การส่งและจ่ายไฟฟ้า2

250 หนว ยท่ี 10 การจัดความสมั พันธข องการฉนวน

2) แรงดนั อิมพัลสสวิตชิ่งมาตรฐาน (Standard switching impulse) เปนแรงดันอิมพัลสที่มีเวลา
เพ่ิมถงึ คา ยอด (Time to peak) 250 s และเวลาถงึ กลางคา ยอด (Time to half-value) 2,500 s

3) แรงดนั อิมพัลสฟาผา มาตรฐาน (Standard lightning impulse) เปนแรงดนั อิมพัลสที่มีเวลาหนา
คลน่ื (Front time) 1.2 s และ เวลาถงึ กลางคา ยอด (Time to half-value) 50 s

4) แรงดนั อิมพัลสสวติ ชิ่งรวมมาตรฐาน (Standard combined switching impulse) เปนแรงดนั
อิมพัลสรวมมีสวนประกอบปริมาณคายอดเทากันและมีสองข้ัว สวนประกอบขั้วบวกเปนแรงดัน อิมพัลส
สวิตชิง่ มาตรฐานและประกอบข้ัวลบก็เปนแรงดนั อิมพัลสสวิตช่ิง ที่มีเวลาเพ่ิมถึงคายอดและเวลาถึงกลางคา
ยอด เหมือนกับอิมพัลสขว้ั บวกปริมาณคา ยอดของแรงดนั นค้ี าํ นวณจากผลรวมของปริมาณคา ยอดของทงั้ สอง
สวนประกอบ ดังแสดงรายละเอยี ดในตารางที่ 10.1 และ 10.2

ตารางท่ี 10.1 ประเภทของแรงดัน แบงตามลกั ษณะและเวลาคงตวั ของรปู คล่ืนแรงดนั
ตามมาตรฐาน IEC 60071-1(1993)

ตารางที่ 10.2 ชนดิ ของแรงดนั ไฟฟา รปู แบบสนามไฟฟา และการใชง านแรงดนั ไฟฟา

เอกสารประกอบการสอน วิชาการสง และจา ยไฟฟา เรียบเรยี งโดย นายทกั ษณิ โสภาปย ะ

หนว ยท่ี 10 การจดั ความสมั พันธของการฉนวน 251

การแบงแรงดันออกเปนระดบั ขน้ึ อยกู บั การออกแบบฉนวน (Installation design criteria) เชน ตาม
มาตรฐานของนานาชาติ (IEC) นั้น ระดบั แรงดนั สงู (High voltage) จะใชแ รงดนั ฟาผาในการออกแบบ ระดบั
แรงดนั สูงพเิ ศษ (Extra high voltage) จะใชแ รงดันฟาผาและแรงดนั สวิตช่ิงในการออกแบบ สวนแรงดันสูง
อัลตรา (Ultra high voltage) จะใชแ รงดนั สวิตช่ิงเปนฐานในการออกแบบ การเลือกใชลักษณะของงานใน
การออกแบบจะพจิ ารณาวา ในระดับแรงดนั น้นั ๆ โอกาสฉนวนจะไดร ับแรงดันเกนิ ประเภทไหนมากที่สุด เชน
ในระดบั แรงดนั สงู อลั ตราแรงดันจากสวิตช่ิงเกิดมากกวาแรงดันฟาผา ในการออกแบบฉนวนก็จะใชแรงดัน
สวิตชงิ่ เปน ฐานในการออกแบบ

10.2 ศพั ทเทคนิคท่ีเก่ียวของกับฉนวน

คําศพั ทท ี่เกี่ยวขอ งกบั ฉนวนจะมีมาก แตในหนวยนี้จะกลาวเพียงสวนท่ีเก่ียวของกับการทดสอบคา
ของฉนวนในระบบการสงและจา ยกําลังไฟฟา เทานั้น

1) BIL (Basic Impulse Insulate Level) เปนคา ความคงทนของฉนวนตอแรงดันอมิ พลั สรูปคลน่ื
ฟาผา เปนการทดสอบความทนอยูไดของฉนวนที่สภาวะกําหนด ซ่ึงวัสดุหรืออุปกรณจะตองทนตอแรงดัน
ทดสอบนไ้ี ด โดยหลังจากทดสอบแลว ตัวอยา งท่ีใชในการทดสอบน้นั ไมเกดิ รองรอยแตกสลายใดๆ

2) SIL (Switching Impulse Insulate Level) จะเหมือนกบั BIL เพียงแตจะเปนคาความคงทน
ตอ แรงดนั อิมพัลสร ปู คลน่ื สวติ ชิ่ง

3) Flashover หรือการวาบไฟตามผิว จะเปน การเกิดดิสชารจบนผิวฉนวนแข็งทลี่ อ มรอบดวยฉนวน
กาชหรือฉนวนเหลว การทดสอบแบบน้จี ะทําใหฉ นวนเสยี สภาพการเปนฉนวนช่ัวครู

4) Sparkover จะเปนการเกิดเบรกดาวนผา นฉนวนกาชหรือฉนวนของเหลว การทดสอบแบบน้ีจะ
ทาํ ใหฉนวนเสยี สภาพการเปน ฉนวนช่วั ครู

5) Puncture หรอื การเจาะผาน เปนการทดสอบแบบทาํ ลาย โดยเกิดเบรกดาวนผ านฉนวนแข็ง ทํา
ใหเ สียสภาพการเปนฉนวนอยา งถาวร

6) Direct Strike หรอื ปรากฏการณฟ า ผา แบบผาตรง คือ ปรากฏการณที่เกิดฟาผาบริเวณสายสง
ไฟฟาใกลอ าคารหรือผา ลงท่ีหวั ลอ ฟา ทําใหค วามตางศกั ยร ะหวา งกราวนดก บั สายสงสงู มาก ซึ่งอาจมีคา สูงถึง
20 เทาของแรงดันปกติ และบางครั้งกระแสไฟฟาพลังงานมหาศาลท่ีไหลเขาสูระบบไฟฟาน้ี อาจทําให
ตคู วบคุมไฟฟา หรอื อุปกรณใ นตไู ฟฟาอาจเสียหายถึงข้ันระเบดิ ได

7) Indirect Strike หรือปรากฏการณฟา ผา แบบโดยออม คอื ปรากฏการณท เี่ กิดฟาผาข้ึนตรงสาย
สง ไฟฟา ในบรเิ วณที่หางออกไป เปนผลใหค วามตางศกั ยก ระชากสูงขน้ึ ทร่ี ะดับแรงดนั ไฟฟาในสายสง และหาก
เกิดฟาผา ข้ึนทบ่ี ริเวณขางเคียงหรืออาจเกดิ ขน้ึ ในบริเวณพื้นดนิ ใกลเคียงกบั อาคาร จะทําใหเ กดิ ความตางศักย
ของกราวนดบรเิ วณน้ันสงู ข้ึนได ในกรณฟี า ผาแบบโดยออ มนีแ้ มแรงดนั กระชากจะไมสูงเทากับในกรณีฟาผา
แบบตรง แตก ็สามารถสรา งความเสยี หายแกอุปกรณไ ดเชน กัน

8) Operating or switching overvoltage เปนแรงดันที่เกิดจากการทํางานของอุปกรณไฟฟา
หรือการสวิตชิ่ง คือปรากฏการณท่ีแรงดันเกินชั่วขณะจากการเปด-ปดอุปกรณ ที่มีองคประกอบของ
Inductive (ความเหนี่ยวนําทางไฟฟา ) หรือ Capacitive (คาความเก็บประจุ) แรงดันประเภทน้ีอาจมีคาสูง
ประมาณ 3-5 เทาของแรงดันใชงาน และถึงแมจะไมสูงมากแตมักทําใหอุปกรณขางเคียงบางอยางทํางาน
ผดิ ปกติ หรือทาํ ใหอ ายกุ ารใชงานของอปุ กรณขา งเคยี งสนั้ ลง

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสงและจายไฟฟา เรยี บเรียงโดย นายทกั ษิณ โสภาปยะ

252 หนวยที่ 10 การจัดความสมั พันธของการฉนวน

9) External insulation หรือฉนวนภายนอก หมายถึง อากาศ และวัสดุบนพ้ืนผิวฉนวนแข็งท่ี

สัมผัสกับบรรยากาศภายนอกอุปกรณไฟฟาซง่ึ สงผลใหเกิดความเครยี ดทางไฟฟา
10) Internal insulation หรอื ฉนวนภายใน หมายถงึ ของแขง็ ของเหลว หรือกาซที่ใชเปนฉนวน

ภายในอปุ กรณไฟฟา

11) Self-restoring insulation หรือฉนวนคืนสภาพเอง หมายถึง ฉนวนท่ีสามารถกลับมามี
คณุ สมบัตกิ ารเปนฉนวนไดดังเดิมภายหลงั จากการเสียสภาพการเปนฉนวนแลว

12) Non-self-restoring insulation หรอื ฉนวนแบบไมค นื สภาพตวั เอง หมายถงึ ฉนวนทสี่ ูญเสีย

คณุ สมบัตทิ ั้งหมด หรือไมสามารถกลบั มามีคณุ สมบัตกิ ารเปน ฉนวนเดิมทั้งหมดภายหลังจากการเสยี สภาพการ
เปนฉนวนแลว

10.3 การทดสอบฉนวนดว ยไฟฟา แรงสงู

การทดสอบฉนวนมีจุดมงุ หมายหลัก คอื ตรวจสอบจุดผดิ พรองเน่ืองจากกระบวนการผลิต พิสูจนถึง
ความสามารถสงู สุดที่จะทนตอสภาวะความเครยี ดทางไฟฟา และพิสูจนถึงอายุการใชงานภายใตเง่ือนไขการ
ใชงานปกติ ซึ่งชนิดของการทดสอบอาจแบงไดเปน การทดสอบแบบไมทําลาย (Non-Destructive test)
และ การทดสอบแบบทําลาย (Destructive test) เกณฑท่ีใชในการทดสอบถูกกําหนดโดยมาตรฐานตางๆ
เชน

- IEC (International Electrotechnical Commission)
- VDE (Verband Deutscher Electrotechniker)
- ANSI (American National Standard Institute)
- BS (British Standard)
- JIS (Japanese Industrial Standard)
- IEEE (Institute of Electrical and Electronics Engineers)
วัสดแุ ละอปุ กรณต วั อยา งทดสอบน้นั มมี ากมายหลายชนิด แตละชนิดก็มีรายละเอียดและมาตรฐาน
วธิ ีการทดสอบแตกตา งกนั ออกไป จงึ ไมอาจนํามากลา วไดหมดในท่นี ี้ เพียงแตจะยกตัวอยางการทดสอบวัสดุ
และอปุ กรณบ างชนดิ เทานน้ั

10.3.1 การทดสอบลกู ถวยฉนวน
ตามมาตรฐานผลิตภัณฑอุตสาหกรรม มอก.354-2523 : ลูกถวยฉนวนพอรชแลน (Porcelain) ได

แบงการทดสอบลกู ถว ยฉนวนออกเปน 3 ประเภท คือ
1) การทดสอบเฉพาะแบบ (Type test) หมายถงึ การทดสอบเพ่อื ตรวจสอบหรอื พสิ ูจนวา ลกั ษณะ

การออกแบบมีคุณภาพเปน ไปตามมาตรฐานท่ีกาํ หนดหรือไม การทดสอบเฉพาะแบบทางไฟฟา ประกอบดว ย
- การทดสอบแรงดนั ไฟฟาตามผวิ ในสภาพแหง และเปย กดวยแรงดนั กระแสสลบั ความถ่ตี าํ่
- การทดสอบแรงดันไฟฟา วาบไฟตามผวิ อมิ พัลสว ิกฤตดิ วยแรงดนั อมิ พลั สข วั้ บวกและขว้ั ลบ
- การทดสอบแรงดันไฟฟารบกวนคล่ืนวิทยุ (radio influence voltage test = RIV) จัดเปน

การทดสอบแบบไมท าํ ลาย เปนการทดสอบเพอื่ หาคุณภาพลกู ถวยเมอื่ ใชร องรบั หรอื ยืดสายไฟแรงสูง จะทาํ ให
เกิดความเครียดสนามไฟฟา สงู บริเวณสายไฟจดุ ที่พาดยดึ ติดกับลูกถวยหรือสวนท่ีเปนโลหะประกอบลูกถวย
ถาหากความเครียดสนามไฟฟาสูงเกินกวาขีดความคงทนตอแรงดันไฟฟาของอากาศ ก็จะทําใหเกิดการ

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสง และจายไฟฟา เรียบเรยี งโดย นายทักษณิ โสภาปย ะ

หนวยที่ 10 การจดั ความสมั พนั ธของการฉนวน 253

ดีสชารจบางสวนหรือเกิดโคโรนา และสงคล่ืนสั้นในยานความถ่ีวิทยุส่ือสารแผกระจายออกไปรบกวน
ระบบสอื่ สาร ฉะน้นั ลกู ถวยฉนวนที่จะนํามาใชยึดสายในระบบสงจาย โดยเฉพาะในยานชุมชนหรือในเมือง
ยอมใหมีคลื่นรบกวน (RIV) ไดไ มเ กนิ คาทีม่ าตรฐานกาํ หนด

สภาพแหง (Dry test) หมายถึง ตวั อยา งทดสอบอยใู นสภาพแหง ทดสอบในสภาวะอากาศทั่วๆ
ไป โดยทาํ การทดสอบตามมาตรฐาน

รูปที่ 10.1 แสดงการทดสอบฉนวนแบบแหง

สภาพเปยก (Wet test) หมายถึง การทดสอบฉนวนโดยเลียนแบบสภาวะการใชงานในสภาพ
เปยกฝน เปนการทดสอบเสมือนการใชงานจริงตามธรรมชาติที่มีผลตอฉนวน โดยการพนน้ําเขาไปขณะ
ทดสอบ โดยคณุ ลักษณะของน้ําทใี่ ชพ นตองผานการทดสอบมากอน เปนนํ้าท่ีอุณหภูมิหอง คาความนําตาม
มาตรฐาน โดยอาจจะเปนการจาํ ลองปริมาณและทศิ ทางการตกของฝน

รูปที่ 10.2 แสดงการทดสอบฉนวนแบบเปย ก

2) การทดสอบรับรอง (Acceptance test) หมายถึง การตรวจสอบดูวัสดุอุปกรณ ผลิตภัณฑ
อุตสาหกรรมวา ยังมคี ุณภาพไดตามทมี่ าตรฐานกาํ หนดหรอื ไม การทดสอบรบั รองทางไฟฟา กค็ อื การทดสอบ
ความแข็งแรงรวมทางกลและทางไฟฟา เปน การทดสอบท่เี ลยี นแบบการใชงานจริง เพราะลูกถวยในขณะใช
งานนั้นจะตอ งรบั ท้งั แรงกลและความเครยี ดสนามไฟฟา

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสง และจายไฟฟา เรยี บเรยี งโดย นายทกั ษณิ โสภาปยะ

254 หนว ยท่ี 10 การจดั ความสัมพนั ธข องการฉนวน

การทดสอบรับรองทางไฟฟาอีกประการหนึ่งก็คือ การทดสอบเจาะผาน (puncture) เปนการ
ทดสอบแตกสลาย เพือ่ ตอ งการตรวจสอบดคู วามคงทนตอแรงดันไฟฟาของเน้ือลูกถวย (อาจเปนพอรชแลน
หรือแกว)

3) การทดสอบประจํา (Routine test) หมายถึง การทดสอบท่ีทําเปนประจําในโรงงาน เปนการ
ทดสอบกับลูกถวยฉนวนทุกลูก เพ่ือตรวจสอบดูวาลูกถวยนั้นไมมีความบกพรองจากการผลิต การทดสอบ
ประจาํ ทางไฟฟา ของลูกถว ยฉนวน ไดแก การทดสอบวาบไฟตามผิว ซงึ่ อาจจะใชแรงดันความถ่ีสูงแบบหนวง
(Damped high frequency voltage) มคี วามถี่ประมาณ 200 kHz ซ่ึงไดจากหมอแปลงเทสลา (Tesla coil)
ใหเ กดิ วาบไฟตามผิวตอ เน่อื งกนั เปนเวลา 3 ถึง 5 วินาที หรืออาจจะทดสอบวาบไฟดวยความถ่ีตํ่าใหเกิดวาบ
ไฟตามผิวแหงตอเนื่องกนั เปน เวลา 3 ถึง 5 นาที

10.3.2 การทดสอบปลอกฉนวนนําสายไฟแรงสงู
ปลอกฉนวนนําสายหรือบุชช่ิง มี 2 แบบ คือ แบบคาปาซิเตอร และแบบไมเปนคาปาซิเตอร โดย

สามารถแบงเปน ประเภทตางๆ ตามลักษณะการใชงาน เชน ปลอกฉนวนนําสายสําหรับเครื่องกําเนิดไฟฟา
หมอ แปลงไฟฟา, สวิตชเ กียร, ฝาผนังและหลังคา, ปลายสายเคเบลิ และกลองตอสาย เง่ือนไขการใชงานและ
การออกขอกาํ หนดการทดสอบตอ งระบุใหตรงกับสภาพการใชง านจริง เชน ระบุถงึ ชนดิ แรงดันใชงานอาจจะ
เปนแรงดันไฟฟา กระแสสลับความถต่ี ่ํา หรือแรงดันอมิ พัลส ในระบบท่มี กี ารตอสายนิวทรัลลงดินที่ดี แรงดัน
เกนิ จะเพ่มิ ไมเกินแรงดันปกติระหวางเฟสกับดิน (ในประเทศอังกฤษ ยอมให 10%, ในประเทศสหรัฐอเมริกา
ยอมให 5% และในประเทศไทยยอมให 10%) การเลือกใชหรือออกแบบปลอกฉนวนนําสายตองทราบถึง
ระบบท่ีนําไปใชงานวานิวทรัลของระบบตอลงดินหรือไม ท้ังนี้เพ่ือใหปลอกฉนวนนําสายสามารถใชงาน
ตดิ ตอกันไปไดโ ดยไมเกิดความเสียหายจากแรงดนั เกิน (จากความถต่ี ่ําและแรงดนั อมิ พลั สร ูปคลนื่ อมิ พลั ส) ถา
ในกรณเี กดิ ผิดพรองในระบบทไี่ มตอนิวทรัลลงดินแรงดนั เกินจะมคี า สงู ขึ้นเทา กบั แรงดนั ระหวางเฟส

10.3.3 การทดสอบเคเบลิ แรงสงู
เคเบิลเปน องคประกอบท่สี าํ คญั ประการหนง่ึ ในระบบจําหนายพลังงานไฟฟา เพือ่ ใหแนใ จวา เคเบิลมี

ความคงทนอยไู ดต อสภาวะตา งๆ ซึ่งมกี ารทดสอบทีส่ ําคัญทางไฟฟา คอื
1) การหาคาแฟกเตอรพลังงานสูญเปลาไดอิเล็กตริก วัดไดดวย Schering bridge ที่แรงดันตางๆ

ตงั้ แต 0.5 จนถึง 2.5 เทา ของแรงดนั ทก่ี าํ หนดของเคเบิล (แรงดันเฟสของเคเบลิ )
2) การทดสอบความคงทนตอ แรงดนั ไฟฟาน้นั ทดสอบดว ยแรงดันกระแสไฟฟาสลับความถ่ีพลังงาน

แรงดันไฟฟากระแสตรง และแรงดันอิมพัลส การทดสอบประจําในโรงงานมักจะทดสอบดวยแรงดัน
กระแสไฟฟา กระแสสลับขนาด 2.5 เทาของแรงดันท่ีกําหนด เปนเวลานาน 5-10 นาที การทดสอบเฉพาะ
แบบจะทดสอบความคงทนอยูไดตอแรงดันไฟฟาตามมาตรฐานกําหนด ท้ังแรงดันไฟฟากระแสสลับและ
แรงดันอมิ พัลส ถาเคเบิลที่วางและติดตั้งเสร็จเรียบรอยแลวอาจทดสอบดวยแรงดันไฟฟากระแสสลับหรือ
แรงดันไฟฟากระแสตรง ถา ทดสอบดวยแรงดนั ไฟฟา กระแสตรงคาแรงดันทดสอบจะมีคา 4 เทาของแรงดัน
ระบบใชเ วลาทดสอบเปนเวลานาน 15 นาที

