ศาสนาและหน้าที่พลเมือง (สค21002) ม.ต้น

หนังสอื เรียนสาระการพัฒนาสงั คม

รายวชิ าศาสนาและหนา ท่ีพลเมอื ง

(สค21002)

ระดับมัธยมศกึ ษาตอนตน

หลักสตู รการศกึ ษานอกระบบระดบั การศกึ ษาข้นั พื้นฐาน
พทุ ธศักราช 2551

(ฉบบั ปรับปรงุ พ.ศ. 2560)

สํานักงานสง เสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศัย
สํานักงานปลัดกระทรวงศึกษาธกิ าร
กระทรวงศกึ ษาธิการ

หามจําหนา ย

หนังสือเรียนเลมนจ้ี ดั พิมพด ว ยงบประมาณแผนดินเพ่ือการศกึ ษาตลอดชวี ิตสาํ หรับประชาชน
ลิขสทิ ธิ์เปนของ สํานกั งาน กศน. สาํ นักงานปลัดกระทรวงศกึ ษาธิการ
เอกสารทางวชิ าการลาํ ดบั ที่ 42 /2557

หนังสือเรยี นสาระการพฒั นาสงั คม
รายวชิ าศาสนาและหนา ที่พลเมอื ง (สค21002)
ระดับมธั ยมศึกษาตอนตน
(ฉบบั ปรับปรงุ พ.ศ. 2560)

ลขิ สิทธ์ิเปนของ สาํ นักงาน กศน. สาํ นกั งานปลดั กระทรวงศกึ ษาธกิ าร

เอกสารทางวชิ าการหมายเลข 42 /2557

คํานาํ

สาํ นักงานสงเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย ไดดําเนินการจัดทํา
หนงั สือเรียนชุดใหมน ้ีขน้ึ เพอ่ื สําหรับใชในการเรียนตามหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษา
ขน้ั พนื้ ฐาน พุทธศักราช 2551 ท่ีมีวัตถุประสงคในการพัฒนาผูเรียนใหมีคุณธรรม จริยธรรม มีสติปญญา
และศักยภาพในการประกอบอาชพี การศึกษาตอ และสามารถดาํ รงชีวติ อยใู นครอบครัว ชุมชน สงั คมได
อยา งมคี วามสขุ โดยผเู รียนสามารถนาํ หนงั สอื เรียนไปใชในการศึกษาดว ยวธิ กี ารศึกษาคน ควา ดวยตนเอง
ปฏิบัติกิจกรรม รวมท้ังทําแบบฝกหัด เพื่อทดสอบความรูใหกับผูเรียน และไดมีการปรับเพ่ิมเติม
เนื้อหาเก่ยี วกบั การมีสวนรว มในการปองกันและปราบปรามการทุจริต เพื่อใหสอดคลองกับนโยบาย
ของกระทรวงศกึ ษาธิการ นั้น

ขณะน้ี คณะกรรมการรักษาความสงบแหงชาติ (คสช.) มนี โยบายในการปลกุ จิตสํานกึ ใหคนไทย
มีความรักชาติ เทิดทูนสถาบันพระมหากษัตริย เสริมสรางคุณธรรม จริยธรรม คานิยมในการอยู
รวมกนั อยา งสามคั คี ปรองดอง สมานฉันท สํานักงานสงเสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตาม
อัธยาศัย จึงไดมีการดําเนินการปรับเพิ่มตัวช้ีวัดของหลักสูตร และเน้ือหาหนังสือเรียนใหสอดคลอง
ตามนโยบายดังกลา ว โดยเพิ่มเน้ือหาเก่ียวหลักสําคัญของประชาธิปไตยและ คุณธรรม จริยธรรมใน
การอยูรว มกนั อยา งสันติ สามคั คีปรองดอง สมานฉันท เพอ่ื ใหส ถานศกึ ษานาํ ไปใชในการจัดการเรียน
การสอนใหกับนกั ศกึ ษา กศน. ตอ ไป

ท้ังนี้ สํานักงานสง เสรมิ การศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศัย ไดรับความรวมมือ
ทดี่ จี ากผูทรงคณุ วฒุ แิ ละผูเกย่ี วของหลายทา นท่ีคนควาและเรียบเรียงเน้ือหาสาระจากสื่อตาง ๆ เพ่ือให
ไดสอ่ื ทส่ี อดคลองกบั หลักสตู ร และเปน ประโยชน ตอผูเรียนที่อยูนอกระบบอยางแทจริง ขอขอบคุณ
คณะทป่ี รกึ ษา คณะผูเรียบเรยี ง ตลอดจนคณะผจู ดั ทาํ ทุกทานท่ีไดใ หค วามรวมมือดวยดไี ว ณ โอกาสน้ี

สาํ นกั งาน กศน.
กนั ยายน 2557

สารบัญ หนา

คาํ นาํ 1
คาํ แนะนําการใชห นงั สอื เรียน 3
โครงสรา งรายวิชาศาสนาและหนา ทพี่ ลเมือง สค 21002 25
ขอบขา ยเน้ือหา 35
55
บทที่ 1 ศาสนาในประเทศไทยและในเอเชยี
เรอื่ งท่ี 1 ความเปน มาของศาสนาในประเทศไทย
เรอ่ื งท่ี 2 ความเปน มาของศาสนาในทวีปเอเชีย
เร่ืองท่ี 3 หลักธรรมของศาสนาตา ง ๆ
เรือ่ งที่ 4 หลักธรรมในแตละศาสนาท่ที าํ ให
อยูรว มกบั ศาสนาอื่นไดอ ยา งมีความสขุ

บทที่ 2 วฒั นธรรม ประเพณี และคา นยิ มของไทยและเอเชีย 66
เร่อื งท่ี 1 วัฒนธรรม ประเพณขี องไทยและเอเชีย 68
เรอ่ื งที่ 2 การอนรุ กั ษแ ละการสืบสานวฒั นธรรม ประเพณี 81
เรอ่ื งที่ 3 แนวทางการอนรุ กั ษแ ละการสานวัฒนธรรม ประเพณี 84
เรื่องที่ 4 คา นยิ มทพ่ี งึ ประสงค 85
88
บทที่ 3 รฐั ธรรมนูญแหงราชอาณาจกั รไทย 89
เรื่องที่ 1 ความเปน มาหลักการและเจตนารมณ 106
ของรฐั ธรรมนูญแหงราชอาณาจกั รไทย 108
เรอ่ื งท่ี 2 โครงสรา งและสาระสําคัญของรฐั ธรรมนญู 111
แหง ราชอาณาจักรไทย
เร่ืองที่ 3 จดุ เดน ของรัฐธรรมนูญท่เี กี่ยวกบั สทิ ธิ เสรภี าพ
และหนาทขี่ องประชาชน
เรอ่ื งท่ี 4 หลกั การสําคัญของประชาธปิ ไตยและคุณธรรม จรยิ ธรรม
คานิยมในการอยรู วมกันอยางสันติ สามคั คี ปรองดอง

สารบัญ (ตอ) หนา

บทที่ 4 พฒั นาการทางการเมืองและการอยรู ว มกันในระบอบประชาธปิ ไตย 125
อนั มพี ระมหากษตั ริยท รงเปน ประมุข
เรือ่ งท่ี 1 พฒั นาการทางการปฏริ ูปทางการเมืองเพ่อื การปกครอง 127
ในระบอบประชาธิปไตยอนั มีพระมหากษัตริย
ทรงเปน ประมุข
เรือ่ งท่ี 2 การมสี วนรว มทางการเมืองและการอยรู ว มกัน 136
อยางสันตใิ นระบอบประชาธปิ ไตยอนั มี
พระมหากษตั ริยทรงเปน ประมขุ

บทท่ี 5 สิทธิมนุษยชน 147
เรอื่ งท่ี 1 กาํ เนดิ และหลกั สทิ ธิมนษุ ยชน 149
เร่อื งท่ี 2 การคมุ ครองตนเองและผอู ืน่ ตามหลักสทิ ธิมนษุ ยชน 159

บทที่ 6 การมีสวนรว มในการปอ งกนั และปราบปรามการทุจริต 162
บรรณานกุ รม 189
คณะผจู ัดทาํ 193

คาํ แนะนําในการใชห นงั สือเรยี น

หนังสือเรียนสาระการพัฒนาสังคม รายวิชาศาสนาและหนาที่พลเมือง ระดับมัธยมศึกษาตอนตน
เปนหนังสอื เรียนท่ีจดั ทําข้ึน สําหรับผเู รียนที่เปนนักศึกษานอกระบบใชประกอบการศึกษา รายวิชา
ศาสนาและหนา ทีพ่ ลเมือง (สค21002) จํานวน 2 หนวยกติ 80 ชว่ั โมง

ในการศึกษาหนงั สอื เรียนสาระการพัฒนาสังคม รายวิชาศาสนาและหนาท่ีพลเมือง ผูเรียน
ควรปฏบิ ตั ิ ดังน้ี

1) ศกึ ษาโครงสรางรายวิชาใหเ ขา ใจในหวั ขอ สาระสาํ คญั ผลการเรียนรูที่คาดหวัง และ
ขอบขา ยเนือ้ หา

2) ศึกษารายละเอียดเนื้อหาของแตละบทอยางละเอียด และปฏิบัติกิจกรรมทายเรื่อง
เพ่ือเปนการสรุปความรู ความเขาใจของเนื้อหาในตอนนั้น ๆ อีกคร้ัง โดยผูเรียนสามารถ
นาํ ไปตรวจสอบกับครู เพอื่ น ๆ ท่ีเรียนในรายวชิ าและระดับเดยี วกนั ได

3) หนังสือเลม นม้ี ี 6 บท ดงั นี้
บทท่ี 1 ศาสนาในประเทศไทยและในเอเชยี
บทท่ี 2 วัฒนธรรม ประเพณี และคา นยิ มของไทยและเอเชยี
บทที่ 3 รัฐธรรมนญู แหง ราชอาณาจักรไทยและหลกั สาํ คญั ของ
ประชาธปิ ไตยและมคี ุณธรรม จริยธรรมในการอยูรว มกันอยา งสันติ
สามัคคี ปรองดอง สมานฉนั ท
บทที่ 4 พัฒนาการทางการเมืองและการอยูร ว มกัน
ในระบอบประชาธปิ ไตยอนั มพี ระมหากษัตริยท รงเปน ประมขุ
บทที่ 5 สิทธมิ นุษยชน
บทท่ี 6 การมสี ว นรวมในการปอ งกนั และปราบปรามการทุจริต

โครงสรา งรายวิชาศาสนาและหนาท่ีพลเมอื ง
ระดับมัธยมศกึ ษาตอนตน

฀ สาระสําคญั

ประเทศไทย เปน ประเทศทีม่ ีการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรง
เปน ประมุข มปี ระชากรอาศยั อยหู ลายเช้ือชาติ มีภาษา ศาสนา วฒั นธรรม ความเช่ือที่แตกตางกัน การให
ความรเู กยี่ วกบั ความสําคัญ หลักธรรมทางศาสนา และวัฒนธรรม คานิยมของประเทศตาง ๆ ตลอดจน
ความเปนมา หลักการ ความสําคัญของรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย หลักการอยูรวมกัน หลักการ
สําคัญของประชาธิปไตยและคุณธรรม จริยธรรม คานิยมในการอยรู วมกันอยางสันติ สามัคคี ปรองดอง
หลักสิทธิมนุษยชน และความตระหนักในการมีจิตสํานึกในการมีสวนรวมที่จะปองกันและปราบปราม
การทจุ รติ จะทําใหค นในสังคมไทยสามารถ นาํ หลกั การ คําสอนและกฎระเบยี บตาง ๆ ของสงั คมมาปรับ
ใชใ นการดาํ เนินชวี ิตของตนไดอ ยางถูกตอ ง มคี วามสุข อันจะสงผลตอ ความสนั ติสขุ ของสังคม

฀ ผลการเรยี นท่คี าดหวงั

1. อธิบายความเปน มา ความสาํ คัญ หลกั คําสอน ศาสนาวฒั นธรรม ประเพณี คานยิ มของ
ประเทศไทยและประเทศในทวปี เอเชียได

2. ยอมรบั และปฏบิ ตั ติ นเพือ่ การอยูร วมกนั อยางสนั ตสิ ุขในสังคมที่มคี วามหลากหลายทาง
ศาสนา วัฒนธรรม และประเพณี

3. อนุรกั ษและสบื สานประเพณี วัฒนธรรม ตลอดจนปฏบิ ตั ติ ามคานยิ มทพ่ี ึงประสงค
ของไทย และอธบิ ายวัฒนธรรม ประเพณี คานยิ มของชาตติ าง ๆ ในเอเชยี

4. อธบิ ายความเปน มา หลักการ เจตนารมณ โครงสรา ง สาระสาํ คญั ของรฐั ธรรมนญู ได
5. มีความรคู วามเขา ใจในหลักสาํ คญั ของประชาธิปไตยและมคี ณุ ธรรม จริยธรรมในการ

อยรู วมกันอยางสนั ติ สามคั คี ปรองดอง สมานฉนั ท
6. อธิบายจดุ เดนของรัฐธรรมนูญเกย่ี วกับสิทธิ เสรภี าพ และหนาทขี่ องประชาชนได
7. อธิบายสทิ ธิ เสรภี าพและคุณธรรม จริยธรรม การอยรู ว มกนั ตามวถิ ีทาง

ประชาธิปไตยได

8. อธิบายการปฏริ ูปการเมือง การปกครอง และมีสว นรว มการเมืองการปกครอง
ตามระบอบประชาธิปไตยอนั มพี ระมหากษตั ริยท รงเปน ประมขุ ได

9. อธบิ ายหลักสทิ ธิมนษุ ยชน ตระหนักถงึ ประโยชนและมีสวนรวมตามหลกั สทิ ธมิ นษุ ยชนได
10. วิเคราะหก ารแกป ญ หาการทุจริตและมีสวนรว มในการปอ งกันและปราบปราม

การทุจริต

฀ ขอบขายเน้ือหา

บทท่ี 1 ศาสนาในประเทศไทยและในเอเชีย
บทที่ 2 วฒั นธรรม ประเพณี และคา นยิ มของไทยและเอเชยี
บทที่ 3 รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจกั รไทย และหลักสาํ คญั ของประชาธปิ ไตยและ

มคี ุณธรรม จริยธรรมในการอยูรวมกนั อยา งสนั ติ สามัคคี ปรองดอง สมานฉนั ท
บทท่ี 4 พฒั นาการทางการเมืองและการอยรู ว มกนั ในระบอบประชาธิปไตย

อันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมขุ
บทท่ี 5 สิทธิมนุษยชน
บทท่ี 6 การมีสว นรวมในการปองกนั และปราบปรามการทจุ ริต

฀ สือ่ ประกอบการเรียนรู

1. ซดี ีศาสนาสากล
2. ซีดวี ฒั นธรรม ประเพณไี ทย และประเทศตาง ๆ ในเอเชยี
3. เอกสารที่เกย่ี วขอ งกับศาสนา วฒั นธรรม การเมอื งการปกครอง สทิ ธมิ นุษยชน
4. อินเทอรเ นต็
5. แหลงเรียนรู ภมู ปิ ญญาในทอ งถนิ่

1

บทที่ 1
ศาสนาในประเทศไทยและในทวปี เอเชีย

฀ สาระสาํ คัญ

เนอ้ื หาสาระเกีย่ วกับความเปนมาของศาสนาตาง ๆ ในประเทศไทยและประเทศในทวีปเอเชีย
หลักธรรมสาํ คัญของศาสนาตาง ๆ การอยูรวมกับคนตางศาสนาไดอยางมีความสุข กรณีตัวอยางของ
บุคคลตัวอยางในแตล ะศาสนา

฀ ผลการเรยี นรทู ี่คาดหวงั

1. ประวตั คิ วามสาํ คญั หลักคําสอนศาสนาวฒั นธรรม ประเพณขี องประเทศในทวีปเอเชยี
2. ยอมรบั และปฏิบตั ติ นเพือ่ การอยรู วมกันอยา งสันตสิ ุขในสงั คมที่มคี วามหลากหลายทาง

ศาสนา

฀ ขอบขายเนื้อหา

เร่อื งท่ี 1 ความเปนมาของศาสนาในประเทศไทย
เรื่องที่ 2 ความเปน มาของศาสนาในทวีปเอเชยี
เรือ่ งท่ี 3 หลักธรรมของศาสนาตา ง ๆ

฀ สื่อการเรยี นรู

1. ใบงาน
2. หนงั สอื เรยี น

2

แผนทปี่ ระเทศในทวปี เอเชยี

3

เรือ่ งท่ี 1 ความเปนมาของศาสนาในประเทศไทย
ศาสนาในประเทศไทยท่ีรัฐบาลใหการอุปถัมภดูแล มีทั้งสิ้น 5 ศาสนา ไดแก ศาสนาพุทธ
ศาสนาอิสลาม ศาสนาคริสต ศาสนาฮินดู และศาสนาซิกซ ซึ่งทุกศาสนาลวนมีองคประกอบหลัก
ทส่ี ําคญั ๆ 5 ประการ คือ

1. ศาสดา หมายถึง ผทู ีค่ น พบศาสนาและเผยแผคาํ สงั่ สอนหรอื หลักธรรมของศาสนา
2. ศาสนธรรม หรอื หลักธรรมของศาสนา เปนคําสง่ั สอนของแตล ะศาสนา
3. ศาสนิกชน หมายถึง บคุ คลและปวงชนท่ใี หก ารยอมรับนบั ถอื ในคาํ สง่ั สอนของศาสนา

น้นั ๆ
4. ศาสนาสถาน หมายถึง สถานท่ีอยูอาศัยของนักบวชใชเปนที่ประกอบพิธีกรรมทาง

ศาสนา รวมถงึ การเปน ท่ีท่ใี หศาสนิกชนไปปฏิบตั ิกจิ กรรมทางศาสนา
5. ศาสนพธิ ี หมายถึง พธิ ีทางศาสนาตาง ๆ ทถ่ี ูกกาํ หนดขึน้ จากศาสดาโดยตรงหรือจาก

การคิดคนของผูปฏิบัติ มีเน้ือหาเกี่ยวกับความตองการขจัดความไมรู ความกลัว
ความอัตคดั สนองความตองการในสิ่งท่ตี นขาดแคลน จึงจําเปน ตองมีวัตถปุ ระสงคของ
การศกึ ษาคนควาปฏบิ ตั ิตามหลักของศาสนา
ประเทศไทยมีศาสนาพุทธ เปนศาสนาประจาํ ชาติและมีผูนับถือจํานวนมากที่สุดในประเทศ
รองลงมา คือ ศาสนาอิสลาม ศาสนาครสิ ต และศาสนาฮินดู การศึกษาความเปนมาของศาสนา
ดังกลาวในประเทศไทยมคี วามสาํ คญั และจําเปน เพราะทําใหเ กิดความเขาใจในศาสนาที่ตนนับถอื และ
เพอ่ื รวมศาสนาอื่น ๆ ในประเทศ อันจะสงผลใหส ามารถอยรู ว มกันไดอ ยางมีความสุข

4

1.1 ศาสนาพุทธในประเทศไทย

พทุ ธประวัติ

ศาสดาผูท่ีคนพบศาสนาและเผยแผคําส่ังสอนหรือหลักธรรมของศาสนาพุทธ คือ
พระพทุ ธเจา

พระพุทธเจา พระนามเดิมวา "สิทธัตถะ" เปนพระราชโอรสของพระเจาสุทโธทนะและ
พระนางสิริมหามายา แหงกรุงกบิลพัสด แควนสักกะ พระองคทรงถือกําเนิดในศากยวงศ สกุลโคตมะ
พระองคป ระสตู ใิ นวนั ศกุ ร ขนึ้ 15 ค่ํา เดอื น 6 (เดือนวสิ าขะ) ปจอ กอ นพุทธศักราช 80 ป ณ สวนลุมพนิ วี นั
ซง่ึ ตัง้ อยูระหวา งกรุงกบลิ พสั ดุ แควน สกั กะ กับกรงุ เทวทหะ แควนโกลิยะ (ปจ จุบนั คอื ตาํ บลรุมมนิ เด
ประเทศเนปาล) ท้งั น้ี เปน เพราะธรรมเนียมทสี่ ตรีจะตอ งไปคลอดบตุ รท่ีบา นบิดามารดาของตนพระนาง-
สริ ิมหามายา จึงตอ งเดนิ ทางไปกรุงเทวทหะ

