสมอ การพ่นสารทดลองทุกชนดิ ต้องใชป้ รมิ าณนำ้ เท่ากันทุกแปลง
ทดลองย่อย
2.5.4 ถา้ มกี ารใชส้ ารกำจดั แมลง สารกำจัดวชั พืช สารป้องกนั กำจัดโรคพืชอ่ืนๆ ที่ไมใ่ ชเ่ ป้าหมายจะตอ้ ง
ใช้กบั ทุกแปลงทดลองยอ่ ย
2.5.5 อตั รานำ้ ที่ใช้ 160 ลิตรต่อไร่

3. วธิ กี ารเกบ็ ข้อมลู การทดลอง (Data Assessments)
3.1 วิธีการประเมนิ โรค เวลาและความถข่ี องการประเมิน
ประเมินความรุนแรงของโรคก่อนพ่นสารทดลองครั้งแรก และหลังจากนั้นประเมินโรคทุก 15 วัน
จำนวน 3 ครั้ง สุ่มประเมินจากต้นพืชจำนวน 10 ต้นต่อแปลงย่อย ตัดกิ่งกุหลาบยาวประมาณ 20
เซนติเมตร ต้นละ 2 กิ่ง ประเมินความรุนแรงจากอาการที่ปรากฏบนใบ ยอดอ่อน กิ่งอ่อน กลีบเลี้ยง และ
ดอก แบ่งระดบั ความรุนแรงของโรคออกเป็น 6 ระดับ ดงั น้ี
ระดบั 0 ไม่ปรากฏอาการโรค
ระดับ 1 แสดงอาการโรค 1-10% ของก่ิง
ระดบั 2 แสดงอาการโรค 11-25% ของกง่ิ
ระดับ 3 แสดงอาการโรค 26-50% ของกง่ิ
ระดับ 4 แสดงอาการโรค 51-75% ของก่ิง
ระดบั 5 แสดงอาการโรคมากกว่า 75% ของก่ิง
คำนวณดชั นีความรุนแรงของโรค จากสตู ร
ดชั นีความรนุ แรงของโรค (%) = ผลรวมของ (จำนวนกง่ิ เปน็ โรคในแตล่ ะระดบั x ระดบั ) x 100
จำนวนกง่ิ ทั้งหมด x ระดับสงู สดุ

3.2 บนั ทกึ ผลกระทบต่อพืช (Phytotoxicity) ถา้ มีอาการผดิ ปกตเิ กดิ ขน้ึ
3.3 บันทึกวธิ กี ารดูแลต่างๆ เชน่ การให้นำ้ การใสป่ ุ๋ย การกำจัดวัชพืช การกำจัดแมลง และการปอ้ งกันกำจัด

ศัตรพู ืชอื่นๆ ถา้ มี
3.4 บันทกึ สภาพแวดล้อม และการเปล่ยี นแปลงต่างๆ ขณะทำการทดลองเทา่ ที่จะทำได้ เชน่ ความชนื้

อุณหภูมิ ความแหง้ แล้ง นำ้ ท่วม เปน็ ตน้
3.5 บนั ทกึ ผลกระทบของสารทดลองต่อโรคพืชชนดิ อื่นๆ ท่สี งั เกตเห็น

4. ผลการทดลอง (Results)
ทำการวเิ คราะห์ผลการทดลองโดยวิธที างสถติ ทิ เ่ี หมาะสม ข้อมลู ดิบต้องเก็บไวเ้ พ่ือตรวจสอบ

คำแนะนำการจดั ทำแผนการทดลองประสิทธิภาพสารปอ้ งกนั กำจดั โรคพืช ปี 2564

5

กุหลำบ

(คำแนะนำการจดั ทำแผนการทดลอง รหสั 022)

แผนการทดลองประสิทธิภาพสารปอ้ งกนั กำจัดโรคพืช............... (ชอื่ สามญั ความเขม้ ข้น สูตรผสม และชอ่ื การค้า)
ในการป้องกันกำจดั โรคใบจุดสดี ำ (black spot) ในกหุ ลาบ
ที่มีสาเหตจุ ากเชอื้ รา Marssonina rosae

1. สภาพการทดลอง (Experimental Conditions)

1.1 พืช กุหลาบ

1.2 สถานท่ี เป็นแปลงทมี่ ีการระบาดของโรค อยา่ งน้อย 2 แห่ง

หรือ 2 การทดลอง

1.3 ระยะเวลา เดอื น ... พ.ศ. ... - เดือน ... พ.ศ. ...

1.4 การวางแผนการทดลอง RCB

1.5 กรรมวธิ ี จำนวนกรรมวิธี

1.6 จำนวนซ้ำ 4 ซำ้ (df ของ error ไมต่ ่ำกว่า 12)

1.7 ขนาดแปลงย่อย ไม่น้อยกว่า 10 ตารางเมตร และแต่ละแปลงย่อยห่างกนั

ไม่น้อยกว่า 1 เมตร

1.8 ระยะปลกู ตามวธิ ีปฏิบตั ิของเกษตรกร

2. กรรมวธิ ีการใช้ (Application of Treatments)
2.1 สารปอ้ งกันกำจดั โรคพืชที่ใช้ทดลอง : ชอ่ื สามัญ ความเขม้ ขน้ และสูตรผสม
ช่อื การคา้
2.2 สารป้องกนั กำจัดโรคพืชท่ีใชเ้ ปรียบเทียบ : สารที่ใชเ้ ปรยี บเทียบใหใ้ ชส้ าร 1 ชนิดและ 1 อตั ราท่ีตรงกบั
ชนดิ พชื และโรคพืชตามคำแนะนำของกลุ่มวจิ ยั โรคพชื สำนักวจิ ัยพัฒนาการอารกั ขาพชื
2.3 กรรมวิธคี วบคมุ (control treatment) ใช้น้ำเปล่าเป็นกรรมวธิ เี ปรยี บเทียบ
2.4 กรรมวิธีที่ใช้ในการทดลอง

กรรมวธิ ี อัตราที่ใช้ อตั ราสารออกฤทธิ์

(กรัมหรือมิลลิลติ ร ตอ่ น้ำ 20 ลติ ร) (กรมั สารออกฤทธิ์ ต่อไร่)

1. สารทดลอง : ชอื่ สามญั ความเข้มขน้ และสตู รผสม

2. สารทดลอง : ช่ือสามญั ความเขม้ ข้น และสตู รผสม

3. สารทดลอง : ช่ือสามัญ ความเข้มขน้ และสูตรผสม

... สารเปรยี บเทียบ : ชอื่ สามัญ ความเข้มขน้ และสูตรผสม

(ระบตุ ามข้อ 2.2)

... นำ้ เปล่า (ควบคุม)

6 คำแนะนำการจดั ทำแผนการทดลองประสิทธภิ าพสารปอ้ งกันกำจดั โรคพืช ปี 2564

กุหลำบ

2.5 วธิ กี ารใช้
2.5.1 วธิ ีการใช้สารป้องกนั กำจัดโรคพืช : ผสมน้ำพ่นใหท้ ่ัวต้น
2.5.2 ระบุระยะเวลา และจำนวนครั้งในการพ่นสาร : พน่ สารทดลองคร้ังแรกเมื่อพบการระบาดของโรค
พ่นซ้ำทุก 7 วนั จำนวน 4 ครั้ง
2.5.3 เคร่อื งพน่ สารปอ้ งกนั กำจดั โรคพืชควรเป็นชนดิ ท่วี ดั แรงดนั ได้ และมีประสิทธภิ าพในการ
แพรก่ ระจายนำ้ ไดอ้ ยา่ งสมำ่ เสมอ การพ่นสารทดลองทุกชนิดต้องใชป้ ริมาณนำ้ เท่ากนั ทุกแปลง
ทดลองย่อย
2.5.4 ถ้ามีการใช้สารกำจัดแมลง สารกำจัดวชั พชื สารป้องกนั กำจัดโรคพชื อืน่ ๆ ที่ไมใ่ ชเ่ ป้าหมายจะต้อง
ใชก้ บั ทุกแปลงทดลองยอ่ ย
2.5.5 อตั ราน้ำท่ีใช้ 160 ลติ รตอ่ ไร่

3. วธิ กี ารเกบ็ ขอ้ มลู การทดลอง (Data Assessments)
3.1 วิธีการประเมินโรค เวลาและความถี่ของการประเมิน
ประเมินความรุนแรงของโรคก่อนพ่นสารทดลองครั้งแรก และหลังจากนั้นประเมินทุก 15 วัน
จำนวน 3 ครั้ง สุ่มประเมินจากต้นพืชจำนวน 10 ต้นต่อแปลงย่อย โดยตัดกิ่งกุหลาบยาวประมาณ 20
เซนติเมตร ต้นละ 2 กิ่ง ประเมินความรุนแรงจากอาการที่ปรากฏบนใบ เริ่มจากใบกุหลาบที่คลี่แล้วและ
เป็นใบที่สมบรู ณค์ อื ประกอบดว้ ยใบยอ่ ย 5 ใบ แบง่ ระดบั ความรุนแรงของโรคออกเปน็ 6 ระดับ ดงั นี้
ระดบั 0 ไม่ปรากฏอาการโรค
ระดบั 1 แสดงอาการโรค 1-10% ของพน้ื ทใ่ี บ
ระดบั 2 แสดงอาการโรค 11-25% ของพ้นื ที่ใบ
ระดบั 3 แสดงอาการโรค 26-50% ของพ้ืนท่ีใบ
ระดับ 4 แสดงอาการโรค 51-75% ของพื้นที่ใบ
ระดับ 5 แสดงอาการโรคมากกว่า 75% ของพน้ื ท่ีใบ
คำนวณดชั นคี วามรนุ แรงของโรค จากสูตร
ดัชนีความรนุ แรงของโรค (%) = ผลรวมของ (จำนวนใบเป็นโรคในแต่ละระดับ x ระดบั ) x 100
จำนวนใบท้ังหมด x ระดับสูงสุด

3.2 บันทึกผลกระทบต่อพืช (Phytotoxicity) ถา้ มีอาการผิดปกตเิ กดิ ขึน้
3.3 บันทึกวิธีการดูแลตา่ งๆ เช่น การให้น้ำ การใส่ปุย๋ การกำจัดวัชพชื การกำจดั แมลง และการป้องกนั กำจัด

ศตั รพู ืชอื่นๆ ถา้ มี
3.4 บันทึกสภาพแวดล้อม และการเปล่ียนแปลงตา่ งๆ ขณะทำการทดลองเทา่ ทีจ่ ะทำได้ เช่น ความช้ืน

อณุ หภมู ิ ความแห้งแล้ง น้ำท่วม เป็นต้น
3.5 บันทกึ ผลกระทบของสารทดลองต่อโรคพชื ชนิดอน่ื ๆ ทีส่ ังเกตเหน็

4. ผลการทดลอง (Results)
ทำการวิเคราะห์ผลการทดลองโดยวธิ ที างสถิติทีเ่ หมาะสม ข้อมลู ดิบต้องเกบ็ ไว้เพื่อตรวจสอบ

คำแนะนำการจัดทำแผนการทดลองประสิทธิภาพสารป้องกันกำจดั โรคพชื ปี 2564

7

กหุ ลำบ

(คำแนะนำการจัดทำแผนการทดลอง รหัส 023)

แผนการทดลองประสทิ ธภิ าพสารปอ้ งกนั กำจดั โรคพชื ............... (ชือ่ สามญั ความเขม้ ขน้ สูตรผสม และชอ่ื การค้า)
ในการปอ้ งกันกำจดั โรคราแป้ง (powdery mildew) ในกุหลาบ
ท่มี ีสาเหตุจากเชอื้ รา Oidium sp.

1. สภาพการทดลอง (Experimental Conditions)

1.1 พชื กหุ ลาบ

1.2 สถานที่ เปน็ แปลงทม่ี ีการระบาดของโรค อย่างน้อย 2 แห่ง

หรือ 2 การทดลอง

1.3 ระยะเวลา เดอื น ... พ.ศ. ... - เดือน ... พ.ศ. ...

1.4 การวางแผนการทดลอง RCB

1.5 กรรมวิธี จำนวนกรรมวิธี

1.6 จำนวนซำ้ 4 ซำ้ (df ของ error ไมต่ ำ่ กว่า 12)

1.7 ขนาดแปลงย่อย ไม่นอ้ ยกว่า 10 ตารางเมตร และแตล่ ะแปลงยอ่ ยหา่ งกนั

ไมน่ ้อยกวา่ 1 เมตร

1.8 ระยะปลกู ตามวิธีปฏิบตั ขิ องเกษตรกร

2. กรรมวธิ กี ารใช้ (Application of Treatments)
2.1 สารปอ้ งกันกำจัดโรคพชื ที่ใชท้ ดลอง : ชอื่ สามญั ความเขม้ ข้น และสูตรผสม
ชือ่ การคา้
2.2 สารปอ้ งกันกำจดั โรคพชื ท่ีใช้เปรยี บเทียบ : สารทใ่ี ช้เปรียบเทยี บให้ใช้สาร 1 ชนิดและ 1 อัตราท่ีตรงกับ
ชนดิ พชื และโรคพืชตามคำแนะนำของกลุ่มวิจยั โรคพชื สำนักวิจยั พัฒนาการอารกั ขาพืช
2.3 กรรมวิธคี วบคุม (control treatment) ใชน้ ำ้ เปล่าเปน็ กรรมวิธเี ปรยี บเทยี บ
2.4 กรรมวธิ ที ี่ใชใ้ นการทดลอง

กรรมวิธี อัตราท่ใี ช้ อตั ราสารออกฤทธ์ิ

(กรัมหรอื มลิ ลลิ ิตร ต่อน้ำ 20 ลิตร) (กรัมสารออกฤทธิ์ ตอ่ ไร่)

1. สารทดลอง : ชื่อสามัญ ความเข้มขน้ และสตู รผสม

2. สารทดลอง : ชื่อสามัญ ความเข้มขน้ และสตู รผสม

3. สารทดลอง : ชือ่ สามญั ความเข้มขน้ และสูตรผสม

... สารเปรยี บเทียบ : ช่อื สามัญ ความเขม้ ข้น และสูตรผสม

(ระบุตามขอ้ 2.2)

... นำ้ เปลา่ (ควบคุม)

8 คำแนะนำการจดั ทำแผนการทดลองประสิทธภิ าพสารปอ้ งกันกำจัดโรคพชื ปี 2564

กุหลำบ

2.5 วิธีการใช้
2.5.1 วิธีการใช้สารปอ้ งกันกำจดั โรคพชื : ผสมนำ้ พ่นให้ท่วั ตน้
2.5.2 ระบรุ ะยะเวลา และจำนวนคร้ังในการพ่นสาร : พน่ สารทดลองคร้ังแรกเมื่อพบการระบาดของโรค
พ่นซ้ำทุก 7 วนั จำนวน 4 ครงั้
2.5.3 เคร่อื งพน่ สารป้องกนั กำจัดโรคพชื ควรเปน็ ชนดิ ท่วี ดั แรงดนั ได้ และมีประสทิ ธิภาพในการ
แพร่กระจายน้ำได้อย่างสม่ำเสมอ การพ่นสารทดลองทกุ ชนดิ ตอ้ งใชป้ รมิ าณนำ้ เท่ากันทุกแปลง
ทดลองย่อย
2.5.4 ถ้ามกี ารใช้สารกำจัดแมลง สารกำจดั วชั พชื สารป้องกนั กำจัดโรคพชื อน่ื ๆ ที่ไม่ใช่เป้าหมายจะตอ้ ง
ใช้กับทกุ แปลงทดลองย่อย
2.5.5 อตั ราน้ำที่ใช้ 160 ลิตรตอ่ ไร่

3. วิธีการเกบ็ ข้อมลู การทดลอง (Data Assessments)
3.1 วธิ ีการประเมนิ โรค เวลาและความถขี่ องการประเมิน
ประเมินความรุนแรงของโรคก่อนพ่นสารทดลองครั้งแรก และหลังจากนั้นประเมินโรคทุก 15 วัน
จำนวน 3 ครั้ง สุ่มประเมินจากต้นพืชจำนวน 10 ต้นต่อแปลงย่อย โดยตัดกิ่งกุหลาบยาวประมาณ 20
เซนติเมตร ต้นละ 2 กิ่ง ประเมินความรุนแรงจากอาการที่ปรากฏบนใบ ยอดอ่อน กิ่งอ่อน กลีบเลี้ยง และ
ดอก แบ่งระดบั ความรุนแรงของโรคออกเปน็ 6 ระดับ ดงั น้ี
ระดบั 0 ไม่ปรากฏอาการโรค
ระดับ 1 แสดงอาการโรค 1-10% ของก่ิง
ระดับ 2 แสดงอาการโรค 11-25% ของก่งิ
ระดับ 3 แสดงอาการโรค 26-50% ของกง่ิ
ระดบั 4 แสดงอาการโรค 51-75% ของก่ิง
ระดับ 5 แสดงอาการโรคมากกวา่ 75% ของกิ่ง
คำนวณดชั นคี วามรนุ แรงของโรค จากสูตร
ดชั นีความรุนแรงของโรค (%) = ผลรวมของ (จำนวนกง่ิ เป็นโรคในแตล่ ะระดับ x ระดับ) x 100
จำนวนกง่ิ ท้ังหมด x ระดบั สงู สดุ
3.2 บันทึกผลกระทบต่อพืช (Phytotoxicity) ถา้ มีอาการผิดปกตเิ กิดข้ึน
3.3 บนั ทึกวธิ กี ารดแู ลตา่ งๆ เช่น การให้นำ้ การใสป่ ๋ยุ การกำจัดวชั พชื การกำจัดแมลง และการปอ้ งกนั กำจัด
ศตั รพู ืชอน่ื ๆ ถ้ามี
3.4 บันทึกสภาพแวดล้อม และการเปลี่ยนแปลงต่างๆ ขณะทำการทดลองเท่าท่ีจะทำได้ เช่น ความชน้ื
อุณหภมู ิ ความแห้งแล้ง น้ำท่วม เป็นตน้
3.5 บันทกึ ผลกระทบของสารทดลองต่อโรคพืชชนิดอื่นๆ ท่สี งั เกตเหน็

4. ผลการทดลอง (Results)
ทำการวเิ คราะห์ผลการทดลองโดยวิธที างสถิติทีเ่ หมาะสม ข้อมลู ดบิ ต้องเก็บไว้เพื่อตรวจสอบ

คำแนะนำการจัดทำแผนการทดลองประสิทธภิ าพสารป้องกันกำจดั โรคพชื ปี 2564

9

กระเจยี๊ บเขยี ว

(คำแนะนำการจัดทำแผนการทดลอง รหัส 031)

แผนการทดลองประสทิ ธภิ าพสารปอ้ งกันกำจัดโรคพืช...............(ช่ือสามัญ ความเขม้ ขน้ สตู รผสม และชื่อการคา้ )
ในการปอ้ งกันกำจดั โรคใบจุด (leaf spot) ในกระเจ๊ยี บเขียว
ที่มสี าเหตุจากเชอ้ื รา Pseudocercospora abelmoschi

1. สภาพการทดลอง (Experimental Conditions)

1.1 พชื กระเจ๊ียบเขยี ว

1.2 สถานที่ เป็นแปลงท่ีมีการระบาดของโรค อย่างน้อย 2 แห่ง

หรอื 2 การทดลอง

1.3 ระยะเวลา เดอื น ... พ.ศ. ... - เดอื น ... พ.ศ. ...

