ทักษะการเรียนรู้ 21001

หนงั สอื เรียนสาระทักษะการเรยี นรู

รายวิชาทกั ษะการเรียนรู

(ทร21001)

ระดบั มธั ยมศึกษาตอนตน

หลักสตู รการศกึ ษานอกระบบระดบั การศึกษาขน้ั พน้ื ฐาน
พุทธศักราช 2551

สาํ นกั งานสง เสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั
สาํ นกั งานปลดั กระทรวงศกึ ษาธกิ าร
กระทรวงศกึ ษาธกิ าร

หามจาํ หนาย

หนงั สือเรยี นเลมน้ีจัดพมิ พด วยเงนิ งบประมาณแผนดินเพื่อการศกึ ษาตลอดชีวิตสาํ หรบั ประชาชน
ลขิ สทิ ธิ์เปนของ สํานักงาน กศน. สํานักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ

เอกสารทางวชิ าการลาํ ดบั ท่ี 33/2555

1

หนงั สือเรียนสาระทกั ษะการเรียนรู

รายวชิ าทกั ษะการเรยี นรู (ทร21001)

ระดบั มธั ยมศึกษาตอนตน

ลขิ สทิ ธ์เิ ปนของ สํานกั งาน กศน. สํานักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ
เอกสารทางวิชาการลําดับที่ 33 /2555

2

สารบญั 3

คาํ นาํ หนา
สารบัญ
คําแนะนําการใชแบบเรียน 8
โครงสรา งรายวชิ าทกั ษะการเรยี นรู ระดับมัธยมศกึ ษาตอนตน 59
78
บทท่ี 1 การเรยี นรูดว ยตนเอง 137
บทท่ี 2 การใชแหลงเรยี นรู 176
บทท่ี 3 การจดั การความรู 189
บทท่ี 4 การคิดเปน
บทท่ี 5 การวจิ ยั อยางงาย
บทท่ี 6 ทักษะการเรียนรูและศักยภาพหลักของพน้ื ทใ่ี นการพฒั นาอาชพี

4

คําแนะนาํ การใชหนังสือเรยี น

หนังสือเรียนสาระทักษะการเรียนรู ระดับมัธยมศึกษาตอนตน เปนแบบเรียนทีจ่ ัดทําขึน้ สําหรับ
ผเู รยี นท่เี ปนนักศึกษานอกระบบ

ในการศึกษาหนังสอื เรียนสาระทักษะการเรียนรู ผูเรียนควรปฏบิ ัติ ดงั น้ี
1. ศึกษาโครงสรางรายวิชาใหเขาใจในสาระสาํ คญั ผลการเรยี นรทู ่ีคาดหวงั และขอบขายเนื้อหา
2. ศึกษารายละเอียดเนือ้ หาของแตละบทอยางละเอียด และทํากิจกรรมตามทีก่ ําหนด
แลวตรวจสอบกับแนวตอบกิจกรรมทีก่ ําหนด ถาผูเรียนตอบผิดควรกลับไปศึกษาและทําความเขาใจใน

เน้อื หาใหมใ หเ ขาใจกอ นท่จี ะศึกษาเรอ่ื งตอ ไป
3. ปฏิบัติกิจกรรมทายเรือ่ งของแตละเรื่องเพือ่ เปนการสรุปความรูความเขาใจของเนือ้ หาในเรือ่ ง

นัน้ ๆ อีกครัง้ และการปฏิบัติกิจกรรมของเนือ้ หาแตละเรือ่ ง ผูเ รียนสามารถนําไปตรวจสอบกับครูและ
เพื่อน ๆ ท่ีรวมเรียนในรายวิชาและระดบั เดยี วกันได

4. แบบเรียนนม้ี ี 6 บท คือ
บทที่ 1 การเรยี นรดู ว ยตนเอง
บทที่ 2 การใชแหลง เรยี นรู
บทที่ 3 การจัดการความรู
บทที่ 4 การคิดเปน

บทที่ 5 การวิจัยอยางงาย

บทที่ 6 ทกั ษะการเรียนรแู ละศักยภาพหลักของพืน้ ท่ใี นการพัฒนาอาชพี

5

โครงสรา งการเรียนรูด วยตนเอง
ระดบั มธั ยมศึกษาตอนตน

สาระสําคัญ
รายวิชาทักษะการเรียนรู มีเนือ้ หาเกี่ยวกับการพัฒนาทักษะการเรียนรูของนักเรียนในดาน

การเรียนรูดวยตนเอง การใชแหลงเรียนรู การจัดการความรู การคิดเปนและการวิจัยอยางงาย โดยมี
วัตถุประสงคเพื่อใหผูเ รียนสามารถกําหนดเปาหมาย วางแผนการเรียนรูด วยตนเอง เขาถึงและเลือกใช
แหลงเรียนรูจัดการความรู กระบวนการแกปญหาและตัดสินใจอยางมีเหตุผล ที่จะสามารถใชเปน
เครื่องมือชี้นํา ในการเรียนรู และการประกอบอาชีพใหสอดคลองกับหลักการพืน้ ฐานและการพัฒนา
5 ศักยภาพของพืน้ ที่ ใน 5 กลุม อาชีพใหม คือ เกษตรกรรม อุตสาหกรรม พาณิชยกรรม ความคิด
สรางสรรค การบริหารจัดการและการบริการ ตามยุทธศาสตร 2555กระทรวงศึกษาธิการ ไดอยางตอเนือ่ ง
ตลอดชวี ติ