หลังจากประสตู ไิ ด 5 วัน พระเจาสทุ โธทนะ โปรดใหป ระชุมพระประยรู ญาติ และเชิญพราหมณ
ผูเรียนไตรเพท จํานวน 108 คน เพ่ือมาทํานายพระลักษณะของพระราชกุมาร พระประยูรญาติได
พรอมใจกนั ถวายพระนามวา "สทิ ธตั ถะ" มีความหมายวา "ผูมีความสําเร็จสมประสงคทุกส่ิงทุกอยาง
ที่ตนตงั้ ใจจะทาํ " สว นพราหมณเหลา นนั้ คดั เลอื กกันเองเฉพาะผูท่ีทรงวิทยาคุณประเสริฐกวาพราหมณ
ท้ังหมดได 8 คน เพ่ือทํานายพระราชกุมาร พราหมณ 7 คนแรก ตางก็ทํานายไว 2 ประการ คือ
"ถาพระราชกมุ ารเสด็จอยูครองเรือนก็จกั เปนพระเจา จกั รพรรดผิ ทู รงธรรม หรือถาเสด็จออกผนวช
เปน บรรพชติ จักเปนพระอรหนั ตสมั มาสัมพทุ ธเจา ผไู มม กี เิ ลสในโลก" สวนโกณทัญญะพราหมณผูมี
อายุนอ ยกวา ทกุ คนไดท ํานายเพยี งอยา งเดียววา “พระราชกุมารจักเสด็จออกจากพระราชวังผนวช
เปนบรรพชิตแลวตรัสรูเปนพระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจา ผูไมกิเลสในโลก" เมื่อเจาชายสิทธัตถะ
ประสูติได 7 วัน พระราชมารดาก็เสด็จสวรรคต พระเจาสุทโธทนะทรงมอบหมายใหพระนางมหาปชาบดี-
โคตรมี ซึ่งเปนพระขนิษฐภคินีของพระนางสิริมหามายา เปนผูถวายอภิบาลเล้ียงดู เมื่อพระสิทธัตถะ
ทรงพระเจรญิ มีพระชนมายุได 8 พรรษา ไดทรงศึกษาในสํานักอาจารยวิศวามิตร ซ่ึงมีเกียรติคุณแผ
ขจรไกลไปยงั แควนตาง ๆ เจาชายสทิ ธตั ถะ ทรงศึกษาศิลปวิทยาเหลานี้ไดอยางวองไวและเชี่ยวชาญ
จนหมดความสามารถของพระอาจารย

ดวยพระราชบิดามพี ระราชประสงคม ัน่ คงท่จี ะใหเจาชายสทิ ธัตถะทรงครองเพศฆราวาส เปน
พระจักรพรรดิผูทรงธรรม จึงพระราชทานความสุขเกษมสําราญแวดลอมดวยความบันเทิง
นานาประการแกพ ระราชโอรส เพอ่ื ผูกพระทยั ใหม่ังคงในทางโลก เม่ือเจา ชายสิทธัตถะเจริญพระชนมได
16 พรรษา พระเจาสุทโธทนะมีพระราชดําริวา พระราชโอรสสมควรจะไดอภิเษกสมรสจึงโปรดให
สรางประสาทอันวิจิตรงดงามข้ึน 3 หลัง สําหรับใหพระราชโอรสไดประทับอยางเกษมสําราญตาม
ฤดกู าลทั้ง 3 คือ ฤดูรอ น ฤดูฝน และฤดหู นาว จากน้ันทรงสขู อพระนางพิมพายโสธรา พระราชธิดาของ
พระเจาสปุ ปพุทธะ และพระนางอมติ า แหง เทวทหะนคร ในตระกูลโกลิยวงศ ใหอ ภิเษกดวย เจาชายสิทธัตถะ

5

ไดเ สวยสุขสมบตั ิจนพระชนมายไุ ด 29 พรรษา พระนางพิมพายโสธรา จึงประสตู ิพระโอรส พระองคมี
พระราชหฤทัยสิเนหาในพระโอรสเปนอยางย่ิง เม่ือพระองคทรงทราบถึงการประสูติของพระโอรส
พระองคต รัสวา “ราหลุ ชาโตพันธนาชาต” แปลวา “บวงเกดิ แลว เคร่ืองจองจําเกิดแลว ”

ถึงแมเจาชายสิทธัตถะจะทรงพร่ังพรอมดวยสุขสมบัติมหาศาลก็มิไดพอพระทัยในชีวิต
คฤหัสถ พระองคยังทรงมีพระทัยฝกใฝใครครวญถงึ สัจธรรมที่จะเปนเคร่ืองนําทางซึ่งความพนทุกข
อยเู สมอ พระองคไ ดเ คยเสด็จประพาสอุทยาน ไดทอดพระเนตรเทวทตู ทั้ง 4 คือ คนแก คนเจ็บ คนตาย
และบรรพชิต พระองคจงึ สังเวชพระทยั ในชวี ิตและพอพระทัยในเพศบรรพชิต มีพระทัยแนวแนที่จะ
ทรงออกผนวช เพ่ือแสวงหาโมกขธรรม อนั เปนทางดบั ทกุ ขถาวรพนจากวัฏสงสาร ไมกลบั มาเวียนวา ย
ตายเกิดอกี พระองคจ ึงตดั สนิ พระทยั เสด็จออกผนวช โดยพระองคท รงมากัณฐกะ พรอมดวยนายฉันนะ
มุงสูแมนํ้าอโนมานที แควนมัลละ รวมระยะทาง 30 โยชน (ประมาณ 480 กิโลเมตร) เสด็จขามฝงแมน้ํา-
อโนมานที แลวทรงอธิษฐานเพศเปนบรรพชิต และทรงมอบหมายใหนายฉันนะ นําเครื่องอาภรณและ
มา กัณฐกะกลับนครกบิลพัสดุ

การแสวงหาธรรมระยะแรกหลงั จากทรงผนวชแลว สมณสทิ ธัตถะ ไดทรงศกึ ษาในสาํ นักอาฬาร-
ดาบสกาลามโคตรและอุทกดาบสรามบุตร ณ กรุงราชคฤห แควนมคธ พระองคไดทรงประพฤติ
พรหมจรรยใ นสาํ นักของอาฬารดาบสกาลามโคตร ทรงไดสมาบัติ คือ ทุติยฌาน ตติยฌาน อากาสานัญ-
จายตนฌาน วิญญานัญจายตนฌาน และอากิญจัญญายตนฌาน สวนการประพฤติพรหมจรรยใน
สํานกั อุทกดาบสรามบตุ ร นนั้ ทรงไดสมาบตั ิ ๘ คือ เนวสัญญา นาสัญญายตนฌาน สําหรับฌานที่ 1
คือ ปฐมฌาน น้นั พระองคทรงไดข ณะกาํ ลงั ประทบั ขัดสมาธิเจรญิ อานาปานสติกมั มัฏฐานอยูใตตนหวา
เนอื่ งในพระราชพิธีวัปปมงคล (แรกนาขวัญ) เมื่อคร้ังทรงพระเยาว เม่ือสําเร็จการศึกษาจากท้ังสอง
สาํ นักน้แี ลว พระองคทรงทราบวามใิ ชห นทางพน ทกุ ขบ รรลพุ ระโพธิญาณตามทท่ี รงมุงหวงั พระองคจึง
ทรงลาอาจารยท้ังสองเสด็จไปใกลบริเวณแมนํ้าเนรัญชรา ท่ีตําบลอุรุเวลาเสนานิคม กรุงราชคฤห
แควนมคธ

เมื่อพระองคทรงหันมาศึกษาคนควาดวยพระปญญาอันย่ิงดวยพระองคเองแทนการศึกษา
เลาเรียนในสํานักอาจารย ณ ทิวเขาดงคสิริ ใกลลุมแมนาํ้ เนรัญชรา น้ัน พระองคไดทรงบําเพ็ญ
ทุกรกิริยา คือ การบําเพ็ญอยางย่ิงยวดในลักษณะตาง ๆ เชน การอดพระกระยาหาร การทรมาน
พระวรกาย โดยการกลั้นพระอัสสาสะ พระปสสาสะ (ลมหายใจ) การกดพระทนต การกดพระตาลุ
(เพดาน) ดวยพระชิวหา (ลิ้น) เปนตน พระมหาบุรุษไดทรงบาํ เพ็ญทกุ รกิริยาเปน เวลาถึง 6 ป ก็ยังมไิ ด
คน พบสัจธรรมอนั เปนทางหลดุ พนจากทกุ ข พระองคจ งึ ทรงเลกิ การบาํ เพญ็ ทกุ รกริ ยิ าแลว กลับมาเสวย
พระกระยาหาร เพอ่ื บาํ รุงพระวรกายใหแข็งแรงในการคิดคนวิธใี หมในขณะท่ีพระมหาบุรุษ ทรงบําเพ็ญ
ทกุ รกริ ิยา นัน้ ไดม ปี ญจวัคคีย คือ พราหมณทั้ง 5 คน ไดแก โกณฑัญญะ วัปปะ ภัททิยะ มหามานะ
และอัสสชิ เปนผูคอยปฏิบัติรับใชดวยหวังวา พระมหาบุรุษตรัสรูแลวพวกตนจะไดรับการส่ังสอน

6

ถายทอดความรูบ าง และเมือ่ พระมหาบุรุษเลกิ ลมการบําเพ็ญทุกรกิริยา ปญจวัคคียก็ไดชวนกันละท้ิง
พระองคไ ปอยู ณ ปาอสิ ปิ ตนมฤคทายวนั นครพาราณสี เปนผลใหพระองคไดป ระทบั อยตู ามลาํ พงั ในที่
อนั สงบเงียบปราศจากสิ่งรบกวนทั้งปวง พระองคไดทรงตั้งพระสตดิ าํ เนนิ ทางสายกลาง คอื การปฏิบัติ
ในความพอเหมาะพอควร น่นั เอง

พระพุทธเจา ทรงตรสั รเู วลารุงอรณุ ในวนั เพญ็ เดือน 6 (เดอื นวิสาขะ) ประกา กอนพทุ ธศกั ราช
45 ป นางสุชาดาไดนําขาวมธุปายาส เพื่อไปบวงสรวงเทวดาคร้ันเห็นพระมหาบุรุษประทับท่ีโคน
ตนอชปาลนิโครธ (ตน ไทร) ดว ยอาการอนั สงบ นางคดิ วาเปน เทวดาจึงถวายขาวมธุปายาส แลวพระองค
เสด็จไปสทู า สปุ ดษิ ฐ รมิ ฝงแมน้ําเนรัญชรา หลังจากเสวยแลว พระองคท รงจบั ถาดทองคําขึ้นมาอธิษฐานวา
“ถา เราจกั สามารถตรัสรไู ดใ นวันน้ีก็ขอใหถ าดทองคําใบน้ีจงลอยทวนกระแสน้ําไปไกลถึง 80 ศอก จึง
จมลงตรงท่กี ระแสนาํ้ วน” ในเวลาเย็นพระองคเสด็จกลบั มายงั ตนโพธิท์ ป่ี ระทบั คนหาบหญา ชือ่ โสตถิยะ
ไดถวายปูลาดท่ปี ระทับ ณ ใตต น โพธ์ิ พระองคประทับหันพระพักตรไ ปทางทศิ ตะวันออก และทรงตั้งจิต
อธิษฐานวา “แมว า เลือดในกายของเราจะเหอื ดแหง ไปเหลอื แตหนัง เอน็ กระดูก ก็ตาม ถายงั ไมบรรลุ
ธรรมวิเศษแลวจะไมย อมหยดุ ความเพยี รเปน อนั ขาด” เม่ือทรงตั้งจิตอธิษฐานเชนน้ันแลว พระองคก็
ทรงสํารวมจิตใหส งบแนว แน มพี ระสติตง้ั ม่ัน มพี ระวรกายอนั สงบ มพี ระหทัยแนวแน เปนสมาธิบริสุทธิ์
ผุดผอ ง ปราศจากกิเลส ปราศจากความเศราหมอง มีความตั้งม่ันไมหว่นั ไหว

ในปฐมยามแหง ราตรี พระองคท รงตรัสรปู ุพเพนิวาสานสุ ติญาณ คอื ญาณท่ีระลึกถงึ ชาติตาง ๆ
ในปางกอ น ตอ มาในมชั ฌมิ ยาม คอื ยามกลางแหง ราตรี พระองคทรงตรัสรูจุตูปปาตญาณ คือ ญาณ
กําหนดรูการเกดิ ของสตั วท้ังหลาย และในยามสดุ ทา ย คือ ปจ ฉิมยาม พระองคทรงตรัสรู อาสวักขยญาณ
คือ ญาณหย่ังรูในการส้ินไปแหงอาสาวกิเลสท้ังหลาย พระองคทรงตรัสรูอริยสัจ 4 คือ ทุกข สมุทัย
นโิ รธ มรรค วนั ทีพ่ ระองคท รงตรสั รใู นวันเพญ็ เดอื น 6 ปร ะกา พระชนมายไุ ด 35 พรรษา นบั แตว ันท่ี
ออกผนวชจนถึงวันตรสั รธู รรม รวมเปนเวลา 6 ป

หลังจากตรัสรูแลวพระองคทรงเสวยวิมุตติสุข ณ บริเวณตนพระศรีมหาโพธิ์ เปนเวลา
7 สัปดาห ทรงรําพงึ วา ธรรมะของพระองคเปนเร่ืองยากสําหรับคนท่ัวไปจะรู พระองคนอมพระทัย
ที่จะไมประกาศศาสนา แตเม่ือพิจารณาแลวเห็นสภาวธรรมวา สติปญญาของบุคคลเปรียบเสมือน
ดอกบัว 4 เหลา คือ พวกท่ีฟง ธรรมแลว รูเขา ใจโดยงา ย คอื บัวที่อยูพนน้ํา พวกที่ฟงธรรมท่ีอธิบาย
ขยายความแลวจะรูธรรม คือ บัวท่ีอยูปร่ิมนํ้า พวกท่ีฟงธรรมแลวตองใชระยะเวลานานไตรตรอง
ทบทวนไปมาจึงจะเขาใจเหมือนบัวที่อยูใตนํ้า และพวกสุดทาย คือ พวกที่ฟงธรรมแลวทําอยางไรก็
ไมเ ขา ใจเหมือนบัวทอ่ี ยใู ตตม เปน อาหารเตา ปู ปลา จากน้ันดว ยพระเมตตาของพระองค จึงประกาศ
เผยแผศาสนา พระองคทรงพจิ ารณาจะสอนพระธรรมใหก ับใครกอนเปนคนแรก คร้ังแรกคิดจะสอน
พระธรรมแกอาฬารดาบส แตอาจารยท ั้งสองทา นตายแลว พระองคจะเผยแผธรรมแกปญจวัคคียท้ัง 5
ที่ปาอิสปิ ตนมฤคทายวนั พระองคทรงแสดงปฐมเทศนา ในวันขึ้น 15 คํ่า เดือน 8 (เดือนอาสาฬหะ)

7

เรียกวา ธรรมจกั กปั ปวัตตนสูตร ทานโกณทญั ญะ ฟงธรรมแลว เกดิ ดวงตาเห็นธรรม คือ บรรลุโสดาบัน
จึงทูลขออปุ สมบท เรียกการบวชครัง้ น้ีวา “เอหิภิกขุอุปสัมปทา” เปนพระสงฆท่ีพระพุทธเจาบวชให
วันข้ึน 15 คํ่า เดือน 8 เปนวันที่พระรัตนตรัย คือ พระพุทธ พระธรรม และพระสงฆ ครบเรียกวา
อาสาฬหบชู า เปนครั้งแรก

การเผยแผศาสนา เมื่อพระพุทธเจาไดโปรดปญจวัคคียและสาวกอื่น ๆ ซึ่งเลื่อมใสนับถือ
ศาสนาพุทธ ตอมาพระพทุ ธเจา ทรงอนุญาตใหพ ุทธสาวก สามารถบวชใหกับผูทเ่ี ล่ือมใสในศาสนาพุทธได
เรียกวธิ ีบวชเชนน้ีวา "ติสรณคมนูปสัมปทา" คือ การบวชดว ยการปฏญิ าณตนเปนผูถึงไตรสรณคมน
พระพุทธศาสนาจึงหยั่งรากฝงลึกในดินแดนสุวรรณภูมิ เชน ประเทศอินเดีย ประเทศปากีสถาน
ประเทศเนปาล เปน ตน มา พระพทุ ธเจา ประกาศเผยแผคําสอนจนเกิดพุทธบริษัท 4 อันมี ภิกษุ ภิกษุณี
อุบาสก อุบาสิกา และพุทธบริษัท 4 นี้จะทําหนาที่เผยแผคําสอนของพระพุทธเจาและสืบทอดพระพุทธ-
ศาสนาใหค งอยตู อ ไป

เมื่อพระพทุ ธเจามพี ระชนมายุ 80 พรรษา พระองคเสด็จจําพรรษาสดุ ทาย ณ เมืองเวสาลี
ในวาระนั้นพระพุทธองคทรงชราภาพ และประชวรหนัก พระองคไดทรงดําเนินจากเวสาลีสู
เมืองกุสินารา เพ่ือเสดจ็ ดบั ขนั ปรินพิ พาน ณ เมืองนั้น พระองคเ สวยอาหารม้ือสุดทายที่นายจุนทะ
ปรุงดวยเน้ือสุกรถวาย พระองคเสวยและใหนําอาหารนั้นไปฝง ทรงมีอาการประชวร ถายเปน
พระโลหิต

กอ นที่พระองคจะเสด็จปรินิพพาน ซึ่งหมายถึง การไมมาเวียนวายตายเกิดในวัฏสงสาร
พระองคทรงมีพระดํารัสกับพระอานนท ซ่ึงเปนพุทธอนุชาและเปนพระอุปฏฐากของพระพทุ ธเจา
ความวา “โยโวอานฺทธมฺมจวินฺโยมหาเทสิโตปฺญตโตโสโวมมจฺจเยนสตฺถา” แปลวา “ดูกอนอานนท
ธรรมและวินัยอันท่ีเราแสดงแลว บัญญัตแิ ลว แกเ ธอท้ังหลาย ธรรมวินัยนั้นจักเปนศาสดาของเธอ
ท้ังหลาย เม่ือเราลวงลับไปแลว”

และพระพทุ ธองคไดแสดงปจฉิมโอวาทแกพระภิกษุสงฆวา “ดูกอนภิกษุทั้งหลายน่ีเปน
วาจาคร้ังสุดทายที่เราจะกลาวแกทา นท้ังหลาย สังขารท้ังหลายท้งั ปวง มีความสิ้นไปและเสื่อมไป
เปนธรรมดา ทานทัง้ หลายจงทาํ ความรอดพน ใหบรบิ รู ณถ งึ ที่สุดดวยความไมประมาทเถดิ "

8

พระพุทธเจา ประสตู ิ ตรสั รู ปรนิ ิพพาน ในวนั เดยี วกัน คือ วันเพญ็ เดอื น 6 เรยี กวา
วัน “วสิ าขบูชา”

วนั วิสาขบูชา

ประสตู ิ ตรสั รู ปรนิ พิ พาน

การเผยแผพทุ ธศาสนาเขา สปู ระเทศไทย

พระพุทธศาสนาเผยแผเขามาในประเทศไทย ประมาณป พ.ศ. 270 หลังจากพระพุทธเจา
เสด็จปรินิพพาน พระเจา อโศกมหาราช สถาปนาศาสนาพุทธเปนปกแผน และสงพระเถระไปเผยแผ
พระพุทธศาสนายงั ประเทศตาง ๆ รวมท้ังประเทศไทย พระเถระท่ีเขามามี 2 รูป คือ พระโสณเถระ
และพระอุตตระเถระ ซงึ่ เปน นกิ ายเถรวาท ขณะน้นั ไทยอยบู นดนิ แดนท่เี รยี กวา สวุ รรณภูมิ มขี อบเขต
ประเทศที่รวมกัน คือ ไทย พมา เวียดนาม กัมพูชา ลาว มาเลเซีย และสันนิษฐานวาใจกลางอยูท่ี
จังหวัดนครปฐม มีหลักฐาน คือ พระปฐมเจดีย และรูปธรรมจักรกวางหมอบ สมัยน้ีเรียกวา
สมัยทวารวดี