1.4 การวางแผนการทดลอง RCB

1.5 กรรมวธิ ี จำนวนกรรมวธิ ี

1.6 จำนวนซ้ำ 4 ซำ้ (df ของ error ไมต่ ่ำกว่า 12)

1.7 ขนาดแปลงย่อย ไมน่ ้อยกว่า 4x5 เมตร และมีจำนวนแถวต่อแปลงย่อย

ไม่นอ้ ยกว่า 4 แถว

1.8 ระยะปลูก ตามวธิ ปี ฏิบตั ิของเกษตรกร

2. กรรมวธิ ีการใช้ (Application of Treatments)
2.1 สารป้องกันกำจัดโรคพชื ท่ีใช้ทดลอง : ช่ือสามัญ ความเขม้ ข้น และสูตรผสม
ชอื่ การค้า
2.2 สารปอ้ งกนั กำจัดโรคพชื ที่ใช้เปรียบเทียบ : สารท่ใี ชเ้ ปรียบเทยี บให้ใช้สาร 1 ชนดิ และ 1 อัตราท่ตี รงกับ
ชนิดพชื และโรคพชื ตามคำแนะนำของกลุ่มวิจยั โรคพืช สำนกั วจิ ัยพฒั นาการอารักขาพชื
2.3 กรรมวิธคี วบคมุ (control treatment) ใช้น้ำเปลา่ เป็นกรรมวธิ เี ปรียบเทยี บ
2.4 กรรมวิธีท่ีใช้ในการทดลอง

กรรมวธิ ี อตั ราท่ีใช้ อัตราสารออกฤทธ์ิ

(กรัมหรอื มิลลลิ ติ ร ตอ่ น้ำ 20 ลติ ร) (กรมั สารออกฤทธิ์ ตอ่ ไร่)

1. สารทดลอง : ชอื่ สามัญ ความเขม้ ขน้ และสูตรผสม

2. สารทดลอง : ชอื่ สามญั ความเข้มขน้ และสูตรผสม

3. สารทดลอง : ช่ือสามญั ความเข้มข้น และสตู รผสม

... สารเปรียบเทียบ : ช่อื สามญั ความเขม้ ข้น และสูตรผสม

(ระบุตามข้อ 2.2)

... น้ำเปลา่ (ควบคุม)

10 คำแนะนำการจดั ทำแผนการทดลองประสิทธิภาพสารปอ้ งกนั กำจดั โรคพชื ปี 2564

กระเจี๊ยบเขยี ว

2.5 วิธกี ารใช้
2.5.1 วิธีการใช้สารปอ้ งกนั กำจดั โรคพืช : ผสมน้ำพ่นใหท้ วั่ ต้น
2.5.2 ระบรุ ะยะเวลา และจำนวนคร้ังในการพ่นสาร : พ่นสารทดลองครัง้ แรกเมื่อพบการระบาดของโรค
พ่นซ้ำทุก 7 วนั จำนวน 4 ครัง้
2.5.3 เครื่องพน่ สารป้องกันกำจดั โรคพชื ควรเปน็ ชนิดทีว่ ัดแรงดันได้ และมีประสิทธิภาพในการ
แพร่กระจายน้ำไดอ้ ยา่ งสม่ำเสมอ การพน่ สารทดลองทุกชนดิ ตอ้ งใชป้ รมิ าณนำ้ เท่ากันทุกแปลง
ทดลองย่อย
2.5.4 ถา้ มกี ารใชส้ ารกำจัดแมลง สารกำจดั วชั พชื สารป้องกนั กำจัดโรคพชื อ่นื ๆ ท่ีไมใ่ ช่เป้าหมายจะต้อง
ใชก้ ับทุกแปลงทดลองยอ่ ย
2.5.5 อตั ราน้ำท่ีใช้ 120 ลติ รต่อไร่

3. วิธีการเก็บข้อมลู การทดลอง (Data Assessments)
3.1 วิธกี ารประเมนิ โรค เวลาและความถี่ของการประเมิน
ประเมินความรุนแรงของโรคก่อนพ่นสารทดลองทุกครั้ง และหลังพ่นสารทดลองครั้งสุดท้าย 7
และ 14 วัน สุ่มประเมินเฉพาะ 2 แถวตรงกลางเว้นแถวริม จำนวน 20 ต้นต่อแปลงย่อย ประเมินความ
รุนแรงจากอาการทปี่ รากฏบนใบทุกใบในแต่ละต้น แบ่งระดบั ความรุนแรงของโรคออกเปน็ 6 ระดับ ดงั นี้
ระดบั 0 ไม่ปรากฏอาการโรค
ระดับ 1 แสดงอาการโรค 1-10% ของพืน้ ทใ่ี บ
ระดับ 2 แสดงอาการโรค 11-25% ของพน้ื ที่ใบ
ระดับ 3 แสดงอาการโรค 26-50% ของพน้ื ท่ีใบ
ระดับ 4 แสดงอาการโรค 51-75% ของพน้ื ท่ีใบ
ระดับ 5 แสดงอาการโรคมากกว่า 75% ของพนื้ ทีใ่ บ
คำนวณดัชนีความรนุ แรงของโรค จากสตู ร

ดชั นีความรนุ แรงของโรค (%) = ผลรวมของ (จำนวนใบเปน็ โรคในแต่ละระดับ x ระดบั ) x 100
จำนวนใบทั้งหมด x ระดบั สงู สดุ

3.2 บันทึกผลกระทบต่อพืช (Phytotoxicity) ถา้ มีอาการผดิ ปกติเกดิ ขนึ้
3.3 บนั ทกึ วธิ กี ารดแู ลตา่ งๆ เชน่ การให้นำ้ การใสป่ ุ๋ย การกำจัดวชั พืช การกำจัดแมลง และการป้องกนั กำจัด

ศัตรพู ืชอืน่ ๆ ถ้ามี
3.4 บันทกึ สภาพแวดล้อม และการเปลีย่ นแปลงต่างๆ ขณะทำการทดลองเท่าทจี่ ะทำได้ เชน่ ความชนื้

อุณหภูมิ ความแหง้ แลง้ น้ำท่วม เปน็ ตน้
3.5 บนั ทกึ ผลกระทบของสารทดลองต่อโรคพชื ชนดิ อนื่ ๆ ที่สงั เกตเหน็

4. ผลการทดลอง (Results)
ทำการวเิ คราะหผ์ ลการทดลองโดยวิธีทางสถติ ิทเ่ี หมาะสม ข้อมูลดบิ ต้องเก็บไว้เพื่อตรวจสอบ

คำแนะนำการจัดทำแผนการทดลองประสิทธภิ าพสารปอ้ งกนั กำจัดโรคพืช ปี 2564

11

กล้วยไม้

(คำแนะนำการจัดทำแผนการทดลอง รหสั 041)

แผนการทดลองประสทิ ธิภาพสารปอ้ งกันกำจดั โรคพืช...............(ช่ือสามญั ความเขม้ ข้น สูตรผสม และชอื่ การค้า)
ในการปอ้ งกนั กำจดั โรคใบป้นื เหลือง (yellow leaf spot) ในกลว้ ยไม้
ท่ีมีสาเหตจุ ากเชอ้ื รา Pseudocercospora dendrobii

1. สภาพการทดลอง (Experimental Conditions)

1.1 พชื กลว้ ยไมส้ กลุ หวาย

1.2 สถานท่ี เป็นแปลงท่มี ีการระบาดของโรค อย่างน้อย 2 แห่ง

หรือ 2 การทดลอง

1.3 ระยะเวลา เดือน ... พ.ศ. ... - เดอื น ... พ.ศ. ...

1.4 การวางแผนการทดลอง RCB

1.5 กรรมวิธี จำนวนกรรมวิธี

1.6 จำนวนซำ้ 4 ซำ้ (df ของ error ไม่ตำ่ กว่า 12)

1.7 ขนาดแปลงย่อย ไม่น้อยกวา่ 1x6 เมตร และแต่ละแปลงยอ่ ยห่างกัน

ไมน่ ้อยกว่า 1 เมตร

1.8 ระยะปลูก ตามวิธปี ฏบิ ัตขิ องเกษตรกร

2. กรรมวิธกี ารใช้ (Application of Treatments)
2.1 สารปอ้ งกนั กำจดั โรคพืชท่ีใชท้ ดลอง : ชอื่ สามัญ ความเขม้ ขน้ และสูตรผสม
ชอื่ การคา้
2.2 สารป้องกันกำจัดโรคพชื ที่ใช้เปรยี บเทยี บ : สารท่ใี ชเ้ ปรยี บเทยี บให้ใชส้ าร 1 ชนดิ และ 1 อัตราท่ตี รงกบั
ชนดิ พืชและโรคพชื ตามคำแนะนำของกลุ่มวจิ ยั โรคพชื สำนกั วจิ ัยพฒั นาการอารักขาพชื
2.3 กรรมวธิ คี วบคมุ (control treatment) ใชน้ ้ำเปลา่ เป็นกรรมวิธีเปรยี บเทยี บ
2.4 กรรมวิธที ี่ใช้ในการทดลอง

กรรมวิธี อัตราท่ใี ช้ อตั ราสารออกฤทธิ์

(กรมั หรือมิลลิลติ ร ตอ่ น้ำ 20 ลติ ร) (กรัมสารออกฤทธิ์ ต่อไร่)

1. สารทดลอง : ชอื่ สามัญ ความเข้มขน้ และสูตรผสม

2. สารทดลอง : ชอ่ื สามัญ ความเขม้ ข้น และสตู รผสม

3. สารทดลอง : ช่ือสามญั ความเขม้ ขน้ และสตู รผสม

... สารเปรียบเทียบ : ช่อื สามญั ความเข้มข้น และสูตรผสม

(ระบุตามขอ้ 2.2)

... นำ้ เปลา่ (ควบคุม)

12 คำแนะนำการจดั ทำแผนการทดลองประสิทธิภาพสารป้องกันกำจดั โรคพืช ปี 2564

กล้วยไม้

2.5 วิธีการใช้
2.5.1 วธิ ีการใชส้ ารป้องกันกำจดั โรคพชื : ผสมน้ำพน่ ให้ทว่ั ตน้
2.5.2 ระบรุ ะยะเวลา และจำนวนครั้งในการพน่ สาร : พน่ สารทดลองครง้ั แรกเม่ือพบการระบาดของโรค
พ่นซ้ำทุก 7 วัน จำนวน 4 ครัง้
2.5.3 เครอื่ งพ่นสารปอ้ งกนั กำจดั โรคพืชควรเปน็ ชนิดทว่ี ัดแรงดนั ได้ และมีประสิทธภิ าพในการ
แพร่กระจายนำ้ ไดอ้ ยา่ งสม่ำเสมอ การพ่นสารทดลองทกุ ชนดิ ตอ้ งใชป้ ริมาณน้ำเท่ากันทุกแปลง
ทดลองย่อย
2.5.4 ถ้ามกี ารใชส้ ารกำจดั แมลง สารกำจัดวัชพืช สารปอ้ งกันกำจัดโรคพชื อื่นๆ ท่ีไม่ใชเ่ ป้าหมายจะต้อง
ใช้กบั ทกุ แปลงทดลองยอ่ ย
2.5.5 อตั รานำ้ ท่ีใช้ 120 ลติ รต่อไร่

3. วธิ กี ารเกบ็ ขอ้ มลู การทดลอง (Data Assessments)
3.1 วิธีการประเมินโรค เวลาและความถ่ีของการประเมิน
ประเมินความรุนแรงของโรคก่อนพ่นสารทดลองทุกครั้ง และหลังพ่นสารทดลองครั้งสุดท้าย 7
และ 14 วนั สมุ่ ประเมินจากต้นพืชจำนวน 20 ต้นตอ่ แปลงย่อย ประเมนิ ความรนุ แรงจากอาการที่ปรากฏ
บนใบทุกใบในแต่ละต้น แบง่ ระดบั ความรนุ แรงของโรคเป็น 6 ระดับ ดังน้ี
ระดบั 0 ไมป่ รากฏอาการโรค
ระดบั 1 แสดงอาการโรค 1-5 % ของพืน้ ที่ใบ
ระดับ 2 แสดงอาการโรค 6-10 % ของพน้ื ทใี่ บ
ระดบั 3 แสดงอาการโรค 11-25 % ของพน้ื ท่ีใบ
ระดับ 4 แสดงอาการโรค 26-50 % ของพนื้ ทีใ่ บ
ระดบั 5 แสดงอาการโรคมากกวา่ 50 % ของพน้ื ท่ใี บ
คำนวณดัชนคี วามรุนแรงของโรค จากสูตร
ดชั นีความรุนแรงของโรค (%) = ผลรวมของ (จำนวนใบเปน็ โรคในแตล่ ะระดบั x ระดับ) x 100
จำนวนใบท้ังหมด x ระดับสงู สุด

3.2 บันทึกผลกระทบต่อพืช (Phytotoxicity) ถา้ มีอาการผิดปกตเิ กดิ ขน้ึ
3.3 บันทึกวธิ ีการดูแลตา่ งๆ เช่น การให้นำ้ การใสป่ ๋ยุ การกำจัดวัชพชื การกำจัดแมลง และการปอ้ งกนั กำจัด

ศตั รพู ืชอื่นๆ ถา้ มี
3.4 บนั ทึกสภาพแวดล้อม และการเปลย่ี นแปลงตา่ งๆ ขณะทำการทดลองเทา่ ทจี่ ะทำได้ เชน่ ความชนื้

อุณหภมู ิ ความแหง้ แลง้ นำ้ ท่วม เป็นต้น
3.5 บันทึกผลกระทบของสารทดลองต่อโรคพชื ชนิดอื่นๆ ทสี่ ังเกตเห็น

4. ผลการทดลอง (Results)
ทำการวเิ คราะห์ผลการทดลองโดยวธิ ที างสถติ ทิ ่ีเหมาะสม ข้อมลู ดิบต้องเกบ็ ไว้เพ่ือตรวจสอบ

คำแนะนำการจัดทำแผนการทดลองประสิทธภิ าพสารปอ้ งกนั กำจดั โรคพืช ปี 2564

13

กล้วยไม้

(คำแนะนำการจดั ทำแผนการทดลอง รหสั 042)

แผนการทดลองประสิทธิภาพสารปอ้ งกนั กำจดั โรคพชื ...............(ชือ่ สามญั ความเขม้ ข้น สูตรผสม และชอื่ การค้า)
ในการป้องกนั กำจดั โรคใบจุด (leaf spot) ในกลว้ ยไม้
ทม่ี สี าเหตุจากเชอ้ื รา Phyllostictina pyriformis

1. สภาพการทดลอง (Experimental Conditions)

1.1 พชื กล้วยไม้สกุลหวาย

1.2 สถานที่ เปน็ แปลงทมี่ ีการระบาดของโรค อย่างน้อย 2 แห่ง

หรอื 2 การทดลอง

1.3 ระยะเวลา เดอื น ... พ.ศ. ... - เดอื น ... พ.ศ. ...