3) การวดั ดสี ชารจบางสวน (PD) โดยวัด PD อยูในเทอมของแรงดันทดสอบดวยเคร่ืองตรวจวัดดีส-
ชารจบางสวนที่ความถ่ีในชวงกวา งต้งั แต 40 kHz ถงึ 400 kHz

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสง และจา ยไฟฟา เรียบเรียงโดย นายทกั ษิณ โสภาปย ะ

หนวยท่ี 10 การจัดความสมั พันธข องการฉนวน 255

10.3.4 การทดสอบหมอแปลงไฟฟา
หมอแปลงเปนอุปกรณสําคัญย่ิงในระบบสงจายพลังงานไฟฟา นอกจากจะไดรับความเครียด

สนามไฟฟาจากแรงดันใชงานความถ่ีตํ่าแลว ยังมีโอกาสจะไดรับแรงดันเกินจากการทํางานของสวิตชและ
แรงดันเกินจากฟาผาอีกดวย การทดสอบทางไฟฟาท่ีสําคัญก็คือ การทดสอบแรงดันเกินเหนี่ยวนํา การ
ทดสอบความคงทนตอ แรงดันอมิ พลั ส และการวดั ดีสชารจ บางสวน

1) การทดสอบความทนตอ แรงดนั เกนิ เหนย่ี วนํา ปอ นแรงดนั ความถี่สูง (100-400 Hz) เขาทางดาน
แรงดนั ตํ่าขนาด 2 เทาของแรงดันทกี่ ําหนด เพื่อลดการอม่ิ ตัวของแกนเหล็กและจํากัดกระแสหรือขนาดของ
หมอ แปลงตวั จา ย

2) การวัดดสี ชารจบางสวน เพื่อตรวจสอบการเกิดดีสชารจภายใน คือ ท่ีขดลวดหรือฉนวนภายใน
โดยวัตถปุ ระสงคเ ชนเดยี วกับการวัด PD ของอุปกรณอืน่ ๆ

3) การทดสอบดว ยแรงดนั อิมพัลส (BIL) มีวัตถุประสงคเพ่ือตรวจสอบความคงทนอยูไดของฉนวน
หมอ แปลงตอแรงดันไฟฟา เกินทรานเชียนตเ นอื่ งจากฟา ฝา เพราะแรงดนั ทรานเชยี นตอ ิมพลั สรปู คลื่นฟาผามี
ความชันชวงเพม่ิ ข้ึนสูง แรงดนั กระจายจะไมเทากันตลอดแนวยาวของขดลวด

ในสภาพการใชงานหมอ แปลงมีโอกาสไดรบั แรงดนั อมิ พลั สรูปคล่ืนตัด ซ่ึงหมายถึงความชันของการ
เปล่ยี นแปลงแรงดันจะย่ิงสูงขึ้น การกระจายแรงดันบนขดลวดชวงปลายแรงสูงจะไดรับความเครียดสูงข้ึน
การทดสอบจึงตองทําการทดสอบแรงดันอิมพัลสท้ังรูปคลื่นเต็มและรูปคลื่นตัด โดยใหมีเวลาชวงคล่ืนตัด
ประมาณ 2-6 sec (IEC Publ. No.76-3) ปอนแรงดันทดสอบเขาท่ีปลายขดลวดที่ตองการทดสอบ สวน

ขดลวดอ่ืนๆ ที่ไมทดสอบใหตอเขาดวยกันแลวตอลงดิน เพ่ือปองกันมิใหเกิดแรงดันเกินเน่ืองจากการ
เหน่ยี วนําขน้ึ ในขดลวดท่ไี มไดท ดสอบ

รูปที่ 10.3 แสดงการทดสอบฉนวนดว ยไฟฟาแรงสงู

10.4 จดุ ประสงคข องการจัดความสมั พันธของการฉนวน

ในการออกแบบระบบไฟฟากําลังท่ีดี เหตุผลท่ีใชในการตัดสินใจอีกประการคือตองมองในเรื่อง
จุดคมุ ทนุ หรอื ความประหยดั ควบคูไปดวย ในการจดั ความสัมพนั ธข องฉนวนอุปกรณ จะเห็นวาความเสียหาย
ของฉนวนอปุ กรณจะเกดิ จากแรงดันเกนิ ซึง่ จะมีขนาดทส่ี ูงกวา แรงดันปกติมาก ดงั น้ัน ในการออกแบบเพอ่ื ให

เอกสารประกอบการสอน วิชาการสงและจา ยไฟฟา เรียบเรยี งโดย นายทักษิณ โสภาปย ะ

256 หนวยที่ 10 การจดั ความสัมพนั ธข องการฉนวน

ฉนวนอุปกรณส ามารถทนแรงดันเกินเหลาน้ันไดทุกขนาดและทุกชนิดสามารถทําได แตจะตองมีการลงทุน
คอ นขางสงู ตามมาดวย ไมเปนการประหยัดในแงเศรษฐศาสตร ดังนั้นจึงควรออกแบบใหฉนวนสามารถทน
แรงดันเกินใหไดระดบั หน่งึ สวนแรงดันเกินที่สูงกวาน้ันก็จะใชอุปกรณปองกันตัวอ่ืนมาเปนตัวชวยลดขนาด
แรงดันเกินใหตํา่ ลง เพ่อื ไมใหเ กดิ ความเสยี หายตอฉนวน น่นั คือ ตองมีการจดั ความสมั พนั ธข องการฉนวนโดย
เลือกระดับฉนวนของอุปกรณหรือระบบใหสัมพันธกับคุณสมบัติของอุปกรณปองกันแรงดันเกิน เพ่ือให
อปุ กรณยังคงทาํ งานตอไปไดอ ยางปลอดภัย โดยฉนวนไมโ ดนทาํ ลาย

ในทางปฏิบัติจะมีการออกแบบใหมีชวงหาง (margin) ระหวางระดับแรงดันสูงสุด กําหนดโดย
อปุ กรณปอ งกันและระดบั ทฉี่ นวนทนไดตา่ํ สดุ ณ ตาํ แหนงท่ีฉนวนมีจุดออนท่ีสุด โดยระดับฉนวนจะกําหนด
จากคา แรงดนั ทดสอบ BIL และ SIL ที่กําหนดจากระดบั แรงดันของระบบ ดังแสดงในรูปท่ี 10.4

รปู ที่ 10.4 แสดงหลกั การการจดั สมั พันธข องการฉนวน

การจัดความสัมพันธของการฉนวนมีจุดประสงคเพื่อตองการใหฉนวนของอุปกรณและระบบมี
ความสัมพันธก ับอุปกรณปองกันที่เหมาะสมและประหยัด โดยที่ไมเกิดความเสียหายแกระบบแมวาจะเกิด

แรงดันเกินเกดิ ขึน้ กต็ าม ซง่ึ การจัดความสัมพันธข องการฉนวนใหมีประสทิ ธิภาพสงู สุดน้นั ก็จะขนึ้ อยกู ับขอมูล
ในการพิจารณาประกอบดงั นี้

- ขนาดของแรงดนั เกนิ จากฟา ผาและแรงดนั เกินจากการสวิตช่ิง ความบอ ยครั้งในการเกิด และ

แรงดันท่กี ระจายในอุปกรณ
- ความคงทนตอแรงดนั ไฟฟาของฉนวนอุปกรณห รอื ระบบไฟฟา
- การปอ งกันดว ยอปุ กรณป องกนั วธิ ตี ดิ ตงั้ เพือ่ ลดขนาดแรงดนั เกิน

- การเลือกระดบั ปอ งกนั ของอปุ กรณที่ม่ันใจวาจะไมท าํ งานที่แรงดันเกนิ ช่ัวครู แตถาเปน แรงดนั
เกนิ ทม่ี เี วลาเกิดนาน ตอ งพิจารณาอปุ กรณปองกนั ความเสยี หายจากอุณหภมู ิท่สี ูงมากเกนิ ปกติ

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสง และจายไฟฟา เรียบเรียงโดย นายทักษณิ โสภาปย ะ

หนวยที่ 10 การจดั ความสมั พนั ธของการฉนวน 257

- ที่ระดับแรงดนั สูงมากๆ ควรใชก บั ดกั ฟาผาปอ งกนั เพอ่ื เปนการประหยัด

- เลอื กวิธกี ารจัดความสมั พันธของการฉนวนใหมคี วามเชือ่ ถอื สูงและประหยัด
อุปกรณแ ตล ะชนดิ ที่ใชในระบบสง และจา ยกาํ ลังไฟฟาจะมีคา ความคงทนแตแ รงดนั ไฟฟาแตกตา งกัน
ดังน้ันอุปกรณตางๆ จะไดรับการปองกันที่ดีตองมีการพิจารณารวมกันทั้งหมด อยางไรก็ตามการจัด

ความสัมพันธข องฉนวนอปุ กรณต องเปนไปตามมาตรฐาน IEC ทก่ี าํ หนดไว ตามตารางท่ี 10.3

ตารางท่ี 10.3 ระดบั การฉนวนมาตรฐานชว งท่ี 1 (Standard insulation levels for range )

(1 kV < Um  245 kV) มาตรฐานการทนแรงดนั ตอ มาตรฐานการทนแรงดนั อิมพลั ส
ความถพ่ี ลังงานระยะเวลาชวง (kV)
แรงดนั ไฟฟา สูงสดุ สําหรับ
เครือ่ งจกั รหรืออุปกรณไฟฟา สั้น (kV) (peak. value)
(r.m.s. value)
; Um (kV)
(r.m.s. value)

3.6 10 20

7.2 20 40
60

12 28 60
75
95

17.5 38 75
95

24 50 95

125
145

36 70 145
52 95 170

250

72.5 140 325

123 (185) (450)

230 550

145 (185) (450)

230 550

275 650

170 (230) (550)

275 650

325 750

245 (275) (650)

(325) (750)

360 850

395 950

460 1,050

เอกสารประกอบการสอน วิชาการสงและจา ยไฟฟา เรียบเรียงโดย นายทกั ษณิ โสภาปย ะ

258 หนวยท่ี 10 การจดั ความสัมพันธข องการฉนวน

แรงดันทดสอบทีฉ่ นวนตอ งทนไดจะเปนตัวกําหนดระดับการฉนวน จากตารางที่ 10.3 เปน การฉนวน

ที่ระดับแรงดันต่ํากวา 300 kV โดยแรงดันทดสอบขึ้นอยูกับแรงดันสูงสุดของระบบ โดยจะทดสอบดวย
แรงดนั ไฟฟากระแสสลบั ความถ่พี ลังงาน 1 นาที สวนการทดสอบแรงดันอิมพัลสจะเปนการทดสอบรูปคล่ืน
ฟา ผาขนาด 1.2/50 s (ทดสอบ BIL)

สาํ หรับระดับแรงดันของระบบทมี่ ีคาสูงกวา 300 kV คาแรงดันสวิตชิ่ง จะมีผลมากกวา (มีขนาดสูง
กวา) จงึ ใชเปนตัวกาํ หนดระดับการฉนวนของอุปกรณซึง่ ตองมกี ารทดสอบเพ่ิมเติมดวยแรงดันอิมพัลสสวิตช่ิง
ขนาด 250/2,500 s (ทดสอบ BIL) ตามตารางท่ี 10.4

ตารางท่ี 10.4 ระดบั การฉนวนมาตรฐานชว งท่ี 2 (Standard insulation levels for range )

(Um > 245 kV) มาตรฐานการทนแรงดนั อิมพลั สสวิตชงิ่ มาตรฐานการทน
แรงดันฟาผา
แรงดนั ไฟฟา สงู สุด Longitudinal Phase-to-earth Phase-to-phase (kV)
สาํ หรับเคร่ืองจักรหรือ insulation (kV) (ratio to the (peak value)
(note 1) (kV) phase-to-earth
อุปกรณไฟฟา (peak value) (peak value) peak value) 850
Um (kV) 950
750 750 1.50
(r.m.s. value)

300

750 850 1.50 950

1,050

362 850 850 1.50 950

1,050

850 950 1.50 1,050

1,175

420 850 850 1.60 1,050

1,175

950 950 1.50 1,175

1,300

950 1,050 1.50 1,300

1,425

525 950 950 1.70 1,175

1,300

950 1,050 1.60 1,300
1,425

950 1,175 1.50 1,425
1,550

765 1,175 1,300 1.70 1,657
1,800

1,175 1,425 1.70 1,800
1,950

1,175 1,550 1.60 1,950
2,100

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสง และจา ยไฟฟา เรยี บเรยี งโดย นายทกั ษิณ โสภาปย ะ

หนว ยที่ 10 การจดั ความสัมพนั ธข องการฉนวน 259

5
แรงดนั เกนิ ฟาผา (LOV)

pu 4 แรงดันเกนิ ฟาผา (LOV)

3 แรงดนั เกนิ ช่ัวคราว (TOU)
2 c แรงดันสูงสดุ ของระบบฯ (US)
1 bc
0 10-4 a

a;b

a : Phase voltage (Solid grounded) ;
b : Phase voltage (Impedance grounded) ;
c : Line voltage
10-2 1 10 2 t (sec)

รปู ที่ 10.5 แสดงชนดิ และระยะเวลาคงตวั ของแรงดนั ทเี่ ปนภาระของฉนวน ของระบบ Um = 123 kV

จากรูปที่ 10.5 จะเหน็ วาระยะเวลาคงตวั ของแรงดันท่ีเปนภาระของฉนวนหรือคาความคงทนอยูได
ของฉนวนนัน้ ข้นึ อยกู บั คา แรงดนั ถาแรงดนั มคี าสงู ระยะเวลาการทนอยูไดของฉนวนจะมีคาเวลานอยลง แต
ถาแรงดันมคี าตํ่าระยะเวลาการทนอยไู ดข องฉนวนกจ็ ะมีคา เวลาสงู

10.5 ระดับแรงดันคงทนอยไู ดของการฉนวน (Withstand voltage)

ระดบั แรงดันคงทนอยูไดข องการฉนวน หมายถงึ คา แรงดันสงู สดุ ทีฉ่ นวนสามารถทนตอความเครียด
สนามไฟฟาทเ่ี กิดจากแรงดันนัน้ ได โดยไมทําใหเกิดการเปล่ียนแปลงคุณสมบัติของการฉนวนแตประการใด
แตถา หากวาแรงดนั สงู กวา นน้ั จะทําใหฉ นวนเกิดการเบรกดาวน และถาแรงดันต่ํากวาน้ันฉนวนจะปลอดภัย
ในทางปฏิบัตเิ ปนการยากท่ีจะทราบคา แรงดนั เกนิ สงู สดุ ทีแ่ นน อน เนอื่ งจากแรงดนั เกนิ ที่เกิดข้นึ ท้ังสองชนิดมี
คาตางกันดงั น้ี

- แรงดนั เกินฟา ผา จะมีความรนุ แรงหรอื ทําความเสียหายตอฉนวนอปุ กรณม ากหรือนอ ยขึน้ อยกู บั
1) ปริมาณประจทุ ีส่ ะสมในกอนเมฆ ถา ประจุสะสมมากแรงดนั กจ็ ะสูง
2) ชนดิ ของฟาผา เปนแบบฟา ผา บวก หรือฟา ผาลบ แตโดยเฉลี่ยกระแสฟาผาประมาณ 22 kA

- แรงดันเกินสวติ ชง่ิ จะมีความรุนแรงมากนอ ยขน้ึ อยกู บั
1) พารามเิ ตอรของระบบ (System parameter) เชน ความตา นทาน (R) เปนตวั หนวงลดขนาด

แรงดัน, ความเหนย่ี วนํา (L) และความจไุ ฟฟา (C) เปน ตวั ทาํ ใหร ูปรา งของรูปคลื่นเปล่ยี น
2) วธิ ีการในการสวิตช (Switching method) จะใหดีที่สุดคือสวิตชท่ีแรงดันเปนศูนย ซ่ึงทําได

ยาก

เอกสารประกอบการสอน วิชาการสง และจายไฟฟา เรยี บเรียงโดย นายทกั ษณิ โสภาปยะ

260 หนวยท่ี 10 การจัดความสมั พนั ธของการฉนวน

ดังน้นั จะเหน็ วา แรงดันเกินสูงสุดที่เกดิ ขนึ้ จะข้ึนอยูก ับปจจัยที่ควบคมุ ไดย ากจงึ ทาํ ใหไ มสามารถเลอื ก
กําหนดคา แรงดันคงทนอยูไดของการฉนวนอยางถูกตองแมนยําได จึงตองใชคาแรงดันคงทนอยูไดของการ
ฉนวนจากคาเชงิ สถิติ ซ่ึงเปนคาความนาจะเปนในการเกดิ ดสิ ชารจเบรกดาวน โดยการหาคาแรงดันคงทนอยู
ไดข องการฉนวนหาได 2 วธิ ี คอื

10.5.1 การหาคา แรงดันคงทนอยูไ ดโดยวิธีการทดสอบ
ชนดิ ของแรงดันท่ีจะทดสอบขึน้ อยกู บั ระดับแรงดันทีใ่ ชงานและชนดิ ของฉนวน แบง ไดเปน ดังนี้
1) การทดสอบหาคาความคงทนตอแรงดันอิมพัลสฟาผาบนฉนวน แบบฟนคืนสภาพฉนวนเองได

(Self restoring) หรือมสี วนผสมระหวางฉนวนฟน คืนสภาพเองไดกบั ฉนวนฟนคนื สภาพเองไมไ ด
2) การทดสอบหาคา ความคงทนอยไู ดต อแรงดนั อิมพัลสส วติ ช่ิง จะทดสอบกับอุปกรณที่จะนําไปใช

กับระบบทีแ่ รงดันสูงกวา 300 kV
3) การทดสอบความคงทนอยูไดตอแรงดันไฟฟากระแสสลับ เปนการทดสอบแรงดันไฟฟา

กระแสสลับความถ่ีพลังงานเปน เวลา 1 นาที ซึง่ เปนการทดสอบผลกระทบจากแรงดนั เกินช่วั ครู

10.5.2 การหาคาแรงดันคงทนอยไู ดโ ดยวิธเี ชิงสถติ ิ
เนื่องจากคาทางสถติ ิจะตอ งใชขอมูลคอนขางมาก เพื่อใหเกิดความนาเช่ือถือ ซึ่งมีการใชโปรแกรม

คอมพิวเตอรสําเร็จรูปมาชวยหาการกระจายเชิงสถิติของแรงดันเกินท้ังแบบฟาผาและแบบสวิตชิ่งได เชน
โปรแกรม EMTP (Electromagnetic Transient Program)

รปู ที่ 10.6 แสดงโปรแกรม EMTP (Electromagnetic Transient Program)

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสงและจา ยไฟฟา เรียบเรยี งโดย นายทกั ษิณ โสภาปยะ

หนวยที่ 10 การจดั ความสมั พันธข องการฉนวน 261

การจัดความสัมพันธของการฉนวน คือ การออกแบบระบบโดยพิจารณาแฟกเตอรตางๆ
เพ่ือใหฉนวนทํางานไดดีและเหมาะสม การออกแบบฉนวนตามมาตรฐานของนานาชาติ (IEC) ท่ี
ระดับแรงดันสูง (High voltage) จะใชแรงดันฟาผาในการออกแบบ และระดับแรงดันสูงพิเศษ
(Extra high voltage) จะใชแ รงดันฟา ผา และแรงดันสวิตช่ิงในการออกแบบ สวนแรงดันสูงอัลตรา
(Ultra high voltage) จะใชแรงดันสวิตชิ่งเปนฐานในการออกแบบ การจัดความสัมพันธของการ
ฉนวนมีจุดประสงคเพ่ือตอ งการใหฉนวนของอุปกรณและระบบมีความสัมพันธกับอุปกรณปองกันที่
เหมาะสมและประหยัด โดยท่ีไมเกิดความเสียหายแกระบบแมวาจะเกิดแรงดันเกินเกิดข้ึนอุปกรณ
ยังคงทํางานตอ ไปไดอ ยางปลอดภยั โดยฉนวนไมโดนทาํ ลาย

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสง และจายไฟฟา เรียบเรยี งโดย นายทักษณิ โสภาปยะ