ตอมาสมัยอาณาจักรอายลาว ศาสนาพุทธนิกายมหายาน เผยแผมายังอาณาจักรน้ีเพราะ
พระเจามิ่งต่ี กษัตริยจีน ทรงรับพระพุทธศาสนาไปเผยแผในประเทศจีน และสงฑูตมาเจริญ
สัมพนั ธไมตรีกบั อาณาจกั รอา ยลาว จึงทําใหไทยนับถือศาสนาพุทธแบบมหายาน เปนครั้งแรกแทน
การนับถอื เทวดาแบบดั้งเดมิ

9

ในพุทธศตวรรษท่ี 13 พ.ศ. 1300 สมัยอาณาจักรศรีวิชัย ในเกาะสุมาตราไดเจริญรุงเรือง
และนาํ พระพทุ ธศาสนาแบบมหายานเขามาเผยแผดังมีหลักฐานที่ปรากฏอยู คือ พระบรมธาตุไชยา
จังหวดั สรุ าษฎรธ านี และพระมหาธาตุ จงั หวดั นครศรีธรรมราช

ในพทุ ธศตวรรษที่ 15 พ.ศ. 1500 อาณาจกั รลพบุรเี จรญิ รุงเรือง ในขณะเดยี วกันอาณาจกั รขอม
ก็เจริญรุงเรืองดวย ในสมัยราชวงศสุริยวรมันเรืองอํานาจ พระองครับเอาพุทธศาสนาแบบมหายาน
ผสมผสานกับศาสนาพราหมณ และทรงสรางศาสนาสถานเปน พระปรางคแ ละปราสาท อาณาจกั รลพบรุ ี
ของไทยรับอิทธิพลนมี้ าดว ยมภี าษาสันสกฤต เปนภาษาหลักของศาสนาพราหมณเขามามีอิทธิพลใน
ภาษาไทย วรรณคดีไทย จะเห็นส่งิ กอ สรา ง คอื พระปรางคส ามยอด จังหวัดลพบุรี ปราสาทหินพิมาย
ท่ีจงั หวดั นครราชสีมา ปราสาทหินพนมรุง ที่จังหวัดบุรีรัมย สวนพระพุทธรูปไดรับอิทธิพลของขอม
เชน ศิลปะแบบขอม

พุทธศตวรรษที่ 16 พ.ศ. 1600 อาณาจักรพุกาม ประเทศพมา เจรญิ รุงเรือง กษัตริยผูปกครอง
ช่ือพระเจาอนุรุทธิม์ หาราช กษตั รยิ พ ุกามเรอื งอํานาจ ทรงรวบรวมเอาพมา กบั มอญเขาเปน อาณาจักร
เดียวกนั และแผข ยายอาณาจกั รถงึ ลา นนา ลานชา ง คือ เชียงใหม ลําพนู เชยี งราย จึงรับพระพุทธศาสนา
แบบเถรวาท หลักฐานทปี่ รากฏ คือ การกอ สรา งเจดียแ บบพมา ซง่ึ ปรากฏอยตู ามวดั ตา ง ๆ

สมัยสุโขทัย เจริญรุงเรืองเปนปกแผนมีอาณาจักรของไทย คือ อาณาจักรลานนาและ
อาณาจักรสุโขทยั พอขุนรามคําแหงมหาราช ทรงสดับกิตติศัพทของพระสงฆลังกา ซ่ึงเผยแผศาสนา
อยูท่ีนครศรีธรรมราช จึงนิมนตมาที่สุโขทัย นับเปนจุดสําคัญท่ีทําใหพุทธศาสนาดํารงม่ันคงมาใน
ประเทศไทยสบื มาจนทุกวนั นี้ พระพุทธศาสนาแบบลงั กาวงศไดเขามาเผยแผใ นประเทศไทยถงึ 2 ครั้ง
คอื คร้งั ท่ี 1 ในสมยั พอขุนรามคําแหงมหาราช ในสมัยท่ี 2 คือ สมัยพระยาลิไท กษัตริยทุกพระองค
ปกครองบานเมืองดวยความสงบรมเย็น ประชาชนอยูดวยความผาสุก ศิลปะสุโขทัย มีความงดงาม
โดยเฉพาะพระพทุ ธรปู ไมมศี ิลปะสมยั ใดงามเสมอื น

สมัยลานนา พ.ศ. 1839 พระยามังราย ทรงสรางราชธานีชื่อ นพบุรีศรีนครพิงคเชียงใหม
ตง้ั ถ่ินฐานท่ีลุมแมน้ําปง สนบั สนุนใหพุทธศาสนารุงเรืองในเมืองเชียงราย ลําพูน ลําปาง แพร นาน
พะเยา ในสมัยพระเจา ติโลกราชแหง เชียงใหม ทาํ การสงั คายนาพระไตรปฎกเปนคร้ังแรกในประเทศไทย

สมัยกรุงศรีอยุธยา พุทธศาสนาสมัยนี้ไดรับอิทธิพลจากศาสนาพราหมณเปนอันมาก
พิธกี รรมตาง ๆ จึงปะปนกบั พธิ ีพราหมณ ประชาชนทําบญุ กุศลสรางวดั บํารงุ ศาสนา พระมหากษัตริยท่ี
ทรงผนวช คือ สมเดจ็ พระบรมไตรโลกนาถ และทรงรเิ ร่ิมใหเจานายและขาราชการบวชเรียน ทรงรจนา
หนังสอื มหาชาติคําหลวงข้ึนในป พ.ศ. 2025 และในสมัยพระเจาทรงธรรม ไดพบรอยพระพุทธบาท
ทีจ่ ังหวัดสระบรุ ี จึงโปรดใหส รา งมณฑป วรรณคดใี นสมยั นี้ ไดแ ก กาพยมหาชาติ ในสมัยพระเจาอยูหัว-
บรมโกษฐ พ.ศ. 2275 - 2300 พุทธศาสนาไดเจริญรุงเรืองมาก พระเจาแผนดินของลังกา มีพระราชสาสน
มาทลู เชญิ พระภกิ ษุสงฆไ ปเผยแผศาสนาท่ลี งั กา เพราะศาสนาพุทธท่ีเรียกวา ลังกาวงศ นั้น เส่ือมลง

10

ไทยจึงสงพระอุบาลีไปประกาศศาสนาและเผยแผศาสนาจนรุงเรืองอีกคร้ัง และเรียกศาสนาพุทธ
ในคร้ังนว้ี า นกิ ายสยามวงศ

สมัยกรงุ ธนบรุ ี ปพ.ศ. 2310 กรงุ ศรอี ยุธยาถูกพมา ยกทัพเขาตีจนบานเมืองแตกยับเยิน วัดวา-
อารามถกู ทําลายยอ ยยับ พระเจาตากสินมหาราช ทรงเปนผูนําในการกอบกูอิสรภาพ ทรงตั้งเมืองหลวงท่ี
กรุงธนบรุ ี และทรงบูรณปฏิสงั ขรณว ดั วาอารามและสรา งวัดเพ่มิ เติมอกี มากและไดอ ัญเชิญพระแกวมรกต
จากเวยี งจันทนม ายังประเทศไทย

สมัยรัตนโกสินทร รัชกาลที่1 พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกมหาราช
(พ.ศ. 2325 - 2352) พระองคยา ยเมืองหลวงมาตั้งท่ีกรุงเทพมหานคร และทรงปฏิสังขรณวัดตาง ๆ คือ
การสรา งวดั พระศรีรตั นศาสดาราม วัดสุทัศนเทพวราราม วัดสระเกศ และวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม
และโปรดใหม ีการสงั คายนาพระไตรปฎ กครงั้ ที่ 9 และถือเปน คร้ังที่ 2 ในดนิ แดนประเทศไทยปจจบุ นั

รัชกาลท่ี 2 พระบาทสมเด็จพระพทุ ธเลิศหลา นภาลัย (พ.ศ. 2352 - 2367) ทรงบูรณะวัดอรุณ-
ราชวราราม วัดสุทัศนเทพวราราม และฟน ฟูประเพณวี สิ าขบูชา

รชั กาลที่ 3 พระบาทสมเดจ็ พระนั่งเกลาเจาอยูหัว (พ.ศ. 2367 - 2394) ทรงสราง 3 วัด คือ
วดั เฉลิมพระเกียรติ วดั เทพธิดารามวรวหิ าร และวัดราชนัดดารามวรวหิ าร และทรงบูรณะ ปฏสิ ังขรณว ัด
มีจํานวนมากถึง 50 วัด พระองคเชิดชูกําเนิดธรรมยุติกนิกาย ในป พ.ศ. 2376 เนื่องจากพระองค
เลื่อมใสในจริยาวัตรของพระมอญ ซ่ึงเปนรูปแบบนิกายธรรมยุต มีวัดบวรนิเวศราชวรวิหาร เปน
ศูนยก ลาง ทรงสรา งพระไตรปฎ กเปน จาํ นวนมากยงิ่ กวารัชกาลใด ๆ

ตอ มาสมยั รชั กาลที่ 4 พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลาเจา อยูหวั (พ.ศ. 2394 - 2411) ทรงสรา ง
พระไตรปฎ ก ปฏสิ ังขรณว ดั กาํ เนดิ การบาํ เพญ็ กศุ ลพธิ มี าฆบชู า เปน ครง้ั แรกทีว่ ดั พระศรรี ตั นศาสดาราม
และสงสมณฑตู ไปลงั กา

สมัยรัชกาลที่ 5 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว (พ.ศ. 2411 - 2453) ทรงสราง
พระไตรปฎกแปลจากอกั ษรขอมเปน อกั ษรไทย ปฏิสงั ขรณว ดั ตา ง ๆ ทรงตราพระราชบญั ญตั ิคณะสงฆ
และสถาปนาการศึกษาสําหรับพระสงฆ 2 แหง คือ มหามกุฏราชวิทยาลัย ท่ีวัดบวรนิเวศวิหาร และมหา-
จฬุ าลงกรณราชวิทยาลยั ทวี่ ดั มหาธาตุ

สมัยรชั กาลที่ 6 พระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกลาเจาอยูหัว (พ.ศ.2453 - 2468) ทรงประกาศใช
พุทธศกั ราชทางราชการตงั้ แตว ันท่ี 1 เมษายน 2456 เปนตนมา ทรงสรา งโรงเรยี นและบูรณะวดั ตา ง ๆ
ทรงพระราชนิพนธห นังสือทางพระพทุ ธศาสนา คอื พระพุทธเจา ตรัสรูอะไร และเทศนาเสอื ปา

สมัยรัชกาลท่ี 7 พระบาทสมเด็จพระปกเกลา เจา อยหู ัว (พ.ศ. 2468 - 2477) ทรงพิมพระไตรปฎก
เรียกวา "พระไตรปฎกสยามรฐั " มตี ราชา งเปนเครอ่ื งหมายเผยแพร ทรงประกวดหนังสอื สอนพระพุทธศาสนา
สําหรบั เด็ก ทรงเพ่ิมหลกั สตู รจรยิ ศกึ ษา (อบรมใหมีศีลธรรมดีงามข้ึน) แตเ ดมิ มเี พียงหลกั สูตรพุทธิศึกษา
(ใหมปี ญญาความรู) และพลศกึ ษา (ฝก หัดใหเ ปนผมู รี า งกายสมบูรณ)

11

สมัยรัชกาลท่ี 8 พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวอานันทมหิดล (พ.ศ. 2477 - 2489) มีการแปล
พระไตรปฎ กเปน ภาษาไทย ทรงตราพระราชบัญญัติคณะสงฆ พ.ศ. 2484 เลิกการปกครองสงฆแบบ
มหาเถรสมาคมท่ใี ชมาต้ังแตส มัยรชั กาลที่ 5

สมยั รชั กาลที่ 9 พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช (พ.ศ. 2489 - 2559) มีการ
จัดงานฉลอง 25 พทุ ธศตวรรษในป พ.ศ. 2500 มีการสรา งพุทธมณฑลไวที่ตาํ บล ศาลายา จังหวัดนครปฐม
มกี ารสง พระสงฆไ ปเผยแผศ าสนาพุทธในตา งประเทศ เสดจ็ ออกผนวชทวี่ ดั บวรนเิ วศราชวรวิหาร และ
มีโรงเรียนพทุ ธศาสนาในวันอาทติ ย

1.2 ศาสนาอสิ ลามในประเทศไทย

ประวัติศาสดา

ศาสดาของศาสนาอิสลาม คือ ทานนบีมุฮัมมัด เปนบุตรของอับดุลลอหแหงอารเบีย
ทานไดร ับมอบหมายใหเ ผยแผสาสนข องอัลลอฮพ ระผูเปนเจา

ทานศาสดานบีมุฮัมมัด เกิดท่ีมหานครมักกะห (เมกกะ) ตรงกับวันจันทรที่ 17 (บางก็วา 12)
เดอื น รอบีอุลเอาวัล ในปช า ง ค.ศ. 570 (พ.ศ. 1113) ในตอนแรกเกิดกายของมฮุ ัมมัด มรี ัศมีสวางไสวและ
มีกลิ่นหอมเปนศุภนิมิตบงถึงความพิเศษของทารก ปที่ทานเกิดน้ันเปนปที่อุปราชอับรอฮะห แหง
อาณาจักรอักซุม (เอธโิ อเปยปจจุบัน) กรีฑาทัพชางเขาโจมตีมหานครมักกะฮ เพ่ือทําลายกะอบะฮ
อันศักดิส์ ิทธิ์ แตอ ลั ลอฮไ ดท รงพทิ กั ษมกั กะฮด วยการสง กองทัพนกที่คาบกรวดหินลงมาท้ิงบนกองทัพนี้
จนไพรพลตองลมตายระเนระนาด เน้ือตัวทะลุดุจเหมือนใบไมถูกหนอนกัดกิน อุปราชอับรอฮะห
จงึ ตอ งถอยทัพกลับไปและเสียชวี ติ ไปในท่ีสดุ

12

ในปเดียวกันน้ันมีแผนดินไหวเกิดขึ้นในเปอรเซีย เปนเหตุใหพระราชวังอะนูชิรวานของ
จักรพรรดิเปอรเ ชียสัน่ สะเทือนถึงรากเหงาและพังทลายลง ยังผลใหไฟศักด์ิสิทธ์ิในวิหารบูชาไฟของ
พวกโซโรอสั เตอรท ่ลี ุกอยเู ปนพนั ปนัน้ ตองดับลงไปดวย

เมอ่ื มูฮมั มัดมี อายไุ ด 20 ป กิตติศัพทแหงคุณธรรมและความสามารถในการคาขายก็เขาถงึ หู
ของเคาะดีญะฮ บินติคุวัยลิค เศรษฐีนีหมายผูมีเกียรติจากตระกูลอะซัดแหงเผากุเรช นางจึงเชิญให
ทานเปนผูจ ัดการในการคา ของนาง โดยใหท านนําสนิ คาไปขายยังประเทศซีเรีย ในฐานะหัวหนากองคาราวาน
ปรากฏผลวา การคาดาํ เนินไปดวยความเรียบรอย และไดกําไรเกินความคาดหมาย จงึ ทาํ ใหนางพอใจ
ในความสามารถและความซือ่ สตั ยของทานเปนอยา งมาก

เมื่ออายุ 30 ป ทา นไดเขา รว มเปนสมาชิกในสหพันธฟ ุดลู อัน เปน องคการพิทักษสาธารณภัย
ประชาชน เพ่อื ขจัดทุกขบ าํ รุงสุขใหป ระชาชน กจิ การประจาํ วนั ของทาน ก็คือประกอบแตก ุศลกรรม
ปลดทกุ ขข จดั ความเดอื ดรอ น ชว ยเหลือผูตกยาก บํารงุ สาธารณกศุ ล

เมอ่ื อายุ 40 ป ทา นไดรบั วิวรณจากอัลลอฮพระผูเปนเจาในถ้ําฮิรออ ซ่ึงอยูบนภูเขาลูกหน่ึง
นอกเมืองมักกะฮ โดยทูตสวรรคญิบรีล เปนผูนํามาบอกเปนครั้งแรกเรียกรองใหทานรับหนาที่เปน
ผูเผยแผศาสนาของอัลลอฮ ด่ังท่ีศาสดามูซา (โมเสส) อีซา (เยซู) เคยทํามา น่ันคือ ประกาศใหมวล
มนุษยนับถือพระเจาเพียงองคเดียว ทานไดรับพระโองการติดตอกันเปนเวลา 23 ป พระโองการ
เหลาน้ีรวบรวมขนึ้ เปนเลม เรียกวา คัมภรี อ ัลกรุ อาน

ในตอนแรกทานเผยแผศาสนาแกวงศญ าติและเพอ่ื นใกลช ิดเปนภายในกอน ทานคอ็ ดีญะหเ องได
สละทรัพยส ินเงนิ ทองของทานไปมากมาย และทานอบูฎอลิบก็ไดปกปองหลานชายของตนดวยชีวิต
ตอมาทานไดรับโองการจากพระเจาใหป ระกาศเผยแผศ าสนาโดยเปดเผย ทําใหญาติพี่นองในตระกูล
เดยี วกนั ชาวกเุ รชและอาหรับเผาอ่ืน ๆ ท่ีเคยนับถือทานพากันโกรธแคนต้ังตนเปนศัตรูกับทานอยาง
รุนแรงถงึ กับวางแผนสังหารทา นหลายครงั้ แตกไ็ มสําเร็จ ชนมสุ ลิมถกู ควํ่าบาตรไมสามารถทาํ ธุรกจิ กบั

13

ผูใดจนตองอดอยากเพราะขาดรายไดและไมมีเงินที่จะซื้ออาหาร อบูซุฟยาน แหงตระกูลอุมัยยะห
และอบญู ะฮลั คอื สองในจํานวนหวั หนา มชุ รกิ ูนที่ไดพ ยายามทาํ ลายลา งศาสนาอสิ ลาม

เมือ่ ชาวมุชรกิ ูนเอาชนะรฐั อสิ ลามไมได ก็ไดมีการทําสญั ญาสงบศึกกันในเดือน มีนาคม ค.ศ. 628
เรียกสญั ญาสงบศกึ ครั้งนนั้ วา สญั ญาฮดุ ัยบียะห

ตอมาในเดือนพฤศจิกายน ค.ศ. 629 ชาวมักกะหไดละเมิดสัญญาสงบศึกในเดือนมกราคม
ป ค.ศ. 630 ทา นนบจี ึงนาํ ทหาร 10,000 คน เขายึดเมืองมักกะห ทานจึงประกาศนิรโทษกรรมใหชาวมักกะห
เกอื บทง้ั หมด ยกเวน บางคนในจาํ นวนนั้นมีอลั ฮะกมั แหง ตระกลู อุมัยยะห ที่ทานนบีประกาศใหทุกคน
ควํ่าบาตรเขา การนิรโทษกรรมคร้ังน้ี มีผลใหชาวมักกะหซาบซ้ึงในความเมตตาของทาน จึงพากัน
หลัง่ ไหลเขา นบั ถือศาสนาอสิ ลามเปนจํานวนมาก ทา นนบมี ฮู มั มัดไดส ้นิ ชวี ิต ท่เี มอื งมดีนะห เม่อื วนั จนั ทร
ที่ 12 ป ค.ศ. 632 รวมอายไุ ด 63 ป