1.4 การวางแผนการทดลอง RCB

1.5 กรรมวิธี จำนวนกรรมวธิ ี

1.6 จำนวนซ้ำ 4 ซำ้ (df ของ error ไม่ต่ำกว่า 12)

1.7 ขนาดแปลงย่อย ไมน่ ้อยกว่า 1x6 เมตร และแตล่ ะแปลงยอ่ ยห่างกนั

ไมน่ ้อยกว่า 1 เมตร

1.8 ระยะปลกู ตามวิธปี ฏบิ ัติของเกษตรกร

2. กรรมวธิ ีการใช้ (Application of Treatments)
2.1 สารปอ้ งกนั กำจัดโรคพืชที่ใชท้ ดลอง : ช่ือสามัญ ความเข้มข้น และสูตรผสม
ชอื่ การคา้
2.2 สารป้องกนั กำจดั โรคพชื ที่ใชเ้ ปรยี บเทยี บ : สารท่ใี ช้เปรยี บเทยี บใหใ้ ช้สาร 1 ชนดิ และ 1 อตั ราทต่ี รงกบั
ชนดิ พชื และโรคพชื ตามคำแนะนำของกลุ่มวิจยั โรคพืช สำนักวจิ ยั พฒั นาการอารักขาพืช
2.3 กรรมวิธีควบคมุ (control treatment) ใช้นำ้ เปลา่ เป็นกรรมวธิ ีเปรยี บเทยี บ
2.4 กรรมวธิ ที ใ่ี ชใ้ นการทดลอง

กรรมวิธี อตั ราที่ใช้ อตั ราสารออกฤทธิ์

(กรมั หรือมิลลิลิตร ต่อน้ำ 20 ลิตร) (กรมั สารออกฤทธิ์ ตอ่ ไร่)

1. สารทดลอง : ชื่อสามญั ความเข้มขน้ และสูตรผสม

2. สารทดลอง : ชื่อสามญั ความเขม้ ข้น และสูตรผสม

3. สารทดลอง : ช่อื สามัญ ความเข้มข้น และสูตรผสม

... สารเปรียบเทยี บ : ช่อื สามญั ความเข้มข้น และสตู รผสม

(ระบุตามขอ้ 2.2)

... นำ้ เปลา่ (ควบคุม)

14 คำแนะนำการจัดทำแผนการทดลองประสิทธภิ าพสารปอ้ งกนั กำจัดโรคพืช ปี 2564

กล้วยไม้

2.5 วธิ กี ารใช้
2.5.1 วธิ กี ารใช้สารปอ้ งกนั กำจดั โรคพชื : ผสมน้ำพน่ ให้ท่ัวตน้
2.5.2 ระบรุ ะยะเวลา และจำนวนครั้งในการพ่นสาร : พ่นสารทดลองครงั้ แรกเม่ือพบการระบาดของโรค
พน่ ซำ้ ทุก 7 วัน จำนวนคร้ังตามความเหมาะสม
2.5.3 เคร่อื งพน่ สารปอ้ งกนั กำจดั โรคพชื ควรเป็นชนดิ ทีว่ ัดแรงดันได้ และมีประสทิ ธภิ าพในการ
แพรก่ ระจายนำ้ ได้อยา่ งสมำ่ เสมอ การพน่ สารทดลองทกุ ชนิดตอ้ งใชป้ ริมาณนำ้ เท่ากนั ทุกแปลง
ทดลองย่อย
2.5.4 ถ้ามีการใชส้ ารกำจัดแมลง สารกำจัดวชั พชื สารป้องกนั กำจัดโรคพชื อ่นื ๆ ที่ไม่ใช่เป้าหมายจะต้อง
ใชก้ บั ทุกแปลงทดลองยอ่ ย
2.5.5 อตั รานำ้ ท่ีใช้ 120 ลติ รตอ่ ไร่

3. วธิ ีการเกบ็ ข้อมูลการทดลอง (Data Assessments)
3.1 วิธีการประเมินโรค เวลาและความถีข่ องการประเมนิ
ประเมินความรุนแรงของโรคก่อนพ่นสารทดลองทุกครั้ง และหลังพ่นสารทดลองครั้งสุดท้าย 7
และ 14 วนั สุม่ ประเมนิ จากต้นพืชจำนวน 20 ตน้ ต่อแปลงย่อย ประเมินความรนุ แรงจากอาการที่ปรากฏ
บนใบทกุ ใบในแตล่ ะต้น แบ่งระดบั ความรุนแรงของโรคเปน็ 6 ระดับ ดงั นี้
ระดบั 0 ไมป่ รากฏอาการโรค
ระดบั 1 แสดงอาการโรค 1-5 % ของพ้ืนทใี่ บ
ระดบั 2 แสดงอาการโรค 6-10 % ของพ้นื ท่ีใบ
ระดบั 3 แสดงอาการโรค 11-25 % ของพน้ื ทใ่ี บ
ระดบั 4 แสดงอาการโรค 26-50 % ของพน้ื ทีใ่ บ
ระดับ 5 แสดงอาการโรคมากกวา่ 50 % ของพน้ื ท่ีใบ
คำนวณดัชนีความรุนแรงของโรค จากสตู ร

ดชั นีความรนุ แรงของโรค (%) = ผลรวมของ (จำนวนใบเป็นโรคในแต่ละระดับ x ระดบั ) x 100
จำนวนใบท้งั หมด x ระดับสงู สดุ

3.2 บันทกึ ผลกระทบต่อพืช (Phytotoxicity) ถ้ามีอาการผิดปกตเิ กดิ ขนึ้
3.3 บนั ทกึ วธิ กี ารดูแลต่างๆ เชน่ การใหน้ ้ำ การใสป่ ุ๋ย การกำจัดวัชพืช การกำจดั แมลง และการป้องกนั กำจัด

ศัตรูพชื อ่ืนๆ ถ้ามี
3.4 บนั ทึกสภาพแวดล้อม และการเปล่ยี นแปลงตา่ งๆ ขณะทำการทดลองเทา่ ท่จี ะทำได้ เชน่ ความช้นื

อุณหภูมิ ความแหง้ แลง้ น้ำท่วม เป็นต้น
3.5 บันทกึ ผลกระทบของสารทดลองต่อโรคพชื ชนดิ อ่ืนๆ ทสี่ งั เกตเหน็

4. ผลการทดลอง (Results)
ทำการวเิ คราะหผ์ ลการทดลองโดยวธิ ที างสถิติที่เหมาะสม ข้อมูลดบิ ต้องเกบ็ ไวเ้ พ่ือตรวจสอบ

คำแนะนำการจัดทำแผนการทดลองประสิทธิภาพสารป้องกนั กำจัดโรคพืช ปี 2564

15

กล้วยไม้

(คำแนะนำการจดั ทำแผนการทดลอง รหสั 043)

แผนการทดลองประสทิ ธภิ าพสารปอ้ งกันกำจัดโรคพืช...............(ชอ่ื สามัญ ความเขม้ ขน้ สูตรผสม และชื่อการค้า)
ในการป้องกนั กำจดั โรคเน่าดำ (black rot) ในกลว้ ยไม้
ทีม่ ีสาเหตุจากเชอ้ื รา Phytophthora palmivora

1. สภาพการทดลอง (Experimental Conditions)

1.1 พชื กลว้ ยไมส้ กุลแวนด้าหรือม็อคคารา่

1.2 สถานที่ เปน็ แปลงที่มีการระบาดของโรค อยา่ งน้อย 2 แหง่

หรอื 2 การทดลอง

1.3 ระยะเวลา เดอื น ... พ.ศ. ... - เดือน ... พ.ศ. ...

1.4 การวางแผนการทดลอง RCB

1.5 กรรมวิธี จำนวนกรรมวิธี

1.6 จำนวนซ้ำ 4 ซำ้ (df ของ error ไมต่ ่ำกว่า 12)

1.7 ขนาดแปลงย่อย ไมน่ อ้ ยกว่า 1x6 เมตร และแต่ละแปลงยอ่ ยห่างกัน

ไมน่ ้อยกว่า 1 เมตร

1.8 ระยะปลูก ตามวธิ ปี ฏิบตั ขิ องเกษตรกร

2. กรรมวธิ ีการใช้ (Application of Treatments)
2.1 สารป้องกันกำจดั โรคพืชที่ใชท้ ดลอง : ช่ือสามัญ ความเข้มข้น และสูตรผสม
ชือ่ การค้า
2.2 สารป้องกนั กำจัดโรคพืชท่ีใชเ้ ปรยี บเทยี บ : สารท่ีใชเ้ ปรียบเทียบให้ใช้สาร 1 ชนดิ และ 1 อตั ราทต่ี รงกับ
ชนิดพชื และโรคพชื ตามคำแนะนำของกลุ่มวิจัยโรคพืช สำนกั วจิ ยั พฒั นาการอารักขาพชื
2.3 กรรมวิธีควบคุม (control treatment) ใชน้ ำ้ เปล่าเปน็ กรรมวิธเี ปรียบเทียบ
2.4 กรรมวธิ ที ่ีใชใ้ นการทดลอง

กรรมวิธี อัตราทีใ่ ช้ อตั ราสารออกฤทธิ์

(กรัมหรอื มิลลลิ ิตร ต่อน้ำ 20 ลิตร) (กรมั สารออกฤทธิ์ ตอ่ ไร่)

1. สารทดลอง : ชือ่ สามญั ความเขม้ ขน้ และสตู รผสม

2. สารทดลอง : ชอ่ื สามัญ ความเข้มข้น และสูตรผสม

3. สารทดลอง : ชื่อสามัญ ความเข้มขน้ และสูตรผสม

... สารเปรียบเทียบ : ชอื่ สามญั ความเข้มขน้ และสตู รผสม

(ระบตุ ามขอ้ 2.2)

... นำ้ เปลา่ (ควบคมุ )

16 คำแนะนำการจดั ทำแผนการทดลองประสิทธภิ าพสารป้องกนั กำจดั โรคพืช ปี 2564

กล้วยไม้

2.5 วิธีการใช้
2.5.1 วธิ กี ารใช้สารปอ้ งกันกำจัดโรคพชื : ผสมนำ้ พน่ ให้ทว่ั ต้น
2.5.2 ระบรุ ะยะเวลา และจำนวนคร้ังในการพ่นสาร : พ่นสารทดลองคร้งั แรกเมื่อพบการระบาดของโรค
พ่นซำ้ ทุก 7 วัน จำนวน 4 ครัง้
2.5.3 เคร่ืองพน่ สารป้องกนั กำจัดโรคพืชควรเปน็ ชนิดทว่ี ดั แรงดันได้ และมีประสทิ ธิภาพในการ
แพรก่ ระจายนำ้ ได้อย่างสม่ำเสมอ การพ่นสารทดลองทุกชนดิ ต้องใชป้ ริมาณน้ำเท่ากันทุกแปลง
ทดลองย่อย
2.5.4 ถา้ มกี ารใช้สารกำจดั แมลง สารกำจัดวัชพืช สารปอ้ งกนั กำจัดโรคพืชอน่ื ๆ ที่ไมใ่ ช่เป้าหมายจะตอ้ ง
ใชก้ ับทุกแปลงทดลองยอ่ ย
2.5.5 อตั รานำ้ ท่ีใช้ 120 ลติ รต่อไร่

3. วธิ กี ารเก็บขอ้ มูลการทดลอง (Data Assessments)
3.1 วิธีการประเมินโรค เวลาและความถ่ีของการประเมิน
ประเมินความรุนแรงของโรคก่อนพ่นสารทดลองทุกครั้ง และหลังพ่นสารทดลองครั้งสุดท้าย 7
และ 14 วัน สุ่มประเมินจากต้นพืชจำนวน 20 ต้นต่อแปลงย่อย ประเมินความรุนแรงจากอาการที่ปรากฏ
บนใบกลว้ ยไม้จำนวน 3 ค่จู ากยอดในแต่ละต้น แบง่ ระดบั ความรุนแรงของโรคเป็น 6 ระดบั ดงั น้ี
ระดับ 0 ไม่ปรากฏอาการโรค
ระดบั 1 แสดงอาการโรค 1-5 % ของพ้ืนที่ใบ
ระดับ 2 แสดงอาการโรค 6-10 % ของพืน้ ที่ใบ
ระดบั 3 แสดงอาการโรค 11-25 % ของพื้นท่ใี บ
ระดับ 4 แสดงอาการโรค 26-50 % ของพ้นื ทีใ่ บ
ระดบั 5 แสดงอาการโรคมากกวา่ 50 % ของพื้นทใี่ บ
คำนวณดชั นีความรุนแรงของโรค จากสตู ร
ดชั นีความรุนแรงของโรค (%) = ผลรวมของ (จำนวนใบเปน็ โรคในแต่ละระดบั x ระดับ) x 100
จำนวนใบทง้ั หมด x ระดบั สงู สุด

3.2 บนั ทึกผลกระทบต่อพชื (Phytotoxicity) ถ้ามีอาการผดิ ปกติเกดิ ขึ้น
3.3 บันทึกวิธกี ารดูแลต่างๆ เชน่ การให้น้ำ การใส่ปุ๋ย การกำจัดวัชพชื การกำจัดแมลง และการปอ้ งกนั กำจัด

ศตั รูพืชอื่นๆ ถ้ามี
3.4 บนั ทกึ สภาพแวดล้อม และการเปลย่ี นแปลงต่างๆ ขณะทำการทดลองเทา่ ทจ่ี ะทำได้ เช่น ความชื้น

อุณหภูมิ ความแหง้ แล้ง น้ำท่วม เป็นต้น
3.5 บนั ทกึ ผลกระทบของสารทดลองต่อโรคพืชชนิดอน่ื ๆ ท่ีสังเกตเห็น

4. ผลการทดลอง (Results)
ทำการวิเคราะหผ์ ลการทดลองโดยวิธีทางสถิตทิ ่เี หมาะสม ข้อมลู ดบิ ต้องเก็บไวเ้ พ่ือตรวจสอบ

คำแนะนำการจดั ทำแผนการทดลองประสิทธภิ าพสารป้องกันกำจัดโรคพืช ปี 2564

17

กล้วยไม้

(คำแนะนำการจัดทำแผนการทดลอง รหัส 044)

แผนการทดลองประสิทธิภาพสารปอ้ งกนั กำจัดโรคพืช...............(ชื่อสามญั ความเขม้ ขน้ สตู รผสม และชอ่ื การคา้ )
ในการป้องกนั กำจดั โรคดอกจดุ สนมิ (flower rusty spot) ในกล้วยไม้
ทม่ี สี าเหตจุ ากเชอื้ รา Curvularia eragrostidis

1. สภาพการทดลอง (Experimental Conditions)

1.1 พชื กลว้ ยไมส้ กลุ หวาย

1.2 สถานท่ี เป็นแปลงทม่ี ีการระบาดของโรค อย่างนอ้ ย 2 แห่ง

หรือ 2 การทดลอง

1.3 ระยะเวลา เดอื น ... พ.ศ. ... - เดอื น ... พ.ศ. ...

