การส่งและจ่ายไฟฟ้า2

1.1 ประวัติและกิจการไฟฟาในประเทศไทย
1.2 หนว ยงานทร่ี บั ผดิ ชอบระบบกําลงั ไฟฟาในประเทศไทย
1.3 สัญลกั ษณท่ีใชในระบบกาํ ลงั ไฟฟา
1.4 แรงดันและความถ่มี าตรฐานทีใ่ ชใ นระบบการสง และจา ยกาํ ลังไฟฟา
1.5 ลักษณะของระบบการสง และจา ยกาํ ลังไฟฟา

ปจจุบันไฟฟา เปนปจจัยสาํ คัญทีส่ ุดปจ จยั หนงึ่ สําหรับการดํารงชีวิตประจําวันของชนในชาติ เปนตัว
แปรสาํ คัญในการพฒั นาเศรษฐกจิ การเพ่มิ ผลผลิตทง้ั เกษตรรวมและอุตสาหกรรมท่ีทนั สมัย กจิ การไฟฟาของ
ประเทศไทยมีความเปน มานับ 100 ป โดยในปจ จบุ นั มีหนว ยงานของการไฟฟาแบงหนาที่รับผิดชอบควบคุม
และดูแลต้ังแตร ะบบการผลติ พลงั งานไฟฟาไปจนถึงระบบการสงและจายกําลังไฟฟาจากแหลงกําเนิดไปยัง
ผูใชไฟฟา ในการสงกําลงั ไฟฟา ระยะทางไกลๆ จะตองใชแรงดันไฟฟาระดับแรงดันตางๆ ตามระยะทางและ
ความเหมาะกับลกั ษณะทางภูมิศาสตร ซ่ึงการสงพลังงานไฟฟาปริมาณมากๆ จากท่ีหน่ึงไปยังอีกที่หน่ึง ใน
ปจ จบุ ันคงใชสายเปน สื่อในการสงพลงั งาน โดยมกี ารควบคมุ ระดบั แรงดนั และความถใ่ี หเ ปน ไปตามมาตรฐาน
ท่ใี ชใ นระบบการสงและจา ยกําลังไฟฟา

จุดประสงคท ัว่ ไป
มีความรู ความเขาใจเกยี่ วกบั ระบบการสงและจายกําลงั ไฟฟา

จุดประสงคเ ชงิ พฤติกรรม
1) บอกประวัติการสง และจา ยกาํ ลงั ไฟฟา ในประเทศไทยได
2) บอกหนา ทค่ี วามรบั ผิดชอบของหนว ยงานในระบบกําลังไฟฟา ได
3) เลือกใชส ญั ลกั ษณในการเขียนไดอะแกรมของระบบกําลังไฟฟาได
4) บอกแรงดันและความถี่มาตรฐานที่ใชใ นระบบการสงและจา ยกาํ ลังไฟฟาได
5) อธิบายลกั ษณะของระบบการสง และจายกาํ ลังไฟฟาได

2 หนวยที่ 1 เรื่องความรเู ก่ยี วกบั ระบบการสง และจา ยกาํ ลงั ไฟฟา

แบบทดสอบกอนเรียน หนวยท่ี 1
เรอื่ ง ความรเู กย่ี วกบั ระบบการสงและจา ยกาํ ลังไฟฟา

จงเลือกขอ ทถ่ี ูกตอ งท่สี ุดเพยี งขอเดยี ว
1. บุคคลทา นใดทน่ี ําระบบไฟฟามาใชในประเทศไทยเปน คนแรก
ก. พระยาสรุ ศกั ดม์ิ นตรี
ข. พระยาประเสริฐภกั ดี
ค. หลวงประดิษฐม นธู รรม
ง. พระยาพหลพลพยหุ เสนา
จ. กรมหลวงราชบรุ ดี ิเรกฤทธ์ิ
2. ขอใดคอื โรงไฟฟา แหง แรกของประเทศไทย
ก. โรงไฟฟา พระนครเหนือ
ข. โรงไฟฟาพระนครใต
ค. โรงไฟฟา บางปะกง
ง. โรงไฟฟาวัดเลียบ
จ. โรงไฟฟาบางซอ่ื
3. หนว ยงานที่รบั ผดิ ชอบเกีย่ วกบั การสง จา ยไฟฟา ในประเทศไทยไดแกขอใด
ก. การไฟฟา สวนภูมภิ าค, การไฟฟานครบาล, การไฟฟา ฝายผลิตฯ
ข. การไฟฟาสวนภมู ิภาค, การไฟฟา นครหลวง, การไฟฟาแหง ชาติ
ค. การไฟฟา สวนภมู ิภาค, การไฟฟานครหลวง, การไฟฟา นครบาล
ง. การไฟฟาสวนภูมภิ าค, การไฟฟา นครบาล, การไฟฟา แหงชาติ
จ. การไฟฟาสว นภมู ิภาค, การไฟฟานครหลวง, การไฟฟาฝายผลิตฯ
4. ระดับแรงดันของระบบจําหนายแรงสงู ของการไฟฟา สวนภมู ิภาคคือขอใด
ก. 11 kV และ 24 kV
ข. 22 kV และ 24 kV
ค. 22 kV และ 33 kV
ง. 11 kV และ 12 kV
จ. 12 kV และ 24 kV

จงใชแ ผนผงั ของระบบไฟฟา กําลังตอ ไปนี้ ตอบคาํ ถามขอ 5-6

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสง และจายไฟฟา เรยี บเรียงโดย นายทักษณิ โสภาปย ะ

หนวยที่ 1 เรอ่ื งความรเู กย่ี วกบั ระบบการสงและจายกําลงั ไฟฟา 3

5. อุปกรณไ ฟฟาหมายเลข  คอื
ก. เคร่อื งกําเนิดไฟฟา กระแสสลบั
ข. หมอแปลงกําลงั แบบขดลวด
ค. โหลดเบรกเกอรส วติ ช
ง. หมอแปลงกระแส
จ. หมอ แปลงแรงดัน

6. อุปกรณไ ฟฟาหมายเลข  คอื
ก. สวติ ชแ บบแยกวงจร หรอื แอรเ บรกสวิตช
ข. โหลดเบรกเกอรส วติ ช หรืออินเตอรร ปั เตอรส วติ ช
ค. เซอรกิตเบรกเกอรชนิดใชอ ากาศชวยดับอารก
ง. สวติ ชแยกวงจรแบบมฟี ว สสําหรบั งานสวิตชิง่ ขณะมีโหลด
จ. เซอรกติ เบรกเกอรช นดิ ใชน ้าํ มนั หรอื ของเหลวชวยดับอารก

7. ขอใดบอกการใชงานอิมพแี ดนซไ ดอะแกรมไดถ ูกตอ งทสี่ ดุ
ก. ใชในการแสดงขอ มลู ทส่ี ําคัญเก่ยี วกับระบบไฟฟา กําลงั
ข. ใชค าํ นวณหาแรงดันตกในสายในสภาวะจา ยโหลด
ค. ใชแทนวงจรสมบรู ณของระบบไฟฟา กาํ ลัง
ง. ใชออกแบบวงจรสายสง กําลงั ไฟฟา
จ. ใชศ ึกษาการไหลของกําลงั ไฟฟา

8. ในการเปรียบเทียบการสง จายดวยระบบความถ่ี 50 Hz และ 60 Hz ขอ ใดกลา วถกู ตอ งทส่ี ุด
ก. ระบบทใี่ ชก ับความถี่ 50 Hz จะมีตองใชแ รงดนั ในการสง กาํ ลังมากกวา ระบบความถี่ 60 Hz
ข. ระบบทีใ่ ชก ับความถ่ี 50 Hz จะมแี รงดนั ตกในสายมากกวา ระบบท่ใี ชก บั ความถี่ 60 Hz
ค. มอเตอรทีใ่ ชก ับความถ่ี 50 Hz จะหมนุ ชากวามอเตอรท ีใ่ ชก บั ความถี่ 60 Hz
ง. ระบบความถี่ 50 Hz จะมกี าํ ลังสญู เสยี นอ ยกวาระบบความถ่ี 60 Hz
จ. ความถี่ 50 Hz จะประหยดั ขดลวดหรือแกนเหล็กมากกวาความถ่ี 60 Hz

9. ในการสง พลงั งานไฟฟา ระยะทางไกลขอใดเปน วธิ แี กปญ หากาํ ลังสูญเสยี ภายในสายสง ไดดีทส่ี ดุ
ก. เพม่ิ ขนาดของสายสง เพ่อื ลดขนาดกระแสท่ใี ชสง ใหต า่ํ ลง
ข. เพิ่มขนาดของหมอแปลงใหส งู ขึ้น เพอื่ ลดขนาดกระแสทีใ่ ชสง ใหตา่ํ ลง
ค. เพิ่มความถ่ที ใ่ี ชส งพลงั งานใหส ูงขนึ้ เพ่อื ลดขนาดกระแสทใ่ี ชส งใหต ่าํ ลง
ง. เพม่ิ แรงดนั ที่ใชสง พลงั งานใหสงู ข้นึ เพือ่ ลดขนาดกระแสทีใ่ ชส งใหตํ่าลง
จ. เพ่ิมกระแสทใี่ ชส งพลงั งานใหส ูงข้ึน และลดความถ่ที ่ีใชส ง ใหต าํ่ ลง

10. ขอใด ไมใช จดุ ประสงคข องการเชอื่ มโยงระบบสง จายกาํ ลังไฟฟาเขา ดว ยกนั
ก. ระบบมคี วามนาเชื่อถอื จา ยพลงั งานไฟฟา ไดอ ยา งตอเน่ือง
ข. ถา ยเทพลงั งานไฟฟา ทาํ ใหเ กิดการประหยัดพลงั งานโดยรวม
ค. เพม่ิ คาอิมพีแดนซในระบบ เพอ่ื ลดความสญู เสยี ในระบบสง จา ย
ง. ความสมํ่าเสมอของแรงดันคงที่ เกดิ ความคลอ งตัวสงู ทกุ สภาวะโหลด
จ. ลดสภาวะไฟตกหรือไฟฟาดบั ได

เอกสารประกอบการสอน วิชาการสงและจายไฟฟา เรียบเรยี งโดย นายทักษณิ โสภาปย ะ

4 หนวยท่ี 1 เรอื่ งความรูเกี่ยวกบั ระบบการสง และจายกําลงั ไฟฟา

พลังงานไฟฟา เปนพลงั งานทม่ี ีความสําคัญในการดาํ รงชวี ติ ประจาํ วนั ของมนุษยใ นปจ จบุ ันเปน อยาง

มาก ไฟฟา เปน ตวั แปรสําคญั ในการพฒั นาเศรษฐกจิ การเพิ่มผลผลิตทง้ั ภาคการเกษตรและภาคอุตสาหกรรม
การกระจายรายได และสรางขีดความสามารถในการแขง ขันในดานการผลิต และการขายสินคา ซง่ึ เปน
เปา หมายสาํ คัญในการพฒั นาเศรษฐกิจ

1.1 ประวตั ิและกจิ การไฟฟาในประเทศไทย

ประวัติและความเปนมาของกจิ การไฟฟา ของประเทศไทยมคี วามเปน มานับ 100 ป โดยมี จอมพล

เจา พระยาสรุ ศกั ด์ิมนตรี (เจิม แสง-ชโู ต) ซ่ึงขณะน้ันยังมบี รรดาศกั ดเิ์ ปน “จม่นื ไวยวรนารถ” นําเขามาใช

ภายในประเทศไทยและไดพัฒนาอยา งตอเนื่องจนถึงปจ จบุ นั ตามลําดับดงั นี้

พ.ศ. 2427 จมนื่ ไวยวรนารถ (เจิม แสง-ชูโต) เปน

บุคคลแรกที่นาํ ไฟฟา เขามาใชงานในประเทศไทย โดยจาย

ไฟฟาใหกับพระบรมมหาราชวัง ณ พระท่ีนั่งจักรีมหา-

ปราสาทและในทองพระโรงซึ่งเดินเคร่ืองเปนทางการตรง

กับวันที่ 20 กันยายน พ.ศ. 2427 ตรงกับวันเฉลิมพระ

ชนมพรรษาของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจา อยูหวั

(รชั กาลที่ 5) พ.ศ. 2440 นายเลียวนารด นาดี ชาวอเมริกัน

ไดแนะนํา และชักชวนใหเจานายและขาราชการจัดตั้ง

บรษิ ทั บางกอกอิเล็กทริกไลตซินดิเคต (Bangkok Electric

Light Syndicate) จายไฟฟาตามทองถนนและสถานท่ี

รปู ที่ 1.1 จอมพลเจาพระยาสุรศกั ดมิ์ นตรี ราชการซึ่งตอมาไดโอนกิจการใหกับบริษัท ไฟฟาสยาม
(ที่มา : การไฟฟา ฝา ยผลิตแหง ประเทศไทย) จํากัด (The Siam Electricity Co., Ltd.) ตั้งข้ึนเมื่อวันท่ี
27 ธัน วาคม พ.ศ. 2441 โด ยจดท ะเบีย นที่กรุ ง

โคเปนเฮเกน ประเทศเดนมารก มี นายออก เวสเตนโฮลซ (Mr.Aage Westenholz) เปนผูดําเนินการ

นับเปนชาวตา งประเทศรุนบุกเบกิ เก่ียวกบั ไฟฟา ในเมอื งหลวงของประเทศสยาม ซง่ึ สถานทท่ี ําการของบริษัท

ฯ และโรงไฟฟาต้ังอยูในบริเวณท่ีดินของวัดราชบูรณะราชวรวิหาร (วัดเลียบ) จึงไดรับการเรียกขานกันวา

“โรงไฟฟาวดั เลยี บ” เปนโรงไฟฟา ชนดิ พลังไอน้ํา (พลังความรอน) ใชไมฟน, ถานหิน, น้ํามันและแกลบเปน

เช้ือเพลิง การดําเนินกิจการของบริษัท ไฟฟาสยาม จํากัด มีความเจริญกาวหนามาโดยลําดับ และในป

พ.ศ. 2451 ไดม ีการรวมกิจการของ บรษิ ัท รถรางบางกอก จาํ กัด มาไวด วยกนั

เอกสารประกอบการสอน วิชาการสงและจา ยไฟฟา เรียบเรยี งโดย นายทกั ษณิ โสภาปย ะ

หนว ยที่ 1 เรอ่ื งความรเู กี่ยวกบั ระบบการสง และจายกําลงั ไฟฟา 5

เมื่อป พ.ศ. 2452 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว ไดทรงมีพระบรมราชโองการ
ประกาศใชพ ระราชบัญญตั ิสขุ าภบิ าลท่ัวราชอาณาจักร ร.ศ.127 กระทรวงมหาดไทยสมัยน้ันเหน็ วาสุขาภบิ าล

ตามหัวเมืองตางๆ ทม่ี ีประชาชนหนาแนน ควรจะจัดสรางโรงไฟฟาข้ึน ดังนั้น ในป พ.ศ. 2472 ทางราชการ
จึงไดจัดต้ัง “แผนกไฟฟา” ขึน้ ในกองบรุ าภิบาล กรมสาธารณสุข กระทรวงมหาดไทย มีหนาท่ีสํารวจและจัด
ใหมีไฟฟาใชตามสุขาภิบาลตางๆ ที่สมควร สุขาภิบาลเมืองราชบุรีไดกอสรางโรงไฟฟาและจําหนาย

กระแสไฟฟามาตงั้ แตป พ.ศ. 2470 ตอมาภายหลงั ไดโ อนกจิ การมาอยใู นความควบคุมของแผนกไฟฟา และได
ส่ังซื้อเครื่องกาํ เนดิ ไฟฟามาเพ่ิมเติมอีก 1 เครื่อง เมื่อป พ.ศ. 2473 นอกจากน้ันสุขาภิบาลเมืองนครปฐมได
กอสรางโรงไฟฟาข้ึนโดยไดรับสัมปทาน เม่ือวันที่ 5 ธันวาคม พ.ศ. 2472 เริ่มจําหนายไฟฟาตั้งแตวันที่ 19

มกราคม พ.ศ. 2473 ในราคาคาไฟฟาหนวยละ 1.80 บาท และดําเนินกิจการได 25 ป ตอมาเมื่อมีการ
เปล่ียนแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย มาเปน ระบอบประชาธิปไตยในป พ.ศ. 2475
กิจการไฟฟาไดขยายไปยังสุขาภิบาลอีกหลายแหง เชน ปราจีนบุรี, ภูเก็ต, นครนายก, ชลบุรี, บานโปง,

จันทบุรี และเชียงใหม จนกระทง่ั ในป พ.ศ. 2477 ไดม ีการปรบั ปรงุ กระทรวง ทบวง กรมตางๆ และได จัดต้ัง
กรมโยธาเทศบาลข้นึ แผนกไฟฟา จงึ ไดรับการยกฐานะขึน้ เปน กองไฟฟา สังกดั กรมโยธาเทศบาล

พ.ศ. 2497 รัฐบาลออกพระราชกฤษฎีกาจดั ต้งั องคกรการไฟฟาสว นภมู ภิ าคโดยสังกัด

กรมโยธาเทศบาล กระทรวงมหาดไทย และในป พ.ศ. 2503 ไดประกาศเปนพระราชบัญญัติการไฟฟาสวน
ภมู ิภาค (กฟภ.) ขึ้นแทนองคก ารไฟฟาสวนภูมิภาค โดยมขี อบเขตความรับผิดชอบใหบริการกับประชาชนทุก
จังหวัดทวั่ ประเทศยกเวน ทีอ่ ยใู นความรบั ผดิ ชอบของการไฟฟา นครหลวง (กฟน.)

