ข้อมูลความเข้มกัมมันตรังสีและความเข้มสนามแม่เหล็กในการสำรวจธรณีวิทยาประเทศไทย

รายงานวชิ าการ
ฉบบั ที กทธ 7/2561

ลักษณะเด่นขอ้ มูลความเขม้ กัมมนั ตรงั สแี ละ
ขอ้ มูลความเขม้ สนามแมเ่ หล็ก ในการประยุกต์

ใชส้ าํ รวจธรณีวทิ ยาของประเทศไทย

กรมทรพั ยากรธรณี
กระทรวงทรพั ยากรธรรมชาติและสงิ แวดล้อม

รายงานวิชาการ
ฉบับท่ี 7/2561

ลักษณะเดน่ ข้อมลู ความเขม้ กมั มันตรังสแี ละ
ขอ้ มลู ความเข้มสนามแมเ่ หลก็ ในการประยกุ ต์ใช้

สารวจธรณีวิทยาของประเทศไทย

วนดิ า ระงับพศิ ม์

กองเทคโนโลยีธรณี
กรมทรพั ยากรธรณี

II

อธิบดีกรมทรัพยากรธรณี
นายสมหมาย เตชวาล
ผูอ้ านายการสานกั เทคโนโลยีธรณี
นายสุวภาคย์ อมิ่ สมุทร

จดั พมิ พ์โดย กองเทคโนโลยธี รณี กรมทรัพยากรธรณี
ถนนพระราม 6 เขตราชเทวี กรงุ เทพฯ 10400
พิมพ์ครงั้ ที่ 1 โทรศพั ท์ 02-6219614 โทรสาร 02-6219612
พมิ พค์ รง้ั ที่ 2
เดอื น มนี าคม ปี 2562
จานวน 5 เล่ม

เดือนกันยายน 2564
จานวน 40 เลม่

ขอ้ มูลการลงรายการบรรณานุกรม
วนดิ า ระงบั พิศม์
ลักษณะเด่นข้อมูลความเข้มกัมมันตรังสีและข้อมูลความเข้มสนามแม่เหล็ก ในการประยุกต์ใช้
สารวจธรณีวทิ ยาของประเทศไทย โดย วนดิ า ระงับพิศม์ กรุงเทพฯ : กองเทคโนโลยีธรณี
กรมทรัพยากรธรณี 2564 พมิ พ์ครง้ั ท่ี 2
161 หน้า : 118 ภาพประกอบ : แผนท่ี : 30 ตาราง; 30 ซม.
รายงานการสารวจ ฉบับที่ 7/2561

สารบัญ

สารบัญ ...........................................................................................................................................................................III
สารบญั รูปภาพ ........................................................................................................................................... VI
สารบัญตาราง ............................................................................................................................................. VI
บทคัดยอ่ .................................................................................................................................................. XVII
คาขอบคุณ ....................................................................................................................................................II
บทท่ี 1 บทนา..............................................................................................................................................1

1.1 ความเป็นมา......................................................................................................................................1
1.2 วตั ถุประสงค์ .....................................................................................................................................1
1.3 ขอบเขตการดาเนินงาน.....................................................................................................................2
1.4 ผลงานทีท่ ามาแลว้ ............................................................................................................................2
1.5 ขอ้ มูลท่ใี ชป้ ระกอบการศกึ ษา ...........................................................................................................2

1.5.1 ความเข้มกมั มนั ตรงั สี ................................................................................................................2
1.5.2 ความเขม้ สนามแมเ่ หลก็ ............................................................................................................3
1.5.3 ธรณีวทิ ยา..................................................................................................................................4
บทที่ 2 ความรูเ้ บื้องตน้ ความเขม้ กมั มนั ตรังสแี ละความเขม้ สนามแมเ่ หลก็ และการประยุกต์ใช้...............26
2.1 ความเขม้ กัมมันตรงั สี......................................................................................................................26
2.1.1 หลกั การเบื้องตน้ .....................................................................................................................26
2.1.2 ลกั ษณะของธาตุกมั มันตรังสี ...................................................................................................27
2.1.1 หน่วยวัดคา่ ความเข้มกัมมันตรังสี............................................................................................29
2.1.2 ปัจจยั ทผ่ี ลกระทบต่อการสารวจวดั คา่ ความเขม้ กมั มนั ตรงั สี...................................................30
2.1.3 การประยุกต์ใชข้ ้อมลู ความเขม้ กมั มันตรงั สี.............................................................................34
2.2 ความเขม้ สนามแมเ่ หลก็ ..................................................................................................................41
2.2.1 ความเปน็ แมเ่ หลก็ ...................................................................................................................42
2.2.2 การแปลความหมายข้อมูลความเข้มสนามแม่เหลก็ ................................................................43
บทที่ 3 ประวตั ิการบนิ สารวจธรณีฟสิ ิกส์ทางอากาศในประเทศไทย และการพฒั นาเทคโนโลยีในการ

บินสารวจธรณฟี สิ ิกสท์ างอากาศ...................................................................................................44
3.1 ประวัตกิ ารบนิ สารวจธรณีฟสิ ิกสท์ างอากาศในประเทศไทย...........................................................44

IV

3.2 ผลจากการบินสารวจธรณีฟสิ กิ สท์ างอากาศ กอ่ นปพี .ศ. 2527......................................................45
3.2.1 การบินสารวจโดยบรษิ ทั Aero Service Cooperation.........................................................45
3.2.2 การบนิ สารวจโดย Hunting Surveys, Ltd............................................................................49
3.2.3 การบินสารวจโดยบริษัท Sander Geophysics Limited ....................................................50

3.3 การบนิ สารวจโดยหนว่ ยงานอนื่ หรือเอกชน (ในเขตพนื้ ทีส่ ัมปทาน)..............................................51
3.4 การสารวจความเขม้ สนามแม่เหลก็ ทางทะเล..................................................................................51
3.5 การบินสารวจธรณีฟสิ กิ สท์ างอากาศทัว่ ประเทศ ............................................................................52

3.5.1 การบินสารวจ Survey A........................................................................................................52
3.5.2 การบินสารวจ Survey BC......................................................................................................57
3.5.3 การบนิ สารวจ Follow-up Survey........................................................................................61
3.5.4 ผลผลติ จากการบนิ สารวจ .......................................................................................................63
3.6 เทคโนโลยกี ารบนิ สารวจธรณฟี สิ กิ ส์ตั้งแต่อดตี ถงึ ปจั จบุ ัน ..............................................................68
3.6.1 การกาหนดพิกัดตาแหน่งภาคพ้นื ดนิ ในการบินสารวจ ............................................................68
3.6.2 ความกา้ วหนา้ ทางด้านเทคโนโลยคี อมพวิ เตอร์.......................................................................69
3.6.3 การพัฒนาเคร่ืองมอื ธรณีฟิสกิ ส์ในการบนิ สารวจทางอากาศ...................................................71
3.6.4 การสารวจธรณีฟสิ กิ ส์โดยอากาศยานไรค้ นขบั (unmanned aircraft system: UAS) .........74
บทที่ 4 ลักษณะเด่นของขอ้ มูลความเข้มเสนามแม่เหล็ก และข้อมูลความเข้มกมั มนั ตรังสีกับ

หนิ แกรนิต ....................................................................................................................................78
4.1 หนิ แกรนติ .......................................................................................................................................78

4.1.1 หินแกรนติ ภาคเหนือ...............................................................................................................80
4.1.2 ภาคกลางและตะวันออก และบางสว่ นของภาคใต้ ของประเทศไทย......................................91
4.1.3 ภาคใต้ของประเทศไทย...........................................................................................................99
4.1.4 หินอัคนบี รเิ วณอน่ื ๆ............................................................................................................ 105
บทที่ 5 ลกั ษณะเดน่ ของข้อมูลความเข้มเสนามแม่เหลก็ และข้อมลู ความเข้มกมั มันตรงั สี

กบั หนิ ภเู ขาไฟ............................................................................................................................ 108
5.1 หนิ ภเู ขาไฟอายพุ าลีโอโซอกิ และมโี ซโซอิก................................................................................... 110

5.1.1 แนวหินภเู ขาไฟเชียงใหม่ (Chiang Mai Volcanic belt-CM)............................................. 110
5.1.2 แนวหินภูเขาไฟลาปาง (Lampang (or Chiang Khong-Tak-Rayong) Volcanic belt.... 119
5.1.3 แนวหนิ ภเู ขาไฟแมน่ ้านา่ น.................................................................................................... 127
5.1.1 แนวหนิ ภูเขาไฟเพชรบรู ณ์.................................................................................................... 127

V

5.1.2 แนวหินภูเขาไฟสระแก้ว (SK)............................................................................................... 130
5.2 หนิ ภเู ขาไฟถกู ปดิ ทบั ด้วยหนิ ปูน .................................................................................................. 134
5.3 หินภูเขาไฟอายุซีโนโซอิก............................................................................................................. 136

5.3.1 หินภูเขาไฟภาคเหนือ ........................................................................................................... 136
5.3.1 หนิ ภเู ขาไฟภาคกลาง............................................................................................................ 139
5.3.2 หินภเู ขาไฟภาคตะวันออก.................................................................................................... 140
5.3.3 หนิ ภเู ขาไฟภากตะวันออกเฉียงเหนือ................................................................................... 140
5.4 หนิ ภูเขาไฟใต้ชน้ั ตะกอนซโี นโนอกิ ............................................................................................... 145
บทที่ 6 ลักษณะเด่นของข้อมูลความเข้มสนามแม่เหล็กและข้อมลู ความเข้มกัมมันตรังสกี ับหินชนั้ หรอื

หนิ ตะกอน ................................................................................................................................. 146
6.1 หินช้ันหรอื หินตะกอน.................................................................................................................. 146

6.1.1 หนิ ปนู .................................................................................................................................. 146
6.1.2 กล่มุ หินลาปาง...................................................................................................................... 151
6.1.3 กล่มุ หินแกง่ กระจาน............................................................................................................. 152
6.1.1 กลุ่มหินโคราช ...................................................................................................................... 154
6.2 หินแปร ........................................................................................................................................ 155
บทที่ 7 สรุปและข้อเสนอแนะ ................................................................................................................ 157
7.1 ข้อเสนอแนะ................................................................................................................................ 158
เอกสารอ้างองิ ......................................................................................................................................... 159

VI

สารบญั รูปภาพ

รปู ท่ี 1-1 แสดงการผสมสี โพแทสเซยี ม (K) ยเู รเนยี ม (U) และ ทอเรยี ม (Th) (แสดงผลจาก
โปรแกรม Geosoft Oasis montaj) ..........................................................................................3

รปู ท่ี 1-2 แสดงการแสดงผลโดยใช้ color table=color.tbl (แสดงผลจากโปรแกรม Geosoft
Oasis montaj)...........................................................................................................................3

รปู ท่ี 1-3 แนวหินแกรนติ ภาคเหนอื (Cobbing, 2011)...............................................................................6
รูปท่ี 1-4 แผนที่ tectonostratigraphic แสดงการกระจายตวั ของหินไนส์ และหินแกรนติ Doi

Inthanon metamorphic core complex domain (DIMCCD) และ strike-slip fault
zone domain (SSFZD) (Dunning et al., 1995)...................................................................7
รปู ที่ 1-5 แนวหินแกรนิตภาคกลาง ภาคตะวนั ตก และ ภาคตะวันออก (Cobbing, 2011) .......................8
รูปท่ี 1-6 แนวหินแกรนติ ภาคใต้ (Cobbing, 2011)....................................................................................9
รูปท่ี 1-7 การกระจายตัวของหินภเู ขาไฟมหายุคพาลีโอโซอกิ และมีโซโซอกิ (Barr & Charusiri,
2011) ........................................................................................................................................12
รปู ที่ 1-8 การกระจายตัวของหินภเู ขาไฟมหายุคซีโนโซอกิ (Barr & Charusiri, 2011)...........................13
รูปท่ี 1-9 แผนท่คี วามเขม้ กมั มันตรังสโี พแทสเซยี ม (K) (ขอ้ มูลจาก: ข้อมลู ดิจทิ ลั ความเขม้
กมั มันตรงั สีโพแทสเซยี มขนาดกรดิ เซล 500 เมตร)...................................................................18
รูปที่ 1-10 แผนท่ีความเขม้ กมั มันตรังสียเู รเนยี ม (U) (ขอ้ มลู จาก: ขอ้ มลู ดจิ ทิ ลั ความเขม้ กัมมนั ตรงั สี
ยเู รเนยี มขนาดกรดิ เซล 500 เมตร)...........................................................................................19
รูปท่ี 1-11 แผนทค่ี วามเข้มกมั มันตรังสที อเรยี ม (Th) (ขอ้ มลู จาก: ขอ้ มลู ดิจทิ ัล ความเขม้ กัมมนั ตรงั สี
ทอเรียมขนาดกริดเซล 500 เมตร)............................................................................................20
รปู ท่ี 1-12 แผนทกี่ มั มนั ตรงั สรี วม (TC) (ขอ้ มลู จาก: ขอ้ มลู ดจิ ิทัล ความเขม้ กมั มันตรังสรี วมขนาดกริ
ดเซล 500 เมตร).......................................................................................................................21
รปู ที่ 1-13 แผนทก่ี มั มันตรงั สีเทอรนารี (ขอ้ มูลดจิ ิทัล ความเขม้ กมั มันตรังสโี พแทสเซยี ม ยเู รเนยี ม
และ ทอเรยี ม ขนาดกรดิ เซล 500 เมตร แสดงผลโดยให้ ทอเรยี มแสดงสี Cyan
โพแทสเซียม แสดงสี Magenta ยเู รเนยี ม แสดงสี Yellow ) ...................................................22
รูปท่ี 1-14 แผนทค่ี วามเข้มสนามแมเ่ หล็กคงเหลือ (Residual Magnetic) (ขอ้ มลู จาก: ขอ้ มลู ดจิ ทิ ลั
ความเขม้ สนามแม่เหล็ก ชนดิ Residual Magnetic ขนาดกรดิ เซล 500 เมตร) ......................23
รปู ที่ 1-15 แผนทคี่ วามเข้มสนามแมเ่ หล็กรวม (Total Field magnetic) (ขอ้ มลู จาก: ขอ้ มลู ดิจทิ ลั
ความเข้มสนามแม่เหลก็ รวม Total field magnetic ขนาดกริดเซล 500 เมตร).....................24
รูปที่ 1-16 แผนที่ธรณีวิทยา (ข้อมลู ดิจทิ ลั Geology_250K) ...................................................................25
รูปท่ี 2-1 ขบวนการแผร่ งั สี ของธาตกุ มั มันตรังสี แอลฟา เบตา้ แกมมา ผ่านวสั ดุต่างๆ โดยที่ รงั สี
แกมมา (http://hyperphysics.phy-astr.gsu.edu/hbase/hframe.html)..........................26
รปู ที่ 2-2 แสดงชว่ งพลังงานรังสแี กมมาของ โพแทสเซยี ม ยเู รเนยี ม และทอเรียม (IAEA, 2003) ............27

VII

รปู ท่ี 2-3 เปรยี บเทยี บปริมาณความชนื้ กบั ปริมาณความเขม้ ขน้ ของเรดอน (International Atomic

Energy, 2003) .........................................................................................................................31
รูปท่ี 2-4 แสดงความกว้างของวตั ถทุ ี่ทาการวัดทีม่ ีระยะจากัด (finite source) และระยะอนนั ต์

(Infinite Source) (Paterson,1997).......................................................................................31
รปู ที่ 2-5 แสดงความสัมพนั ธข์ องคา่ ความเข้มกัมมนั ตรังสี ที่ระดับความสูงแตกแต่งกนั ของค่า

กมั มันตรังสีรวม โพแทสเซยี ม ยเู รเนยี ม และ ทอเรียม (IAEA, 2003) ......................................32
รปู ที่ 2-6 แสดงลักษณะภูมปิ ระเทศท่แี ตกตา่ งกัน ทาใหไ้ ดผ้ ลการวัดท่แี ตกตา่ งกนั (Grasty, 1976) ........33

รปู ที่ 2-7 แสดงลักษณะการบนิ กับลกั ษณะภูมปิ ระเทศที่มีผลตอ่ ต่าแหนง่ และความสูง ต่างไปจาก

ความเปน็ จริง (Potisat, 1989).................................................................................................33
รปู ที่ 2-8 14 คา่ ความเข้มกมั มนั ตรังสี K, U & Th ในหินอัคนีเมื่อมีค่า Si content เพิ่มมากข้ึน

(Gunn et al., 1997)................................................................................................................35
รปู ที่ 2-9 แผนท่ีกัมมันตรังสเี ทอรน์ ารีซ้อนทบั กบั ข้อมูลความสูง และทางนา้ แสดงผลในระบบ RGB

หรอื Reverse CMY ซึง่ บริเวณทคี่ า่ ความเขม้ กมั มันตรังสสี งู แสดงสอี ่อน Weihermann
and et.al. (2016)....................................................................................................................36
รปู ที่ 2-10 แผนที่ภาคตัดขาว x-x’ แสดงภาพจาลองของหนิ แกรนติ จากข้อมูลความเขม้ กมั มนั ตรังสี.....36

รปู ท่ี 2-11 หนา้ ตดั ดนิ ที่มตี ้นกาเนดิ จากหินแกรนิต เปรียบเทยี บกับคา่ โพแทสเซียม ทอเรียม และ

ยเู รเนยี ม ตอนเหนือของรัฐควีนแลนด์ ออสเตรเลีย(ซ้าย) (Wilford and et.al, 1997)
และบรเิ วณรฐั นิวเซาวเ์ วลส์ (ขวา) (Dickson and et.al., 1997).............................................37
รปู ที่ 2-12 การกระจายตงั ของโพแทสเซยี ม ยเู รเนยี ม และทอเรยี ม ในชนั้ ดินทีเ่ กิดจาก หินไดออร์

ไรด์ (ซา้ ย) และ บะซอลต์ (ขวา) (Dickson and et.al., 1997)................................................37
รปู ที่ 2-13 แบบจาลองการกระจายตวั ของ โพแทสเซยี ม ยเู รเนยี ม และทอเรยี ม บรเิ วณแหล่งแร่

Porphyry Cu-Au (ภาพบน) และแหล่งแรท่ องคา (ภาพลา่ ง) ประเทศออสเตรเลีย
(Dickson and et.al., 1997) ...................................................................................................38
รูปท่ี 2-14 (บน) ภาพสามมติ ิ ขอ้ มลู ความเข้มกัมมนั ตรังสเี ทอร์นารี (K=สีแดง Th=สีเขยี ว U=สีนา้

เงนิ ) A=บรเิ วณหน้าผาชนั ของหนิ แกรนติ (B) ตะกอนน้าพา (c) ดนิ ทีส่ ะสม ลา่ ง ภาพตดั
ขาง x-x’ แสดงความสัมพนั ธ์ของขอ้ มลู ความเขม้ กมั มนั ตรังสแี ละธรณีสณั ฐานวิทยา...............39
รูปท่ี 2-15 แสดงเสน้ ช้นั ความเข้มกมั มนั ตรงั สรี วม โพแทสเซียม ยเู รเนยี ม และ ทอเรยี ม ตามลาดบั