1.4 การวางแผนการทดลอง RCB

1.5 กรรมวิธี จำนวนกรรมวิธี

1.6 จำนวนซ้ำ 4 ซำ้ (df ของ error ไมต่ ำ่ กว่า 12)

1.7 ขนาดแปลงย่อย ไมน่ อ้ ยกวา่ 6 ตารางเมตร และแตล่ ะแปลงยอ่ ยห่างกัน

ไมน่ อ้ ยกวา่ 1 เมตร

1.8 ระยะปลูก ตามวิธีปฏิบัตขิ องเกษตรกร

2. กรรมวธิ ีการใช้ (Application of Treatments)
2.1 สารปอ้ งกันกำจดั โรคพืชที่ใช้ทดลอง : ช่ือสามัญ ความเข้มข้น และสูตรผสม
ชอื่ การค้า
2.2 สารป้องกนั กำจดั โรคพชื ท่ีใช้เปรียบเทยี บ : สารที่ใชเ้ ปรียบเทยี บใหใ้ ชส้ าร 1 ชนิดและ 1 อตั ราท่ตี รงกับ
ชนดิ พชื และโรคพชื ตามคำแนะนำของกลุ่มวจิ ยั โรคพชื สำนักวิจัยพฒั นาการอารักขาพชื
2.3 กรรมวธิ ีควบคุม (control treatment) ใช้น้ำเปลา่ เปน็ กรรมวิธเี ปรยี บเทยี บ
2.4 กรรมวธิ ที ่ใี ช้ในการทดลอง

กรรมวิธี อตั ราทีใ่ ช้ อัตราสารออกฤทธ์ิ

(กรมั หรอื มิลลลิ ติ ร ต่อน้ำ 20 ลติ ร) (กรัมสารออกฤทธ์ิ ตอ่ ไร่)

1. สารทดลอง : ชื่อสามญั ความเข้มข้น และสตู รผสม

2. สารทดลอง : ชื่อสามัญ ความเข้มข้น และสูตรผสม

3. สารทดลอง : ชอ่ื สามญั ความเข้มข้น และสตู รผสม

... สารเปรียบเทยี บ : ชือ่ สามัญ ความเข้มข้น และสูตรผสม

(ระบตุ ามข้อ 2.2)

... นำ้ เปลา่ (ควบคมุ )

18 คำแนะนำการจดั ทำแผนการทดลองประสิทธิภาพสารปอ้ งกันกำจัดโรคพชื ปี 2564

กล้วยไม้

2.5 วิธกี ารใช้
2.5.1 วิธีการใช้สารป้องกนั กำจดั โรคพชื : ผสมน้ำพน่ ให้ทว่ั ต้น
2.5.2 ระบุระยะเวลา และจำนวนคร้ังในการพ่นสาร : พ่นสารทดลองครงั้ แรกเมื่อพบการระบาดของโรค
พ่นซำ้ ทุก 7 วนั จำนวน 4 คร้ัง
2.5.3 เครอ่ื งพ่นสารปอ้ งกนั กำจดั โรคพืชควรเปน็ ชนดิ ท่วี ดั แรงดันได้ และมีประสทิ ธิภาพในการ
แพร่กระจายน้ำได้อยา่ งสม่ำเสมอ การพ่นสารทดลองทกุ ชนิดต้องใชป้ ริมาณนำ้ เท่ากนั ทุกแปลง
ทดลองย่อย
2.5.4 ถ้ามีการใชส้ ารกำจัดแมลง สารกำจัดวชั พืช สารปอ้ งกนั กำจัดโรคพืชอืน่ ๆ ท่ีไมใ่ ชเ่ ป้าหมายจะต้อง
ใช้กับทกุ แปลงทดลองย่อย
2.5.5 อัตราน้ำท่ีใช้ 120 ลติ รต่อไร่

3. วธิ ีการเก็บขอ้ มลู การทดลอง (Data Assessments)
3.1 วธิ กี ารประเมินโรค เวลาและความถ่ขี องการประเมนิ
ประเมนิ การเกิดโรคก่อนพ่นสารทดลองทุกคร้ัง และหลงั พน่ สารทดลองคร้ังสุดท้าย 7 และ 14 วัน
สุ่มประเมินจำนวน 20 ช่อดอกต่อแปลงย่อย ประเมินโดยนับจำนวนดอกบานทั้งหมดและดอกบาน
ทแี่ สดงอาการโรค คำนวณเปอร์เซน็ ตก์ ารเกิดโรค จากสตู ร
เปอรเ์ ซ็นต์การเกิดโรค = จำนวนดอกทเี่ ป็นโรค x 100
จำนวนดอกท้ังหมด
3.2 บนั ทึกผลกระทบต่อพชื (Phytotoxicity) ถ้ามีอาการผิดปกตเิ กิดขึน้
3.3 บนั ทกึ วิธกี ารดูแลตา่ งๆ เชน่ การใหน้ ้ำ การใสป่ ๋ยุ การกำจัดวัชพชื การกำจดั แมลง และการป้องกนั กำจัด
ศตั รพู ืชอน่ื ๆ ถา้ มี
3.4 บันทกึ สภาพแวดล้อม และการเปลี่ยนแปลงต่างๆ ขณะทำการทดลองเทา่ ท่จี ะทำได้ เช่น ความช้นื
อณุ หภมู ิ ความแหง้ แลง้ นำ้ ท่วม เป็นต้น
3.5 บันทกึ ผลกระทบของสารทดลองต่อโรคพืชชนิดอน่ื ๆ ทสี่ ังเกตเหน็

4. ผลการทดลอง (Results)
ทำการวิเคราะห์ผลการทดลองโดยวธิ ที างสถิตทิ ี่เหมาะสม ข้อมูลดบิ ต้องเก็บไวเ้ พื่อตรวจสอบ

คำแนะนำการจดั ทำแผนการทดลองประสิทธภิ าพสารป้องกันกำจัดโรคพชื ปี 2564

19

กล้วยไม้

(คำแนะนำการจดั ทำแผนการทดลอง รหสั 045)

แผนการทดลองประสทิ ธิภาพสารปอ้ งกนั กำจดั โรคพชื .............. (ช่อื สามญั ความเขม้ ข้น สูตรผสม และช่อื การค้า)
ในการป้องกนั กำจดั โรคเกสรดำ (black anther) ในกล้วยไม้
ที่มสี าเหตุจากเชอื้ รา Colletotrichum gloeosporioides

1. สภาพการทดลอง (Experimental Conditions)

1.1 พชื กล้วยไม้สกลุ หวาย

1.2 สถานที่ เปน็ แปลงท่ีมีการระบาดของโรค อยา่ งน้อย 2 แหง่

หรอื 2 การทดลอง

1.3 ระยะเวลา เดือน ... พ.ศ. ... - เดือน ... พ.ศ. ...

1.4 การวางแผนการทดลอง RCB

1.5 กรรมวธิ ี จำนวนกรรมวิธี

1.6 จำนวนซ้ำ 4 ซำ้ (df ของ error ไม่ต่ำกว่า 12)

1.7 ขนาดแปลงย่อย ไม่นอ้ ยกว่า 1x6 เมตร และแตล่ ะแปลงย่อยห่างกนั

ไมน่ อ้ ยกวา่ 1 เมตร

1.8 ระยะปลกู ตามวธิ ีปฏบิ ัตขิ องเกษตรกร

2. กรรมวิธกี ารใช้ (Application of Treatments)
2.1 สารปอ้ งกันกำจัดโรคพืชที่ใชท้ ดลอง : ชอ่ื สามญั ความเข้มขน้ และสูตรผสม
ชอ่ื การค้า
2.2 สารปอ้ งกนั กำจดั โรคพชื ท่ีใช้เปรียบเทียบ : สารท่ีใช้เปรยี บเทยี บให้ใชส้ าร 1 ชนิดและ 1 อตั ราท่ีตรงกบั
ชนิดพชื และโรคพชื ตามคำแนะนำของกลุ่มวิจัยโรคพืช สำนกั วิจยั พฒั นาการอารักขาพืช
2.3 กรรมวธิ คี วบคมุ (control treatment) ใช้น้ำเปลา่ เปน็ กรรมวธิ ีเปรียบเทยี บ
2.4 กรรมวิธที ่ีใชใ้ นการทดลอง

กรรมวธิ ี อัตราทใี่ ช้ อัตราสารออกฤทธ์ิ

(กรมั หรือมิลลลิ ติ ร ตอ่ น้ำ 20 ลติ ร) (กรมั สารออกฤทธ์ิ ต่อไร่)

1. สารทดลอง : ชอ่ื สามัญ ความเข้มข้น และสตู รผสม

2. สารทดลอง : ชือ่ สามญั ความเขม้ ขน้ และสูตรผสม

3. สารทดลอง : ชือ่ สามัญ ความเข้มข้น และสูตรผสม

... สารเปรียบเทียบ : ชอื่ สามญั ความเขม้ ข้น และสตู รผสม

(ระบตุ ามข้อ 2.2)

... นำ้ เปลา่ (ควบคมุ )

20 คำแนะนำการจดั ทำแผนการทดลองประสิทธภิ าพสารปอ้ งกนั กำจดั โรคพืช ปี 2564

กล้วยไม้

2.5 วธิ กี ารใช้
2.5.1 วิธกี ารใชส้ ารป้องกันกำจดั โรคพชื : ผสมนำ้ พ่นให้ทว่ั ต้น
2.5.2 ระบรุ ะยะเวลา และจำนวนครั้งในการพน่ สาร : พ่นสารทดลองคร้ังแรกเมื่อพบการระบาดของโรค
พ่นซำ้ ทุก 7 วนั จำนวน 4 ครั้ง
2.5.3 เครื่องพ่นสารปอ้ งกนั กำจดั โรคพืชควรเปน็ ชนิดทวี่ ดั แรงดนั ได้ และมีประสทิ ธิภาพในการ
แพรก่ ระจายน้ำได้อยา่ งสมำ่ เสมอ การพ่นสารทดลองทุกชนดิ ต้องใชป้ ริมาณน้ำเท่ากันทุกแปลง
ทดลองย่อย
2.5.4 ถา้ มีการใช้สารกำจัดแมลง สารกำจดั วชั พืช สารปอ้ งกนั กำจัดโรคพืชอ่ืนๆ ท่ีไมใ่ ชเ่ ป้าหมายจะต้อง
ใช้กับทกุ แปลงทดลองย่อย
2.5.5 อัตรานำ้ ที่ใช้ 120 ลติ รต่อไร่

3. วิธกี ารเก็บข้อมูลการทดลอง (Data Assessments)
3.1 วิธีการประเมินโรค เวลาและความถีข่ องการประเมิน
ประเมินการเกิดโรคก่อนพน่ สารทดลองทุกครงั้ และหลงั พ่นสารทดลองคร้ังสุดทา้ ย 7 และ 14 วัน
สุ่มประเมินจำนวน 20 ช่อดอกต่อแปลงย่อย ประเมินโดยนับจำนวนดอกบานทั้งหมดและดอกบานที่
แสดงอาการโรค คำนวณเปอรเ์ ซน็ ต์การเกดิ โรค จากสตู ร

เปอรเ์ ซ็นต์การเกดิ โรค = จำนวนดอกทเี่ ปน็ โรค x 100
จำนวนดอกท้งั หมด

3.2 บนั ทึกผลกระทบต่อพชื (Phytotoxicity) ถา้ มีอาการผิดปกตเิ กดิ ข้นึ
3.3 บันทึกวิธกี ารดูแลตา่ งๆ เชน่ การให้นำ้ การใส่ปยุ๋ การกำจัดวชั พืช การกำจัดแมลง และการปอ้ งกนั กำจัด

ศัตรูพืชอืน่ ๆ ถ้ามี
3.4 บนั ทึกสภาพแวดล้อม และการเปล่ยี นแปลงต่างๆ ขณะทำการทดลองเทา่ ทจี่ ะทำได้ เช่น ความชนื้

อุณหภมู ิ ความแหง้ แลง้ นำ้ ท่วม เป็นตน้
3.5 บนั ทึกผลกระทบของสารทดลองต่อโรคพืชชนิดอ่นื ๆ ท่ีสงั เกตเห็น

4. ผลการทดลอง (Results)
ทำการวิเคราะห์ผลการทดลองโดยวธิ ที างสถติ ิทเี่ หมาะสม ข้อมลู ดบิ ต้องเกบ็ ไวเ้ พื่อตรวจสอบ

คำแนะนำการจดั ทำแผนการทดลองประสิทธิภาพสารป้องกนั กำจัดโรคพืช ปี 2564

21

ข้ำว

(คำแนะนำการจดั ทำแผนการทดลอง รหสั 051)

แผนการทดลองประสทิ ธภิ าพสารปอ้ งกนั กำจัดโรคพืช.............. (ช่ือสามัญ ความเขม้ ขน้ สตู รผสม และช่ือการค้า)
ในการปอ้ งกันกำจดั โรคกาบใบแห้ง (sheath blight) ในขา้ ว

ทมี่ ีสาเหตจุ ากเชอื้ รา Rhizoctonia solani (Thanatephorus cucumeris)

1. สภาพการทดลอง (Experimental Conditions)

1.1 พชื ข้าว

1.2 สถานที่ เป็นแปลงที่มีการระบาดของโรค อย่างน้อย 2 แห่ง

หรอื 2 การทดลอง

1.3 ระยะเวลา เดอื น ... พ.ศ...- เดอื น ... พ.ศ. ...

1.4 การวางแผนการทดลอง RCB

1.5 กรรมวิธี จำนวนกรรมวธิ ี

1.6 จำนวนซ้ำ 4 ซำ้ (df ของ error ไมต่ ำ่ กว่า 12)

1.7 ขนาดแปลงย่อย ไม่นอ้ ยกว่า 24 ตารางเมตร และแต่ละแปลงยอ่ ยห่างกัน

ไม่น้อยกวา่ 1 เมตร

1.8 ระยะปลกู ตามวิธีปฏบิ ตั ขิ องเกษตรกร

2. กรรมวธิ ีการใช้ (Application of Treatments)
2.1 สารปอ้ งกนั กำจดั โรคพืชท่ีใชท้ ดลอง : ช่ือสามญั ความเข้มขน้ และสูตรผสม
ช่อื การค้า
2.2 สารป้องกันกำจดั โรคพืชท่ีใช้เปรียบเทยี บ : สารท่ใี ช้เปรยี บเทยี บให้ใชส้ าร 1 ชนดิ และ 1 อัตราที่ตรงกบั
ชนิดพชื และโรคพชื ตามคำแนะนำของกลุ่มวิจัยโรคพืช สำนกั วิจัยพัฒนาการอารกั ขาพชื
2.3 กรรมวธิ คี วบคุม (control treatment) ใชน้ ้ำเปลา่ เป็นกรรมวิธเี ปรยี บเทียบ
2.4 กรรมวิธที ี่ใชใ้ นการทดลอง

กรรมวิธี อตั ราท่ีใช้ อตั ราสารออกฤทธ์ิ

(กรมั หรือมลิ ลลิ ิตร ต่อน้ำ 20 ลิตร) (กรมั สารออกฤทธ์ิ ตอ่ ไร่)

1. สารทดลอง : ชื่อสามญั ความเข้มข้น และสตู รผสม

2. สารทดลอง : ชอื่ สามญั ความเข้มขน้ และสูตรผสม

3. สารทดลอง : ชอ่ื สามัญ ความเข้มขน้ และสตู รผสม

... สารเปรยี บเทียบ : ชื่อสามัญ ความเขม้ ข้น และสูตรผสม

(ระบตุ ามขอ้ 2.2)

... นำ้ เปลา่ (ควบคมุ )

22 คำแนะนำการจัดทำแผนการทดลองประสิทธิภาพสารปอ้ งกนั กำจดั โรคพืช ปี 2564

ข้ำว

2.5 วิธีการใช้
2.5.1 วิธีการใชส้ ารป้องกันกำจัดโรคพืช : ผสมนำ้ พ่นใหท้ ัว่ ตน้
2.5.2 ระบุระยะเวลา และจำนวนครั้งในการพ่นสาร : พ่นสารทดลองจำนวน 2 คร้ัง ครงั้ แรกเมื่อพบการ
ระบาดของโรค และพน่ ครั้งที่สองหลังจากพ่นครัง้ แรก 10 วัน
2.5.3 เครือ่ งพ่นสารป้องกันกำจดั โรคพชื ควรเป็นชนิดทว่ี ดั แรงดนั ได้ และมีประสิทธภิ าพในการ
แพรก่ ระจายน้ำไดอ้ ยา่ งสมำ่ เสมอ การพน่ สารทดลองทุกชนิดตอ้ งใช้ปริมาณน้ำเท่ากนั ทุกแปลง
ทดลองย่อย
2.5.4 ถา้ มีการใชส้ ารกำจดั แมลง สารกำจัดวชั พืช สารปอ้ งกันกำจัดโรคพืชอ่นื ๆ ท่ีไม่ใชเ่ ปา้ หมายจะตอ้ ง
ใชก้ บั ทุกแปลงทดลองยอ่ ย
2.5.5 อตั ราน้ำท่ีใช้ 60 ลติ รต่อไร่

3. วธิ ีการเกบ็ ข้อมลู การทดลอง (Data Assessments)

3.1 วิธีการประเมินโรค เวลาและความถ่ขี องการประเมนิ

ประเมินความรุนแรงของโรคก่อนพ่นสารทดลองทุกครั้ง และหลังพ่นสารทดลองครั้งสุดท้าย 7

และ 14 วัน โดยการเดินสุ่มแบบทแยงมุม 2 แนว แนวละ 10 จุด จำนวน 20 จุดต่อแปลงย่อย วัดความ

สูงของแผลจากโคนต้นถึงขอบแผลสูงสุดและความสูงของต้นข้าว นำข้อมูลที่ได้มาคำนวณเปอร์เซ็นต์

ความรุนแรงของโรค จากสตู ร ความสูงของแผล
ความสงู ของต้นข้าว
เปอร์เซน็ ตค์ วามรุนแรงของโรค = x 100

3.2 บนั ทกึ ผลกระทบต่อพืช (Phytotoxicity) ถา้ มีอาการผิดปกตเิ กดิ ขนึ้
3.3 บนั ทึกวธิ กี ารดแู ลตา่ งๆ เช่น การใหน้ ้ำ การใสป่ ุ๋ย การกำจัดวัชพืช การกำจัดแมลง และการป้องกันกำจัด

ศตั รูพชื อนื่ ๆ ถ้ามี
3.4 บนั ทกึ สภาพแวดล้อม และการเปลีย่ นแปลงตา่ งๆ ขณะทำการทดลองเทา่ ที่จะทำได้ เช่น ความชืน้

อุณหภูมิ ความแห้งแล้ง น้ำท่วม เปน็ ต้น
3.5 บันทกึ ผลกระทบของสารทดลองต่อโรคพืชชนิดอนื่ ๆ ทีส่ งั เกตเห็น

4. ผลการทดลอง (Results)
ทำการวเิ คราะหผ์ ลการทดลองโดยวิธีทางสถติ ิที่เหมาะสม ข้อมลู ดบิ ต้องเก็บไวเ้ พื่อตรวจสอบ

คำแนะนำการจัดทำแผนการทดลองประสิทธิภาพสารป้องกนั กำจดั โรคพืช ปี 2564

23

ข้ำว

(คำแนะนำการจัดทำแผนการทดลอง รหัส 052)

แผนการทดลองประสทิ ธิภาพสารปอ้ งกนั กำจัดโรคพืช.............. (ช่ือสามญั ความเขม้ ขน้ สูตรผสม และชื่อการคา้ )
ในการป้องกันกำจดั โรคใบจดุ สีน้ำตาล (brown spot) ในขา้ ว
ท่ีมสี าเหตุจากเชอ้ื รา Bipolaris oryzae

1. สภาพการทดลอง (Experimental Conditions)

1.1 พชื ข้าว

1.2 สถานที่ เป็นแปลงทีม่ ีการระบาดของโรค อย่างนอ้ ย 2 แห่ง

หรอื 2 การทดลอง

1.3 ระยะเวลา เดอื น ... พ.ศ. ... - เดอื น ... พ.ศ. ...