พ.ศ. 2501 รัฐบาลประกาศพระราชบัญญตั ิ การไฟฟานครหลวง (กฟน.) ซึ่งเปนการรวมเอากิจการ
ไฟฟา กรงุ เทพฯ กับกองไฟฟา หลวงสามเสนเขา ดว ยกนั โดยมีขอบเขตในการจา ยพลังงานไฟฟา ใหก ับผูบริโภค
ในเขต กรงุ เทพมหานคร ธนบุรี นนทบุรแี ละสมุทรปราการ

พ.ศ. 2503 รัฐบาลประกาศพระราชบัญญัติ การไฟฟาสวนภูมิภาค (กฟภ.) โดยรับผิดชอบการจาย
พลังงานไฟฟาทั่วประเทศ ยกเวนเขตพ้ืนที่ในความรับผิดชอบของ การไฟฟานครหลวง (กฟน.) ไดแก
กรุงเทพมหานคร ธนบรุ ี นนทบุรี และสมทุ รปราการ

พ.ศ. 2511 รัฐบาลประกาศพระราชบัญญตั กิ ารไฟฟา ฝายผลติ แหงประเทศไทย (กฟผ.) โดยรวม
องคการที่รับผิดชอบในการผลิตไฟฟาไดแก การไฟฟายันฮี (กฟย.) การลิกไนต (กลน.) และการไฟฟา
ตะวันออกเฉยี งเหนอื (กฟ.อน.) ใหร วมกนั เปนหนวยงานเดยี วกันในการดาํ เนนิ การผลิตพลังงานไฟฟาอยางมี

ประสทิ ธิภาพ ภายใตช ่ือการไฟฟา ฝา ยผลติ แหง ประเทศไทย (กฟผ.) ตง้ั แตวันท่ี 1 พฤษภาคม พ.ศ. 2512
พ.ศ. 2512 เปน ตนมา ประเทศไทยมีการพัฒนาอยางตอเนื่อง จึงมีความตองการใชพลังงานไฟฟา

อยางสงู ไดม ีการพัฒนาแหลง การผลิตและระบบสง จา ยไฟฟา ใหม คี วามทนั สมัย สอดคลองกบั ความตอ งการใช

พลังงานในสวนของภาคอุตสาหกรรม การเกษตรกรรม การทองเที่ยว เปนตน โดยมีโรงไฟฟาและระบบสง
จายไฟฟาเชือ่ มโยงท่ีทนั สมยั มีประสิทธภิ าพมั่นคง และเกิดความเช่ือถือของระบบการสงพลังงานไฟฟาที่มี
ประสทิ ธิภาพสูงสดุ

1.2 หนว ยงานท่รี บั ผิดชอบระบบกําลังไฟฟาในประเทศไทย

หนวยงานท่ที ําหนาทร่ี บั ผิดชอบเกย่ี วกบั การผลติ และสง จา ยกาํ ลงั ไฟฟาภายในประเทศไทยมี
หนวยงานทีร่ บั ผิดชอบ จํานวน 3 องคก ร แตละหนว ยงานกจ็ ะมหี นาทร่ี บั ผดิ ชอบแตกตา งกันออกไป
ตามบทบาทและภาระหนาทด่ี ังน้ี

เอกสารประกอบการสอน วิชาการสง และจา ยไฟฟา เรียบเรยี งโดย นายทกั ษิณ โสภาปยะ

6 หนว ยท่ี 1 เร่อื งความรเู กี่ยวกบั ระบบการสง และจายกาํ ลงั ไฟฟา

1.2.1 การไฟฟา ฝายผลติ แหงประเทศไทย (กฟผ.) ชื่อภาษาองั กฤษ Electricity Generating
Authority of Thailand (EGAT) เปนรัฐวิสาหกิจดานสาธารณูปโภค สังกัดสํานักนายกรัฐมนตรี โดยจะมี
หนา ทีจ่ ัดหาพลังงานไฟฟาใหก บั ประชาชนโดยการผลิต จัดหาและจําหนายพลงั งานไฟฟาใหก บั การไฟฟานคร
หลวง และการไฟฟาสวนภมู ิภาคและผูใชพ ลงั งานไฟฟา สํานักงานใหญตั้งอยูริมฝงขวาของแมนํ้าเจาพระยา
เชงิ สะพานพระราม 6 อาํ เภอบางกรวย จังหวดั นนทบรุ ี จะมีระบบการสงจายกาํ ลังไฟฟาดว ยคา แรงดนั
500 kV, 230 kV, 115 kV และ 69 kV

รูปที่ 1.2 แสดงตราสญั ลกั ษณก ารไฟฟาฝา ยผลิตแหง ประเทศไทย (กฟผ.)
(ท่ีมา : www.egat.co.th)

1.2.2 การไฟฟานครหลวง (กฟน.) ชอ่ื ภาษาอังกฤษ Metropolitan Electricity Authority (MEA)
สงั กัดกระทรวงมหาดไทย เปนรัฐวิสาหกิจดานสาธารณูปโภค มีภาระหนาท่ีจัดใหไดมา จัดสงและจําหนาย
พลงั งานไฟฟาแกประชาชน ธุรกิจ และอุสาหกรรม เขตพืน้ ท่ี 3 จังหวัด ไดแก กรุงเทพมหานคร นนทบรุ ี และ
สมทุ รปราการ นอกจากนี้แลวยังมีภาระหนาท่ีการดูแลรักษาสายสงไฟฟาแรงสูง สถานีเปล่ียนแรงดัน สาย
จาํ หนายไฟฟาแรงสูง เปนตน โดยจะรับซือ้ ไฟฟา จากการไฟฟาฝายผลิตแหงประเทศไทย (กฟผ.) สํานักงาน
ใหญต ้ังอยูท่ี ถนนเพลนิ จติ แขวงลมุ พินี เขตปทุมวัน กรงุ เทพมหานคร มีระบบจําหนา ยแรงสงู คาแรงดันขนาด
24 kV, 12 kV และระดับแรงดันต่าํ มขี นาด 416/240 V, 3 เฟส 4 สาย

รปู ท่ี 1.3 แสดงตราสญั ลกั ษณก ารไฟฟานครหลวง (กฟน.)
(ท่ีมา : www.mea.co.th)

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสง และจายไฟฟา เรยี บเรยี งโดย นายทกั ษิณ โสภาปยะ

หนว ยที่ 1 เร่ืองความรูเ ก่ยี วกบั ระบบการสงและจายกาํ ลงั ไฟฟา 7

1.2.3 การไฟฟา สวนภมู ิภาค (กฟภ.) ชอ่ื ภาษาองั กฤษ Provincial Electricity Authority (PEA)
เปนรัฐวิสาหกิจดานสาธารณูปโภค สังกัดกระทรวงมหาดไทย มีภาระหนาที่จัดใหไดมา จัดสงและจําหนาย
พลงั งานไฟฟา ใหแกประชาชน ธุรกจิ และอุตสาหกรรมในเขตพ้ืนทจี่ งั หวดั รวม 74 จังหวัด (รวมจังหวัดบงึ กาฬ)
ทัว่ ประเทศ (ยกเวน กรงุ เทพมหานคร นนทบรุ ี และสมทุ รปราการ) สาํ นักงานใหญตั้งอยูที่ ถนนงามวงศวาน
เขตจตจุ ักร กรงุ เทพมหานคร มีระบบจําหนายแรงสูงคาแรงดัน 33 kV, 22 kV และระดับแรงดันตํ่ามีขนาด
400/230 V, 3 เฟส 4 สาย ทง้ั น้ีจะเห็นวาระดับแรงดันของการไฟฟา นครหลวงกบั การไฟฟา สวนภูมิภาคจะมี
คาไมเทากนั เนื่องจากท้ังสองการไฟฟาใชมาตรฐานตางกัน กลาวคือ การไฟฟานครหลวงใชมาตรฐานของ
ประเทศสหรฐั อเมริกา สว นการไฟฟาสวนภมู ภิ าคใชม าตรฐานของยุโรป

รูปที่ 1.4 แสดงตราสญั ลกั ษณการไฟฟาสวนภมู ิภาค (กฟภ.)
(ทม่ี า : www.pea.co.th)

1.3 สัญลักษณท ่ีใชในระบบกาํ ลงั ไฟฟา

สัญลักษณคือรูปภาพท่ีเขียนขึ้นจากลักษณะเดนของภาพ มีจุดมุงหมายเพ่ือส่ือความใหผูอ่ืนเขาใจ
สญั ลกั ษณท างไฟฟากค็ อื ภาพทใี่ ชแทนเคร่อื งจักรและอปุ กรณไ ฟฟา น่ันเอง การเขียนสัญลักษณโดยทวั่ ไปจะมี
ชอื่ กํากับบอกความหมายไวด ว ย ทัง้ นเ้ี พอ่ื ความสะดวกในการศึกษาเกย่ี วกับแผนผงั ดังกลาว การเขียนแผนผัง

ของระบบไฟฟากําลัง การอานแบบ และแปลแบบ เปนสิ่งสําคัญอยางยิ่งที่จะตองรูสัญลักษณทางไฟฟา
สัญลักษณของอปุ กรณถ กู กําหนดข้ึนโดย American National Standard Institute (ANSI) และ Institute
of Electrical and Electronics Engineer (IEEE) โดยสัญลกั ษณท จี่ ําเปนที่ใชบอ ยจะแสดงตามตารางที่ 1.1

ตารางที่ 1.1 สัญลักษณมาตรฐานของอปุ กรณไฟฟาตามมาตรฐาน ANSI

สญั ลกั ษณ ความหมาย

สายสง ไฟฟาเปลือย หรือสายเคเบลิ

บัสบาร หรอื บสั

, G, เครือ่ งกาํ เนิดไฟฟา กระแสสลบั

เอกสารประกอบการสอน วิชาการสง และจา ยไฟฟา เรยี บเรียงโดย นายทักษณิ โสภาปยะ

8 หนวยที่ 1 เรอ่ื งความรเู กย่ี วกบั ระบบการสง และจา ยกําลงั ไฟฟา

ตารางท่ี 1.1 (ตอ ) สญั ลกั ษณม าตรฐานของอุปกรณไ ฟฟาตามมาตรฐาน ANSI

สญั ลกั ษณ ความหมาย

M มอเตอรไฟฟา

หมอ แปลงกาํ ลงั แบบขดลวด 2 ชุด

หมอแปลงกําลงั แบบขดลวด 3 ชดุ

หมอ แปลงกระแส (CT)
หมอ แปลงแรงดัน (PT)

การตอขดลวดสามเฟสแบบเดลตา (Delta)

การตอขดลวดสามเฟสแบบสตาร (Star)
หรอื แบบวาย
การตอ ขดลวดสามเฟสแบบสตารแ ละตอลงดิน
โดยตรง
การตอขดลวดสามเฟสแบบสตารและตอ ลงดินโดย
ผานขดลวดรแี อกแตนซ
การตอ ขดลวดสามเฟสแบบสตารและตอ ลงดิน
แบบกราวนดฟอลตนิวทรัลไลเซอร

เซอรก ติ เบรกเกอรช นดิ ใชน าํ้ มันหรอื ของเหลวชว ย
ดบั อารก

เซอรกิตเบรกเกอรช นดิ ใชอากาศชว ยดับอารก

ฟวส

ดรอปเอาตฟวส

สวิตชแ ยกวงจรสาํ หรบั งานสวิตชง่ิ ขณะมโี หลด
หรือโหลดเบรกเกอรสวิตช หรอื อินเตอรรปั เตอร
สวิตช

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสง และจายไฟฟา เรียบเรยี งโดย นายทักษณิ โสภาปยะ

หนวยที่ 1 เร่อื งความรเู กยี่ วกบั ระบบการสง และจายกําลงั ไฟฟา 9

ตารางท่ี 1.1 (ตอ) สัญลกั ษณม าตรฐานของอุปกรณไฟฟา ตามมาตรฐาน ANSI

สญั ลักษณ ความหมาย

สวิตชแ ยกวงจรแบบมฟี วสสําหรบั งานสวติ ช่งิ ขณะ
มีโหลด

สวิตชแ บบแยกวงจร หรอื แอรเ บรกสวิตช

สวิตชแยกวงจรแบบมฟี ว ส

โวลเตจเรกเู ลเตอร

, อปุ กรณป องกันฟา ผาหรอื ลอฟา

สปารก แกป ปองกัน

ตอลงดนิ

แทง กราวนด

คาปาซเิ ตอร

โหลดสถติ หรอื โหลดอยกู บั ที่

ซิงโครนสั คอนเดนเซอร

1.3.1 ไดอะแกรมเสน เดยี่ ว (Single line diagram)
ไดอะแกรมเสนเด่ียว คือ สัญลักษณทางไฟฟาท่ีเชื่อมโยงถึงกันดวยเสนเพียงเสนเดียว ระบบไฟฟา

กาํ ลังจะประกอบดว ย ระบบกาํ เนิด ระบบสงจายไฟฟา และระบบจําหนายไฟฟา ซึ่งจะมีอุปกรณตางๆ เชน
เคร่อื งจักรกลแบบซงิ โครนสั สายสง สายจาํ หนาย สถานีไฟฟา มอเตอรเหนี่ยวนํา และโหลดตางๆ ตออยูใน
ระบบ โดยระบบไฟฟาทั้งหมดจะเปน 3 เฟส ดังนั้นจึงมีการใชไดอะแกรมเสนเด่ียวแทนวงจรสมบูรณ
(Complete circuit) ของระบบไฟฟา กาํ ลัง เพือ่ ใชในการแสดงขอมูลทีส่ าํ คัญเกย่ี วกบั ระบบไฟฟากําลงั

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสงและจายไฟฟา เรยี บเรยี งโดย นายทักษิณ โสภาปยะ

10 หนว ยท่ี 1 เรอื่ งความรเู ก่ยี วกบั ระบบการสง และจายกาํ ลงั ไฟฟา

(ก) วงจรสมบรู ณชนดิ 3 เฟสสมดลุ

(ข) ไดอะแกรมเสน เด่ียว
รปู ที่ 1.5 แสดงการแทนวงจรสมบรู ณด วยไดอะแกรมเสน เดย่ี ว
จากรปู ที่ 1.5 จะเห็นวา ไดอะแกรมเสน เด่ียวสามารถคงรายละเอยี ดทีม่ ีอยูในวงจร 3 เฟสสมดุลครบ
ทั้งหมด เพยี งแตไ ดอะแกรมเสน เดี่ยวแสดงจุดตอ (Node) ดว ยเสนขีดขวาง ซ่งึ เรยี กเสน น้ีวา บสั (Bus) ใน
วงจรใหญๆ ทบ่ี สั ใดๆ อาจมเี สนตอ แยกไปเช่อื มกับวงจรอ่ืนอกี กไ็ ด
ตามปกตกิ ารเขียนรายละเอียดลงบนไดอะแกรมเสนเด่ียวจะเลือกเขียนเฉพาะสญั ลกั ษณท เ่ี ก่ยี วขอ ง
กับเรื่องท่ีจะศกึ ษาเทา น้ัน เพ่อื มใิ หวงจรดูยงุ เกนิ ความจําเปน เชน ถาตอ งการศึกษาโหลดโฟลว (Load flow
studies) ภายในระบบ ก็ไมจ าํ เปน ตอ งแสดงอปุ กรณต ดั ตอนของระบบ แตถา ตอ งการศึกษาเกยี่ วกบั กระแส
ลัดวงจรในระบบ จงึ ตอ งแสดงอปุ กรณตดั ตอนดังแสดงในรปู ท่ี 1.6

(ก) แสดงโหลดโฟลวภายในระบบ
รูปที่ 1.6 แสดงรายละเอียดบนไดอะแกรมเสน เด่ียว

เอกสารประกอบการสอน วิชาการสงและจายไฟฟา เรยี บเรยี งโดย นายทกั ษณิ โสภาปย ะ

หนวยที่ 1 เรอ่ื งความรเู ก่ียวกบั ระบบการสง และจายกําลงั ไฟฟา 11

(ข) แสดงตาํ แหนง ตดิ ตัง้ อุปกรณต ดั ตอน
รูปท่ี 1.6 แสดงรายละเอียดบนไดอะแกรมเสน เดีย่ ว

1.3.2 อิมพีแดนซไ ดอะแกรม (Impedance diagram)
อมิ พีแดนซไ ดอะแกรม หมายถึง ไดอะแกรมแบบวงจรสมมูลเฟสเดียว (Single phase equivalent

circuit) ท่ีประกอบดวยเสนท่ีแสดงสายไฟระบบ 3 เฟสเสนหนึ่งและสายนิวทรัลรีเทิรน (Neutral bus) อีก
เสนหนง่ึ ทีเ่ ชื่อมตอแหลงจายและคา อมิ พแี ดนซข องอปุ กรณต า งๆ ในระบบตามไดอะแกรมเสนเด่ียว ถึงแมวา
ไดอะแกรมเสนเด่ียวจะใหร ายละเอียดและสอื่ ความหมายภายในระบบไดด ีก็ตาม แตบางกรณีก็ไมสามารถใช
ไดอะแกรมเสนเดี่ยวส่ือความได เชน การคํานวณหาแรงดันตกในสายในสภาวะจายโหลดหรือการคํานวณ
กระแสในสภาวะลัดวงจร จงึ ตองหันมาพง่ึ อมิ พีแดนซไดอะแกรมแทน

T1 T2 3
1

2 โหลด ข

โหลด ก

(ก) ระบบไฟฟาทแ่ี สดงดว ยไดอะแกรมเสนเด่ยี ว

(ข) ระบบไฟฟาที่แสดงดว ยอิมพีแดนซไ ดอะแกรม
รปู ท่ี 1.7 แสดงระบบไฟฟาทเ่ี ขียนแทนดว ยไดอะแกรมเสนเดยี่ วและอิมพแี ดนซไดอะแกรม