262 หนวยที่ 10 การจัดความสัมพันธข องการฉนวน

แบบฝก หดั หนว ยที่ 10
เรื่อง การจดั ความสมั พันธของการฉนวน

จงตอบคาํ ถามตอ ไปน้ี
1. จงบอกระดบั แรงดนั ไฟฟาท่ใี ชใ นระบบสงจายกําลงั ไฟฟาสําหรบั ประเทศไทย (2 คะแนน)
2. จงบอกความหมายและอธิบายคาตา งๆ ดังนี้ (4 คะแนน)
a) BIL
b) SIL
c) Flashover
d) Sparkover
e) Puncture
f) Operating or switching overvoltage
g) Self-restoring insulation
h) IEC
3. จงอธิบายวธิ กี ารทดสอบลกู ถว ยฉนวน (2 คะแนน)
4. จงอธบิ ายความสาํ คัญการจัดความสมั พันธของการฉนวน (2 คะแนน)
5. จงบอกวิธกี ารหาคา แรงดันคงทนอยูไดของฉนวน (2 คะแนน)

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสงและจา ยไฟฟา เรยี บเรยี งโดย นายทกั ษิณ โสภาปย ะ

หนว ยที่ 10 การจัดความสมั พันธของการฉนวน 263

แบบทดสอบหลงั เรียน หนวยท่ี 10
เร่อื ง การจดั ความสมั พันธของการฉนวน

จงเลอื กขอ ท่ีถกู ตอ งทส่ี ดุ เพียงขอ เดียว
1. ขอ ใดกลา วถึง การจัดความสมั พนั ธของการฉนวน ไดถ ูกตอ งที่สดุ
ก. เพื่อเลือกวสั ดุท่เี หมาะสมกบั การปอ งกันกระแสไฟฟา เกิน
ข. เพอ่ื ทดสอบความทนอยไู ดข องฉนวนที่สภาวะกาํ หนด
ค. เพ่อื ปอ งกันความเสยี หายจากแรงดันไฟฟา เกนิ
ง. เพือ่ ตรวจสอบขอ ผิดพรองเน่ืองจากกระบวนการผลติ ฉนวน
จ. เพอ่ื จัดลาํ ดบั การทํางานของอปุ กรณปอ งกันในระบบสง จา ยกาํ ลงั ไฟฟา
2. ขอ ใด ไมใช แรงดันสูงท่ใี ชส ง กําลงั ไฟฟาตามมาตรฐาน ANSI
ก. แรงดันตํ่า
ข. แรงดันสงู
ค. แรงดันสูงพเิ ศษ
ง. แรงดันสูงอัลตรา
จ. แรงดันปานกลาง
3. ขอ ใดกลาวถึง ระดับแรงดนั ในประเทศไทย ไดถกู ตอ งทส่ี ดุ
ก. แรงดันสูงพิเศษมขี นาดต้งั แต 345 kV จนถงึ 765 kV
ข. แรงดันปานกลางมขี นาดตง้ั แต 2.4 kV จนถงึ 69 kV
ค. แรงดันสูงอัลตรา มีขนาดสงู กวา 765 kV
ง. แรงดนั ต่าํ มขี นาด 22 kV หรือ 33 kV
จ. แรงดนั สงู มีขนาดตงั้ แต 69 kV จนถงึ 230 kV
4. แรงดันในขอ ใดใชเปนฐานในการออกแบบฉนวนสาํ หรบั อปุ กรณท ใี่ ชกับแรงดันสงู อลั ตรา
ก. แรงดนั ความถกี่ าํ ลงั
ข. แรงดันสวิตชงิ่
ค. แรงดนั ฟาผา
ง. แรงดันอิมพลั ส
จ. แรงดันปานกลาง
5. ขอใดกลาวถงึ BIL (Basic Impulse Insulate Level) ไดถูกตองทีส่ ุด
ก. เปนคา ความคงทนของฉนวนตอ แรงดนั อมิ พลั สร ปู คล่ืนฟา ผา
ข. เปนแรงดนั ทเี่ กดิ จากการทํางานของอปุ กรณไฟฟาหรอื การสวิตช่ิง
ค. เปน คาความคงทนของฉนวนตอ แรงดันอมิ พลั สรปู คล่นื สวติ ชง่ิ
ง. เปน การเกิดเบรกดาวนผานฉนวนกา ชหรอื ฉนวนของเหลว
จ. เปนอิมพลั สร วมมสี วนประกอบปรมิ าณคา ยอดเทา กนั

เอกสารประกอบการสอน วิชาการสงและจา ยไฟฟา เรียบเรยี งโดย นายทกั ษิณ โสภาปย ะ

264 หนวยท่ี 10 การจัดความสมั พนั ธข องการฉนวน

6. “Flashover” หมายถึงขอใด
ก. แรงดนั เกินชั่วขณะ
ข. การวาบไฟตามผวิ
ค. คา ความคงทนของฉนวน
ง. ปรากฏการณฟาผาแบบผาตรง
จ. การเกิดเบรกดาวนผ านฉนวน

7. ขอใด ไมใ ช จุดมงุ หมายหลักของการทดสอบฉนวน
ก. พิสูจนถงึ ความสามารถสงู สดุ ทจี่ ะทนตอ ภาระความเครยี ดทางไฟฟา
ข. พิสูจนถงึ อายกุ ารใชง านภายใตเ งอ่ื นไขการใชง านปกติ
ค. เพื่อแบง แรงดันใหเ หมาะสมกบั สภาพของฉนวน
ง. ทดสอบสภาพความทนทานตอ ไฟฟาแรงดนั สูง
จ. ตรวจสอบจดุ ผดิ พรอ งเน่ืองจากกระบวนการผลติ

8. การทดสอบเฉพาะแบบ (Type test) มคี วามหมายตรงกับขอ ใด
ก. เปนการทดสอบท่ที ําเปนประจําในโรงงาน
ข. เปน การทดสอบทีเ่ ลียนแบบการใชง านจรงิ
ค. การตรวจสอบดวู ัสดุอปุ กรณว า ยังมคี ุณภาพหรือไม
ง. เปน การทดสอบวาบไฟดว ยความถีต่ าํ่ ใหเกิดวาบไฟตามผวิ แหง
จ. การตรวจสอบหรือพสิ จู นว ามีคณุ ภาพเปน ไปตามมาตรฐานกาํ หนดหรอื ไม

9. จุดประสงคในการจัดความสมั พันธของการฉนวน ขอใดกลา วไดถ กู ตอ งมากที่สุด
ก. ปอ งกันแรงดนั เกนิ จากฟา ผาและแรงดนั เกนิ จากการสวิตชิ่ง
ข. เพื่อทดสอบหาคา คงทนอยไู ดของการฉนวนเปนไปตามมาตรฐานท่ีกําหนด
ค. เพื่อเลือกระดบั ปอ งกันของอปุ กรณท ่ีมั่นใจวาจะไมท ํางานทแ่ี รงดันเกนิ ชวั่ ครู
ง. เพื่อตอ งการใหฉนวนมีความสมั พันธก บั อุปกรณป อ งกนั ท่ีเหมาะสมและประหยัด
จ. เพื่อทดสอบความคงทนตอ แรงดนั ไฟฟาของฉนวนอุปกรณห รือระบบไฟฟา

10. ขอ ใด ไมใ ช วธิ กี ารทดสอบการหาคาคงทนอยไู ดของการฉนวน
ก. การทดสอบหาคา ความคงทนตอแรงดนั อิมพลั สฟ าผาบนฉนวน
ข. การทดสอบความคงทนอยไู ดตอคากระแสทไ่ี หลในสายสง
ค. การทดสอบความคงทนอยูไ ดตอ แรงดันไฟฟากระแสสลบั
ง. การทดสอบหาคา ความคงทนอยไู ดตอแรงดนั อิมพลั สสวติ ชิ่ง
จ. การทดสอบฉนวนโดยเลยี นแบบสภาวะการใชง านในสภาพเปย กฝน

เอกสารประกอบการสอน วิชาการสง และจายไฟฟา เรยี บเรียงโดย นายทกั ษณิ โสภาปยะ

11.1 โหลดกราฟ
11.2 กราฟของโหลดดิวเรช่นั
11.3 ความตองการไฟฟาสงู สดุ
11.4 องคป ระกอบทเี่ กยี่ วขอ งกบั การจายโหลด

การผลิตพลงั งานไฟฟาใหเ พียงพอและเหมาะสมจําเปนตอ งศึกษาจากคุณลกั ษณะการใชโหลด หรอื ท่ี
เรยี กวา โหลดกราฟ ซงึ่ เปน องคประกอบในการพจิ ารณาการผลติ การสง และการจายพลังงานไฟฟาเปนไป
อยางมีประสิทธิภาพและประหยัด สามารถจัดโปรแกรมการเดินเครื่องกําเนิดไฟฟาไดอยางเหมาะสม
นอกจากนี้ การศึกษาโหลดเชิงสถิติยังสามารถพยากรณลว งหนา ไดวาโหลดจะมกี ารขยายตัวปละก่ีเปอรเซ็นต
ทาํ ใหมกี ารเตรียมการจดั หาแหลงจา ยพลงั งานสาํ รองในอนาคตอีกดว ย

จุดประสงคท วั่ ไป
มีความรู ความเขา ใจเกี่ยวกบั คณุ ลักษณะของโหลด

จดุ ประสงคเ ชงิ พฤตกิ รรม
1) จาํ แนกประเภทของผูใ ชไ ฟฟาได
2) บอกความหมายของคา ตางๆ บนโหลดกราฟได
3) บอกการใชงานกราฟของโหลดดิวเรชั่นได
4) เขยี นกราฟของโหลดดวิ เรชนั่ ได
5) คํานวณหาคากาํ ลงั ไฟฟาเฉลย่ี จากโหลดดวิ เรช่นั ได
6) อธิบายความหมายของดมี านดไ ด
7) คํานวณหาคาดมี านดแ ฟกเตอรไ ด
8) คาํ นวณหาคา โหลดแฟกเตอรได
9) คํานวณหาคา ไดเวอรซิตีแ้ ฟกเตอรไ ด
10) บอกองคประกอบทเี่ ก่ยี วของกบั การจา ยโหลดได

266 หนว ยที่ 11 คณุ ลกั ษณะของโหลด

แบบทดสอบกอนเรียน หนวยที่ 11
เร่ือง คุณลักษณะของโหลด

จงเลอื กขอ ท่ถี กู ตอ งท่สี ุดเพยี งขอเดยี ว
1. ขอ ใด ไมใช ประเภทของผใู ชไฟฟาจากการจาํ แนกของการไฟฟา
ก. กิจการเฉพาะอยาง
ข. โรงงานอตุ สาหกรรม
ค. กิจการขนาดกลาง
ง. สบู น้าํ เพือ่ การเกษตร
จ. สวนราชการและองคก รทไี่ มแสวงกาํ ไร
2. การเขียน โหลดกราฟ (Load curve) เขยี นไดจ ากขอ ใด
ก. คาเฉลี่ยของโหลดจรงิ
ข. คาชวั่ ขณะของโหลดตดิ ต้งั
ค. คา ชัว่ ขณะของโหลดชวงฐาน
ง. คา ชวั่ ขณะของโหลดจรงิ
จ. คา ความตองการของโหลด
3. ขอใดเปนวธิ ีการทาํ ใหกราฟของโหลดมคี วามสมํ่าเสมอได
ก. เพม่ิ โหลดชวงฐานและลดโหลดสงู สุด
ข. ลดโหลดเฉลีย่ และเพ่มิ โหลดชวงฐาน
ค. เพม่ิ โหลดเฉลี่ยและเพิม่ โหลดสงู สุด
ง. ลดโหลดเฉลีย่ และเพมิ่ โหลดตํ่าสดุ
จ. เพ่มิ โหลดเฉลยี่ และลดโหลดสงู สุด
4. ขอ ใดกลาวถงึ โหลดชวงยอดหรอื โหลดพีค ไดถ ูกตองทสี่ ุด
ก. คา สงู สุดของการใชก ําลังไฟฟา
ข. คา เฉลยี่ ของการใชกําลงั ไฟฟา สงู สุด
ค. คา การใชงานกําลงั ไฟฟา สงู สดุ ในชวงเวลาท่คี ดิ
ง. ชว งเวลาทีโ่ หลดจรงิ มีคาสงู สุดเทา กบั โหลดติดต้ัง
จ. ความแตกตา งของการใชโ หลดสงู สุดและการใชโ หลดตํา่ สุด

จงใชรูปขา งลา งตอบคาํ ถามในขอ 5-8

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสง และจา ยไฟฟา เรยี บเรียงโดย นายทักษณิ โสภาปย ะ

หนว ยท่ี 11 คณุ ลกั ษณะของโหลด 267

5. จากกราฟกาํ ลังไฟฟาเฉลย่ี ตลอดทง้ั วันเปน เทา ใด
ก. 350.4528 kW
ข. 391.6667 kW
ค. 450.3422 kW
ง. 520.5672 kW
จ. 650.4532 kW

6. คา ความตอ งการกําลังไฟฟา (Demand) ของโหลดคือขอ ใด
ก. คา โหลดเฉล่ีย
ข. คาการใชงาน
ค. คา โหลดสูงสุด
ง. คาโหลดชวงฐาน
จ. คาโหลดชว งยอด

7. จากรปู กราฟถาโหลดตดิ ต้งั เปน 1,000 kW คาดมี านดแ ฟกเตอรม คี า เทา ใด
ก. 0.30
ข. 0.40
ค. 0.50
ง. 0.60
จ. 0.70

8. จากรปู กราฟโหลดแฟกเตอรม ีคา เทาใด
ก. 0.55
ข. 0.60
ค. 0.65
ง. 0.70
จ. 0.80

9. การคํานวณคาไดเวอรซติ ้ีแฟกเตอร (Diversity factor) หาไดจ ากขอ ใด
ก. อัตราสว นของโหลดเฉลย่ี ตอ โหลดสงู สดุ ในชวงเวลานัน้
ข. อัตราสวนของโหลดเฉลย่ี มีคาต่ําเมอ่ื เทยี บกบั โหลดสงู สุด
ค. อตั ราสว นระหวา งกําลงั ไฟฟาจรงิ ตอ กําลังไฟฟาในขณะทมี่ ีโหลดไฟฟาสูงสดุ
ง. อตั ราสวนระหวางโหลดเฉลย่ี ในชว งเวลาทพี่ จิ ารณากบั โหลดสงู สุดในชว งเวลานน้ั
จ. อัตราสวนระหวางผลรวมของโหลดสงู สุดทีไ่ ดจากแตล ะกลมุ ตอโหลดรวมสงู สุดของระบบ

10. องคประกอบความตอ งการไฟฟา (Demand factor) คอื ขอใด
ก. อัตราสว นของโหลดเฉล่ยี ตอโหลดสูงสดุ ในชว งเวลาน้นั
ข. อตั ราสว นของโหลดเฉลย่ี มคี า ตํ่าเมอื่ เทียบกบั โหลดสงู สุด
ค. อัตราสวนระหวา งกาํ ลังไฟฟา จริงตอกําลังไฟฟาในขณะทมี่ โี หลดไฟฟาสงู สุด
ง. อตั ราสว นระหวางโหลดเฉล่ยี ในชว งเวลาทีพ่ จิ ารณากบั โหลดสูงสดุ ในชว งเวลานน้ั
จ. อัตราสว นระหวา งผลรวมของโหลดสงู สดุ ท่ีไดจากแตล ะกลมุ ตอโหลดรวมสูงสดุ ของระบบ

เอกสารประกอบการสอน วิชาการสงและจายไฟฟา เรยี บเรยี งโดย นายทกั ษิณ โสภาปย ะ

268 หนวยที่ 11 คุณลกั ษณะของโหลด

พลังงานไฟฟา เปน พลังงานทส่ี งผา นสายตวั นําและหมอแปลงไฟฟาไปยังผใู ชปลายทาง โดยการไฟฟา

ผใู หบรกิ ารเองกม็ ีการจัดระบบของการสง จายไฟฟา ไปยังอาคารธุรกจิ โรงงานหรือบานพักอาศัย โดยสงจาย
แรงดนั ในเขตเมอื งและยานชมุ ชนเปน หลายชวงแรงดนั ซงึ่ สายสงไฟฟา แรงสงู จะมีการสง จายแรงดนั อยูหลาย
คา เพื่อสง จา ยและจําหนายพลังงานไฟฟา อยางเหมาะสม โดยปกติแลวผใู ชไ ฟสามารถเลอื กขอใชแ รงดนั ไฟฟา

ไดตามตองการ หากไมขัดกบั ระเบียบของการไฟฟา และมแี นวสายไฟฟา พรอมใหบริการ โดยปกติแลว อาคาร
ขนาดใหญห รือโรงงานมักจะซอื้ ไฟฟาแรงสูงจากการไฟฟา หากเปนพื้นที่ใหบริการของการไฟฟานครหลวง
(กฟน.) ก็จะมแี รงดัน 12, 24 kV แตถาเปนพ้ืนท่ีใหบริการของการไฟฟาสวนภูมิภาค (กฟภ.) ก็จะมีแรงดัน

11, 22, 33 kV (คา ไฟฟา เก็บในอัตราเดียว) ในกรณที เ่ี ปน ผใู ชไฟขนาดใหญมากนั้น มักจะเลือกซื้อไฟฟาดวย
แรงดัน 69 kV หรอื 115 kV เพราะแรงดันท่ีสูงข้ึนน้ัน จะมีคาไฟฟาที่ถูกกวา แตการลงทุนดานระบบไฟฟา
ของผูใชกจ็ ะสงู ขน้ึ ดวย ถาเปนบานพักอยูอาศัยซ่ึงเปนผูใชไฟฟารายยอยมีจํานวนมาก และซื้อไฟฟาแรงต่ํา

จากการไฟฟา การไฟฟาจะลงทุนเร่อื งระบบไฟฟา ท้งั หมดต้ังแตหมอแปลงจําหนาย เสาไฟ สายไฟ ไปจนถึง
เครือ่ งวัด หากมีปญ หาที่หมอแปลง เสาไฟฟา สายไฟขาด การไฟฟาจะเปนผบู าํ รงุ รักษาหรือแกไขปญหาเอง
ทง้ั หมด เพราะเปนสมบตั ิของการไฟฟา ขณะทก่ี รณีของอาคารขนาดใหญหรือโรงานอุตสาหกรรมคาใชจาย

ต้ังแตหลังเครื่องวัดไปนั้น ผูใชไฟจะตองลงทุนเองท้ังหมด จากกรณีผูซ้ือไฟฟาท้ัง 2 กรณีท่ีกลาวถึงนี้ เมื่อ
เปรยี บเทยี บกันแลว อาจตั้งขอสงั เกตไดดังน้ี

กรณีบา นอยอู าศยั ท่ีซ้ือไฟฟา แรงตา่ํ คา ไฟฟาจะแพงกวา ซ้ือไฟฟาแรงสูง เพราะการไฟฟาตองลงทุน

ดานระบบมากกวา กรณซี ้อื ไฟฟาแรงสูง การสูญเสยี ในหมอ แปลงและสายสง คา ใชจา ยในการบํารุงและบรหิ าร
ระบบ ภาระตกอยกู ับการไฟฟา จึงเปนอกี เหตุผลหนึง่ ทท่ี าํ ใหคาไฟฟาแพงกวา ซื้อไฟฟา แรงสงู

จากขอสงั เกตขา งตน นช้ี ใ้ี หเ ห็นไดวาผซู ้อื ไฟฟา แรงสูงจะตองลงทนุ ดานระบบไฟฟา มากกวา แตก็มีคา

ไฟฟาที่ถูกกวา อยางไรก็ดี จะเห็นไดวาการสูญเสียในหมอแปลงและสายสง ตลอดจนคาใชจายในการ
บํารงุ รกั ษาและบรหิ ารระบบ เปนภาระทตี่ กอยกู ับผูซ ื้อไฟฟาแรงสงู ดวย นอกจากนส้ี ิง่ ที่ผซู ือ้ ไฟฟาแรงสูงควร
ทราบอกี ประเด็นหนงึ่ ก็คอื โครงสรา งคา ไฟฟา ทมี่ ีขอ ปลกี ยอยมากกวา กรณบี านอยอู าศัย การไฟฟา นครหลวง

และการไฟฟา สว นภมู ิภาค ไดจาํ แนกประเภทของผูใชไฟฟา เปน 8 ประเภท คือ
ประเภทที่ 1 บา นอยูอาศัย
ประเภทที่ 2 กจิ การขนาดเล็ก