ในการสารวจหากาแพงโบราณ (Moussa, 2001).....................................................................40
รปู ที่ 2-16 Gamma-ray dose rate บรเิ วณโรงงานผลติ นวิ เคลยี ร์ Mol-Dessel เบลเยย่ี ม....................41

รูปท่ี 2-17 ภาพแสดงค่าความเขม้ สนามแมเ่ หลก็ ท่ีเบ่ียงเบนไปจากเดิม เน่ืองจากถังเหล็กทฝี่ งั ไว้

(geosphere, 2007).................................................................................................................41
รปู ที่ 2-18 ความเปน็ แม่เหลก็ (Magnetic Susceptibility) ของหินชนิดต่าง ๆ (Clark, 1997) ..............42

รปู ท่ี 2-19 การแปลความหมายขอ้ มลู ความเข้มสนามแมเ่ หล็กโดยใช้เสน้ ช้ันความสงู โดยใชค้ วาม

แตกตา่ งของ relief base-level wavelength และ symmetry นอกจากนใี้ ชล้ ักษณะ
รปู รา่ งของเสน้ ชัน้ ความเขม้ สนามแม่เหล็ก................................................................................43

VIII

รูปท่ี 2-20 ลกั ษณะเสน้ ช้นั ความเข้มสนามแม่เหล็ก แสดงรูปรา่ งแบบ round หรอื angular ...............43

รปู ที่ 3-1 แผนท่เี สดงพนื้ ทีก่ ารบนิ สารวจโดยบริษัท Aero Services Cooperation (W.B.Agocs and et.al.,

1959).........................................................................................................................................46
รูปท่ี 3-2 พน้ื ที่ 1 (เชียงคาน-เลย) บินสารวจในแนวบิน N 30 W และมีระยะห่างระหว่างแนวบิน..........47

รูปท่ี 3-3 แสดงพน้ื ที่และแนวบนิ สารวจ พ้ืนท่ี 2 นครสวรรค์ (W.B.Agocs and et.al., 1959)...............48

รูปท่ี 3-4 แสดงพนื้ ทแ่ี ละ แนวบนิ สารวจ พ้นื ที่ 3 ฉะเชงิ เทรา (W.B.Agocs and et.al., 1959)..............49

รปู ที่ 3-5 แสดงพ้ืนที่สารวจภาคตะวนั ออกโดย Saner Geophysics Limited (sander, 1980).............50

รปู ที่ 3-6 ดชั นีแผนที่การบินสารวจ Survey A ซึง่ บินสารวจในแนวเหนือ-ใต้ โดยบินสารวจเฉพาะ

ขอ้ มูลความเขม้ สนามแม่เหลก็ มรี ะยะห่างระหว่างแนวบิน 1 กโิ ลเมตร โดยมคี วามสูงแต่
ละ Block Survey แตกต่างกนั ขึ้นอยูก่ บั ลักษณะภมู ปิ ระเทศ โดยบรเิ วณทีเ่ ป็นภูเขาสงู ชัน
บินดว้ ยระดับความสงู ท่ีสงู กว่าพนื้ ที่ราบ (ขอ้ มูลดจิ ทิ ัล SurveyA) ............................................53
รปู ท่ี 3-7 ดชั นีแผนทก่ี ารบนิ สารวจ Survey B& C ซง่ึ บินสารวจในแนวตะวันออก-ตะวนั ตก โดยบนิ

สารวจข้อมูลความเข้มสนามแมเ่ หลก็ และข้อมูลความเขม้ กัมมนั ตรังสี โดยรกั ษาระยะหา่ ง
จากพน้ื ดนิ 122 เมตร (ข้อมลู ดิจิทลั Survey B).......................................................................56
รูปที่ 3-8 ดชั นีแผนทีก่ ารบินสารวจ Follow-up Survey (ขอ้ มลู ดจิ ทัล Follow-up Survey)................60

รูปที่ 3-9 ภาพด้านบนเปน็ ขอ้ มลู Tape Format ซ่งึ เปน็ ข้อมูลตวั เลข ตอ้ งนามาทาการแปลงค่าให้

อยใู่ นรปู Grid format ตามภาพดา้ นลา่ ง ภาพนี้เปน็ ข้อมูลความเข้มกัมมนั ตรงั สี ระวาง
NB47-02 มขี นาด Grid Cell Size 0.4233 เมตร ....................................................................66
รูปท่ี 3-10 ดา้ นบนแสดงขอ้ มลู XYZ format ใชใ้ นโปรแกรม Geosoft Version บน DOS ซ่ึงจะมี

“LINE xxxx” ขั้น เมื่อมกี ารเปลย่ี น Line ใหม่ ภาพล่างเปน็ ขอ้ มลู GDB database ใน
โปรแกรม Geosoft Oasiz Montaj สามารถใส่ Header ชนดิ ข้อมลู และแสดงผล แยก
แตล่ ะ Line Data ซึง่ ไม่ต่อเนือ่ งเหมือนกบั XYZ format นอกจากน้ี ยังสามารถคานวน
เพมิ่ คา่ เขา้ ไปยังคอลมั ใหมไ่ ด้ในทนั ที.........................................................................................67
รูปที่ 3-11 เครอ่ื ง GPS เป็นร่นุ ทีก่ รมทรพั ยากรธรณี นามาใช้ในการปฏิบตั งิ านอย่างแพรห่ ลาย

ยห่ี อ้ Magellan รุ่น NAV 5000 ซ่งึ มนี า้ หนกั ประมาณ 0.85 กิโลกรัม มคี วามถูกต้องใน
การวัด 15 เมตร สามารถบนั ทึกตาแหนง่ ในเคร่ืองได้ 100 ค่า ในการวดั ตอ้ งใชเ้ วลาในการ
วดั ณ ตาแหนง่ ทีต่ ้องการมากกว่า 15 นาที เมื่อมีการเคลอื่ นยา้ ยไปจากตาแหนง่ ท่หี า่ ง
จากตาแหนง่ ทว่ี ดั ก่อนหนา้ มาก.................................................................................................69
รปู ที่ 3-12 อปุ กรณ์จดั เก็บข้อมลู คอมพิวเตอร์จากซ้าย-ขวา ไดแ้ ก่เทปแม่เหล็ก ซิปไดร์ฟ ซีดี/ดวี ีดี

Remove hard disk และ handy drive ซึ่งเทปแม่เหล็ก และซิปไดรฟ์ ไมม่ ใี ช้ในปจั จบุ นั .....70
รปู ท่ี 3-13 ภาพรวมของการพัฒนาการสารวจสนามแมเ่ หลก็ ไฟฟา้ ท่ีใชก้ ับเฮลิคอปเตอร์ (Thomson,

Fountain, & Watts, 2007) ....................................................................................................72
รปู ที่ 3-14 ภาพรวมของการพัฒนาการสารวจสนามแม่เหล็กไฟฟา้ ใช้กบั เครอื่ งบนิ ปกี แข็ง

(Thomson, Fountain, & Watts, 2007) ...............................................................................73
รูปท่ี 3-15 แสดงเครือ่ งมอื วัดความเข้มสนามแม่เหลก็ ท่ีสามารถติดตงั้ กบั Drone....................................75

IX

รปู ท่ี 3-16 ระบบ Airborne magnetic survey system with 3-axis (ซ้าย) Radioelement

survey และ Electromagnetic survey system based on multicopter (ขวา) .............76
รูปที่ 3-17 ระบบ Rainbow-3 UAV aerogeophysical (magnetic/radioactive) station.................76

รปู ท่ี 3-18 ภาพจาลองระบ EM ทส่ี ามารถคน้ หารถยนต์ท่ีถูกปดิ ทบั ไว้ ...................................................77

รูปที่ 4-1 ตารางสแี สดงผลแผนที่กัมมนั ตรงั สีเทอร์นารี คา่ โพแทสเซยี มกาหนดใหแ้ สดงสมี ว่ งแดง ค่า

ยเู รนยี มกาหนดใหแ้ สดงสเี หลอื ง ค่าทอเรยี มกาหนดใหแ้ สดงสฟี ้า............................................78
รปู ท่ี 4-2 ตารางสีแสดงผลโดยใช้ color table=color.tbl (แสดงผลจากโปรแกรม Geosoft Oasis

montaj)....................................................................................................................................78
รปู ที่ 4-3 แผนท่ีแสดงแนวหนิ แกรนติ ภาคเหนือ (ก) ซึ่งแสดงหนิ แกรนิตแนวกลางและแนวตะวันออก

แนวกลาง (Central Province Granites of Permo-Triassic and Triassic age)
(Cobbing, 2011) เปรยี บเทยี บกบั แผนที่กมั มันตรังสเี ทอร์นารี (ข) และ แผนทคี่ วามเข้ม
กัมมนั ตรังสรี วม (ค) แสดงขอบเขตของหนิ แกรนติ และ ตะกอนของหินแกรนิต เปน็ สีเขม้
แผนท่ีความเขม้ สนามแมเ่ หลก็ (ง) แสดงใหเ้ หน็ ลักษณะหนว่ ยหินทม่ี ีความเปน็ แม่เหล็ก ที่
ไม่ได้แสดงความสัมพนั ธ์กับหนิ แกรนิตอยา่ งชัดเจน...................................................................79
รูปท่ี 4-4 แผนที่ธรณีวทิ ยา (ก) แสดงบรเิ วณดอยอินทนนท์ และดอยสเุ ทพคอมเพล็กซ์ เปรยี บเทียบ

กับแผนทก่ี ัมมนั ตรังสเี ทอรน์ ารี (ข) แสดงเป็นสีเขม้ ตามแนว Detachment fault
ล้อมรอบบรเิ วณที่เปน็ สเี ขียวด้านใน และแผนทค่ี วามเข้มกมั มนั ตรงั สรี วมซ้อนทบั กบั เส้น
ชน้ั ความเข้มสนามแมเ่ หล็ก (ค) และแผนทค่ี วามเข้มสนามแม่เหลก็ คงเหลอื (Residual
Magnetic) (ง) แสดงให้เห็นถงึ การมีการแทรกดันของหินอัคนใี นแนว
ตะวันออกเฉียงเหนือ-ตะวนั ตกเฉียงใต้ เขา้ มาบริเวณทเ่ี ปน็ คอมเพล็กซ์ ...................................81
รูปที่ 4-5 แผนทล่ี าดับชนั้ การแปรสัณฐาน(Tetonostratigraphic) ของหนิ ตอนกลาง (Central Belt)

บริเวณตะวนั ตกของประเทศไทย ซ่ึงแบง่ เปน็ 2 โซน ได้แก่ดอยอินทนนทค์ อมเพล็ก และ
รอยเลื่อนตามแนวระดับ (Macdonald et al., 2010) เปรียบเทยี บกับแผนที่กัมมันตรงั สี
เทอรน์ ารี (ขวา) แสดงลกั ษณะเดน่ ของหนิ บรเิ วณ รอยเลอ่ื นตามแนวระดับ.............................83
รูปที่ 4-6 แผนทกี่ มั มนั ตรงั สีเทอรน์ ารี บรเิ วณจังหวัดตาก (ก) แสดงลกั ษณะ แถบสีม่วงตอ่ เนือ่ งกนั

กับแถบสแี ดงในแนวตะวนั ตกเฉยี งเหนือ-ตะวันออกเฉยี งใต้ (ลูกศรช)้ี และเป็นบรเิ วณ
เดยี วกันกบั แนวรอยเล่ือนแมป่ ิง แสดงให้เหน็ ชดั แจนจากขอ้ มูลความเข้มสนามแมเ่ หล็ก
(ค) เสน้ ชั้นความเข้มสนามแมเ่ หลก็ ซอ้ นทบั กบั แผนทกี่ ัมมันตรงั สีรวม (ข) และ เสน้ ชัน้
ความเขม้ สนามแม่เหลก็ ทีซ่ อ้ นทบั กบั แผนที่กัมมันตรงั สีเทอร์นารี (ง) ซ่งึ แสดงแนวรอย
เล่อื น (เสน้ สีแดง) ท่เี กดิ ในบริเวณเดียวกันกบั หินไนส์ ...............................................................84
รูปที่ 4-7 แผนทก่ี มั มนั ตรังสีเทอร์นารี (ก) และแผนที่กมั มันตรงั สีรวม (ข) แยกบรเิ วณทเ่ี ป็นมกิ มา

ไทต์ กบั ริเวณหินแกรนติ ท่ไี มเ่ ปลีย่ นแปลงไดอ้ ย่างชัดเจน โดยทเ่ี ป็นสดี าเขม้ แดง หรอื ที่
เปน็ สีชมพเู ขม้ ในแผนทก่ี มั มนั ตรงั สีรวม เป็นหินแกรนติ ที่ไม่เปลย่ี นแปลง (ข) แผนที่
ความเขม้ กัมมนั ตรงั สรี วมซอ้ นทบั ดว้ ยเสน้ ชน้ั ความเข้มสนามแม่เหล็กคงเหลือ (Residual
Magnetic (ง) แสดงใหเ้ หน็ มกี ารแทรกดันของหนิ อัคนีดา้ นตะวันออกและตะวันตกของหนิ
แนวน.้ี ........................................................................................................................................85

X

รปู ที่ 4-8 แผนทกี่ ัมมันตรังสีเทอรน์ ารี (ก) แผนกมั มันตรังสรี วม (ข) แสดงลักษณะหินอัคนีมวล

ไพศาล และ พลตู อน โดยพลูตอนด้านตะวนั ออกของแมส่ ะเรยี ง ซ่ึงเป็นด้านตะวนั ตกของ
พลตู อน แสดงลักษณะ Texture เฉพาะในแผนทก่ี มั มนั ตรังสเี ทอร์นารี และเปน็ สีมว่ งแดง
ท่ีจางกว่าพลตู อนดา้ นตะวนั ออก แผนที่ความเข้มสนามแมเ่ หล็ก (ค) และแผนที่เสน้ ชั้น
ความเขม้ สนามแมเ่ หลก็ ทซี่ ้อนทับกบั แผนทกี่ ัมมนั ตรังสรี วม (ง) แสดงคา่ ผดิ ปกติความเขม้
สนามแมเ่ หลก็ เกดิ ขา้ งๆ พลตู อน...............................................................................................86
รปู ท่ี 4-9 แผนทก่ี ัมมนั ตรังสเี ทอรน์ ารี (ก) แผนทกี่ มั มนั ตรังสีรวม (ข) แสดงความตอ่ เนื่องของพลตู อน

เชียงราย ตอนใต้ ตัง้ แต่อาเภอเมืองปาน ถงึ ตอนเหนือ อาเภอแม่อาย แผนทีค่ วามเข้ม
สนามแม่เหล็ก (ค) และแผนทเ่ี สน้ ชั้นความเข้มสนามแมเ่ หล็กซอ้ นทบั กบั แผนที่กัมมนั ตรังสี
รวม แสดงลักษณะของหนิ ภูเขาไฟที่เกดิ ขนึ้ ในบรเิ วณใกล้เคยี ง.................................................87
รปู ที่ 4-10 แผนทก่ี ัมมันตรังสเี ทอร์นารี (ก) แผนที่กัมมันตรงั สรี วม (ข) แสดงแนวหนิ แกรนติ ขนุ ตาล

บา้ นโฮง่ และ อาเภอล้ี แผนทค่ี วามเข้มสนามแม่เหลก็ (ค) และแผนที่เสน้ ชัน้ สนามแม่เหลก็
ซอ้ นทบั กบั แผนทก่ี มั มนั ตรงั สรี วม แสดงลักษณะ ค่าผิดปกติ ของความเขม้ สนามแมเ่ หลก็
รอบแกรนิตขุนตาล แตไ่ ม่ปรากฎภายในบริเวณของหินแกรนิตในบริเวณนี้ทง้ั หมด..................89
รูปท่ี 4-11 แผนที่กมั มนั ตรงั สีเทอรน์ ารี (ก) แผนทก่ี ัมมนั ตรงั สรี วม (ข) แสดงขอบเขตของตาก

แกรนติ เป็นสีเขียวเขม้ และ เปน็ สีมว่ งแดงเข้ม ตามลาดับ แผนท่คี วามเขม้ สนามแมเ่ หลก็
(ค) และ แผนทเี่ สน้ ชั้นสนามแมเ่ หลก็ ซ้อนทบั กับแผนท่กี มั มันตรงั สรี วม (ง) แสดง ค่า
ผิดปกติ ความเข้มสนามแม่เหล็ก เป็นแนวเดียวกบั ข้อมลู ความเข้มกัมมนั ตรังสี รวมทั้ง
แนวโครงสรา้ งด้วย ....................................................................................................................90
รูปที่ 4-12 แผนทกี่ มั มันตรังสเี ทอรน์ ารี (ข) แผนท่กี ัมมันตรงั สรี วม (ค) แผนที่ความเข้ม

สนามแม่เหล็ก (ง) เปรียบเทยี บกับแผนทแี่ นวหินแกรนติ บริเวณภาคกลาง ภาคตะวนั ออก
และบางส่วนของภาคใต้ของประเทศไทย (ก)............................................................................91
รปู ที่ 4-13 แผนท่ีกมั มนั ตรังสีเทอร์นารี (ก) แผนที่กมั มันตรังสรี วม (ข) แสดงขอบเขตของหนิ แกรนติ

อาเภอสวนผึ้งจงั หวัดราชบุรี ซงึ่ เป็นแกรนิตแนวตะวันตก และ หบุ กะพงแกรนิต ซงึ่ เปน็
แกรนิตแนวกลาง แผนทีค่ วามเขม้ สนามแมเ่ หลก็ (ค) และแผนทเี่ สน้ ชั้นความเขม้
สนามแม่เหลก็ ซ้อนทบั กับขอ้ มลู กัมมนั ตรังสรี วม (ง) แสดงแนวของดา่ นเจดียส์ ามองค์ตอน
เหนอื ของพนื้ ท่ี และ บริเวณทมี่ ีหินอคั นแี ทรกดนั ของแกรนติ ทง้ั สองบริเวณ.............................93
รูปท่ี 4-14 แผนที่กัมมนั ตรังสีเทอรน์ ารี (ก) แผนทกี่ มั มันตรังสีรวม (ข) แสดงขอบเขตของหนิ แกรนิต

และตะกอนทเี่ กิดจากหินแกรนติ แผนท่ีความเข้มสนามแมเ่ หล็ก (ข) แผนท่ีเสน้ ช้นั ความ
เขม้ สนามแม่เหลก็ ซอ้ นกบั แผนท่กี ัมมันตรงั สรี วม (ง) แสดงลักษณะแนวรอยเล่อื น ทเี่ กิดใน
แนวตะวนั ออกเฉยี งเหนอื -ตะวนั ตกเฉยี งใต้...............................................................................94
รปู ที่ 4-15 แผนท่กี มั มันตรังสเี ทอร์นารี (ก) แผนทสี่ กี ัมมันตรังสีรวม แสดงขอบเขตของหินแกรนติ