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสงและจา ยไฟฟา เรียบเรียงโดย นายทักษิณ โสภาปย ะ

12 หนว ยท่ี 1 เรอ่ื งความรเู กี่ยวกบั ระบบการสงและจายกาํ ลงั ไฟฟา

อิมพีแดนซไ ดอะแกรมเกิดจากการนําเอาวงจรสมมลู ของสว นประกอบวงจรแตล ะตวั มาตอ กนั เปน
ระบบไฟฟา ดังแสดงในรปู ท่ี 1.7 (ข) ซ่ึงจะเห็นวาวงจรท่ีประกอบเปน อมิ พแี ดนซไ ดอะแกรมนนั้ มี
รายละเอียดเก่ยี วกบั แหลง กาํ เนดิ แรงดัน E1, E2 และ E3 กบั คาอิมพีแดนซ ซึง่ สามารถนาํ ไปหาคา กระแสและ
แรงดนั ตกทสี่ วนตา งๆ ของวงจรได

1.3.3 รแี อกแตนซไดอะแกรม (Reactance diagram)
รีแอกแตนซไดอะแกรม คือ ไดอะแกรมท่ีคลายกับอิมพีแดนซไดอะแกรมเพียงแตไมมีคาความ

ตานทาน โหลดคงที่ คาความจุไฟฟาของสายและชันตแอตมิตแตนซของหมอแปลงมาพิจารณา ซ่ึงผลของ
พารามเิ ตอรดังกลา วเวลาคาํ นวณเก่ียวกับการลัดวงจรคําตอบทไ่ี ดจ ะไมแตกตางกันมากนัก ไมวาจะนํามาคิด
หรือไมนํามาคิด ดังน้ัน เพ่ือความงายของการคํานวณแตไดคําตอบใกลเคียงกันจึงไมจําเปนตองนํามาคิด
ซึ่งรีแอกแตนซไ ดอะแกรมจะใชในการคํานวณเกย่ี วกับการลัดวงจรเทา นนั้

ดงั นน้ั รีแอกแตนซไ ดอะแกรมจะเหลือเฉพาะคา รีแอกแตนซข องอุปกรณเทา นั้น เราสามารถเขียน
รแี อกแตนซไ ดอะแกรมจากอมิ พีแดนซไ ดอะแกรมรปู ท่ี 1.7 ไดต ามรปู ที่ 1.8

E1 E2 หมอแปลง T1 สายสง หมอ แปลง T2 E3
เครื่องกาํ เนิด 1 และ 2 เครื่องกาํ เนดิ 3

รูปที่ 1.8 แสดงรีแอกเตนซไดอะแกรมของรปู ที่ 1.7

1.4 แรงดันและความถม่ี าตรฐานทใี่ ชใ นระบบการสงและจายกําลังไฟฟา

การสง พลังงานไฟฟาปริมาณมากๆ จากที่หนึ่งไปยังอีกที่หน่ึง ในปจจุบันคงใชสายเปนส่ือในการสง
พลงั งาน ท้งั น้ีกเ็ พราะวา การสง พลงั งานโดยใชสายมีความไววางใจสูงและมีกําลังสูญเสียในการสงตํ่ากวาสง
โดยวธิ อี ืน่ อยางไรกต็ ามการสงพลังงานในระยะไกลจะหลีกเล่ียงการสูญเสียกําลังดังกลาวนี้ไดยาก กําลังท่ี
สญู เสยี ภายในสายจะแปรตาม I2R แตค วามตานทานของสายแปรตามระยะทาง ถาระยะทางท่ีใชสงพลังงาน
ไกลมากความตา นทานของสายก็จะตองสงู โดยไมมที างเลย่ี ง การแกปญ หากําลังสูญเสียภายในสายกระทําได
2 วิธี ดงั ตอ ไปนี้

1) ลดความตานทานของสาย โดยเลือกวัสดุท่ีมีความตานทานจําเพาะตํ่ามาทําสายไฟ และเพ่ิม
พ้ืนท่หี นา ตัดสายใหโตข้ึน ซึ่งการแกปญหาโดยวิธนี ีจ้ ะเหมาะกับการสงกาํ ลงั ที่มรี ะยะทางใกลๆ เชน ในระบบ
จําหนา ย แตไมเ หมาะสมสาํ หรับการสง กําลังในระยะทางไกล

2) เพ่มิ แรงดันที่ใชสงพลงั งานใหส ูงข้ึน เพื่อลดขนาดกระแสท่ีใชสงใหต่ําลง วิธีน้ีเปนวิธีท่ีเหมาะสม
ที่สุดท่ีใชสําหรับสงกําลังในระยะทางไกล แตการเพิ่มระดับแรงดันท่ีใชสงใหสูงจะมีผลตอการสูญเสีย
กําลังไฟฟา ของสายอีกรปู หน่งึ เรียกวา กาํ ลังสญู เสียโคโรนา (Corona loss)

เอกสารประกอบการสอน วิชาการสงและจายไฟฟา เรียบเรยี งโดย นายทักษณิ โสภาปยะ

หนว ยท่ี 1 เรือ่ งความรเู กี่ยวกบั ระบบการสงและจายกําลงั ไฟฟา 13

ในการสง พลงั งานไฟฟาโดยใชสาย จะตอ งคํานงึ ถึงความปลอดภัยและความประหยัดควบคูกันเสมอ
ถาสง ดว ยระบบแรงสงู จะมีความปลอดภัยต่ํา แตจะชวยประหยัดวัสดุและโครงสรางใหมีขนาดเล็กลง เชน

ขนาดสาย เสา และอุปกรณจับยึด เปนตน นอกจากนีย้ ังชวยลดกําลงั สญู เสียในสายลงอีกดวย แตการสงดวย
แรงดันทส่ี ูงมากๆ ถึงแมจ ะลดขนาดอปุ กรณลงกต็ าม ฉนวนท่ีใชก บั อุปกรณตางๆ จะตอ งทนแรงดันสูงตามไป
ดว ย ทําใหอ ุปกรณม รี าคงแพงข้นึ ฉะนั้นจึงอาจกลาวไดวา การสงพลังงานไฟฟาจํานวนหน่ึงที่ความยาวของ

สายสงระยะหนึง่ จะมแี รงดนั ที่เหมาะเพียงคาหนึง่ เทา นั้นที่จะทาํ ใหป ระหยัดมากทสี่ ดุ

1.4.1 ขนาดแรงดันทใี่ ชในการสง จา ยไฟฟา

ดังท่ีไดกลาวมาแลววา การสงพลังงานใหประหยัดจะตองเลือกระดับแรงดันที่ใชสงใหสัมพันธกับ
ระยะทาง จากตารางท่ี 1.2 เปนการกําหนดคาความสมั พันธโดยประมาณระหวางระดับแรงดันกับระยะทาง
เพื่อใชเ ปน แนวทางในการเลอื กเชงิ ปฏบิ ตั กิ าร

ตารางท่ี 1.2 แสดงระดบั แรงดันของสายสง เมอื่ เทียบกบั ระยะทาง

ระดับแรงดัน (kV) ระยะทาง (km)

33-44 32-50

44-66 50-80

66-88 80-120

88-110 120-160

110-132 160-240

132-154 240-400

154-220 400-480

ระดบั แรงดนั ท่ีใชจริงแตล ะประเทศจะเปนผูเลือกตามความเหมาะสมจากระดับแรงดันมาตรฐานที่
กาํ หนดไว ดังแสดงในตารางที่ 1.3 ในทางปฏิบตั ิแรงดนั ทีใ่ ชง านจะเบ่ยี งเบนไปจากมาตรฐานท่ีกําหนดไวบาง
ท้ังในทางบวก (แรงดนั เพมิ่ ) และทางลง (แรงดันตก) การเบี่ยงเบนของแรงดันจะมีผลกระทบตอโหลดและ

อุปกรณใ นระบบสงจายดวย กลาวคอื ถาแรงดนั ในระบบสง จา ยสูงมาก อาจทาํ ใหห มอ แปลงหรอื เซอรก ติ เบรก
เกอรเสียหายได หรือถาแรงดันตํ่ามาก ก็อาจทําใหโหลดประเภทมอเตอรมีกระแสไหลสูงมากจนเกิดความ
เสียหายได ดงั นัน้ การเบยี่ งเบนของแรงดนั จงึ ตองกาํ หนดคาสงู สุดและตํา่ สดุ ไว และจะตอ งควบคมุ แรงดันของ

ระบบใหอยใู นพกิ ดั ตามมาตรฐานทีก่ าํ หนดไวดวย

ตารางที่ 1.3 การเปรียบเทยี บระดับแรงดันใชง านของประเทศไทยกับตางประเทศ (kV)

ไทย อเมรกิ า ยุโรป

69 69 66
115 115 -
- 138 132
- 161 -
230 230 275
- 345 -
500 500 400
- 765 -
- 1,100 -

เอกสารประกอบการสอน วิชาการสง และจายไฟฟา เรยี บเรยี งโดย นายทกั ษิณ โสภาปยะ

14 หนว ยที่ 1 เรอ่ื งความรูเกย่ี วกบั ระบบการสงและจายกําลงั ไฟฟา

แรงดันเบี่ยงเบนมาตรฐานอเมรกิ ัน (ANSI) ไดกาํ หนดคาไวดงั นี้ คอื
1) แรงดันในระบบจาํ หนายท่มี คี า มาตรฐานตาํ่ กวา 34.5 kV กาํ หนดไวใ นตารางท่ี 1.4

2) แรงดันในระบบจาํ หนา ยทม่ี ีคามาตรฐานสงู กวา 34.5 kV กาํ หนดไวในตารางท่ี 1.5

ตารางท่ี 1.4 กาํ หนดคาแรงดันเบี่ยงเบนในระบบจาํ หนา ย

แรงดัน สภาวะปกติ สภาวะฉุกเฉนิ
ต่าํ สดุ สูงสดุ ตํา่ สดุ สูงสุด
91.7 % 105.8 %
ต้ังแต 120 V ถงึ 600 V 95 % 105 %

สงู กวา 600 V ไมเกนิ 34.5 kV 97.5 % 105 % 95 % 105.8 %

ตารางที่ 1.5 กาํ หนดคาแรงดันเบย่ี งเบนในระบบสงกาํ ลงั

ระดับแรงดนั แรงดนั ปกติ (kV) แรงดนั สูงสุดเทียบกับคา กําหนด
แรงดนั สงู
(High Voltage) 46 (kV) (%)
แรงดันสงู เอก็ ซตรา 69* 48.3 105
(Extra High Voltage) 115* 72.5 105
138 121 105
161 145 105
230* 169 105
345 242 105
500* 362 105
765 550 110
800 105

แรงดนั สงู อลั ตรา 1,100 1,200 109
(Ultra High Voltage)

* เปน ระดบั แรงดันที่ใชใ นประเทศไทย

1.4.2 ความถ่ีมาตรฐาน
สาํ หรบั ความถ่ีมาตรฐานทใ่ี ชก ันมากมีทัง้ ชนิด 50 Hz และ 60 Hz ความถีท่ ั้ง 2 ชนิดน้ีตางก็มีขอ

ไดเปรยี บและขอ ดอยเปรยี บพอสรปุ ไดด งั น้ี
1) แรงเคล่อื นเหนย่ี วนาํ ถูกกําหนดดว ยความถ่ี ตามสมการ

E = 4.44fNaBmA …....… (1.1)

เมอ่ื E คอื แรงเคล่อื นไฟฟา เหน่ียวนํา (V)
f คือ ความถี่ (Hz)

Na คอื จาํ นวนรอบของขดลวดตัวนํา (turns)
Bm คือ ความหนาแนนของเสนแรงแมเ หลก็ (Wb/m2)
A คือ พ้ืนท่ีหนา ตดั ทเี่ สนแรงแมเ หลก็ หรอื ตัวนาํ เคลือ่ นทผ่ี าน (m2)

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสง และจายไฟฟา เรียบเรยี งโดย นายทกั ษณิ โสภาปยะ

หนวยที่ 1 เรือ่ งความรูเกย่ี วกบั ระบบการสง และจายกําลงั ไฟฟา 15

จะเห็นวา ถา ตอ งการแรงเคลื่อนเหน่ยี วนาํ คงทเ่ี ม่อื เลือกใชก บั ความถสี่ งู จะสามารถพันขดลวด Na ให
นอยรอบลง หรอื ลดขนาดพืน้ ทหี่ นา ตดั ของแกนเหล็ก A ใหเ ล็กลงได นนั่ คอื อปุ กรณไฟฟาท่ีมีพกิ ดั กําลงั เทา ๆ
กันเมือ่ ใชกบั ความถี่ 60 Hz จะประหยดั ขดลวดหรอื แกนเหล็กกวาเมือ่ ใชก บั ความถ่ี 50 Hz

2) ความเรว็ รอบของมอเตอรกระแสสลบั ถูกกําหนดดวยความถี่ตามสมการ Ns = 120f/p ดังน้นั
มอเตอรทใี่ ชก ับความถี่ 60 Hz จะหมุนไดเร็วกวามอเตอรท ี่ใชกบั ความถี่ 50 Hz

3) แรงดนั ตกแปรตามสมการ V = (2fL)(I) ในระบบสง จา ยทใี่ ชส ายขนาดเดียวกันและกระแสท่ี
ไหลผา นสายเทา กัน ระบบท่ใี ชกบั ความถี่ 60 Hz จะมีแรงดนั ตกในสายมากกวาระบบทใี่ ชก บั ความถี่ 50 Hz

1.5 ลกั ษณะของระบบการสง และจา ยกําลังไฟฟา

ในระบบการสงกาํ ลังไฟฟา อาจแบงตามลักษณะการสงจา ยออกไดเ ปน 2 ระบบดวยกันคอื

1.5.1 ระบบสงจา ยไฟฟา เหนือศีรษะ (Overhead aerial system)
เปนระบบท่ีใชสายตัวนําเดินบนเสาไฟฟาเพื่อยกระดับสายตัวนําใหสูงจากพ้ืนดิน จนมีความสูง

ปลอดภยั จากสงิ่ มีชวี ิต ซึ่งการวางแนวสายตัวนําบนเสาสวนมากจะสงผานในท่ีโลงแจงจากสถานีหนึ่งไปอีก
สถานหี นึง่ งายตอ การบาํ รงุ รักษาและตรวจสอบขอขัดของของระบบ

1.5.2 ระบบสง จา ยไฟฟา ใตดนิ (Underground cable system)
สายตวั นาํ จะถกู ฝงไปตามรางเดินสายใตดิน มีบอพักสายเปนระยะๆ ระบบสงจายไฟฟาใตดินจะมี

คา ใชจ า ยทแ่ี พงกวา ระบบสง จา ยไฟฟา เหนือศรี ษะประมาณ 8-12 เทา ดังน้นั การสงจา ยไฟฟาใตดินจึงกระทํา
เฉพาะกรณีท่จี าํ เปน จรงิ ๆ เทา นน้ั ดวยเหตุผลอยางใดอยา งหน่งึ ดงั ตอ ไปน้ี

- มีพน้ื ท่ีจํากดั และราคาแพง จนไมสามารถจดั หาแนวเขตเดนิ สายท่ีปลอดภัยไดเพียงพอ
- บริเวณนั้นถูกฟาผาบอ ยๆ ทําใหเกดิ ไฟฟาขดั ของ และมผี ลเสียตองานธุรกิจ
- ตอ งการอนรุ ักษส ภาพแวดลอ มใหดสู วยงามเปน พเิ ศษ
- เม่ือวเิ คราะหแ ลว พบวาการปกเสาพาดสาย บางกรณีทําไมได หรือราคาสูงกวาปกติมากและไม
ปลอดภยั เชน การเดนิ สายขา มแมนาํ้ หรือเดนิ สายเลยี บลาํ คลอง เปน ตน
การเลือกใชระบบสงกําลังไฟฟาประเภทใดน้ันขึ้นอยูกับปจจัยหลายประการ เชน ความปลอดภัย
ส่ิงแวดลอม และความประหยัด เปนตน แตท่ีพบท่ัวไปสวนใหญจะเปนระบบสงกําลังไฟฟาเหนือศีรษะ
เนื่องจากมีราคาตํ่ากวาระบบสงกําลังไฟฟาใตดินมาก นอกจากนี้ถานําระบบสงกําลังไฟฟาใตดินมาใชกับ
แรงดนั ไฟฟา ท่ีมรี ะดับสงู มาก ๆ จะเกดิ ปญหาเก่ียวกบั กระแสอดั ประจุ (Charging current) อีกดว ย อยางไรก็
ตามในบรเิ วณชุมชนทมี่ บี านเรือนหนาแนนหรือการสง กําลังไฟฟาขา มแมน้ํานิยมใชระบบสงกําลังไฟฟาใตดิน
เน่ืองจากสายสงใตดนิ เปนสายที่มีฉนวนหุมยอมมีความปลอดภัยสูงกวาการใชสายสงเหนือศีรษะซึ่งมักเปน
สายเปลือย

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสงและจายไฟฟา เรียบเรียงโดย นายทักษิณ โสภาปยะ