ประเภทที่ 3 กจิ การขนาดกลาง
ประเภทที่ 4 กจิ การขนาดใหญ
ประเภทที่ 5 กจิ การเฉพาะอยาง

ประเภทที่ 6 สวนราชการและองคก รท่ไี มแสวงกําไร
ประเภทท่ี 7 สูบนาํ้ เพอ่ื การเกษตร
ประเภทท่ี 8 ผูใ ชไฟฟาชั่วคราว

เอกสารประกอบการสอน วิชาการสง และจา ยไฟฟา เรียบเรียงโดย นายทักษิณ โสภาปย ะ

หนวยที่ 11 คณุ ลกั ษณะของโหลด 269

แตล ะประเภทมีรายละเอียดของโครงสรางคาไฟฟาและเงื่อนไขที่แตกตางกันไป กรณีของบานอยู

อาศัยนนั้ โครงสรา งคาไฟฟา เปน แบบอัตรากา วหนา (ยงิ่ ใชไ ฟมาก คาไฟตอ หนวยยิ่งแพงขนึ้ ) แตก ารพิจารณา

จะดูจากหนว ยไฟฟา ท่ีใชเ ทา น้นั ซ่ึงตางกบั ผูซ้ือไฟแรงสงู ท่ีดูจากขอ มูลหลายตวั ดังแสดงในตารางท่ี 11.1 โดย

แสดงใหเหน็ ถึงโครงสรางคา ไฟฟา ของผูใชป ระเภทท่ี 3-5 ที่เก่ยี วขอ งกับอาคารและโรงงานอตุ สาหกรรม ทั้งน้ี

จะเหน็ ไดวา ประเภทผูใ ชไ ฟฟามหี ลายประเภท มีการเรยี กเกบ็ คาใชจ ายหลายสว น และยังมีเกณฑค า ไฟฟาขั้น

ตํา่ อีกดวย

ตารางท่ี 11.1 องคประกอบของโครงสรา งคา ไฟฟา ของผูใชป ระเภทท่ี 3-5

ประเภทผูใชไฟฟา คา พลังงาน คา คา คา มเี กณฑค า หมายเหตุ
(คา kWh) Demand P.F. บริการ ไฟฟา ขน้ั ต่ํา

ประเภทท่ี 3 กจิ การขนาดกลาง Demand 30-

3.1 อัตราปกติ    999 kW และ
kWh เฉล่ยี 3
3.2 อตั ราตามชวงเวลาของ     เดือน <250,000
การใช (TOU Tariff)
Unit

ประเภทท่ี 4 กจิ การขนาดใหญ Demand 

4.1 อัตราตามชวงเวลาของวัน    1,000 kW หรือ
(TOD Tariff) kWh เฉลี่ย 3

4.2 อัตราตามชวงเวลาของ      เดือน <250,000
การใช (TOU Tariff) Unit

ประเภทที่ 5 กจิ การเฉพาะอยาง กิจการโรงแรม

5.1 อัตราปกติ    และกิจการใหเ ชา

5.2 อตั ราตามชวงเวลาของ พักอาศยั
การใช (TOU Tariff)      Demand  30

kW

หมายเหตุ

1) ยงั ไมรวมคาไฟฟา ฝน แปร (Ft) ซงึ่ คาํ นวณจากหนวยใชไฟ (kWh) และภาษมี ลู คา เพม่ิ (VAT) ซึ่ง

คาํ นวณจากคา ไฟฟารวม

2) การไฟฟานครหลวง ใหผ ใู ชอตั ราปกติเปน ประเภท 5.1 และอตั รา TOU เปนประเภท 5.2 แตก าร

ไฟฟา สวนภมู ภิ าคจะกาํ หนดประเภทสลบั กันกบั การไฟฟา นครหลวง โดยผูใชประเภทท่ี 5 น้มี ีอัตราคาไฟแบบ

TOU เปนอตั ราบงั คบั ในชวงท่ียังไมไ ดติดต้ังเครื่องวดั แบบ TOU อนุโลมใหใ ชอตั ราปกติไปกอ น

3) คา พลงั งานและคา Demand ของผใู ชแตล ะประเภทอาจมอี ตั ราไมเทากนั

เนอื่ งจากความตองการใชพลังงานไฟฟา มคี าไมคงทีห่ รือผูใชไฟฟา มกี ารเปด-ปด อปุ กรณไฟฟาอยูทุก
ชว งเวลา ดังน้ันการผลติ พลังงานไฟฟาใหเพียงพอและเหมาะสมจึงจําเปนตองศึกษาจากคุณลักษณะการใช
โหลด หรอื ท่ีเรยี กวา โหลดกราฟ ประกอบการพิจารณา ซึง่ จะชวยใหการผลิต การสง และการจายพลังงาน

ไฟฟาเปนไปอยางมีประสิทธิภาพและประหยัด สามารถจัดโปรแกรมการเดินเคร่ืองกําเนิดไฟฟาไดอยาง
เหมาะสม กลา วคอื สามารถกําหนดไดว าควรใชเ คร่ืองกําเนิดไฟฟาเครื่องใดจายโหลดชวงฐาน (Base load)
เครื่องใดจา ยเสรมิ โหลดชวงยอด (Peak load) และเครื่องใดเปน เครอ่ื งสาํ รอง (Reserve) เปนตน นอกจากนี้

การศกึ ษาโหลดเชิงสถิตยิ ังสามารถพยากรณล ว งหนา ไดว า โหลดจะมีการขยายตวั ปละกี่เปอรเ ซ็นต ทาํ ใหม ีการ
เตรียมการจดั หาแหลงจา ยพลังงานสาํ รองในอนาคตอีกดวย

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสง และจา ยไฟฟา เรียบเรียงโดย นายทกั ษณิ โสภาปย ะ

270 หนวยท่ี 11 คุณลักษณะของโหลด

11.1 โหลดกราฟ (Load curve)

โหลด (Load) หมายถึง อปุ กรณทต่ี องการกําลังไฟฟา อาจบอกหนว ยเปน kW หรอื kVA กไ็ ด โหลด
ท้ังหมดที่แสดงในฝงไฟฟารวม (อาจกําลังเปดใชงานอยูหรือยังไมไดเปดใชงานก็ได) เรียกวา โหลดติดตั้ง
(Connected load) โหลดท่กี ําลงั ใชงานเรียกวา โหลดจริง (Actual load) จะมีคาสูงสุดเทากับโหลดติดต้ัง
แตปกติจะมคี านอยกวา เสมอ ในการตอ โหลดเพ่อื ใชง านนั้นผใู ชไฟจะตอโหลดเม่ือมีความจําเปนและจะปลด
โหลดออกเม่ือเลิกใชงาน ดังนั้นโหลดติดตั้งจึงมีการเปด-ปดอยูตลอดเวลา ทําใหโหลดจริงเปลี่ยนแปลงมี
รปู รา งเปนคลื่นสูงๆ ต่ําๆ คาช่ัวขณะของโหลดจริงน้ี เมื่อนํามาเขียนเปนกราฟเรียกวา โหลดกราฟ (Load
curve) ดังแสดงในรูปท่ี 11.1 โหลดกราฟดังกลาวน้ีถาใชแสดงผลของโหลดใน 1 วัน เรียกวาโหลดกราฟ
ประจําวัน (Daily load curve) แตถาแสดงใน 1 เดือน หรือ 1 ป จะเรียกวาโหลดกราฟประจําเดือน
(Monthly load curve) หรือโหลดกราฟประจําป (Yearly load curve หรือ Annual load curve)
ตามลําดบั

kW

800

700
600 Ppeak

500

400

300 Pmean
200
100 Pmin Pbase Pmax

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 hr

รปู ท่ี 11.1 โหลดกราฟประจําวนั (Daily load curve)

จากรปู ของโหลดกราฟประจําวันท่แี สดงไว มคี าท่คี วรสนใจดงั นี้

Pmax = โหลดสงู สุด หรือกาํ ลังสูงสุดในชว งเวลาทค่ี ิด
Pmean = โหลดเฉลีย่ หรอื กําลงั เฉล่ียในชวงเวลาที่คดิ
Pmin = โหลดต่ําสุด หรอื กาํ ลังตํา่ สดุ ในชว งเวลาท่ีคดิ
Pbase = โหลดชว งฐาน หรอื กาํ ลงั ชว งฐาน
Ppeak = โหลดชว งยอด หรือกาํ ลงั ชว งยอด

เอกสารประกอบการสอน วิชาการสง และจายไฟฟา เรยี บเรยี งโดย นายทกั ษิณ โสภาปยะ

หนวยที่ 11 คุณลักษณะของโหลด 271

เม่ือวิเคราะหก ราฟของโหลดจะเห็นไดวา คาของโหลดชวงยอด (Ppeak) จะเปนคาที่บอกวาการใช
ไฟฟา ในชวงเวลาหน่ึงๆ นนั้ มีความสมํา่ เสมอเพยี งใด ในกรณีท่ีคาของโหลดชวงยอด (Ppeak) มากๆ แสดงวา
ความแตกตา งของการใชโหลดสงู สุด (Pmax) และการใชโหลดต่าํ สดุ (Pmin) มคี ามาก มักเกิดกบั การจา ยโหลด
ประเภทแสงสวา ง (ในบางเวลาจะมกี ารใชไ ฟฟา แสงสวางแตกตา งกนั เชน เวลากลางวัน และกลางคนื ) ในทาง

กลับกันกรณคี าของโหลดชว งยอด (Ppeak) นอย แสดงวาการใชไ ฟฟามีความสมํา่ เสมอมาก มกั เกดิ กับการจา ย
โหลดประเภทโรงงานอุตสาหกรรม (เครื่องจักรกลตางๆ มกั ทาํ งานตลอด 24 ชั่วโมง) ดังน้ันจะเห็นวาเม่ือคา

ของโหลดชว งยอด (Ppeak) สูงจะเปน ปญ หาในการสง จายไฟฟามากกวา จงึ ตอ งหาแนวทางในการแกไขดังน้ี
1) คดิ คา ไฟฟาลดลงในชว งทโ่ี หลดตา่ํ ใหถูกลงโดยการกําหนดระยะเวลาเพ่ือสรา งแรงจงู ใจใหคนหัน

มาใชไ ฟฟาในชวงเวลาดงั กลา วใหม าก ซง่ึ จะเปน การเพม่ิ โหลดชว งฐาน (Pbase) ใหสงู ข้ึน
2) ในทางกลบั กันขอความรวมมอื จากผใู ชไ ฟฟา ไมใ หใชโ หลดประเภทเครื่องตมนา้ํ หรอื

เครอ่ื งปรบั อากาศในชว งเวลาท่ีเกิดโหลดสงู สุด ซ่งึ จะเปน การลดคาโหลดชว งยอด (Ppeak) ลงได
3) สําหรับโรงไฟฟา พลงั นํา้ ควรเดนิ เครอ่ื งสบู นา้ํ กลบั (Pumped-storage station) ในชวงเวลาที่

โหลดนอ ย และปลอยนาํ้ มาหมนุ กงั หัน เพ่อื ชวยจา ยไฟฟาตอนชว งที่โหลดมากๆ ชว ยใหโหลดกราฟคอนขา ง
สม่ําเสมอขน้ึ

สรปุ ก็คอื การท่ีจะทาํ ใหกราฟของโหลดมีความสมาํ่ เสมอไดน น้ั ก็โดยการเพ่ิมโหลดชวงฐาน (Pbase)
และลดโหลดสงู สุด (Pmax) นั่นเอง

สําหรับคา ของโหลดเฉลีย่ (Pmean) ตลอดวนั คอื คาความตองการกําลังไฟฟา (Demand) ของโหลด
ตลอดวนั นนั่ เอง หาไดจ ากพลงั งานไฟฟา (Electrical energy) ท่ีใชไปหรือสรา งขนึ้ มาใหมจ ากกําลังไฟฟา ทสี่ ง
เขามาหรือสงออกไป โดยมีความสัมพันธกับเวลา มีหนวยใชแสดงพลังงานเปนจูล (J) พลังงานไฟฟาใช
สญั ลกั ษณต วั "W" สามารถเขยี นสมการไดดงั น้ี

W = Pt …....… (11.1)

เมอ่ื W = พลงั งานไฟฟา มีหนวยเปนจลู (J)
P = กําลงั ไฟฟา มหี นวยเปน วัตต (W)
t = เวลามหี นว ยเปนวนิ าที (s)

ไฟฟากระแสสลับท่ีถูกนํามาใชงานในชีวิตประจําวัน เราตองซ้ือมาจากหนวยงานท่ีผลิตพลังงาน
ไฟฟาออกจําหนาย เชน การไฟฟาฝายผลิต การไฟฟาสวนภูมิภาค และการไฟฟานครหลวง เปนตน การ
คํานวณคาพลังงานไฟฟาเหลาน้ีมิไดถูกคิดออกมาเปนจูล (J) แตจะคิดออกมาเปนกิโลวัตต - ช่ัวโมง

(kiloWatt-hour, kWh) ไมไ ดจ ัดเปนหนวย SI แตม ีความสัมพนั ธกบั หนวยระบบ SI โดยคดิ คากาํ ลงั ไฟฟาที่ใช
เปนกิโลวตั ต (kW) คิดในเวลาเปน ชวั่ โมง (h) เขยี นสมการออกมาไดดงั น้ี

W(kWh) = P(kW) x t(h) …....… (11.2)

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสง และจายไฟฟา เรียบเรยี งโดย นายทักษณิ โสภาปย ะ

272 หนว ยท่ี 11 คณุ ลกั ษณะของโหลด

ตัวอยา งเชน เตารีดขนาด 1,000 วตั ต ใชรดี ผา เปนเวลา 4 ช่ัวโมง จะใชพ ลงั งานไฟฟาไปเทา ไร
น่ันคอื W = 1,000 W x 4 h = 4 kWh เตารีดใชพลังงานไฟฟา ไป 4 kWh

ถากําหนดให W = พลังงาน (kW-hr) ทีต่ องการตลอดวัน

t = เวลา (hr) ตลอดทง้ั วัน = 24 ชั่วโมง

จะได T

W = 0 P(t)dt …....… (11.3)

นนั่ คอื จะไดค า ของกาํ ลงั ไฟฟาเฉล่ีย (Pmean)

Pmean = พลงั งาน (kW  hr) …....… (11.4)
เวลา (hr)

11.2 กราฟของโหลดดิวเรชนั่ (Load duration curve)

ถึงแมวาการศึกษาโหลดกราฟจะทําใหเขาใจและรูความตองการของโหลดทุกขณะก็ตาม แตถามี
ผูส นใจตองการจะทราบวา ตลอดระยะเวลา 1 คาบ (อาจจะเปน วนั เดอื น หรอื ป) โหลดมีการเปล่ียนแปลงเปน
เวลานานชวงละเทาไร จะพบวา ไมสามารถตอบไดทันทีเมื่อดจู ากโหลดกราฟ แตถ า นาํ เอาโหลดกราฟมาเขียน

ใหม โดยเรยี งลาํ ดบั ชว งเวลาของการใชโหลดสงู สุดไปจนถงึ ชวงเวลาใชโ หลดต่ําสดุ จะชว ยใหพิจารณางายข้ึน
มาก ซ่ึงกราฟชนิดน้ีเรียกวา กราฟของโหลดดิวเรชั่น (Load duration curve) หรือเรียกอีกชื่อวา กราฟ
แสดงความยาวนานของการใชไ ฟฟา ดงั แสดงในรูปที่ 11.2

kW โหลดกราฟ
800 กราฟของโหลดดิวเรชัน่

700

600

500

400

300

200

100

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 hr

รปู ท่ี 11.2 กราฟของโหลดดวิ เรชัน่ (Load duration curve)

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสง และจายไฟฟา เรียบเรยี งโดย นายทกั ษณิ โสภาปย ะ

หนว ยท่ี 11 คณุ ลักษณะของโหลด 273

ตัวอยางท่ี 11.1 โรงงานอตุ สาหกรรมแหง หนงึ่ มคี วามตองการพลงั งานไฟฟาตลอดทงั้ วนั ดงั รูปที่ 11.3
ก. จงเขียนกราฟของโหลดดิวเรช่ัน
ข. หาคากาํ ลงั เฉลีย่ ตลอดทง้ั วัน

kW

600

500

400

300

200

100
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 hr

รปู ที่ 11.3 โหลดกราฟประจาํ วันตามตวั อยางท่ี 11.1
วิธที ํา
ก. จากโหลดกราฟรปู ท่ี 11.3 นํามาเขียนเปน กราฟของโหลดดวิ เรช่ัน ไดด ังนี้

รปู ท่ี 11.4 กราฟของโหลดดิวเรช่นั ตามตวั อยางท่ี 11.1

ข. หาคา กาํ ลงั เฉลี่ยตลอดทงั้ วัน จากสมการ 11.4
(600 x 4) + (500 x 4) + (400 x 4) + (300 x 4) +(200 x 2) +(100 x 6) (kW  hr)
Pmean = 24 (hr)

= 341.6667 kW ตอบ

เอกสารประกอบการสอน วิชาการสงและจา ยไฟฟา เรยี บเรียงโดย นายทักษณิ โสภาปยะ

274 หนวยท่ี 11 คณุ ลักษณะของโหลด

11.3 ความตองการไฟฟาสงู สุด (Maximum demand)

ดีมานด (Demand) หมายถงึ คาความตอ งการกาํ ลงั ไฟฟา เฉล่ยี ในชว งเวลาหนง่ึ ที่พจิ ารณา มหี นวย
เปนกิโลวตั ต (kW) หรือ เมกกะวัตต (MW) เชนเดียวกบั โหลด แตดีมานดมคี วามหมายแตกตา งไปจากโหลด

กลา วคือ ถา กลา วถงึ โหลดจะกลาวในลกั ษณะของคา ชวั่ ขณะท่สี ามารถเขยี นเปนกราฟได แตเมื่อกลา วถึงด-ี
มานดจ ะหมายถงึ คา เฉล่ยี ของโหลดในชวงเวลาหนงึ่ สามารถเขียนเปน สูตรไดด ังน้ี

ดมี านด์ (Demand) = พลงั งาน (kW-hr) ทตี อ้ งการในหนึงคาบ ………. (11.5)
เวลา (hr) ในหนงึ คาบ

จะเห็นไดวา สตู รในการหาคาดีมานดน ้นั เหมอื นกบั การหาโหลดเฉล่ยี ตางกันตรงท่ีควบเวลาในการหา

คา ดีมานดนั้นมักเปน ระยะเวลาสน้ั ๆ ความตอ งการไฟฟาสงู สุด (Maximum demand) จงึ เปนการวัดคา เฉลย่ี

ของโหลดไฟฟา สงู สดุ ท่ีเกิดขึน้ ภายในเวลาทก่ี ําหนดให เชน ภายใน 5 นาที, 30 นาที, 1 ชว่ั โมง หรอื 1 วัน

เปนตน

kW ดมี านด 1 ชว่ั โมง
600 ดีมานด 5 นาที A DE

500 ดBีมานด 3 ชัว่ Cโมง
ดมี านด 1 วัน

400

300

200

100

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 hr

รปู ที่ 11.5 แสดงคา ความตองการไฟฟา สูงสดุ ในชว งเวลาตา งๆ

จากรูปที่ 11.5 จะเห็นวาคาความตอ งการไฟฟาสงู สุด (Maximum demand) มอี ยหู ลายคา ข้ึนอยู
กับวา ตอ งการจะทราบในชวงเวลานานเทาใด เชน

- ความตองการไฟฟา สงู สุด 5 นาที เกดิ ข้ึนทีจ่ ดุ A เวลาประมาณ 07.15 น. มคี าเทา กับ 625 kW
- ความตองการไฟฟา สงู สุด 1 ชว่ั โมง เกิดขน้ึ ทีจ่ ดุ D-E เวลาประมาณ 14.00 – 15.00 น. มีคา
เทา กบั 575 kW

- ความตองการไฟฟา สูงสุด 3 ช่ัวโมง เกิดขึ้นทีจ่ ุด B-C เวลาประมาณ 09.00 – 12.00 น. มคี า
เทา กบั 425 kW

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสง และจา ยไฟฟา เรียบเรียงโดย นายทักษณิ โสภาปย ะ

หนวยที่ 11 คุณลักษณะของโหลด 275

จากตวั อยา งทก่ี ลาวมานจี้ ะเห็นวา ถากลา วถึงคาสูงสุดของดมี านดเฉยๆ จะไมใ หค วามหมายทีด่ ีพอ
จะตอ งระบลุ งไปใหช ัดเจนดงั นค้ี อื