ทางตอนเหนอื และตะวันออกของอาเภอศรีสวัสด์ิ เปน็ สแี ดงดา ในแผนท่กี มั มันตรังสีเทอร์
นารี และ เป็นสีม่วงแดงเข้มในแผนทกี่ มั มันตรงั สรี วม แผนทค่ี วามเขม้ สนามแม่เหลก็ (ค)
และแผนที่เสน้ ชนั้ ความเข้มสนามแมเ่ หล็กซอ้ นกบั แผนทกี่ มั มันตรงั สรี วม (ง) แสดงแนว
รอยเลื่อนดา่ นเจดยี ส์ ามองค์ทางตอนใต้ และแสดงแนวหนิ ภเู ขาไฟรอบ ๆ บริเวณทเ่ี ปน็
ขอบเขตของหินแกรนติ .............................................................................................................96

XI

รปู ที่ 4-16 แผนทก่ี มั มันตรังสเี ทอร์นารี (ก) แผนทก่ี มั มันตรงั สรี วม (ข) แสดงขอบเขตของหนิ แกรนติ

บริเวณจงั หวดั ชลบรุ ี-ระยอง แผนท่คี วามเขม้ สนามแมเ่ หลก็ (ค) แผนท่เี สน้ ชน้ั ความเข้ม
สนามแมเ่ หล็กซอ้ นทบั กบั แผนท่กี มั มันตรังสรี วม (ง) แสดงใหเ้ หน็ คา่ ผิดปกติ ความเขม้
สนามแมเ่ หล็กในแนวตะวนั ออกเฉยี งใต-้ ตะวนั ตกเฉียงเหนือ ตอ่ เนื่องจากแนวหนิ แกรนติ
ซ่ึงไมม่ ีความเปน็ แม่เหล็ก...........................................................................................................97
รปู ที่ 4-17 แผนทก่ี ัมมันตรงั สีเทอรน์ ารี (ก) แผนที่กัมมันตรงั สีรวม (ข) แผนทีค่ วามเขม้

สนามแม่เหล็ก (ค) แผนที่เสน้ ชั้นความเขม้ สนามแมเ่ หลก็ ซอ้ นทับกบั แผนท่กี ัมมนั ตรงั สรี วม
(ง) พืน้ ที่ภาคตะวนั ออก............................................................................................................98
รปู ท่ี 4-18 แผนทแี่ สดงแนวหนิ แกรนิต (Cobbing, 2011) (ก) เปรียบเทียบกบั แผนทก่ี ัมมันตรงั สี

เทอร์นารี (ข) แผนทกี่ ัมมนั ตรงั สรี วม (ค) และ แผนทค่ี วามเข้มสนามแมเ่ หลก็ (ง) ภาคใต้
ของประเทศไทย..................................................................................................................... 100
รปู ท่ี 4-19 แผนท่ีกมั มนั ตรงั สีเทอรน์ ารี (ก) แผนท่ีกัมมนั ตรงั สรี วม (ข) แผนทีค่ วามเขม้

สนามแม่เหลก็ (ค) แผนท่ีเส้นช้นั ความเขม้ สนามแม่เหลก็ ซอ้ นทบั กับแผนทก่ี มั มนั ตรังสรี วม
(ง) พน้ื ทหี่ นิ แกรนิตแนวตะวันตก บรเิ วณภาคใตข้ องประเทศไทย ......................................... 101
รปู ที่ 4-20 แผนที่กัมมันตรังสเี ทอรน์ ารี (ก) แผนที่กมั มนั ตรงั สรี วม (ข) แผนทคี่ วามเขม้

สนามแมเ่ หล็ก (ค) แผนท่เี ส้นช้นั ความเขม้ สนามแมเ่ หลก็ ซอ้ นทับกบั แผนที่กมั มันตรงั สีรวม
(ง) พ้นื ทีห่ นิ แกรนิตแนวกลาง บรเิ วณภาคใต้ ......................................................................... 103
รูปท่ี 4-21 แผนที่กมั มันตรังสีเทอรน์ ารี (ก) แผนท่ีกมั มนั ตรังสีรวม (ข) แผนทค่ี วามเขม้

สนามแมเ่ หล็ก (ค) แผนทเี่ สน้ ชน้ั ความเขม้ สนามแม่เหล็กซอ้ นทบั กบั แผนที่กัมมนั ตรังสีรวม
(ง) ของหนิ แกรนิตแนวกลาง และแนวตะวันออก บรเิ วณภาคใตส้ ุดของประเทศไทย............ 104
รปู ท่ี 4-22 แผนที่ธรณีวทิ ยา แสดงขอบเขตของหินแกรนิต (PTrgr) บรเิ วณภูสะนาว จังหวัดเลย (ก)

เปรียบเทยี บกับแผนที่ความเขม้ สนามแม่เหล็ก (ข) แผนท่ีกมั มันตรงั สีเทอรน์ ารี (ค) แผนที่
เส้นช้ันควาเข้มสนามแมเ่ หล็กซ้อนทบั แผนทกี่ ัมมนั ตรังสีรวม (ง) ........................................... 105
รูปท่ี 4-23 แผนที่ธรณีวทิ ยา (ก) แสดงขอบเขตของหินแกรนติ (PTrgr) บริเวณอาเภอนาดว้ ง จงั หวัด

เลย เปรรียบเทยี บกบั แผนท่คี วามเข้มสนามแม่เหลก็ (ข) แผนท่ีกัมมันตรังสเี ทอรน์ ารี แผน
ทีเ่ ส้นชั้นความเขม้ สนามแม่เหลก็ ซอ้ นทบั กบั แผนทก่ี ัมมนั ตรงั สรี วม (ง) แสดงค่าผิดปกติ
ความเข้มสนามแมเ่ หล็กคูบ่ วก-คู่ลบในบรเิ วณดียวกนั กบั ทม่ี ีคา่ ความเข้มกมั มันตรงั สีต่า....... 106
รูปที่ 4-24 แผนทก่ี มั มนั ตรังสีรวม (ข) แผนทคี่ วามเขม้ สนามแมเ่ หล็ก (ค) แผนทเ่ี ส้นชั้นความเขม้

สนามแมเ่ หล็กซอ้ นทบั กบั แผนทเ่ี ทอรน์ ารี (ง) เปรียบเทยี บกบั แผนทีธ่ รณีวทิ ยา แสดง
บรเิ วณทเ่ี ป็นหินไซยไี นต์ แผนทมี่ าตราส่วน 1:50,000 ระวาง 4825 II (บา้ นเหนือคลอง...... 107
รปู ท่ี 5-1 ตารางสแี สดงผลแผนที่กัมมันตรงั สเี ทอรน์ ารี คา่ โพแทสเซยี มกาหนดใหแ้ สดงสีมว่ งแดง ค่า

ยเู รนยี มกาหนดใหแ้ สดงสเี หลอื ง คา่ ทอเรยี มกาหนดให้แสดงสฟี า้ ......................................... 108
รปู ที่ 5-2 ตารางสีแสดงผลโดยใช้ color table=color.tbl (แสดงผลจากโปรแกรม Geosoft Oasis

montaj)................................................................................................................................. 108
รปู ที่ 5-3 การกระจายตวั ของหนิ ภูเขาไฟมหายุคพาลโี อโซอกิ (Barr and Charusiri, 2011) ................ 111

รูปท่ี 5-4 การกระจายตวั ของหนิ ภูเขาไฟมหายุคซโี นโซอกิ (Barr and Charusiri ,2011)..................... 112

XII

รปู ที่ 5-5 แผนทีก่ มั มันตรงั สีเทอรน์ ารี (ก) แผนท่ธี รณวี ิทยา (ข) แผนทค่ี วามเขม้ สนามแมเ่ หลก็ (ค)

แผนทเ่ี ส้นช้ันความเขม้ สนามแม่เหล็กซ้อนทบั กับแผนท่ีกัมมนั ตรังสีรวม (ง) แสดงหินภเู ขา
ไฟพ้นื ทีแ่ มจ่ นั (CMa) ............................................................................................................. 114
รปู ท่ี 5-6 แผนทก่ี มั มันตรังสีเทอร์นารี (ก) แผนที่ธรณวี ทิ ยา (ข) แผนท่ีความเขม้ สนามแมเ่ หลก็ (ค)

แผนทเ่ี ส้นช้นั ความเข้มสนามแม่เหลก็ ซอ้ นทบั กับแผนที่กัมมันตรังสีรวม (ง) พื้นทีเ่ ชยี งราย
(CMb) .................................................................................................................................... 115
รปู ท่ี 5-7 แผนที่กัมมันตรงั สีเทอร์นารี (ก) แผนที่ธรณวี ทิ ยา (ข) แผนที่ความเขม้ สนามแมเ่ หลก็ (ค)

แผนทเ่ี สน้ ช้ันความเขม้ สนามแม่เหล็กซ้อนทบั กบั แผนทกี่ ัมมันตรงั สีรวม (ง) แสดงหินภเู ขา
ไฟเชยี งดาวและตอนเหนอื (CMe) พนื้ ทพี่ ร้าว (CMd) และดอยสะเกด็ (CMf) ...................... 115
รูปท่ี 5-8 แผนทกี่ ัมมันตรังสีเทอร์นารี (ก) แผนทีธ่ รณวี ิทยา (ข) แผนทคี่ วามเข้มสนามแม่เหลก็ (ค)

แผนทเ่ี สน้ ชั้นความเข้มสนามแมเ่ หลก็ ซ้อนทบั กับแผนที่กัมมนั ตรงั สรี วม (ง) แสดงหนิ ภเู ขา
ไฟวงั เหนอื -เวียงป่าเป้า (CMe)............................................................................................... 117
รปู ที่ 5-9 แผนท่ีกัมมันตรงั สเี ทอรน์ ารี (ก) แผนท่ธี รณวี ทิ ยา (ข) แผนทีค่ วามเขม้ สนามแมเ่ หล็ก (ค)

แผนที่เสน้ ชนั้ ความเขม้ สนามแมเ่ หลก็ ซอ้ นทบั กบั แผนทก่ี ัมมนั ตรังสรี วม (ง) แสดงหนิ ภูเขา
ไฟสนั กาแพงและลาพูน (CMg) .............................................................................................. 118
รูปท่ี 5-10 แผนทก่ี ัมมนั ตรังสเี ทอร์นารี (ก) แผนที่ธรณีวิทยา (ข) แผนทคี่ วามเขม้ สนามแม่เหล็ก (ค)

แผนที่เส้นชน้ั ความเขม้ สนามแมเ่ หล็กซอ้ นทบั กบั แผนทก่ี มั มนั ตรงั สรี วม (ง) แสดงหนิ ภเู ขา
ไฟเชียงของ และ พะเยา ........................................................................................................ 120
รูปท่ี 5-11 แผนที่กัมมนั ตรงั สีเทอรน์ ารี (ก) แผนที่ธรณีวิทยา (ข) แผนทค่ี วามเข้มสนามแมเ่ หลก็ (ค)

แผนทเ่ี ส้นชั้นความเข้มสนามแม่เหล็กซ้อนทบั กับแผนท่ีกัมมันตรังสีรวม แสดงแนวหิน
ภเู ขาไฟนา่ น ........................................................................................................................... 122
รูปท่ี 5-12 แผนทีก่ มั มันตรงั สีเทอรน์ ารี (ก) แผนทธี่ รณวี ิทยา (ข) แผนที่ความเขม้ สนามแมเ่ หล็ก (ค)

แผนทเ่ี ส้นชัน้ ความเขม้ สนามแม่เหลก็ ซ้อนทับกบั แผนท่ีกมั มันตรงั สรี วม แสดงแนวหนิ ภเู ขา
ไฟลาปาง-แพร่ (LPd) และ ตาก (LPe)................................................................................... 123
รูปท่ี 5-13 แผนทีก่ ัมมันตรงั สเี ทอร์นารี (ก) แผนทธี่ รณวี ิทยา (ข) แผนทค่ี วามเข้มสนามแมเ่ หลก็ (ค)

แผนทเ่ี ส้นชน้ั ความเขม้ สนามแม่เหลก็ ซ้อนทบั กับแผนท่ีกมั มนั ตรงั สีรวม (ง) แสดงแนวหนิ
ภเู ขาไฟนครสวรรค์ (LPf) ....................................................................................................... 125
รูปท่ี 5-14 แผนที่กมั มันตรังสเี ทอรน์ ารี (ก) แผนที่ธรณีวทิ ยา (ข) แผนทคี่ วามเข้มสนามแม่เหล็ก (ค)

แผนที่เส้นชน้ั ความเขม้ สนามแม่เหลก็ ซอ้ นทบั กับแผนท่กี ัมมันตรงั สรี วม (ง) แสดงแนวหนิ
ภเู ขาไฟแม่นา้ บางปะกง (LPg) และ เกาะชา้ ง (LPf)............................................................... 126
รปู ที่ 5-15 แผนที่กัมมนั ตรังสเี ทอร์นารี (ก) แผนที่ธรณีวิทยา (ข) แผนทคี่ วามเขม้ สนามแม่เหลก็ (ค)

แผนที่เส้นชั้นความเขม้ สนามแมเ่ หล็กซ้อนทบั กบั แผนทีก่ มั มันตรงั สรี วม (ง) แสดงแนวหนิ
ภเู ขาไฟแม่น้าน่าน.................................................................................................................. 128
รูปท่ี 5-16 แผนทีก่ มั มนั ตรงั สีเทอรน์ ารี (ก) แผนทีธ่ รณีวิทยา (ข) แผนทคี่ วามเข้มสนามแม่เหล็ก (ค)

แผนท่เี ส้นชัน้ ความเขม้ สนามแมเ่ หล็กซ้อนทบั กับแผนทีก่ ัมมันตรงั สีรวม (ง) แสดงแนวหนิ
ภูเขาไฟตะวนั ตกของเลย ตอนกลางของเลย และตะวันออกของเลย..................................... 131

XIII

รปู ท่ี 5-17 แผนท่ีกมั มนั ตรังสีเทอร์นารี (ก) แผนทีธ่ รณีวทิ ยา (ข) แผนทคี่ วามเข้มสนามแมเ่ หลก็ (ค)

แผนท่ีเสน้ ชน้ั ความเขม้ สนามแม่เหล็กซอ้ นทบั กับแผนทีก่ มั มันตรงั สรี วม (ง) แสดงแนวหนิ
ภูเขาไฟวังโป่ง ไพศาลี และสระบุรี......................................................................................... 132
รูปท่ี 5-18 แผนทก่ี มั มนั ตรังสีเทอรน์ ารี (ก) แผนทธ่ี รณวี ิทยา (ข) แผนทคี่ วามเขม้ สนามแมเ่ หลก็ (ค)

แผนที่เส้นชั้นความเขม้ สนามแมเ่ หลก็ ซ้อนทบั กบั แผนท่กี มั มันตรงั สรี วม (ง) แสดงแนวหนิ
ภูเขาไฟสระแกว้ ..................................................................................................................... 133
รปู ท่ี 5-19 แผนทก่ี ัมมนั ตรงั สเี ทอร์นารี (ก) แผนท่ีธรณวี ิทยา (ข) แผนทคี่ วามเข้มสนามแม่เหลก็ (ค)

แผนทีเ่ ส้นชั้นความเข้มสนามแม่เหลก็ ซ้อนทบั กับแผนทก่ี ัมมันตรังสีรวม (ง) แสดงหนิ ปนู ท่ี
ปดิ ทับหินภเู ขาไฟบรเวณอาเภอปางมะผ้า .............................................................................. 134
รูปท่ี 5-20 แผนทีก่ ัมมันตรงั สีเทอร์นารี (ก) แผนท่ีธรณีวิทยา (ข) แผนทคี่ วามเขม้ สนามแม่เหลก็ (ค)

แผนทเี่ สน้ ชนั้ ความเข้มสนามแม่เหลก็ ซ้อนทบั กับแผนท่กี มั มันตรังสีรวม (ง) แสดงหินปนู ท่ี
ปิดทับหนิ ภูเขาไฟบรเิ วณดา้ นตะวนั ออก และตอนเหนือของอาเภอเชยี งดาว........................ 135
รูปที่ 5-21 แผนทธี่ รณวี ิทยา (ข) เปรียบเทยี บ แผนทก่ี ัมมนั ตรังสีเทอร์นารี (ก) แผนทีก่ มั มันตรงั สี

เทอรน์ ารซี อ้ นทับกับเสน้ ช้นั ความเขม้ สนามแม่เหลก็ (ค) แผนท่ีกัมมนั ตรงั สีรวมซ้อนทบั กบั
เส้นชน้ั ความเขม้ สนามแมเ่ หล็ก (ง) แสดงลักษณะเด่นของหนิ บะซอลต์ พน้ื ท่ขี นุ ช้างเค่ียน
(BCK)...................................................................................................................................... 137
รูปที่ 5-22 แผนทธ่ี รณวี ทิ ยา (ข) เปรียบเทยี บกบั แผนที่กัมมนั ตรงั สีเทอร์นารี (ก) แผนทกี่ มั มนั ตรังสี

เทอร์นารซี อ้ นทบั กับเส้นชั้นความเข้มสนามแมเ่ หล็ก (ค) แผนทกี่ มั มนั ตรังสีรวมซอ้ นทบั กับ
เส้นชั้นความเข้มสนามแม่เหลก็ (ง) แสดงลกั ษณะเด่นของหนิ บะซอลต์ อาเภอแมท่ ะ (MT)
และ อาเภอสบปราบ-เกาะคา (SP) ........................................................................................ 138
รปู ที่ 5-23 แผนที่ธรณวี ิทยา (ข) เปรยี บเทยี บกบั แผนทกี่ มั มนั ตรงั สเี ทอร์นารี (ก) แผนทีก่ มั มันตรังสี

เทอรน์ ารซี อ้ นทับกับเสน้ ชนั้ ความเขม้ สนามแมเ่ หล็ก (ค) แผนที่กัมมันตรงั สีรวมซ้อนทบั กบั
เส้นช้นั ความเขม้ สนามแม่เหลก็ (ง) แสดงลกั ษณะเดน่ ของหนิ บะซอลต์ อาเภอเดน่ ชัย (DC). 139
รปู ที่ 5-24 แผนทก่ี มั มันตรงั สีเทอรน์ ารี (ก) แผนทก่ี ัมมนั ตรงั สีรวมซ้อนทบั กับเสน้ ช้นั ความเขม้

สนามแมเ่ หลก็ (ข) แผนทธ่ี รณวี ทิ ยา(ค) แสดงลกั ษณะเด่นของหนิ ภเู ขาไฟบรเิ วณวเิ ชียรบรุ ี
และ ลานารายณ์ .................................................................................................................... 141
รูปที่ 5-25 แผนที่กมั มนั ตรังสีเทอร์นารี (ก) แผนที่กัมมันตรังสรี วมซอ้ นทบั กบั เสน้ ชั้นความเขม้