16 หนวยที่ 1 เรื่องความรูเกย่ี วกบั ระบบการสงและจายกําลงั ไฟฟา

ประวัติและความเปนมาของกิจการไฟฟา ของประเทศไทยมีความเปนมานับ 100 ป เริ่มใน
สมยั รชั กาลท่ี 5 โดยจอมพลเจา พระยาสรุ ศักดิ์มนตรีเปน บุคคลแรกที่เริม่ นําเอาระบบไฟฟาเขามาใช
งานในประเทศไทย หลังจากนัน้ กไ็ ดมีการพัฒนากจิ การไฟฟา อยางตอ เนอื่ ง ซงึ่ ในปจจบุ ันหนวยงานท่ี
รับผิดชอบระบบกาํ ลงั ไฟฟาในประเทศไทยประกอบดว ย 3 หนว ยงานหลกั ไดแ ก การไฟฟาฝายผลิต
แหงประเทศไทย (กฟผ.) การไฟฟานครหลวง (กฟน.) และการไฟฟาสวนภูมิภาค (กฟภ.) ทั้งสาม
หนวยงานหลกั จะตอ งจัดระบบการสงจายกําลังไฟฟาใหเช่ือมโยงถึงกันหมด ในการศึกษาจัดระบบ
การสงจายกําลังไฟฟาจะตองมีความเขาใจถึงสัญลักษณของอุปกรณไฟฟาในระบบ ซึ่งจะนําไปใช
ประกอบเปนวงจรไดอะแกรมเสนเด่ียว อิมพแี ดนซไดอะแกรม และรแี อกแตนซไดอะแกรม เพื่อแทน
วงจรสมบูรณ (Complete circuit) ของระบบการสงจายกําลังไฟฟาเพื่อใชในการแสดงขอมูลท่ี
สําคัญเกีย่ วกบั ระบบไฟฟากาํ ลัง

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสง และจายไฟฟา เรยี บเรียงโดย นายทักษณิ โสภาปย ะ

หนวยท่ี 1 เร่อื งความรูเกี่ยวกบั ระบบการสง และจา ยกําลงั ไฟฟา 17

แบบฝกหัดหนวยที่ 1
เรอ่ื ง ความรเู กี่ยวกับระบบการสงและจา ยกาํ ลังไฟฟา

จงตอบคําถามตอ ไปน้ี
1. จงบอกเลา ประวัติของกจิ การไฟฟาในประเทศไทยมาพอสังเขป (2 คะแนน)
2. จงบอกภารกจิ และหนาท่คี วามรบั ผิดชอบของหนว ยงานดังตอ ไปนี้ (3 คะแนน)
2.1 กฟผ.
2.2 กฟน.
2.3 กฟภ.
3. จงอธบิ ายความหมายและการใชง านของวงจรตอไปน้ี (3 คะแนน)
3.1 ไดอะแกรมเสนเดีย่ ว (Single line diagram)
3.2 อมิ พแี ดนซไดอะแกรม (Impedance diagram)
3.3 รีแอกแตนซไ ดอะแกรม (Reactance diagram)
4. จงเปรยี บเทียบการสง จา ยกําลงั ไฟฟา ดว ยระบบความถี่ 50 Hz และ 60 Hz มีขอแตกตางกันอยา งไร
(2 คะแนน)
5. จงอธิบายความหมายของระบบตอไปนี้ (2 คะแนน)
5.1 ระบบสง จายไฟฟา เหนอื ศรี ษะ (Overhead aerial system)
5.2 ระบบสง จา ยไฟฟา ใตด นิ (Underground cable system)

เอกสารประกอบการสอน วิชาการสง และจายไฟฟา เรียบเรียงโดย นายทักษิณ โสภาปยะ

18 หนว ยท่ี 1 เรอ่ื งความรูเกยี่ วกบั ระบบการสง และจา ยกําลงั ไฟฟา

แบบทดสอบหลงั เรยี น หนวยท่ี 1
เรื่อง ความรูเกีย่ วกับระบบการสงและจา ยกาํ ลงั ไฟฟา

จงเลอื กขอ ท่ีถูกตอ งทส่ี ดุ เพียงขอเดยี ว
1. บคุ คลทานใดทนี่ าํ ระบบไฟฟา มาใชใ นประเทศไทยเปนคนแรก
ก. กรมหลวงราชบรุ ดี เิ รกฤทธิ์
ข. พระยาพหลพลพยหุ เสนา
ค. พระยาสรุ ศักด์ิมนตรี
ง. พระยาประเสรฐิ ภักดี
จ. หลวงประดิษฐม นธู รรม
2. ขอใดคอื โรงไฟฟา แหง แรกของประเทศไทย
ก. โรงไฟฟา บางซอ่ื
ข. โรงไฟฟาวัดเลียบ
ค. โรงไฟฟาบางปะกง
ง. โรงไฟฟา พระนครใต
จ. โรงไฟฟา พระนครเหนอื
3. หนวยงานทร่ี บั ผิดชอบเกี่ยวกบั การสง จายไฟฟาในประเทศไทยไดแ กข อใด
ก. การไฟฟาสวนภมู ภิ าค, การไฟฟานครบาล, การไฟฟาฝายผลิตฯ
ข. การไฟฟา สวนภมู ิภาค, การไฟฟา นครหลวง, การไฟฟา แหงชาติ
ค. การไฟฟา สว นภมู ภิ าค, การไฟฟานครหลวง, การไฟฟา นครบาล
ง. การไฟฟาสว นภมู ภิ าค, การไฟฟา นครหลวง, การไฟฟาฝา ยผลติ ฯ
จ. การไฟฟาสวนภูมิภาค, การไฟฟา นครบาล, การไฟฟาแหงชาติ
4. ระดับแรงดันของระบบจําหนา ยแรงสงู ของการไฟฟา สวนภมู ิภาคคอื ขอใด
ก. 11 kV และ 24 kV
ข. 11 kV และ 12 kV
ค. 12 kV และ 24 kV
ง. 22 kV และ 24 kV
จ. 22 kV และ 33 kV

จงใชแผนผงั ของระบบไฟฟากาํ ลังตอ ไปน้ี ตอบคําถามขอ 5-6

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสงและจายไฟฟา เรียบเรยี งโดย นายทกั ษิณ โสภาปยะ

หนว ยท่ี 1 เรื่องความรเู กีย่ วกบั ระบบการสง และจายกาํ ลงั ไฟฟา 19

5. อุปกรณไ ฟฟาหมายเลข  คือ
ก. โหลดเบรกเกอรส วิตช
ข. หมอแปลงกําลงั แบบขดลวด
ค. เคร่ืองกาํ เนดิ ไฟฟา กระแสสลับ
ง. หมอ แปลงกระแส
จ. หมอ แปลงแรงดนั

6. อปุ กรณไ ฟฟา หมายเลข  คอื
ก. สวติ ชแบบแยกวงจร หรือแอรเ บรกสวติ ช
ข. เซอรกิตเบรกเกอรช นิดใชน ํา้ มนั หรือของเหลวชว ยดบั อารก
ค. สวติ ชแยกวงจรแบบมฟี ว สสําหรบั งานสวิตช่ิงขณะมีโหลด
ง. โหลดเบรกเกอรสวติ ช หรืออินเตอรร ปั เตอรสวติ ช
จ. เซอรกิตเบรกเกอรช นดิ ใชอากาศชวยดบั อารก

7. ขอ ใดบอกการใชง านอมิ พีแดนซไ ดอะแกรมไดถ กู ตอ งทส่ี ดุ
ก. ใชศ ึกษาการไหลของกาํ ลงั ไฟฟา
ข. ใชอ อกแบบวงจรสายสง กําลงั ไฟฟา
ค. ใชแ ทนวงจรสมบรู ณข องระบบไฟฟา กําลงั
ง. ใชคาํ นวณหาแรงดนั ตกในสายในสภาวะจา ยโหลด
จ. ใชในการแสดงขอมลู ทสี่ ําคญั เกีย่ วกับระบบไฟฟา กาํ ลงั

8. ในการเปรียบเทยี บการสง จา ยดวยระบบความถี่ 50 Hz และ 60 Hz ขอใดกลา วถกู ตอ งทสี่ ดุ
ก. มอเตอรท ใี่ ชก บั ความถ่ี 50 Hz จะหมนุ ชา กวา มอเตอรท ีใ่ ชก บั ความถี่ 60 Hz
ข. ระบบทใี่ ชก ับความถี่ 50 Hz จะมตี องใชแรงดันในการสงกาํ ลังมากกวาระบบความถ่ี 60 Hz
ค. ระบบท่ใี ชกับความถี่ 50 Hz จะมีแรงดันตกในสายมากกวา ระบบทีใ่ ชกบั ความถี่ 60 Hz
ง. ความถี่ 50 Hz จะประหยัดขดลวดหรือแกนเหลก็ มากกวาความถ่ี 60 Hz
จ. ระบบความถ่ี 50 Hz จะมีกาํ ลงั สูญเสยี นอ ยกวาระบบความถ่ี 60 Hz

9. ในการสง พลงั งานไฟฟาระยะทางไกลขอ ใดเปนวธิ ีแกป ญ หากาํ ลงั สูญเสียภายในสายสง ไดดีทสี่ ุด
ก. เพม่ิ ขนาดของสายสง เพอื่ ลดขนาดกระแสทใ่ี ชส ง ใหต าํ่ ลง
ข. เพม่ิ กระแสที่ใชส งพลงั งานใหส งู ขนึ้ และลดความถที่ ี่ใชส งใหต ่ําลง
ค. เพ่มิ ขนาดของหมอแปลงใหส งู ขนึ้ เพือ่ ลดขนาดกระแสที่ใชสง ใหตํา่ ลง
ง. เพิ่มความถที่ ่ใี ชส งพลงั งานใหส ูงขึน้ เพอื่ ลดขนาดกระแสท่ีใชสง ใหตํา่ ลง
จ. เพ่ิมแรงดันที่ใชส ง พลงั งานใหสงู ข้ึน เพอ่ื ลดขนาดกระแสที่ใชส งใหตํ่าลง

10. ขอใด ไมใ ช จดุ ประสงคข องการเชอ่ื มโยงระบบสงจา ยกาํ ลังไฟฟา เขา ดวยกนั
ก. ความสมาํ่ เสมอของแรงดนั คงที่ เกดิ ความคลอ งตวั สงู ทกุ สภาวะโหลด
ข. เพิ่มคาอมิ พีแดนซในระบบ เพ่ือลดความสญู เสยี ในระบบสง จา ย
ค. ถา ยเทพลงั งานไฟฟา ทาํ ใหเ กดิ การประหยดั พลงั งานโดยรวม
ง. ระบบมคี วามนา เช่อื ถือ จายพลังงานไฟฟา ไดอยางตอ เนอื่ ง
จ. ลดสภาวะไฟตกหรอื ไฟฟาดบั ได

เอกสารประกอบการสอน วิชาการสงและจา ยไฟฟา เรียบเรยี งโดย นายทกั ษณิ โสภาปย ะ

2.1 ระบบผลิตกําลงั ไฟฟา
2.2 ระบบสง กําลังไฟฟา
2.3 ระบบจาํ หนา ยกาํ ลงั ไฟฟา
2.4 หมอ แปลงไฟฟา
2.5 ระดับแรงดนั ของระบบจําหนา ยกาํ ลงั ไฟฟา

ระบบสงกําลังไฟฟาประกอบดวย ระบบผลิต ระบบสงกําลังไฟฟา และระบบจําหนายไฟฟา
จนกระทั่งถึงผูใชไฟฟา ซ่ึงในการสงกําลังไฟฟาน้ันจะใชสายสงไฟฟาแรงสูง (Transmission Lines) เปน
เสน ทางในการสง กําลังไฟฟา และสถานไี ฟฟา (Substations) มีอปุ กรณสําหรับปอ งกันระบบตดิ ต้ังไวเ พือ่ ปลด
สายสง ท่มี ีปญ หาลัดวงจรออกจากการจายไฟฟา สายสงไฟฟาเปรียบเสมือนเสนทางลําเลียงพลังงานไฟฟา
จากแหลง ผลิตไปยงั อกี จุดหนงึ่ ท่อี ยไู กลออกไป โดยมีสถานีไฟฟาเปนจุดที่เชื่อมโยงระหวางสายสงไฟฟาจาก
จุดตา ง ๆ ซึ่งเปนจุดทแ่ี ปลงระดบั แรงดันไฟฟาจากแรงดันสงู ทีส่ งไปในสายสง ลงเปนแรงดันตํ่าเพื่อสงจายไป
ยังผูใชไฟฟา ระบบสงไฟฟามีความซับซอนมากเพราะวามีสายสงไฟฟาหลายเสน มีสถานีไฟฟาหลายแหง
เช่ือมโยงรบั -สงพลังงานไฟฟา ทว่ั ถงึ กนั เปน รางแหเรยี กวา Network หรอื Grid

จุดประสงคท ว่ั ไป
มคี วามรู ความเขา ใจเกี่ยวกบั โครงสรางของระบบกาํ ลงั ไฟฟา

จดุ ประสงคเชงิ พฤติกรรม
1) บอกองคป ระกอบของโครงสรางของระบบกําลงั ไฟฟา ได
2) อธิบายลกั ษณะและหลักการเบื้องตน ของโรงไฟฟา ประเภทตา งๆ ได
3) อธิบายลกั ษณะของวงจรในระบบสง กาํ ลงั ไฟฟา (Transmission system) แบบตา งๆ ได
4) อธิบายลกั ษณะของวงจรในระบบจําหนา ยกําลังไฟฟา (Distribution system) แบบตา งๆ ได
5) อธบิ ายลกั ษณะของหมอแปลงระบบจาํ หนายตามโครงสรางของฉนวนได
6) จําแนกระดบั แรงดันไฟฟาของระบบจําหนา ยไฟฟา ได

หนว ยที่ 2 เรื่องโครงสรางของระบบกําลังไฟฟา 21

แบบทดสอบกอนเรยี น หนวยท่ี 2
เรอื่ ง โครงสรา งของระบบกาํ ลงั ไฟฟา

จงเลือกขอ ท่ีถูกตองทสี่ ดุ เพยี งขอ เดยี ว
1. ระบบในขอ ใดอยูในความรับผิดชอบของการไฟฟา สวนภมู ภิ าค
ก. Power plant
ข. Distribution line
ค. Transmission line
ง. Subtransmission line
จ. Switch yard or Step up substation
2. สถานีเปลี่ยนแรงดนั ทอ่ี ยใู นบรเิ วณแหลง ผลิตไฟฟามีชือ่ เรยี กเฉพาะวา อะไร
ก. สถานไี ฟฟา ยอย
ข. สถานีควบคุมแรงดนั
ค. ลานไกไฟฟา
ง. สถานไี ฟฟาแรงสูง
จ. สถานีแปลงแรงดนั
3. ปจ จบุ ันโรงไฟฟา ประเภทใดใชผ ลติ พลงั งานไฟฟาหลักของประเทศไทย
ก. Hydroelectric power plant
ข. Gas turbine power plant
ค. Steam turbine power plant
ง. Cogeneration or Combined cycle power plant
จ. Coal-Fired Thermoelectric Power Plant
4. ระบบผลิตไฟฟา ชนดิ ใดทเ่ี ปลย่ี นจากพลงั งานความรอนเปนพลงั งานไฟฟาโดยตรง
ก. Solar farm
ข. Nuclear power plant
ค. Gas turbine power plant
ง. Hydroelectric power plant
จ. Steam turbine power plant
5. วงจรในระบบสง กาํ ลังไฟฟา ขอใด ใหความนาเชอื่ ถอื สงู ทส่ี ุด
ก. แบบเรเดยี ล (Radial system)
ข. แบบลปู (Loop system)
ค. แบบแทป็ -ทาย (Tap-tie system)
ง. แบบซมิ เพลิ เรเดียล (Simple radial)
จ. แบบเน็ตเวิรก (Network system)

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสง และจายไฟฟา เรียบเรียงโดย นายทักษิณ โสภาปย ะ

22 หนว ยที่ 2 เร่ืองโครงสรางของระบบกาํ ลังไฟฟา

6. วงจรระบบจาํ หนา ยกาํ ลังไฟฟาขอใด ใชกบั งานซึง่ ไมตองการความเช่ือถือมากนัก เชน หมูบานเขต
นอกเมอื ง และอตุ สาหกรรมขนาดเลก็
ก. Simple radial
ข. Banked secondary radial
ค. Primary selective radial
ง. Secondary selective radial
จ. Simple network

7. ขอ ใด ไมใช สว นประกอบของระบบจําหนายกําลงั ไฟฟา
ก. หมอ แปลงจาํ หนาย (Distribution transformer)
ข. สายสง กําลงั ไฟฟา ยอ ย (Subtransmission line)
ค. สถานไี ฟฟายอยจาํ หนา ย (Secondary substation)
ง. สายปอ นหรอื สายจําหนา ยแรงสงู (Primary distribution line or High tension feeder)
จ. สายจายหรือสายจาํ หนายแรงต่ํา (Secondary distribution line or Low tension feeder)

8. Distribution transformer หมายถึงขอ ใด
ก. หมอ แปลงระบบผลิตไฟฟา
ข. หมอแปลงระบบสงกําลังไฟฟา
ค. หมอแปลงระบบจําหนายไฟฟา
ง. หมอแปลงระบบลานไกไฟฟา
จ. หมอ แปลงระบบจาํ หนา ยแรงสงู

9. หมอแปลงชนิดใดทเี่ หมาะแกก ารใชงานในอาคารสงู อาคารสํานักงาน อาคารคอนโดมิเนียม
ก. Oil type
ข. Dry type cast resin
ค. Less-flammable liquid type
ง. Open type conservator tank
จ. Hermetically Sealed Fully Oil Filled

10. ระดับแรงดนั ของระบบจาํ หนา ยไฟฟา ของการไฟฟา นครหลวงคอื ขอใด
ก. 22 kV และ 33 kV
ข. 11 kV และ 22 kV
ค. 12 kV และ 22 kV
ง. 12 kV และ 33 kV
จ. 12 kV และ 24 kV

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสงและจา ยไฟฟา เรยี บเรยี งโดย นายทักษณิ โสภาปย ะ