1) บอกระยะเวลาทพ่ี จิ ารณาเพอื่ ใหร ูวาเปน ความตอ งการกาํ ลงั ไฟฟา เฉล่ียในชวงเวลานานเทา ไร
เชน 1 วนั , 1 เดอื น หรอื 1 ป

2) กาํ หนดชว งเวลาของคา ความตองการไฟฟา สูงสุดวา เปน ชนดิ 15 นาที, 30 นาที หรอื 1 ชั่วโมง
3) บอกวธิ ที ่ีใชในการหาคา เฉล่ียความตอ งการไฟฟาสงู สุด วา หามาจากกราฟของโหลด (Load -
curve) หรอื ใชเครอ่ื งมอื วดั ดมี านด (Demand meter)
การกําหนดชวงเวลาในการหาคาความตองการไฟฟาสูงสุด (Maximum demand) จะเปน
ตวั กาํ หนดขนาดของอุปกรณไฟฟาท่ีใช เชน สายไฟฟา เคร่ืองกาํ เนิดไฟฟา หมอ แปลง หรืออปุ กรณปองกันใน
ระบบไฟฟากําลัง เปนตน ถาหากเลือกอุปกรณที่ใหญเกินไป จะทําใหมีราคาทุนสูง แตถาเลือกขนาดเล็ก
เกนิ ไปอุปกรณไ ฟฟาอาจจะทนการจายโหลดเกินกาํ ลังเปน ระยะเวลานานๆ ไมไ ดก ็จะทําใหเกดิ ความเสียหาย
การเลือกขนาดหรือพิกัดของอุปกรณ ตามปกติจะคํานึงถึงระยะเวลาในการใชงานเปนสําคัญ อุปกรณ
โดยทั่วไปสามารถทนโหลดเกินพิกัด (Over load) ในระยะเวลาสั้นๆ ไดสูงมากเกือบถึง 100 เปอรเซ็นต
ดงั น้ันคาสงู สุดของดีมานดทีเ่ กดิ ขึน้ เพยี ง 5 นาที เราอาจถอื วาเปนเพยี งการจายโหลดเกนิ พิกัดเทาน้นั ซึ่งไมใช
คาความตองการไฟฟาสูงสุดหรือคาสูงสุดของดีมานดท่ีเราเลือก แตถาโหลดเกินพิกัดเกิดขึ้นติดตอกันเปน
เวลานาน เชน 30 นาที หรือ 1 ชั่วโมง จะตองเลือกคานี้เปนคาสูงสุดของดีมานด โดยท่ัวไปการไฟฟาคิด
คา สูงสดุ ของดมี านดเมอ่ื โหลดสงู สดุ เกิดข้นึ ติดตอ กนั เปน เวลานานมากกวา 15 นาที

11.4 องคประกอบท่ีเกี่ยวขอ งกับการจายโหลด

องคป ระกอบ (Factor) ท่เี กยี่ วขอ งกบั การจายโหลดจะเปน ดชั นบี อกความหมายในเชงิ เปรยี บเทยี บ
ใหทราบซงึ่ ไดแ ก องคป ระกอบความตอ งการไฟฟา (Demand factor), องคป ระกอบการใชไ ฟฟา (Load
factor), องคป ระกอบการเบย่ี งเบน (Diversity factor), องคประกอบการเบี่ยงเบนผกผนั (Coincidence
factor) และองคป ระกอบความสญู เสีย (Loss factor) ดงั รายละเอยี ดตอ ไปน้ี

11.4.1 องคประกอบความตองการไฟฟา (Demand factor) คอื อัตราสวนระหวางความตองการ
ไฟฟา สูงสุดที่เกิดข้ึน กบั โหลดไฟฟาสงู สุดที่แจง การใชง านเอาไวทัง้ หมดรวมกัน หรอื โหลดติดตั้ง (Connected
load) หาไดจ ากสมการดังน้ี

Demand factor = Maximum demand …....… (11.6)
Total connected load

11.4.2 องคประกอบการใชไฟฟา หรือ โหลดแฟกเตอร (Load factor) คือ อตั ราสวนระหวางโหลด
เฉล่ยี ในชว งเวลาทีพ่ ิจารณากบั โหลดสงู สุดในชวงเวลาน้นั เขียนเปนสมการไดดงั นี้

Load factor = โหลดเฉลยี (Pmean) x 100 …....… (11.7)
โหลดสงู สดุ (Pmax)

เอกสารประกอบการสอน วิชาการสงและจายไฟฟา เรียบเรียงโดย นายทักษิณ โสภาปย ะ

276 หนวยท่ี 11 คุณลกั ษณะของโหลด

เมื่อ โหลดเฉลย่ี (Pmean) = ความตอ งการกาํ ลงั เฉลย่ี (demand)

โหลดสูงสดุ (Pmax) = ความตอ งการกําลงั สงู สุด (max. demand)
โหลดแฟกเตอรน ้ี อาจจะหาจากคา ของโหลดเฉลีย่ ในชวงเวลา 1 วัน, 1 เดอื น หรอื 1 ป ก็ได ถา หา
จากคา เฉลย่ี ใน 1 วนั เรียกวา โหลดแฟกเตอรป ระจาํ วัน (Dialy load factor) ถาหาจากคา เฉลี่ยใน 1 เดอื น
เรียกวา โหลดแฟกเตอรป ระจําเดอื น (Monthly load factor) ถาหาจากคา เฉล่ยี ใน 1 ป เรียกวา โหลดแฟก
เตอรป ระจาํ ป (Yearly load factor) โดยคดิ คาเปนเปอรเ ซน็ ตก็ได ซงึ่ ปกตแิ ลวคาองคป ระกอบการใชไฟฟา
จะมคี า ไมเกนิ 1 หรอื 100 เปอรเ ซ็นต

โหลดแฟกเตอรประจําวัน (Dialy load factor)

Dialy Load factor = พลงั งานไฟฟ้ า(kW-hr) ทใี ชใ้ น 1 วนั x 100 ……… (11.8)
ดมี านดส์ งู สดุ ใน 1 วนั x 24

โหลดแฟกเตอรประจําเดือน (Monthly load factor)

Monthly Load factor = พลงั งานไฟฟ้ า(kW-hr) ทใี ชใ้ น 1 เดอื น x 100 ……… (11.9)
ดมี านดส์ งู สดุ ใน 1 เดอื น x 720

โหลดแฟกเตอรป ระจาํ ป (Yearly load factor)

พลงั งานไฟฟ้ า(kW-hr) ทใี ชใ้ น 1 ปี
Yearly Load factor = ดมี านดส์ งู สดุ ใน 1 ปี x 8,760 x 100 ...…… (11.10)

ในสมการของการหาองคประกอบการใชไฟฟาหรือโหลดแฟกเตอร (Load factor) คาโหลดสูงสุด

(Maximum load) หรือคา Pmax อาจมีการบอกระยะเวลาไว เชน คาโหลดเฉลี่ยคิดในระยะเวลา 1 เดือน
โหลดสูงสุดจะเกิดขึ้น 30 นาที ในกรณีเชนน้ีจะเรียกวา “โหลดแฟกเตอรประจําเดือนชนิด 30 นาที” เม่ือ
วิเคราะหสมการของการหาโหลดแฟกเตอร ทาํ ใหท ราบวาคา โหลดแฟกเตอรสามารถบง บอกถงึ การใชงานของ
อปุ กรณไฟฟาท่ีติดตั้งไวในระบบไฟฟาน้ันๆ มีการใชงานเต็มที่หรือคุมคากับการลงทุนหรือไม กลาวคือ ถา
คา โหลดแฟกเตอรมีคาตา่ํ มากๆ แสดงวา โหลดเฉลย่ี มีคาตํ่าเมื่อเทยี บกบั โหลดสูงสุด ลักษณะนี้จะเกดิ กบั สถานี
ไฟฟา ยอยท่ีจายโหลดประเภทแสงสวางและโรงงานอุตสาหกรรมขนาดเล็ก ซึ่งถือวาระบบมีการลงทุนสูง แต
ไมคุมคาหรือไดคาตอบแทนตํ่า แตถาในกรณีตรงขาม ถาคาโหลดแฟกเตอรมีคาใกลเคียง 1 หรือ 100
เปอรเ ซ็นต แสดงวาระบบนีม้ กี ารใชงานคุม คา หรอื ไดคาตอบแทนสูง ในทางเศรษฐศาสตรถ ือวา เปนผลดี คือมี
ความคมุ ทนุ

ตัวอยา งที่ 11.2 โรงงานอุตสาหกรรมแหง หนง่ึ มคี วามตอ งการพลงั งานไฟฟาตลอดทง้ั วัน ดังรูปท่ี
11.6 มกี ารติดตง้ั โหลดทง้ั หมด 1,000 kW จงหาคาตา งๆ ตอไปน้ี

ก. กราฟของโหลดดิวเรช่ัน
ข. กาํ ลังเฉลี่ยตลอดทง้ั วนั
ค. ดีมานดแฟกเตอร
ง. โหลดแฟกเตอร

เอกสารประกอบการสอน วิชาการสง และจา ยไฟฟา เรียบเรียงโดย นายทกั ษณิ โสภาปยะ

หนวยที่ 11 คุณลักษณะของโหลด 277

รูปท่ี 11.6 โหลดกราฟประจําวนั ตามตวั อยางท่ี 11.2

วิธที ํา
ก. จากโหลดกราฟรูปที่ 11.6 นํามาเขียนเปน กราฟของโหลดดิวเรชั่น ไดดังนี้

รูปท่ี 11.7 กราฟของโหลดดิวเรชน่ั ตามตัวอยางท่ี 11.2

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสงและจายไฟฟา เรียบเรยี งโดย นายทกั ษิณ โสภาปยะ

278 หนวยท่ี 11 คุณลักษณะของโหลด

ข. หาคากาํ ลังเฉล่ยี ตลอดทง้ั วนั จากสมการ 11.4

Pmean = 700 + (650 x 5) + (600 x 4) + 550 + (500 x 6) + (450 x 4) + (400 x 3) (kW  hr)

24 (hr)

= 537.5 kW ตอบ

ค. หาคาดมี านดแ ฟกเตอร จากสมการ 11.6
700 kW
Demand factor = 1,000 kW

= 0.7 ตอบ

ง. หาคา โหลดแฟกเตอร จากสมการ 11.7
537.5 kW
Load factor = 700 kW

= 0.7679 หรอื 76.79 % ตอบ

11.4.3 องคประกอบการเบยี่ งเบน หรือไดเวอรซติ ้ีแฟกเตอร (Diversity factor)

ไดเวอรซติ ิ้ หมายถึง กลมุ ของโหลดทแ่ี ตกตางกัน อาจจําแนกออกเปน ประเภทใหญๆ หรือกลุมเล็กๆ
กไ็ ด เชน แยกเปน กลมุ ทีพ่ ักอาศัย กลุม โรงงานอตุ สาหกรรม กลมุ รา นคาหรือหางสรรพสินคา กลุม โรงมหรสพ
เปน ตน แตละกลุมจะมีความตองการใชก ําลงั ไฟฟาแตกตา งกัน ดังนนั้ โหลดสูงสุดทเ่ี กิดขน้ึ ในแตล ะกลมุ จะตาง

เวลากนั กลาวคอื กลุมท่ีพักอาศัยจะมีความตองการไฟฟาสูงสุดในเวลาเย็น กลุมโรงงานอุตสาหกรรมจะมี
ความตองการไฟฟาสูงสดุ ในเวลากลางวนั แตกลุม โรงมหรสพกลบั มคี วามตองการไฟฟาสูงสดุ ในเวลากลางคืน

การทีโ่ หลดสูงสุดแตล ะกลมุ เกิดข้ึนไมพรอมกัน กลับมีผลดีตอระบบสวนรวม กลาวคือ สามารถลด

ขนาดของเครื่องกําเนิดไฟฟา หมอแปลง อุปกรณปองกัน และสายเมนใหเล็กลงได ทั้งน้ีเปนเพราะวา
กําลังไฟฟาท่ีกลุมหนึ่งยังไมตองการกลับมีประโยชนสําหรับอีกกลุมหน่ึง ทําใหโหลดกราฟรวมของระบบ
สมา่ํ เสมอ หรอื อาจกลาวไดวา โหลดสงู สุดทีไ่ ดจากแตล ะกลุมรวมกนั มคี ามากกวาโหลดรวมสูงสุดของระบบ

ไดเวอรซ ติ ้แี ฟกเตอร (Diversity factor) คือ อตั ราสว นระหวา งผลรวมของโหลดสงู สดุ ท่ีไดจ ากแตล ะ
กลมุ ตอโหลดรวมสงู สุดของระบบ หาไดจ าก

Diversity factor = i Pmax(i) …....… (11.11)
Pmax

เม่ือ

i Pmax(i) = ผลรวมโหลดสงู สดุ ของการใชไ ฟฟาของกลุม
Pmax(i) = โหลดสงู สุดของการใชไฟฟาของกลมุ
Pmax = โหลดรวมสูงสุดของระบบ

เอกสารประกอบการสอน วิชาการสงและจา ยไฟฟา เรียบเรยี งโดย นายทกั ษณิ โสภาปยะ

หนวยท่ี 11 คณุ ลกั ษณะของโหลด 279

คาของไดเวอรซ ิตแี้ ฟกเตอรจะมีคามากกวาหรอื เทา กบั หนงึ่ เสมอ คา นเ้ี ปน ดัชนบี อกใหท ราบวา การ

จดั กลมุ โหลดมปี ระสิทธิภาพมากนอยเพียงใด ถา มคี า สงู แสดงวาการจดั กลุม โหลดมปี ระสทิ ธิภาพมากเพราะ
สามารถจัดใหคา สงู สุดของโหลดเกิดในเวลาแตกตา งกนั ได

ตวั อยางท่ี 11.3 สถานไี ฟฟา แหง หนง่ึ จา ยไฟใหกบั โหลด 5 แหง แตละแหง มีโหลดติดต้งั และ

ดีมานดแฟกเตอรด งั นี้คือ

รายการโหลด โหลดติดตงั้ ดมี านดแฟกเตอร

ก 600 kW 0.6

ข 650 kW 0.5

ค 800 kW 0.4

ง 700 kW 0.75

จ 900 kW 0.6

ถา โหลดรวมสงู สุดของระบบ = 1,000 kW จงหาคา ตา งๆ ตอ ไปนี้

ก. ผลรวมของโหลดสูงสดุ

ข. ไดเวอรซติ แี้ ฟกเตอร

วิธที าํ ตอบ
ก. โหลดสงู สุดของแตล ะแหง
คา สูงสดุ ของโหลด ก = 600 x 0.6 = 360 kW
คา สูงสดุ ของโหลด ข = 650 x 0.5 = 325 kW
คาสูงสุดของโหลด ค = 800 x 0.4 = 320 kW

คา สงู สดุ ของโหลด ง = 700 x 0.75 = 525 kW
คาสงู สดุ ของโหลด จ = 900 x 0.6 = 540 kW
ผลรวมของโหลดสงู สดุ = 360 + 325 + 320 + 525 + 540

= 2,070 kW

ข. ไดเวอรซ ิต้ีแฟกเตอร จากสมการ 11.11
2,070 kW
Diversity factor = 1,000 kW

= 2.07 ตอบ

11.4.4 องคประกอบการเบีย่ งเบนผกผัน หรือโคอินซเิ ดนซแฟกเตอร (Coincidence factor)
โคอนิ ซเิ ดนซแฟกเตอร คอื สวนกลบั ของไดเวอรซ ิต้ีแฟกเตอร

Coincidence factor = 1 …....… (11.12)
Diversity factor …....… (11.13)

หรอื

Coincidence factor = Pmax
i Pmax(i)

เอกสารประกอบการสอน วิชาการสงและจา ยไฟฟา เรยี บเรยี งโดย นายทักษณิ โสภาปย ะ

280 หนว ยที่ 11 คุณลกั ษณะของโหลด

ตัวอยางท่ี 11.4 สถานีไฟฟา ยอยแหง หนง่ึ จา ยโหลด 4 แหง แตล ะแหงมคี า โหลดสงู สดุ 200, 300, 325

และ 400 kVA ตามลําดบั ถาโหลดแตล ะแหง จายโหลดจากหมอ แปลงแหง ละตัว และคา ไดเวอรซ ิตแี้ ฟกเตอร

ของโหลดทั้งกลมุ เปน 1.6 จงหาคา

ก. โหลดสงู สุดเมอ่ื รวมจา ยโหลดจากหมอแปลงตัวเดียว

ข. ขนาดของหมอ แปลงจะลดลงจากเดมิ กเ่ี ปอรเ ซน็ ต

วิธที ํา

ขณะแยกจา ยโหลด จะตอ งใชขนาดหมอ แปลงดงั นี้

ผลรวมของขนาดหมอแปลงแตล ะตัว

= 200 + 300 + 350 + 430

= 1,280 kVA

ก. โหลดสูงสดุ เม่อื รวมจายโหลดจากหมอ แปลงตัวเดยี ว
1,280 kVA
= 1.6

= 800 kVA ตอบ

ข. ขนาดของหมอแปลงจะลดลงจากเดิมกีเ่ ปอรเ ซน็ ต
1,280  800
= 1, 280 x 100

= 37.5 % ตอบ

11.4.5 องคประกอบความสญู เสีย (Loss factor)

ในการคํานวณหาคาความสญู เสียพลงั งานไฟฟาในสายสง หรือสายจาํ หนายไฟฟา น้นั มกั นยิ มหา
ความสญู เสยี กาํ ลังไฟฟาในขณะทมี่ ีโหลดไฟฟา สงู สุดโดยใชคา องคประกอบความสูญเสีย (Loss factor) เขา
มาเกย่ี วขอ งในการคาํ นวณดงั นี้

Loss factor = ความสญู เสยี กาํ ลงั ไฟฟาเฉลยี่ …....… (11.14)

ความสญู เสยี กาํ ลงั ไฟฟา ในขณะท่ีมีโหลดสงู สุด

ในทางปฏิบตั ิการคํานวณหาคา Loss factor จากคา Load factor โดยใชสตู รสาํ เรจ็ งายๆ ดังน้ี

Loss factor = 0.3 (Load factor) + 0.7 (Load factor)2 …....… (11.15)

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสงและจา ยไฟฟา เรยี บเรยี งโดย นายทักษณิ โสภาปย ะ

หนวยที่ 11 คุณลกั ษณะของโหลด 281

การศึกษาคุณลักษณะการใชโหลด หรือท่ีเรยี กวา โหลดกราฟ จะชว ยประกอบการพิจารณา
ในการผลติ การสง และการจายพลังงานไฟฟา เปน ไปอยา งมปี ระสิทธิภาพและประหยัด สามารถจัด
โปรแกรมการเดนิ เครือ่ งกาํ เนดิ ไฟฟาไดอยางเหมาะสม ซงึ่ องคประกอบที่เก่ียวของกับการจายโหลด
จะเปนดชั นบี อกความหมายในเชิงเปรียบเทียบใหทราบซึ่งไดแก องคประกอบความตองการไฟฟา
(Demand factor), องคประกอบการใชไฟฟา (Load factor), องคประกอบการเบี่ยงเบน
(Diversity factor), องคประกอบการเบ่ียงเบนผกผัน (Coincidence factor) และองคประกอบ
ความสญู เสยี (Loss factor) การกาํ หนดชวงเวลาในการหาคา ความตอ งการไฟฟา สงู สดุ (Maximum
demand) จะเปนตัวกาํ หนดขนาดของอุปกรณไฟฟาทีใ่ ช ความตองการกําลังไฟฟาสูงสุดหรือความ
ตองการกําลังไฟฟาเปนคากําลังไฟฟาแทจริงของโหลดไฟฟาในระบบขณะทํางาน มีหนวยเปน
กิโลวัตต คาความตองการกําลังไฟฟาสามารถวัดไดจากวัตตมิเตอร ซึ่งคาความตองการกําลังไฟฟา
สงู สุดจะคํานวณจากคาดีมานดโหลดสงู สุดทุก ๆ 15 นาที