1.4 การวางแผนการทดลอง RCB

1.5 กรรมวิธี จำนวนกรรมวิธี

1.6 จำนวนซำ้ 4 ซำ้ (df ของ error ไมต่ ่ำกว่า 12)

1.7 ขนาดแปลงย่อย ไมน่ อ้ ยกวา่ 24 ตารางเมตร และแตล่ ะแปลงย่อยหา่ งกัน

ไม่นอ้ ยกวา่ 1 เมตร

1.8 ระยะปลูก ตามวิธปี ฏบิ ตั ิของเกษตรกร

2. กรรมวิธกี ารใช้ (Application of Treatments)
2.1 สารป้องกันกำจัดโรคพชื ที่ใชท้ ดลอง : ชือ่ สามญั ความเขม้ ขน้ และสูตรผสม
ชือ่ การค้า
2.2 สารปอ้ งกันกำจัดโรคพชื ท่ีใช้เปรยี บเทยี บ : สารทีใ่ ชเ้ ปรยี บเทยี บใหใ้ ชส้ าร 1 ชนิดและ 1 อตั ราท่ีตรงกบั
ชนิดพืชและโรคพชื ตามคำแนะนำของกลุ่มวิจัยโรคพืช สำนกั วิจยั พัฒนาการอารักขาพืช
2.3 กรรมวิธคี วบคมุ (control treatment) ใชน้ ้ำเปลา่ เปน็ กรรมวธิ เี ปรยี บเทียบ
2.4 กรรมวธิ ที ใ่ี ช้ในการทดลอง

กรรมวิธี อตั ราทใ่ี ช้ อัตราสารออกฤทธิ์

(กรัมหรอื มิลลลิ ติ ร ตอ่ น้ำ 20 ลิตร) (กรมั สารออกฤทธิ์ ตอ่ ไร่)

1. สารทดลอง : ชอ่ื สามญั ความเขม้ ข้น และสูตรผสม

2. สารทดลอง : ช่ือสามญั ความเข้มข้น และสูตรผสม

3. สารทดลอง : ชื่อสามัญ ความเขม้ ขน้ และสตู รผสม

... สารเปรยี บเทียบ : ชือ่ สามญั ความเขม้ ขน้ และสตู รผสม

(ระบุตามข้อ 2.2)

... นำ้ เปล่า (ควบคุม)

24 คำแนะนำการจัดทำแผนการทดลองประสิทธภิ าพสารป้องกันกำจัดโรคพืช ปี 2564

ข้ำว

2.5 วธิ ีการใช้
2.5.1 วิธกี ารใช้สารปอ้ งกันกำจดั โรคพชื : ผสมน้ำพน่ ให้ท่วั ต้น
2.5.2 ระบรุ ะยะเวลา และจำนวนคร้ังในการพ่นสาร : พ่นสารทดลองจำนวน 2 คร้งั ครงั้ แรกเม่ือพบการ
ระบาดของโรคในระยะข้าวแตกกอ และพ่นครงั้ ท่ีสองหลังจากพน่ ครั้งแรก 10 วนั
2.5.3 เครอ่ื งพน่ สารปอ้ งกันกำจดั โรคพชื ควรเป็นชนิดท่ีวดั แรงดนั ได้ และมีประสทิ ธภิ าพในการ
แพรก่ ระจายนำ้ ได้อย่างสมำ่ เสมอ การพน่ สารทดลองทกุ ชนดิ ต้องใช้ปริมาณนำ้ เท่ากนั ทุกแปลง
ทดลองย่อย
2.5.4 ถ้ามีการใชส้ ารกำจัดแมลง สารกำจัดวชั พชื สารป้องกนั กำจัดโรคพืชอน่ื ๆ ที่ไมใ่ ชเ่ ป้าหมายจะต้อง
ใชก้ ับทกุ แปลงทดลองย่อย
2.5.5 อัตรานำ้ ท่ีใช้ 60 ลิตรตอ่ ไร่

3. วิธกี ารเกบ็ ข้อมูลการทดลอง (Data Assessments)
3.1 วิธกี ารประเมนิ โรค เวลาและความถี่ของการประเมนิ
ประเมนิ ความรนุ แรงของโรคก่อนพน่ สารทดลองทุกครั้ง และหลังพ่นสารทดลองครั้งสุดท้าย 7 และ
14 วัน โดยการเดินสุ่มแบบทแยงมุม 2 แนว แนวละ 10 จุด จำนวน 20 จุดต่อแปลงย่อย ประเมินความ
รนุ แรงจากอาการท่ีปรากฏบนใบที่ 1-4 จากยอดลงมา แบ่งระดบั ความรนุ แรงของโรคเปน็ 6 ระดบั ดังนี้
ระดับ 0 ไม่ปรากฏอาการโรค
ระดบั 1 แสดงอาการโรค 1-5 % ของพน้ื ที่ใบ
ระดบั 2 แสดงอาการโรค 6-10 % ของพ้นื ทีใ่ บ
ระดบั 3 แสดงอาการโรค 11-25 % ของพื้นทใ่ี บ
ระดับ 4 แสดงอาการโรค 26-50 % ของพื้นท่ใี บ
ระดับ 5 แสดงอาการโรคมากกวา่ 50 % ของพนื้ ทใ่ี บ
คำนวณดชั นคี วามรนุ แรงของโรค จากสูตร
ดัชนีความรนุ แรงของโรค (%) = ผลรวมของ (จำนวนใบเปน็ โรคในแตล่ ะระดบั x ระดบั ) x 100
จำนวนใบทงั้ หมด x ระดบั สูงสุด

3.2 บันทกึ ผลกระทบต่อพชื (Phytotoxicity) ถ้ามีอาการผดิ ปกติเกดิ ข้ึน
3.3 บันทึกวิธีการดแู ลต่างๆ เชน่ การให้น้ำ การใสป่ ยุ๋ การกำจัดวัชพชื การกำจัดแมลง และการปอ้ งกนั กำจัด

ศตั รูพชื อนื่ ๆ ถ้ามี
3.4 บนั ทกึ สภาพแวดล้อม และการเปลีย่ นแปลงต่างๆ ขณะทำการทดลองเทา่ ท่จี ะทำได้ เช่น ความช้ืน

อุณหภูมิ ความแหง้ แลง้ นำ้ ท่วม เป็นตน้
3.5 บนั ทกึ ผลกระทบของสารทดลองต่อโรคพชื ชนดิ อืน่ ๆ ท่สี ังเกตเห็น

4. ผลการทดลอง (Results)
ทำการวิเคราะห์ผลการทดลองโดยวธิ ีทางสถิติทีเ่ หมาะสม ข้อมูลดบิ ต้องเกบ็ ไว้เพ่ือตรวจสอบ

คำแนะนำการจดั ทำแผนการทดลองประสิทธภิ าพสารปอ้ งกนั กำจัดโรคพืช ปี 2564

25

ข้ำว

(คำแนะนำการจัดทำแผนการทดลอง รหสั 053)

แผนการทดลองประสิทธิภาพสารปอ้ งกันกำจัดโรคพืช.............. (ชื่อสามญั ความเขม้ ข้น สูตรผสม และชอื่ การคา้ )
ในการป้องกนั กำจดั โรคเมล็ดด่าง (dirty panicle) ในขา้ ว

ที่มสี าเหตุจากเชอื้ รา Bipolaris oryzae, Cercospora oryzae, Curvularia lunata,
Fusarium incarnatum, Sarocladium oryzae, Trichoconis padwickii

1. สภาพการทดลอง (Experimental Conditions)

1.1 พชื ขา้ ว

1.2 สถานที่ เป็นแปลงทม่ี ีการระบาดของโรค อยา่ งนอ้ ย 2 แหง่

หรือ 2 การทดลอง

1.3 ระยะเวลา เดือน ... พ.ศ. ... - เดอื น ... พ.ศ. ...

1.4 การวางแผนการทดลอง RCB

1.5 กรรมวธิ ี จำนวนกรรมวธิ ี

1.6 จำนวนซำ้ 4 ซำ้ (df ของ error ไมต่ ำ่ กว่า 12)

1.7 ขนาดแปลงย่อย ไม่น้อยกว่า 24 ตารางเมตร และแตล่ ะแปลงยอ่ ยหา่ งกัน

ไม่น้อยกว่า 1 เมตร

1.8 ระยะปลูก ตามวธิ ปี ฏบิ ตั ิของเกษตรกร

2. กรรมวธิ กี ารใช้ (Application of Treatments)
2.1 สารป้องกนั กำจัดโรคพชื ท่ีใชท้ ดลอง : ช่อื สามญั ความเขม้ ขน้ และสูตรผสม
ชอ่ื การค้า
2.2 สารปอ้ งกนั กำจดั โรคพชื ท่ีใชเ้ ปรยี บเทียบ : สารท่ใี ช้เปรียบเทยี บให้ใชส้ าร 1 ชนิดและ 1 อัตราท่ีตรงกับ
ชนดิ พืชและโรคพชื ตามคำแนะนำของกลุ่มวิจยั โรคพชื สำนักวจิ ยั พฒั นาการอารักขาพืช
2.3 กรรมวธิ ีควบคมุ (control treatment) ใช้นำ้ เปลา่ เป็นกรรมวิธีเปรียบเทียบ
2.4 กรรมวิธที ่ีใช้ในการทดลอง

กรรมวธิ ี อัตราท่ีใช้ อัตราสารออกฤทธิ์

(กรัมหรอื มลิ ลิลติ ร ต่อน้ำ 20 ลิตร) (กรัมสารออกฤทธิ์ ต่อไร่)

1. สารทดลอง : ชื่อสามัญ ความเข้มข้น และสูตรผสม

2. สารทดลอง : ชอ่ื สามัญ ความเขม้ ขน้ และสตู รผสม

3. สารทดลอง : ชอ่ื สามัญ ความเข้มขน้ และสูตรผสม

... สารเปรยี บเทียบ : ชอ่ื สามญั ความเขม้ ขน้ และสตู รผสม

(ระบุตามข้อ 2.2)

... น้ำเปล่า (ควบคุม)

26 คำแนะนำการจัดทำแผนการทดลองประสิทธิภาพสารป้องกันกำจัดโรคพืช ปี 2564

ข้ำว

2.5 วธิ กี ารใช้
2.5.1 วิธีการใช้สารปอ้ งกันกำจดั โรคพืช : ผสมนำ้ พน่ ให้ทัว่ ต้น
2.5.2 ระบุระยะเวลา และจำนวนคร้ังในการพ่นสาร : พ่นสารทดลองจำนวน 2 คร้งั ครั้งแรกในระยะข้าว
ตง้ั ท้องใกล้ออกรวง และคร้ังทสี่ อง ในระยะข้าวออกรวง 5 เปอรเ์ ซน็ ต์
2.5.3 เครอ่ื งพน่ สารปอ้ งกันกำจดั โรคพืชควรเป็นชนดิ ที่วดั แรงดันได้ และมีประสทิ ธิภาพในการ
แพรก่ ระจายนำ้ ไดอ้ ย่างสมำ่ เสมอ การพ่นสารทดลองทุกชนดิ ตอ้ งใชป้ ริมาณน้ำเท่ากันทุกแปลง
ทดลองย่อย
2.5.4 ถ้ามกี ารใชส้ ารกำจดั แมลง สารกำจดั วัชพชื สารปอ้ งกนั กำจัดโรคพชื อนื่ ๆ ท่ีไม่ใชเ่ ป้าหมายจะต้อง
ใช้กับทกุ แปลงทดลองยอ่ ย
2.5.5 อัตราน้ำที่ใช้ 60 ลิตรต่อไร่

3. วิธีการเก็บข้อมูลการทดลอง (Data Assessments)
3.1 วิธีการประเมินโรค เวลาและความถข่ี องการประเมิน

ประเมินการเกิดโรคเมล็ดด่างก่อนการเก็บเกี่ยว 2 สัปดาห์ โดยการเดินสุ่มแบบทแยงมุม

2 แนว แนวละ 10 จุด จำนวน 20 จุดต่อแปลงย่อย สุ่มเก็บรวงข้าว 50 รวงต่อแปลงย่อย นับจำนวน
เมล็ดข้าวทั้งหมด และจำนวนเมล็ดข้าวที่แสดงอาการโรค นำข้อมูลที่ได้มาคำนวณเปอร์เซ็นต์การเกิดโรค

เมลด็ ดา่ ง จากสูตร

เปอรเ์ ซน็ ต์การเกิดโรค = จำนวนเมลด็ ทแี่ สดงอาการโรค x 100
จำนวนเมลด็ ท้งั หมด

3.2 บันทึกผลกระทบต่อพชื (Phytotoxicity) ถ้ามีอาการผิดปกตเิ กดิ ข้นึ
3.3 บนั ทึกวธิ ีการดแู ลตา่ งๆ เช่น การให้นำ้ การใส่ป๋ยุ การกำจัดวชั พืช การกำจัดแมลง และการปอ้ งกนั กำจัด

ศตั รูพชื อ่นื ๆ ถา้ มี
3.4 บันทึกสภาพแวดล้อม และการเปลย่ี นแปลงต่างๆ ขณะทำการทดลองเท่าที่จะทำได้ เชน่ ความชืน้

อณุ หภูมิ ความแห้งแลง้ น้ำท่วม เปน็ ตน้
3.5 บันทกึ ผลกระทบของสารทดลองต่อโรคพืชชนดิ อนื่ ๆ ทส่ี ังเกตเห็น

4. ผลการทดลอง (Results)
ทำการวเิ คราะห์ผลการทดลองโดยวธิ ีทางสถิติทเ่ี หมาะสม ข้อมูลดิบต้องเกบ็ ไวเ้ พื่อตรวจสอบ

คำแนะนำการจัดทำแผนการทดลองประสิทธิภาพสารป้องกันกำจดั โรคพืช ปี 2564

27

ข้ำว

(คำแนะนำการจัดทำแผนการทดลอง รหสั 054)

แผนการทดลองประสทิ ธภิ าพสารปอ้ งกนั กำจดั โรคพชื .............. (ช่ือสามัญ ความเขม้ ขน้ สตู รผสม และชอ่ื การคา้ )
ในการป้องกนั กำจดั โรคไหม้ (blast) ในขา้ ว
ท่ีมีสาเหตจุ ากเชอื้ รา Pyricularia oryzae

1. สภาพการทดลอง (Experimental Conditions)

1.1 พชื ข้าว

1.2 สถานที่ เปน็ แปลงที่มีการระบาดของโรค อย่างน้อย 2 แหง่

หรอื 2 การทดลอง

1.3 ระยะเวลา เดอื น ... พ.ศ. ... - เดือน ... พ.ศ. ...