การเผยแผศาสนาอสิ ลามเขา มาสปู ระเทศไทย

จากบนั ทึกทางประวัติศาสตรข องมุสลิม ชนชาติเปอรเซียและชนชาติอาหรับ ไดเดินทางมา
ทางทะเลมาทําการคาขายกับเมืองไทยตั้งแตสมัยสุโขทัยแตไมมีผูใดรับราชการในราชสํานักไทย
นอกจากชาวมสุ ลมิ ในทอ งถ่นิ ภาคใต นับตั้งแตนครศรีธรรมราชลงไปจรดปลายแหลมมลายู สิงคโปร
และมะละกา น้ัน เจาผูครองนครแทบทุกเมืองเปนชาวมุสลิมมาแตเดิม ไมปรากฏวาทางกรุงสุโขทัย
สงคนทางสโุ ขทยั ไปปกครองแมแ ตคนเดยี ว และเมอื งตา ง ๆ ทางภาคใต เปนประเทศราชของกรุงสุโขทัย
ตอ งสง ดอกไมเ งนิ ดอกไมทองเปน เครื่องบรรณาการตามกําหนด หากเมืองใดแข็งเมืองทางเมืองหลวง
จะยกกองทัพไปปราบเปน คร้งั คราวและอยรู วมกันอยา งมคี วามปกตสิ ขุ เปน เวลาหลายรอยป

เจาพระยาบวรราชนายก ตําแหนง วางจางมหาดไทย นับวาทานเปนผูนําศาสนาอิสลาม
นิกายชอี ะหเขามาสปู ระเทศไทย และเปนจุฬาราชมนตรีคนแรก เม่ือทานถึงแกกรรมศพทานฝงไวที่
สสุ านบริเวณทากายี ปจจุบนั เปนมหาวิทยาลยั ราชภฏั พระนครศรีอยุธยา ทา นเปนตนตระกูลอหะหมัดจุฬา
ตระกูลจฬุ ารัตน ตระกูลบุญนาค ตระกลู ศรีเพ็ญ ตระกูลบรุ านนท ตระกูลศุภมติ ร ในสมัยพระเจาทรงธรรม
มีชาวเปอรเซีย ชื่อวา ทานโมกอล อพยพครอบครัวและบริวารมาจากเมืองสาเลห เกาะชวากลาง
เน่ืองจากถูกชาติโปรตุเกสรุกราน ทานสะสมกําลัง สรางปอมคายท่ีบานหัวเขาแดง จังหวัดสงขลา
เพราะตองปองกันตัวจากโจรสลัด เจาพระยานครศรีธรรมราช ซึ่งมีหนาท่ีดูแลหัวเมืองภาคใตได
รายงานเร่ืองนใ้ี หก รงุ ศรอี ยุธยาทราบเร่ือง พระเจา ทรงธรรม โปรดเกลาฯ แตงตั้งใหทานโมกอล เปน
ขาหลวงผสู าํ เรจ็ ราชการเมืองสงขลา เมื่อทา นโมกอลถงึ แกอสัญกรรมบตุ รชาย คอื ทานสุลัยมาน เปน
ผูสําเร็จราชการตอมา และเม่ือเจาพระยากลาโหมศรสุริยวงศ ปราบดาภิเษกโดยทําการประหาร
พระเชษฐาธิราช คือ พระเจา ทรงธรรม และพระโอรสส้ินชีวิตและสถาปนาตนเปนกษัตริย ทรงพระนามวา
พระเจาปราสาททอง ทานสุลัยมานจงรักภักดีตอพระเจาหลวง จึงไมเห็นดวย แลวประกาศแข็งเมือง

14

เมอ่ื พ.ศ. 2173 สถาปนาตนเปน สลุ ตาน ชอ่ื สลุ ตานสุลยั มานชาห ตลอดสมัยปรับปรุงเมืองสงขลาเปน
เมืองทาสําคัญ มกี าํ ลังทหารเขมแข็งทง้ั ทางนา้ํ และทางบก กรุงศรอี ยธุ ยาเคยยกกองทพั ไปปราบ 2 คร้ัง
แตเอาชนะไมได สุลตานสุลัยมานชาห ปกครองสงขลาอยู 46 ป สรางความเจริญกาวหนาท้ังดาน
การคา มีโกดังสนิ คา มากมาย และการทางคมนาคม ทําใหไมตอ งออ มเรือไปยังสงิ คโปร ทาํ ใหย น ระยะทาง
ไดม าก ทานถึงแกกรรม เมือ่ พ.ศ. 2211 ศพทานฝงไว ณ สสุ านบรเิ วณเขาแดง ปจจุบนั ขนึ้ ทะเบยี นเปน
โบราณสถานของชาติ คนทวั่ ไปนับถอื ทานมาก เรียกทานวา ดาโตะมะหรุม หมายถึง ดาโตะผูลวงลับ
นั่นเอง ในสมยั สมเด็จพระนารายณม หาราชดํารวิ า ในพระราชอาณาจกั รของพระองคไ มค วรมีกษตั ริย
องคอ ื่นอกี จึงยกทพั ไปปราบนครสงขลา ซ่งึ สุลตานมตุ ตาฟา บุตรของสุลตานสุลัยมานชาห ครองอยู
และรบชนะ สมเด็จพระนารายณมหาราช จึงใหท า นสลุ ตานมตุ ตาฟา และครอบครวั ยา ยไปอยูเมืองไชยา
และสลายเมอื งสงขลาเสยี สมเดจ็ พระนารายณมหาราช มไิ ดถอื โทษสุลตานมตุ ตาฟา เพราะถือวาเปน
ชวงผลดั แผนดิน ตอมาพระองคโ ปรดเกลาฯ ใหสลุ ตา นมตุ ตาฟา เปนพระไชยา ภาษาถนิ่ นามวา ยา มี
ตาํ แหนงเปน “พระยาพชิ ิตภกั ดศี รพี ิชัยสงคราม”ทไ่ี ชยา เกดิ เปน หมบู างสงขลา มกี ารปก หลกั ประตูเมอื ง
เรียกวา เสาประโคน อยูกลางเมืองเปนหลักฐานมาจนทุกวันนี้ สวนนองชายของพระชายา คือ
ทา นหะซันและทา นรูเซ็น โปรดเกลา ฯ ใหรบั ราชการในกรงุ ศรีอยธุ ยาพรอมกับบุตรชายคนโต คือ เตาฟค
ทา นหะซนั ชํานาญการเดินเรือและทหารเรือ จึงโปรดเกลาฯ เปน พระยาราชบังสัน วาท่ีแมทัพเรือ
ของกรุงศรอี ยุธยา และตําแหนงนี้ไดส บื ทอดตอ เนอ่ื งในสายสกลุ ของทาน นับวา โชคดีของประเทศไทย
ที่ตลอดระยะเวลาของกรงุ ศรอี ยธุ ยา กรุงธนบุรี และกรงุ รตั นโกสนิ ทร จนถึงสมัยของพระบาทสมเด็จ-
พระจอมเกลา เจา อยูหัว รัชกาลที่ 4 มีขาราชการตําแหนงสําคัญ ๆ นับถือศาสนาอิสลามไมขาดสาย
เชน ตําแหนงลักษมณา เปนภาษามาเลเซีย แปลวา นายพลเรือ ต้ังแตสมัยกรุงศรีอยุธยาถึงกรุง-
รัตนโกสนิ ทร เปนตําแหนงท่ีแตงต้ังเฉพาะคนมสุ ลิมเทานน้ั

เปนทน่ี า สังเกตอกี อยางหนึง่ วา ศาสนาอิสลาม นิกายซุนหนี่และนิกายชีอะหในประเทศไทย
อยรู วมกันมาต้ังแตสมัยพระเจาทรงธรรม แหงกรุงศรีอยุธยา นิกายซุนหน่ีนั้นมีมาแตเดิมในแผนดิน
สวุ รรณภูมิ สวนนกิ ายชีอะหน น้ั ไดเ ขามาพรอมกบั ทา นเฉกอะหมดั สมัยพระเจาทรงธรรม ท้งั สองนิกายน้ี
ผกู มติ รกนั โดยมกี ารแตง งานระหวางกนั

หวั เมอื งชายแดนภาคใต ต้งั แตสมัยกรงุ ศรอี ยุธยา ดินแดนของไทยครอบคลุมถึงหลายหัวเมือง
ในประเทศมาเลเซยี ปจ จบุ ัน คือ ไทรบรุ ี (เคดาห) กลนั ตนั ตรังกานู ปะลศิ สว นดินแดนในเขตประเทศไทย
ปจ จุบนั มปี ตตานี เปน เมืองใหญ ครอบคลมุ ไปถึงยะลา นราธวิ าส สตูล ตกอยูในประเทศราชของไทย
ตองสง ดอกไมเงินดอกไมท องเปนบรรณาการมายังกรงุ ศรีอยุธยามาโดยตลอด บางคร้ังเมื่อมีการผลัด
แผน ดนิ โดยการปราบดาภเิ ษก เจา เมอื งเหลาน้ันมักถอื โอกาสแขง็ เมือง ตั้งตนเปนอิสระบอยครั้ง ทาง
กรุงศรอี ยุธยาตอ งสงกองทัพไปปราบ เม่อื ปราบแลว ไดก วาดตอ นคนมากรงุ ศรีอยุธยาดวย เชน ท่ีตําบล
คลองตะเคียน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา มีชาวมุสลิมเชื้อสายปตตานีจํานวนมาก สวนชาวมุสลิม

15

แขกเทศหรือแขกแพ เช้ือสายเปอรเซียหรอื อาหรบั มีภมู ลิ าํ เนาอยูแ ถบหัวแหลม หรอื ทากายี เปน ชาว-
มสุ ลมิ ชอี ะห เช้ือสายเปอรเ ซยี

ในปจ จุบันชาวมสุ ลิมในประเทศไทย สามารถอยรู วมกบั คนไทยพุทธไดโ ดยมกี ิจกรรมที่สําคัญ ๆ
รวมกัน คือ การติดตอคาขาย การศึกษารัฐธรรมนูญไทยทุกฉบับปรากฏขอความสําคัญ คือ
พระมหากษตั รยิ ไทยทรงเปนอัครศาสนูปถัมภกทุกศาสนา แตในปจจุบันมีปญหาที่ 3 จังหวัดภาคใต
คือ ยะลา ปตตานี นราธิวาส ซ่งึ ไมไดเกิดจากปญ หาความแตกตา งทางศาสนา แตเกิดจากคนบางกลุม
ยงั ไมเขาใจกันดเี พียงพอ จึงเกดิ การปะทะกัน และรัฐบาลไทยทุกสมัยพยายามแกไ ขปญ หานี้โดยตลอด

ในป พ.ศ. 1847 - 1921 อบิ นีบาตูเตาะห ชาวโมร็อกโกเชอื้ สายอาหรับ ทําการเผยแพรศาสนา
อิสลาม นกิ ายซนุ หนี่ ขึน้ ทางเกาะสุมาตราตะวนั ตกเฉียงเหนือ โดยทําใหราชาซอและหยอมรับนับถือ
ศาสนาอิสลาม เพราะในคัมภรี อ ัลกรุ อานนนั้ มีบทบญั ญัติทั้งทางโลกทางธรรมมหี ลักวชิ าเศรษฐศาสตร
นติ ศิ าสตร วทิ ยาศาสตร ปรชั ญา การเมอื ง การสงั คม การอาชพี การคาขาย การแพทยการเปนหน้ีสิน
การบริโภคอาหาร การสมรส การหยาราง การครองเรือน การแบงมรดก การศึกษาการทูต
การสงคราม และกิจวัตรประจําวันของบุคคลแตละคน ดังน้ัน เมื่อมีพระราชาศรัทธาในศาสนาจึง
เผยแผศ าสนาอสิ ลามไปในหมูพสกนกิ รและจัดระบบการเมอื ง การปกครอง เศรษฐกิจ สังคม การสมรส
การครองเรือน ตามพระราชบัญญัตพิ ระคัมภรี อัลกุรอาน และพระราชาธิบดี เปล่ียนจากราชาซอและห
มาเปน สุลตานซอและห ท่ีเขมแข็งและเด็ดขาด และจากน้ันศาสนาอิสลามเผยแผไปยังรัฐใกลเคียง
จนกลายเปน รฐั อสิ ลาม และขยายขึ้นมาจากตอนเหนอื ของมลายูเขา มาสตู อนใตของประเทศไทย และ
ปรากฏหลักฐานวา เจาผูครองนครทางภาคใตของประเทศไทยจนถึงเมืองนครศรีธรรมราช นับถือ
ศาสนาอิสลามท้งั สิน้ ศาสนาอิสลามจากอินเดียใตเ ขา มาสมู าเลเซีย ภาคใตของประเทศไทย สุมาตรา
ชวา บอรเ นียว แบบพิธขี องศาสนาอสิ ลามในสวนนข้ี องโลกเปนแบบอนิ โด - เปอรเซียน เชนเดียวกับ
ในอนิ เดยี และเปอรเ ซยี ซึง่ ตา งจากศาสนาอสิ ลามในอาระเบีย ประมาณคริสตศตวรรษท่ี 9 อิสลามได
มาถึงฝงมะละกา เมือ่ มารโคโปโลเดินทางเรอื ผา นชวาเขาเขียนวา ผคู นตามเมอื งทา เปน มุสลิมทงั้ สนิ้

1.3 ศาสนาคริสตในประเทศไทย

ประวตั ิศาสดา

ศาสดาของศาสนาครสิ ต คอื พระเยซู เกิดในชนชาติฮบี รู หรอื ยวิ หรอื อสิ ราเอล พระเยซูคริสต
ถือเปนพระบุตรของพระเจามาบังเกิดในชาติน้ี เมื่อจัดศาสนาของพระเจา คือ พระยะโฮวาคริสต
มีรากศัพทมาจากภาษาโรมัน หรือ ภาษากรีก ท่ีแปลมาจาก คําวา เมสสิอาห ในภาษาฮีบรู แปลวา
ผปู ลดเปลอ้ื งทุกขภ ยั

16

พระเยซู เกิดท่ีหมูบานเบธเลเฮม แขวงยูดาย กรุงเยรูซาเล็ม ในปาเลสไตน เม่ือ พ.ศ. 543
แตไ ปเติบโตท่ี เมอื งนาซาเรธ แควน กาลินี หางจากนครยูซาเล็ม ประมาณ 55 ไมล มารดาของพระเยซู
ชือ่ มาเรีย หรือ มารีย บิดาชือ่ โยเซฟ อาชีพชา งไม ตามประวัติมาเรยี มารดาพระเยซูน้ัน ต้ังครรภมากอน
ขณะที่โยเซฟ ยังเปนคูหมั้นมิไดอยูกินดวยกัน รอนถึงเทวทูตของพระเจา หรือ พระยะโฮวาห คือ เทวา-
คาเบรยี ล ตอ งมาเขาฝนบอกโยเซฟใหร ูว าบตุ รในครรภข องมาเรีย เปนบุตรของพระเจา เปนผูมีบุญมาก
ใหต้ังช่อื วา พระเยซู ตอไปคนผนู จี้ ะชว ยไถบาปใหช าวยิวรอดพนจากความทุกขท้ังปวง โยเซฟ ปฏิบัติ
ตามคําของทูตแหงพระเจา รับมาเรียมาอยูดวยกันโดยมิไดสมสูเย่ียงสามีภรรยา พระเยซูไดรับการ
เลี้ยงดูอยางดี มีความรูภาษากรีกแตกฉาน ศึกษาพระคัมภีรเกา ไดมอบตัวเปนศิษยของโยฮัน
ผแู ตกฉานในคมั ภีรข องยิว เมือ่ เยซเู ตบิ โตเปนผใู หญ มนี ิสยั ใฝสงบ ชอบอยใู นวิเวก ใฝใ จทางศาสนา

เม่ืออายุได 30 ป ไดร ับศลี ลา งบาปจากจอหน โดยอาบนํา้ ลางบาปท่แี มน ํ้าจอรแ ดน ตัง้ แตนน้ั มา
ถือวา พระเยซูไดสําเร็จภูมธิ รรมสงู สดุ ในศาสนาครสิ ต เปน ศาสดาบําเพ็ญพรต อดอาหาร เพ่ือการคิด
พจิ ารณาธรรมอยูใ นปา สงดั ถึง 40 วัน จากน้นั จงึ ออกประกาศศาสนาเผยแผศาสนาอยู 3 ป พระเยซู
สง่ั สอนไปทัว่ ประเทศปาเลสไตน หรอื อสิ ราเอล ประมาณ 3 ป มีผูนับถือพระเยซูมากข้ึน แตก็ทําให
พวกปุโรหิต พวกธรรมาจารย และพวกฟารซี เกลียดชัง ขณะท่ีพระเยซูพรอมสาวก 12 คนกําลัง
รับประทานอาหารคํ่าม้ือสุดทาย ทหารโรมันก็จูโจมเขาจับพระเยซูและสาวกในขอหาเปนกบฏตอ
ซีซารโ รมัน ตงั้ ตนเปนบตุ รพระเจา เปนพระเมสสิอาห ถูกตัดสินใหลงโทษประหารชีวิตโดยการตรึงกับ
ไมกางเขนไว 3 วัน ไดส้ินพระชนมและเสด็จไปสูสวรรค พระเยซูไดเลือกอัครสาวก 12 คนเปนหลัก
สบื ศาสนาตอไป โดยมีนักบญุ เปโตร (Saint Peter) เปนหัวหนา ผูร บั ตาํ แหนงนักบุญเปโตร ตอ ๆ มาจนถึง
ปจ จบุ นั เรยี กวา สมเดจ็ พระสนั ตะปาปา

ประเทศไทยมีศาสนาคริสตท่ีสําคัญอยู 2 นิกาย คือ นิกายโรมันคาทอลิกและนิกายโป
รเตสแตนดดังน้ี

1. นกิ ายโรมันคาทอลิก คริสตศาสนานกิ ายโรมนั คาทอลกิ นับถอื พระแมม ารี และนักบุญตาง ๆ
มีศูนยก ลางอยทู ่ีกรงุ วาตกิ ัน กรุงโรม มพี ระสนั ตะปาปา เปน ประมขุ โดยสืบทอดมาต้ังแต
สมยั อคั รสาวกกลมุ แรก โดยถอื วา นักบุญเปโตร หรือ นักบุญปเตอร คือ พระสันตะปาปา
พระองคแ รก ทรงไปสั่งสอนทกี่ รุงโรม ขณะนัน้ เทยี บไดกับนครหลวงของโลก ทรงเผยแผ
คําสอนอยู 25 ป ทําใหกรุงโรมเปนศูนยกลางของศาสนา จึงเกิดคําวา โรมันคาทอลิก
พระองคไ ดรบั การยินยอมจากพระเจาใหปกครองศาสนจักรท้ังมวลและสืบทอดมาถึง
พระสันตะปาปาเบนนิดิก ท่ี 16 องคปจจุบันเปนองคท่ี 265 คาทอลิกนั้นจะมีนักบวช
ทเ่ี รียกวา บาทหลวง และซสี เตอร (แมช )ี ชาวไทยจะเรียกผูนับถือนิกายนี้วา “คริสตรัง”

17

ตามเสียงอา นภาษาโปรตเุ กส ผูเผยแพรยุคแรก ๆ มีผูนับถอื นิกายน้ีประมาณ 1,000 ลานคน
นิกายนีถ้ ือวา พระ (บาทหลวง) เปน สือ่ กลางของพระเจา
2. นกิ ายโปรเตสแตนต แยกตัวมาจากนิกายโรมันคาทอลิก ในชวงคริสตศตวรรษท่ี 16
เปน นกิ ายทถี่ ือวา ศรัทธาของแตละคนท่มี ีตอ พระเจาสาํ คัญกวาพิธีกรรม ซึ่งยังแตกยอย
ออกเปนหลายรอยนิกาย เน่ืองจากมีความเห็นแตกตางเก่ียวกับพระคัมภีรและการ
ปฏบิ ัตใิ นพธิ กี รรม นกิ ายนมี้ ีเพียงไมก างเขน เปน เครอื่ งหมายแหง ศาสนาเทา นนั้ มผี นู ับถือ
รวมกนั ทุกนิกายยอ ยประมาณ 500 ลา นคน

การเผยแผน ิกายโรมันคาทอลิกในประเทศไทย

คริสตศาสนาที่เผยแผในไทยเปนคร้ังแรกตรงกับสมัยกรุงศรีอยุธยา ตั้งแตรัชสมัยสมเด็จ
พระมหาธรรมราชา ประมาณ พ.ศ. 2127 (ค.ศ. 1584) โดยนิกายแรกที่มาเผยแพร คือ นิกายโรมัน-
คาทอลกิ ซง่ึ มีทงั้ คณะโดมนิ กิ ัน (Dominican) คณะฟรังซสิ กัน (Franciscan) และคณะเยซูอิต (Jesuit)
บาทหลวงสว นมากมาจากโปรตเุ กสและสเปน โดยเดนิ ทางมาพรอมกับทหารและพอ คา