เอกสารประกอบการสอน วิชาการสง และจา ยไฟฟา เรียบเรยี งโดย นายทักษิณ โสภาปย ะ

282 หนวยท่ี 11 คณุ ลกั ษณะของโหลด

แบบฝกหดั หนว ยท่ี 11
เรื่อง คุณลกั ษณะของโหลด

จงตอบคาํ ถามตอไปนี้
1. โรงงานอุตสาหกรรมแหง หน่งึ มคี วามตองการพลงั งานไฟฟา ตลอดท้ังวนั ดังรูปที่ 11.8 มกี ารติดตงั้

โหลดทง้ั หมด 1,000 kW จงหาคา ตา งๆ ตอ ไปน้ี (4 คะแนน)
ก. กราฟของโหลดดวิ เรช่ัน
ข. กําลงั เฉลี่ยตลอดทง้ั วนั

ค. ดีมานดแฟกเตอร
ง. โหลดแฟกเตอร

รปู ท่ี 11.8 โหลดกราฟประจําวนั

2. สถานไี ฟฟา แหงหนึ่ง จายไฟใหก ับโหลด 6 แหง แตละแหง มโี หลดตดิ ตง้ั และดีมานดแ ฟกเตอรด งั นคี้ อื

รายการโหลด โหลดตดิ ตง้ั ดีมานดแฟกเตอร

ก 1,600 kW 0.6

ข 1,500 kW 0.7

ค 1,700 kW 0.4

ง 1,800 kW 0.65

จ 1,900 kW 0.5

ฉ 1,400 kW 0.8

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสง และจา ยไฟฟา เรยี บเรยี งโดย นายทักษณิ โสภาปย ะ

หนว ยที่ 11 คุณลกั ษณะของโหลด 283

ถา โหลดรวมสงู สดุ ของระบบ = 2,000 kW จงหาคา ตา งๆ ตอ ไปนี้ (2 คะแนน)

ก. ผลรวมของโหลดสงู สดุ
ข. ไดเวอรซติ ี้แฟกเตอร

3. โรงงานแหง หนึง่ มีการติดตง้ั โหลดทงั้ หมด 2,000 kW มีการใชกําลงั ไฟฟาตลอดวนั จากตารางโหลด
จงหาคาตางๆ ตอ ไปน้ี (4 คะแนน)

ก. กราฟของโหลดดิวเรชั่น

ข. กาํ ลงั เฉล่ยี ตลอดทงั้ วัน
ค. ดีมานดแฟกเตอร
ง. โหลดแฟกเตอร

ตารางโหลดแสดงการใชกาํ ลังไฟฟา ในหน่งึ วนั ของโรงงานแหง หน่ึง

เวลา (hr) โหลด (kW) เวลา (hr) โหลด (kW)

0 – 1 760 12 – 13 1,000
1 – 2 700 13 – 14 1,400

2 – 3 600 14 – 15 1,700

3 – 4 700 15 – 16 1,600

4 – 5 650 16 – 17 1,200

5 – 6 850 17 – 18 1,100

6 – 7 900 18 – 19 1,000
7 – 8 900 19 – 20 1,000

8 – 9 1,200 20 – 21 900

9 – 10 1,500 21 – 22 800

10 – 11 1,600 22 – 23 700
11 – 12 1,500 23 – 24 600

4. สถานไี ฟฟา ยอ ยแหงหน่ึงจา ยโหลด 5 แหง แตล ะแหงมคี าโหลดสงู สุด 200, 300, 325, 400 และ
500 kVA ตามลําดับ ถาโหลดแตละแหงจายโหลดจากหมอ แปลงแหง ละตวั และคา ไดเวอรซ ติ ีแ้ ฟกเตอรข อง
โหลดทงั้ กลุมเปน 1.8 จงหาคา (2 คะแนน)

ก. โหลดสูงสุดเมอ่ื รวมจา ยโหลดจากหมอ แปลงตวั เดยี ว
ข. ขนาดของหมอแปลงจะลดลงจากเดมิ กีเ่ ปอรเ ซน็ ต

เอกสารประกอบการสอน วิชาการสงและจา ยไฟฟา เรียบเรยี งโดย นายทกั ษิณ โสภาปย ะ

284 หนว ยท่ี 11 คณุ ลักษณะของโหลด

แบบทดสอบหลงั เรยี น หนวยที่ 11
เรอื่ ง คุณลกั ษณะของโหลด

จงเลอื กขอ ท่ถี ูกตอ งท่สี ดุ เพยี งขอเดยี ว
1. ขอ ใด ไมใ ช ประเภทของผใู ชไ ฟฟาจากการจาํ แนกของการไฟฟา
ก. โรงงานอตุ สาหกรรม
ข. กจิ การเฉพาะอยาง
ค. กิจการขนาดกลาง
ง. สบู น้ําเพื่อการเกษตร
จ. สว นราชการและองคก รทไ่ี มแสวงกาํ ไร
2. การเขียน โหลดกราฟ (Load curve) เขยี นไดจ ากขอใด
ก. คา เฉลยี่ ของโหลดจริง
ข. คา ชว่ั ขณะของโหลดจรงิ
ค. คาช่วั ขณะของโหลดติดต้งั
ง. คา ชวั่ ขณะของโหลดชว งฐาน
จ. คา ความตอ งการของโหลด
3. ขอ ใดเปนวิธกี ารทาํ ใหกราฟของโหลดมีความสมาํ่ เสมอได
ก. ลดโหลดเฉลี่ยและเพม่ิ โหลดตาํ่ สดุ
ข. เพิม่ โหลดเฉลยี่ และเพ่ิมโหลดสูงสดุ
ค. ลดโหลดเฉล่ยี และเพิ่มโหลดชวงฐาน
ง. เพม่ิ โหลดชวงฐานและลดโหลดสงู สดุ
จ. เพิ่มโหลดเฉล่ยี และลดโหลดสงู สุด
4. ขอใดกลา วถงึ โหลดชวงยอดหรอื โหลดพคี ไดถ กู ตอ งทสี่ ุด
ก. คา สงู สุดของการใชก ําลังไฟฟา
ข. ชว งเวลาทโ่ี หลดจรงิ มคี าสงู สุดเทากบั โหลดติดตงั้
ค. ความแตกตา งของการใชโหลดสงู สดุ และการใชโหลดตํา่ สุด
ง. คา การใชง านกาํ ลงั ไฟฟา สงู สุดในชวงเวลาทีค่ ดิ
จ. คา เฉลี่ยของการใชกําลงั ไฟฟา สงู สุด

จงใชรูปขางลางตอบคําถามในขอ 5-8

เอกสารประกอบการสอน วิชาการสง และจายไฟฟา เรยี บเรียงโดย นายทักษณิ โสภาปย ะ

หนว ยท่ี 11 คณุ ลักษณะของโหลด 285

5. จากกราฟกําลังไฟฟาเฉลยี่ ตลอดทงั้ วันเปนเทาใด
ก. 650.4532 kW
ข. 520.5672 kW
ค. 450.3422 kW
ง. 391.6667 kW
จ. 350.4528 kW

6. คาความตองการกาํ ลังไฟฟา (Demand) ของโหลดคือขอ ใด
ก. คาการใชงาน
ข. คา โหลดเฉลยี่
ค. คา โหลดสูงสุด
ง. คาโหลดชว งฐาน
จ. คา โหลดชวงยอด

7. จากรปู กราฟถาโหลดตดิ ตัง้ เปน 1,000 kW คา ดีมานดแ ฟกเตอรม คี า เทา ใด
ก. 0.30
ข. 0.50
ค. 0.60
ง. 0.70
จ. 0.80

8. จากรปู กราฟโหลดแฟกเตอรม ีคาเทา ใด
ก. 0.50
ข. 0.55
ค. 0.60
ง. 0.65
จ. 0.70

9. การคาํ นวณคาไดเวอรซิต้ีแฟกเตอร (Diversity factor) หาไดจากขอใด
ก. อัตราสวนระหวา งผลรวมของโหลดสงู สุดทไี่ ดจากแตละกลมุ ตอ โหลดรวมสงู สุดของระบบ
ข. อัตราสวนระหวางโหลดเฉล่ียในชว งเวลาท่พี จิ ารณากบั โหลดสงู สดุ ในชว งเวลานน้ั
ค. อตั ราสว นระหวางกําลังไฟฟา จริงตอ กําลังไฟฟา ในขณะทมี่ ีโหลดไฟฟาสูงสุด
ง. อตั ราสวนของโหลดเฉลย่ี มคี าตา่ํ เมอ่ื เทยี บกบั โหลดสงู สุด
จ. อัตราสว นของโหลดเฉลี่ยตอโหลดสูงสดุ ในชวงเวลานน้ั

10. องคประกอบความตองการไฟฟา (Demand factor) คอื ขอใด
ก. อัตราสว นของโหลดเฉลยี่ ตอโหลดสงู สุดในชวงเวลานั้น
ข. อตั ราสวนของโหลดเฉล่ียมคี าตา่ํ เมอื่ เทียบกบั โหลดสงู สดุ
ค. อัตราสวนระหวา งกําลังไฟฟาจริงตอกําลังไฟฟาในขณะทมี่ ีโหลดไฟฟา สงู สุด
ง. อัตราสวนระหวางผลรวมของโหลดสงู สดุ ท่ไี ดจ ากแตล ะกลมุ ตอโหลดรวมสูงสดุ ของระบบ
จ. อัตราสวนระหวา งโหลดเฉล่ียในชวงเวลาท่พี จิ ารณากบั โหลดสูงสดุ ในชว งเวลาน้ัน

เอกสารประกอบการสอน วิชาการสงและจายไฟฟา เรยี บเรยี งโดย นายทกั ษิณ โสภาปยะ

12.1 ความสาํ คญั ของการพยากรณความตอ งการไฟฟา
12.2 วธิ กี ารพยากรณความตอ งการพลงั งานไฟฟา
12.3 วิธกี ารพยากรณค วามตอ งการพลงั งานไฟฟาสงู สดุ
12.4 ตวั อยา งการพยากรณความตองการไฟฟา พ.ศ. 2558 – 2579 (PDP2015)
12.5 แผนพฒั นากาํ ลงั ผลติ ไฟฟา ของประเทศไทยป พ.ศ. 2558 - 2579 (PDP2015)

การพยากรณจะเร่ิมตนจากการพยากรณพลังงานไฟฟาในภาพรวมของการไฟฟาแลวจึงพยากรณ
ความตองการพลังงานไฟฟา ของผใู ชไฟ ความตอ งการพลงั งานไฟฟาของ กฟน. ท่ีพยากรณไดจะกระจายลงสู
ระดับภาคของ กฟผ. และความตอ งการพลงั งานไฟฟา ของผูใชไฟแตละประเภทของ กฟภ. ที่พยากรณไดจะ
กระจายสูความตองการพลงั งานไฟฟา ของผูใชไฟในระดับภาคของ กฟภ. ซงึ่ ผลรวมในระดบั ภาคจะเปนความ
ตอ งการพลงั งานไฟฟาในระดบั ภาค สว นการพยากรณค วามตอ งการพลงั งานไฟฟา สูงสดุ จะกระทําโดยวธิ ีการ
เศรษฐมิติและวิธีการโดยใชลักษณะการใชไฟฟา (Load Profile) ของผใู ชไ ฟแตล ะประเภท

จดุ ประสงคท ่วั ไป
มีความรู ความเขาใจเก่ียวกับการพยากรณค วามตองการไฟฟา

จดุ ประสงคเชงิ พฤตกิ รรม
1) บงช้สี ว นท่ีความสําคัญของการพยากรณความตอ งการไฟฟา
2) บอกวธิ ีการพยากรณความตองการพลังงานไฟฟา ได
3) บอกวธิ ีการพยากรณความตอ งการพลงั งานไฟฟาสงู สุดได
4) บอกแนวโนมความตอ งการไฟฟา ในประเทศได
5) อภิปรายตัวอยางการพยากรณความตองการไฟฟาตามแผนพฒั นากาํ ลงั ผลติ ไฟฟาของประเทศได
6) อภปิ รายแผนพฒั นากาํ ลังผลิตไฟฟา ของประเทศได

หนว ยท่ี 12 การพยากรณค วามตอ งการไฟฟา 287

แบบทดสอบกอนเรยี น หนวยที่ 12
เรอ่ื ง การพยากรณค วามตอ งการไฟฟา

จงเลือกขอ ทถ่ี กู ตองท่ีสุดเพยี งขอ เดยี ว
1. ขอ ใดกลา วถึงความสําคญั ของการพยากรณความตอ งการไฟฟา ในระยะปานกลางและระยะยาวได
ถูกตอ งทส่ี ดุ
ก. เพ่ือนาํ ไปใชในการออกแบบระบบการปองกนั ในสายสง
ข. เพ่อื รองรบั ความตองการไฟฟา สงู สุดทจ่ี ะเกิดขึน้ ในแตละป
ค. เพือ่ นําไปคํานวณหาจัดคุมทนุ ในการวางแผนการใชพ ลงั งาน
ง. เพื่อเปนแนวทางในการใชพัฒนาระบบผลิตไฟฟา และระบบสง จา ยไฟฟา
จ. เพอ่ื นาํ ไปสกู ารแกป ญหาแรงดนั ไฟฟา ตกและการเกิดฟอลตใ นระบบของแตล ะป
2. การพยากรณค วามตองการไฟฟา จะพยากรณค า ทางไฟฟา ในขอใด
ก. Energy demand และ Peak demand
ข. Load factor และ Peak demand
ค. Energy demand และ Load factor
ง. Load factor และ Diversity factor
จ. Diversity factor และ Energy demand
3. คาความตอ งการพลังงานไฟฟามีหนว ยวัดเปน ขอใด
ก. MW
ข. A-h
ค. GWh
ง. Unit
จ. MVAR
4. ปจจบุ ันกาํ ลงั การผลิตไฟฟาทใี่ ชใ นประเทศไทยไดจ ากโรงไฟฟาประเภทใดมากทสี่ ุด
ก. พลงั ความรอ น
ข. พลังความรอ นรว ม
ค. ถา นหิน
ง. พลงั น้ํา
จ. ดีเซล
5. กลมุ ใดมคี วามตอ งการพลงั งานไฟฟามากทสี่ ดุ
ก. กลุมการเกษตร
ข. กลุมบา นอยูอาศัย
ค. กลมุ อุตสาหกรรม
ง. กลุม หนวยงานราชการ
จ. กลุมไฟชั่วคราว และไฟฟาสาธารณะ

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสงและจา ยไฟฟา เรยี บเรยี งโดย นายทักษิณ โสภาปยะ

288 หนวยท่ี 12 การพยากรณค วามตองการไฟฟา

6. ขอ ใดกลา วถึงวธิ กี ารพยากรณค า พลังไฟฟา สูงสุด ไดถกู ตองท่สี ดุ
ก. ใชชวงเวลาทโ่ี หลดจรงิ มีคาสูงสุดเทา กับโหลดตดิ ตงั้
ข. ใชอ ัตราสวนของโหลดเฉลยี่ มีคา ตํ่าเมื่อเทียบกับโหลดสูงสดุ
ค. ใชแบบจําลองสภาพการใชไ ฟฟา ของบา นอยอู าศยั ในชวี ิตประจําวัน
ง. ใชลักษณะการใชไฟฟา (Load Profile) เปน ตวั กําหนดคาพลงั ไฟฟา สงู สุด
จ. ใชวิธีการเลือกกลมุ ความตอ งการพลงั งานไฟฟา สงู สดุ เปนตัวกําหนดคาพลงั งานไฟฟาสงู สดุ

7. ขอ ใดไมจดั อยูใ นประเภทของแบบจาํ ลองผใู ชไ ฟฟาหนว ยสุดทา ย (End-use model)
ก. การขยายตวั ทางเศรษฐกิจ
ข. อุตสาหกรรม
ค. เกษตรกรรม
ง. บา นอยอู าศัย
จ. ธรุ กจิ

8. ในปจจบุ ันสดั สวนการใชเ ช้ือเพลงิ ผลติ พลงั งานไฟฟาของ กฟผ. ในขอใดมีมากท่ีสุด
ก. ถา นหินลกิ ไนต
ข. กาซธรรมชาติ
ค. นวิ เคลยี ร
ง. พลงั น้ํา
จ. น้ํามัน

9. ขอ ใด ไมใช ปจ จัยในการพจิ ารณาพยากรณค วามตอ งการไฟฟา ของประเทศ
ก. ผลการดําเนินการตามแผนอนุรกั ษพลงั งาน
ข. นโยบายของรัฐเกีย่ วกบั การเปลีย่ นแปลงเศรษฐกิจ
ค. แผนพฒั นาพลังงานทดแทนและพลงั งานทางเลอื ก
ง. แผนการรับซ้ือไฟฟาจากผผู ลิตไฟฟา เอกชนรายเล็ก
จ. แผนการขยายและพฒั นาระบบสายสง ภายในประเทศ

10. ตามแผนพัฒนากาํ ลงั ผลิตไฟฟา ใหมใ นชวงป 2558 – 2579 โรงไฟฟา ประเภทใดมสี ัดสวนการผลิต
กําลงั ไฟฟา มากทสี่ ุด
ก. โรงไฟฟานิวเคลยี ร
ข. โรงไฟฟาพลังน้าํ แบบสูบกลบั
ค. โรงไฟฟาถานหิน/ลิกไนต
ง. ซ้ือไฟฟา จากตา งประเทศ
จ. โรงไฟฟา กงั หนั แกส

เอกสารประกอบการสอน วิชาการสง และจา ยไฟฟา เรยี บเรียงโดย นายทักษณิ โสภาปย ะ

หนวยที่ 12 การพยากรณค วามตองการไฟฟา 289

คา พยากรณความตองการไฟฟาท่ีนา เช่อื ถอื มีความสําคญั อยา งมากตอความม่ันคงดานพลังงานไฟฟา
ของประเทศ เพราะหากผลการพยากรณตา่ํ กวาความเปนจริงจะสงผลใหไฟฟาไมเพียงพอกับความตองการ

ของผใู ช ซ่ึงจะทาํ ใหเกดิ ปญหาไฟตกไฟดบั และจะสงผลเสียหายตอเศรษฐกิจโดยรวม แตถาพยากรณสูงกวา
ความเปนจริงจะทําใหม ีการกอ สรา งโรงไฟฟาและระบบจําหนายมากเกินความจําเปน และคาใชจายที่เกิดขน้ึ
ทั้งหมดจะถูกผลักสูคาไฟฟา ทําใหประชาชนตองเปนผูรับภาระในที่สุด อยางไรก็ตามการพยากรณความ

ตองการไฟฟาใหถูกตองแมนยําน้ัน มีปจจัยหลายอยางท่ีมีผลกระทบตอปริมาณการใชไฟฟา เชน สภาพ
เศรษฐกิจ จาํ นวนประชากร จาํ นวนเครือ่ งใชไ ฟฟา และพฤตกิ รรมของผใู ชไฟฟา เปน ตน

12.1 ความสาํ คญั ของการพยากรณค วามตองการไฟฟา

ไฟฟาเปน สงิ่ จําเปนในการดํารงชีวิตประจําวันและเปนปจจัยพ้ืนฐานที่สําคัญในการขับเคล่ือนทาง
เศรษฐกิจ แตเน่ืองจากไฟฟาเปนส่ิงท่ีไมสามารถกักเก็บได ดังน้ัน การไฟฟาจึงจําเปนตองจัดหาไฟฟาให
เพยี งพอกบั ความตอ งการใชไ ฟฟา ตลอดเวลา และการกอสรางระบบผลิตไฟฟา ระบบสงไฟฟา ตองใชเวลา
หลายป นับต้งั แตข้ันตอนการวางแผน การออกแบบ จนถงึ การกอ สรางซึง่ อาจใชเ วลาถึง 5-10 ป ประกอบกับ
ระบบไฟฟาของไทยมีการเชื่อมโยงกับประเทศเพื่อนบานเพียงเล็กนอย หากเกิดการขาดแคลนไฟฟาใน
ประเทศกไ็ มสามารถนาํ เขาไฟฟา จากตา งประเทศไดอยา งเพยี งพอ ดงั น้นั การพยากรณความตองการไฟฟาใน
ระยะปานกลางและระยะยาวจึงมคี วามจําเปนอยางย่ิง เพื่อใหการไฟฟาทั้งสามแหงนําไปใชเปนขอมูลในการ
วางแผนขยายกําลังผลิตไฟฟา ระบบสายสง และระบบสายจาํ หนา ย ใหเ พยี งพอกับความตองการไฟฟาท่ีคาด
วา จะเกดิ ข้นึ ในอนาคตตอ ไป การกอสรา งโรงไฟฟา ตอ งใชเวลานาน จงึ ตอ งมีการพยากรณฯ ระยะยาว เพ่ือใช
ในการวางแผนระบบไฟฟา ของการไฟฟา

การพยากรณค วามตอ งการไฟฟา จะพยากรณท้ังคาความตอ งการพลังไฟฟาสงู สดุ (Peak demand)
ซงึ่ เปน คา สงู สดุ ของคาพลงั ไฟฟาในแตละป มีหนว ยเปนกิโลวตั ต (kW) หรอื เมกะวัตต (1 MW = 1,000 kW)
และพยากรณค าความตองการพลงั งานไฟฟา (Energy demand) ซ่งึ เปนปริมาณไฟฟาทีใ่ ชใ นแตละช่ัวโมง จงึ
มีหนว ยเปนกโิ ลวัตต-ชว่ั โมง (kWh) หรือ กิกะวัตต- ชว่ั โมง (GWh = 106 kWh) เหตทุ ตี่ อ งพยากรณเปน 2 คา
เพราะการไฟฟาตองการทราบวาในปๆ หนึง่ ความตองการพลังไฟฟาสูงสุดจะเพ่ิมขึ้นในปริมาณเทาใด เพื่อ
วางแผนสรางโรงไฟฟา ระบบสายสง และระบบจําหนาย เพ่อื รองรบั ความตองการไฟฟาสูงสุดท่ีจะเกิดขึ้นใน
แตล ะป ในขณะเดียวกันก็ตองการทราบวาความตองการพลังงานไฟฟาที่ใชในปๆ หน่ึง เปนปริมาณเทาใด
เพ่ือวางแผนการใชเช้ือเพลิงในการผลิตไฟฟา และรองรับความตองการไฟฟาในแตละปควบคูกันไปดวย
ดังน้ัน การพยากรณพลังไฟฟาสงู สุดจะนาํ ไปสูการวางแผนการลงทุนในการกอ สราง เชน โรงไฟฟา ระบบสง
และระบบจาํ หนา ย สวนการพยากรณพลังงานไฟฟาจะนําไปสูการลงทุนและเตรียมการในการจัดหาเชื้อเพลิง
เพอ่ื ใชในการผลติ ไฟฟา

เอกสารประกอบการสอน วิชาการสง และจา ยไฟฟา เรียบเรียงโดย นายทกั ษณิ โสภาปยะ

290 หนวยที่ 12 การพยากรณค วามตอ งการไฟฟา

ตารางท่ี 12.1 กําลังผลิตในระบบไฟฟา ทใ่ี ชในประเทศไทย

ประเภทโรงไฟฟา เดอื น สิงหาคม 2558
กําลงั ผลิต (เมกะวตั ต) รอยละ

กาํ ลงั ผลติ ของ กฟผ.