สนามแม่เหลก็ (ข) แผนทธ่ี รณวี ทิ ยา(ค) แสดงลักษณะเดน่ ของหนิ บะซอลต์ทา่ ใหม.่ .............. 142
รปู ที่ 5-26 แผนท่กี ัมมันตรังสีเทอร์นารี (บน) แผนทธี่ รณวี ทิ ยา (ล่าง) แสดงลกั ษณะเด่นของหินบะ

ซอลต์ นครราชสมี า (NR) ภพู ระอังคาร (PPR) และ เขาพระนมร้งุ (KP)................................ 143
รูปท่ี 5-27 แผนที่กมั มันตรังสเี ทอรน์ ารีซอ้ นทบั กบั เส้นชัน้ ความเข้มสนามแม่เหลก็ (บน) แผนท่ี

กัมมันตรงั สีรวมซอ้ นทับกบั เสน้ ชนั้ ความเขม้ สนามแมเ่ หลก็ (ล่าง) แสดงลกั ษณะเด่นของ
หนิ บะซอลต์ นครราชสีมา(NR) ภูพระอังคาร (PPR) และ เขาพระนมร้งุ (KP)....................... 144
รปู ที่ 5-28 แผนทีธ่ รณวี ิทยาซ้อนทับกบั เสน้ ชน้ั ความเขม้ สนามแมเ่ หลก็ แสดง ค่าผิดปกติ ความเขม้

สนามแม่เหล็ก ท่ถี กู ปิดทบั ดว้ ยชน้ั ตะกอนควอเทอรน์ ารี บริเวณอาเภอลาดยาว และ
อาเภอคลองขลุง..................................................................................................................... 145

XIV

รปู ท่ี 6-1 หนิ ปนู หนว่ ย Png2 บรเิ วณดา้ นตะวันออกของอาเภอเชียงดาว ในแผนทีก่ มั มนั ตรงั สีเทอร์

นารแี สดงเป็นสเี หลอื งและสีเขยี ว........................................................................................... 147
รูปท่ี 6-2 หนิ ปนู หนว่ ย Pr บรเิ วณตอนใต้ของอาเภออมุ้ ผาง จังหวดั ตาก ในแผนท่ีกมั มันตรังสีเทอร์

นารีแสดงเปน็ สเี หลอื งและสีเขยี ว........................................................................................... 148
รูปท่ี 6-3 หนิ ปนู หนว่ ย Pr บรเิ วณอทุ ยานแหง่ ชาตเิ ขาสก จงั หวัดสรุ าษฏร์ธานี ในแผนทก่ี มั มันตรังสี

เทอร์นารีแสดงเปน็ สีเหลืองและสีเขียว บรเิ วณลูกศรช้ี เปน็ บรเิ วณเขาพับผา้ ........................ 149
รูปท่ี 6-4 แสดงลักษณะภูเขาหนิ ปนู ของกลุมหนิ ราชบรุ ี เปน็ ภูมิประเทศแบบ karst บรเิ วณเขาพับผา

(พิทกั ษ์ เทยี มวงศ์ และ เกชา จาปาทอง, 2549).................................................................... 149
รูปท่ี 6-5 หินปนู หนว่ ย O บรเิ วณด้านตะวันตกของเขอื่ นศรนี ครินทร์ ในแผนท่ีกมั มนั ตรังสีเทอร์นารี

แสดงเป็นสีม่วงน้าเงินปนกบั สีม่วงแดง................................................................................... 150
รปู ที่ 6-6 หนิ ปูนหนว่ ย O บริเวณด้านตะวันออกของอาเภอทงุ่ หวา้ ในแผนที่กมั มันตรังสีเทอร์นารี

แสดงเปน็ สมี ่วงแดง................................................................................................................. 151
รูปท่ี 6-7 หินปนู หนว่ ย Png2 บริเวณดอยหลวงเชยี งดาว ในแผนท่ีกมั มันตรงั สเี ทอร์นารแี สดง

เป็นสขี าว................................................................................................................................ 151
รูปท่ี 6-8 แผนทกี่ ัมมันตรังสีเทอรน์ ารี (ซ้าย) เปรียบเทยี บกบั แผนท่ธี รณวี ทิ ยากลุม่ หินลาปาง บรเิ วณ

อาเภอแม่เหมาะ อาเภอแม่ทะ จังหวดั ลาปาง........................................................................ 152
รูปที่ 6-9 แผนท่กี ัมมันตรังสเี ทอร์นารี (ซ้าย) เปรยี บเทียบกับแผนท่ีธรณวี ทิ ยากล่มุ หนิ แกง่ กระจาน

(สเี ทา ในแผนทีธ่ รณีวิทยา บริเวณ ภาคใตข้ องประเทศไทย .................................................. 153
รูปที่ 6-10 แผนทก่ี ัมมนั ตรงั สเี ทอร์นารี (ซ้าย) เปรยี บเทยี บกบั แผนทธ่ี รณีวทิ ยากลมุ่ หนิ โคราช

บรเิ วณภาคตะวันออกเฉยี งเหนือของประเทศไทย ................................................................. 155
รปู ที่ 6-11 แผนท่ีกมั มนั ตรงั สีเทอรน์ ารี (ซา้ ย) เปรียบเทยี บกับแผนทีธ่ รณวี ทิ ยากลุ่มหนิ โคราช

บรเิ วณ ดา้ นตะวนั ตกของขอบโคราช..................................................................................... 156
รูปที่ 6-12 แสดงตาแหน่งหินควอตซ์ ซง่ึ อยู่ในหน่วยหิน PTr ในแผนทก่ี ัมมนั ตรงั สเี ทอร์นารี

เป็นจุดสีฟา้ ............................................................................................................................. 156

XV

สารบญั ตาราง

ตารางที่ 2-1 แสดงแร่ท่มี อี งคป์ ระกอบของธาตโุ พแทสเซียม (IAEA, 2003)..............................................28
ตารางท่ี 2-2 แสดงแร่ท่มี ีองคป์ ระกอบของธาตุยเู รเนียม (IAEA, 2003)....................................................28
ตารางท่ี 2-3 แสดงแร่ท่ีประกอบด้วยธาตุทอเรยี ม (IAEA, 2003)..............................................................29
ตารางที่ 2-4 ตารางแสดงหน่วยในการวัดคา่ ความเข้มกมั มนั ตรงั สี (IAEA, 2003) ....................................29
ตารางท่ี 2-5 ตารางแปลงค่าความเขม้ ข้นกมั มันตรังสี (IAEA, 2003)........................................................30
ตารางที่ 3-1 การบนิ สารวจธรรณีฟสิ ิกสท์ างอากาศของประเทศไทย โดยกรมทรัพยากรธรณเี ป็นผู้

จ้างสารวจหรอื ไดร้ บั ความร่วมมอื จากตา่ งประเทศ..................................................................45
ตารางท่ี 3-2 ขอ้ มลู การบนิ สารวจธรณีฟสิ ิกสท์ างอากาศในแตล่ ะพ้ืนที่

(W.B.Agocs and et.al., 1959)...............................................................................................46
ตารางที่ 3-3 ชว่ งพลังงานในการวดั ค่าความเขม้ กัมมันตรังสี โพแทสเซยี ม ยเู รเนยี ม และ ทอเรยี ม.........50
ตารางท่ี 3-4 การดาเนนิ การสารวจความเขม้ สนามแมเ่ หล็กทางทะเลบรเิ วณอา่ วไทย

(กรมเชอ้ื เพลงิ ธรรมชาติ) ...........................................................................................................51
ตารางท่ี 3-5 การบินสารวจ Survey A แต่ละ จานวน 15 พืน้ ที่ ทีค่ วามสงู ต่าง ๆ โดยแตล่ ะพ้ืนที่มี

ระยะห่างระหวา่ งแนวบนิ เท่ากับ 1 กิโลเมตร (Final Report for Airborne
Geophysical Survey of The Mineral Resources Development project)...................54
ตารางที่ 3-6 เคร่อื งมอื ทใ่ี ช้ในการบินสารวจความเขม้ สนามแม่เหล็กความละเอียดสงู (Survey A)
ที่มา Appendix IV Technical Report of Airborne Geophysical Survey The
Mineral Resources Development Project “Survey A”.................................................55
ตารางท3ี่ -7 การบินสารวจ Survey B และ C ซง่ึ บินรักษาระดบั ความสงู หา่ งจากพืน้ ดนิ 122 เมตร
ในแนวตะวนั ออก-ตะวันตก ( ทมี่ า Technical Report for Airborne Geophysical
Survey of The Mineral Resources Development Project “Survey B” and
“Survey C”)............................................................................................................................57
ตารางท3่ี -8 เครื่องมอื ท่ีใช้ในการบินสารวจความเขม้ สนามแมเ่ หล็กความละเอียดสูง
(Survey B และ C)....................................................................................................................58
ตารางท3ี่ -9 แสดงช่องพลังงานท่ีทาการวัดค่าความเข้มกัมมนั ตรงั สี..........................................................59
ตารางท3่ี -10 การบินสารวจ Follow-up Survey ของแตล่ ะพ้ืนท่ี...........................................................61
ตารางท3่ี -11 เครื่องมือท่ีใช้ในการบนิ สารวจความเข้มสนามแมเ่ หลก็ ความละเอียดสงู
(Follow-up Surveys) .............................................................................................................61
ตารางท3ี่ -12 แสดงความถแี่ ละทศิ ทางการวางเคร่ืองมือ...........................................................................62
ตารางท3ี่ -13รายการขอ้ มูลเอกสาร/แผนท/ี่ รายงาน ที่ได้จากการบินสารวจ Survey A...........................64
ตารางท3่ี -14 รายการแผนท/่ี จากการบินสารวจธรณฟี สิ ิกส์ทางอากาศ Survey B และ C.......................64
ตารางท3ี่ -15 รายการแผนที่ พนื้ ท่ีบินสารวจธรณีฟสิ กิ ส์ทางอากาศพื้นที่ Follow-up Survey ...............64

XVI

ตารางท3่ี -16 รายการเทปแม่เหลก็ ทีไ่ ดจ้ ากการสารวจของแตล่ ะ Survey................................................65
ตารางท3ี่ -17 เคร่ืองมอื วัดความเข้มสนามแมเ่ หล็ก ชนิดตา่ ง ๆ ................................................................71
ตารางท3ี่ -18 แสดงบรษิ ัทผผู้ ลิต อปุ กรณ์วัดคา่ ความเข้มสนามแม่เหลก็ (Bell., 2017) ..........................74
ตารางที่ 3-19 การประยุกตใ์ ช้ UAV ดา้ นธรณวี ิทยา (Bell, R.S.,2017)..................................................75
ตารางท่ี 5-1 ตารางแสดงคุณสมบตั ขิ องเส้นชนั้ ความเขม้ สนามแม่เล็กท่แี ตกตา่ งกัน

และตัวอยา่ งของแผนที่ความเข้มสนามแมเ่ หล็ก..................................................................... 109
ตารางท่ี 5-2 คาอธบิ ายแนวหินภูเขาไฟเชียงใหม่ (Barr and Charusiri, 2011).................................... 110
ตารางท่ี 5-3 คาอธบิ ายแนวหินภูเขาไฟลาปาง (Barr and Charusiri, 2011) ....................................... 119
ตารางที่ 5-4 คาอธิบายแนวหินภเู ขาไฟแม่น้าน่าน (Barr and Charusiri, 2011).................................. 127
ตารางท่ี 5-5 คาอธิบายแนวหินภเู ขาไฟเพชรบรู ณ์ (Barr and Charusiri, 2011).................................. 127
ตารางที่ 7-1 ตารางสรุปลักษณะเดน่ ความเขม้ กัมมันตรงั สแี ละความเข้มสนามแม่เหล็กของ

ชนิดหนิ /หน่วยหนิ .................................................................................................................. 157

XVII

ลักษณะเด่นขอ้ มลู ความเข้มกมั มันตรังสีและข้อมูลความเขม้ สนามแมเ่ หล็ก
ในการประยุกตใ์ ช้สารวจธรณีวิทยาของประเทศไทย

วนดิ า ระงบั พิศม์

บทคดั ยอ่

การศึกษาลักษณะเด่นของข้อมูลความเขม้ กมั มันตรังสีและข้อมลู ความเข้มสนามแม่เหล็ก
ของประเทศไทย ใช้ข้อมูลจากการบินสารวจธรณีฟิสิกส์ทางอากาศ ที่ดาเนินการบินสารวจระหว่างปี
พ.ศ. 2527-2531 โดยบริษัท Kenting Earth Science

ในการศึกษาลักษณะเด่น โดยการแสดงผลข้อมูลความเข้มกัมมันตรังสีในรูปแบบแผนท่ี
เทอร์นารี ในระบบ CMY (Cyan-Magenta-Yellow) กาหนดให้ ความเข้มกัมมันตรังสีทอเรียมแสดงสีฟ้า
(Cyan) ความเข้มกัมมันตรังสีโพแทสเซียม แสดงสีม่วงแดง (Magenta) ความเข้มกัมมันตรังสียูเรเนียม
แสดงสีเหลือง (Yellow) และข้อมูลความเข้มสนามแม่เหล็กแสดงเป็นเส้นชัน้ ความเข้มสนามแม่เหล็ก และ
แปลความหมายลักษณะเด่นของข้อมูลดว้ ยสายตา โดยเปรยี บเทียบกับข้อมลู ธรณีวทิ ยาของประเทศไทย

หินแกรนิตมีค่ากัมมันตรังสีสูงทั้ง 3 ค่า แสดงผลในแผนท่ีกัมมันตรังสีเทอร์นารีเป็นสีเข้ม
แสดงขอบเขตของหินแกรนิตแยกจากหินชนิดอ่ืนอย่างชัดเจน หินแกรนิตแนวกลางของภาคเหนือ แนว
กลางตอนกลางส่วนทเ่ี ปน็ Core complex แสดง ค่าผิดปกติ ความเข้มสนามแม่เหล็ก ที่เกิดขึ้นมา
ภายหลัง หินแกรนิตแนวตะวันออก มีค่ากัมมันตรังสีสูงและมีความเป็นแม่เหล็ก หินแกรนิตแนวตะวันตก
บรเิ วณประจวบคีรีขนั ธม์ ีค่ากัมมนั ตรงั สสี งู และมคี ่ากัมมันตรงั สที อเรยี มสูงท่ีสดุ ในประเทศไทย

หินภูเขาไฟมีค่ากัมมันตรังสีแตกต่างกันขึ้นอยู่กับองค์ประกอบทางเคมี และแสดงค่า
ผิดปกติความเป็นแม่เหล็กซ่ึงสามารถแสดงความแตกต่างความเป็นเบสิก-เฟลสิกได้ แนวหินภูเขาไฟ
เชียงใหม่ มีความเข้มกัมมันตรังสีต่า มีค่าความเข้มสนามแม่เหลก็ สูง ขอบเขตตามแผนท่ีธรณีวิทยามีขนาด
เล็กกว่าขอบเขตความเข้มสนามแม่เหล็ก ซ่ึงอาจมีบางส่วนถูกปิดทับด้วยหน่วยหินอ่ืน แนวหินภูเขาไฟ
ลาปาง ประกอบด้วยหินไรโอไลต์เป็นส่วนใหญ่ มีค่าความเข้มกัมมันตรังสีสูง มีค่าความเข้มสนามแม่เหล็ก
ตา่ กวา่ แนวหินภเู ขาไฟเชียงใหม่ มีลักษณะรูปร่างเป็นแนวยาว หรือโค้งเปน็ แนวยาว แนวหินภูเขาไฟแม่นา้
น่านมีค่าความเข้มกัมมันตรังสีต่า มีค่าความเข้มสนามแม่เหล็กสูงกว่าแนวเชียงใหม่ แนวหินภูเขาไฟแนว
เพชรบูรณ์ เป็นแนวภูเขาไฟขนาดใหญ่ท่ีอยู่ด้านใต้ ต่อเน่ืองกัน หรือเป็นแนวภูเขาไฟที่เกิดบริเวณแนว
รอยต่อของแผ่นทวีป หรือ แผ่นมหาสมุทร มีความสลับซ้าซ้อน มีค่าความเข้มสนามแม่เหล็กสูงที่สุดใน
ประเทศไทย หินภเู ขาไฟอายุซีโนโซอกิ ประกอบด้วยหินบะซอลต์ มีค่าความเข้มกัมมันตรังสีต่า หรือแสดง
เป็นสีชมพูในแผนที่กัมมันตรังสีเทอร์นารี ค่าความเข้มสนามแม่เหล็กมีค่าต่ากว่าแนวเชียงใหม่ แต่สูงกว่า
แนวลาปาง

XVIII

หินตะกอนมคี ่ากัมมนั ตรังสีตา่ แสดงเปน็ สอี อ่ นในแผนที่กัมมนั ตรังสเี ทอร์นารี ไม่แสดงคา่
ความเป็นแม่เหล็ก หินปูนมีลักษณะกัมมันตรังสีเด่นเมื่อแสดงผลในแผนที่กัมมันตรังสีเทอร์นารี โดยมี 3
ลกั ษณะ ได้แก่ สเี ขียวเหลอื ง สขี าว และสชี มพู หนิ ปูนท่แี สดงในแผนทกี่ ัมมันตรงั สีเทอรน์ ารีเปน็ สีชมพู นัน้
เป็นหินปูนเน้ือดิน ซ่ึงขึ้นอยู่กับองค์ประกอบของเฟลสปาร์ กลุ่มหินลาปางแสดงในแผนท่ีกัมมันตรังสีเทอร์
นารี เป็นสีม่วงชมพู เนื่องจากมีส่วนประกอบ ของหินดินดาน กลุ่มหินแก่งกระจาน แสดงในแผนที่
กมั มันตรงั สเี ทอร์นารีเปน็ สมี ่วงน้าเงนิ เน่อื งจากหินตะกอนท่ีมีส่วนประกอบเป็นหินโคลน

คาสาคัญ: ความเข้มกมั มนั ตรงั สี ความเข้มสนามแม่เหลก็ หินแกรนติ หินภูเขาไฟ หนิ ปูน กลุม่ หนิ ลาปาง
กล่มุ หนิ แกง่ กระจาน กลุ่มหนิ โคราช



คาขอบคณุ

ผู้เขียนขอขอบคุณ คุณอนุกูล วงศ์ใหญ่ ผู้อานวยการกองเทคโนโลยีธรณี ที่ให้ความ
สนับสนุนในการดาเนนิ การจดั ทารายงานฉบบั นี้

ขอขอบคุณ คุณรัศมี สมสัตย์ นักธรณีวิทยาปฏิบัติการกองเทคโนโลยีธรณี ท่ีได้ช่วย
ดาเนินการคัดเลือก ข้อมูลดจิ ิทัลธรณีวทิ ยา ที่สามารถจัดการแสดงผลตามมาตรฐานสี ไดอ้ ย่างถูกตอ้ งและ
รวดเร็ว และในการดาเนินการจัดทาแม่แบบ รูปแบบรายงานให้เป็นไปตามมาตรฐานของกรมทรัพยากร
ธรณี