ระยะแรกที่ยงั ถูกปดก้นั ทางศาสนา มิชชันนารี จึงเนนการดูแลกลุมคนชาติเดียวกัน กระทั่ง
รชั สมัยสมเด็จพระนารายณมหาราช ประเทศไทยไดมีสัมพันธภาพอันดีกับฝรั่งเศส ตรงกับรัชสมัย
พระเจาหลุยสท่ี 4 ทําใหมีจํานวนบาทหลวงเขามาเผยแผศาสนามากขึ้น และการแสดงบทบาททาง
สงั คมมากขึ้นบา งก็อยูจนแกห รอื ตลอดชีวิตก็มี

ดานสงั คมสงเคราะห มกี ารจดั ตง้ั โรงพยาบาล ดานศาสนา มีการตง้ั โรงเรียนสาํ หรบั สามเณร
ครสิ เตยี น เพ่อื ผลิตนักบวชพื้นเมอื ง และมกี ารโปรดศีลบวชใหนักบวชไทยรนุ แรก และจัดตั้ง คณะภคิณี
คณะรักไมกางเขน

เม่อื ส้ินรชั สมัยสมเด็จพระนารายณมหาราชแลว คริสตศาสนากลับไมไดรับความสะดวกใน
การเผยแผศาสนาเชนเดิม เพราะถูกจํากัดขอบเขต ถูกหามประกาศศาสนา ถูกหามเขียนหนังสือ
ศาสนาเปนภาษาไทยและภาษาบาลี ประกอบกับพมาเขามารุกรานประเทศไทย บาทหลวงถูกย่าํ ยี
โบสถถูกทําลาย มิชชันนารีทั้งหลายรีบหนีออกนอกประเทศ การเผยแผคริสตศาสนายุติในชวงเสีย
เอกราชใหพ มา

กระทั่ง พระเจาตากสินมหาราช กอบกเู อกราชสาํ เร็จ แมการเผยแผคริสตศาสนาเริม่ ตน ข้ึนใหม
แตเพราะประเทศกําลังอยูในภาวะสรางบา นเมืองขึน้ ใหม จงึ ไมก า วหนาเทาที่ควร

เม่ือเขาสูราชวงศจักรีแลว ชาวคริสตอพยพเขามามากขึ้น โดยเฉพาะอยางยิ่งในรัชสมัย
พระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยูหัว พระองคทรงเปดเสรีการนับถือศาสนาและทรงประกาศ
พระราชกฤษฎีกาใหท ุกคนมีสิทธิในการนบั ถอื ศาสนาใดก็ได

18

ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว แมวาสัมพันธภาพระหวางไทยกับ
ฝรง่ั เศสไมดีนัก แตพระองคก ็ทรงรบั รองมิสซังโรมนั คาทอลิก เปนนติ บิ คุ คล

ดานสังคมสงเคราะห ในรัชสมัยนีท้ รงพระราชทานเงินทุนในการกอสรางโรงเรียน เกิดโรงเรียน
อัสสัมชัญ ใน พ.ศ. 2420 (ค.ศ. 1877) ภายหลังเกิดโรงเรียนอีกหลายแหง เชน โรงเรียนอัสสัมชัญ-
คอนแวนต โรงเรยี นเซ็นตฟ รงั ซิสซาเวียร และโรงพยาบาลเซนตห ลุยส

การเผยแพรค รสิ ตศาสนานกิ ายโปรเตสแตนตใ นประเทศไทย

คณะเผยแพรข องนกิ ายโปรเตสแตนต กลุมแรกท่ีเขามาประเทศไทยตามหลักฐานท่ีปรากฏ
คือ ศิษยาภิบาล 2 ทาน ศาสนาจารยคารล ออกัสตัส เฟรดเดอริค กุตสลาฟ เอ็ม.ดี (Rev. Carl Friedrich
Augustus Gutzlaff) ชาวเยอรมันจากสมาคมเนเธอรแลนดมิชชันนารี (Netherlands Missionary
Society) และศาสนาจารยจ าคอบ ทอมลนิ (Rev.Jacob Tomlin) ชาวอังกฤษ จากสมาคมลอนดอน
มิชชันนารี (London Missionary Society) มาถึงประเทศไทย เม่ือวันท่ี 23 สิงหาคม พ.ศ. 2371
(ค.ศ. 1828) ท้ังสองทา นชวยกนั เผยแพรศาสนาดว ยความเขม แข็ง

ตอมาจึงมีศาสนาจารยจากคณะอเมริกันบอรด (The American Board of Commissioners
for Foreign Missions หรอื A.B.C.F.M.) เขา มา

ในบรรดานกั เผยแพรศาสนาน้ัน ผูท่ีมีชื่อเสียง คือ หมอสอนศาสนา แดน บีช บรัดเลย เอ็ม ดี
(Rev. Dan Beach Bradley,M.D.) หรือ หมอบรัดเลย (คนไทยมักเรียกวา หมอบลัดเล) ซึ่งเปนเพรส-
ไบทเี รยี น ในคณะอเมรกิ นั บอรด เขามากรงุ เทพฯ (ขณะนัน้ เรียกวา บางกอก) พรอมภรรยา เมื่อวันท่ี
18 กรกฎาคม พ.ศ. 2378 (ค.ศ. 1835)

ตลอดเวลาท่ีทานอยูในประเทศไทยไดสรางคุณประโยชนมากมาย โดยเฉพาะอยางย่ิงทาง
การแพทยและการพิมพ ทั้งรักษาผูปวยไขทรพิษและอหิวาตกโรค นําการผาตัดเขามาคร้ังแรก
การทดลองปลกู ฝด าษในประเทศไทย ริเร่ิมการสรางโรงพิมพ เริ่มจากจัดพิมพใบประกาศหามคาฝน
และจดั พมิ พหนงั สือ “บางกอกกาลนั เดอร” ซงึ่ เปน จดหมายเหตุรายวัน กลาวไดวา ความเชื่อม่ันของ
ชาวไทยตอการเผยแผคริสตศาสนา เกิดจากคณะสมาคมอเมริกันมิชชันนารี นําความเจริญเขามา
ควบคไู ปกับการเผยแผศ าสนา

มิชชันนารีท่ีสําคัญอีก 2 กลุม ไดแก คณะอเมริกันแบ็พติสมิชชัน (The Americam Baptist
Mission) เปน ผูกอ ตงั้ ครสิ ตจกั รโปรเตสแตนตแหง แรกในกรงุ เทพฯ เม่ือประมาณกลาง ป พ.ศ. 2380
(ค.ศ. 1837) และจัดพมิ พหนังสอื ภาษาไทยและภาษาองั กฤษ รวมทง้ั ออกหนงั สือพิมพ “สยามสมยั ”

คณะอเมริกันเพรสไบทีเรียน บอรด (The American Presbyterian Board) เปนอีกกลุมหนึ่ง
ทีน่ าํ ความเจริญสปู ระเทศไทย เชน ดร.เฮาส (Samuel R. House) นําการใชอีเทอรเปนยาสลบครั้งแรก
ในประเทศไทย ขณะท่ีศาสนาจารยแมตตูน และภรรยา (Rev. and Mrs. Stephen Mattoon)

19

ริเรม่ิ เปด โรงเรยี นแบบเชาไปเย็นกลบั ซึง่ ตอมาไดรวมกับโรงเรียนประจําของมิชชันและพัฒนาตอมา
เปน โรงเรียนกรุงเทพคริสเตยี นวทิ ยาลยั ในปจจบุ นั

1.4 ศาสนาพราหมณ - ฮนิ ดูในประเทศไทย

ประวตั ิศาสนา

ศาสนาพราหมณ - ฮนิ ดู ไมมีศาสนา แตน ับถือเทพเจาหลายองค ศาสนานี้เกิดในประเทศอนิ เดีย
เมื่อประมาณ 1,400 ปกอนพุทธศกั ราช โดยเกดิ ในสมยั พวกอารยนั อพยพเขา มาอยูในประเทศอินเดีย
เมอ่ื ประมาณ 1,400 ปกอ นพุทธศักราช ถือวาเปนศาสนาที่เกาแกท่ีสุดในโลกแตเดิมศาสนาน้ีเรียกวา
สนาตนธรรม หมายถงึ ธรรมอนั เปนนติ ย คือ ไมสน้ิ สุดไมร ูจ กั ตาย แปลเอาความหมาย คือ พระวิษณุ
หรือเรยี กอีกอยา งหนึง่ วา วษิ ณุธรรม พระวิษณุ และพระนารายณ เปน องคเ ดียวกัน

พระวิษณไุ ดส อนธรรมะและวิธปี ฏบิ ตั ธิ รรมแกพระพรหมธาดา และพระพรหมธาดาผูไดสอน
สนั ตกมุ าร ผูเปนบุตรอกี ชนั้ หนง่ึ ตอ มาท้ังสองทา นก็ไดส ่งั สอนแกพ ระนารถมุนี ผูเปนเทพฤๅษี เพ่ือให
เผยแผต อไปยงั นานาโลก

สาํ หรบั ในโลกมนษุ ย พระอุปเทศกะ คือ ผแู สดงเรอ่ื งราวทางศาสนา รองลงมาจากนารถมุนี
คือ พระกปล มุนี ผูเกดิ มาเปนมนุษยมตี วั ตนอยใู นโลกไดแ สวงธรรมครั้งแรกท่ีวินทุอาศรม ตอมาไดต้ัง
อาศรมขึน้ ทีป่ ลายแมนํ้าคงคา ท่เี รียกวา กันคงคาสาคร ดังน้ัน ในเดือนธนั วาคมและมกราคมของทุกป
จะมีประชาชนจาํ นวนมากไปจาริกแสวงบุญ ณ ท่ีดังกลาว

พระปรมาตมนั เปนพระเจา สูงสุด มอี ปุ าสยเทพ อยูสามองค คอื พระพรหม พระวิษณุ และ
พระศวิ ะ พระปรมาตมนั ไมม ีรูปและไมมตี ัวตน จึงกลา วกนั วา เปน นิรงั การ หรือ นริ ากาล คอื ไมม ีอาการ
หรอื ปราศจากอาการ

ตอมาเม่ือพระปรมาตมนั ประสงคจ ะสรางโลกก็เลยกลายเปน สาการภาพ คอื เกิดภาวะอันมี
อาการ และเปนสามรูป ไดแก พระพรหมธาดา พระวษิ ณุ และพระศวิ ะ

พระพรหม เปนผูสรา งโลกตา ง ๆ
พระวษิ ณุ เปน ผูคมุ ครองโลกตา ง ๆ
พระศวิ ะ เปน ผสู ังหารหรือทาํ ลายโลกตา ง ๆ

เทพเจา ของศาสนาพราหมณ - ฮินดู

มีอยเู ปนจํานวนมาก เปน ศาสนาประเภท พหเุ ทวนิยม นับถือพระเจา หลายองค แตละเทวสถาน
มีเทพเจาแตละองคดูไมออกวาองคไหนสําคัญกวาหรือสูงกวา แตละกลุมนับถือแตละองคบางทีใน
ครอบครัวเดียวกนั แตละคนในครอบครัวก็นบั ถอื เทพตา ง ๆ กนั ไป

20

คัมภรี พ ระเวท เปนคัมภรี ท ีป่ ระมวลความรตู าง ๆ อนั เปน ความรูท างศาสนาและสง่ิ ศกั ดิ์สทิ ธ์ิ
ซ่ึงไดแก บทสรรเสริญ บทสวดออนวอนพิธีกรรม เพ่ือการบูชายัญ เวทมนตรคาถา และกวีนิพนธ
อันไพเราะเกย่ี วกบั ธรรมชาติ

ชาวอารยันเม่ือไดครอบครองอินเดยี อยา งมน่ั คงแลว ไดร วบรวมคัมภีรพ ระเวทตามความเชื่อ
ในศาสนาของพวกตน คําวา “เวทะ” หรอื “เวท” แปลวา “ความรู” อันหมายถึง ความรูท่ีไมไดเขียนไว
เปน ตํารา แตเปน ความรทู เี่ กดิ ขึ้นเอง เปนทิพยท ่อี อกมาจากพระพรหม

ความรู หรือ เวทะ เกดิ ขึ้นได 2 ทาง ดังน้ี
1. ศรุติ การไดย นิ ไดฟ ง หมายถงึ การไดยินเสียงที่เปนทิพย ผูท่ีไดยินเสียงทิพย คือ ฤๅษี

ผูศักดิ์สิทธิ์ พวกฤๅษี ทั้งไดเห็น และทั้งไดยินพระเวท เม่ือไดยินแลวจดจําไวอยาง
แมนยาํ ตวั อยางเชน พระเวททง้ั 4
2. สมฤติ เปนคัมภีรท่ีแตงเพิ่มเติมภายหลังเพ่ืออธิบายความ หรือประกอบพระเวท
ตลอดจนเร่ืองท่ีอางวาไดจดจํามาจากคําบอกเลาตอกันมา เชน คัมภีรธรรมศาสตร
คัมภีรอิติทาส และคัมภีรปุราณะ เปนตน ความรู หรือ เวทะ ที่สําคัญท่ีสุดคอื คัมภีร
ไตรเวท
คมั ภีรพระเวทเดิม ไดแ ก ฤคเวท ซึ่งนบั ไดว าเปนหนังสือที่เกาแกที่สุด ตอมาพวกพราหมณ
ผูมีหนา ทีท่ ําพธิ ีตาง ๆ ไดคดิ นาํ บทสวดตาง ๆ ในคัมภรี ฤคเวท มารวมไวเปน หมวด ๆ เพือ่ ใหสะดวกแก
การคนจงึ ไดเกิด มยี ชุรเวท และสามเวท ขึ้นตามลําดับ คัมภีรพระเวท จึงหมายรวมทั้ง 3 คัมภีรและ
เรียกชื่อวา “ไตรเวท” และหลังจากนี้ไปเปนเวลาหลายรอยป พวกพราหมณไดแตงคัมภีรขึ้นมาอีก
เลมหน่ึงเรียกวา “อถรรพเวท” รวมกันกับคัมภีรเกาเปน 4 คัมภีร แตคงเรียกรวมกันวา “ไตรเวท”
เหมือนเดิม
คัมภรี ไ ตรเวท มีอยู 4 คัมภรี  ดงั น้ี
1. คมั ภีรฤ คเวท (Rig Veda) เปนคมั ภีรท ่ีวา ดวยการสวดสรรเสริญและออนวอนเทพเจา
ตา ง ๆ
2. คัมภรี ย ชรุ เวท (Yajur Veda) เปนคูมอื พธิ ีกรรมของพราหมณเปนบทรอยแกว อธิบาย
พิธปี ระกอบพิธกี รรมและบวงสรวง
3. คัมภีรสามเวท (Sama Veda) เปนคมั ภีรรวบรวมบทสวดมนต โดยนํามาจากฤคเวท
เปน สว นมาก แตง ข้นึ ใหมม ปี ระมาณ 78 บท ใชส ําหรับสวดในพธิ ีถวายนา้ํ โสมและขับกลอม
เทพเจา
4. คัมภีรอถรรพเวท (Athava Veda) เปนคัมภีรท่ีแตงขึ้นใหมในปลายสมัยพราหมณ
เปนคาถาอาคมมนตขลังศักด์ิสิทธิ์ สําหรับทําพิธีขับไลเสนียดจัญไรและอัปมงคลให
กลับมาเปนสวัสดิมงคล นาํ ความชัว่ รายไปบังเกิดแกศตั รู

21

คัมภีรท งั้ 4 น้ี องคป ระกอบเหมอื นกนั 4 หมวด ตอไปน้ี
1. มันตระ เปน หมวดท่ีรวบรวมมนตต า ง ๆ สาํ หรับเปนบทบริกรรมและขับกลอมออนวอน

สดุดเี ทพเจา เนอื่ งในพิธกี รรมบวงสรวง ทําพลกี รรมบูชา
2. พราหมณะ หมวดน้ีเปนบทรอยแกวหรือเรียงความ อธิบายระเบียบการประกอบ

พิธกี รรมตา ง ๆ ไวอ ยา งละเอียด
3. อารัญญกะ เปนบทรอยแกว ใชเปนตําราคูมือการปฏิบัติของพราหมณ ผูประสงค

ดําเนนิ ตนเปน วานปรชั สถชฎิล หรอื ปรพิ าชก เพื่อหาความสขุ สงบ ตัดความกังวลจาก
การอยูครองเรอื น
4. อุปนิษัท เปนคัมภีรท่ีมีแนวคิดทางปรัชญาอยางลึกซ้ึง เปนตอนสุดทายแหงพระเวท
คัมภีรนี้เนนเรื่องอาตมันเทพเจา โลก และมนุษย ถือวา เปนคัมภีรเลมสุดทายของ
การศึกษา เปนบทสนทนาโตตอบไดอธิบายถึงธรรมชาติ และจักรวาลวิญญาณของ
มนุษย การเวียนวายตายเกิด กฎแหงกรรม และหลักปฏิบัติปรัชญาสังคม ซ่ึงเปน
การอธบิ ายสาระสําคัญของคัมภรี พ ระเวทท้ังหมด ดงั นี้
1) ปรมาตมัน คือ วิญญาณดั้งเดิมหรือความเจริญสูงสุดของโลกและชีวิตหรือ

จกั รวาลซึ่ง เรยี กวา พรหมัน สรรพส่ิงมาจากพรหมัน และในท่ีสุดก็จะกลับคืนสู
ความเปนเอกภาพกับพรหมันปรมาตกบั พรหม จงึ เปนสงิ่ เดยี วกัน
2) อาตมันหรือชีวาตมัน เปนสวนอัตตายอยหรือวิญญาณยอย ซ่ึงปรากฏแยก
ออกมาอยูในแตล ะคน ดงั นน้ั การที่อาตมันหรือชวี าตมันยอยน้ีไปรวมกบั พรหมัน
หรอื ปรมาตมนั ได จึงจะพนจากทุกขไมม ีการเวยี นวา ยตายเกดิ อกี ตอ ไป
3) เร่ืองกรรม การท่ีชีวาตมันจะกลับคืนสูพรหมันเปนเอกภาพอมตะไดน้ัน
ผูนน้ั จะตองบําเพญ็ เพยี รทํากรรมดีและประกอบพิธกี รรมตา ง ๆ ทเี่ รยี กวา โยคะ
คือ กรรมโยคะ ทํากรรมดี ภักติโยคะ มีความภักดีในเทพเจา และชญานโยคะ
การศกึ ษาจนเขา ใจพระเวทอยางถูกตอง คัมภรี ของศาสนาพราหมณ - ฮินดู คือ
ไตรเวท หรือ ไตรเพท

การเผยแพรข องศาสนาพราหมณใ นประเทศไทย

ศาสนาฮินดูที่มีอิทธิพลตอวัฒนธรรมไทยนั้น คือ ชวงท่ีเปนศาสนาพราหมณ โดยเขามา
ท่ีประเทศไทยเมื่อใดนั้นไมปรากฏระยะเวลาท่ีแนนอนนัก ประวัติศาสตรสวนมากสันนิษฐานวา
ศาสนาพราหมณน้ีนา จะเขามากอนสมัยสุโขทัย โบราณสถานและรูปสลักเทพเจาเปนจํานวนมากได
แสดงใหเ หน็ ถงึ อทิ ธพิ ลของศาสนา เชน รูปสลักพระนารายณ 4 กร ถือสังข จักร คทา ดอกบัวสวม

22

หมวกกระบอก เขาใจวานาจะมีอายุประมาณพุทธศตวรรษที่ 9 - 10 หรือเกาไปกวาน้ัน (ปจจุบันอยูท่ี
พิพธิ ภณั ฑสถานแหงชาติ กรุงเทพมหานคร)