1.4 การวางแผนการทดลอง RCB

1.5 กรรมวิธี จำนวนกรรมวธิ ี

1.6 จำนวนซ้ำ 4 ซำ้ (df ของ error ไมต่ ่ำกว่า 12)

1.7 ขนาดแปลงย่อย ไม่น้อยกว่า 24 ตารางเมตร และแต่ละแปลงย่อยหา่ งกนั

ไมน่ ้อยกวา่ 1 เมตร

1.8 ระยะปลกู ตามวิธปี ฏิบัติของเกษตรกร

2. กรรมวธิ ีการใช้ (Application of Treatments)
2.1 สารป้องกันกำจดั โรคพชื ท่ีใช้ทดลอง : ชือ่ สามญั ความเขม้ ขน้ และสูตรผสม
ชือ่ การค้า
2.2 สารป้องกันกำจดั โรคพชื ท่ีใช้เปรยี บเทียบ : สารทใี่ ช้เปรยี บเทียบให้ใช้สาร 1 ชนดิ และ 1 อัตราท่ีตรงกับ
ชนิดพชื และโรคพืชตามคำแนะนำของกลุ่มวจิ ัยโรคพืช สำนกั วิจัยพฒั นาการอารกั ขาพชื
2.3 กรรมวิธคี วบคุม (control treatment) ใช้นำ้ เปล่าเปน็ กรรมวธิ เี ปรยี บเทยี บ
2.4 กรรมวิธที ่ีใชใ้ นการทดลอง

กรรมวธิ ี อตั ราท่ีใช้ อัตราสารออกฤทธิ์

(กรมั หรือมลิ ลิลติ ร ตอ่ น้ำ 20 ลิตร) (กรัมสารออกฤทธ์ิ ตอ่ ไร่)

1. สารทดลอง : ชื่อสามญั ความเข้มขน้ และสตู รผสม

2. สารทดลอง : ชื่อสามัญ ความเขม้ ขน้ และสตู รผสม

3. สารทดลอง : ช่ือสามญั ความเข้มขน้ และสูตรผสม

... สารเปรยี บเทียบ : ช่อื สามัญ ความเขม้ ข้น และสตู รผสม

(ระบตุ ามข้อ 2.2)

... นำ้ เปลา่ (ควบคมุ )

28 คำแนะนำการจัดทำแผนการทดลองประสิทธิภาพสารป้องกันกำจัดโรคพชื ปี 2564

ข้ำว

2.5 วธิ กี ารใช้
2.5.1 วิธกี ารใชส้ ารปอ้ งกันกำจัดโรคพชื : ผสมน้ำพน่ ใหท้ ั่วตน้
2.5.2 ระบรุ ะยะเวลา และจำนวนครั้งในการพน่ สาร : พ่นสารทดลองจำนวน 3 ครง้ั ครัง้ แรกเมื่อพบการ
ระบาดของโรค พน่ ครงั้ ท่ีสอง หลงั จากการพ่นสารครงั้ แรก 7 วนั และพ่นคร้ังท่ีสาม เม่ือข้าวออก
รวง 5 เปอร์เซ็นต์
2.5.3 เครือ่ งพน่ สารป้องกนั กำจดั โรคพืชควรเปน็ ชนดิ ที่วดั แรงดนั ได้ และมีประสทิ ธิภาพในการ
แพรก่ ระจายน้ำไดอ้ ย่างสมำ่ เสมอ การพน่ สารทดลองทุกชนิดต้องใช้ปริมาณน้ำเท่ากนั ทุกแปลง
ทดลองย่อย
2.5.4 ถ้ามกี ารใชส้ ารกำจัดแมลง สารกำจดั วชั พชื สารป้องกนั กำจัดโรคพืชอนื่ ๆ ที่ไม่ใช่เปา้ หมายจะต้อง
ใชก้ บั ทกุ แปลงทดลองยอ่ ย
2.5.5 อตั ราน้ำที่ใช้ 60 ลิตรต่อไร่

3. วิธีการเก็บข้อมลู การทดลอง (Data Assessments)
3.1 วิธกี ารประเมินโรค เวลาและความถ่ีของการประเมนิ
3.1.1 ประเมนิ ความรนุ แรงของโรคกอ่ นพน่ สารทดลองครง้ั ท่ี 1 และ 2 และหลังพน่ สารทดลองคร้ังท่ี 2 ที่
7 และ 14 วัน โดยการเดินสุ่มแบบทแยงมุม 2 แนว แนวละ 10 จุด จำนวน 20 จุดต่อแปลงย่อย
ประเมินความรุนแรงจากอาการที่ปรากฏบนใบที่ 1-4 จากยอดลงมา แบ่งระดับความรุนแรงของ
โรคเป็น 6 ระดบั ดังน้ี
ระดับ 0 ไม่ปรากฏอาการโรค
ระดับ 1 แสดงอาการโรค 1-5 % ของพ้นื ทใ่ี บ
ระดับ 2 แสดงอาการโรค 6-10 % ของพ้นื ท่ีใบ
ระดับ 3 แสดงอาการโรค 11-25 % ของพน้ื ท่ีใบ
ระดบั 4 แสดงอาการโรค 26-50 % ของพน้ื ท่ีใบ
ระดบั 5 แสดงอาการโรคมากกวา่ 50 % ของพนื้ ที่ใบ
คำนวณดัชนีความรนุ แรงของโรค จากสตู ร
ดัชนคี วามรุนแรงของโรค (%) = ผลรวมของ (จำนวนใบเปน็ โรคในแต่ละระดับ x ระดับ) x 100
จำนวนใบท้ังหมด x ระดบั สงู สุด

3.1.2 ระยะคอรวง ประเมินการเกิดโรคก่อนเก็บเกี่ยว 2 สปั ดาห์ ด้วยวิธีการสุ่มแบบเดียวกับในข้อ 3.1.1
สมุ่ ประเมินจำนวน 50 รวงต่อแปลงยอ่ ย นับจำนวนรวงท้งั หมดและรวงท่ีแสดงอาการไหม้คอรวง
นำมาคำนวณเปอร์เซ็นต์การเกิดโรค จากสตู ร

เปอร์เซ็นต์การเกิดโรค = จำนวนรวงทแี่ สดงอาการไหม้คอรวง x 100
จำนวนรวงทส่ี มุ่ มาท้ังหมด

คำแนะนำการจัดทำแผนการทดลองประสิทธภิ าพสารป้องกนั กำจัดโรคพืช ปี 2564

29

ข้ำว
3.2 บันทกึ ผลกระทบต่อพืช (Phytotoxicity) ถา้ มีอาการผดิ ปกติเกิดขนึ้
3.3 บนั ทกึ วธิ กี ารดแู ลตา่ งๆ เชน่ การให้นำ้ การใส่ปยุ๋ การกำจัดวัชพชื การกำจดั แมลง และการปอ้ งกันกำจัด

ศตั รพู ชื อืน่ ๆ ถา้ มี
3.4 บนั ทกึ สภาพแวดล้อม และการเปลี่ยนแปลงต่างๆ ขณะทำการทดลองเทา่ ทจ่ี ะทำได้ เชน่ ความชื้น

อณุ หภูมิ ความแหง้ แล้ง น้ำท่วม เปน็ ตน้
3.5 บนั ทึกผลกระทบของสารทดลองต่อโรคพชื ชนิดอนื่ ๆ ที่สังเกตเหน็
4. ผลการทดลอง (Results)
ทำการวิเคราะห์ผลการทดลองโดยวธิ ที างสถติ ิทเี่ หมาะสม ข้อมลู ดิบต้องเก็บไวเ้ พื่อตรวจสอบ

30 คำแนะนำการจัดทำแผนการทดลองประสิทธิภาพสารปอ้ งกันกำจดั โรคพืช ปี 2564

ข้ำว

(คำแนะนำการจัดทำแผนการทดลอง รหสั 055)

แผนการทดลองประสิทธิภาพสารปอ้ งกนั กำจดั โรคพชื .............. (ชือ่ สามญั ความเขม้ ข้น สูตรผสม และชอื่ การค้า)
ในการป้องกนั กำจดั โรคใบขีดสีน้ำตาล (narrow brown spot) ในขา้ ว
ทมี่ ีสาเหตุจากเชอื้ รา Cercospora oryzae

1. สภาพการทดลอง (Experimental Conditions)

1.1 พชื ขา้ ว

1.2 สถานที่ เป็นแปลงทมี่ ีการระบาดของโรค อยา่ งน้อย 2 แหง่

หรอื 2 การทดลอง

1.3 ระยะเวลา เดอื น ... พ.ศ. ... - เดอื น ... พ.ศ. ...

1.4 การวางแผนการทดลอง RCB

1.5 กรรมวิธี จำนวนกรรมวิธี

1.6 จำนวนซ้ำ 4 ซำ้ (df ของ error ไม่ต่ำกว่า 12)

1.7 ขนาดแปลงย่อย ไมน่ ้อยกว่า 24 ตารางเมตร และแตล่ ะแปลงยอ่ ยหา่ งกนั

ไม่นอ้ ยกว่า 1 เมตร

1.8 ระยะปลูก ตามวธิ ปี ฏบิ ตั ขิ องเกษตรกร

2. กรรมวธิ ีการใช้ (Application of Treatments)
2.1 สารปอ้ งกนั กำจัดโรคพืชท่ีใชท้ ดลอง : ชอ่ื สามญั ความเข้มข้น และสูตรผสม
ช่ือการคา้
2.2 สารป้องกนั กำจัดโรคพืชที่ใชเ้ ปรียบเทียบ : สารทีใ่ ช้เปรียบเทยี บใหใ้ ช้สาร 1 ชนิดและ 1 อตั ราทตี่ รงกับ
ชนิดพชื และโรคพืชตามคำแนะนำของกลุ่มวจิ ัยโรคพืช สำนกั วิจยั พัฒนาการอารกั ขาพืช
2.3 กรรมวธิ ีควบคมุ (control treatment) ใช้นำ้ เปล่าเปน็ กรรมวิธเี ปรยี บเทยี บ
2.4 กรรมวิธีทใ่ี ช้ในการทดลอง

กรรมวธิ ี อตั ราท่ีใช้ อัตราสารออกฤทธิ์

(กรัมหรอื มิลลลิ ิตร ตอ่ น้ำ 20 ลิตร) (กรัมสารออกฤทธ์ิ ตอ่ ไร่)

1. สารทดลอง : ชอ่ื สามญั ความเข้มข้น และสตู รผสม

2. สารทดลอง : ชอ่ื สามัญ ความเข้มขน้ และสูตรผสม

3. สารทดลอง : ชือ่ สามญั ความเขม้ ข้น และสตู รผสม

... สารเปรยี บเทียบ : ชอ่ื สามญั ความเข้มขน้ และสตู รผสม

(ระบุตามขอ้ 2.2)

... นำ้ เปล่า (ควบคมุ )

คำแนะนำการจัดทำแผนการทดลองประสิทธภิ าพสารปอ้ งกนั กำจัดโรคพืช ปี 2564

31

ข้ำว

2.5 วิธกี ารใช้
2.5.1 วธิ ีการใชส้ ารป้องกันกำจัดโรคพชื : ผสมนำ้ พน่ ใหท้ ่ัวต้น
2.5.2 ระบุระยะเวลา และจำนวนคร้ังในการพน่ สาร : พ่นสารทดลองจำนวน 2 ครงั้ ครง้ั แรกเม่ือพบการ
ระบาดของโรคในระยะขา้ วแตกกอ และพ่นคร้ังที่สอง หลงั จากพ่นครั้งแรก 10 วัน
2.5.3 เครื่องพน่ สารป้องกันกำจดั โรคพืชควรเป็นชนดิ ท่ีวัดแรงดันได้ และมีประสิทธิภาพในการ
แพรก่ ระจายนำ้ ได้อยา่ งสม่ำเสมอ การพ่นสารทดลองทุกชนดิ ต้องใชป้ ริมาณนำ้ เท่ากันทุกแปลง
ทดลองย่อย
2.5.4 ถ้ามกี ารใช้สารกำจัดแมลง สารกำจดั วชั พชื สารปอ้ งกันกำจัดโรคพืชอ่ืนๆ ท่ีไม่ใช่เป้าหมายจะต้อง
ใชก้ ับทกุ แปลงทดลองยอ่ ย
2.5.5 อตั ราน้ำที่ใช้ 60 ลิตรตอ่ ไร่

3. วิธกี ารเก็บข้อมูลการทดลอง (Data Assessments)
3.1 วธิ กี ารประเมินโรค เวลาและความถข่ี องการประเมิน
ประเมินความรุนแรงของโรคก่อนพ่นสารทดลองทุกครั้ง และหลังพ่นสารทดลองครั้งสุดท้าย 7
และ 14 วัน โดยการเดินสุ่มแบบทแยงมุม 2 แนว แนวละ 10 จุด จำนวน 20 จุดต่อแปลงย่อย ประเมิน
ความรุนแรงจากอาการท่ปี รากฏบนใบท่ี 1-4 จากยอดลงมา แบ่งระดบั ความรนุ แรงของโรคเป็น 6 ระดับ
ดังนี้
ระดบั 0 ไม่ปรากฏอาการโรค
ระดับ 1 แสดงอาการโรค 1-5 % ของพ้นื ท่ีใบ
ระดบั 2 แสดงอาการโรค 6-10 % ของพน้ื ทใี่ บ
ระดบั 3 แสดงอาการโรค 11-25 % ของพื้นท่ใี บ
ระดบั 4 แสดงอาการโรค 26-50 % ของพ้ืนทใ่ี บ
ระดบั 5 แสดงอาการโรคมากกวา่ 50 % ของพืน้ ท่ใี บ
คำนวณดชั นีความรนุ แรงของโรค จากสตู ร
ดชั นคี วามรนุ แรงของโรค (%) = ผลรวมของ (จำนวนใบเป็นโรคในแตล่ ะระดบั x ระดบั ) x 100
จำนวนใบท้ังหมด x ระดบั สงู สุด

3.2 บนั ทกึ ผลกระทบต่อพชื (Phytotoxicity) ถา้ มีอาการผดิ ปกตเิ กิดข้ึน
3.3 บันทกึ วธิ กี ารดูแลต่างๆ เชน่ การให้น้ำ การใสป่ ุ๋ย การกำจัดวัชพืช การกำจัดแมลง และการป้องกันกำจัด

ศัตรพู ืชอ่นื ๆ ถา้ มี
3.4 บันทกึ สภาพแวดล้อม และการเปล่ยี นแปลงต่างๆ ขณะทำการทดลองเท่าท่ีจะทำได้ เชน่ ความชน้ื

อุณหภูมิ ความแห้งแลง้ นำ้ ท่วม เปน็ ตน้
3.5 บันทึกผลกระทบของสารทดลองต่อโรคพืชชนดิ อน่ื ๆ ท่ีสงั เกตเห็น

4. ผลการทดลอง (Results)
ทำการวเิ คราะหผ์ ลการทดลองโดยวิธที างสถติ ิท่ีเหมาะสม ข้อมลู ดบิ ต้องเกบ็ ไว้เพื่อตรวจสอบ

32 คำแนะนำการจดั ทำแผนการทดลองประสิทธภิ าพสารป้องกนั กำจดั โรคพืช ปี 2564

ข้ำว

(คำแนะนำการจดั ทำแผนการทดลอง รหสั 056)

แผนการทดลองประสทิ ธิภาพสารปอ้ งกนั กำจัดโรคพชื .............. (ชอ่ื สามญั ความเขม้ ข้น สูตรผสม และชื่อการคา้ )
ในการป้องกนั กำจดั โรคขอบใบแหง้ (bacterial leaf blight) ในขา้ ว
ท่ีมีสาเหตุจากเชอื้ แบคทเี รยี Xanthomonas oryzae pv. oryzae

1. สภาพการทดลอง (Experimental Conditions)

1.1 พืช ข้าว

1.2 สถานท่ี เปน็ แปลงท่ีมีการระบาดของโรค อยา่ งน้อย 2 แหง่

หรอื 2 การทดลอง

1.3 ระยะเวลา เดือน ... พ.ศ. ... - เดือน ... พ.ศ. ...