ขอขอบคุณ คุณสถาพร มิตรมาก นักอุตุนิยมวิทยาปฏิบัติการ กรมอุตุนิยมวิทยา ในการ
จัดทาข้อมูลบรรณานุกรม ให้อยู่ในรูปแบบ RIS format ซ่ึงสามารถจัดทาเอกสารอ้างอิง ได้อย่างรวดเร็ว
โดยไมต่ ้องพิมพ์ข้อมลู เขา้ ไปซ้าอีกคร้ัง

บทที่ 1
บทนา

1.1 ความเป็นมา

การสารวจและการประยุกต์ใช้ข้อมูลธรณีฟิสิกส์ทางอากาศ เริ่มต้นน้ันมีวัตถุประสงค์
ในการกาหนดพื้นที่ศักยภาพทางแร่ โดยเฉพาะอย่างยิ่งแหล่งแร่โลหะ มีการดาเนินการบินสารวจ
ธรณีฟิสิกส์ทางอากาศอย่างตอ่ เน่ืองในพื้นทม่ี ีศักยภาพทางแรส่ ูงทัว่ ประเทศ โดยที่พ้ืนทที่ ่มี ีศักยภาพทางแร่
สูงบริเวณทางดา้ นทิศตะวนั ตกของประเทศไทย ตั้งแต่ทางภาคเหนือของประเทศตอ่ เน่ืองจนถึงภาคใต้ของ
ประเทศ ได้กาหนดแนวบินการสารวจข้อมูลธรณีฟิสิกส์ทางอากาศที่มีระยะห่างของแนวบินประมาณ
1 กิโลเมตร ส่วนบริเวณที่มีลักษณะทางธรณีวิทยาไม่มีความสัมพนั ธ์กับแหล่งแร่ หรือมีความความสัมพันธ์
น้อย ทาการบินสารวจธรณีฟิสิกส์ทางอากาศให้มีระยะห่างระหว่างแนวบินเพิ่มข้ึน ได้แก่ 2 กิโลเมตร
จนถงึ 5 กโิ ลเมตร ตามลาดับ

ข้อมลู ทไ่ี ดจ้ ากการบินสารวจธรณฟี สิ กิ ส์ทางอากาศ โดย บรษิ ทั Kenting Earth Science
ระหว่างปี พ.ศ. 2527-2533 ได้นามาประมวลผลและแปลความหมาย ซึ่งสามารถกาหนดพ้ืนท่ีศักยภาพ
ทางแร่สูงได้ จานวน 345 พื้นท่ี (Sukontapongpow, 1997) นอกจากน้ีได้มีการนาข้อมูลธรธรณีฟิสิกส์
ทางอากาศมาประยุกต์ใช้ในการศึกษาจัดทาแผนที่ธรณีวิทยา และดาเนินการอบรมให้กับข้าราชการ
กรมทรัพยากรธรณีให้มีความรู้ความเข้าใจเบ้ืองต้นในการแปลความหมายข้อมูลธรณีฟิสิกส์ทางอากาศ
อย่างต่อเน่ือง อย่างไรก็ตามในการประยุกต์ใช้ข้อมูลธรณีฟิสิกส์ทางอากาศด้านธรณีวิทยา ยังไม่ได้มี
การศึกษาในภาพรวมท้ังประเทศ ดังน้ันการศึกษาครั้งนี้ จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อการจาแนกลักษณะเด่น
ข้อมูลความเข้มกัมมันตรังสี และข้อมูลความเข้มสนามแม่เหล็กด้วยสายตา โดยการเปรียบเทียบกับข้อมูล
ธรณีวิทยาท่ีมีอยู่แล้ว เพื่อเป็นข้อมูลเบ้ืองต้นในการจัดทามาตรฐานข้อมูลความเข้มกัมมันตรังสี
และ ขอ้ มลู ความเข้มสนามแม่เหล็ก ของหินชนดิ ต่าง ๆ ในประเทศไทยต่อไป

รายงานฉบับนี้ ได้เพ่ิมเติมความรู้เบ้ืองต้นเก่ียวกับความเข้มกัมมันตรังสี และความเข้ม
สนามแม่เหล็ก รวมทั้งได้รวบรวมการประยุกต์ใช้ข้อมูลความเข้มกัมมันตรังสีในด้านต่าง ๆ ท่ีสามารถ
นาไปใชป้ ระโยชน์ และเปน็ แนวทางในการประยกุ ตใ์ ช้ข้อมลู ความเข้มกัมมนั ตรังสีในอนาคต

นอกจากนี้ยังได้รวบรวมประวัติการสารวจธรณีฟิสิกส์ทางอากาศในประเทศไทย
ตลอดจนเทคโนโลยีการสารวจความเข้มกัมมันตรังสี การสารวจความเข้มสนามแม่เหล็กทางอากาศ และ
เทคโนโลยีที่เก่ียวข้องที่มีการพัฒนาให้ทันสมัยและมีประสิทธิภาพมากย่ิงขึ้น เพ่ือเป็นแนวทางในการวาง
แผนการสารวจในอนาคตอีกด้วย

1.2 วัตถปุ ระสงค์

ศึกษาลกั ษณะเดน่ ข้อมูลความเขม้ กมั มันตรังสี และข้อมูลความเข้มสนามแม่เหล็ก ในการ
ประยุกต์ใชส้ ารวจธรณวี ทิ ยาของประเทศไทย

2

1.3 ขอบเขตการดาเนินงาน

1) จาแนกลักษณะเด่นข้อมูลความความเข้มกัมมันตรังสี และความเข้มสนามแม่เหล็ก
ด้วยสายตา

2) แสดงผลข้อมูลความเข้มกัมมันตรังสีในรูปแผนที่เทอร์นารี และแสดงผลความเข้ม
สนามแม่เหล็กในรูปแบบเส้นช้นั ความเขม้ สนามแมเ่ หล็ก

3) เปรียบเทียบกับข้อมูลธรณีวิทยาของหินแกรนิต หินภูเขาไฟ หินตะกอน ไดแ้ ก่ หินปนู
หินตะกอนกลุ่มหินลาปาง กลุ่มหินโคราช และกลุ่มหินแก่งกระจาน ของประเทศไทยกับข้อมูลความเข้ม
กัมมันตรังสีและข้อมูลความเข้มสนามแม่เหล็ก

1.4 ผลงานทที่ ามาแลว้

รายงานฉบับนี้พื้นท่ีศึกษาครอบคลุมพ้ืนท่ีของประเทศไทย ดังนั้นในการศึกษาครั้งน้ี ได้
ทารายการรายงานท่ีมีการดาเนินการแปลความหมายข้อมูลธรณีฟิสิกส์ทางอากาศ ไว้ท่ีภาคผนวก โดย
แบ่งเป็น สองส่วนได้แก่ ส่วนที่หน่ึงการแปลความหมายโดย บริษัท Kenting Earth Sciences
International Limited และส่วนท่ีสอง การแปลความหมายข้อมูลธรณีฟิสิกส์ทางอากาศ โดยกรม
ทรัพยากรธรณี สรปุ ตามลาดับไดด้ ังน้ี

รายงานการแปลความหมายข้อมูลธรณีฟิสิกส์ทางอากาศจากการบินสารวจธรณีฟิสิกส์
ทางอากาศ ระหว่างปี พ.ศ. 2527-2533 ดาเนินการโดยบริษัท Kenting Earth Sciences International
Limited มีทั้งหมด 47 volume (ภาคผนวก ก) โดย Volume I ได้สรุปรวมรายละเอียดการบินสารวจ
ธรณีวิทยา เศรษฐธรณีวิทยาของประเทศไทย ตลอดจนวิธีการท่ีใช้ในการแปลความหมาย สรุปผลค่า
ผิดปกติ (ค่าผิดปกติ ) ที่น่าสนใจ ตลอดจนพื้นที่ ท่ีควรมีการศึกษาในรายละเอียด Volume II-XLVII (2-
47) เป็นการแปลความหมายตามระวางแผนที่มาตราส่วน 1: 250,000 โดยมีหัวข้อ 1:Survey
description 2:Geology 3:Aeromagnetic interpretation 4:Radiometric interpretation 5:VLF-EM
interpretation และ 6:Recomendations

การประมวลผลและแปลความหมายข้อมูลการบินสารวจธรณีฟสิ ิกส์ทางอากาศ โดยกรม
ทรัพยากรธรณี (ภาคผนวก ข) ซ่ึงดาเนินการแปลความหมายข้อมูลเปน็ พนื้ ท่ี ครอบคลุมพื้นท่ีขนาดต่าง ๆ
กนั ในการศกึ ษาในแต่ละพื้นที่ดาเนการแปลความหมายเปน็ หน่วยตา่ ง ๆ โดยใช้เทคนิค ในการประมวลผล
และแปลความหมายที่แตกต่าง ๆ กนั ใช้ขอ้ กาหนดในการแปลแตกต่างกัน ขน้ึ อยูก่ ับผดู้ าเนนิ การศกึ ษา

1.5 ขอ้ มูลทใี่ ชป้ ระกอบการศึกษา

ข้อมูลที่ใชใ้ นการศึกษา ไดแ้ ก่ ขอ้ มูลการบินสารวจความเข้มกัมมันตรังสี ข้อมูลความเขม้
สนามแม่เหล็กจากการบินสารวจธรณีฟิสิกส์ทางอากาศ ท่ีดาเนินการสารวจระหว่างปี พ.ศ. 2527-2533
และข้อมูลธรณีวทิ ยา (รายละเอยี ดหวั ขอ้ 1.5.3)

1.5.1 ความเข้มกัมมนั ตรงั สี

ข้อมูลความเข้มกัมมันตรังสีท่ีที่ใช้ในการศึกษาน้ี มาจากฐานข้อมูลความเข้มกัมมันตรังสี
ทัว่ ประเทศ ประกอบด้วยขอ้ มูลโพแทสเซียม (รปู ท่ี 1-9) ยเู รเนยี ม (รูปท่ี 1-10) ทอเรยี ม (รูปท่ี 1-11) และ

3
ข้อมูลกัมมันตรังสีรวม (รูปที่ 1-12) โดยใช้ข้อมูลดิจิทัลของค่าความเข้มกัมมันตรังสีแต่ละชนิดท่ีมีขนาด
กริดเซล 500 เมตร เปน็ หลกั และในกรณพี นื้ ทข่ี นาดเลก็ จะใชข้ ้อมูลจากฐานขอ้ มลู ทีย่ งั ไมผ่ ่านการประมวล
ผลรวมเปน็ ฐานขอ้ มลู ท้งั ประเทศ และจดั เกบ็ แยกตามกรอบการสารวจ มาร่วมในการอธบิ าย

ข้อมูลความเข้มกัมมันตรังสี ที่ใช้กาหนดลักษณะเด่นแสดงผลค่าความเข้มกัมมันตรังสี
ในรูปแบบแผนท่ีกัมมันตรังสีเทอร์นารี แสดงผลของค่าสีในระบบ CMY (Cyan-Magenta-Yellow) โดย
กาหนดให้ ทอเรยี ม (Th) แสดงสีฟ้า (Cyan) โพแทสเซียม แสดงสมี ่วงแดง (Magenta) และยเู รเนยี ม แสดง
สีเหลอื ง (Y) โดยใหค้ า่ ต่ามสี อี อ่ น เมือ่ มคี า่ สงู ขึ้น สีจะเข้มขนึ้

ข้อมูลที่มีค่าความเข้มกัมมันตรังสีโพแทสเซียม ยูเรเนียม และทอเรียม ในอัตราส่วนที่
แตกต่างกัน จะแสดงผลเป็นสีแตกต่างกัน (รูปท่ี 1-1) ยกตัวอย่างเช่น บริเวณท่ีมีค่าโพแทสเซียมต่า แต่มี
คา่ ทอร์เรยี มและยเู รเนยี มสงู จะแสดงผลในแผนทีเ่ ป็นสีเขียว หรอื สีเหลืองเขียว บริเวณทมี่ คี ่า โพแทสเซียม
ยเู รียม และทอเรียม สูงท้ังสามคา่ แสดงผลเป็นสีเขม้ หรอื เปน็ สดี า

ข้อมูลความเข้มกัมมันตรังสีรวม (Total count-TC) แสดงผลโดยใช้ค่าตารางสี (color
table) ชนดิ color (รปู ท่ี 1-2) จากคา่ ต่าไปคา่ สูง แสดงผลเป็นสี น้าเงิน-ฟา้ -เขยี ว-แดง-ม่วง ตามลาดับ

รูปท่ี 1-1 แสดงการผสมสี โพแทสเซียม (K) ยูเรเนียม (U) และ ทอเรียม (Th) (แสดงผลจากโปรแกรม Geosoft
Oasis montaj)

รปู ท่ี 1-2 แสดงการแสดงผลโดยใช้ color table=color.tbl (แสดงผลจากโปรแกรม Geosoft Oasis montaj)

1.5.2 ความเข้มสนามแมเ่ หลก็

ข้อมูลความเข้มสนามแม่เหล็ก (รูปที่ 1-14 และ รูปที่ 1-15) ใช้จากฐานข้อมูลกริด 500
เมตร โดยใช้ข้อมูลความความเข้มสนามแม่เหล็กรวม (Total Field Magnetic) และความเข้ม

4

สนามแม่เหล็กคงเหลือ (Residual Magnetic) ประมวลผลและแสดงผลในรูปแบบชั้นความเข้ม
ส น า ม แ ม่ เ ห ล็ ก ที่ เ ส้ น ชั้ น ค ว า ม เ ข้ ม ส น า ม แ ม่ เ ห ล็ ก 5 25 แ ล ะ 100 nT ต า ม ล า ดั บ
ในการศึกษาลักษณะเดน่ ของข้อมูลความเข้มสนามแม่เหล็กท่ีมีความสัมพันธก์ ับหินแกรนิต ส่วนการศึกษา
ลักษณะเด่นหินภูเขาไฟ ใช้ข้อมูลความเข้มสนามแม่เหล็กของแต่ละพ้ืนที่สารวจ ซึ่งยังไม่ได้ทาการ
ประมวลผลมารวมกันเป็นฐานข้อมูลท่ัวประเทศ และพ้ืนที่ที่มีข้อมูลความเข้มสนามแม่เหล็กที่มี
ความละเอียดมากกวา่ หรือมขี นาดกริดนอ้ ยกวา่ 500 เมตร

การประมวลผล และการแสดงผล ข้อมูลความเข้มกัมมันตรังสีและข้อมูลความเข้ม
สนามแม่เหล็กใช้โปรแกรม Geosoft Oasis montaj โดยการแสดงสีด้วยวิธี Histogram Equalization
และจัดพิมพส์ โี ดยใชเ้ คร่อื งพมิ พ์ HP Color LaserJet CP5220 Series PCL 6

1.5.3 ธรณีวิทยา

ข้อมูลธรณีวิทยาที่นามาใช้ มีสองประเภทได้แก่ ข้อมูลดิจิทัล และ ข้อมูลจากรายงานท่ี
คัดเลือกให้เปน็ ขอ้ มลู หลักในการเปรียบเทียบ

ข้อมูลธรณีวิทยาดิจิทัล ท่ีใช้นามาเปรียบเทียบขอบเขตของหินกับข้อมูลธรณีฟิสิกส์ทาง
อากาศ เป็นข้อมูลดิจิทัลธรณีวิทยา Geology_250K มาตราส่วน 1:250,000 จากฐานข้อมูลกลางของ
กรมทรัพยากรณี ซึ่งมีความต่อเน่ืองของหน่วยหินทั้งประเทศ ข้อมูลน้ีใช้สาหรับเปรียบเทียบกับข้อมูล
ความเข้มสนามแมเ่ หลก็ และความเขม้ กัมมันตรังสีในระบบภูมสิ ารสนเทศ โดยพ้ืนทเ่ี ปน็ หนิ ภูเขาไฟ หนิ ปูน
และหินตะกอน จะแสดงขอบเขตของหน่วยหินไดไ้ ม่ชดั เจนเทา่ กับหนิ แกรนิต

ข้อมูลธรณีวิทยาลักษณะเด่นของแต่ละกลุ่มหินหรือหน่วยหิน ที่มีความสอดคล้องกับ
ลักษณะเด่นของข้อมูลความเข้มกัมมันตรังสี และความเข้มสนามแม่เหล็กได้ใกล้เคียงมากท่ีสุด โดยที่
หินแกรนิต จะอ้างอิงจากรายงานเรื่อง “Granitic Rocks” เขียนโดย Cobbing (2011) หินภูเขาไฟ
อ้างอิงจากรายงานเรื่อง “Volcanic Rocks” เขียนโดย Barr & Charusiri (2011) และที่นามาใช้เป็น
ข้อมูลสาหรับศึกษา การศึกษาข้อมูลธรณีฟิสิกส์ทางอากาศเปรียบเทียบกับหินตะกอน อา้ งอิงจากรายงาน
การลาดับช้ันหินดังต่อไปน้ี กลุ่มหินโคราช อ้างอิงรายงานเขียนโดย นรรัตน์ บุญกันภัย (2554) และ อนุ
วชั ร ตรโี รจนานนท์ (2554) กลุ่มหนิ ลาปาง อ้างอิงรายงานเขียนโดย พล เชาวด์ ารง และคณะ (2553) กลมุ่
หินแกง่ กระจาน อ้างองิ รายงานเขียนโดย พล เชาว์ดารง (2553)

1.5.3.1 หนิ แกรนิต
หินแกรนิตในประเทศไทยจาแนกออกได้ 3 แนว ได้แก่ แนวปริมณฑลตะตก หรือ
หินแกรนิตแนวตะวันตก (Western Province หรือ Western belt) แนวปริมณฑลตตอนกลาง หรือ
หินแกรนิตแนวกลาง (Central Province หรือ Central belt) และแนวปริมณฑลตะวันออก หรือ
หนิ แกรนติ แนวตะวันออก (Eastern Province หรือ Eastern belt)
Cobbing (2011) ได้อธบิ ายหินแกรนิตออกเป็น 3 บริเวณ ไดแ้ ก่ 1) บริเวณภาคเหนือ
2) บริเวณภาคกลาง ภาคตะวันตก และภาคตะวันออก 3) บริเวณภาคใต้ ของประเทศไทย ดัง
รายละเอียดตอ่ ไปนี้

5

1) หินแกรนิตบริเวณภาคเหนอื (รูปท่ี 1-3) ประกอบด้วยหนิ แกรนิต 2 แนว ไดแ้ ก่ ก)

หินแกรนิตแนวกลาง (Central Province หรือ Central belt) และ ข) หินแกรนิตแนวตะวันออก
(Eastern Province หรือ Eastern belt)