- พลงั ความรอน 3,647.00 9.75

- พลังความรอ นรวม 8,382.00 22.42

- พลงั นํา้ 3,418.40 9.14

- ดเี ซล 30.40 0.08

- พลังงานนอกรปู แบบ 40.33 0.11

รวมกําลงั ผลิตของ กฟผ. 15,492.13 41.50

กาํ ลงั ผลติ จากแหลงอื่น

ภายในประเทศ (ผผู ลติ ไฟฟาเอกชนรายใหญ)

- บรษิ ทั ผลิตไฟฟาขนอม จํากดั 748.20 2.00

- บรษิ ทั ผลิตไฟฟา ราชบรุ ี โฮลดิ้ง จาํ กัด (มหาชน) 3,481.00 9.31

- บรษิ ทั โกลบอล เพาเวอร ซินเนอรย ี่ จํากัด 700.00 1.87

- บริษัท ไตรเอนเนอจี จาํ กดั 700.00 1.87

- บริษัท โกลด ไอพีพี จาํ กัด (บอ วนิ ) 713.00 1.91

- บรษิ ัท อสี เทิรน เพาเวอร จาํ กดั 350.00 0.94

- บริษัท บีแอลซพี ี เพาเวอร จํากัด 1,346.50 3.60

- บรษิ ทั กลั ฟเ พาเวอรเจนเนอเรชน่ั จํากดั 1,468.00 3.93

- บริษัท ราชบรุ เี พาเวอร จํากัด (ชดุ ที่ 1) 1,400.00 3.74

- บรษิ ัท เก็คโค- วัน จาํ กดั 660.00 1.77

- บริษทั กลั ฟ เจพี หนองแซง จํากดั 1,600.00 4.28

- บริษัท กลั ฟ เจพี ยูที จํากดั 800.00 2.14

ภายในประเทศ (ผูผ ลิตไฟฟาเอกชนรายเลก็ ) 5,012.52 13.40

ภายนอกประเทศ

- เทนิ -หินบุน (ลาว) 434.00 1.16

- หวยเฮาะ (ลาว) 126.00 0.34

- นาํ้ เทิน 2 (ลาว) 948.00 2.54

- นา้ํ งึม 2 (ลาว) 596.60 1.60

- บริษทั ไฟฟาหงสา จาํ กดั (โรงไฟฟาหงสา) 491.00 1.31

- สายสง เชอื่ มโยงไทย-มาเลเซีย ระยะที่ 2 300.00 0.80

รวมกําลงั ผลติ จากแหลงอื่น 21,874.82 58.50

รวมกําลังผลิตในระบบ 37,392.95 100.00

ทม่ี า : กองสารสนเทศ ฝา ยสอ่ื สารองคก าร กฟผ. สิงหาคม 2558

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสงและจา ยไฟฟา เรยี บเรยี งโดย นายทกั ษิณ โสภาปยะ

หนว ยที่ 12 การพยากรณค วามตองการไฟฟา 291

ตารางที่ 12.2 สดั สวนการใชเ ชื้อเพลงิ ผลิตพลงั งานไฟฟาในระบบของ กฟผ. ป 2558

ประเภทเชอื้ เพลิง สะสมเดือนมกราคม-พฤษภาคม 2558

จํานวน (GWh) รอยละ

กา ซธรรมชาติ 80,654.62 74.48

ลิกไนต 20,546.04 18.97

พลังนํา้ 2,530.70 2.34

น้ํามนั เตา 1,350.12 1.24

นาํ้ มนั ดีเซล 159.84 0.15

พลงั งานทดแทน 2,953.32 2.73

ซอ้ื ตางประเทศ 98.42 0.09

รวม 108,293.06 100.00

ทมี่ า : กองสารสนเทศ ฝายส่อื สารองคก าร กฟผ.

การจดั หาพลงั งานไฟฟาใหเพียงพอตอ ความตอ งการใชจงึ เปน ประเด็นสาํ คัญทภี่ าครัฐใหความสําคัญ
อยางมากคา พยากรณความตอ งการไฟฟาในระยะยาวมคี วามสาํ คญั อยา งย่ิงตอการวางแผนดานการผลิตและ
การจดั หาไฟฟาของประเทศ ซ่งึ ความถกู ตอ งแมน ยําของวธิ กี ารและคา พยากรณความตองการไฟฟาเปนส่ิงท่ี

สําคญั สาํ หรบั การวางแผนจัดหาแหลงผลิตไฟฟา และกอ สรา งระบบสง ไฟฟา รวมทัง้ การจดั หาเชือ้ เพลิงท่ีใชใ น
การผลิตไฟฟา แผนพัฒนากําลังการผลิตไฟฟา (Power Development Plan) ของประเทศ ตองการคา
พยากรณความตองการไฟฟาทสี่ อดคลองกบั สภาวะเศรษฐกิจทเ่ี ปลีย่ นแปลงไป

12.2 วธิ กี ารพยากรณค วามตองการพลงั งานไฟฟา (Energy Demand)

การพยากรณความตองการใชไฟฟาในอนาคต ในทางปฏิบัตินั้นจําเปนตองสรางแบบจําลองการ
พยากรณค วามตองการไฟฟาในระยะยาวขึ้นเพื่อพยากรณคาพลังงานไฟฟา (Load demand) แยกตามสาขา

เศรษฐกจิ ประเภทอัตราคา ไฟฟาและเขตการใชไฟฟา ทั้งนี้แบบจําลองจะตองใหคาพยากรณท่ีแมนยําและ
สามารถรองรบั ตอการเปล่ยี นแปลงของปจจยั ตา งๆ ทเ่ี กดิ ข้นึ ท้งั ในปจจบุ ันและอนาคตแบบจําลองทนี่ ิยมใชค อื
แบบจําลองผูใชไฟฟาหนวยสุดทาย (End-use model) หรือท่ีเรียกวาแบบจําลอง Bottom-up ซึ่งจะ

พยากรณความตองการไฟฟาแยกยอ ยลงไปในระดับผูใชพ ลังงานไฟฟาลําดบั สุดทา ยของแตล ะสาขาเศรษฐกิจ
เชน ในสาขาที่อยูอ าศยั ความตองการใชไ ฟฟา จะถกู คํานวณในแตละครัวเรือนแลวรวมกันเปนความตองการ
ใชไฟฟาในสาขาที่อยูอาศัย โดยใชแบบจําลองทางคณิตศาสตรเปนเคร่ืองมือตามความเหมาะสมของ

พฤตกิ รรมการใชไฟฟา ของผูใชไ ฟฟาแตละประเภทดังนี้
1) แบบจําลองบา นอยอู าศยั (Home model) เปน การพยากรณความตองการพลังงานไฟฟาโดย

ใชห ลกั การ End-Use ซึ่งเปน การจําลองสภาพการใชไฟฟาของบานอยูอาศัยในชีวิตประจําวัน โดยที่การใช

ไฟฟา ของบา นอยอู าศัยจะเร่มิ จากการถอื ครองเคร่ืองใชไฟฟาแตล ะประเภท เชน ตูเย็น โทรทศั น หมอหุงขาว
หลอดไฟฟา เคร่อื งปรับอากาศ เปนตน จากนั้นจะศึกษาลักษณะการใชไฟฟา ของเครื่องใชไฟฟา แตละประเภท
วามีขนาดการใชไฟฟาเทาใด (กินไฟกี่วัตต) เปดบอยแคไหน นานเทาใด รวมท้ังประสิทธิภาพของ

เครื่องใชไฟฟาเปนอยางไร เปนตน โดยพิจารณาในแตละประเภทของที่อยูอาศัย (บานเดี่ยว หองแถว
ทาวนเฮาส อพารทเมนต/คอนโดมิเนียม และอื่นๆ) เนื่องจากมีการถือครองเครื่องใชไฟฟาที่แตกตางกัน

เอกสารประกอบการสอน วิชาการสง และจายไฟฟา เรยี บเรยี งโดย นายทกั ษณิ โสภาปยะ

292 หนวยที่ 12 การพยากรณค วามตอ งการไฟฟา

รวมทัง้ มอี ตั ราเพ่มิ ของการถือครองเครื่องใชไฟฟา ทีแ่ ตกตา งกันในแตล ะประเภทของบา นอยูอาศัยอีกดวย ซึ่ง
ขอมลู เหลา นไี้ ดจ ากการสาํ รวจภาวะเศรษฐกจิ และสังคม (SES) ของสํานักงานสถิติแหงชาติ เม่ือทราบขอมูล
ในสว นน้ีแลว ก็สามารถนาํ มาใสใ นแบบจําลองทางคณิตศาสตรเ พือ่ คาํ นวณเปนจาํ นวนพลงั งานไฟฟา ทใี่ ชใ นแต
ละประเภทของบานอยูอาศยั ตอไป สามารถสรปุ ข้นั ตอนไดด งั น้ี

ขั้นท่ี 1 พยากรณจ าํ นวนครวั เรอื น (ผใู ชไฟฟา ) ในแตละป จากจาํ นวนประชากรและผลิตภณั ฑม วล
รวม

ขนั้ ท่ี 2 จําแนกผลการพยากรณจ ํานวนผูใชไ ฟฟา ในแตล ะปต ามประเภทท่ีอยอู าศยั ไดแ ก บานเด่ียว
หอ งแถว ทาวนเฮาส อพารทเมนต/ คอนโดมเิ นียม และอื่นๆ

ข้นั ที่ 3 คํานวณหาอตั ราเพ่ิมเฉลยี่ ของการถือครองเครอ่ื งใชไฟฟา ไดแก เคร่ืองปรับอากาศ ตูเยน็ พัด
ลม หลอดไฟฟา หมอหุงขาว เครื่องซักผา โทรทัศน เตารีด และอื่นๆ ในแตละประเภทที่อยูอาศัย เพื่อ
คาํ นวณหาจํานวนเครอ่ื งไฟฟา ที่ถือครองในแตล ะประเภทของท่ีอยูอาศยั โดยใชส มการดังน้ี

Aijt = Sijt x Cijt …....… (12.1)

เมอื่

A = จาํ นวนเครอ่ื งใชไฟฟาทผี่ ูใชไ ฟฟาถือครอง

S = อตั ราการถือครองเคร่อื งใชไ ฟฟา ตอ ผใู ชไ ฟฟา 1 ครวั เรอื น

C = จํานวนครวั เรือน (ผใู ชไ ฟฟา )

i = ประเภททีอ่ ยอู าศยั

j = ประเภทเครอ่ื งใชไ ฟฟา

t = ปทพ่ี ยากรณ

ขัน้ ที่ 4 คาํ นวณพลังงานไฟฟาแตล ะประเภทของบานอยอู าศัย จากสมการ

Eijt = Aijt x Wijt x Hijt x Fijt …....… (12.2)
j

เมื่อ
E = คาพลงั งานไฟฟา

A = จํานวนเคร่ืองใชไ ฟฟาทผ่ี ูใ ชไฟฟา ถือครอง
W = ขนาดกาํ ลงั วตั ตข องเครอ่ื งใชไฟฟา
H = จํานวนชวั่ โมงการใชใ นรอบป

F = ประสทิ ธภิ าพเครอ่ื งใชไ ฟฟา
i = ประเภทท่ีอยอู าศยั
j = ประเภทเครอ่ื งใชไ ฟฟา

t = ปท ี่พยากรณ
เม่อื รวมคา พลงั งานไฟฟาในแตล ะประเภทของทอี่ ยอู าศยั จะไดค าพยากรณค วามตอ งการพลังงาน
ไฟฟา ของบา นอยูอ าศัยในภาพรวม

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสงและจายไฟฟา เรยี บเรียงโดย นายทักษณิ โสภาปย ะ

หนวยที่ 12 การพยากรณค วามตองการไฟฟา 293

2) แบบจําลองธุรกิจ/อุตสาหกรรม (Econometric model) ในภาคธุรกิจและอุตสาหกรรมมี

การใชไฟฟามากถงึ รอยละ 70 ของการใชไฟฟา ทัง้ หมด สว นใหญเปนผูใชไฟฟาที่อยูในประเภทกิจการขนาด
กลางและกจิ การขนาดใหญ ในการพยากรณค วามตองการพลังงานไฟฟาไดแบงพิจารณาออกเปนระยะยาว
และระยะสนั้ การพยากรณฯ ในระยะยาวจะใชหลักการของสัดสวนการใชพลังงานไฟฟาตอมูลคาเพ่ิมของ

ผลิตภัณฑมวลรวม (Energy Intensity Ratio : EIR) โดยไดจัดประเภทของผูใชไฟฟาท่ีมีกิจการธุรกิจและ
อุตสาหกรรมที่หลากหลายตามการจัดประเภทมาตรฐานอุตสาหกรรม (ประเทศไทย) หรือที่เรียกวา TSIC
(Thailand Standard Industrial Classification) แลว ทาํ การจัดกลุมของ TSIC ออกเปน 24 กลุมใหญซ่ึงมี

การใชไ ฟฟาทแี่ ตกตางกัน และมคี วามสัมพันธโ ดยตรงกับมลู คาเพม่ิ ของผลิตภัณฑม วลรวมซง่ึ แบงออกเปน 24
กลมุ เชน เดียวกนั

เนื่องจากสํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ (สศช.) ไมไดทําการ

พยากรณม ลู คา เพม่ิ ของผลติ ภัณฑมวลรวมในระยะยาวทง้ั 24 กลุม ดงั นนั้ การไฟฟาทั้งสามแหงจึงไดรวมกัน
จางมูลนิธสิ ถาบนั วจิ ยั เพือ่ การพฒั นาประเทศ (TDRI) เพอ่ื จดั ทาํ การประมาณการภาวะเศรษฐกิจไทยในชวงป
พ.ศ. 2546-2559 ทง้ั 24 กลมุ และจําแนกตามเขตตางๆ ของการไฟฟา

วธิ ีการพยากรณประเภทธรุ กิจและอตุ สาหกรรม สรุปไดด งั น้ี

ข้นั ท่ี 1 คาํ นวณหา Energy Intensity Ratio ในอดตี ของแตล ะกลมุ จากสตู ร

EIRit = SALit …....… (12.3)
GDPit

เมื่อ

EIR = Energy Intensity Ratio สัดสว นการใชพลงั งานไฟฟา
ตอ ผลติ ภัณฑมวลรวม

SAL = Energy Sales หนวยจาํ หนา ยทใ่ี ช (kWh)

GDP = มูลคา ของผลิตภณั ฑม วลรวม (บาท)
i = กลมุ ของ TSIC ทีค่ าํ นวณ
t = ปในอดตี /ปทพี่ ยากรณ

ขน้ั ท่ี 2 ทาํ การพยากรณคา EIR ในอนาคต โดยใชคาท่ีคํานวณไดจ ากอดตี (Time Trend)
ข้นั ที่ 3 พยากรณคาพลงั งานไฟฟา ในแตละกลมุ โดยนําคา พยากรณม ลู คา เพ่มิ ของผลติ ภัณฑมวลรวม
มาคูณกับคา EIR

การพจิ ารณาคา EIR ในอนาคตของแตละกลมุ จะตอ งมกี ารสาํ รวจการใชไฟฟารว มดวยอยาง
สมํา่ เสมอ เพื่อตดิ ตามเทคโนโลยกี ารผลติ ในปจจบุ ัน และแนวโนมในอนาคต ทัง้ นจ้ี ะนาํ มาปรบั ปรงุ ขอมูล EIR
ใหส อดคลองกบั ความเปน จริงมากทส่ี ุด

สวนการพยากรณความตองการพลังงานไฟฟา ระยะสัน้ (1-3 ป) จะพจิ ารณาขอมลู อื่นๆ ทเ่ี ปน ตวั ชีน้ ํา
เพ่อื ประกอบการศกึ ษาวเิ คราะหดว ย เชน ขอมูลการขอใชไ ฟฟา ขอมลู การสง เสรมิ การลงทนุ ขอ มูลการขอ
อนญุ าตกอสรางอาคาร เปนตน

3) การใชไ ฟประเภทอื่นๆ ไดแก ผใู ชไ ฟท่ีอยใู นประเภทสว นราชการฯ กจิ การขนาดเล็ก การสบู น้าํ
เพือ่ การเกษตร ไฟชั่วคราวและไฟฟา สาธารณะ ทําการพยากรณโ ดยวิธีการสมการถดถอย (Regression)

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสงและจา ยไฟฟา เรยี บเรียงโดย นายทกั ษณิ โสภาปยะ

294 หนวยท่ี 12 การพยากรณค วามตอ งการไฟฟา

จากวิธกี ารดงั กลาวสามารถพยากรณค วามตองการพลงั งานไฟฟา เมื่อส้ินป 2573 มคี าประมาณ
346,767 ลา นหนวย เพ่ิมข้นึ จากป 2554 เฉลย่ี ปละ 9,793 ลานหนว ย หรอื เพมิ่ ขน้ึ เฉล่ยี รอยละ 4.13 ตอป

คา พลังงานไฟฟาของไทย

กกิ ะวตั ต- ช่ัวโมง (Thailand energy demand )

400,000

350,000 เพม่ิ ขึน้ เฉลี่ยปล ะ 9,793 กกิ ะวตั ต-ช่วั โมง 346,767
300,000 หรอื เพ่มิ ขึน้ รอ ยละ 4.13 ตอ ป

250,000 160,706 อ่ืนๆ 9%
200,000 ราชการและองคกรไมแ สวงกาํ ไร 2%
150,000 ธุรกิจเฉพาะอยาง 3%
กิจการขนาดใหญ 41%