1.4 การวางแผนการทดลอง RCB

1.5 กรรมวิธี จำนวนกรรมวิธี

1.6 จำนวนซำ้ 4 ซำ้ (df ของ error ไม่ต่ำกว่า 12)

1.7 ขนาดแปลงย่อย ไม่นอ้ ยกวา่ 24 ตารางเมตร และแตล่ ะแปลงยอ่ ยห่างกันไม่นอ้ ยกว่า

1 เมตร

1.8 ระยะปลูก ตามวธิ ปี ฏิบัติของเกษตรกร

2. กรรมวิธีการใช้ (Application of Treatments)
2.1 สารปอ้ งกันกำจัดโรคพืชท่ีใชท้ ดลอง : ช่ือสามัญ ความเขม้ ข้น และสูตรผสม
ชอื่ การค้า
2.2 สารปอ้ งกนั กำจัดโรคพชื ท่ีใช้เปรียบเทียบ : สารทใี่ ชเ้ ปรียบเทยี บให้ใช้สาร 1 ชนดิ และ 1 อตั ราที่ตรงกบั
ชนิดพชื และโรคพชื ตามคำแนะนำของกลุ่มวจิ ยั โรคพชื สำนกั วจิ ยั พัฒนาการอารักขาพืช
2.3 กรรมวธิ คี วบคมุ (control treatment) ใช้น้ำเปลา่ เปน็ กรรมวธิ ีเปรียบเทยี บ
2.4 กรรมวิธที ่ีใชใ้ นการทดลอง

กรรมวิธี อตั ราท่ใี ช้ อัตราสารออกฤทธ์ิ

(กรัมหรือมิลลิลิตร ต่อน้ำ 20 ลติ ร) (กรัมสารออกฤทธ์ิ ตอ่ ไร่)

1. สารทดลอง : ชอ่ื สามัญ ความเขม้ ข้น และสตู รผสม

2. สารทดลอง : ชอ่ื สามญั ความเขม้ ขน้ และสตู รผสม

3. สารทดลอง : ชอื่ สามญั ความเข้มขน้ และสตู รผสม

... สารเปรียบเทียบ : ชื่อสามัญ ความเข้มขน้ และสตู รผสม

(ระบตุ ามขอ้ 2.2)

... น้ำเปลา่ (ควบคมุ )

คำแนะนำการจดั ทำแผนการทดลองประสิทธิภาพสารปอ้ งกนั กำจัดโรคพชื ปี 2564

33

ข้ำว

2.5 วิธีการใช้
2.5.1 วธิ กี ารใชส้ ารปอ้ งกันกำจัดโรคพชื : ผสมนำ้ พ่นใหท้ ั่วต้น
2.5.2 วธิ ีดำเนนิ การ : เริ่มการทดลองในขา้ วระยะแตกกอ โดยตัดปลายใบขา้ วทตี่ ำแหน่งสามใบบนของ
ต้นขา้ ว ระยะห่างจากปลายใบ 1 เซนติเมตร หลงั จากนัน้ 3 วนั จงึ พน่ สารทดลองครงั้ แรก
2.5.3 ระบรุ ะยะเวลา และจำนวนคร้งั ในการพ่นสาร : พ่นสารทดลองจำนวน 2 ครงั้ ครงั้ แรกเมื่อพบการ
ระบาดของโรค และพน่ ครั้งท่ีสอง หลังจากพน่ คร้ังแรก 7 วนั
2.5.4 เครือ่ งพ่นสารปอ้ งกนั กำจดั โรคพืชควรเปน็ ชนดิ ที่วดั แรงดันได้ และมีประสทิ ธิภาพในการ
แพร่กระจายนำ้ ได้อย่างสมำ่ เสมอ การพ่นสารทดลองทุกชนิดต้องใชป้ รมิ าณน้ำเท่ากันทุกแปลง
ทดลองย่อย
2.5.5 ถา้ มกี ารใชส้ ารกำจดั แมลง สารกำจดั วัชพชื สารป้องกนั กำจัดโรคพชื อืน่ ๆ ท่ีไม่ใชเ่ ปา้ หมายจะตอ้ ง
ใช้กบั ทุกแปลงทดลองยอ่ ย
2.5.6 อัตราน้ำที่ใช้ 60 ลิตรต่อไร่

3. วธิ ีการเก็บขอ้ มูลการทดลอง (Data Assessments)
3.1 วธิ ีการประเมินโรค เวลาและความถข่ี องการประเมนิ
ประเมินความรุนแรงของโรคก่อนพ่นสารทดลองทุกครั้ง และหลังพ่นสารทดลองครั้งสุดท้าย 7
และ 14 วัน โดยสุ่มดว้ ยวิธีการเดินสุ่มแบบทแยงมมุ จำนวน 10 จุด จุดละ 3 กอ ต่อแปลงย่อย ประเมิน
ความรุนแรงของโรคโดยวัดความยาวของแผลทเี่ กิดจากโรคขอบใบแหง้ และความยาวของใบขา้ ว จำนวน
90 ใบตอ่ แปลงยอ่ ย คำนวณเปอร์เซ็นตค์ วามรุนแรงของโรค จากสตู ร

เปอรเ์ ซ็นต์ความรุนแรงของโรค = ความยาวของแผล x 100
ความยาวของใบขา้ ว

3.2 บนั ทกึ ผลกระทบต่อพชื (Phytotoxicity) ถา้ มีอาการผดิ ปกตเิ กิดข้ึน
3.3 บันทกึ วธิ ีการดูแลตา่ งๆ เช่น การให้น้ำ การใสป่ ุ๋ย การกำจัดวัชพืช การกำจัดแมลง และการป้องกันกำจัด

ศตั รพู ชื อ่ืนๆ ถ้ามี
3.4 บนั ทึกสภาพแวดล้อม และการเปลี่ยนแปลงตา่ งๆ ขณะทำการทดลองเทา่ ท่จี ะทำได้ เชน่ ความชื้น

อณุ หภมู ิ ความแหง้ แล้ง นำ้ ท่วม เปน็ ตน้
3.5 บันทึกผลกระทบของสารทดลองต่อโรคพืชชนดิ อนื่ ๆ ทส่ี ังเกตเหน็

4. ผลการทดลอง (Results)
ทำการวิเคราะหผ์ ลการทดลองโดยวิธีทางสถติ ิท่ีเหมาะสม ข้อมูลดบิ ต้องเก็บไวเ้ พื่อตรวจสอบ

34 คำแนะนำการจัดทำแผนการทดลองประสิทธภิ าพสารป้องกันกำจดั โรคพชื ปี 2564

ข้ำว

(คำแนะนำการจัดทำแผนการทดลอง รหสั 057)

แผนการทดลองประสิทธภิ าพสารปอ้ งกันกำจดั โรคพชื .............. (ชื่อสามญั ความเขม้ ขน้ สูตรผสม และช่ือการคา้ )
ในการปอ้ งกันกำจดั โรคใบขดี โปร่งแสง (bacterial leaf streak) ในข้าว
ทม่ี ีสาเหตุจากเชอื้ แบคทเี รยี Xanthomonas oryzae pv. oryzicola

1. สภาพการทดลอง (Experimental Conditions)

1.1 พืช ข้าว

1.2 สถานท่ี เปน็ แปลงท่มี ีการระบาดของโรค อย่างนอ้ ย 2 แหง่

หรือ 2 การทดลอง

1.3 ระยะเวลา เดือน ... พ.ศ. ... - เดือน ... พ.ศ. ...

1.4 การวางแผนการทดลอง RCB

1.5 กรรมวธิ ี จำนวนกรรมวิธี

1.6 จำนวนซ้ำ 4 ซำ้ (df ของ error ไม่ตำ่ กว่า 12)

1.7 ขนาดแปลงย่อย ไมน่ ้อยกวา่ 24 ตารางเมตร และแต่ละแปลงยอ่ ยหา่ งกันไม่น้อยกว่า

1 เมตร

1.8 ระยะปลูก ตามวธิ ปี ฏิบัติของเกษตรกร

2. กรรมวิธีการใช้ (Application of Treatments)
2.1 สารปอ้ งกันกำจดั โรคพืชที่ใช้ทดลอง : ชอื่ สามญั ความเขม้ ข้น และสูตรผสม
ชื่อการค้า
2.2 สารปอ้ งกนั กำจัดโรคพืชที่ใช้เปรยี บเทยี บ : สารทใ่ี ช้เปรียบเทียบใหใ้ ชส้ าร 1 ชนดิ และ 1 อัตราทต่ี รงกับ
ชนดิ พืชและโรคพชื ตามคำแนะนำของกลุ่มวจิ ัยโรคพชื สำนักวิจัยพฒั นาการอารักขาพืช
2.3 กรรมวธิ ีควบคุม (control treatment) ใช้นำ้ เปลา่ เปน็ กรรมวิธเี ปรยี บเทียบ
2.4 กรรมวธิ ีที่ใชใ้ นการทดลอง

กรรมวิธี อัตราทใี่ ช้ อัตราสารออกฤทธิ์

(กรัมหรอื มลิ ลลิ ติ ร ตอ่ น้ำ 20 ลติ ร) (กรัมสารออกฤทธ์ิ ตอ่ ไร่)

1. สารทดลอง : ชอ่ื สามญั ความเข้มขน้ และสตู รผสม

2. สารทดลอง : ช่ือสามญั ความเขม้ ข้น และสตู รผสม

3. สารทดลอง : ชือ่ สามญั ความเขม้ ขน้ และสตู รผสม

... สารเปรยี บเทยี บ : ชอื่ สามัญ ความเขม้ ข้น และสตู รผสม

(ระบุตามขอ้ 2.2)

... นำ้ เปลา่ (ควบคุม)

คำแนะนำการจดั ทำแผนการทดลองประสิทธภิ าพสารป้องกนั กำจัดโรคพืช ปี 2564

35

ข้ำว

2.5 วิธกี ารใช้
2.5.1 วิธกี ารใช้สารป้องกันกำจดั โรคพชื : ผสมนำ้ พ่นใหท้ ่ัวต้น
2.5.2 ระบรุ ะยะเวลา และจำนวนครั้งในการพน่ สาร : พน่ สารทดลองจำนวน 2 ครั้ง ครง้ั แรกเมื่อพบการ
ระบาดของโรคในระยะข้าวแตกกอ และพน่ ครง้ั ท่ีสอง หลังจากพ่นครง้ั แรก 7 วัน
2.5.3 เคร่ืองพน่ สารปอ้ งกนั กำจัดโรคพชื ควรเป็นชนิดทว่ี ดั แรงดันได้ และมีประสทิ ธิภาพในการ
แพร่กระจายนำ้ ไดอ้ ย่างสมำ่ เสมอ การพน่ สารทดลองทกุ ชนดิ ตอ้ งใชป้ รมิ าณนำ้ เท่ากันทุกแปลง
ทดลองย่อย
2.5.4 ถา้ มกี ารใชส้ ารกำจดั แมลง สารกำจดั วัชพชื สารปอ้ งกันกำจัดโรคพืชอื่นๆ ที่ไมใ่ ช่เป้าหมายจะตอ้ ง
ใช้กบั ทกุ แปลงทดลองย่อย
2.5.5 อัตราน้ำที่ใช้ 60 ลติ รตอ่ ไร่

3. วิธกี ารเก็บข้อมูลการทดลอง (Data Assessments)
3.1 วธิ กี ารประเมินโรค เวลาและความถข่ี องการประเมนิ
ประเมินความรุนแรงของโรคก่อนพ่นสารทดลองทุกครั้ง และหลังพ่นสารทดลองครั้งสุดท้าย 7
และ 14 วัน โดยสุ่มด้วยวิธีการเดินสุ่มแบบทแยงมมุ จำนวน 10 จุด จุดละ 3 กอ ต่อแปลงย่อย ประเมิน
ระดับความรุนแรงของโรคบนใบที่ 1-3 นับจากยอดลงมา จํานวน 90 ใบต่อแปลงยอย แบ่งระดับความ
รุนแรงออกเป็น 6 ระดบั ดังนี้
ระดบั 0 ไมป่ รากฏอาการโรค
ระดับ 1 แสดงอาการโรคน้อยกวา่ 1% ของพื้นทีใ่ บ
ระดับ 3 แสดงอาการโรค 1-5% ของพ้ืนทีใ่ บ
ระดบั 5 แสดงอาการโรค 6-25% ของพนื้ ทีใ่ บ
ระดบั 7 แสดงอาการโรค 26-50% ของพืน้ ทใ่ี บ
ระดบั 9 แสดงอาการโรคมากกวา่ 50% ของพนื้ ทีใ่ บ
คำนวณดชั นคี วามรนุ แรงของโรค จากสตู ร
ดชั นคี วามรุนแรงของโรค (%) = ผลรวมของ (จำนวนใบเปน็ โรคในแตล่ ะระดบั x ระดับ) x 100
จำนวนใบทัง้ หมด x ระดับสงู สดุ
3.2 บนั ทกึ ผลกระทบต่อพชื (Phytotoxicity) ถา้ มีอาการผดิ ปกตเิ กดิ ขน้ึ
3.3 บันทึกวิธีการดแู ลต่างๆ เช่น การให้นำ้ การใส่ปุ๋ย การกำจัดวชั พชื การกำจดั แมลง และการป้องกันกำจัด
ศัตรพู ชื อน่ื ๆ ถ้ามี
3.4 บนั ทกึ สภาพแวดล้อม และการเปลยี่ นแปลงตา่ งๆ ขณะทำการทดลองเทา่ ท่จี ะทำได้ เช่น ความชื้น
อุณหภูมิ ความแหง้ แล้ง น้ำท่วม เป็นต้น
3.5 บันทกึ ผลกระทบของสารทดลองต่อโรคพืชชนดิ อื่นๆ ท่ีสังเกตเหน็

4. ผลการทดลอง (Results)
ทำการวิเคราะห์ผลการทดลองโดยวิธีทางสถิตทิ ่ีเหมาะสม ข้อมูลดบิ ต้องเกบ็ ไวเ้ พื่อตรวจสอบ

36 คำแนะนำการจัดทำแผนการทดลองประสิทธิภาพสารป้องกนั กำจดั โรคพืช ปี 2564

ข้ำวโพด

(คำแนะนำการจดั ทำแผนการทดลอง รหสั 061)

แผนการทดลองประสิทธิภาพสารปอ้ งกันกำจัดโรคพืช.............. (ชื่อสามัญ ความเขม้ ขน้ สูตรผสม และชือ่ การค้า)
ในการป้องกนั กำจดั โรคราสนมิ (rust) ในข้าวโพด (ชนิดทที่ ำการทดลอง)
ท่มี ีสาเหตจุ ากเชอื้ รา Puccinia polysora

1. สภาพการทดลอง (Experimental Conditions)

1.1 พชื ข้าวโพด (ชนิดท่ีทำการทดลอง)

1.2 สถานที่ เป็นแปลงทม่ี ีการระบาดของโรค อยา่ งนอ้ ย 2 แห่ง

หรือ 2 การทดลอง

1.3 ระยะเวลา เดือน ... พ.ศ. ... - เดอื น ... พ.ศ. ...

1.4 การวางแผนการทดลอง RCB

1.5 กรรมวิธี จำนวนกรรมวิธี

1.6 จำนวนซำ้ 4 ซำ้ (df ของ error ไม่ตำ่ กว่า 12)

1.7 ขนาดแปลงย่อย ไมน่ ้อยกว่า 3x7 เมตร และแตล่ ะแปลงย่อยห่างกัน

ไมน่ ้อยกว่า 1 เมตร

1.8 ระยะปลกู ตามวธิ ีปฏิบตั ิของเกษตรกร

1.9 จำนวนต้น หลมุ ละ 2 ตน้

2. กรรมวธิ กี ารใช้ (Application of Treatments)
2.1 สารป้องกนั กำจัดโรคพชื ที่ใชท้ ดลอง : ช่อื สามัญ ความเขม้ ขน้ และสูตรผสม
ช่อื การคา้
2.2 สารปอ้ งกนั กำจดั โรคพืชท่ีใชเ้ ปรียบเทยี บ : สารท่ใี ชเ้ ปรยี บเทียบให้ใชส้ าร 1 ชนดิ และ 1 อัตราท่ตี รงกับ
ชนดิ พชื และโรคพืชตามคำแนะนำของกลุ่มวิจยั โรคพชื สำนกั วิจัยพฒั นาการอารักขาพืช
2.3 กรรมวธิ ีควบคมุ (control treatment) ใช้น้ำเปล่าเปน็ กรรมวิธีเปรยี บเทยี บ
2.4 กรรมวิธีท่ีใช้ในการทดลอง

กรรมวธิ ี อตั ราท่ีใช้ อตั ราสารออกฤทธิ์

(กรมั หรอื มิลลิลติ ร ต่อน้ำ 20 ลติ ร) (กรัมสารออกฤทธิ์ ตอ่ ไร่)

1. สารทดลอง : ชือ่ สามญั ความเขม้ ข้น และสูตรผสม

2. สารทดลอง : ชอื่ สามัญ ความเข้มขน้ และสตู รผสม

3. สารทดลอง : ชื่อสามัญ ความเข้มข้น และสูตรผสม

... สารเปรียบเทียบ : ชื่อสามัญ ความเข้มข้น และสูตรผสม

(ระบตุ ามขอ้ 2.2)

... นำ้ เปลา่ (ควบคุม)

คำแนะนำการจัดทำแผนการทดลองประสิทธิภาพสารป้องกนั กำจดั โรคพชื ปี 2564

37

ข้ำวโพด

2.5 วธิ ีการใช้
2.5.1 วธิ ีการใช้สารปอ้ งกันกำจดั โรคพชื : ผสมนำ้ พ่นใหท้ ั่วตน้
2.5.2 ระบรุ ะยะเวลา และจำนวนคร้ังในการพน่ สาร : พน่ สารทดลองคร้งั แรกเมื่อพบการระบาดของโรค
พน่ ซำ้ ทุก 7 วนั จำนวน 3 คร้งั
2.5.3 เครอื่ งพ่นสารปอ้ งกนั กำจัดโรคพืชควรเป็นชนิดทวี่ ดั แรงดนั ได้ และมีประสทิ ธิภาพในการ
แพร่กระจายน้ำไดอ้ ยา่ งสมำ่ เสมอ การพ่นสารทดลองทกุ ชนิดต้องใชป้ รมิ าณนำ้ เท่ากนั ทุกแปลง
ทดลองย่อย
2.5.4 ถ้ามกี ารใชส้ ารกำจัดแมลง สารกำจดั วชั พืช สารป้องกนั กำจัดโรคพืชอ่ืนๆ ที่ไม่ใช่เป้าหมายจะตอ้ ง
ใชก้ บั ทุกแปลงทดลองยอ่ ย
2.5.5 อัตรานำ้ ที่ใช้ 80 ลิตรต่อไร่