ก) หนิ แกรนิตแนวกลาง (Central Province หรอื Central belt)
หินแกรนิตแนวกลางท่ีพบบริเวณภาคเหนือ (Cobbing, 2011) ประกอบด้วย
1. ครีเทเชียสพลูตอนและคอร์คอมเพล็กซ์ (Cretaceous pluton & core complex-cc) 2. แนวขอบ
ตะวันตก (Western marginal belt) 3. ตอนกลาง(Central Belt) และ 4. แนวขอบตะวันออก
(Eastern Marginal belt)
ครีเทเชียสพลูตอนและคอร์คอมเพล็กซ์ (Cretaceous pluton & core
complex) เป็นพลูตอนของหินแกรนิตขนาดเล็กพบบริเวณเดียวกันกับหินแกรนิตตอนกลาง (Central
Belt) ซึ่งหินแกรนิตยุคครเี ทรเชยี ส เกิดช่วงเวลาเดียวกับขบวนการแปรสภาพของหินแกรนิตแนวกลาง
หรือ บริเวณอินทนนท์คอร์คอมเพล็กซ์ (Inthannon core complex) และมีความสัมพันธ์กับการ
กระจายตัวของหินแกรนิตแนวตะวันตกบริเวณภาคใต้ของประเทศไทย (Dunning, Macdonald, &
Barr, 1995) หินแกรนิตหน่วยนี้เป็นหินไบโอไทต์แกรนิตขนาดปานกลาง (medium grain biotite
granite) ซงึ่ พบบรเิ วณแมส่ ะเรียง
แนวขอบตะวันตก (Western Marginal belt) วางตวั เปน็ แนวยาวในทิศเหนือ-ทิศใต้
ติดชายแดนประเทศพมา่ หินอคั นีมวลไพศาลท่ขี นาดใหญ่ทสี่ ุด เปน็ หนิ ไบโอไทต์-ฮอรน์ เบลนแกรนิต ท่ีมี
ผลกึ โพแทสเซียมเฟลสปาร์ขนาดใหญ่ (K-feldspar magacrystic biotite-hornblende granite)
ตอนกลาง (Central Belt) ประกอบด้วยหินแกรนิต 2 ส่วน ได้แก่ หินแกรนิต
ทไี่ มถ่ กู แปรสภาพ (Undeform) และหินมกิ มาไทต์ (Migmatite) รวมกนั เรียกวา่ คอร์คอมเพลก็ ซ์ (Core
complex) ประกอบด้วยหินแกรนิตทีม่ ีการแปรสภาพสูง แสดงลักษณะเด่นของหินมิกมาไทต์ หรอื ไนส์
วางตัวยาวในแนวทิศเหนือ-ใต้ จากชายแดนพม่า จนถึงบ้านทองหลาง ซึ่งสามารถจาแนกตามลักษณะ
เทคโทนิก ได้เป็น 2 บริเวณที่แตกต่างกัน (รูปท่ี 1-4) ได้แก่ โดเมนคอร์คอมพล็กซ์หินแปร

ดอยอินทนนท์ (Doi Inthanon metamorphic core complex domain-DIMCCD) และ โดเมน
รอยเลอื่ นตามแนวระดับ (strike-slip fault zone domain-SSFZD) (Dunning et al., 1995)

แนวขอบตะวันออก (Eastern Marginal belt) หินแกรนิตแนวน้ี วางตัวเป็นแนว
ยาว จากจังหวัดเชียงราย ถึง อาเภอล้ี จังหวัดลาพูน ประกอบด้วย เชียงรายพลูตอน หินอัคนีมวล
ไพศาลฝาง ท่าไคร้พลูตอน หินอัคนีมวลไพศาลขุนตาล บ้านโฮ่งพลูตอน แม่ต่ืนพลูตอน และลี้พลูตอน
ซ่ึงโดยส่วนใหญ่แล้วเป็นหินไบโอไทตแ์ กรนิตท่ีมีผลึกโพแทสเซียมเฟลสปาร์ขนาดใหญ่ (K-magacrystic
biotite granite)

ข) หนิ แกรนิตแนวตะวนั ออก (Eastern Province หรือ Eastern belt)
หินแกรนิตแนวตะวันออกบริเวณภาคเหนือ ได้แก่ หินอัคนีมวลไพศาลตาก ซ่ึงเป็น
หินแกรนิตชนิด I-type ที่มีขนาดใหญ่ท่ีสุดในบริเวณน้ี หินแกรนิตที่พบได้แก่ ฮอร์นเบลนไบโอไทต์
คอวตซ์มอนโซไนต์ ไดออไรต์ และ แกรโนไดออไรต์

6

รูปที่ 1-3 แนวหนิ แกรนติ ภาคเหนือ (Cobbing, 2011)

7

รูปท่ี 1-4 แผนท่ี tectonostratigraphic แสดงการกระจายตัวของหินไนส์ และหินแกรนิต Doi Inthanon
metamorphic core complex domain (DIMCCD) แ ล ะ strike-slip fault zone domain (SSFZD)
(Dunning et al., 1995)

8

รูปท่ี 1-5 แนวหินแกรนติ ภาคกลาง ภาคตะวนั ตก และ ภาคตะวันออก (Cobbing, 2011)

2) บริเวณภาคกลาง ภาคตะวันตก และภาคตะวันออก (รูปท่ี 1-5) ประกอบด้วย
หินแกรนิตแนวตะวันตก (Western Province หรือ Western belt) หินแกรนิตแนวกลาง (Central
Province หรือ Central belt) และ หินแกรนิตแนวตะวันออก (Eastern Province หรือ Eastern
belt)

ก) หินแกรนิตแนวตะวันตก (Western Province หรือ Western belt) วางตัว
เป็นแนวยาวในแนวทิศเหนือ-ทิศใต้ โดยอยู่ด้านทิศตะวันตกของรอยเล่ือนด่านเจดีย์สามองค์ จาก
จงั หวัดกาญจนบรุ ี ถึงจังหวดั ระนอง เปน็ หินแกรนิตชนดิ ชนิด S-type ประกอบด้วยหนิ ไบโอไทตแ์ กรนิต
ที่มีผลึกเฟลสปารข์ นาดใหญ่ (K-feldspar magacrystic biotite granite) ยุคครีเทรเชียส

ข) หินแกรนิตแนวกลาง (Central Province หรือ Central belt) ประกอบด้วย
หินแกรนิตภาคเหนือ (North Thai) เป็นหินแกรนิตที่ต่อเนื่องมาจากภาคเหนือ และ หินแกรนิต
ตอนกลาง (Main Range) พบสองบริเวณไดแ้ ก่ บริเวณภาคตะวนั ออก ไดแ้ ก่ ระยองพลูตอน ชลบุรีพลู
ตอน และบ้านท่านจามพลูตอน ซึ่งเป็นหินแกรนิตท่ีมีผลึกเฟลสปาร์ขนาดใหญ่ (K-feldspar
magacryst) บรเิ วณภาคใตพ้ บที่ บรเิ วณหุบกะพง ประกอบดว้ ยหนิ แกรนติ ชนิด S-type และ I-type

ค ) หิ น แ ก ร นิ ต แ น ว ต ะ วั น อ อ ก ( Eastern Province ห รื อ Eastern belt)
ประกอบด้วย บ้านหนองใหญ่คอมเพล็กซ์ (Ban Nong Yai Complex) รูปร่างเป็นแนวยาววางตัวใน

9
ทิศทางเดียวกับแนวรอยเล่ือนด่านเจดีย์สามองค์ ประกอบด้วยหินแอมฟิโบไลต์ (amphibolite) ถึงหิน
ลูโคแกรนติ (leucogranite) ท่ีมกี ารคดโคง้

3) บริเวณภาคใต้ (รูปท่ี 1-6) ประกอบดว้ ย หินแกรนิตแนวตะวันตก หินแกรนิตแนว
กลาง และ หนิ แกรนิตแนวตะวนั ออก

ก) หนิ แกรนติ แนวตะวนั ตก (Western Province หรือ Western belt) วางตวั ใน
แนวทิศเหนือ-ใต้ ต่อเน่ืองลงมาถึง จังหวัดภูเก็ต ประกอบด้วย หินอัคนีมวลไพศาลภูเก็ต-ตะกั่วป่า เป็น
หินแกรนิตชนิด I-type และ S-type เขาพนมเบญจาพลูตอน เป็นหินแกรนิตชนิด I-type หินอัคนีมวล
ไพศาลเขาสูง ประกอบด้วยหินไบโอไทต์แกรนิตท่ีมีผลึกเฟลสปาร์ขนาดใหญ่ (K-feldspar
megacrystic biotite granite)

ข) หินแกรนิตแนวกลาง (Central Province หรือ Central belt) ประกอบด้วย
หินอัคนีมวลไพศาลเขากะจง สตูลพลูตอน หินแกรนิตสงขลา สันกาลาคีรี ปะนาเระพลูตอน kalong
pluton และ รอื เสาะพลูตอน เปน็ หนิ K-feldspar magacryst granite

ค) หินแกรนิตแนวตะวันออก (Eastern Province หรือ Eastern belt) ได้แก่
ตันหยงพลูตอน และ BuKe Plutons เป็นหินแกรนิตชนิด I-type พบตอนใต้สุดของประเทศไทย เป็น
หนิ ไบโอไทต์แกรนติ ท่มี ีผลึกเฟลสปารข์ นาดใหญ่ (Feldspar megacrytic biotite granite)

รปู ท่ี 1-6 แนวหินแกรนิตภาคใต้ (Cobbing, 2011)

10

1.5.3.2 หินภูเขาไฟ
Barr & Charusiri (2011) ได้รวบรวมหินภูเขาไฟในประเทศไทย โดยแบ่งเป็น สอง
ช่วงอายุ ได้แก่ 1) หินภูเขาไฟมหายุคพาลีโอโซอิกและมโี ซโซอกิ (Paleozoic and Mesozoic volcanic
rocks) และ 2) หนิ ภเู ขาไฟมหายคุ ซีโนโซอกิ (Cenozoic volcanic rocks)
1) หินภูเขาไฟมหายุคพาลีโอโซอิกและมีโซโซอิก (Paleozoic and Mesozoic
volcanic rocks) แบ่งเป็น 5 แนว (รูปท่ี 1-7) ประกอบด้วย แนวหินภูเขาไฟเชียงใหม่ (Chiang Mai

Volcanic Belt) แนวหินภูเขาไฟลาปาง (Lampang Volcanic belt) แนวหินภูเขาไฟแม่น้าน่าน (Nan-
River Volcanic Belt) แนวหินภูเขาไฟเพชรบูรณ์ (Petchabun Volcanic Belt) และ แนวหินภูเขาไฟ
สระแก้ว (Sra Kaeo Volcanic Belt)

แนวหินภูเขาไฟเชียงใหม่ (Chiang Mai Volcanic Belt or Chiang Rai-Chiang
Mai Belt) ได้แก่ บริเวณแม่จัน (CMa) เชียงราย (CMb) เชียงดาวและตอนเหนือ (CMc) พร้าว (CMd)
วังเหนือ-เวียงป่าเป้า (CMe) ดอยสะเก็ด (CMf) และ สันกาแพงและลาพูน (CMg) ประกอบด้วยหิน
ภูเขาไฟเมฟิกหลายชนิด ได้แก่ หินบะซอล หินแกบโบ และอัลตราเมฟิก อายุอยู่ในช่วงยุคคาร์บอนิ
เฟอรสั ตอนปลาย ถึง ยุคเพอรเ์ มยี นตอนปลาย

แนวหินภูเขาไฟลาปาง (Lampang Volcanic belt) หรือเปน็ ทรี่ จู้ ักในชือ่ แนวภูเขา
ไฟตาก-เชียงของ (Tak-Chian Khong) แนวภูเขาไฟเชียงของ-ตาก-ระยอง (Chiang Khong-Tak
Rayong belt) ได้แก่ บริเวณเชียงของ (LPa) พะเยา (LPb) น่าน (LPc) ลาปาง-แพร่ (LPd) ตาก (LPe)
นครสวรรค์ (LPf) แม่น้าบางปะกง (LPg) และ เกาะช้าง (LPh) หินภเู ขาไฟในบริเวณนี้ส่วนใหญ่พบเปน็
หินภูเขาไฟชนิดเฟลสิก ได้แก่ หินไรโอไลต์ แอนดีไซต์ และหินเถ้าภูเขาไฟ เกิดในช่วงยุคเพอร์เมียน-ครี
เทรเชียส แนวหินภูเขาไฟลาปางน้ี อยู่ในบริเวณที่เป็นการแปรสัณฐานของแนวสุโขไทย (Sukhothai
terrain หรือ Sukhothai fold belt)

แนวหินภูเขาไฟแม่นาน่าน (Nan-River Volcanic Belt) ได้แก่บริเวณ แม่น้าน่าน
(NRa) ด้านทิศตะวันออกของจังหสัดอุตรดิตถ์และแม่น้าน่าน (NRb) และ จังหวัดอุตรดิตถ์ (NRc) พบ
กระจายตวั เป็นบริเวณแคบ ๆ ตามแมน่ ้าน่าน ในบรเิ วณจังหวดั อุตรดติ ถ์ และ จงั หวดั น่าน เป็นหินเมฟิก
ถึง อัลตราเมฟิก แนวหินภูเขาไฟแม่น้าน่านน้ีเป็นแนวรอยเลื่อน (suture zone) ที่เกิดจากการมุดตัว
ของแผน่ อนิ โดไชนา ใต้แผ่นฉานไทย

แนวหินภูเขาไฟเพชรบูรณ์ ( Petchabun Volcanic Belt) หรือ Central
Thailand volcanic belt หรือ Loei fold belt ได้แก่ บริเวณตะวันออกของจังหวัดเลย (Pa)
ตอนกลางของจังหวัดเลย (Pb) ตะวันตกของจังหวัดเลย (Pc) วังโป่ง (Pd) ไพศาลี (Pe) สระบุรี (Pf)
สระแก้ว (Pg) แนวหินภูเขาไฟเพชรบูรณ์นี้พบหินภูเขาไฟแตกต่างกันไปตามแต่ละพื้นที่ บริเวณทิศ
ตะวันออกของจังหวัดเลยเป็นหินไรโอไลด์ ท่ีเกิดร่วมกับตะกอนภูเขาไฟ บริเวณตอนกลางของจังหวัด
เลยเป็นหินบะซอลต์รูปหมอน ซ่ึงวางตัวอยู่บนเถ้าภูเขาไฟ ส่วนด้านทิศตะวันตกของจังหวัดเลยเปน็ หิน
แอนดไี ซต์ และเดไซต์ หนิ ภเู ขาไฟด้านตะวนั ออก และตอนกลางของจังหวดั เลย วางตวั อยบู่ นตะกอนยุค
ไซลเู ลยี น-ดีโวเนยี น ในขณะทห่ี ินภูเขาไฟด้านทิศตะวันตกของเลยวางตัวอยบู่ นหนิ ตะกอนยคุ เพอร์เมยี น

พื้นท่ีวังโป่ง ส่วนใหญ่เป็นหินแอนดีไซต์ และหินบะซอลต์ พ้ืนท่ีไพศาลี สระบุรี และ
สระแก้วเป็นหินไรโอไลต์

11

แนวหินภูเขาไฟสระแก้ว (Sra Kaeo Volcanic Belt) พบบริเวณพ้ืนท่ี สระแก้ว-
จันทบุรี (SK) เป็นแนวหินภูเขาไฟท่ีอยู่ในแนวรอยเลื่อนสระแก้ว (Sra Kaeo Suture) ประกอบด้วยหิน
เซอรเ์ พนทไิ นต์ หินคละ (mélange) และหินบะซอลต์

หินภูเขาไฟมหายุคซีโนโซอิก (Cenozoic volcanic rocks) แบ่งเป็นภาคเหนือ
ภาคกลาง ภาคตะวันออก และ ภาคตะวนั ออกเฉียงเหนือตอนใต้ (รูปท่ี 1-8) หินภเู ขาไฟมหายุคพาลีโอ

โซอิกน้ี เป็นหินบะซอลต์ และมีความสัมพันธ์กับแหล่งแร่รัตนชาติ ได้แก่ แซปไฟร์ ทับทิม โทแพซ และ
สปเิ นลสดี า

ภาคเหนือ ได้แก่บริเวณ เชียงของ (CK) บ้านช้างเคี่ยน (BCK) แม่ละมา (ML) แม่งาว
(MN) แม่ทา (MT) บ้านหนองน้าโจ้ (NC) สบปราบ-เกาะคา (SP) เด่นชัย (DC) หินภูเขาไฟเชียงของ
เป็นหินบะซาไนต์ บ้านช้างเคี่ยน และ แม่ละมา เป็นหินโทลีไอต์ พื้นท่ีแม่งาวเป็น หินแทรคีบะวอลต์
แทรคีแอนดีไซต์ พื้นท่ี แม่ทา บ้านหนองน้าโจ้ สบปราบ-เกาะคา เป็นหินบะซอลต์ ชนิดหินบะซาไนต์
บรเิ วณเด่นชยั เป็นหนิ บะซอลต์ ชนิดหินฮาวายไอต์ และหนิ บะซาไนต์

ภาคกลาง ได้แก่ บริเวณบ่อพลอย (BP) วิเชียรบุรี (WB) และ ลานารายณ์ (LN)
หินบะซอลต์บริเวณบ่อพลอย ซ่ึงเป็นต้นกาเนิดของคอรันดัม เป็นหินบะซอลต์ ชนิดหินเนฟิลีนฮาวาย
ไอต์ บริเวณวิเชียรบุรี พบ แอลคาไลน์โอลิวีนบะซอลต์ หินบะซอลต์ชนิด หินฮาวายไอต์ หินเนฟิลีน
ฮาวายไอตแ์ ละหนิ บะซาไนต์ บรเิ วณลานารายณ์ เปน็ หินเดไซต์ แอนดีไซต์ และ เดไซต์

ภาคตะวนั ออก ได้แก่บริเวณ ท่าใหม่ (TM) โป่งน้าร้อน (PNR) สะพานหิน (SH) หนอง
บอน (NB) และ เกาะกูด (KK) หินบะซอลต์ในบริเวณนี้เป็นแหล่งแร่รัตนชาติ บริเวณท่าใหม่เป็นหินบะ
ซอลต์ชนิดหินเนฟิลีน บริเวณโป่งน้าร้อน สะพานหิน หนองบอน เป็นหินบะซาไนต์ และในบางบริเวณ
พบหนิ บะซอลตช์ นิดหินฮาวายไอต์

ภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนล่าง ได้แก่ พื้นท่ีนครราชสีมา(NR) ภูพระอังคาร (PPA)
เขากระโดง (KKD) เขาพนมรุ้ง (KP) เขาไปรบัต (PB) สุรินทร์ (SR) แซร์ออ (SO) ภูเงิน (PN) ภูฝ้าย (PF)
ภขู มิ้น (PKM) ภกู อ้ ม (PK) หนองนา้ ขุ่น (NNK) และ น้ายนื (NY)