นอกจากน้ีไดพบรูปสลักพระนารายณทําดวยศิลา ท่ีอําเภอไชยา จังหวัดสุราษฎรธ านี โบราณ
สถานท่สี ําคญั ทข่ี ุดพบ เชน ปราสาทพนมรุง จังหวัดบุรีรัมย ปราสาทหินพิมาย จังหวัดนครราชสีมา
พระปรางคสามยอด จังหวัดลพบุรี เทวสถานเมืองศรีเทพ จังหวัดเพชรบูรณ ตอมาในสมัยสุโขทัย
ศาสนาพราหมณ ไดเขามามีบทบาทมากขึ้นควบคูไปกับพุทธศาสนา ในสมัยน้ีมีการคนพบเทวรูป
พระนารายณ พระอศิ วร พระพรหม พระแมอ ุมา พระหริหระ สวนมากเปนรูปหลอสาํ ริด

นอกจากหลักฐานทางศิลปกรรมแลว ในดา นวรรณคดี ไดแสดงใหเห็นถึงความเชื่อของศาสนา-
พราหมณ เชน ตํารบั ทา วศรจี ฬุ าลักษณ หรือ นางนพมาศ หรือแมแตป ระเพณีลอยกระทง เพ่อื ขอสมา-
ลาโทษพระแมค งคา นา จะไดอ ิทธิพลจากศาสนาพราหมณ เชนกนั

ในสมัยอยุธยาเปนสมัยท่ีศาสนาพราหมณเขามามีอิทธิพลทางวัฒนธรรม ประเพณี
เชนเดียวกับสุโขทัย พระมหากษัตริยหลายพระองคทรงยอมรับพิธีกรรมท่ีมีศาสนาพราหมณเขามา
เชน พิธีแชงน้ํา พิธีทํานํ้าอภิเษกกอนข้ึนครองราชสมบัติ พิธีบรมราชาภิเษก พระราชพิธีจองเปรียง
พระราชพธิ ีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ พระราชพิธตี รยี มั ปวาย เปน ตน โดยเฉพาะสมเด็จพระนารายณ-
มหาราช ทรงนับถือทางไสยศาสตรมาก ถึงขนาดทรงสรางเทวรูปหุมดวยทองคํา ทรงเครื่องลงยา
ราชาวดสี าํ หรบั ตงั้ ในการพระราชพธิ หี ลายองค ในพธิ ีตรยี ัมปวาย พระองคไ ดเสดจ็ ไปสงพระเปนเจาถงึ
เทวสถานทกุ ๆ ปตอ มาในสมัยรตั นโกสินทรตอนตน
พิธตี า ง ๆ ในสมัยอยธุ ยายงั คงไดร บั การยอมรบั นบั ถือจากพระมหากษตั ริยแ ละปฏบิ ตั ติ อกนั มา คือ

1. พระราชพธิ ีบรมราชาภเิ ษก
พระราชพิธีนี้มีความสําคัญ เพราะเปนการเทิดพระเกียรติขององคพระประมุข

พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลก ไดโปรดเกลาฯ ใหผูรูแบบแผนครั้งกรุงเกาทําการคนควา
เพอ่ื จะไดสรางแบบแผนท่ีสมบูรณตามแนวทางแตเ ดมิ มาในสมัยกรุงศรอี ยุธยา และเพ่ิมพิธีสงฆเขาไป
ซ่ึงมี 5 ข้นั ตอน คอื

1.1 ขน้ั เตรียมพิธี มีการทําพิธีเสกน้ํา การทําพิธีจารึกพระสุพรรณบัฏดวงพระราช
สมภพ และแกะพระราชลัญจกรประจํารัชกาล

1.2 ขัน้ พิธีเบอื้ งตน มีการเจรญิ พระพทุ ธมนต
1.3 ข้ันพิธีบรมราชาภิเษก มีการสรงพระมุรธาภิเษก จากน้ันรับการถวายสิริราช

สมบัติ และเคร่ืองสริ ริ าชกกุธภณั ฑ

23

1.4 ขน้ั พิธเี บอ้ื งปลาย เสดจ็ ออกมหาสมาคมและสถาปนาสมเดจ็ พระบรมราชินีแลว
เสด็จพระราชดําเนินไปทาํ พิธีประกาศพระองคเปนศาสนูปถัมภกในพระพทุ ธศาสนา
พรอ มทงั้ ถวายบังคมพระบรมศพ พระบรมอัฐิพระเจาอยูห ัวองคกอนและเสด็จ
เฉลมิ พระราชมณเฑียร เสด็จเลียบพระนคร

2. การทาํ นาํ้ อภเิ ษก
พระมหากษัตริยที่จะเสด็จข้ึนเถลิงถวัลยราชสมบัติบรมราชาภิเษก จะตองสรง

พระมรุ ธาภเิ ษก และทรงรบั น้าํ อภิเษกกอนไดร บั การถวายสริ ิราชสมบัติ ตามตําราพราหมณน้ําอภิเษกนี้
ใชน้าํ จากปญ จมหานที คือ คงคา ยมนุ า มหิ อจิรวดี และสรภู ซ่ึงทําเปนนํ้าท่ีไหลมาจากเขาไกรลาส
อันเปนท่ีสถิตของพระศิวะ สมัยรัตนโกสินทรตั้งแตรัชกาลท่ี 1 ถึงรัชกาลที่ 4 ใชน้ํา 4 สระในเขต
สุพรรณบุรี คอื สระเกษ สระแกว สระคงคา และสระยมุนา และไดเ พ่ิมน้ําจากแมนาํ้ สําคญั ในประเทศ
5 สาย คอื

นํา้ ในแมน าํ้ บางปะกง ตักทบ่ี งึ พระอาจารย แขวงนครนายก
นํา้ ในแมนาํ้ เจาพระยา ตกั ทตี่ ําบลบางแกว เขตอา งทอง
นาํ้ ในแมน าํ้ ราชบรุ ี ตักท่ีตําบลดาวดงึ ส เขตสมุทรสงคราม
นํ้าในแมน า้ํ เพชรบรุ ี ตักทต่ี ําบลทาไชย เขตเมอื งเพชรบุรี
3. พระราชพิธจี องเปรยี ง
คอื การยกโคมตามประทีปบูชาเทพเจาตรีมูรติ กระทําในเดือนสิบสองหรือเดือนอาย
โดยพราหมณเ ปนผทู าํ พิธใี นพระบรมมหาราชวงั พระราชครฯู ตอ งกินถัว่ กินงา 15 วัน สวนพราหมณอ น่ื
กินคนละ 3 วนั ทุกเชา ตองถวายน้าํ มหาสงั ขทกุ วนั จนถงึ ลดโคมลง ตอ มสมัยรัชกาลท่ี 4 ไดทรงโปรด
ใหเพิ่มพิธีพุทธศาสนาเขามาดวย โดยโปรดใหมีสวดมนตเย็น แลวฉันเชาอาลักษณอานประกาศ
พระราชพธิ ี จากนัน้ แผพระราชกศุ ลใหเ ทพยดา พระสงฆเจริญพทุ ธมนตต อไป จนไดฤ กษแ ลวทรงหลั่ง
น้าํ สังขแ ละเจิมเสาโคมชัย จึงยกโคมขึ้น เสาโคมชัยน้ที ี่ยอดมีฉัตรผาขาว 9 ช้ัน โคมประเทียบ 7 ชั้น
ตลอดเสาทานํ้าปูนขาว มหี งสต ิดลกู กระพรวน นอกจากนี้มีเสาโคมบรวิ ารประมาณ 100 ตน ยอดฉัตร
มผี า สขี าวสามชน้ั
4. พระราชพิธตี รยี ัมปวาย
เปน พธิ ีสงทายปเ กาตอนรับปใ หมข องพราหมณ เช่ือกนั วาเทพเจา เสดจ็ มาเย่ยี มโลกทกุ ป
จึงจัดพธิ ตี อ นรับใหใ หญโตเปน พิธีหลวงที่มีมานานแลว ในสมัยรตั นโกสินทรไดจัดกนั อยางใหญโ ตมากระทาํ
พระราชพธิ นี ท้ี เ่ี สาชิงชา หนาวัดสุทศั นเ ทพวราราม ชาวบานเรยี กพิธีนวี้ า “พิธีโลชงิ ชา ” เดมิ พิธนี ก้ี ระทํา
ในเดอื นอา ยตอ มาเปล่ยี นเปนเดอื นยี่

24

5. พระราชพิธพี ชื มงคลจรดพระนังคัล
แตเ ดิมมาเปน พธิ พี ราหมณ ภายหลังไดเ พมิ่ พิธสี งฆ จงึ ทําใหเ กดิ เปน 2 ตอน คอื พิธีพืชมงคล

เปนพธิ สี งฆเริม่ ตัง้ แตก ารนําพันธุพืชมารว มพิธพี ระสงฆ สวดมนตเ ย็นที่ทองสนามหลวง จนกระทง่ั รุงเชา
มกี ารเลีย้ งพระตอ สว นพธิ ีจรดพระนงั คลั เปนพธิ ีของพราหมณ กระทาํ ในตอนบาย ปจจุบนั น้ีพธิ ีกรรม
ของพราหมณที่เขามามีอิทธิพลตอสังคมไทยเริ่มลดบทบาทลงไปมาก เพราะพุทธศาสนาไดเขามามี
อทิ ธพิ ลแทน ท้ังในพระราชพธิ แี ละพธิ ีกรรมท่วั ๆ ไปในสังคม อยางไรก็ตาม พิธีพราหมณเทาที่เหลืออยู
และยังมีผปู ฏบิ ตั สิ บื กันมา ไดแก พธิ ีโกนผมไฟ พิธโี กนผมจุก พิธตี ง้ั เสาเอก พิธตี งั้ ศาลพระภูมิ พิธีเหลาน้ี
ยังคงมีผูนิยมกระทํากันท่ัวไป ในสังคมสวนพระราชพิธีท่ีปรากฏอยู ไดแก พระราชพิธีพืชมงคลจรด-
พระนงั คลั แรกนาขวัญ พระราชพิธีบรมราชาภิเษก และพธิ ีทําน้ําอภิเษก เปนตน

สําหรับพธิ ีกรรมในศาสนาฮินดู ซึ่งเปนพราหมณใหมไมใครมีอิทธิพลมากนักแตก็มีผูนับถือ
และสนใจรว มในพธิ กี รรมเปนคร้ังคราว ทั้งน้ี อาจเปนเพราะความเชื่อในพระเปนเจาตรีมูรติทั้ง 3 องค
ยังคงอิทธิพลควบคูไปกับการนับถือพุทธศาสนา ประกอบกับในโบสถของพวกฮินดูมักจะตั้ง
พระพุทธรูปรวม ๆ ไปกับรูปปนของพระผูเปนเจา ทั้งนี้ สืบเนื่องมาจากความเชื่อในเร่ืองอวตารของ
พระวิษณุ ทําใหค นไทยท่ีนับถอื พุทธศาสนาบางกลุมนิยมมาสวดออ นวอนขอพรและบนบาน หลายคน
ถึงขนาดเขา รว มพธิ กี รรมของฮินดจู งึ เขาลกั ษณะท่ีวา นบั ถือท้งั พทุ ธทงั้ ฮนิ ดูปนกันไป

25

กิจกรรมที่ 1
ใหผ ูเ รยี นศกึ ษารายละเอยี ดและนาํ มาอภปิ รายรวมกนั ในเร่ืองตอ ไปน้ี
1. พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู ิพลอดลุ ยเดชกบั พระพทุ ธศาสนา
2. บคุ คลทีม่ ชี อื่ เสียงและมผี ลงานในการเผยแพรศ าสนาครสิ ตใ นประเทศไทย

เรื่องที่ 2 ความเปน มาของศาสนาในทวีปเอเชยี

ทวปี เอเชยี เปน แหลง กําเนิดศาสนาทส่ี าํ คญั ของโลก เชน ศาสนาคริสต ศาสนาอสิ ลาม ศาสนาพุทธ
ศาสนาฮินดู และยดู าห ในเอเชียตะวันตกเฉียงใต ประชากรสว นใหญนบั ถือศาสนาฮนิ ดูกวา 500 ลานคน
ในอินเดยี รองลงมา คือ ศาสนาอสิ ลาม มผี ูนับถอื ประมาณ 450 ลา นคน นอกจากน้ียังมีลัทธิเตา ลัทธิขงจื๊อ
ทแี่ พรห ลายในจนี ลทั ธิชนิ โตในญีป่ ุน

ประเทศฝง แผนดนิ ใหญใ นทวปี เอเชียจะนบั ถอื ศาสนาพทุ ธเปนสวนมาก ประเทศเหลานัน้ คือ
ไทย เวยี ดนาม ลาว กมั พูชา พมา และสิงคโปร สว นทางดานคาบสมุทรมลายูและหมูเกาะอินโดนีเซีย
จะนับถือศาสนาอิสลาม ไดแก ประเทศมาเลเซีย อินโดนีเซีย และบรูไน สําหรับประเทศฟลิปปนส
นบั ถอื ศาสนาคริสต ประเทศติมอรต ะวันออก น้ันก็นับถือศาสนาคริสตเปนหลัก เหมือนกันดังตาราง
จําแนกดังตอไปน้ี

26

27

2.1 พทุ ธศาสนาในเอเชยี

พุทธศาสนานิกายใหญ 2 นกิ าย คอื เถรวาทกบั มหายาน
เถรวาท แปลวา “วาทะของพระเถระ” หมายถึง พระพทุ ธศาสนาแบบดง้ั เดมิ พยายามรกั ษา
พระธรรมวนิ ยั ตามแบบอยางที่พระเถระอรหนั ตสาวกของพระพทุ ธเจา เชน พระมหากัสสปะ พระอุบาลี
และพระอานนท ทําสังคายนา คอื รวบรวมจัดระเบยี บพระธรรมไว ตามหลักของนิกายนี้ จะไมพยายาม
ปรับเปลี่ยนแกไขนิกายนี้ บางทีเรียกวา ทักษิณนิกาย แปลวา นิกายฝายใต เพราะนิกายน้ีตั้งอยูทาง
ภาคใตของประเทศอินเดยี จึงไดรับนามตามทิศทางท่ีตั้งอยู อีกอยางมีช่ือท่ีฝายมหายาน ตั้งใหวา
หินยาน แปลวา ยานเลก็ หรือยานเลว เพราะนําสัตวใ หเ ขา วัฏสงสารไมไ ดเหมือนมหายาน นามน้ีไดมา
ในสมยั แขงขนั กนั ระหวา งนกิ าย จึงมกี ารยกฝา ยหนงึ่ กดฝา ยหนงึ่ และเม่ือป พ.ศ. 2493 มีการประชุม
พุทธศาสนิกสัมพันธแหงโลกคร้ังที่ 1 ในประเทศลังกา ซ่ึงผูแทนที่นับถือพระพุทธศาสนาทุกฝายได
รว มมอื กัน เพอ่ื ใหพุทธศาสนาเขมแข็งขน้ึ ท่ีประชมุ จงึ ลงมติใหเลิกใชคําวา หินยาน ใหใชคําวา เถรวาท
แทนตงั้ แตนนั้ มา

28

ประเทศที่นับถือพุทธศาสนาแบบเถรวาท คือ ไทย พมา ลังกา ลาว และเขมร พระพทุ ธศาสนา
แบบเถรวาทนี้ ใชพ ระไตรปฎ กเปน ภาษาบาลี อานขอ ความตรงกันแมจ ะพมิ พตวั อกั ษรตางกนั

มหายาน แปลวา ยานใหญ เปนนามตั้งข้ึนเพ่ือแสดงวา พุทธศาสนาแบบน้ีสามารถชวยให
สัตวขามพนวัฏสงสารไดมาก มีการแกไขดัดแปลงพระธรรมวินัย นิกายน้ีเกิดข้ึนเม่ือพระพุทธเจา
ปรนิ พิ พานแลว 100 ป มีการสงั คายนาครั้งที่ 2 เพอ่ื แกไ ขความประพฤตทิ างวินัยบางขอ และความแตกแยก
ความคดิ เห็น ซ่งึ ในภายหลงั บางสว นกลายเปนมหายานไปนกิ ายมหายาน มีนามเรียกวา“อุตตรนกิ าย”
แปลวา นิกายฝายเหนือ เพราะตั้งอยูภาคเหนือของอินเดีย บางเรียกวา อาจาริยวาท แปลวา วาทะของ
พระอาจารย เปน คาํ คูกับเถรวาท หมายถึง วาทะของพระเถระรนุ แรกท่ที ันเห็นพระพทุ ธเจา สว นอาจาริย-
วาท หมายถงึ วาทะของอาจารยรนุ ตอ ๆ มา ประเทศทีน่ บั ถือพระพุทธศาสนาแบบมหายาน คือ ทิเบต
เวยี ดนาม จีน เกาหลี และญ่ีปุน นอกจากนี้ยังมีประเทศสิกขิม ภูฏาน ทิเบต ทั้งนิกายเถรวาท และ
มหายาน ตางมหี ลักธรรมสว นใหญท ีเ่ ขากันได คือ อรยิ สจั เมอื่ มกี ารจัดตัง้ พทุ ธศาสนิกสมั พนั ธแ หงโลก
เปน องคร วมของพระพุทธศาสนาทุกนิกายเขาดวยกัน จะสงผลใหเกิดความรวมมือรวมใจกันทํางาน
เพ่ือพระพทุ ธศาสนาดียิ่งขนึ้

ตามหลักฐานของประเทศลังกาวา หลังจากทําสังคายนาพระไตรปฎกคร้ังที่ 3 พระโมคคัลลีบุตร
ตสิ สเถระ ภายใตพ ระราชปู ถัมภข องพระเจาอโศกมหาราช ตสิ สเถระดาบส ไดดํารวิ า พระพทุ ธศาสนา
ควรตัง้ โดยชอบในปจ จนั ตประเทศทงั้ หลาย จึงไดส ง สมณทูตไปสูที่ตา ง ๆ ดังนี้คอื

1. พระมธั ณมั ติกเถระไปกัษมีระคันธาระ
2. พระมหาเทวเถระไปมหิสณั ฑละ แควนไมสอร
3. พระรกั ขิตเถระไปวนวาสีปเทส ทางทิศเหนือแควนกันทระ
4. พระโยนกธัมมรกั ขติ เถระไปอรันตปเทศ แควนคุชราต

29

5. พระมหาธัมมรกั ขิตเถระไปมหารัฐ แควนมรถะ
6. พระมหารกั ขติ เถระไปโยนกปเทศ อาณาจักรกรกี
7. พระมัชฌิมเถระไปหมิ วนั ตปเทศ แขวงหิมาลัยทศิ เหนอื
8. พระมหามหินทเถระไปตามพปณ ณิ เกาะลังกา
9. พระโสณเถระอตุ ตรเถระไปสุวรรณภูมิ (เอเชยี อาคเนย)
ดินแดนสุวรรณภูมนิ ั้นตามหลักฐานของจีน หลักฐานของปโตเล มีท่ีเดินทางมาสูเอเชียอาคเนย
ในอดีตกาล คือ ดินแดนสวุ รรณภูมิ ประกอบกับวัฒนธรรมอินเดียโบราณวัตถุ โบราณสถาน เทวรูป
ศิลาจารกึ โบราณตา ง ๆ เปน ศูนยก ลางท่ีพระอุตตระเถระ มาเผยแผศาสนาพุทธ กลาวไดวา ศาสนาพุทธ
รุงเรอื งมาต้ังแตพ ุทธศตวรรษที่ 3 และรุงเรืองมาต้ังแตตน ครสิ ตศตวรรษมา
ดนิ แดนสวุ รรณภูมมิ ีหลักฐานวัฒนธรรมทางพทุ ธศาสนาแยกเปน 6 มณฑล คือ
1. ภาคตะวันออกประเทศจัมปา ดินแดนของจามในอดีตมีหลักฐานเปนพระพุทธรูปสัมฤทธ์ิ

ศิลปกรรมแบบอมราวดีท่ีเมืองดงุ เคอื ง จงั หวดั กวางนาม พทุ ธศตวรรษที่ 3 หรอื ที่ 4
2. ภาคตะวันออกกลาง ประเทศกัมพูชา ปจจุบันมีศลิ าจารึกเกาแกที่สุด ในคริสตศตวรรษ