หนวยท่ี 2 เรอ่ื งโครงสรา งของระบบกําลงั ไฟฟา 23

ระบบสงกําลังไฟฟาประกอบดวยสายสงไฟฟาแรงสูง (Transmission Lines) และสถานีไฟฟา
(Substations) ระบบสงไฟฟาเปนสวนสําคญั ในการสง พลังงานไฟฟาจากแหลงผลิตมาสูผูใชไฟ สายสงไฟฟา
เปรียบเสมอื นเสนทางลําเลยี งพลังงานไฟฟา จากแหลง ผลติ ไปยงั อกี จดุ หน่งึ ทอ่ี ยูไกลออกไป โดยมีสถานีไฟฟา
เปนจดุ ทีเ่ ชือ่ มโยงระหวา งสายสงไฟฟา จากจดุ ตางๆ ซึ่งเปน จุดทแ่ี ปลงระดับแรงดันไฟฟาจากแรงดันสูงทีส่ ง ไป
ในสายสง ลงเปนแรงดันตํ่าเพื่อสงจายไปยังผูใชไฟฟา ระบบสงไฟฟามีความซับซอนมากเพราะวามีสายสง
ไฟฟา หลายเสน มีสถานไี ฟฟาหลายแหงเช่ือมโยงรับ-สงพลังงานไฟฟาทว่ั ถึงกนั เปนรางแห เรียกวา Network
หรือ Grid ระบบสงไฟฟาหลักที่เชื่อมโยงการจายไฟฟาจากโรงไฟฟาและสถานีไฟฟาตางๆ รวมทั้งสายสง
เชื่อมโยงระหวา งระบบไฟฟาในประเทศนี้ เรยี กวา Main Grid หรือ National Transmission Grid ซง่ึ ระบบ
สงกําลังไฟฟาสามารถเขียนแทนดว ยไดอะแกรมเสน เด่ยี วและวงจรจําลองดงั รูปท่ี 2.1 และ 2.2

2.1 ระบบผลติ กาํ ลงั ไฟฟา (Generating system)

ระบบผลิตกําลังไฟฟา หมายถึงระบบท่ีมีการเปลี่ยนรูปพลังงานจากพลังงานรูปแบบอ่ืนๆ เปน
พลงั งานไฟฟา เชน เปลี่ยนจากพลงั งานศกั ยของนาํ้ เปนพลงั งานไฟฟา หรอื เปลย่ี นพลังงานความรอนทไ่ี ดจ าก
ถานหนิ แกส นาํ้ มนั หรอื ปฏกิ ริ ยิ านิวเคลียรเ ปนพลงั งานไฟฟา เปนตน กระบวนการท่เี ปล่ียนพลังงานรปู แบบ
อนื่ เปนพลงั งานไฟฟานั้น สว นใหญจ ะผา นรูปของพลงั งานกลกอ นเสมอและใชพลังงานกลเปนตัวขับ (Prime
mover) เครอ่ื งกําเนิดไฟฟาอกี ทีหน่ึง แรงดันไฟฟา ท่ีไดจ ากเครื่องกาํ เนดิ ไฟฟา จะถูกสงมายังสถานีไฟฟายอย
หรือลานไกไฟฟา (Switch yard) เพอื่ เปลยี่ นแรงดนั ไฟฟาใหส งู ข้ึน ลานไกไฟฟาน้ีเปนทีต่ ิดต้ังอุปกรณค วบคุม
และปอ งกันความผิดปกติอาจเกิดข้ึนระหวางระบบผลติ กาํ ลังไฟฟา กับระบบสง กําลังไฟฟา

ระบบผลิตกําลังไฟฟาบางครั้งเรียกวา โรงไฟฟาหรือโรงจักรไฟฟา (Power plant) การเรียกชื่อ
โรงไฟฟานั้นนยิ มเรยี กตามลกั ษณะของแหลงพลงั งานหรอื อาจเรยี กตามชนดิ ของตวั ขับ

แรงดนั ไฟฟา ทผ่ี ลิตขึ้นจากเคร่อื งกาํ เนิดไฟฟา โดยทั่วๆ ไปมีคา ไมเกิน 20 kV ท้งั น้เี กิดจากสาเหตุของ
ฉนวนในเครื่องกําเนิดไฟฟา และการคํานงึ ถึงผลทางเศรษฐศาสตรดว ย ซึ่งเครือ่ งกําเนดิ ไฟฟาของโรงไฟฟาท่ีใช
ในปจจุบันมคี า แรงดันจายออกหลายระดับ เชน 3.5 kV, 11 kV และ 13.8 kV แรงดันดังกลาวจะถูกแปลงให
สูงขึ้นที่ลานไกไฟฟา (Switch yard) มีคาเปนไปตามระดับแรงดันมาตรฐานที่ใชสงกําลังไฟฟา คือ 69 kV,
115 kV, 230 kV หรือ 500 kV การสงกําลังไฟฟาจากจุดหนึ่งไปยังอีกจุดหน่ึงจะเลือกสงดวยระดับแรงดัน
ระดับใดข้ึนอยูกับระยะทางที่ใชสงเปนสําคัญ ในการสงกําลังไฟฟาแรงดันสูงน้ันจะสงดวยระบบ 3 เฟส
เพราะวา การเพิม่ สายสงขึน้ อีกหนึ่งเสน จะสามารถสงกําลังไฟฟาไดสูงกวาระบบเฟสเดียวถึง 75 เปอรเซ็นต
ทั้งน้เี ม่ือเปรยี บเทียบขณะใชแ รงดนั และกระแสไฟฟา จํานวนเทา ๆ กัน

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสง และจายไฟฟา เรยี บเรยี งโดย นายทกั ษณิ โสภาปย ะ

24 หนว ยที่ 2 เรือ่ งโครงสรางของระบบกาํ ลังไฟฟา โรงจักรไฟฟา
(Power plant)
ระบบผลติ กําลงั ไฟฟา
(Generating system) ลานไกไฟฟาหรอื สถานีเปลยี่ นแรงดัน
(Switch yard or Step up substation)

สายสง ไฟฟา
(Transmission line)

ระบบสงกาํ ลังไฟฟา สถานเี ปล่ยี นแรงดนั
(Transmission system) หรอื สถานไี ฟฟายอ ยตนทาง
(Bulk power substation)

สายสง ไฟฟายอย
(Subtransmission line)

สถานเี ปลี่ยนแรงดนั

หรอื สถานีไฟฟา ยอยจําหนาย
(Distribution substation)

ระบบจาํ หนา ยกาํ ลังไฟฟา สายปอนปฐมภูมิ
(Distribution system) หรอื สายจาํ หนายแรงสูง
(Primary feeder or
High tension feeder)

หมอ แปลงระบบจาํ หนาย
(Distribution transformer)

สายปอ นทตุ ิยภมู ิ
หรอื สายจาํ หนายแรงสูง
(Secondary feeder or
Low tension feeder)

รูปท่ี 2.1 แสดงโครงสรางของระบบสง จา ยไฟฟา

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสงและจา ยไฟฟา เรยี บเรียงโดย นายทกั ษณิ โสภาปย ะ

หนวยท่ี 2 เรื่องโครงสรางของระบบกาํ ลงั ไฟฟา 25

สายสงไฟฟา

โรงไฟฟา ลานไกไฟฟา

สายสง ไฟฟา ยอย

สถานีไฟฟายอยตนทาง

สถานีไฟฟา ยอ ย โรงงานอุตสาหกรรม
โรงงานอตุ สาหกรรม

สายจําหนา ยแรงสูง

สถานไี ฟฟายอ ยจาํ หนา ย หมอ แปลงจําหนา ย

สายจําหนายแรงตํ่า

โรงงาน บานพัก

รปู ท่ี 2.2 แสดงวงจรจําลองของระบบสงจายไฟฟา

เอกสารประกอบการสอน วิชาการสง และจา ยไฟฟา เรยี บเรียงโดย นายทักษิณ โสภาปย ะ

26 หนวยท่ี 2 เร่ืองโครงสรางของระบบกาํ ลงั ไฟฟา

โรงไฟฟา ท่ีผลิตไฟฟา สามารถแยกตามประเภท ลักษณะ และวิธกี ารผลิตไดดังน้ี
2.1.1 โรงไฟฟา พลงั นาํ้ (Hydroelectric power plant) คือ โรงไฟฟาที่อาศัยหลักการเปล่ียนแปลง
สถานะพลงั งานศักยข องนาํ้ เปนพลงั งานไฟฟา โดยอาศยั ความแตกตา งของระดับนํ้าเหนอื เขอื่ นและทายเขื่อน
มาใชห มุนกังหันนํ้า และเครอื่ งกําเนิดไฟฟาเพ่ือใชในการผลิตกระแสไฟฟา องคประกอบหลักของโรงไฟฟา
ประกอบดวย เข่อื นกกั เกบ็ น้ํา ทอ สง น้ํา กังหันน้าํ เคร่ืองกาํ เนิดไฟฟา และหมอแปลงไฟฟา โรงไฟฟา พลังนํา้ มี
คา บํารุงรกั ษานอย สามารถเดินเครือ่ งกําเนดิ ไฟฟา ไดร วดเร็ว อายกุ ารใชง านนาน ผลพลอยไดจากอางเก็บน้ํา
ใชใ นการชลประทานการเกษตรกรรม เหมาะกับการใชผลิตไฟฟาเสริมชวงที่ตองการไฟฟาสูงสุด หลักการ
ทํางานโรงไฟฟา พลงั นํา้ แสดงดังรปู ที่ 2.3

โรงไฟฟาพลังนํา้ เครอื่ งกาํ เนดิ ไฟฟา

1 น้ําไหลลงจากทส่ี ูง 4 สายสงกาํ ลังไฟฟา
ไหลเขาทอสง น้ํา เพือ่ นําไปใชง าน

3 ใบพัดกงั หนั หมุน เพลาเครอื่ งกําเนิด สเตเตอร
เครือ่ งกาํ เนดิ ไฟฟา โรเตอร

โรงไฟฟา พลังงานนํา้ แบบเดิม 2 น้าํ ไหลเขาไปหมนุ นํา้ ไหลเขา ประตู
ใบพดั กังหนั ปรับนํ้า
1 3
ใบพัดกงั หัน
นํ้าไหลเขา สง ไฟฟา

2

หมนุ กงั หัน

5 นาํ้ ไหลกลบั
ลงไปในแมน ํา้

รปู ที่ 2.3 แสดงหลกั การทํางานและโรงไฟฟา พลังนํา้
(ท่ีมา : www.thummech.com)

2.1.2 โรงไฟฟา กังหันกา ซ (Gas turbine power plant) คือ โรงไฟฟาที่ใชกังหันกาซเปนเครื่องตน
กําลัง ซ่งึ จะไดพลงั งานจากการเผาไหมของสว นผสมระหวางกาซธรรมชาติหรือน้ํามันดีเซล กับอากาศความ
ดนั สูงจากเคร่อื งอดั อากาศในหองเผาไหม เกิดเปนไอรอ นท่มี ีความดันและอุณหภูมิสูงไปขับดนั ใบกงั หัน เพลา
กังหันและเคร่ืองกําเนิดไฟฟาเพ่ือผลิตพลังงานไฟฟา โรงไฟฟากังหันกาซมีประสิทธิภาพประมาณ 25 %
สามารถเดินเครอ่ื งไดอ ยางรวดเรว็ เหมาะที่จะใชเปนโรงไฟฟา สาํ รองผลิตพลงั งานไฟฟาในชวงความตองการ
ไฟฟาสงู สดุ และกรณฉี ุกเฉิน โรงไฟฟากงั หนั กา ซแสดงดังรูปท่ี 2.4

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสงและจา ยไฟฟา เรียบเรียงโดย นายทกั ษณิ โสภาปย ะ

หนวยที่ 2 เรือ่ งโครงสรา งของระบบกาํ ลงั ไฟฟา 27

รูปที่ 2.4 แสดงหลกั การทาํ งานโรงไฟฟากังหนั กาซ
(ทมี่ า : https://jobs.tva.com/power)

2.1.3 โรงไฟฟา พลงั งานความรอนกังหันไอน้ํา (Steam turbine power plant) คือ โรงไฟฟาท่ีใช
เครื่องกังหันไอน้ํา เปนเคร่ืองตนกําลัง โดยอาศัยเช้ือเพลิงหลายอยาง เชน น้ํามันเตา ถานหิน และกาซ
ธรรมชาติ เปนตน หลักการทาํ งานเบ้อื งตน โรงไฟฟาพลังงานความรอ นกงั หันไอน้าํ แสดงดงั รูปท่ี 2.5

รปู ท่ี 2.5 แสดงหลกั การทาํ งานโรงไฟฟาพลงั งานความรอนกงั หนั ไอนาํ้
(ทม่ี า : https://en.wikipedia.org/wiki/Fossil-fuel_power_station)

เครอ่ื งกงั หันไอนํ้าเปนเครื่องจกั รกลความรอ นที่อาศัยหลกั การเทอรโมไดนามิกส (Thermo dynamics) อาศยั
หลักการวัฏจักรแรนคิน (Rankine cycle) โดยใชน้ําเปนตัวกลาง ซึ่งนํ้าจะอยูในหมอนํ้า (Steam boiler)
ไดรับความรอนจากการเผาไหมเช้ือเพลิง จนทําใหกลายเปนไอนํ้าที่มีอุณหภูมิและความดันสูง ไอน้ําที่มี
อณุ หภมู ิและความดันสงู จะเขา เคร่ืองกังหนั ไอนา้ํ ใชในการผลกั ใบกังหนั ใหห มุนขับเพลาของเครอ่ื งกาํ เนดิ ไฟฟา
ผลิตไฟฟาออกมาได

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสง และจา ยไฟฟา เรยี บเรียงโดย นายทกั ษณิ โสภาปยะ

28 หนวยท่ี 2 เรอื่ งโครงสรา งของระบบกําลังไฟฟา

2.1.4 โรงไฟฟาพลังความรอนรวม (Cogeneration or Combined cycle power plant)
ประกอบดวยโรงไฟฟา 2 ระบบรวมกนั คือ โรงไฟฟากงั หนั กา ซ และโรงไฟฟากังหันไอนา้ํ นาํ ความรอนจากไอ
เสยี ที่ออกจากเครื่องกังหนั กาซซึง่ มอี ณุ หภมู ิสงู ถึง 550 องศาเซลเซียส มาตมน้ํา ใหเปนไอนํ้า ไปดันกังหันไอ
นํ้าใหห มุน ซง่ึ จะตออยูกับแกนเดยี วกนั ของเครอื่ งกําเนดิ ไฟฟาและเครื่องกงั หนั ไอนํ้าจะขบั เครอ่ื งกาํ เนดิ ไฟฟา
เพอ่ื ผลติ ไฟฟาอีกเคร่ืองหน่งึ ทาํ ใหประสิทธภิ าพสูงข้นึ หลักการทาํ งานโรงไฟฟาพลังความรอ นรว ม แสดงดงั รปู
ท่ี 2.6

รปู ที่ 2.6 แสดงหลกั การทาํ งานโรงไฟฟาพลงั ความรอ นรวม
(ท่ีมา : http://www.midcogen.com)

2.1.5 โรงไฟฟานิวเคลียร (Nuclear power plant) คือ โรงไฟฟาความรอนชนิดหน่ึงซ่ึงมีช่ือตาม
ประเภทของเชื้อเพลิงทใ่ี ชในกระบวนการผลติ ไฟฟาท้งั น้ี ตนกําเนิดของโรงไฟฟานิวเคลยี ร จะอาศยั พลังความ
รอนท่เี กดิ ขนึ้ จากปฏกิ ริ ิยาฟชชนั ของเช้ือเพลิงยูเรเนียม (Uranium) จะใชในกระบวนการผลิตไอน้ํา ที่ใชใน
การเดินเครือ่ งกําเนดิ ไฟฟา ทีเ่ กิดขนึ้ ในเคร่ืองปฏกิ รณน ิวเคลียร (Nuclear reactor) เครื่องปฏิกรณนิวเคลียร
จะแบงออกตามชนิดของสารระบายความรอน และสารหนวงปฏิกิริยานิวตรอน แตท่ีนิยมใชโดยท่ัวๆ แบง
ออกเปน 5 แบบ คือแบบนํ้าเดือด (Boiling water reactor), แบบอัดความดันน้ํา (Pressurized water
reactor), แบบอัดความดันน้ําหนักมวล หรือแบบแคนดู (Pressurized heavy - water reactor), แบบใช
กา ซฮเี ลยี มระบายความรอ น (High - temperature gas cooled reactor) และแบบแลกเปล่ียนความรอน
โลหะเหลว (Liquid - metal fast broader reactor) หลักการทํางานโรงไฟฟานวิ เคลยี ร แสดงดงั รปู ที่ 2.7

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสงและจา ยไฟฟา เรยี บเรยี งโดย นายทักษิณ โสภาปยะ

หนว ยท่ี 2 เร่อื งโครงสรา งของระบบกาํ ลงั ไฟฟา 29

รูปที่ 2.7 แสดงหลกั การทาํ งานโรงไฟฟานิวเคลยี ร
(ทม่ี า : https://global.britannica.com)

2.1.6 โรงไฟฟา ถานหิน (Coal-Fired Thermoelectric Power Plant) โรงไฟฟาถานหินถือวาเปน
โรงไฟฟา ทมี่ ีความสําคัญอยา งมากสาํ หรับประเทศไทย เน่อื งจากเปน โรงไฟฟาทม่ี ตี น ทุนตอหนวยการผลิตถูก
ท่สี ุด สําหรับโรงไฟฟา ถานหนิ ทีใ่ หญท ีส่ ุดในประเทศไทยคือโรงไฟฟาแมเมาะซ่ึงใชถานหินลิกไนตจากเหมือง
แมเ มาะมาใชใ นการผลติ ไฟฟา การที่ประเทศเรามีโรงไฟฟา แมเมาะทําใหร าคาคา ไฟของเราถูกลงมากถาหาก
ประเทศเราขาดโรงไฟฟาแหง นี้ไปคา ไฟฟาคงแพงขึ้นกวาเดมิ มาก