นิคม จึงอยู่สุข และคณะ (2525) ศึกษาหินบะซอลต์บริเวณที่ราบสูงโคราชตอนใต้
สรุปได้ดังน้ี หินบะซอลต์พื้นท่ีนครราชสีมา (NR) ครอบคลุมพ้ืนที่มากท่ีสุดของหินบะซอลต์ในบริเวณน้ี
แต่ไม่ค่อยพบหินโผล่ หินบะซอลต์ในบริเวณน้ีเป็นชนิดหินฮาวายไอต์ บริเวณภูพระอังคาร (PPA) เป็น
หินบะซอลต์ชนิดหินฮาวายไอต์ ซ่ึงแสดงลักษณะของปล่องภูเขาไฟ บริเวณเขากระโดง (KKD) แสดง
ลักษณะปากปล่องภูเขาไฟ และ พบบอมบ์ภูเขาไฟ เป็นหินะซอลต์ชนิดหินฮาวายไอต์ บริเวณเขาพนม
รุ้ง (KP) แสดงลักษณะปากปล่องภูเขาไฟ เป็นหินบะซอลต์ชนิดหินฮาวายไอต์ บริเวณเขาไบรบัต (PB)
เป็นหินบะซอลต์ ชนดิ หินฮาวายไอต์

บริเวณสุรินทร์ (SR) แสดงลักษณะปล่องภูเขาไฟ เป็นหินบะซอลต์ชนดิหินฮาวายไอต์
และ Mugerite บริเวณภูเงิน (PN) เป็นหินบะซอลต์ชนิดหินฮาวายไอต์ ท่ีมีต้อนกาเนิดมาจาก upper
mantle บริเวณภูก้อม (PK) เปน็ หินบะซอลตล์ กั ษณะเดียวกบั ภูเงนิ บริเวณภขู ม้ิน (PKM) แสดงลกั ษณะ
ปล่องภูเขาไฟ เป็นหินบะซอลต์ชนิดเนฟิลีนฮาวายไอต์ บริเวณภูฝ้าย (PF) เป็นหินไดอะเบส บริเวณน้า
ยนื (NY) เป็นหินอลั คาไลน์โอลวิ ีนบะซอลต์

12

รปู ท่ี 1-7 การกระจายตัวของหนิ ภูเขาไฟมหายุคพาลโี อโซอิกและมีโซโซอกิ (Barr & Charusiri, 2011)

13

รปู ที่ 1-8 การกระจายตัวของหินภูเขาไฟมหายุคซีโนโซอกิ (Barr & Charusiri, 2011)

14

1.5.3.3 หินตะกอน

หนิ ตะกอน ท่นี ามาใชก้ ับการศึกษาในคร้ังนี้ ไดแ้ ก่ หินปนู หนิ ตะกอนกลมุ่ หนิ ลาปาง กลมุ่
หินแก่งกระจาน และกลมุ่ หนิ โคราช

หนิ ปูน

พิสิทธ์ิ ธรี ดิลก (2537) ได้แบง่ หินปูนในประเทศไทย เป็น 3 ยุค ใหญ่ ๆ ได้แก่ หินปนู ยุค
ออร์โดวเิ ชยี น หรือกลุ่มหินทุ่งสง หินปูนยุคเพอร์เมียน มีช่ือเรียกหลากหลายในแต่ละพ้ืนที่ ยกตวั อย่างเช่น
กล่มุ หนิ ราชบรุ ี และกลุ่มหนิ สระบุรี หนิ ปูนยคุ ไทรแอสซิกและจแู รสสกิ ได้แกก่ ล่มุ หนิ ลาปาง

หินปูนยุคออรโ์ ดวเิ ชยี น หรือกลุ่มหินทุ่งสง เป็นหินปูนเนื้อดินและมหี ินดนิ ดานแทรกสลบั
หินหมวดน้ี กระจายตัวอยู่ด้านทิศตะวันตกของประเทศไทย พบกระจายตัวในสามบริเวณ ได้แก่ บริเวณ
จงั หวดั เชยี งใหม่-แม่ฮ่องสอน บรเิ วณจงั หวดั อุทยั ธาน-ี กาญจนบรุ -ี สุพรรณบรุ ี และ นครศรธี รรมราช-สตูล

นรรัตน์ บุญกันภัย และคณะ (2558) ได้รวบรวมการลาดับช้ันหินยุคออร์โดวิเชียน
บริเวณจังหวัดแม่ฮ่องสอนเชียงใหม่ ลาพูน ตาก และกาแพงเพชร แบ่งหินยุคออร์โดวิเชียน ได้ 14 ชุด
ลักษณะหิน (litho-faciesmember) ได้แก่ 1. หินปูนช้ันหนา (Massive limestone) 2. หินอ่อนชั้นหนา
(Massive marble) 3. หินปูนแสดงชั้นหิน (well bedded limestone) 4. หินปูนช้ันบาง (laminated
limestone) 5. หินปูนเนื้อดิน (argillaceous banded limestone) 6. หินเชิร์ตแสดงชั้นหิน (well
bedded chert) 7. หินทราย/หินดินดาน/หินโคลน (sandstone/shale/ mudstone) 8. หินอ่อนแสดง
แนว (banded marble) 9. หินปูนดฟอสซิล(fossiliferous limestone) 10. (ฟิลไลต์/ชีตส์/หินอ่อน/หิน
ควอตซ์ไซต์ (phyllite/schist/marble/quartzite) 11. หินปูนสโตมาโตไลต์ (stromatolitic limestone)
12. หินแคลซิลิเกต (calc-silicate) 13. หินปูนโดโลไมต์ (dolomiticlimestone) 14. หินปูนแนวหยัก
(stylolitic limestone)

วีรชัย แพงแกว้ และ คณะ (2557) ได้รวบรวมการลาดบั ช้ันหินกล่มุ หนิ ทุ่งสง บริเวณภาค
ตะวันตกและ ภาคใต้ของประเทศไทย สรุปเป็น 4 หมวดหิน ดังนี้ 1) หมวดหินพันเตมะละกา
2) หมวดหนิ แลตอง 3) หมวดหินรังนก และ 4) หมวดหนิ ป่าแก่

หินปูนยุคเพอร์เมียน มีการกระจายตัวอยู่เกือบทั่วทุกภูมิภาคของประเทศไทย เป็น
หินปูนชั้นหนาที่แสดงลักษณะภมู ปิ ระเทศแบบคาสต์ (Karst) โดยในแต่ละภูมภิ าคมีช่อื เรียกแตกตา่ งกนั

กรมทรัพยากรธรณี (2550) ได้กล่าวถึงหินในยุคเพอร์เมียน ซึ่งมีชื่อเรียกแต่ละภูมิภาค

ดงั ตอ่ ไปนี้

ภาคเหนือ ได้แก่ กลุ่มหินงาว ประกอบด้วย หมวดหินก่ิวลม ผาหวดและห้วยทาก ภาค
ตะวันตกตอนบน ได้แก่ หมวดหินปูนพะวอ

บริเวณเทือกเขาเลย-เพชรบูรณ์ ได้แก่ กลุ่มหินสระบุรี ประกอบด้วย หมวดหินเขาลวก
หมวดหินปูนสระบุรี หมวดหินดินดานด่านซ้าย บริเวณ ลพบุรี-สระบุรี-นครราชสีมา ได้แก่ หมวดหินภูเพ
หมวดหินเขาขวาง หมวดหินหนองโป่ง หมวดหินปางอโสก หมวดหินเขาขาด หมวดหินซับบอน กลุ่มหิน
สระบุรี บริเวณเพชรบูรณ์ หนองบัวลาภู ชัยภูมิ แบ่งเป็น หมวดหินผานกเขา หมวดหินหัวนาคา และ
หมวดหินน้าดุก กลุ่มหินสระบุรี ท่ีจังหวดั เลย แบง่ เป็น หมวดหินน้ามโหฬาร หมวดหินถ้าอีเลิศ และหมวด
หินผาเดื่อ

15

บริเวณภาคตะวันออก หินเพอร์เมียนในบริเวณนี้ มีช่ือเรียก ได้แก่ หมวดหินสระแก้ว
หมวดหินเขาฉกรรจ์ หมวดหนิ วงั น้าเย็น และหมวดหินเขาตาง๊อก

บรเิ วณภาคตะวันตกตอนลา่ งและภาคใต้ ไดแ้ กก่ ลุม่ หนิ ราชบุรี บริเวณจงั หวดั กาญจนบรุ ี
แบ่งหินกลุ่มราชบุรี ออกเป็น หมวดหินทรายเขาเหมืองครุฑ เขาหินปูนไทรโยค หมวดหินทรายท่ามะเด่ือ
บริเวณจงั หวัดสุราษฎรธ์ านี แบง่ เป็น หมวดหินทงุ่ นางลงิ หนิ ทรายเขาเมืองครุฑ หมวดหนิ พับผา้ หมวดหิน
พนมวัง และหมวดหินอุม้ ลกู

หนิ ปนู ยุคไทรแอสซกิ และจแู รสสิก ได้แก่ กลมุ่ หินลาปาง ซงึ่ หนว่ ยหินที่มหี นิ ปูนได้แก่ หิน
หมวดหนิ ผากา้ น หมวดหินดอยลอง และหมวดหนิ ก้างปลา ซ่งึ มใี นกล่าวในหัวข้อตอ่ ไป

กลมุ่ หนิ ลาปาง

พล เชาวด์ ารง และคณะ (2553) ได้รวบรวมและสรุปกลุ่มหินลาปางไว้ 7 หมวด จากล่าง
ข้ึนบนได้แก่ หมวดหินพระธาตุ (Pra That formation) ผาก้าน (Pha Khan formation) ฮ่องหอย
(Hong Hoi formation) ดอยลอง (Doi Long formation) ผาแดง (Pha Daeng formation) ก้างปลา
(Kang Pla formation) และหมวดหนิ วงั ชน้ิ (Wang Chin formation)

หมวดหินพระธาตุ (Pra That formation) เป็นหินทราย หินกรวดมน หินทรายแป้ง
และหินโคลน สีแดง กอ้ นกรวดผุมาจากหนิ เถ้าภูเขาไฟ

ผาก้าน (Pha Khan formation) ประกอบด้วยหินปูน 4 หมู่หิน ได้แก่ 1) หมู่หินเวียง
สวรรค์ ประกอบด้วยหินปูนสีเทาดาแทรกสลับหินดินดาน 2) หมู่หินช้างกาบ ประกอบด้วยชั้นแทรกสลับ
ของหนิ ทราย หนิ ทรายแป้ง และหินโคลน เป็นส่วนใหญ่ บางคร้ังพบหนิ ปูนแทรกสลับ 3) หมูห่ นิ วัดถ้า เปน็
หนิ ปูนสเี ทาอ่อนเปน็ ปืน้ หนา 4) หมหู่ ินมว่ งคา เป็นชนั้ หินปนู ขนาดบางถงึ หนา เป็นแบบ wavy bed

ฮ่องหอย (Hong Hoi formation) ประกอบด้วยหนิ โคลนสีเทา เป็นส่วนใหญ่ แบง่ เป็น 3
หมู่หิน ได้แก่ 1) หมู่หินบ้านท่าสี ประกอบด้วย หินโคลน แทรกบางแห่งด้วย หินทราย หินกรวดมน หรือ
หินปนู 2) หมหู่ นิ ทรายแม่ดา ประกอบดด้วย หินทรายเปน็ สว่ นใหญ่ บางครง้ั พบ หนิ กรวดมนและหนิ โคลน
3) หมหู่ ินหว้ ยมว่ ง ประกอบด้วย หนิ โคลนสเี ทา ถงึ เทาเขียว พบหินปนู แทรกสลบั

ดอยลอง (Doi Long formation) เปน็ หินปูนเป็นป้นื หนา

ผาแดง (Pha Daeng formation) เป็นหินทราย หนิ ทรายแปง้ และหนิ โคลนสีแดง

ก้างปลา (Kang Pla formation) เป็นหินปูนสีเทาขาวถึงเทาดา เป็นช้ันขนาดบางถึง

หนามาก

หมวดหินวังช้ิน (Wang Chin formation) จาแนกเป็น 3 หมู่หิน ได้แก่ 1) หมู่หินปูตั๊บ
ประกอบด้วยหินโคลนสีเทา สีเทาเขียว 2) หมู่หินห้วยจันทร์ ประกอบด้วยช้ันแทรกสลับของหินปูน หิน
ทราย หินดินดาน และหินเชิร์ต 3) หมู่หินทรายแม่ลู่ ประกอบด้วย หินทรายสีเทา เนื้อละเอียด ถึงเนื้อ
หยาบ

กลุ่มหินแก่งกระจาน

พล เชาว์ดารง (2553) สรุปกลุ่มหินแก่งกระจาน ซึ่งประกอบดว้ ย หินโคลนปนกรวด หิน
ทราย และหินดนิ ดานเปน็ ส่วนใหญ่ แบ่งเปน็ 5 หมวดหนิ เรียงลาดับจากอายมุ ากไปอายุน้อย ได้แก่ หมวด

16

หินแหลมไม้ไผ่ (Laem Mai Phai Formation) หมวดหินสปลิ เวย์ (Spillway Formation) หมวดหินเกาะ
เฮ (Ko He Formation) หมวดหินเขาพระ (Khao Phra Formation) และหมวดหนิ เขาเจ้า (Khao Chao
Formation)

หมวดหินแหลมไม้ไผ่ (Laem Mai Phai Formation) ในส่วนล่างประกอบด้วยหินทราย
สลบั กับหนิ โคลน ในส่วนบนเปน็ หินโคลนท่ีมสี เี ทา เปน็ ช้ันบาง

หมวดหินสปิลเวย์ (Spillway Formation) เป็นชั้นต่อเน่ืองมาจากหมวดหินแหลมไม้ไผ่
โดยเปน็ หินโคลนสเี ทาชน้ั บางลงเรอ่ื ย ๆ และมีหนิ ทรายเน้อื เกรย์ แวคเนือ้ ละเอยี ดแทรกสลบั

หมวดหนิ เกาะเฮ (Ko He Formation) ประกอบด้วยหินโคลนปนกรวด

หมวดหินเขาพระ (Khao Phra Formation) ประกอบด้วยหินดินดาน หินโคลนสีเทาดา
เนื้อแนน่ แตกเปน็ แท่งยาว บางช่วงแทรกสลับดว้ ยหนิ ทรายสเี ทาเนอ้ื ละเอยี ด

หมวดหินเขาเจ้า (Khao Chao Formation) ส่วนล่างประกอบด้วยหินทรายเน้ือควอตซ์
สีเทาถึงสีเทาอ่อน ตอนกลาง เป็นหนิ ดนิ ดาน หินทรายแปง้ และหนิ โคลนสเี ทาออ่ นถึงเทาเขม้ ส่วนบนเปน็
หนิ ทรายสขี าว ถงึ นา้ ตาลแดง

กลุ่มหินโคราช

กลุ่มหินโคราช บริเวณพ้ืนท่ีภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และ บริเวณด้านตะวันตกของที่
ราบสูงโคราช มีการลาดับชั้นหินทแ่ี ตกตา่ งกัน ดงั ตอ่ ไปน้ี

กลุ่มหินโคราช บริเวณภาคตะวันออกเฉียงเหนือ นรรัตน์ บุญกันภัย (2554) สรุปไว้ใน
รายงานลาดับชั้นหินของกลุ่มหินโคราชบริเวณภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนบน มี 7 หมวดหินได้แก่
ภกู ระดึง พระวหิ าร เสาขรัว ภพู าน โคกกรวด มหาสารคาม และ ภูทอก

กลุ่มหินโคราช บริเวณภาคตะวันตกของที่ราบสูงโคราช อนุวชั ร ตรีโรจนานนท์, ( 2554)
สรุปไว้ในรายงาน ลาดับช้ันหินของกลุ่มหินโคราชบริเวณขอบตะวันตกของท่ีราบสูงโคราช ซึ่งในบริเวณน้ี
มี 10 หมวดหินไดแ้ ก่ หว้ ยหนิ ลาด นา้ พอง ภกู ระดงึ พระวิหาร เสาขรัว ภูพาน โคกกรวด มหาสารคาม เขา
ย่าปุก ซง่ึ เทียบได้กบั หมวดหนิ ภูทอก และ ภูขดั

หมวดหินห้วยหินลาด (Huai Hin Lat formation) พบเฉพาะบริเวณตะวันตกของท่ีราบ
สงู โครราช ประกอบดว้ ยหินกรวดมนเน้ือปูน หนิ กรวดมน หนิ ทรายสีเทาดา แบ่งเปน็ 5 หมหู่ ินได้แก่ 1) หมู่
หินโพไฮ (Pho Hai Member) ประกอบดว้ ยหินแอกโกเมอเรต หินทัพฟ์ หินทราย และหินกรวดมน สีแดง
2) หมู่หินซาแคน (Sam Khaen member) ประกอบด้วยหินกรวดมน หินทราย หินปูน 3) หมู่หินดาดฟ้า
(Dat Fa member) ประกอบดว้ ยหินดินดานสเี ทา สีเทาดา และสีดา มีเศษซากไมม้ ากมาย สลับกบั หินปูน
สีดา 4) หมู่หินภูฮี (Phu Hi member) ประกอบด้วยหินทราย หินดินดานสีเทา หินปูนสีเทา 5) หมู่หินอี
หม้อ (I Mo member) ประกอบด้วยหินไดออไรต์ หินทัพฟ์ หินแอกโกเมเรต หินดินดาน หินทราย และ
หนิ ปูนสเี ทา

หมวดหินน้าพอง (Nam Phong formation) พบเฉพาะบริเวณตะวันตกของที่ราบสูง
โคราช ประกอบดว้ ยหินทราย หนิ ดนิ ดาน และหนิ กรวดมน

17

หมวดหินภูกระดึง (Phu Kradung formation) ประกอบด้วยหินดินดาน และหินทราย
แป้ง สนี ้าตาลแดง แทรกสลบั ดว้ ยหินทราย เนื้อปานกลาง สีเขยี ว

หมวดหินพระวิหาร (Phra Wihan formation) ประกอบด้วยหินทราย สีขาว เนื้อปาน
กลางถงึ หยาบ แทรกสลับด้วยหินดนิ ดาน

หมวดหินเสาขัว(Sao Khua formation) ประกอบด้วยหินดินดาน และหินทรายแป้ง สี
น้าตาลแดง แทรกสลับด้วยหินทรายเน้ือละเอียด สีนา้ ตาลแดง

หมวดหินภูพาน (Phu Phan formation) ประกอบด้วยหินทราย และหินกรวดมน
แสดงช้นั เฉยี งระดับ

หมวดหินโคกกรวด (Khok Kruat formation) ประกอบดว้ ยหินทรายแป้ง หินดินดาน สี
แดง แทรกสลบั ด้วยหนิ ทราย สนี ้าตาลแดง (