ท่ี 2 - 3 และพระพุทธรปู จํานวนมาก
3. ภาคตะวันตกตอนกลาง (ดินแดนมอญกับเขมร) ดินแดนประเทศไทยปจจุบันมีวงลอ

จารึกวา “เยธมฺมา...” ที่โบราณสถานของนครปฐม พบศิลปกรรมแบบอมราวดี
ครสิ ตศ ตวรรษที่ 3 หรอื 4 มีพระพุทธรูปสัมฤทธิ์ทจี่ งั หวดั นครราชสีมา
4. ภาคตะวนั ตกประเทศมอญ ประเทศพมา ปจ จุบนั มลี านทองหลายแผน จารกึ วา “เยธมฺมา...”
อยูทีม่ าซา และมองกาน ใกลเ มืองโปรม
5. แหลมมลายูมีหลักฐานของจีนกลาววามีรัฐเล็ก ๆ ถือตามวัฒนธรรมอินเดียต้ังแต
คริสตศตวรรษท่ี 2
6. หมเู กาะมีศิลาจารึกหลายแหงท่ีเมืองกุไตและท่ภี าคตะวันตกของหมูเกาะชวา
ภูมิภาคท้ัง 6 แหง เปนศูนยกลางที่พระโสภณเถร ไดเพาะหวานพืชสัมมาทิฏฐิ คือ
พระพุทธศาสนาใหลงรากแกว จนปจจุบันนี้ประชาชนของประเทศเหลาน้ีนับถือศาสนาพุทธ
เปนศาสนาชนะทกุ ขใ นโลกน้ี

การเผยแผพระพทุ ธศาสนาประเทศตา ง ๆ ในทวปี เอเชยี

1. พระพุทธศาสนาไปสูประเทศลงั กา เม่ือพระเจาอโศกมหาราชเสด็จขึ้นครองราชสมบัตินั้น
ประมาณ พ.ศ. 218 ตอมาอกี 16 ปห รอื 17 ป คอื ระหวาง พ.ศ. 233 - 235 จึงมีการทํา
สังคายนาคร้งั ที่ 3 เมอื่ ทําสงั คายนาเสรจ็ แลวพระเจา อโศกไดท รงสง สมณทตู ไปเผยแผ

30

พระพุทธศาสนาในประเทศตาง ๆ รวมหลายสายดวยกัน โดยเฉพาะไดทรงสงพระมหินท-
เถระ ผเู ปนพระราชบตุ รไปประกาศศาสนาในลงั กาทวปี ซ่งึ เปน ผลใหพระพุทธศาสนา
ประดษิ ฐานมนั่ คงในประเทศลังกาจวบจนปจ จุบนั นี้
2. พระพุทธศาสนาไปสูประเทศพมา พุทธศาสนิกชนชาวพมามีความเชื่อกันวา
พระโสณะกับพระอุตตระสมณทูตของพระเจาอโศกมหาราช ซึ่งเดินทางไปเผยแผ
พระพุทธศาสนาที่สุวรรณภูมิน้ันกค็ ือ ไปสูเมืองสะเทิม (Thaton) ของพมานั้นเอง เพียงแตวา
ในสมัยนน้ั เปน อาณาจกั รมอญหรอื ตะเลง กลาวคอื มอญหรือตะเลงครอบครองเมอื งพะโค
(หรอื เปกหู รือหงสาวดี) และเมืองสะเทิม (หรอื สธุ ัมมาวดี) แตนักประวัติศาสตรบางคน
ก็กลาววา พระพุทธศาสนาไปสูประเทศพมาภายหลังพุทธ-ปรินิพพานแลว ประมาณ
พันปเศษ คือ จับเอาประวัติศาสตรตอนที่พระเจาอโนรธามังชอ หรืออนุรุทธะ นับถือ
พระพุทธศาสนาและเผยแผพระพุทธศาสนา
3. พระพุทธศาสนาไปสปู ระเทศไทย พุทธศาสนิกชนชาวไทยก็เชื่อคลายชาวพมาวา
พระพุทธศาสนาไปสูประเทศไทยครั้งแรกเม่ือพระโสณะและพระอุตตระเดินทางไป
ประกาศศาสนาท่ีสุวรรณภูมิและเช่ือวาบริเวณพระปฐมเจดียและใกลเคียงจะเปน
สวุ รรณภูมิ เพราะไดขุดพบโบราณวัตถุรุนราวคราวเดียวกับสมัยพระเจาอโศกมหาราช
หลายอยางตกลงวาถาเช่ือตามนี้พระพุทธศาสนาก็ไปสูประเทศพมาและไทยไมเกิน
พ.ศ. 300 แตนักประวตั ศิ าสตรบางคนก็เช่อื วา พระพทุ ธศาสนาไปสปู ระเทศไทยประมาณ
ครสิ ตศ ตวรรษท่ี 1 หรอื 2 คือ ประมาณ พ.ศ. 544 ถึง พ.ศ. 743
4. พระพุทธศาสนาไปสูประเทศกัมพูชาตามรายงานของผูแทนกัมพูชาตอพุทธศาสนิก
สมั พนั ธแ หง โลก พระพทุ ธศาสนาไปสูป ระเทศน้ัน ประมาณศตวรรษที่ 3 แหงคริสตศักราช
คอื เม่อื พ.ศ. 743 ปล ว งมาแลว ผูใชน ามวา อาร.ซ.ี มชมุ ดา (R.C.Majumdar) ไดเขียน
เรือ่ งน้ีไวว า การคน พบทางโบราณคดีกับประวัติศาสตรฝายจีนยืนยันตรงกันวาปลาย
ศตวรรษที่5 แหงคริสตศกั ราช คือ ประมาณ พ.ศ. 1000 น้ัน พระพุทธศาสนาไดเจริญ
อยูแลวในกัมพูชา แมวาจะไมแพรหลายไปท่ัวประเทศ ฉะน้ัน จึงพอสันนิษฐานไดวา
พระพุทธศาสนาคงเขาไปสูก ัมพชู าในป พ.ศ. 743 เปนตน มา
5. พระพทุ ธศาสนาไปสปู ระเทศเวยี ดนามหรือจัมปา ภาคใตข องฝงทะเลตะวันออกของ
แหลมอนิ โดจนี ซึง่ เรยี กวา อนั นัม นน้ั ปจ จุบันเรยี กวา เวยี ดนาม สมัยกอนเรียกวา จมั ปา
มหี ลกั ฐานวา พระพทุ ธศาสนาไดไ ปประดิษฐานอยูใ นเวียดนามกอนคริสตศตวรรษที่ 3
คือกอ น พ.ศ. 744 ถงึ พ.ศ. 843 เหตุผลก็คือ การพบพระพุทธรูปสําริดสมัยอมราวดี
ในประเทศนัน้ และหลกั ฐานจากประวตั ศิ าสตรฝายจนี

31

6. พระพุทธศาสนาไปสูประเทศจนี ตง้ั แตพ ทุ ธศตวรรษที่ 6 จนถึงพุทธศตวรรษที่ 13 จนี
เปน ศูนยก ลางที่สาํ คัญของศาสนาพทุ ธ เมอื่ พ.ศ. 604 สมยั ราชวงศฮ่ัน พระเจามิ่งต่ีทรง
สงทูตไปสืบพระพุทธศาสนาในประเทศอินเดีย และไดพระพุทธรูปพรอมคัมภีร
พระพุทธศาสนา มีการสรางวัดมา ขาว ซึง่ ยังคงอยถู ึงปจ จุบันพุทธศาสนาเจริญรุงเรือง
มาในสมัยราชวงศถัง เมืองฉางอาน เปนศูนยกลางสําคัญของพุทธศาสนา และเปนแหลง
เผยแผศาสนาพุทธไปยังเกาหลีและญี่ปุน ตอมาในปลายราชวงศถัง พ.ศ. 1388 จักรพรรดิ-
หวูซุง ประกาศใหศาสนาจากตางชาติ ไดแก ศาสนาคริสต ศาสนาโซโรอัสเตอร และ
ศาสนาพุทธ เปนศาสนาท่ีผิดกฎหมาย และหันไปสนับสนุนลัทธิเตาแทน ในสมัยน้ัน
มกี ารทําลายวัด บังคับใหพ ระภิกษุสงฆส กึ ความรุง โรจนของพุทธศาสนาจึงสิ้นสุด แต
พุทธศาสนานิกายสุขาวดีและนิกายฌาน ยังคงรุงเรืองมากกลายเปนนิกายเซนในญี่ปุน
และนกิ ายฌานมีอทิ ธิพลในราชวงศซ อ ง

7. พระพุทธศาสนาไปสูประเทศเกาหลี พระพุทธศาสนาพรอมทั้งขอเขียนตาง ๆ ใน
ภาษาจนี เขา สูป ระเทศเกาหลี ประมาณป ค.ศ. 372 หรือ พ.ศ. 915 เมื่อราชทูตจีนนํา
คมั ภีรแ ละภาพวาดไปยังอาณาจกั รโคกรุ ยอ ศาสนาพทุ ธรุงเรืองในเกาหลีนิกายเซนใน
พุทธศตวรรษท่ี 12 จนกระท่ังถึงยุคของการฟนฟูลัทธิขงจ้ือในสมัยราชวงศโซซอน
ตัง้ แต พ.ศ. 1935 ศาสนาพทุ ธจึงเส่อื มลง

8. พระพทุ ธศาสนาไปสูประเทศญี่ปุน ญีป่ ุน ไดรบั พุทธศาสนาเมือ่ ราวพทุ ธศตวรรษท่ี 11
โดยพระภกิ ษชุ าวเกาหลีนาํ คัมภรี และศิลปะทางพุทธศาสนาเขา สูญี่ปนุ เมอ่ื ศาสนาพุทธ
เสอื่ มลงในอินเดยี เอเชียกลาง จนี และญ่ีปุน ยังคงรกั ษาศาสนาพุทธไวไ ด ตั้งแต พ.ศ. 1253
เปนตน มา มีการสรางวดั และรูปเคารพจํานวนมากในเมอื งหลวง คอื เมอื งนารา พุทธศิลป
แบบญ่ีปุน รุงเรืองในชวงพุทธศตวรรษท่ี 13 - 18 ในราวพุทธศตวรรษที่ 17 - 18
พทุ ธศาสนานิกายเซนรุงเรือง รวมทั้งศิลปะที่สืบเนื่องจากนิกายเซนดวยพุทธศาสนา
ยงั คงรงุ เรืองในญีป่ นุ จนถงึ ปจจุบนั

9. พระพุทธศาสนาไปสูประเทศทิเบตและในประเทศภูฏาน สิกขิม ประมาณ พ.ศ. 944
ถึง 1043 มีผูนําคัมภีรพระพุทธศาสนาจากอินเดียไปสูทิเบต แตไมไดรับความสนใจ
จนกระทั่งถึงกลางศตวรรษที่ 7 ประมาณ ค.ศ. 1194 เปนตนไป พระพุทธศาสนาจึง
เจรญิ ในประเทศทเิ บต สิกขมิ และภฏู าน

32

2.2 ศาสนาอสิ ลามในทวีปเอเชีย

ประเทศสําคญั ๆ ในเอเชียทน่ี ับถอื ศาสนาอิสลาม คือ สาธารณรัฐประชาชนบังกลาเทศ
แตเดมิ เปน ชมพทู วปี เชน เดยี วกับอินเดยี และปากีสถาน เปนดนิ แดนท่รี ุง เรอื งดวยศาสนาพราหมณแ ละ
ศาสนาพุทธ ตอมามีพอคาอาหรับนาํ ศาสนาอสิ ลามมาเผยแผ ปจ จบุ นั ประเทศบงั คลาเทศ มปี ระชาชน
140 ลานคน ประชาชน 88.3% นับถือศาสนาอิสลาม ศาสนาฮินดู 10.5% นอกน้ันเปนศาสนาอื่น ๆ
เชนเดียวกับประเทศปากีสถาน มีประชากร 159.6 ลานคน ประชาชน 97% นับถือศาสนาอิสลาม
ประเทศอนิ เดยี ประชากรมีจาํ นวนพนั ลานคน นบั ถอื ศาสนาอสิ ลาม จํานวน 11.67% ประเทศอนิ โดนเี ซยี
มพี ื้นท่ีเปน เกาะ มีประชากร 215 ลานคน จํานวน 181 ลา นคน นบั ถือศาสนาอิสลาม อินโดนีเซีย เปน
ประเทศทีน่ ับถอื ศาสนาอสิ ลามมากทส่ี ดุ ในโลก รองลงมาคือ ปากีสถาน 141 ลา นค อินเดีย 124 ลานคน
บงั คลาเทศ 111 ลานคน ตุรกี อียิปต อิหราน และไนจีเรีย มี 63 - 61 ลานคน และมาเลเซีย มีผูนับถือ
12 ลา นคน จากประชากร 22 ลา นคน

ดังนั้น กลาวโดยสรุป กลุมประเทศในภูมิภาคเอเชียและเอเชียกลาง จํานวน 15 ประเทศ
ท่ีนบั ถอื ศาสนาอสิ ลาม และไมใ ชแ ตประเทศทใี่ ชภาษาอาหรับ เปนภาษากลาง ประเทศตาง ๆ เหลา นี้ คอื
อฟั กานิสถาน อาเซอรไ บจนั บังกลาเทศ บรไู น อินโดนีเซีย อิหราน คาซัคสถาน คีรกิสถาน มาเลเซีย
มีลดีฟส ปากีสถาน สาธารณรฐั ทาจกิ ิสถาน ตุรกี เติรก เมนิสถาน อุซเบกสิ ถาน

ประเทศในทวีปเอเชียท่ีประชากรมุสลิม เปนชาวอาหรับใชภาษากลาง คือ บาหเรน
สาธารณรฐั อิรกั รัฐคเู วต สาธารณรัฐเลบานอน ราชอาณาจกั รซาอดุ อี าระเบีย สาธารณรฐั อาหรับซเี รีย
สหรฐั อาหรบั เอมิเรตส สาธารณรัฐเยเมน

นอกจากนี้ ยังมปี ระเทศสาธารณรฐั คาซัคสถาน มีประชากร 15 ลานคน นับถือศาสนาอิสลาม
รอยละ 47 ที่เหลือรอยละ 44 นับถือศาสนาคริสต นิกายกรีกออรโธด็อกซ สาธารณรัฐเลบานอน
ประชาชนรอยละ 59.7 นับถือศาสนาอิสลาม สาธารณรัฐมัลดีฟส ประชาชนนับถือศาสนาอิสลาม
รัฐสุลตานโอมาน ประชาชนรอยละ 85 นับถือศาสนาอิสลาม รัฐกาตารประชาชนรอยละ 90 นับถือ
ศาสนาอิสลาม

2.3 การเผยแพรศาสนาคริสตในเอเชีย

ศาสนาคริสต เผยแผในทวีปเอเชยี ในสมยั โบราณมาพรอมกับการคา แตเ นื่องจากอารยธรรม
ในเอเชียมีความเขมแข็งมาก การเผยแผศาสนาคร้ังน้ันจึงทําไดนอย ตอมาอารยธรรมตะวันตกมี
ความเขม แขง็ ท้งั ความเจรญิ ดานวัตถุ การทหาร เศรษฐกิจ และประเพณตี าง ๆ ตองการมีอํานาจทาง
เศรษฐกิจมากข้ึน จึงเกิดการลาอาณานิคมเขามาทางเอเชียประเทศที่มีความเขมแข็งทางทะเล คือ
องั กฤษ ฝรัง่ เศส และตอมาเม่อื มีการพัฒนาการคมนาคมทางอากาศ ประเทศท่ีเริ่มแผอิทธิพลขึ้นมา
คือ อเมรกิ า รสั เซีย ศาสนาคริสต จงึ มีอิทธพิ ลในทวปี เอเชยี มากข้ึน ทีส่ ําคัญ คอื ประเทศฟลปิ ปน ส ซึ่ง

33

อยใู นความยดึ ครองของอเมริกาในชวงสงครามโลกครั้งท่ี 2 ประชาชนฟลิปปนสนับถือศาสนาคริสต
รอ ยละ 84 และเกาหลใี ต มผี ูนบั ถอื ศาสนาครสิ ตม ากข้นึ เวียดนาม และติมอรต ะวันออก นับถือศาสนาครสิ ต
เกือบทั้งหมดของประเทศ นอกจากนี้ในประเทศอื่น ๆ คือ มาเลเซีย ไทย ญี่ปุน อนิ เดีย มีผูนับถือ
ศาสนาคริสตอยูบาง

2.4 ศาสนาพราหมณ - ฮินดใู นเอเชีย

ศาสนาพราหมณ - ฮินดู เปนศาสนาทีเ่ กา แกท ่ีสุดในโลก แลวยังเปนตนแบบของอารยธรรม
วฒั นธรรมของโลกเมอ่ื ศึกษาประวตั ศิ าสนาพราหมณ - ฮนิ ดู และศาสนาพุทธในอินเดีย จะเห็นความ
รุงโรจนของศาสนาท้ังสองศาสนา แตกตางกนั ตามยคุ สมยั ตามอิทธพิ ลทส่ี าํ คญั คอื กษตั ริย ปกติแลว
ศาสนาพราหมณ - ฮนิ ดู รงุ เรืองในอินเดยี มาโดยตลอด จนมาถงึ สมยั พทุ ธกาล และตอมาศาสนาพุทธ
เสอ่ื มลง และมารุงเรอื งอกี ครง้ั ในสมัยพระเจา อโศกมหาราช และตอมาพทุ ธศาสนาเสอื่ มลงอีกศาสนา-
พราหมณ – ฮินดู จงึ ยงั คงรงุ เรืองอยูในอนิ เดียมาโดยตลอด

ในสมยั โบราณประเทศอนิ เดยี เปน ประเทศทเี่ ขมแข็งทางวฒั นธรรม เปนประเทศมหาอาํ นาจ
ประเทศหนงึ่ ในสมัยนั้นไดติดตอ คาขายกับอินโดนเี ซีย ซึ่งศาสนาฮนิ ดู - พราหมณเขามาสูอินโดนีเซีย
เนอ่ื งจากอินโดนเี ซยี เปนประเทศท่ีเปนหมูเกาะ คราวใดท่ีประเทศท่ีมาติดตอคาขาย มีอิทธิพลทําให
เจาผูครองประเทศศรัทธา เลื่อมใสนับถือ จะทําใหคนในประเทศนับถือไปดวย ตอมาศาสนาพราหมณ -
ฮินดูเสอ่ื มลง มีศาสนาพทุ ธมาแทน ศาสนาพุทธเสือ่ มลงแลว และในปจ จบุ นั คนในอินโดนเี ซียสวนใหญ
จะนบั ถอื ศาสนาอสิ ลาม

กิจกรรมท่ี 2
ใหผ ูเรยี นคน ควาขอ มูลเพอ่ื เขียนรายงานและความหนาแนนของจํานวนประชากรของ
ประเทศตา ง ๆ ทนี่ ับถือศาสนาตา ง ๆ ในทวีปเอเชีย