3. วิธกี ารเกบ็ ข้อมูลการทดลอง (Data Assessments)
3.1 วิธีการประเมินโรค เวลาและความถข่ี องการประเมนิ
ประเมินความรุนแรงของโรคก่อนพ่นสารทดลองทุกครั้ง และหลังพ่นสารทดลองครั้งสุดท้าย 7
และ 14 วัน สุม่ ประเมินจากต้นพืชจำนวน 20 ต้นตอ่ แปลงยอ่ ย ประเมนิ ความรนุ แรงจากอาการทป่ี รากฏ
บนใบทกุ ใบในแตล่ ะต้น แบง่ ระดับความรุนแรงของโรคออกเปน็ 6 ระดับ ดงั นี้
ระดับ 0 ไม่ปรากฏอาการโรค
ระดับ 1 แสดงอาการโรค 1-10% ของพ้ืนที่ใบ
ระดับ 2 แสดงอาการโรค 11-25% ของพน้ื ท่ีใบ
ระดบั 3 แสดงอาการโรค 26-50% ของพ้นื ที่ใบ
ระดบั 4 แสดงอาการโรค 51-75% ของพื้นท่ีใบ
ระดับ 5 แสดงอาการโรคมากกวา่ 75% ของพ้ืนท่ใี บ
คำนวณดชั นีความรุนแรงของโรค จากสตู ร
ดชั นคี วามรุนแรงของโรค (%) = ผลรวมของ (จำนวนใบเป็นโรคในแตล่ ะระดับ x ระดับ) x 100
จำนวนใบทัง้ หมด x ระดับสงู สุด

3.2 บันทึกผลกระทบต่อพืช (Phytotoxicity) ถ้ามีอาการผิดปกติเกิดข้นึ
3.3 บนั ทึกวิธกี ารดูแลต่างๆ เช่น การให้นำ้ การใสป่ ุย๋ การกำจัดวชั พืช การกำจัดแมลง และการป้องกันกำจัด

ศัตรูพชื อืน่ ๆ ถ้ามี
3.4 บันทกึ สภาพแวดล้อม และการเปลี่ยนแปลงตา่ งๆ ขณะทำการทดลองเท่าทจี่ ะทำได้ เชน่ ความชื้น

อุณหภูมิ ความแหง้ แล้ง น้ำท่วม เป็นตน้
3.5 บันทกึ ผลกระทบของสารทดลองต่อโรคพืชชนิดอน่ื ๆ ท่ีสงั เกตเห็น

4. ผลการทดลอง (Results)
ทำการวิเคราะห์ผลการทดลองโดยวธิ ีทางสถติ ิที่เหมาะสม ข้อมลู ดิบต้องเก็บไว้เพื่อตรวจสอบ

38 คำแนะนำการจัดทำแผนการทดลองประสิทธิภาพสารป้องกนั กำจัดโรคพืช ปี 2564

ข้ำวโพด

(คำแนะนำการจดั ทำแผนการทดลอง รหสั 062)

แผนการทดลองประสทิ ธภิ าพสารปอ้ งกนั กำจดั โรคพชื .............. (ชื่อสามัญ ความเขม้ ขน้ สตู รผสม และช่ือการคา้ )
ในการปอ้ งกนั กำจดั โรคใบไหม้แผลใหญ่ (northern corn leaf blight) ในขา้ วโพด (ชนิดที่ทำการทดลอง)

ท่ีมีสาเหตุจากเชอื้ รา Exserohilum turcicum

1. สภาพการทดลอง (Experimental Conditions)

1.1 พืช ขา้ วโพด (ชนดิ ทีท่ ำการทดลอง)

1.2 สถานที่ เป็นแปลงที่มีการระบาดของโรค อยา่ งน้อย 2 แหง่

หรอื 2 การทดลอง

1.3 ระยะเวลา เดือน ... พ.ศ. ... - เดอื น ... พ.ศ. ...

1.4 การวางแผนการทดลอง RCB

1.5 กรรมวิธี จำนวนกรรมวิธี

1.6 จำนวนซำ้ 4 ซำ้ (df ของ error ไมต่ ำ่ กว่า 12)

1.7 ขนาดแปลงย่อย ไม่น้อยกว่า 3x7 เมตร และแต่ละแปลงย่อยห่างกนั

ไมน่ ้อยกว่า 1 เมตร

1.8 ระยะปลูก ตามวธิ ีปฏิบตั ิของเกษตรกร

1.9 จำนวนตน้ หลมุ ละ 2 ตน้

2. กรรมวิธกี ารใช้ (Application of Treatments)
2.1 สารปอ้ งกนั กำจดั โรคพชื ท่ีใช้ทดลอง : ช่ือสามญั ความเขม้ ข้น และสูตรผสม
ชื่อการคา้
2.2 สารป้องกันกำจดั โรคพืชที่ใช้เปรียบเทียบ : สารทีใ่ ช้เปรยี บเทยี บให้ใช้สาร 1 ชนดิ และ 1 อัตราท่ตี รงกบั
ชนิดพชื และโรคพชื ตามคำแนะนำของกลุ่มวิจัยโรคพชื สำนักวิจัยพัฒนาการอารักขาพืช
2.3 กรรมวธิ ีควบคมุ (control treatment) ใชน้ ำ้ เปลา่ เป็นกรรมวิธเี ปรียบเทียบ
2.4 กรรมวิธที ี่ใชใ้ นการทดลอง

กรรมวิธี อตั ราทใี่ ช้ อัตราสารออกฤทธิ์

(กรมั หรือมลิ ลลิ ติ ร ต่อน้ำ 20 ลิตร) (กรัมสารออกฤทธิ์ ต่อไร่)

1. สารทดลอง : ชอื่ สามัญ ความเข้มข้น และสูตรผสม

2. สารทดลอง : ช่อื สามญั ความเข้มขน้ และสตู รผสม

3. สารทดลอง : ชอื่ สามัญ ความเข้มขน้ และสูตรผสม

... สารเปรียบเทยี บ : ชอื่ สามญั ความเขม้ ข้น และสตู รผสม

(ระบุตามขอ้ 2.2)

... นำ้ เปลา่ (ควบคุม)

คำแนะนำการจัดทำแผนการทดลองประสิทธภิ าพสารปอ้ งกนั กำจดั โรคพืช ปี 2564

39

ข้ำวโพด

2.5 วิธกี ารใช้
2.5.1 วธิ ีการใชส้ ารปอ้ งกนั กำจัดโรคพชื : ผสมนำ้ พ่นให้ทั่วตน้
2.5.2 ระบุระยะเวลา และจำนวนคร้ังในการพ่นสาร : พน่ สารทดลองครง้ั แรกเม่ือพบการระบาดของโรค
พน่ ซ้ำทุก 7 วนั จำนวน 3 ครงั้
2.5.3 เครื่องพน่ สารปอ้ งกันกำจดั โรคพืชควรเป็นชนดิ ท่วี ดั แรงดันได้ และมีประสทิ ธภิ าพในการ
แพรก่ ระจายน้ำได้อย่างสมำ่ เสมอ การพ่นสารทดลองทกุ ชนิดต้องใชป้ รมิ าณน้ำเท่ากันทุกแปลง
ทดลองย่อย
2.5.4 ถ้ามกี ารใช้สารกำจดั แมลง สารกำจัดวชั พืช สารปอ้ งกันกำจัดโรคพืชอ่ืนๆ ท่ีไม่ใช่เป้าหมายจะตอ้ ง
ใชก้ ับทุกแปลงทดลองย่อย
2.5.5 อตั ราน้ำท่ีใช้ 80 ลิตรตอ่ ไร่

3. วิธกี ารเกบ็ ขอ้ มลู การทดลอง (Data Assessments)
3.1 วธิ ีการประเมนิ โรค เวลาและความถ่ขี องการประเมิน
ประเมินความรุนแรงของโรคก่อนพ่นสารทดลองทุกครั้ง และหลังพ่นสารทดลองครั้งสุดท้าย 7
และ 14 วัน สุ่มประเมินจากต้นพืชจำนวน 20 ต้นต่อแปลงย่อย ประเมินความรุนแรงของโรคจากอาการ
โรคท่ีปรากฏบนใบทกุ ใบในแต่ละตน้ แบง่ ระดับความรนุ แรงของโรคออกเป็น 6 ระดับ ดังนี้
ระดับ 0 ไม่ปรากฏอาการโรค
ระดับ 1 แสดงอาการโรค 1-10% ของพน้ื ที่ใบ
ระดบั 2 แสดงอาการโรค 11-25% ของพนื้ ท่ีใบ
ระดบั 3 แสดงอาการโรค 26-50% ของพื้นท่ีใบ
ระดับ 4 แสดงอาการโรค 51-75% ของพ้ืนท่ีใบ
ระดบั 5 แสดงอาการโรคมากกว่า 75% ของพ้ืนท่ใี บ
คำนวณดัชนคี วามรุนแรงของโรค จากสตู ร
ดัชนคี วามรุนแรงของโรค (%) = ผลรวมของ (จำนวนใบเป็นโรคในแตล่ ะระดับ x ระดบั ) x 100
จำนวนใบทัง้ หมด x ระดับสงู สดุ

3.2 บนั ทึกผลกระทบต่อพชื (Phytotoxicity) ถ้ามีอาการผดิ ปกตเิ กดิ ขึ้น
3.3 บนั ทึกวิธีการดูแลต่างๆ เชน่ การให้น้ำ การใสป่ ุย๋ การกำจัดวัชพืช การกำจดั แมลง และการปอ้ งกันกำจัด

ศตั รูพืชอื่นๆ ถ้ามี
3.4 บนั ทกึ สภาพแวดล้อม และการเปล่ยี นแปลงตา่ งๆ ขณะทำการทดลองเท่าที่จะทำได้ เช่น ความชืน้

อุณหภมู ิ ความแห้งแล้ง นำ้ ท่วม เป็นตน้
3.5 บนั ทึกผลกระทบของสารทดลองต่อโรคพืชชนิดอื่นๆ ท่ีสังเกตเหน็

4. ผลการทดลอง (Results)
ทำการวิเคราะห์ผลการทดลองโดยวิธที างสถิติทเี่ หมาะสม ข้อมูลดบิ ต้องเก็บไวเ้ พ่ือตรวจสอบ

40 คำแนะนำการจัดทำแผนการทดลองประสิทธิภาพสารป้องกันกำจัดโรคพืช ปี 2564

ข้ำวโพดหวำน

(คำแนะนำการจัดทำแผนการทดลอง รหสั 063)

แผนการทดลองประสทิ ธิภาพสารปอ้ งกันกำจัดโรคพชื .............. (ชือ่ สามญั ความเขม้ ข้น สตู รผสม และชอ่ื การคา้ )
ในการป้องกนั กำจดั โรครานำ้ ค้าง (downy mildew) ในข้าวโพดหวาน
ทมี่ สี าเหตจุ ากเชอื้ รา Peronosclerospora sorghi

1. สภาพการทดลอง (Experimental Conditions)

1.1 พืช ขา้ วโพดหวาน พันธุอ์ ่อนแอต่อโรค

1.2 สถานท่ี เปน็ แปลงที่มีการระบาดของโรค อย่างน้อย 2 แห่ง

หรอื 2 การทดลอง

1.3 ระยะเวลา เดือน ... พ.ศ. ... - เดือน ... พ.ศ. ...

1.4 การวางแผนการทดลอง RCB

1.5 กรรมวธิ ี จำนวนกรรมวิธี

1.6 จำนวนซำ้ 4 ซำ้ (df ของ error ไม่ตำ่ กว่า 12)

1.7 ขนาดแปลงย่อย ไมน่ อ้ ยกว่า 3x7 เมตร และแต่ละแปลงยอ่ ยห่างกนั

ไม่นอ้ ยกว่า 1 เมตร

1.8 ระยะปลกู ตามวิธปี ฏิบตั ิของเกษตรกร

1.9 จำนวนตน้ หลมุ ละ 2 ตน้

2. กรรมวธิ กี ารใช้ (Application of Treatments)
2.1 สารปอ้ งกนั กำจดั โรคพืชท่ีใชท้ ดลอง : ชือ่ สามญั ความเข้มข้น และสูตรผสม
ชือ่ การคา้
2.2 สารป้องกนั กำจดั โรคพืชท่ีใช้เปรยี บเทียบ : สารทใ่ี ชเ้ ปรียบเทยี บใหใ้ ชส้ าร 1 ชนดิ และ 1 อตั ราทตี่ รงกบั
ชนิดพืชและโรคพืชตามคำแนะนำของกลุ่มวจิ ยั โรคพชื สำนกั วิจัยพฒั นาการอารกั ขาพชื
2.3 กรรมวธิ ีควบคุม (control treatment) ใช้นำ้ เปล่าเป็นกรรมวิธเี ปรยี บเทยี บ
2.4 กรรมวธิ ที ี่ใชใ้ นการทดลอง

อตั ราที่ใช้ อัตราสารออกฤทธ์ิ

กรรมวธิ ี (กรมั หรือมิลลลิ ิตร ตอ่ น้ำ 20 ลิตร (กรมั สารออกฤทธิ์ ต่อไร่)

หรอื ต่อเมลด็ พันธุ์ 1 กโิ ลกรมั )

1. สารทดลอง : ชื่อสามัญ ความเขม้ ข้น และสตู รผสม

2. สารทดลอง : ชื่อสามญั ความเข้มข้น และสูตรผสม

3. สารทดลอง : ชอ่ื สามญั ความเขม้ ข้น และสูตรผสม

... สารเปรียบเทียบ : ช่อื สามัญ ความเข้มข้น และสตู รผสม

(ระบตุ ามข้อ 2.2)

... นำ้ เปล่า (ควบคุม)

คำแนะนำการจดั ทำแผนการทดลองประสิทธิภาพสารปอ้ งกันกำจดั โรคพืช ปี 2564

41

ข้ำวโพดหวำน

2.5 วธิ ีการใช้
2.5.1 วธิ ีการใชส้ ารปอ้ งกนั กำจัดโรคพืช : ใช้พ่น หรอื คลุกเมล็ด ขึ้นกับสตู รของสาร
กรณคี ลุกเมล็ด คลุกเมล็ดพันธ์ุข้าวโพดหวานด้วยสารทดลองตามกรรมวิธีข้อ 2.4 ท้งิ ไว้ 24 ช่ัวโมง
จนแห้งก่อนการหยอดเมลด็ ลงปลกู และกรรมวิธีควบคมุ คลุกเมลด็ พันธุข์ า้ วโพดหวานดว้ ยน้ำเปล่า
กรณพี ่นสาร ระบุระยะเวลา และจำนวนครง้ั ในการพ่นสาร : พ่นสารทดลองครง้ั แรกเมื่อ
ข้าวโพดหวานอายุ 7 วัน พ่นซ้ำทกุ 7 วัน อยา่ งน้อย 3 ครงั้
2.5.2 เครื่องพ่นสารป้องกันกำจัดโรคพืชควรเป็นชนิดที่วัดแรงดันได้ และมีประสิทธิภาพในการ
แพร่กระจายน้ำได้อย่างสม่ำเสมอ การพ่นสารทดลองทุกชนิดต้องใช้ปริมาณน้ำเท่ากันทุกแปลง
ทดลองยอ่ ย
2.5.3 ถ้ามกี ารใชส้ ารกำจัดแมลง สารกำจดั วัชพืช สารปอ้ งกันกำจัดโรคพืชอ่ืนๆ ท่ีไม่ใชเ่ ป้าหมายจะต้อง
ใช้กบั ทุกแปลงทดลองย่อย
2.5.4 กรณีพน่ สาร ระยะข้าวโพดหวานอายไุ มเ่ กิน 1 เดือน ใช้นำ้ 40 ลติ รต่อไร่

3. วธิ ีการเก็บขอ้ มูลการทดลอง (Data Assessments)

3.1 วิธีการประเมนิ โรค เวลาและความถีข่ องการประเมนิ

ประเมินการเกิดโรคเมื่อข้าวโพดหวานอายุ 30-40 วัน นับจำนวนต้นข้าวโพดหวานทั้งหมด และ

จำนวนต้นขา้ วโพดหวานทแี่ สดงอาการโรครานำ้ คา้ ง คำนวณเปอร์เซ็นต์การเกิดโรค จากสูตร

เปอร์เซ็นต์การเกิดโรค = จำนวนตน้ ข้าวโพดหวานเป็นโรค x 100
จำนวนต้นขา้ วโพดหวานท้งั หมด

3.2 บนั ทึกผลกระทบต่อพืช (Phytotoxicity) ถ้ามีอาการผิดปกตเิ กดิ ข้นึ
3.3 บนั ทึกวิธีการดูแลตา่ งๆ เช่น การใหน้ ้ำ การใสป่ ุ๋ย การกำจัดวชั พืช การกำจัดแมลง และการปอ้ งกันกำจัด

ศตั รูพืชอนื่ ๆ ถ้ามี
3.4 บนั ทกึ สภาพแวดล้อม และการเปล่ยี นแปลงต่างๆ ขณะทำการทดลองเท่าทจี่ ะทำได้ เช่น ความช้ืน

อุณหภูมิ ความแห้งแลง้ นำ้ ท่วม เปน็ ตน้
3.5 บันทกึ ผลกระทบของสารทดลองต่อโรคพืชชนดิ อน่ื ๆ ทสี่ งั เกตเหน็

4. ผลการทดลอง (Results)
ทำการวเิ คราะหผ์ ลการทดลองโดยวิธที างสถิติที่เหมาะสม ข้อมูลดิบต้องเกบ็ ไวเ้ พ่ือตรวจสอบ

42 คำแนะนำการจัดทำแผนการทดลองประสิทธภิ าพสารปอ้ งกนั กำจัดโรคพชื ปี 2564