หมวดหินมหาสารคาม (Maha Sarakham formation) ประกอบด้วยหินดินดาน และ
ชั้นเกลือหินมียิปซ่ัมปะปน แบ่งออกได้เป็น 6 ลาดับข้ัน ดังนี้ 1) แอนไฮโดรต์ชั้นฐาน (The basal
anhydrite) 2) เกลอื หนิ ชั้นลา่ ง (Lower Rock Salt) เป็นชั้นเกลอื หินทม่ี ีความหนามากทส่ี ดุ ประกอบด้วย
แร่เกลือหินช้ันหนา และแร่โปแตสเซียม 3) หินโคลนช้ันล่าง (Lower Claystone) มีสีน้าตาลแกมแดง
และมีจุดสีเขียวอยู่ทั่วไป มีสายแร่คาร์นัลไลต์ และเฮไลต์เล็ก ๆ อยู่ท่ัวไป 4) เกลือหินช้ันกลาง (Middle
Rock Salt) ส่วนใหญ่ประกอบด้วยเฮไลต์ แต่ในบางแห่งพบช้ันแอนไฮไดรต์หรือยิปซั่มอยู่ด้วย 5) หิน
โคลนช้นั กลาง (Middle Claystone) มลี กั ษณะเหมอื นหนิ ชน้ั ล่าง 6) เกลอื หนิ ชนั้ บน (Upper Rock Salt)

หมวดหนิ ภูทอก (Phu Thok formation) พบเฉพาะบนที่ราบสงู โคราช ประกอบด้วยหิน
ทรายเน้ือละเอียด หินทรายแป้ง และหินดินดาน สีน้าตาลแดงสด แบ่งเป็น 3 หมู่หิน ได้แก่1) หมู่หินนา
หว้า ประกอบด้วย หินโคลนและหินเคลย์สีน้าตาลแดง หินทรายแป้งสีน้าตาลเข้ม 2) หมู่หินคาตะกล้า
ประกอบด้วยหินทรายแป้งสีน้าตาลแดงสลับกับหินทรายอาร์โคส สีแดงอิฐขนาดเนื้อละเอียด 3) หมู่หินภู
ทอกน้อย ประกอบด้วยหินทรายอาร์โคสสีน้าตาลแดง เน้ือหยาบปานกลางถึงละเอียด เป็นชั้นหนา มีช้ัน
เฉียงระดับขนาดใหญ่

หมวดหินเขาย่าปุก (Khao Ya Puk Formation) พบเฉพาะด้านตะวันตกของที่ราบสูง
โคราช ประกอบด้วย ส่วนบนเป็นช้ันหินทราย ชั้นหนา เม็ดหยาบ สีแดง หินโคลน และหินกรวดมนสี
น้าตาลแดง สีแดงปนม่วง ส่วนกลาง เป็นหินของหินทรายเม็ดละเอียดสลับกับหินทรายแป้งสีน้าตาลถึง
นา้ ตาลแดง ส่วนลา่ งสดุ เปน็ หนิ ทรายแปง้ สลับกบั หนิ โคลนสนี ้าตาลแดง มีแรย่ ิปซมั่ เป็นเม็ดปนบ้างเล็กน้อย

หมวดหินภูขัด (Phu Khat Formation) พบเฉพาะด้านตะวันตกของท่ีราบสูงโคราช
ประกอบด้วยหินทราย สีน้าตาลถึงน้าตาลม่วง หินทรายแป้งและหินโคลนสลับอยู่ พบหินกรวดมนสีม่วง
แดงพบอยู่ช่วงล่างของลาดับช้ันหิน ก้อนกรวดประกอบดว้ ยแร่ควอรตซ์ เชิร์ต หินทราย หินทรายแปง้ หิน
ภูเขาไฟและมีหินปนู

18

รูปท่ี 1-9 แผนทคี่ วามเข้มกัมมนั ตรังสีโพแทสเซียม (K) (ข้อมูลจาก: ขอ้ มลู ดิจิทัล ความเข้มกัมมันตรังสีโพแทสเซยี ม
ขนาดกริดเซล 500 เมตร)

19

รูปท่ี 1-10 แผนที่ความเข้มกัมมันตรังสียูเรเนียม (U) (ข้อมูลจาก: ข้อมูลดิจิทัล ความเข้มกัมมันตรังสียูเรเนียม

ขนาดกริดเซล 500 เมตร)

20

รูปท่ี 1-11 แผนที่ความเข้มกัมมันตรังสีทอเรียม (Th) (ข้อมูลจาก: ข้อมูลดิจิทัล ความเข้มกัมมันตรังสีทอเรียม
ขนาดกริดเซล 500 เมตร)

21

รูปท่ี 1-12 แผนท่ีกัมมันตรังสีรวม (TC) (ข้อมูลจาก: ข้อมูลดิจิทัล ความเข้มกัมมันตรังสีรวมขนาดกริดเซล 500

เมตร)

22

รูปที่ 1-13 แผนที่กัมมันตรังสีเทอรนารี (ข้อมูลดจิ ิทัล ความเข้มกัมมันตรังสีโพแทสเซียม ยูเรเนียม และ ทอเรียม

ขนาดกริดเซล 500 เมตร แสดงผลโดยให้ ทอเรียมแสดงสี Cyan โพแทสเซียม แสดงสี Magenta ยูเรเนียม
แสดงสี Yellow )

23

รูปท่ี 1-14 แผนท่ีความเข้มสนามแม่เหล็กคงเหลือ (Residual Magnetic) (ข้อมูลจาก: ข้อมูลดิจิทัล ความเข้ม
สนามแม่เหลก็ ชนิด Residual Magnetic ขนาดกริดเซล 500 เมตร)

24

รูปท่ี 1-15 แผนที่ความเข้มสนามแม่เหล็กรวม (Total Field magnetic) (ข้อมูลจาก: ข้อมูลดิจิทัล ความเข้ม
สนามแม่เหลก็ รวม Total field magnetic ขนาดกริดเซล 500 เมตร)

25

รูปที่ 1-16 แผนทธ่ี รณีวิทยา (ข้อมลู ดจิ ทิ ลั Geology_250K)

บทที่ 2
ความรูเ้ บ้ืองต้นความเขม้ กมั มันตรงั สีและความเข้มสนามแม่เหลก็

และการประยกุ ตใ์ ช้

การสารวจวัดค่าความเข้มกัมมันตรังสี และความเข้มสนามแม่เหล็ก เป็นวิธีการสารวจ
ธรณีฟิสิกส์วิธีการหนึ่ง ท่ีสามารถดาเนินการสารวจได้ทั้งทางบก และทางอากาศ สาหรับการสารวจวัดค่า
ความเขม้ สนามแมเ่ หล็กสามารถสารวจทางทะเลไดอ้ กี ดว้ ย

การสารวจความเข้มกัมมันตรังสี เป็นการวัดความเข้มกัมมันตรังสีโดยใช้ค่าจาก 3 ธาตุ
ได้แก่ โพแทสเซียม ยูเรีเนียม และ ทอเรียม ซึ่งเป็นธาตุกัมมันตรังสีและมีปริมาณมากพอ ท่ีสามารถวัดค่า
ได้ด้วยการบนิ สารวจทางอากาศ นอกจากนี้ ท้ัง 3 ธาตุ ยังเป็นธาตทุ ี่มีความเกี่ยวข้องกับองค์ประกอบของ
หินชนิดต่าง ๆ จึงสามารถนามาประยุกต์ใช้ในด้าน การสารวจธรณีวิทยา ธรณีวิทยาแหล่งแร่ ธรณีวิทยา
สิ่งแวดล้อมและพิบัติภัยได้เป็นอย่างดี อย่างไรก็ตามการสารวจวัดค่ากัมมันตรังสีน้ัน มีข้อจากัดในการ
สารวจ ได้แก่ ขนาด ความหนา และ รูปร่างของพืน้ ท่ีหรือวัตถุ ท่ีทาการสารวจวดั ค่าความเข้มกัมมันตรังสี
นอกจากนี้ปจั จัยด้านสภาวะแวดล้อม เช่น ภูมิอากาศ และ ความชื้นอาจมีผล ทาให้ค่ากัมมันตรังสีที่วดั ได้
มคี ่าท่ีแตกต่างไปจากค่ากัมมันตรังสีทแ่ี ท้จริงของวตั ถุทท่ี าการวัด

การสารวจความเข้มสนามแม่เหล็ก เป็นการประยุกต์ใช้การวัดค่าความเบ่ียงเบนของ
สนามแม่เหล็กโลก ที่เกิดจากวัตถุท่ีมีความเป็นแม่เหล็กแตกต่างกัน สามารถนามาประยุกต์ใช้ด้านการ
สารวจธรณวี ทิ ยา ธรณวี ทิ ยาแหล่งแร่ และธรณวี ิทยาสง่ิ แวดลอ้ มไดเ้ ช่นเดยี วกัน

2.1 ความเขม้ กมั มนั ตรงั สี

2.1.1 หลักการเบ้อื งตน้

กัมมันตภาพตรังสี เกิดจากธาตุท่ีไม่เสถียร มีการสลายตัวและเกิดเป็นธาตุใหม่ข้ึนมา ซ่ึง
ขบวนการการสลายตัวของธาตุกัมมันตรังสี จะมีการแผ่รังสี ออกมาสามชนิด ด้วยกัน คือ บีตา แอลฟา
และแกมมา แอลฟ่า มลี กั ษณะเชน่ เดียวกับธาตฮุ ีเลยี มมี 2 โปรตรอน และ 2 นิวตรอน ซง่ึ สามารถเดนิ ทาง
ได้ในระยะส้ัน และดูดซับพลังงานในระยะไม่กี่เซ็นติเมตรในอากาศ ส่วนบีตา เป็นอิเล็กตรอนท่ีสามารถ
เดินทางในอากาศได้ยาวนานกว่าแอลฟา ส่วนแกมมานั้น เป็นคล่ืนสนามแม่เหล็กไฟฟ้า สามารถผ่านวัสดุ
ตา่ ง ๆ ได้ในระยะทางท่ีใกลท่ีสุด ดงั รปู ท่ี 2-1

รูปที่ 2-1 ขบวนการแผ่รังสี ของธาตุกัมมันตรังสี แอลฟา เบต้า แกมมา ผ่านวัสดุต่างๆ โดยที่ รังสีแกมมา

(http://hyperphysics.phy-astr.gsu.edu/hbase/hframe.html)

27
การบนิ สารวจวัดค่ากัมมันตรังสี เป็นการวัดค่าพลังงานของรังสีแกมมาที่ปล่อยออกมาใน
ช่วงเวลาท่ีธาตกุ ัมมันตรังสีมีการสลายตัว ซึ่งการสารวจวดั ค่ากัมมันตรังสีเลือกวัดรังสีแกมมาเน่ืองจากรังสี
แกมมาสามารถเดินทางได้ไกลที่สุด นอกจากนี้ปริมาณธาตุโพแทสเซียม ยูเรเนียม และทอเรียม มีการ
กระจายตวั ในปริมาณที่มากเพียงพอในธรรมชาติ ดังนั้นการสารวจวัดค่าความเข้มกัมมันตรังสีในธรรมชาติ
จึงเลือกวดั ค่าของธาตุโพแทสเซยี ม ยูเรเนยี ม และทอเรียม ซึ่งมีชว่ งพลังงานในกนั วนั แตกต่างกนั (รูปที่ 2-2)

รูปที่ 2-2 แสดงช่วงพลงั งานรงั สแี กมมาของ โพแทสเซียม ยเู รเนียม และทอเรียม (IAEA, 2003)

2.1.2 ลกั ษณะของธาตกุ มั มนั ตรังสี

2.1.2.1 โพแทสเซยี ม
โพแทสเซียม เป็นธาตุในกลุ่มโลหะ เลขอะตอม 19 มีปริมาณการกระจายตัวบน
พนื้ ผวิ โลกเป็นลาดับที่ 8 (Jefferson, 2007) โพแทสเซยี ม มีจานวน 22 Isotope ตัง้ แตเ่ ลข 32 ถึง 54 แต่
ที่มีมากได้แก่ 39K 40K and 41K โพแทสเซียมเป็นส่วนประกอบของ แร่แอลคาไลเฟลด์สปาร์ในแร่
ประกอบหิน เมื่อหินอัคนีถ้ามีแร่แอลคาไลเพ่ิมขึ้น จะเป็นหินอัคนีท่ีมีความเป็นเฟลสิกเพ่ิมขึ้น นอกจากนี้
ธาตุโพแทสเซยี ม ยงั เป็นองคป์ ระกอบสาคญั สาหรับแรโ่ พแทช อีกดว้ ย

28

ตารางท่ี 2-1 แสดงแร่ทีม่ ีองคป์ ระกอบของธาตุโพแทสเซียม (IAEA, 2003)

Potassium Mineral Chemical Formula %K

Rock forming silicate minerals 13
13
Feldspars (K,Na)AlSi3O8;(Nax,Ca1-x)Al2-xSi2+xO8(x=0-1) 13
13
Alkali-feldspar (K,Na)AlSi3O8 17
23
Microcline KAlSi3O8 8
8
Orthoclase KAlSi3O8 8
1
Sanidine KAlSi3O8

Leucite KAlSi2O6

Nepheline (Na,K)AlSiO4

Biotite K(Mg,Fe)3AlSi3O10(OH)2

Muscovite KAl2AlSi3O10(OH)2

Phlogopite KMg3AlSi3O10(OH)2

Hornblende (K,Na)0-1(Na,Ca)2(Fe,Mn,Mg,Ti,Al)5(Si,Al)8O22(OH,F)2

Other K minerals

Alunite KAl3(SO4)2(OH)6

Glauconite (K,Ca,Na)<1(Al,Fe3+,Fe2+,Mg)2[(OH)2/Al0.35Si3.65O10]

Sylvite KCl

2.1.2.2 ยูเรเนียม

ยเู รเนยี ม เป็นธาตโุ ลหะหนกั กมั มันตรงั สี ตามธรรมชาติ มหี มายเลขอะตอม 92 มีจานวน
26 ไอโซเทป ตง้ั แต่เลข 218 ถึง 242 มี 3 ไอโซเทป ท่ีพบมากในธรณมชาติ ไดแ้ ก่ 234U, 235U และ 238U
ยแู รเนียมเป็นแร่ที่มีความต้องการในด้านพลังงานนิวเคลยี ร์ ในอดตี กรมทรพั ยากรธรณไี ดม้ ฝี า่ ยกัมมันตรังสี
เพื่อสารวจแหล่งแร่ยูเรเนียมโดยเฉพาะ นอกจากยูเรเนียมมีความสาคัญด้านพลังงานนิวเคลียร์แล้ว ยังเปน็
องค์ประกอบของแร่ประกอบหนิ อกี ดว้ ย

ตารางที่ 2-2 แสดงแรท่ ีม่ ีองค์ประกอบของธาตยุ เู รเนียม (IAEA, 2003)

Uranium Minerals Chemical Formula % UO2/ppm U

Minerals with U as major constituent 100-20000 ppm

Uraninite, (Pitchblende) UO2 1-35%
5%
Betafite (U,Ca)(Nb,Ta,Ti)3O9.nH2O
5%
Huttonite ThSiO4 5%
100-20000 ppm
Uranospherite (BiO)(UO2)(OH)3 10-2000 ppm
5-200 ppm
Thorite, Uranothorite ThSiO4, (Th,U)SiO4 10-500 m

Thorianite, Uranothorianite ThO2 (Th,U)O2

Common accessory rock forming minerals

Zircon ZrSiO4

Xenotime YPO4

Monazite (REE,Th)PO4

Allanite (Ca,Al,Fe,Mg) silicate

Apatite Ca5(PO4)3(F,Cl,OH)

Sphene CaTiSiO5

2.1.2.3 ทอเรยี ม

ทอเรียม เป็นธาตโุ ลหะกัมมนั ตรงั สีทีพ่ บในธรรมชาติ หมายเลขอะตอม 90 มีจานวน 29
ไอโซโทป ตง้ั แต่เลข 209 ถึง 238, อยา่ งไรก็ตามมีเพยี ง ไอโซโทป 232Th ทม่ี มี ากในธรรมชาติ

29

ตารางท่ี 2-3 แสดงแร่ทปี่ ระกอบด้วยธาตุทอเรยี ม (IAEA, 2003)

Thorium Mineral Chemical Formula % % ThO2/ppm

Minerals with Th as major constituent 80
50, < 50
Huttonite ThSiO4 30
80, < 80
Thorite, Uranothorite ThSiO4, (Th,U)SiO4
10
Cheralite (Th,Ce,Ca)(SiO4PO4) 0.4-1
0.01-1
Thorianite, Uranothorianite ThO2, (Th,U)O2 0.1-1
0.001-0.1
Common accessory minerals 0.001-0.1
0.005-0.05
Monazite (REE,Th)PO4

Xenotime YPO4

Zircon ZrSiO4

Allanite (Ca,Al,Fe,Mg) silicate

Apatite Ca5(PO4)3(F,Cl,OH)

Sphene CaTiSiO5

Epidote CaFe3+Al2O.OH(Si2O7)(Si2O4)

2.1.1 หนว่ ยวัดคา่ ความเข้มกมั มนั ตรังสี

International Atomic Energy (2003) สรุปหน่วยการวัดค่าความเข้มกัมมันตรังสี ดัง
ตารางที่ 2-4 สาหรับข้อมูลความเข้มกัมมันตรังสีของกรมทรัพยากรธรณีนั้น กาหนดเป็นค่าความเข้มข้น
ค่าโพแทสเซยี ม เป็น เปอรเ์ ซน็ ต์ ค่ายเู รเนยี ม และ ค่าทอเรยี ม เปน็ ppm

ตารางที่ 2-4 ตารางแสดงหน่วยในการวัดค่าความเขม้ กมั มันตรงั สี (IAEA, 2003)

Quantity Symbol Unit Dimension Use/Conversion of older unit
Activity A
Specific activity a Becquerel (Bq) S-1 Radioactivity of objects
Activity CA Becquerel per kilogram (Bq/kg) Kg-1S-1 Radioactivity of unit mass
concentration Becquerel per meter cubed M-3S-1 Radioactivity of gasses and liquids
Surface activity As (Bq/m3)
Exposure X Becquerel per meter squared m-2S-1 Radioactivity of unit area
Coulomb per kilogram (C/kg) Kg-1sA Ionizing effect of X and gamma rays
Exposure rate
X’ Ampere per kilogram in air
A kg-1 Exposure per unit time, gamma
Dose D Gray (Gy)
Dose rate D’ Gray per second (Gy/S) radiation field

Dose equivalent H Sievert (Sv) 1μR/h=7.17x10-14A/kg
Sievert per second (Sv/s)
Photon dose H’x Sievert (Sv) M2S-2 Absorbed dose 1
equivalent rate Sievert (Sv) Rad=10-2 Gy
Equivalent dose HT
Effective dose E M2S-3 Gamma radiation field

1 μR/h=8.69 nGy/h in air.

M2S-2 Biological effects of radiation.
1rem=10-2Sv

M2S-3 Dose equivalent per unit time

M2S-2 Biological effects of radiation
M2S-2 Biological effects of radiation to man