สําหรบั ขน้ั ตอนในการผลติ ไฟฟา จากถา นหินมดี งั น้ี ถานหินจะถูกสงจาก Transfer house เขาสูไซโล
โดยระบบสายพานลาํ เลียง ปรมิ าณถา นหนิ 800 ตนั /ชัว่ โมง จะถูกลําเลียงและปอนเขา สตู ัวบดถา นหิน ใหเ ปน
เม็ดเล็กลงไปอีก ใหไดขนาดประมาณ 1/4 นิ้ว หรือเล็กกวาน้ันอีก เพื่อใหงายตอการเผาไหมเพื่อตมนํ้าใน
boiler น้าํ จาํ นวนมากใน boiler จะกลายเปน ไอทีค่ วามรอ นสูงประมาณ 540 องศาเซลเซยี ส และมีความดัน
ประมาณ 2,400 psi ไอนา้ํ ทมี่ คี วามดนั สูงนี้จะอัดตัวกันอยูภายในทอ ซ่ึงตอมายัง Turbine พัดลมพลังสูงจะ
เปา อากาศเขา สู Boiler เพือ่ ใหเ กิดการเผาไหมท ่สี มบูรณย ่ิงขึน้ ทาํ ใหไอนา้ํ มคี วามดันถึง 2,400 psi เพื่อไปขับ
ใบพัดของ Turbine ใหหมุนถึงประมาณ 3,600 rpm ตัว Turbine ซึ่งตออยูกับ Generator (เคร่ืองกําเนิด
ไฟฟา) จะผลิตพลังงานไฟฟาออกมา สวนไอน้ําท่ีออกจาก Turbine จะมีความดันต่ําลงและจะไหลผาน
Condenser และเปล่ียนสภาพเปน นํา้ เพื่อจะนาํ กลับมาใชไ ดอ กี สว นอากาศเสยี จากการเผาไหมจะถูกพัดลม
ดูดเพ่ือจะนําไปปลอยท่ีปลายปลองควันของเสียท่ีเกิดจากการเผาไหม (ของเสียที่เกิดจากการเผาไหม

ประกอบดวย CO2 , SO2 , NOx, ash, slag, gypsum) จะถูกกําจัดโดย Electrosrtatic precipitators ณ
จุดนี้ผงเถาละเอียด (Fine ash) ถึง 99% จะถูกกําจัดท่ีจุดนี้เชนกัน ผงเถาละเอียดท่ีถูกกําจัดแลวจะถูก
รวบรวมไวท ี่เก็บผงเถา (Ash silo) เพื่อทจ่ี ะนําไปใชประโยชนตอไป

เอกสารประกอบการสอน วิชาการสงและจา ยไฟฟา เรียบเรียงโดย นายทักษิณ โสภาปยะ

30 หนวยท่ี 2 เรอื่ งโครงสรางของระบบกาํ ลังไฟฟา

รปู ท่ี 2.8 แสดงหลกั การทาํ งานของโรงไฟฟา ถา นหนิ
(ที่มา : http://water.usgs.gov)

2.1.7 โรงไฟฟาพลงั งานลม (Wind-electric turbine) จะใชห ลักการเหมือนเคร่อื งกําเนดิ ไฟฟา ทวั่ ไป

แตต ัวตน กําลังขับคือแรงลม เม่ือลมพดั ผานใบกงั หนั (คลายใบพดั ลมขนาดใหญ) กงั หนั ลมจะหมนุ ซง่ึ การหมนุ
น้ีจะไปขับเคร่ืองกาํ เนิดไฟฟาที่ตดิ ตั้งอยูกบั เพลาความเร็วสงู หมนุ ไปตามความเรว็ ลมผลติ กระแสไฟฟาออกมา
ได กังหนั ลมทใ่ี ชใ นการผลติ ไฟฟา มีสว นประกอบทส่ี ําคัญ คอื ใบกงั หัน, ระบบควบคมุ , ระบบสงกาํ ลงั และ
หอคอย การนาํ พลงั งานลมมาใชในการผลิตไฟฟาในประเทศไทยมี 2 ลกั ษณะคือ แบบตั้งอสิ ระ (Stand -
alone) และแบบตอ เขากบั ระบบสายสง การใชพ ลงั งานลมในการผลติ ไฟฟา แสดงดงั รูปท่ี 2.9

รูปที่ 2.9 แสดงการใชพลงั งานลมในการผลิตไฟฟา
(ท่ีมา : http://energy.gov/eere/wind/how-do-wind-turbines-work )

เอกสารประกอบการสอน วิชาการสง และจายไฟฟา เรยี บเรียงโดย นายทกั ษิณ โสภาปย ะ

หนวยที่ 2 เรื่องโครงสรางของระบบกําลงั ไฟฟา 31

โรงไฟฟาพลงั งานลมปกตกิ ังหันลมผลิตกระแสไฟฟา จะทํางานท่คี วามเรว็ ลมตัง้ แต 3 m/s ขึ้นไปจนถึง 12
m/s หากความเร็วลมสงู เกนิ ไปจะมีระบบควบคุมการเบรกไมใ หเคร่อื งกาํ เนดิ ไฟฟา หมุนเพอ่ื ใหร ะบบการ
ทาํ งานมคี วามปลอดภยั เชน โรงไฟฟา พลงั งานลมลาํ ตะคอง จงั หวัดนครราชสมี า เปน ตน

2.1.8 โรงไฟฟาพลังงานแสงอาทิตย (Solar farm) พลังงานแสงอาทิตยเกิดจากปฏิกิริยาเทอรโม
นิวเคลียรทเี่ กดิ ขึ้นบนดวงอาทติ ย ซ่งึ พลงั งานทีแ่ ผออกมาจากดวงอาทติ ยจะอยูใ นรูปแบบคล่ืนแมเหล็กไฟฟา
มีคาพลงั แสงอาทติ ย 105 เทอราวตั ต การเปลีย่ นพลงั งานแสงอาทิตยเปนพลงั งานไฟฟามี 2 วธิ ี คอื

- กระบวนการโฟโตวอลเทอกิ (Photovoltaic conversion) การเปลี่ยนพลังงานไฟฟา โดยตรงจาก
แสงท่ตี กกระทบผา นเซลลแสงอาทติ ย (Solar cell)

- กระบวนการความรอ น (Solar thermodynamics conversion) จะเปล่ยี นพลังงานแสงอาทิตย
เปนความรอ นแลวเปลี่ยนตอ เปน ไฟฟา ซง่ึ จะมีสวนประกอบ 2 ชุด คือ ชุดเก็บสะสมความรอ นและชุดอุปกรณ
เปล่ียนพลงั งานความรอ นเปนพลงั งานไฟฟา

การผลิตกระแสไฟฟา ดว ยเซลลแสงอาทิตยแบบตอ กับระบบจาํ หนาย (PV Grid connected -
system) เปนระบบผลติ ไฟฟาทีถ่ ูกออกแบบสําหรบั ผลติ ไฟฟา ผา นอปุ กรณเปลีย่ นระบบไฟฟา กระแสตรงเปน
ไฟฟากระแสสลับ เขา สูระบบสายสง ไฟฟาโดยตรง ใชผ ลติ ไฟฟา ในเขตเมือง หรือพ้ืนทที่ ่ีมีระบบจําหนายไฟฟา
เขาถึง อปุ กรณร ะบบทสี่ าํ คัญประกอบดวยแผงเซลลแสงอาทติ ย อุปกรณเ ปลี่ยนระบบไฟฟากระแสตรงเปน
ไฟฟา กระแสสลบั ชนิดตอ กบั ระบบจําหนายไฟฟา

รูปท่ี 2.10 แสดงการใชพลงั งานจากแสงอาทิตยผ ลิตพลังงานไฟฟา (Solar farm)

2.2 ระบบสง กําลังไฟฟา (Transmission system)

ระบบสง กําลังไฟฟา คอื ระบบสง พลงั งานไฟฟา จากระบบผลิตไฟฟาไปยังระบบจาํ หนา ย ซ่งึ เปน
ศนู ยกลางการจายโหลด (Load center) โดยคํานึงถงึ ระยะทางท่ีใกลท ส่ี ุดและประหยัดทสี่ ุดในการสง พลงั งาน

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสง และจายไฟฟา เรยี บเรียงโดย นายทกั ษณิ โสภาปย ะ

32 หนว ยที่ 2 เรือ่ งโครงสรางของระบบกําลังไฟฟา

ไฟฟา อาจใชส ายอากาศเดนิ เหนอื ศรี ษะ (Overhead aerial line) หรอื ใชสายเคเบลิ เดินใตดิน
(Underground cable) กไ็ ด ในกรณที ส่ี ง ดว ยสายอากาศเดนิ เหนอื ศรี ษะจะมสี ายเลก็ ๆ ขงึ อยขู างบนสายสง
ไฟฟา เรยี กวาสายดนิ เหนอื ศรี ษะ (Overhead ground wire) สายดินเสนนี้จะตอตรงอยกู บั เสาโครงเหลก็
(Steel tower) มีหนา ที่ปอ งกนั มิใหแรงดนั ฟา ผารบกวนสายสงและเปนตัวนาํ กระแสฟาผาลงสูดนิ ระบบสง
กําลังไฟฟา จะประกอบดวย

- สถานียอ ยแปลงแรงดนั ไฟฟา ใหส ูงข้ึน (Step-up substation)
- สายสง กาํ ลงั ไฟฟา (Transmission line) หรอื เรยี กวา สายสง
- สถานียอ ยตน ทาง (Primary substation)
- สายสง กาํ ลงั ไฟฟายอ ย (Subtransmission line) หรือเรียกวา สายสง ยอ ย
ระดบั แรงดันไฟฟาทสี่ ง ผา นสายสง ไฟฟาของการไฟฟาฝา ยผลติ แหง ประเทศไทยในปจจุบนั มรี ะดบั 69 kV,
115 kV, 132 kV, 230 kV และ 500 kV ซงึ่ ลักษณะของวงจรในระบบสง กาํ ลงั ไฟฟา มีดงั นี้

2.2.1 แบบเรเดียล (Radial system) เปน การจัดวงจรกระจายออกเชิงรัศมี ดงั รปู ท่ี 2.11 จะเหน็ วา
สายสง ไฟฟา ยอ ยทต่ี อเช่อื มระหวางสถานีไฟฟายอ ยตนทางกบั สถานไี ฟฟายอยจําหนายตอ แบบกระจายทุก
สถานี โดยระหวา งสถานีไมมีการตอเชอื่ มถงึ กนั เลย การตอวงจรแบบเรเดียลเปน แบบประหยดั ทสี่ ดุ แตมีความ
เชอื่ ถอื ตํ่าที่สุด เพราะวาถาเกดิ เหตุขัดของหรือฟอลต (Fault) ท่ีบสั หรอื ทีบ่ รเิ วณสายสงยอ ยกต็ าม สถานี
ไฟฟายอ ยจาํ หนา ยจะขาดแรงดนั ไฟฟา ทันที

รูปท่ี 2.11 การตอ วงจรสายสงไฟฟา ยอ ยแบบเรเดียล

การปรับปรงุ วงจรแบบเรเดยี ลใหมคี วามเชือ่ ถือมากขนึ้ ทาํ โดยการเดนิ สายสง ไฟฟา ยอยเพ่ิมข้ึนอีก 1
วงจร ดังสถานไี ฟฟายอ ยจําหนาย (ง) การเพม่ิ แหลงจายสํารองขนึ้ อีก 1 วงจรจะชว ยใหระบบมคี วามตอ เน่ือง
มากขึน้ เพราะถา เกดิ เหตุขดั ของทส่ี ายของวงจรใดวงจรหน่งึ จะเหลืออกี วงจรหนง่ึ ชวยจายไฟไดทันที จากรปู
ท่ี 2.11 จะเหน็ วา มเี บรกเกอรตอขนานกนั 2 ตวั ในทางปฏิบัตเิ บรกเกอรท ง้ั 2 ตัวไมไ ดจายไฟพรอมกนั แตจะ
ผลดั กันจายทลี ะวงจร โดยมรี ะบบลอ็ กซงึ่ กนั และกนั (Interlock) ไว กลา วคอื ถาเบรกเกอรตัวหน่งึ ปด วงจร
อกี ตัวหน่ึงจะเปดวงจร และเบรกเกอรต ัวทเี่ ปด วงจรจะปด ไดก ็ตอ เม่อื เบรกเกอรอ กี ตัวหนงึ่ เปดวงจรเสียกอ น

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสงและจา ยไฟฟา เรียบเรยี งโดย นายทกั ษณิ โสภาปย ะ

หนว ยท่ี 2 เร่ืองโครงสรา งของระบบกาํ ลงั ไฟฟา 33

2.2.2 แบบลูป (Loop system) เปน การสง กาํ ลงั ไฟฟาจากบสั ของสถานตี นทางเขาสสู ถานีไฟฟา
จาํ หนายของแตล ะสถานี จากนน้ั จะวกกลบั มาทเ่ี ดิม ดงั รปู ท่ี 2.12 จากวงจรจะเห็นวาถาหากเกิดฟอลตท ี่สาย
สง ไฟฟา ยอ ย (ก) กย็ ังคงมไี ฟฟา ใชจากสายสง ไฟฟายอย (ข) แตถาหากเกดิ ฟอลตข นึ้ ทบ่ี สั ของสถานตี น ทาง
ไฟฟา จะดับท้ังหมด

รปู ที่ 2.12 การตอวงจรสายสง ไฟฟายอยแบบลปู

การตอวงจรแบบลปู จะมีขอ ดคี อื ในสภาวะปกติจะมแี รงดันตกนอ ย และถา เกิดฟอลตท ส่ี ายสว นใดๆ
สายสวนน้ันจะถกู ตดั ออกกลายเปนวงจรเรเดยี ล สมมตุ วิ าถาเกิดฟอลตท ส่ี ายเชอ่ื มโยง (ค) เบรกเกอร B และ
C จะตัดสายชุดนน้ั ออก หรือถาเกดิ ฟอลตท ี่สาย (ก) เบรกเกอร 1 และ A จะเปนตวั ตดั สายออก ซงึ่ การเกดิ
ฟอลตท งั้ 2 กรณี สถานีจําหนา ย 1 และสถานีจาํ หนาย 2 กย็ ังคงจา ยไฟไดต ามปกติ แตก ารตอวงจรแบบลปู นี้
เม่ือเกดิ ฟอลตจ ะมีระดบั ฟอลต (Fault level) รนุ แรงกวาการตอ วงจรแบบเรเดียลเพราะมกี ระแสไหล 2 ทาง

2.2.3 แบบแท็ป-ทาย (Tap-tie system) เปนการตอ วงจรท่ีตอแยก (Tap) ออกมาจากจดุ เชอื่ มโยง
(Tie) ของแหลง จาย 2 แหง จากรูปท่ี 2.13 จะเห็นวามสี ถานีไฟฟา ยอยจําหนาย 2 แหง ตอเชื่อมอยูกบั สถานี
ไฟฟายอ ยตนทาง 2 แหง ถึงแมวา วงจรการตอจะคลายคลงึ กบั การตอ แบบลปู กต็ าม แตในกรณนี ี้ แหลง จาย
พลงั งานอยแู ยกจากกันคนละสถานี จึงทําใหม คี วามเชอื่ ถอื สงู กวาการตอแบบลปู กลาวคอื ถาสถานีตนทาง
ขัดขอ งหนงึ่ แหง กย็ งั มแี หลง จา ยสํารองอีกหนง่ึ แหง ชวยจายแทน

เอกสารประกอบการสอน วิชาการสงและจายไฟฟา เรยี บเรยี งโดย นายทกั ษิณ โสภาปยะ

34 หนวยท่ี 2 เร่อื งโครงสรางของระบบกาํ ลงั ไฟฟา

รูปที่ 2.13 การตอ วงจรสายสงไฟฟายอ ยแบบแทป็ -ทาย

2.2.4 แบบเน็ตเวิรก (Network system) เรียกอีกอยางวา แบบตาขาย เนอ่ื งจากเปนการตอ เชอ่ื มโยง

ระหวา งสายสง ไฟฟายอยจากหลายๆ สถานีตนทาง ดังรปู ท่ี 2.14 ดังนน้ั วงจรแบบนี้จะมีความเชอ่ื ถือสงู กวา

แบบใดๆ ที่กลา วมาแลว ทง้ั หมด หรอื อาจกลาวไดวา การตอวงจรแบบนจ้ี ะไมม ีไฟฟา ดบั จงึ เหมาะทจ่ี ะใชใน

ยา นธรุ กิจ ชุมชนเมอื งใหญๆ เนื่องจากความคลอ งตวั และความซับซอนของวงจรมากจงึ ทําใหร ะบบน้ตี องใช

ระบบปองกนั ทย่ี งุ ยาก บางทีอาจเรยี กวา การตอวงจรแบบกริด (Gird system)

สถานตี นทาง 1 สถานีตน ทาง 2

สถานี 1 สถานี 2 สถานี 3 สถานี 4

สถานี 5 สถานี 6 สถานี 7

รูปท่ี 2.14 การตอ วงจรสายสงไฟฟา ยอ ยแบบเนต็ เวริ ก

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสง และจายไฟฟา เรียบเรียงโดย นายทักษณิ โสภาปย ะ

หนวยท่ี 2 เร่อื งโครงสรา งของระบบกาํ ลงั ไฟฟา 35

2.3 ระบบจําหนา ยกาํ ลงั ไฟฟา (Distribution system)

ระบบจําหนา ยกาํ ลงั ไฟฟา คอื ระบบท่ที ําหนา ที่รับแรงดันไฟฟาจากระบบสงกําลังไฟฟาเพื่อจายไป
ยงั ผูบรโิ ภค ระบบจา ยกําลังไฟฟา ประกอบดวย