34

35

เรอื่ งท่ี 3 หลักธรรมของศาสนาตา ง ๆ
3.1 หลกั ธรรมของศาสนาพุทธ
หลักธรรมของศาสนาพุทธ หรอื อาจกลา วส้ัน ๆ วา ศาสนธรรม ไดจ ัดไวเปนหมวดหมู 3 หมวด
ดวยกัน เรียกหมวดหมูที่จําแนกจัดในกระจาด หรือตะกรา คือ คําวา “ปฎก” แปลไดอีกอยางวา
“คัมภีร” ดังนั้น พระไตรปฎก หมายความวา เปนท่ีรวบรวมคําสั่งสอนของพระพุทธเจาไวเปน
หมวดหมูไมใหกระจดั กระจาย คลายกระจาด หรือตะกรา เปน ท่ีใสส่ิงของ และ ไตร แปลวา 3
ดังนนั้ ใน 3 ปฎก ประกอบดว ย
1. พระวนิ ัยปฎ ก วา ดวยวนิ ัยหรอื ศลี ของภกิ ษภุ กิ ษุณี
2. พระสตุ ตนั ตปฎ ก วา ดวยพระธรรมเทศนาทั่ว ๆ ไป
3. พระอภธิ รรมปฎ ก วา ดวยธรรมะลว นหรอื ธรรมะทส่ี าํ คัญ
ในสมยั ของพระพุทธเจา ยังไมมีพระไตรปฎก แตเรียกธรรมท่ีพระองคประทานไวมากมาย
ตางกาลเวลา สถานท่ี พระสาวกทองจํากันไวได และจัดระเบียบหมวดหมูเปนปฎกตาง ๆ เมื่อ
พระพทุ ธเจา ปรินพิ พานแลว จงึ ไดมกี ารสังคายนา หรือตรวจชําระ จัดระเบียบ คําสอนของพระองค
เปนหมวดหมดู ว ยการทอง การจารึกในตัวหนงั สือ ดวยการพิมพเปนเลม
หลกั ธรรมสําหรบั ชาวพุทธ
ห ลั ก ศ า ส น า พุ ท ธ เ ช่ื อ เ ร่ื อ ง ก า ร เ วี ย น ว า ย ต า ย เ กิ ด ข อ ง สั ต ว โ ล ก ชี วิ ต เ ป น ทุ ก ข เ ป น ไ ป
ตามกฎแหงกรรม ทาํ ดไี ดดที าํ ชว่ั ไดช ว่ั ภพภูมิท่เี วียนวา ยตายเกิดภพภมู ิของสตั วโ ลกมี 3 ภมู ิ คอื มนุษย
โลก เทวโลก และนรกภูมิ จนกวาสัตวโลกนั้น จะขจัดกิเลสหมดส้ิน และเขาสูโลกพระนิพพาน
ไมมกี ารเวียนวายตายเกดิ อกี

การปฏิบตั ติ ามหลกั ธรรมของศาสนาพุทธน้นั ควรเปน ไปตามลาํ ดบั ชนั้ คือ
1. การปฏญิ าณตนเปนพทุ ธมามกะ
2. การปฏบิ ตั ติ นตามศีล 5
3. การปฏบิ ตั ติ นเพ่อื ความพน ทุกข

36

1. การปฏบิ ตั ิตนเปน พทุ ธมามกะ หรอื เรียกวา การปฏบิ ตั ติ นถงึ ไตรสรณคมณ นน่ั คอื
ปฏิญาณวา จะนบั ถือพระรตั นตรยั โดย
พุทธงั สะระณงั คจั ฉามิ
แปลวา ขาพเจา ขอถงึ พระพุทธเจา เปน ที่พง่ึ ในการดําเนนิ ชีวติ
ธัมมัง สะระณงั คัจฉามิ
แปลวา ขาพเจา ขอถงึ พระธรรม เปน ทพ่ี ่ึงในการดําเนนิ ชีวติ
สงั ฆงั สะระณงั คจั ฉามิ
แปลวา ขา พเจา ขอถึงพระสงฆเ ปนทพี่ ึ่งในการดาํ เนนิ ชีวิต
ทุตยิ มั ป พทุ ธัง สะระณงั คจั ฉามิ
แปลวา ขา พเจา ขอถึงพระพุทธเจา เปน ท่ีพ่งึ ในการดาํ เนนิ ชีวติ แมคร้งั ทส่ี อง
ทุติยัมป ธัมมงั สะระณงั คัจฉามิ
แปลวา ขาพเจาขอถึงพระธรรมเปน ทพ่ี ง่ึ ในการดาํ เนินชวี ติ แมค ร้ังทีส่ อง
ทตุ ิยัมป สงั ฆัง สะระณัง คจั ฉามิ
แปลวา ขาพเจาขอถงึ พระสงฆ เปนทพี่ ึ่งในการดาํ เนินชีวิตแมคร้ังทสี่ อง
ตะติยมั ป พทุ ธงั สะระณัง คจั ฉามิ
แปลวา ขาพเจาขอถึงพระพุทธเจา เปน ทพ่ี ง่ึ ในการดาํ เนินชีวติ แมค รง้ั ทส่ี าม
ตะติยมั ป ธมั มงั สะระณัง คจั ฉามิ
แปลวา ขาพเจาขอถงึ พระธรรม เปนทพี่ ่ึงในการดําเนนิ ชีวติ แมค ร้ังทสี่ าม
ตะตยิ มั ป สงั ฆงั สะระณงั คจั ฉามิ
แปลวา ขาพเจาขอถงึ พระสงฆ เปนทีพ่ ง่ึ ในการดาํ เนนิ ชวี ติ แมค ร้งั ท่สี าม

2. การปฏบิ ตั ิตนตามศีล 5 ศลี 5 เปนพนื้ ฐานของพทุ ธศาสนกิ ชนพึงประพฤตปิ ฏบิ ัติ คอื
1. ปาณาตปิ าตาเวระมะณีสิกขาปะทังสะมาทยิ ามิ
แปลวา งดเวนการฆา เบียดเบยี น ทาํ รายรา งกายคน และสัตว
2. อะทินนาทานาเวระมะณสี ิกขาปะทังสะมาทิยามิ
แปลวา งดเวน จากการถือเอาส่ิงของทีเ่ ขาไมให
3. กาเมสมุ จิ ฉาจาราเวระมะณสี ิกขาปะทังสะมาทยิ ามิ
แปลวา งดเวนจากการประพฤตผิ ดิ ในกาม
4. มุสาวาทาเวระมะณสี ิกขาปะทังสะมาทยิ ามิ
แปลวา งดเวน จากการพดู ปด พดู สอเสยี ด พดู เพอเจอ
5. สรุ าเมระยะมัชชะปะมาทฏั ฐานะเวระมะณสี กิ ขาปะทงั สะมาทยิ ามิ
แปลวา งดเวน จากสรุ า ยาเสพติดทง้ั ปวง

37

ศลี 5 มปี ระโยชน คือ
1. เพือ่ ความสงบสขุ ของสงั คม คอื การปอ งกันการลวงละเมดิ สิทธิของผอู ืน่ อนั จะสง ผลให
เกดิ การทะเลาะเบาะแวง ความหวาดระแวง และความวุนวายในสงั คม
2. เพ่อื พัฒนาจติ ใจของผปู ระพฤติ ปฏบิ ัตติ ามศลี เพราะ ศลี 5 บัญญตั ขิ นึ้ มา เพอ่ื ควบคุม
ไมใหมีการแสดงออกทางกาย หรือวาจา ไปในทางทตี่ อบสนองอาํ นาจของกิเลส ในการ
ใหศ ลี นน้ั ตอนสดุ ทายพระ จะกลาววา
สเี ลนะสุคะตงั ยนั ตสิ ีเลนะโภคะสมั ปะทา
สเี ลนะนพิ พตุ งิ ยันตติ สั มาสลี งั วิโสธะเย
คาํ กลาวนีแ้ สดงถึง อานิสงสของการรกั ษาศีล คือ ศีลทําใหผูประพฤติปฏิบัติเขาถึงสุคติ
คือ ไปในทางทดี่ ี ศีลกอใหเกิดโภคทรพั ย และศีลนาํ มาใหไ ดถึงความดับ หรอื พระนพิ พาน
3. การปฏิบัติตนเพื่อความพนทุกข ชาวพุทธควรศึกษาธรรมท่ีสําคัญ ๆ คือ อริยสัจ 4
อิทธบิ าท 4 ทศิ 6 สปั ปุริสธรรม 7 อบายมขุ 6 พรหมวิหาร 4 สงั คหวัตถุ 4 และชาวพุทธ
ควรบริหารจิตตามหลักพุทธศาสนา
3.1 อรยิ สัจ 4 คอื ธรรมทพ่ี ระพทุ ธเจา ทรงตรสั รอู รยิ สจั 4 คอื ความจริง 4 ประการ คอื
1) ทุกข คอื ความไมสบายกาย ไมสบายใจ อันเน่ืองมาจากสภาพท่ีทนไดยาก
คอื สภาวะท่ีบีบคัน้ จิตใจ ความขดั แยง ความไมส มปรารถนา การพลัดพราก
จากส่งิ ที่รกั ท่ชี อบใจ
2) สมุทัย คือ เหตุท่ีทําใหเกิดความทุกขจากตัณหา หรือความอยาก ความ
ตองการ มสี าเหตมุ าจาก
กามตณั หา คือ ความอยากไดในสิ่งทีป่ รารถนา เชน อยากไดบ า น
ภวตัณหา คือ ความอยากเปน โนน อยากเปนนี่
วิภวตัณหา คอื ความไมอ ยากเปนน่นั ความไมอยากเปนน่ี
3) นโิ รธ หมายถึง ความดับทุกข คอื การดับตณั หา ความอยากใหสิ้นไป ถาเรา
ตัดความอยากไดมากเทาใด ทุกขก็มีนอยลงไปดวย และถาเราดับได
ความสุขจะเกิดขึ้น
4) มรรค หมายถึง ขอปฏิบัติใหถึงความดับทุกข ไดแก การเดินทางสายกลาง
หรือ เรยี กอยางหนงึ่ วา มรรค มสี วนประกอบ 8 ประการ คือ
1. สมั มาทฎิ ฐิ คอื ความเหน็ ชอบ
2. สมั มาสังกัปปะ คือ ความดาํ รชิ อบ
3. สัมมาวาจา คอื ความเจรจาชอบ
4. สมั มากัมมนั ตะ คือ การกระทําชอบ

38

5. สมั มาอาชีวะ คือ การเล้ียงชพี ชอบ
6. สมั มาวายามะ คอื การเพียรชอบ
7. สมั มาสติ คอื การระลึกชอบ
8. สัมมาสมาธิ คือ การตั้งใจชอบ
3.2 อิทธบิ าท 4 เปนธรรมะทป่ี ฏบิ ตั ิตนในสง่ิ ทมี่ ุงหมายใหพบความสําเร็จ เปนธรรมะ
ทใี่ ชกับการศึกษาเลา เรียน การทํางานอาชพี ตา ง ๆ อทิ ธบิ าท หมายถึง ธรรมทใี่ ห
บรรลุความสําเร็จ มาจากคําวา อิทธิ คือ ความสําเร็จ บาท คือ ทางวิถีนําไปสู
ดังน้นั อทิ ธิบาท จึงแปลวา วถิ ีแหงความสําเร็จ ประกอบดวย
1) ฉนั ทะ คือ ความพอใจรกั ใครส ง่ิ นั้น เชน รกั ใครใ นการงาน ท่ที ําในวิชาที่เรียน
2) วริ ยิ ะ คอื เพียรหมัน่ ประกอบในสิง่ น้นั มีกําลังใจเขมแขง็ อดทน หนกั เอา-
เบาสู
3) จติ ตะ คือ เอาใจใสส ง่ิ นนั้ ไมวางธรุ ะ ตง้ั ใจ จติ ใจจดจอ กับงาน
4) วมิ ังสา คือ หม่ันตรติ รอง พิจารณาเหตุผล ในสิง่ นั้น ปรับปรุง พฒั นาแกไข
สงิ่ นนั้ ได
3.3 ทศิ 6 คอื ส่ิงทท่ี ุกคนทีอ่ ยูรวมกันในสังคมพงึ ปฏบิ ตั ติ อกันในทางทดี่ งี ามรายละเอยี ด
คอื
1. ทิศเบือ้ งหนา ไดแก บิดา มารดา เปนผูอุปการะบุตรธิดามากอน นับต้ังแต
ปฏิสนธิในครรภมารดา และประคบประหงมเลยี้ งดู
บตุ รธดิ า ควรบํารุงบดิ า มารดา ดังน้ี
1) ทานไดเลี้ยงเรามาแลว ใหเล้ยี งทา นตอบ
2) ชวยทํากจิ ของทาน (ใหส าํ เร็จดว ยด)ี
3) ดาํ รงวงศส กุล (ใหเปน ท่ีนบั ถือ)
4) ประพฤติตนใหเ ปน คนควรรบั ทรัพยม รดก
5) เมอ่ื ทานลวงลับไปแลว ทาํ บญุ อุทิศให
และบิดา มารดา ควรอนุเคราะหบ ตุ รธดิ า 5 ประการ คอื
1) หามมใิ หท ําช่วั
2) ใหต ัง้ อยใู นความดี
3) ใหศ กึ ษาศลิ ปวทิ ยา
4) หาคูครองที่สมควรให
5) มอบทรัพยใ หต ามเวลาอนั ควร

39

2. ทิศเบื้องขวา ไดแก อาจารย เพราะอาจารยเปนผูอบรมส่ังสอนศิษย ใหรู
วชิ าการตา ง ๆ และบาปบุญคณุ โทษ

ศษิ ย ควรปฏิบตั ติ อ อาจารย ดังนี้
1) ดว ยการลกุ ขึ้นตอ นรบั ตอ นรับดวยความเต็มใจ
2) ดว ยเขาไปยืนคอยรบั ใช เมอ่ื ทานมีกิจธุระไหววาน
3) ดวยการเชอ่ื ฟง
4) ดวยการอปุ ฏฐาก ดูแลรกั ษา ชวยเหลอื ตามควร
อาจารย ควรอนุเคราะหศ ิษย คอื
1) แนะนําดีใหประพฤตดิ ี ประพฤติชอบ
2) ใหเรยี นดใี หเ ขา ใจดี และถูกตอง
3) บอกศิลปะใหส นิ้ เชิง ไมป ด บงั อําพราง
4) ยกยอ งใหป รากฏในเพ่อื นฝงู
5) ทําความปอ งกันในทศิ ทง้ั หลาย (คือ จะไปทางทศิ ไหนกไ็ มอ ดอยาก)
3. ทิศเบ้อื งหลงั ไดแ ก สามี ภรรยา เพราะสามีภรรยาเปนผูมาทีหลังจึงยกไว
เปนทิศเบอื้ งหลัง
สามี พึงบํารุงภรรยา ดังนี้ คอื
1) ยกยอ งนบั ถือวาเปนภรรยา
2) ดว ยการไมด หู ม่นิ
3) ดวยการไมป ระพฤตนิ อกใจ
4) ดวยการมอบความเปน ใหญใ ห
5) ดว ยการใหเ คร่ืองแตง ตัว
ภรรยา พึงอนเุ คราะหสามีดังตอ ไปน้ี คือ
1) จัดการงานดี คอื ขยนั หมั่นทาํ กจิ การในบาน
2) สงเคราะหคนขา งเคยี งของสามีดตี อนรับพดู จาปราศรยั
3) ไมประพฤตินอกใจ
4) รูจกั รกั ษาทรัพยท ่สี ามีหามาไดรจู กั เกบ็ ออม
5) ขยันไมเกียจครา นในกจิ การทัง้ ปวง
4. ทิศเบ้ืองซาย ไดแก มิตรสหาย เพราะเปนผูชวยเหลือในกิจธุระตาง ๆ ท่ี
เกดิ ข้ึนใหส าํ เรจ็ เหมอื นกบั มือซายชวยประคองมอื ขวาใหทาํ งาน การปฏิบตั ิตนตอมติ ร คอื
1) ดว ยการใหแ บงทรพั ยส ินใหมติ รตามควร
2) ดวยการเจรจาถอยคําไพเราะ พดู จาออนหวาน มสี าระ

40

3) ดวยการประพฤติประโยชนชว ยเหลอื แนะนาํ สงิ่ ท่ีเปน ประโยชน
4) ดวยความเปนผูมีตนเสมอ ทําตัวเสมอกันกับมิตร ไมแสดงกิริยา
เยอ หยิ่งจองหองกบั มิตร
5) ไมกลาวใหคลาดจากความจริง จิตใจซื่อตรงสุจริต มีความจริงใจ
ไมหวาดระแวงตอ มติ ร
มติ รพงึ อนเุ คราะหเพอื่ นตอบ ดงั ตอ ไปนี้ คือ
1) รกั ษามติ รผปู ระมาท แลว สกัดกัน้ อนั ตรายไมใหเกดิ ขึ้น
2) รักษามิตรของผปู ระมาท แลวรกั ษาทรพั ยไ มใหเ กิดอนั ตราย
3) เมือ่ มีภัยเอาเปนที่พึง่ ได เปน ทพี่ ึ่งพงิ ได
4) ไมละท้ิงในยามวิบัติ เมื่อมิตรเสื่อมลาภ ยศ ทรัพย สมบัติ ใหความ
ชวยเหลือไมทอดทงิ้
5) นบั ถือตลอดถึงวงศญาตมิ ิตร ใหค วามรักใครนบั ถือญาตพิ ี่นอ งของมิตร
เหมอื นญาตติ นเองดวย
5. ทศิ เบอ้ื งลาง ไดแ ก บาวไพร กรรมกร เพราะเปนผูท่ีต่ํากวา จึงยอมตนเปน
คนรบั ใช
นายพงึ บาํ รงุ ดงั ตอ ไปน้ี คอื
1) ดว ยการจดั การงานใหทาํ ตามสมควรแกกาํ ลงั ความสามารถ
2) ดว ยการใหอ าหาร และรางวลั
3) ดวยการพยาบาล เวลาเจบ็ ไข
4) ดวยการปลอยในสมัย ผอนผันใหหยุดงานตามเทศกาล ตามความ
สมควร
คนรับใช บาวไพร ควรปฏบิ ตั ติ น ดังตอ ไปน้ี
1) ลุกขนึ้ ทาํ งานกอ นนาย
2) เลกิ งานทีหลงั นาย
3) ถอื เอาแตข องท่นี ายให
4) ทํางานใหดขี นึ้
5) นําคณุ ของนายไปสรรเสรญิ
6. ทศิ เบือ้ งบน ไดแ ก สมณะ พราหมณ ผูที่เปนที่เคารพสักการะทั่วไป เปนผู
ปฏบิ ัติธรรมเปนอรยิ สาวกพระพุทธเจา
เราควรปฏิบตั ิตอสมณะ พราหมณ ดังนี้คอื
1) ดวยกายกรรม ทําสง่ิ ทเี่ ปน ประโยชน

41

2) ดวยวจกี รรม พดู มีสมั มาคารวะ
3) ดวยมโนกรรม คดิ สิ่งใดประกอบดวยเมตตา
4) ดวยความเปนผูไมป ด ประตูตอนรบั ถวายอาหารให
5) ดวยอามสิ ทาน ถวายปจ จยั 4
สมณะ พราหมณ ควรอนเุ คราะหต อบ ดังนคี้ ือ
1) หามไมใ หกระทําชั่ว
2) ใหตั้งอยใู นความดี
3) อนุเคราะหด วยนํ้าใจอนั งาม
4) ใหไดฟง ในสง่ิ ทย่ี งั ไมเคยฟง
5) ทาํ ส่งิ ทเี่ คยฟงแลว ใหแ จมแจง
6) บอกทางสวรรคให
3.4 สัปปรุ สิ ธรรม 7 คือ ธรรมของคนดี 7 อยาง คือ
1) ความเปน ผรู จู ักเหตุ (ธมั มญั ุตา)
2) ความเปนผรู จู กั ผล (อตั กญั ตุ า)
3) ความเปนผรู จู ักตน (อัตตญั ุตา)
4) ความเปน ผรู จู ักประมาณ (มัตตญั ตุ า)
5) ความเปนผรู จู ักกาล (กาลญั ตุ า)
6) ความเปนผรู จู กั ชมุ ชน (ปรสิ ัญตุ า)
7) ความเปนผรู จู ักเลือกบคุ คล (ปุคคลปโรปรญั ตุ า)
3.5 อบายมขุ 6 ละเวนจากอบายมขุ 6 คอื
1) การดืม่ นาํ้ เมา
2) เที่ยวกลางคืน
3) เท่ยี วดูการละเลน
4) เลนการพนัน
5) คบคนชัว่ เปนมติ ร
6) เกียจครา นการทาํ งาน
3.6 พรหมวิหาร 4 คอื ธรรมะของผใู หญท ค่ี วรปฏิบัติ คอื
1) เมตตา คอื ความปรารถนาใหผ ูอนื่ มคี วามสขุ
2) กรณุ า คอื ความปรารถนาใหผ ูอน่ื พน จากความทุกข
3) มุทติ า คือ ความยนิ ดเี มอื่ ผูอ น่ื ไดด ี
4) อุเบกขา คอื การวางเฉยไมล าํ เอียงทาํ ใหเปนกลางใครทาํ ดียอ มไดดี