100,000 กจิ การขนาดกลาง 15%
50,000 กจิ การขนาดเล็ก 10%
บา นอยอู าศัย 20%
0

2554
2556
2558
2560
2562
2564
2566
2568
2570
2572

รูปท่ี 12.1 แสดงคา พยากรณค วามตองการพลงั งานไฟฟา เมื่อส้นิ ป 2573

12.3 วธิ กี ารพยากรณค วามตอ งการพลงั ไฟฟา สูงสุด (Peak demand)

วิธีการพยากรณคาพลงั ไฟฟา สงู สุด ใชล กั ษณะการใชไฟฟา (Load Profile) เปน ตวั กาํ หนดคาพลงั
ไฟฟา สงู สุด กลา วคือ หลงั จากที่ไดคา พยากรณพลังงานไฟฟา แลว จะนาํ คา พยากรณพลงั งานไฟฟา ของแตละ
กลุม ผใู ชไ ฟฟา มาประมาณคา พลังไฟฟา สูงสุดของผใู ชไฟฟาแตล ะกลมุ โดยใชลกั ษณะการใชไฟฟาของผใู ช
ไฟฟา มาประมาณการแลวจึงนําลกั ษณะการใชไฟฟา ของทกุ กลมุ มารวมกัน เพ่ือหาความตอ งการพลงั ไฟฟา
สงู สดุ ของผูใชไฟฟา ทกุ กลมุ วิธกี ารนจ้ี ะใหค า พลงั ไฟฟา สงู สดุ ทเ่ี กดิ ขึน้ ณ เวลาเดียวกันทําใหท ราบคา พลงั
ไฟฟา ในแตล ะช่วั โมงและคาพลงั ไฟฟา ต่ําสุดดว ย

ความตองการพลงั ไฟฟาสูงสุดในระบบ กฟผ. และระบบจาํ หนา ยของ กฟน. และ กฟภ. จะพยากรณ
ดว ยตัวแบบเศรษฐมิติและจากการสํารวจลกั ษณะการใชไฟฟาของผูใชไฟฟา การพยากรณค วามตองการพลัง
ไฟฟา สูงสุดดว ยตวั แบบเศรษฐมติ ิ จะมีขัน้ ตอนดงั น้ี

1) พยากรณค วามตอ งการพลงั งานไฟฟารายเดอื น (Energy demand) และความตองการพลงั ไฟฟา
สูงสุดรายเดือน (Peak demand) จากตัวแบบพยากรณทไ่ี ดพัฒนาขน้ึ

2) คํานวณคา พยากรณความตองการพลังงานไฟฟา รายป จากคาพยากรณรายเดือนที่ไดทําไวในขอ
1) และหาความตองการพลังไฟฟา สงู สดุ ประจําป จากคาพยากรณความตองการพลังไฟฟาสูงสุดรายเดือนที่
ไดทําไวในขอ 1)

3) คาํ นวณตัวประกอบภาระไฟฟา ประจําป (Annual load factor) จากคาพยากรณความตองการ
พลังงานไฟฟารายป และคา พยากรณความตอ งการพลังไฟฟา สงู สุดประจําปจ ากตัวแบบเศรษฐมติ ิ

เอกสารประกอบการสอน วิชาการสง และจา ยไฟฟา เรียบเรยี งโดย นายทักษิณ โสภาปยะ

หนวยที่ 12 การพยากรณค วามตอ งการไฟฟา 295

4) คํานวณคาพยากรณความตองการพลังไฟฟาสูงสุดประจําป โดยใชตัวประกอบภาระไฟฟา
ประจําป ทีค่ ํานวณไดใ นขอ 3) กับคาพยากรณความตองการพลงั งานไฟฟาทไ่ี ดพยากรณไ วแลว

คา พยากรณความตองการพลงั ไฟฟาสงู สดุ (Peak Demand) สุทธิเมอื่ ส้ินป 2573 มีคา ประมาณ
52,256 เมกะวัตต เพมิ่ ขึน้ จากป 2554 เฉล่ยี ปละ 1,483 เมกะวตั ต หรือเพ่มิ ขึน้ เฉลย่ี รอ ยละ 4.16 ตอ ป

2548
2550
2552
2554
2556
2558
2560
2562
2564
2566
2568
2570
2572

รปู ท่ี 12.2 แสดงคา พยากรณค วามตองการพลังไฟฟาสงู สุด เมื่อส้ินป 2573

รูปที่ 12.3 กราฟแสดงการเปรยี บเทยี บคาทใี่ ชจรงิ กบั คา จากการประมาณความตอ งการพลงั งานไฟฟาสงู สดุ
(ที่มา : กองสารสนเทศ ฝายสอื่ สารองคก าร การไฟฟาฝายผลติ แหงประเทศไทย)

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสงและจายไฟฟา เรยี บเรียงโดย นายทักษณิ โสภาปยะ

296 หนว ยท่ี 12 การพยากรณค วามตอ งการไฟฟา

จากรปู ท่ี 12.3 กราฟแสดงความตองการพลังไฟฟาสงู สุดของระบบ เดอื นกรกฎาคมเกิดขน้ึ เมอื่ วันท่ี
2 กรกฎาคม 2558 เวลา 14.30 มคี า เทา กบั 26,049.50 MW ลดลงจากเดอื นท่ผี า นมา 1,296.30 MW หรอื
ลดลงรอยละ 4.74 สวนความตองการพลงั ไฟฟา สงู สุดของระบบเกิดขึ้น เมอ่ื วนั ที่ 11 มิถุนายน 2558 เวลา
14.02 น. มีคาเทากบั 27,345.80 MW

12.4 การพยากรณความตองการไฟฟา พ.ศ. 2558 – 2579 (PDP2015)

12.4.1 สถานการณความตอ งการไฟฟา ของประเทศ
ในป 2557 ความตองการพลังไฟฟาสูงสุด (Peak) สุทธิของระบบ กฟผ. เกิดขึ้นเมื่อวันพุธที่ 23

เมษายน 2557 เวลา 14:26 น. ที่ 26,942.1 เมกะวัตต ท่ีอุณหภูมิ 37.5 องศาเซลเซียส เพ่ิมข้ึนจากความ
ตอ งการพลงั ไฟฟาสูงสุด (Peak) สุทธขิ องระบบ กฟผ. ในป 2556 จาํ นวน 344.0 เมกะวัตต หรือเพิ่มข้ึนรอย
ละ 1.29 ซึ่งความตองการพลังไฟฟาสูงสุด (Peak) สุทธิของระบบ กฟผ. ในป 2556 อยูท่ี 26,598.1 เมกะ
วตั ต สําหรบั ความตองการพลงั งานไฟฟาสุทธิของระบบ กฟผ. ในป 2557 มีคาเทากับ 177,580 ลานหนวย
ซ่งึ สงู กวาความตอ งการพลังงานไฟฟาสุทธขิ องระบบ กฟผ. ป 2556 ท่ีมีคาเทากับ 173,535 ลานหนวย โดย
เพมิ่ ขน้ึ เปนจาํ นวน 4,045 ลานหนว ย หรอื เพิ่มขึน้ รอ ยละ 2.33

สาํ หรับคา ประมาณการความตอ งการพลังไฟฟาสงู สุดสทุ ธิของประเทศในป 2557 (ณ เวลาเดียวกัน
กบั ระบบ กฟผ.) มคี า เทากบั 27,633.5 เมกะวัตต เพ่ิมขึ้นจากป 2556 จาํ นวน 549.0 เมกะวัตตหรือเพ่ิมข้ึน
รอ ยละ 2.03 และความตอ งการพลงั งานไฟฟาสทุ ธขิ องประเทศของป 2557 มคี าเพ่มิ ขน้ึ จากป 2556 จํานวน
5,338.8 ลา นหนวย หรือคิดเปน รอยละ 3.01

12.4.2 การพยากรณความตองการไฟฟา ของประเทศ
เม่ือวันที่ 15 สิงหาคม 2557 คณะกรรมการนโยบายพลังงานแหงชาติ (กพช.) ไดเห็นชอบแนว

ทางการจัดทําแผนพัฒนากําลังผลิตไฟฟาของประเทศไทย พ.ศ. 2558 – 2579 (Power Development
Plan: PDP2015) เพื่อใหม ีระยะเวลาสอดคลองกับแผนพัฒนาเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติ ของสาํ นกั งาน
คณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสังคมแหง ชาติ (สศช.) พรอ มทัง้ จดั ทาํ แผนพฒั นาพลงั งานทดแทนและ
พลงั งานทางเลอื ก (Alternative Energy Development Plan: AEDP) และแผนอนุรักษพลังงาน (Energy
Efficiency Development Plan: EEDP) ใหมีกรอบระยะเวลาของแผนระหวางป 2558 – 2579
เชน เดียวกับแผน PDP2015

เพ่ือใหเปนไปตามมติของ กพช. คณะทํางานจัดทําคาพยากรณความตองการไฟฟา ไดทําการ
ปรับปรุงคาพยากรณความตองการไฟฟาระยะยาว เพ่ือจัดทําแผน PDP2015 โดยพิจารณาศักยภาพและ
เปา หมายของแผน AEDP และแผน EEDP พ.ศ. 2558 – 2579 การปรบั ปรงุ คาพยากรณความตองการไฟฟา
ของประเทศ (Thailand Load Forecast) นั้น จะตองใหสอดคลองกับการคาดการณการเจริญเติบโตทาง
เศรษฐกิจ โดยไดพิจารณาถึงโครงการลงทุนภาครัฐขนาดใหญ ที่มีผลตอการเปลี่ยนแปลงความตองการใช
ไฟฟาในอนาคต และนโยบายของรัฐเก่ียวกับการเปลี่ยนแปลงเศรษฐกิจเชิงโครงสรางที่สงผลตอการใช
พลงั งาน รวมถึงพิจารณาผลการดาํ เนินการตามแผนอนุรักษพลังงาน (EEDP) และแผนการรับซ้ือไฟฟาจาก
ผูผลิตไฟฟาเอกชนรายเล็กมาก (VSPP) ตามแผนพัฒนาพลังงานทดแทนและพลังงานทางเลอื ก (AEDP)

คา พยากรณชดุ ดังกลา ว ไดจัดทําตามความตองการใชไฟฟากรณีปกติ (Business as usual : BAU)
จะสอดคลองกับอตั ราการเจริญเตบิ โตทางเศรษฐกิจ (GDP) ป 2557 - 2579 ซึ่งจัดทําและประมาณการโดย

เอกสารประกอบการสอน วิชาการสงและจา ยไฟฟา เรยี บเรยี งโดย นายทักษิณ โสภาปย ะ

หนวยที่ 12 การพยากรณค วามตอ งการไฟฟา 297

สศช. เม่อื วันท่ี 2 กนั ยายน 2557 (กรณีฐาน) โดยเฉลี่ยท่ีรอยละ 3.94 เทียบอัตราเฉล่ียในแผนเดิมที่รอยละ

4.49 พจิ ารณาการเตบิ โตของประชากร ชุมชนเมอื ง (Urbanization) และการเติบโตของจํานวนผูใชไ ฟฟาราย
เศรษฐกิจ (Sector) และจดั ทาํ โดยใชแ บบจําลอง End-Use model และ Econometrics model ซ่ึงจัดทํา
แบบจาํ ลองโดยมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร โดยมีสมมติฐานในการจัดทาํ คาพยากรณค วามตอ งการไฟฟาดงั น้ี

ตารางที่ 12.3 สถิตแิ ละพยากรณค วามตอ งการไฟฟาสาํ หรับจดั ทาํ แผน PDP (PDP2015 : กรณีฐาน)

พลังไฟฟา สงู สุด พลังงานไฟฟา โหลด Intensity

ป เมกะวัตต เพ่ิม ลานหนวย เพมิ่ แฟกเตอร หนวย
เมกะวัตต % ลานหนว ย % พันลา น
%

คาจรงิ : NET Generation

2555 26,418.3 2,310 9.58 175,925.1 15,109 9.40 75.81 33.34
1,619 0.92 74.63 32.88
2556 27,084.5 666 2.52 177,543.8
5,339 3.01 75.34 33.17
2557 27,633.5 549 2.03 182,882.6

คาพยากรณ : NET Generation

2558 29,051 1,418 5.13 190,285 7,403 4.05 74.77 33.11
7,605 4.00 74.76 32.98
2559 30,218 1,167 4.02 197,891
7,758 3.92 74.80 32.75
2560 31,385 1,167 3.86 205,649 6,867 3.34 74.81 32.46
7,987 3.76 74.84 32.35
2561 32,429 1,045 3.33 212,515 7,736 3.51 74.85 32.09
6,416 2.81 74.88 31.67
2562 33,635 1,206 3.72 220,503
6,619 2.82 74.89 31.29
2563 34,808 1,173 3.49 228,238 6,398 2.65 74.92 30.88
6,663 2.69 74.93 30.48
2564 35,775 967 2.78 234,654 6,430 2.53 74.88 30.04
6,865 2.63 74.90 29.67
2565 36,776 1,001 2.80 241,273
5,812 2.17 74.87 29.16
2566 37,740 964 2.62 247,671 6,499 2.38 74.87 28.74
5,445 1.95 74.91 28.26
2567 38,750 1,010 2.68 254,334 6,135 2.15 74.91 27.82
6,715 2.30 74.93 27.41
2568 39,752 1,002 2.59 260,764
5,622 1.89 74.92 26.90
2569 40,791 1,039 2.61 267,629 5,164 1.70 75.02 26.36
5,444 1.76 75.02 25.84
2570 41,693 903 2.21 273,440 5,649 1.80 75.02 25.35
6,005 1.88 74.97 24.88
2571 42,681 988 2.37 279,939

2572 43,489 807 1.89 285,384

2573 44,424 935 2.15 291,519

2574 45,438 1,013 2.28 298,234

2575 46,296 858 1.89 303,856

2576 47,025 729 1.58 309,021

2577 47,854 829 1.76 314,465

2578 48,713 859 1.79 320,114

2579 49,655 942 1.93 326,119

อัตราเพม่ิ เฉล่ีย

2555-2559 - 1,390 4.62 - 7,934 4.24 - 33.09
7,353 3.47 - 32.24
2560-2564 - 1,111 3.43 - 6,595 2.66 - 30.44
6,121 2.19 - 28.24
2565-2569 - 1,003 2.66 - 5,577 1.80 - 25.83

2570-2574 - 929 2.18 - 6,511 2.68 - 29.04

2575-2579 - 843 1.79 - 9 มกราคม 2558

2557-2579 - 1,001 2.67 -

หมายเหตุ รวมไฟฟา ทีซ่ ื้อจาก VSPP ขอ มูลป 2557 เปน คาเบอ้ื งตน

1) พยากรณค วามตอ งการพลังงานไฟฟาระดับจําหนาย ใชแบบจําลองการพยากรณความตองการ
ไฟฟา เพื่อการอนุรักษพลังงานในระยะยาวที่ไดปรับปรุงโดยคณะเศรษฐศาสตรมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร
(กมุ ภาพนั ธ 2557) ในแบบจาํ ลองดังกลา วไดแบงการพยากรณความตองการไฟฟาตามเขตความรับผิดชอบ

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสง และจายไฟฟา เรยี บเรยี งโดย นายทกั ษณิ โสภาปย ะ

298 หนวยท่ี 12 การพยากรณค วามตอ งการไฟฟา

ของการไฟฟา นครหลวง และการไฟฟาสวนภูมิภาค ตามประเภทผใู ชไ ฟฟา ไดแก กลุมที่อยูอาศัย กลุมธุรกิจ

กลุม อุตสาหกรรม และอ่นื ๆ ความตองการไฟฟา ของผูใชไฟฟาประเภทตางๆน้ัน มีแนวโนมการเปล่ียนแปลง
แปรผนั ตามอตั ราการเตบิ โตทางเศรษฐกจิ จาํ นวนประชากร

2) ใชขอมูลคาจริง 10 เดือน (มกราคม – ตุลาคม) ของป 2557 และประมาณการ 2 เดือน

(พฤศจิกายน – ธันวาคม) เปนฐานในการพยากรณฯ ป 25573) ใชคาประมาณการอัตราการขยายตัวทาง
เศรษฐกิจระยะยาว (GDP) ป 2557 - 2579 จากสํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคม
แหง ชาติ (สศช.) เมอื่ วนั ที่ 2 กันยายน 2557 ซ่งึ ไดร วมโครงการลงทุนดานโครงสรางพ้ืนฐานท่ีมีความชัดเจน

และคาดวา จะเกดิ ขึ้นจรงิ เรยี บรอยแลว (ยกเวน โครงการลงทุนระบบรถไฟฟาความเร็วสูง เนื่องจากโครงการ
ดังกลาวยังอยูระหวางขั้นตอนการศึกษาความเหมาะสม และยังไมมีความชัดเจนในการดําเนินการ) โดย
คาประมาณการอัตราการขยายตัวทางเศรษฐกิจป 2557 - 2579 เฉลี่ยอยูที่รอยละ 3.94 รายละเอียดตาม

ตารางท่ี 12.5

12.4 แผนพัฒนากําลังผลติ ไฟฟาของประเทศไทย ป พ.ศ. 2558 – 2579 (PDP2015)

จากแนวทางในการจัดทําแผนฯ ขางตน แผนพัฒนากําลังผลิตไฟฟาของประเทศไทย ป 2558 -

2579 (PDP2015) สรปุ ไดโดยสังเขปเปนดังนี้ เม่ือสิ้นแผนฯ ในปลายป 2579 จะมีกาํ ลงั ผลิตไฟฟารวมสทุ ธิ

70,335 เมกะวัตต โดยประกอบดวยกําลังผลิตไฟฟาในปจจุบัน ณ ส้ินป 2557 เทากับ 37,612 เมกะวัตต

กาํ ลังผลิตของโรงไฟฟาใหมรวม 57,459 เมกะวัตต มกี ารปลดกาํ ลงั ผลติ โรงไฟฟาเกา ท่หี มดอายใุ นชวงป

2558 - 2579 จํานวน 24,736 เมกะวตั ต

กาํ ลังผลิตไฟฟาในชวงป 2558 – 2579

- กาํ ลงั ผลิตไฟฟา ณ ธันวาคม 2557 37,612 เมกะวตั ต

- กําลังผลติ ไฟฟา ใหม ในชว งป 2558 - 2579 57,459 เมกะวตั ต

- กาํ ลงั ผลิตไฟฟา ที่ปลดออกจากระบบในชวงป 2558-2579 -24,736 เมกะวัตต

- รวมกําลังผลติ ไฟฟาทัง้ สน้ิ ณ ส้ินป 2579 70,335 เมกะวัตต

กาํ ลังผลิตไฟฟา ใหมในชวงป 2558 - 2579

กาํ ลงั ผลติ ไฟฟาใหม ในชว งป 2558 - 2579 เทากบั 57,459 เมกะวตั ต แยกตามประเภท

โรงไฟฟา ดงั นี้

โรงไฟฟา พลงั งานหมุนเวยี น 21,648 เมกะวัตต

- ในประเทศ 12,105 เมกะวตั ต

- ซอ้ื ไฟฟา ตางประเทศ 9,543 เมกะวตั ต

โรงไฟฟาพลังนาํ้ แบบสบู กลบั 2,101 เมกะวัตต

โรงไฟฟา โคเจนเนอเรชนั่ 4,119 เมกะวตั ต

โรงไฟฟาพลงั ความรอ นรว ม 17,478 เมกะวตั ต

โรงไฟฟา พลงั ความรอ น 12,113 เมกะวตั ต

- โรงไฟฟาถานหิน/ลกิ ไนต 7,390 เมกะวัตต

- โรงไฟฟา นวิ เคลียร 2,000 เมกะวัตต

- โรงไฟฟากังหนั แกส 1,250 เมกะวตั ต

- ซื้อไฟฟา ตา งประเทศ 1,473 เมกะวตั ต

เอกสารประกอบการสอน วชิ าการสงและจา ยไฟฟา เรยี บเรยี งโดย นายทกั ษิณ โสภาปยะ

หนว ยที่ 12 การพยากรณค วามตอ งการไฟฟา 299
รวม 57,459 เมกะวัตต

รูปที่ 12.4 แสดงแผนผงั ระบบสายสงแรงสงู ในประเทศไทย

เอกสารประกอบการสอน วิชาการสง และจา ยไฟฟา เรียบเรยี งโดย นายทกั ษิณ โสภาปย ะ