- สถานไี ฟฟายอ ยจําหนาย (Secondary substation)
- สายปอนหรือสายจําหนา ยแรงสงู (Primary distribution line or High tension feeder)
- หมอแปลงจําหนาย (Distribution transformer)
- สายจายหรอื สายจําหนา ยแรงต่ํา (Secondary distribution line or Low tension feeder)
เมอ่ื สถานียอยจาํ หนา ยไดร ับแรงดันไฟฟา จากสายสง ยอย ก็จะแปลงแรงดันไฟฟา ใหมพี ิกดั แรงดนั 12
kV, 24 kV (กฟน.) และ 11 kV, 22 kV, 33 kV (กฟภ.) แลวสง แรงดนั ไฟฟาผานสายปอน ใหผูใชไฟรายใหญ
ซง่ึ อาจเปนโรงงานอุตสาหกรรม, สวนราชการ, ศูนยการคาหรืออาคารสิ่งปลูกสรางขนาดใหญ แลวผูใชไฟ
ดังกลาวจะติดตั้งหมอแปลงลดระดับแรงดนั ใหม ีพิกัดแรงดัน 230/400 V แลวนําไปจายโหลด หรือการไฟฟา
สง แรงดันไฟฟา ไปยังหมอแปลงของการไฟฟาเพื่อลดระดับแรงดันและจําหนายทางดานแรงดันต่ําแบงเปน
ระบบจําหนาย 1 เฟส 2 สาย 230 V, ระบบจาํ หนาย 1 เฟส 3 สาย 230/460 V และ ระบบจําหนาย 3 เฟส
4 สาย 230/400 V หลังจากน้ันจึงสงพลงั งานไฟฟา ผา นสายจําหนายแรงตํ่าไปยงั ผใู ชไฟ ซ่งึ ลกั ษณะของวงจร
สายปอ นในระบบจาํ หนายกําลังไฟฟามีดงั น้ี

2.3.1 แบบซิมเพิลเรเดียล (Simple radial) การตอ วงจรแบบซมิ เพลิ เรเดยี ลคอื การตอ วงจรแบบ
กระจายเชิงรัศมี เปนแบบที่นิยมใชก นั มาก ดงั แสดงในรปู ที่ 2.15

รปู ที่ 2.15 การตอ วงจรสายปอ นแบบซิมเพลิ เรเดียล

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสง และจายไฟฟา เรียบเรยี งโดย นายทกั ษณิ โสภาปยะ

36 หนวยท่ี 2 เรือ่ งโครงสรา งของระบบกําลงั ไฟฟา

จากรปู ที่ 2.15 จะเห็นวาการจดั วงจรไฟฟาของแตล ะสวนมแี ผงควบคมุ ซ่ึงเปนศนู ยก ลางการจา ย
โหลด รปู แบบวงจรชนิดนจี้ ะใชส าํ หรบั การจายไฟภายในอาคารทีม่ ีโหลดอยใู กลๆ กนั เชน ในโรงงาน
อตุ สาหกรรม เปนตน ถาเปนการจายไฟนอกอาคารที่มโี หลดหางไกลกนั เชน การจา ยไฟของการไฟฟา ใหกบั
บา นพักอาศยั กอ็ าจใชอุปกรณควบคุมท่ีแตกตางกนั และไมม แี ผงควบคมุ เชน ใชด รอปเอาตฟวสค ตั เอาต
(Dropout fuse cutout) แทนเบรกเกอรส ายปอ นแรงสูง ใชฟวสแ รงตา่ํ แทนเบรกเกอรป ระธานแรงต่าํ
และคัตเอาตแทนเบรกเกอรส ายปอ นแรงต่าํ ก็ได

ขอดขี องวงจร อาจสรุปไดดงั นี้
1) ใชห มอแปลงเพียงตัวเดียว
2) ใชอุปกรณค วบคมุ ไมซบั ซอ น
3) เมื่อเกิดฟอลตใ นระบบจะมรี ะดับต่ํา

ขอ เสียของวงจร อาจสรปุ ไดด งั น้ี
1) ถา เกดิ ฟอลตข ้นึ ทบี่ สั ประธานแรงตํ่าหรือที่หมอแปลงจําหนา ยจะไมมไี ฟใชทง้ั ระบบ

ดงั นนั้ การตอ วงจรแบบนจี้ งึ เหมาะทจ่ี ะใชก บั งานซึ่งไมต องการความเชอ่ื ถอื มากนกั เชน บานพกั อาศัย
สํานักงาน และอุตสาหกรรมขนาดเล็ก

2) คา โวลเตจเรกกเู ลชน่ั (Voltage regulation) และประสทิ ธภิ าพตํ่า เพราะสง พลงั งาน
จากแหลงจายเดียว ดวยสายปอ นแรงต่ํา จงึ มแี รงดนั ตกและกาํ ลังสูญเสยี ในสายมาก

3) มรี าคาแพงขึน้ เมื่อสายปอ นยาว การตอ วงจรสายปอ นแบบนจ้ี ะใชไ ดกับความตอ งการใช
กาํ ลงั ไฟฟาสงู สดุ ไมเ กนิ 1,000 kVA

เน่ืองจากวงจรแบบซมิ เพลิ เรเดียลทปี่ อ นดว ยระบบแรงตา่ํ นนั้ มขี อ เสยี หลายประการ จึงมกี าร
ปรบั ปรงุ วงจรใหดขี นึ้ กวา เดมิ ใหม โดยเปลี่ยนมาใชร ะบบแรงสูงเปนสายปอ นแทน ดงั แสดงในรปู ที่ 2.16

รูปที่ 2.16 วงจรปรับปรงุ ใหมของสายปอนแบบซมิ เพลิ เรเดยี ล

เอกสารประกอบการสอน วิชาการสง และจา ยไฟฟา เรยี บเรยี งโดย นายทักษิณ โสภาปยะ

หนวยที่ 2 เรื่องโครงสรา งของระบบกาํ ลังไฟฟา 37

การใชร ะบบแรงสงู เปน สายปอ นจะชวยแกปญ หาเรือ่ งแรงดนั ตกในสายไดด ี วงจรชนิดนเี้ หมาะ
สาํ หรับการจา ยไฟในอาคารสงู ๆ หรอื จายไฟระยะไกลๆ

2.3.2 แบบลปู ไพรมารเ่ี รเดยี ล (Loop primary radial) การตอวงจรสายปอ นแบบลปู ไพรมาร่ีเรเดียล
เปนการสง ดว ยระบบแรงสูงเหมือนวงจรซิมเพิลเรเดียลท่ีปรับปรุงใหม แตสายปอนแรงสูงตอเปนลูป ทําให
กระแสไหลผา นได 2 ทาง ซ่งึ กรณนี ้แี รงดนั ตกในสายจะลดลงและยงั ทําใหค วามตอเน่ืองของระบบดีข้นึ เพราะ
ถาเกดิ ฟอลตบ นสายชวงใดกต็ ามสามารถตดั สายชวงน้นั ออกไดเปน ชว งๆ โดยท่กี ารจายไฟยังเปน ปกติ แตก าร
ตอวงจรแบบน้จี ะมรี าคาแพงกวาการตอ แบบซิมเพิลเรเดยี ล และขณะเกิดฟอลตจะมีระดบั ฟอลตส ูง

สายปอนแรงสูง

สายปอ นแรงสูง เบรกเกอรประธานแรงสูง สายปอนแรงสงู
สวิตชปลดวงจร

ลปู สายปอ นแรงสูง

สายปอ นแรงสงู สายปอ นแรงสงู

ศูนยกลางการจา ยโหลด

หมอ แปลงจําหนา ย

เบรกเกอรประธานแรงต่ํา
บัสประธานแรงต่ํา
เบรกเกอรย อยแรงต่ํา

วงจรโหลด

รปู ท่ี 2.17 การตอวงจรสายปอ นแบบลปู ไพรมารเี่ รเดยี ล

2.3.3 แบบแบงคเ ซกันดารีเ่ รเดียล (Banked secondary radial) การตอวงจรสายปอ นแบบแบงค
เซกนั ดารเ่ี รเดียล จากรปู ที่ 2.18 จะเห็นวา ทางดา นแรงสูงตอ เปนลปู เหมือนลปู ไพรมารเี่ รเดียล และดา นแรง
ตาํ่ กส็ ามารถตอวงจรเชือ่ มโดยถงึ กนั โดยผานโหลดเบรกสวิตชไ ด การตอวงจรแบบนีส้ ามารถจา ยไฟไดตอ เนอ่ื ง
มาก

เอกสารประกอบการสอน วิชาการสงและจา ยไฟฟา เรยี บเรยี งโดย นายทกั ษณิ โสภาปยะ

38 หนวยท่ี 2 เรอ่ื งโครงสรางของระบบกําลงั ไฟฟา

ขอ ดีของวงจร อาจสรปุ ไดดงั นี้
1) ถา ระบบขดั ขอ งในสวนใด จะสามารถแกไขใหม สี ภาพดีข้ึนดงั เดมิ ไดโ ดยเรว็ เชน ถา เกดิ

ฟอลตทลี่ ปู แรงสูงหรือหมอ แปลง ก็สามารถโอนโหลดทางดานแรงตํ่าไปชว ยไดท นั ที
2) ลปู สายปอนแรงต่ําจะชวยแกป ญหาการตอ โหลดเกินพิกัดหมอ แปลงได เพราะพลงั งาน

สามารถถกู ดงึ มาจากสวนอืน่ ภายในลปู ได ดงั น้นั การสตารท มอเตอรข นาดใหญจ ึงไมท าํ ใหเ กิดแรงดันไฟตก
3) สามารถตอ โหลดแสงสวางและโหลดกําลังรวมในวงจรเดยี วกนั ได

ขอเสยี ของวงจร อาจสรปุ ไดดังนี้
1) ขณะเกดิ ฟอลตจ ะมีระดบั ฟอลตสงู มาก เบรกเกอรจ ะตอ งมพี ิกดั ตดั กระแส

(Interrupting capacity) สงู
2) เปนระบบทล่ี งทนุ สงู

รูปที่ 2.18 การตอวงจรสายปอ นแบบแบงคเ ซกันดารเี่ รเดียล

2.3.4 แบบไพรมาร่ีซีเล็กทฟี เรเดยี ล (Primary selective radial) จากรปู ท่ี 2.19 จะเหน็ วา ทางดาน
แรงสงู มสี ายปอนใหเ ลือก 2 วงจร จงึ ทาํ ใหความเชื่อถอื ของระบบดขี น้ึ

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสง และจายไฟฟา เรียบเรยี งโดย นายทักษณิ โสภาปย ะ

หนว ยที่ 2 เรื่องโครงสรางของระบบกําลังไฟฟา 39

รปู ที่ 2.19 การตอ วงจรสายปอ นแบบไพรมารซ่ี เี ลก็ ทฟี เรเดียล

ขอดขี องวงจร อาจสรุปไดด ังนี้
1) ถาเกิดเหตุขดั ขอ งบนสายปอนแรงสงู ของวงจรใดวงจรหนงึ่ ก็อาจใชอีกวงจรหน่ึงแทนได

จงึ สามารถจา ยไฟใหก บั โหลดไดตามปกติ
2) ขณะเกดิ ฟอลตใ นระบบ ระดบั ฟอลตจะไมส งู มากนกั เพราะกระแสฟอลตไ หลมาจาก

แหลง จายแหง เดยี ว ดงั นัน้ พกิ ดั ตัดกระแสทีเ่ ลอื กใชกบั เบรกเกอรจ ึงไมส งู มากนัก
ขอ เสยี ของวงจร อาจสรปุ ไดด งั นี้
จะมรี าคาแพงกวา แบบซมิ เพิลเรเดียล เพราะตอ งเดนิ สายสํารองอกี หนง่ึ วงจร

2.3.5 แบบเซกนั ดารซ่ี เี ลก็ ทีฟเรเดยี ล (Secondary selective radial) ตามปกติเบรกเกอรเช่ือมโยง
จะเปด วงจร ดงั น้นั การจายโหลดจงึ แยกกนั จายวงจรละกลุม เบรกเกอรเชือ่ มโยงจะลอ็ กซงึ่ กนั และกนั
(Interlock) กับเบรกเกอรป ระธานแรงต่ําทง้ั 2 ตัว จงึ ไมสามารถจะปด เองได นอกจากเบรกเกอรประธานแรง
ตํา่ ตวั ใดตัวหนงึ่ ถกู เปด

ขอ ดขี องวงจร อาจสรุปไดด งั น้ี
1) ขณะเกิดฟอลตขึน้ ท่สี ายปอ นแรงสงู หรือหมอ แปลง เบรกเกอรเ ชื่อมโยงจะทํางาน

ทนั ทที นั ใด จงึ สามารถจา ยโหลดไดต อ เน่ือง
2) เนื่องจากหมอ แปลงจา ยโหลดไมเ ตม็ พิกดั จงึ มีแรงดันโวลเตจเรกกเู ลชน่ั ต่าํ

ขอเสียของวงจร อาจสรปุ ไดดงั น้ี
1) จะตอ งใชห มอแปลงขนาดใหญกวา ความจําเปน เพราะตอ งเผอื่ กําลังในการจายโหลดไว

อีกสว นหนงึ่ เมอื่ อกี วงจรหนงึ่ มเี หตขุ ัดของ
2) ราคาตดิ ต้ังสงู

เอกสารประกอบการสอน วิชาการสงและจา ยไฟฟา เรยี บเรียงโดย นายทักษณิ โสภาปยะ

40 หนว ยที่ 2 เรือ่ งโครงสรา งของระบบกําลังไฟฟา

สายปอนแรงสูง

เบรกเกอรป ระธานแรงสงู เบรกเกอรป ระธานแรงสูง

หมอ แปลงจําหนาย หมอแปลงจาํ หนาย

เบรกเกอรป ระธานแรงตาํ่ เบรกเกอรประธานแรงตาํ่

เบรกเกอรเชอ่ื มโยง

บัสประธานแรงตํา่

เบรกเกอรยอ ยแรงต่าํ

วงจรโหลด

รปู ท่ี 2.20 การตองวงจรสายปอ นแบบเซกันดารซี่ เี ล็กทฟี เรเดียล

2.3.6 แบบซมิ เพิลเน็ตเวริ ก (Simple network) จากรปู ที่ 2.21 เน็ตเวริ กโปรเทคเตอร (Network
protector) คือเบรกเกอรชนดิ หนึง่ ท่อี อกแบบขนึ้ เปนพเิ ศษ เพอ่ื ปอ งกนั พลงั งานยอนกลับโดยมีเนตเวริ ก รีเลย
เปนตวั ควบคุม

รูปที่ 2.21 การตอวงจรสายปอ นแบบซิมเพลิ เนต็ เวริ ก

เอกสารประกอบการสอน วิชาการสง และจา ยไฟฟา เรยี บเรยี งโดย นายทกั ษิณ โสภาปย ะ

หนวยที่ 2 เรอื่ งโครงสรา งของระบบกาํ ลังไฟฟา 41

ขอ ดขี องวงจร อาจสรุปไดด ังนี้
1) สามารถจา ยพลงั งานไดต อ เนอ่ื ง
2) มคี วามคลอ งตัวสงู ทุกสภาวะโหลด สามารถปรบั โหลดทเี่ พมิ่ ขนึ้ กินพิกัดของหมอแปลงได

ทนั ที
3) ความสมาํ่ เสมอของแรงดันดมี าก พลงั งานสญู เสยี ในสายลดลง

ขอ เสยี ของวงจร อาจสรปุ ไดดังนี้
1) ขณะเกิดฟอลต จะมรี ะดับฟอลตส ูง เบรกเกอรจ ะตองมีพกิ ัดตัดกระแสสงู
2) คา ใชจ า ยในการติดตง้ั ระบบสงู มาก

เนอ่ื งจากการตอวงจรแบบซิมเพลิ เน็ตเวิรก มรี าคาแพงและวงจรซับซอ น จงึ ปรบั ปรงุ เปนแบบซิม
เพิลสปอ ตเน็ตเวริ ก (Simple spot network) ซง่ึ ความซบั ซอ นจะลดลง แตมคี วามตอเนื่องสงู เหมือนเดมิ ดงั
แสดงในรปู ที่ 2.22

รูปที่ 2.22 การตอวงจรสายปอ นแบบซิมเพลิ สปอ ตเนต็ เวริ ก

วงจรแบบซมิ เพลิ สปอ ตเนตเวริ ก เปนระบบทมี่ สี ายปอ นแรงสูงและหมอ แปลงเปน แหลง จา ยสาํ รอง
แทนลูปแรงตา่ํ

ขอดขี องวงจร อาจสรปุ ไดดงั นี้
1) ขณะเกิดฟอลตข ึ้นท่ีสายปอนแรงสงู หรอื หมอแปลงแหง ใดแหงหนง่ึ กย็ งั มกี ารจา ยไฟได

ตามปกติ
2) เหมาะทจี่ ะใชกับอาคารหรอื บริเวณทม่ี ีโหลดหนาแนน มากๆ โดยมรี าคาตดิ ตั้งประหยดั

กวา แบบซิมเพลิ เน็ตเวริ ก
ขอ เสยี ของวงจร อาจสรปุ ไดดังน้ี
1) ความคลอ งตวั ในการเคล่ือนยา ยโหลดจะลดลง ซ่งึ วงจรแบบนีจ้ ะเนนความตอเน่ืองของ

การบริการเปน อันดบั แรก โดยถอื ความคลอ งตัวเปนอันดับรอง
2) ความสมาํ่ เสมอของแรงดันลดลง

เอกสารประกอบการสอน วิชาการสง และจา ยไฟฟา เรียบเรยี งโดย นายทกั ษณิ โสภาปยะ

42 หนวยที่ 2 เรอื่ งโครงสรา งของระบบกําลงั ไฟฟา

2.3.7 แบบไพรมาร่ีซเี ล็กทฟี เนต็ เวริ ก (Primary selective network) วงจรแบบนน้ี ยิ มใชก นั มากใน
โรงงานอตุ สาหกรรม สําหรบั การจา ยโหลดในสภาวะปกตจิ ะเฉลีย่ โหลดโดยใหห มอ แปลงตอกบั สายปอ นแรง
สูงเทา ๆ กนั 2 วงจร เพ่อื ใหม ีแรงดันตกในสายนอย แตก ารออกแบบขนาดสายปอนแรงสูงแตล ะวงจรตอ ง
สามารถปรบั โหลดไดท ัง้ หมดเมื่อเกดิ เหตุขัดของบนสายวงจรใดวงจรหน่งึ

ขอดีของวงจร อาจสรุปไดด ังน้ี
1) มีราคาถกู กวาแบบซิมเพลิ เนต็ เวริ ก
2) สามารถจายโหลดไดต อเนื่อง
3) มคี วามคลองตวั สงู

ขอ เสยี ของวงจร อาจสรปุ ไดดังนี้
ขณะเกิดฟอลตจะมรี ะดบั ฟอลตสงู เบรกเกอรจ ะตองมพี กิ ัดตัดกระแสสงู

รปู ท่ี 2.23 การตอวงจรสายปอ นแบบไพรมารซ่ี เี ล็กทีฟเน็ตเวริ ก

เน่ืองจากการตอ วงจรแบบไพรมาร่ีซเี ลก็ ทีฟเน็ตเวิรก มคี วามซับซอ นและราคาคอ นขา งแพง จงึ
ปรับปรงุ วงจรใหมใหล ดความซบั ซอนลงแตย งั มคี วามตอ เนอ่ื งเหมอื นเดมิ ไดแ ก วงจรแบบไพรมารี่ซีเลก็
ทีฟสปอตเน็ตเวิรก (Primary selective spot network) ดงั แสดงในรปู ที่ 2.24

เอกสารประกอบการสอน วิชาการสง และจา ยไฟฟา เรยี บเรียงโดย นายทักษณิ โสภาปย ะ

หนวยที่ 2 เรอื่ งโครงสรางของระบบกําลังไฟฟา 43

ขอดขี องวงจร อาจสรปุ ไดดงั นี้
ขณะเกิดฟอลตข้นึ ทส่ี ายปอ นแรงสงู หรือหมอ แปลงแหง ใดแหงหนง่ึ กย็ งั มไี ฟจา ยไดตามปกติ

เหมอื นวงจรแบบซิมเพลิ สปอตเน็ตเวิรก
ขอเสียของวงจร อาจสรปุ ไดดังน้ี
ถา หากหมอ แปลงตัวใดตวั หน่ึงเสีย อาจจะตองตัดโหลดบางสวนออกจากบสั เพอ่ื ให

เหมาะสมกบั พกิ ัดหมอ แปลงทเ่ี หลือ

สายปอ นแรงสงู

เบรกเกอรป ระธานแรงสูง

หมอ แปลงจาํ หนาย
เนต็ เวริ ก โปรเทคเตอร

วงจรโหลด

รูปท่ี 2.24 การตอวงจรสายปอ นแบบไพรมารีซ่ เี ล็กทฟี สปอ ตเน็ตเวริ ก

2.4 หมอ แปลงไฟฟา (Transformer)
หมอแปลงไฟฟาแบง ออกตามกําลงั ไฟฟา และแรงดันไฟฟา ไดเปน 2 ประเภท ดงั นี้
2.4.1 หมอ แปลงไฟฟา กาํ ลงั (Power transformer)
หมอแปลงไฟฟากําลังเปนหมอแปลงที่ใชในการปรับแรงดันไฟฟาที่สงมาจากระบบสงจายแรงสูง
(Transmission line) ใหลดลงกอนสง กาํ ลังไฟฟาเขาสายระบบจําหนาย (Distribution line) และสงใหผูใช
ตอไป จะอยูในระบบสงกําลังไฟฟาของการไฟฟาฝายผลิต ซึ่งการลดระดับแรงดันไฟฟาในระบบการจาย
พลังงานไฟฟา ในสวนของสายสงแรงสูงจะตองลดแรงดันไฟฟาลง 2 ระดบั

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสง และจา ยไฟฟา เรยี บเรยี งโดย นายทักษณิ โสภาปยะ

44 หนว ยที่ 2 เร่อื งโครงสรางของระบบกาํ ลงั ไฟฟา

รูปท่ี 2.25 แสดงลักษณะของหมอแปลงไฟฟากําลัง

ท้งั นี้ระดบั แรงดันไฟฟา เรมิ่ ตน จากแหลงผลิตไฟฟา (โรงผลิตไฟฟา) จะมีแรงดันไฟฟาตามระบบสง
กาํ ลงั ไฟฟา เทากบั 115 – 500 กโิ ลโวลต (kV) ซงึ่ การลดแรงดันไฟฟา ในระดับที่ 1 ดว ยหมอแปลงไฟฟากําลัง
จะลดแรงดันไฟฟาตามระบบไฟฟาลงเหลือ 69 - 230 กิโลโวลต (kV) และการลดแรงดันไฟฟาในระดับที่ 2
ดวยหมอแปลงไฟฟากําลังจะลดแรงดันไฟฟาตามระบบไฟฟาลงเหลือ 11 - 33 กิโลโวลต (kV) เม่ือลด
แรงดันไฟฟา ในระดับที่ 2 แลวกาํ ลงั ไฟฟาจะถกู สงเขา สายระบบจาํ หนา ยตอ ไป

2.4.2 หมอแปลงไฟฟา ระบบจําหนา ย (Distribution transformer)
หมอแปลงไฟฟา ระบบจําหนายเปนหมอแปลงทีใ่ ชใ นการปรบั ลดแรงดนั ไฟฟา ท่ีสง ผานมาตามสายสง

ระบบจําหนา ย (Distribution line) ซงึ่ มีแรงดนั ไฟฟา ตามระบบไฟฟา เทา กับ 11 – 33 กิโลโวลต (kV) ใหลง
มาอยูในระดับท่ีตรงกับความตองการของผูใชไฟฟาตอไป หมอแปลงระบบจําหนายสามารถแบงตาม
โครงสรางของฉนวนไดด งั นี้

1) หมอ แปลงระบบจาํ หนายแบบนํา้ มนั (Oil type) หมอ แปลงไฟฟาชนิดนีจ้ ะใชน ํ้ามันเปนฉนวน
ในการปอ งกันไฟฟา ลดั วงจรในตวั หมอแปลง หมอแปลงชนดิ นส้ี ว นใหญใชกบั หนวยงานท่ีเปนผูจาํ หนายไฟฟา
เชน การไฟฟา นครหลวง (กฟน.) การไฟฟาสวนภูมิภาค (กฟภ.) นิคมอตุ สาหกรรม และโรงงานอตุ สาหกรรมที่
ใชก ระแสไฟฟาจากสายสงระบบจาํ หนาย

ก. Open type conservator tank ข. Fully sealed

รูปที่ 2.26 แสดงลักษณะของหมอแปลงระบบจําหนายแบบนาํ้ มนั

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสงและจายไฟฟา เรยี บเรยี งโดย นายทักษิณ โสภาปยะ

หนวยที่ 2 เรือ่ งโครงสรางของระบบกําลังไฟฟา 45

ค. Hermetically sealed N2 filled ง. Air sealed tank

รูปท่ี 2.26 แสดงลกั ษณะของหมอแปลงระบบจาํ หนา ยแบบน้ํามัน

2) หมอแปลงระบบจําหนายแบบของเหลวติดไฟยาก (Less-flammable liquid type) หมอ
แปลงไฟฟาชนิดนจี้ ะใชข องเหลว อาทิ ซิลโิ คน หรอื เอฟอาร 3 (Silicone oil or FR3) บรรจุเปนฉนวนแทน

นํ้ามันหมอแปลง โดยของเหลวชนิดน้ี จะมีคุณสมบัติท่ีสามารถทนตอการติดไฟท่ีอุณหภูมิประมาณ 300
องศาเซลเซยี ส ซ่ึงนาํ้ มันหมอแปลงท่วั ไปจะทนการติดไฟไดท่ีอุณหภูมิประมาณ 150 องศาเซลเซียสเทาน้ัน
หมอ แปลงชนิดนจ้ี งึ มีความปลอดภัยสงู กวาหมอ แปลงแบบใชนํ้ามันธรรมดา จึงเปนท่นี ยิ มสาํ หรบั ตดิ ต้ังใชงาน

ภายในอาคารหรือตึกสูงในเขตการไฟฟานครหลวงเปนหลัก และโรงงานอุตสาหกรรมที่ตองการความ
ปลอดภยั สงู กวาปกติ

รปู ท่ี 2.27 หมอแปลงระบบจาํ หนา ยแบบของเหลวติดไฟยาก

3) หมอแปลงระบบจําหนายแบบแหงคาสเรซิน (Dry type cast resin) หมอแปลงไฟฟาชนิดน้ี
จะใชเ รซินเปน ฉนวนในการปองกันไฟฟาลัดวงจรในตวั หมอ แปลงไฟฟา ซ่งึ มีคณุ สมบตั ิเดน คือ ยากตอ การลุก
ไหม ลักษณะของหมอแปลงไฟฟา ชนดิ นี้จะมีเรซินหอหมุ ขดลวดไว ทําใหมีจุดทนไฟสูง โดยหมอแปลงชนิดน้ี
จะใชใ นอาคารสงู อาคารสํานักงาน อาคารคอนโดมเิ นยี ม เปนตน

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสง และจา ยไฟฟา เรยี บเรียงโดย นายทักษิณ โสภาปย ะ

46 หนว ยท่ี 2 เรอื่ งโครงสรา งของระบบกําลังไฟฟา

รปู ท่ี 2.28 หมอ แปลงระบบจําหนา ยแบบแหง คาสเรซนิ

2.5 ระดับแรงดันของระบบจําหนา ยกาํ ลงั ไฟฟา

ระดับแรงดนั ไฟฟาของระบบจาํ หนา ยไฟฟาแบง ออกเปน 2 ระดบั คือ ระดบั แรงดนั ไฟฟาทางดา น
ปฐมภูมิหรือทางดา นแรงสงู (High Voltage : HV) และระดบั แรงดันไฟฟา ทางดานทุติยภมู หิ รอื ทางดา นแรง
ตา่ํ (Low Voltage : LV)

2.5.1 ระดับแรงดนั ทางดานแรงสงู (High Voltage : HV)
1) ระดับแรงดันทางดานแรงสงู ของการไฟฟานครหลวง มีแรงดัน 2 ระดบั คือ 12 kV และ 24 kV

ชนดิ 3 สาย ดังแสดงในรปู ท่ี 2.26

(ก) ระดบั แรงดนั ทางดานแรงสงู 12 kV 3 เฟส 3 สาย (ข) ระดบั แรงดันทางดานแรงสูง 24 kV 3 เฟส 3 สาย
รปู ท่ี 2.29 ระดบั แรงดนั ไฟฟาของระบบจาํ หนา ยกาํ ลงั ไฟฟาของการไฟฟานครหลวง

2) ระดับแรงดันทางดา นแรงสงู ของการไฟฟาสวนภูมิภาค มีแรงดัน 3 ระดับ ดังน้ี
- ระดบั แรงดนั 11 kV เปนระบบ 3 เฟส 3 สาย มีใชงาน 3 จังหวัด คือ เชียงใหม ลาํ ปาง และลําพูน

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสง และจา ยไฟฟา เรียบเรยี งโดย นายทักษณิ โสภาปย ะ

หนว ยที่ 2 เรือ่ งโครงสรางของระบบกาํ ลงั ไฟฟา 47

รปู ที่ 2.30 ระดบั แรงดันทางดา นแรงสงู 11 kV 3 เฟส 3 สาย ของการไฟฟา สวนภมู ิภาค
- ระดบั แรงดนั 22 kV เปนระบบ 3 เฟส 3 สาย ระบบน้ีจะใชง านเกือบทว่ั ประเทศ

รูปท่ี 2.31 ระดบั แรงดนั ทางดา นแรงสงู 22 kV 3 เฟส 3 สาย ของการไฟฟาสวนภูมภิ าค
- ระดับแรงดนั 33 kV เปน ระบบ 3 เฟส 3 สาย ระบบน้ีจะใชง านในภาคใตตง้ั แตจ ังหวดั ระนองลงไป
และในภาคเหนอื ท่ีจังหวดั เชยี งราย ระบบนีจ้ ะมีขอแตกตา งกับระบบแรงดนั 11 kV และ 22 kV คอื สายดนิ
จะอยูด านบนสดุ ของวงจร นอกจากจะทําหนาทเี่ ปนจุดตอลงดนิ แลว ยังเปนเกราะปอ งกนั ฟา ผาอกี ดวย

รูปท่ี 2.32 ระดบั แรงดันทางดานแรงสงู 33 kV 3 เฟส 4 สาย ของการไฟฟาสว นภมู ภิ าค

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสง และจายไฟฟา เรียบเรียงโดย นายทกั ษิณ โสภาปย ะ

48 หนว ยที่ 2 เรื่องโครงสรางของระบบกําลงั ไฟฟา
2.5.2 ระดบั แรงดันทางดา นแรงต่ํา (Low Voltage : LV)
การไฟฟา นครหลวงและการไฟฟาสว นภมู ิภาคมีระดับแรงดนั ทางดา นแรงตํ่า 2 ระบบ คือ 1 เฟส

และ 3 เฟส
1) ระดบั แรงดนั ทางดานแรงต่าํ 1 เฟส สามารถแบง ออกเปน
- ระบบ 1 เฟส 2 สาย 230 V มีลกั ษณะวงจร ดงั แสดงในรปู ท่ี 2.33

รูปที่ 2.33 ระดบั แรงดนั ทางดานแรงตํา่ 1 เฟส 2 สาย 230 V
- ระบบ 1 เฟส 3 สาย 230/460 V มลี กั ษณะวงจร ดังแสดงในรูปที่ 2.34

รูปท่ี 2.34 ระดบั แรงดันทางดานแรงตํา่ 1 เฟส 3 สาย 230/460 V
2) ระดบั แรงดนั ทางดา นแรงต่าํ 3 เฟส เปนระบบ 3 เฟส 4 สาย ระดับแรงดันไฟฟา 230/400 V
เปนระบบท่ีมคี วามคลอ งตัวสงู ในการใชง าน ซงึ่ สามารถใชกบั โหลดแสงสวาง (Lighting) และโหลดกําลงั
(Power) เพราะระบบนม้ี ีแรงดนั 2 ระดับ คอื แรงดนั 1 เฟส 230 V (เปนแรงดันระหวางสายไลนก บั สาย
นวิ ทรัล) และแรงดนั 3 เฟส 400 V (เปนแรงดันระหวางสายไลนก ับสายไลน) ดังแสดงในรปู ท่ี 2.35

เอกสารประกอบการสอน วิชาการสง และจายไฟฟา เรียบเรยี งโดย นายทกั ษณิ โสภาปยะ

หนวยที่ 2 เรื่องโครงสรา งของระบบกําลงั ไฟฟา 49

230 V N
230 V A

A 400 V

ระดบั แรงดันใด 11, 12, 22, B
แรงดันหนึง่ 24, 33 kV 230 V 400 V 400 V

B C

C

รปู ท่ี 2.35 ระดบั แรงดนั ทางดา นแรงต่ํา 3 เฟส 4 สาย 230/400 V

ระบบกําลังไฟฟา หมายถึง ระบบท้งั หมดทีท่ าํ หนา ท่ีในการกาํ เนิด หรอื การผลิตไฟฟา รวมทงั้

ส่อื ซ่ึงนํากําลังไฟฟาท่ีผลิตไดสงและจายไปยังผูบริโภค ซ่ึงสวนประกอบของระบบกําลังไฟฟาแบง
ออกเปน ระบบผลติ ระบบสง กําลงั ไฟฟา และระบบจําหนายไฟฟา ในการสงกําลังไฟฟาเปนระยะ
ทางไกล ๆ ตองอาศัยหมอ แปลงไฟฟากาํ ลงั ในการปรับแรงดันไฟฟาใหเหมาะสม ระดับแรงดันไฟฟา

เร่มิ ตน จากแหลง ผลติ ไฟฟา (โรงผลติ ไฟฟา ) ประมาณ 3.3 – 16.5 kV จะตอ งเพ่ิมแรงดันไฟฟา เพอื่ สง
กําลงั ไฟฟา ดวยแรงดัน 115 – 500 kV ซึ่งจะอยูในระบบสง กําลงั ไฟฟาของการไฟฟาฝายผลิต ระดับ
แรงดันไฟฟา ในระบบการจา ยกาํ ลังไฟฟา ในสว นของสายสงแรงสงู จะตองลดแรงดันไฟฟา ลง 2 ระดับ

คือ ระดับท่ี 1 ลดแรงดนั ลงเหลือ 69 - 230 kV และการลดแรงดันไฟฟาในระดับที่ 2 ลดแรงดันลง
เหลอื 11 - 33 kV เม่อื ลดแรงดันไฟฟาในระดบั ท่ี 2 แลว กําลงั ไฟฟาจะถูกลดระดับแรงดันเปนระบบ
จาํ หนายแรงต่ํา 3 เฟส 4 สาย ระดับแรงดันไฟฟา 230/400 V เพ่ือใชในการจายใหกับชุมชน ยาน

ธุรกิจ และอุตสาหกรรมยอย

เอกสารประกอบการสอน วิชาการสงและจา ยไฟฟา เรยี บเรยี งโดย นายทกั ษณิ โสภาปย ะ