ผลการเรียนรูทค่ี าดหวัง
บทท่ี 1 การเรียนรดู วยตนเอง
1. สามารถวิเคราะหความรูจากการอาน การฟง การสงั เกต และสรุปไดถูกตอง
2. สามารถจัดระบบการแสวงหาความรูใหกับตนเอง
3. ปฏิบัติตามขั้นตอนในการแสวงหาความรูเกี่ยวกับทักษะการอาน ทักษะการฟง และ

ทักษะการจดบันทึก
4. สามารถนําความรู ความเขาใจในเรื่อง 5 ศกั ยภาพของพื้นที่ และหลกั การพนื้ ฐานตาม

ยุทธศาสตร 2555 กระทรวงศึกษาธิการ ไปเพิ่มขีดความสามารถการประกอบอาชีพโดยเนนที่กลุมอาชีพ
ใหม ใหแขง ขันไดใ นระดับทองถ่ิน

บทท่ี 2 การใชแ หลงเรียนรู
1. จาํ แนกความแตกตางของแหลง เรียนรู และตัดสินใจเลอื กใชแ หลงเรียนรู
2. เรยี งลําดบั ความสําคัญของแหลงเรียนรู และจัดทําระบบการใชแหลง เรียนรขู องตนเอง
3. สามารถปฏบิ ตั กิ ารใชแหลงเรียนรูตามขั้นตอนไดถกู ตอง
4. สามารถใชแหลงเรียนรูดานเกษตรกรรม อุตสาหกรรม พาณิชยกรรม ความคิด

สรา งสรรค การบรหิ ารจัดการและการบรกิ าร เกย่ี วกบั อาชีพของพื้นที่ที่ตนอาศัยอยูไดตามความตองการ
บทท่ี 3 การจัดการความรู
1. วิเคราะหผลที่เกิดขึ้นของขอบขายความรู ตัดสินคุณคา กําหนดแนวทางพัฒนา
2. เห็นความสัมพันธของกระบวนการจัดการความรู กับการนําไปใชการพัฒนาชุมชน

ปฏบิ ตั ิการ

6

3. ปฏิบัติตามกระบวนการจัดการความรูไดอยางเปนระบบ
4. สามารถนํากระบวนการจัดการความรูของชุมชน จําแนกอาชีพในดานตาง ๆ ของ
ชุมชน คือ เกษตรกรรม อุตสาหกรรม พาณิชยกรรม ความคิดสรางสรรค การบริหารจัดการและการ
บริการ ไดอยา งถกู ตอง
บทท่ี 4 การคิดเปน
1. อธิบายหรอื ทบทวนปรัชญาคิดเปนและลักษณะของขอมูลดานวิชาการ ตนเอง สังคม
สง่ิ แวดลอ ม ทจ่ี ะนํามาวิเคราะหแ ละสงั เคราะหเพือ่ ประกอบการคดิ และตดั สินใจแกปญหา
2. จาํ แนก เปรียบเทียบ ตรวจสอบขอมูลดานวิชาการ ตนเอง สังคม สิง่ แวดลอม ที่จัดเก็บ
และทักษะในการวิเคราะห สังเคราะหขอมูลทั้งสามดาน เพื่อประกอบการตดั สนิ ใจแกป ญ หา
3. ปฏิบัติการตามเทคนิคกระบวนการคิดเปน ประกอบการตัดสินใจไดอยางเปนระบบ
4. สามารถนําความรู ความเขาใจในเรื่อง 5 ศักยภาพของพืน้ ที่ และหลักการพื้นฐานตาม
ยุทธศาสตร 2555 กระทรวงศึกษาธิการ ไปเพิ่มขีดความสามารถการประกอบอาชีพโดยเนนที่กลุมอาชีพ
ใหมใหแ ขง ขนั ไดใ นระดบั ชาติ
บทท่ี 5 การวจิ ยั อยางงา ย
1. ระบุปญหา ความจําเปน วัตถุประสงค และประโยชนที่คาดวาจะไดรับจากการวิจัย
และสืบคนขอมูล เพื่อทําความกระจางในปญหาการวิจัย รวมทั้งกําหนดวิธีการหาความรูความจริง
2. เห็นความสัมพันธของกระบวนการวิจัยกับการนําไปใชในชีวิต
3. ปฏิบัติการศึกษา ทดลอง รวบรวม วิเคราะหขอมูล และสรุปความรูความจริงตาม
ขนั้ ตอนไดอ ยางถกู ตอง ชัดเจน เชน การวเิ คราะหอ าชีพ
บทที่ 6 ทักษะการเรยี นรูและศกั ยภาพหลกั ของพ้นื ทใี่ นการพฒั นาอาชีพ

1.บอกความหมาย ตระหนกั และเหน็ ความสําคญั ของทักษะการเรยี นรแู ละศกั ยภาพ

หลักของพน้ื ท่ี

2. สามารถบอกอาชีพในกลุมอาชีพใหม 5 ดา น

3. ยกตัวอยา งอาชพี ท่สี อดคลอ งกับศักยภาพหลกั ของพน้ื ที่

7

ขอบขา ยเน้ือหา
บทท่ี 1 การเรียนรูด ว ยตนเอง
เร่ืองท่ี 1 ความหมาย/ และความสําคัญของการเรียนรูดว ยตนเอง
เรื่องที่ 2 การกาํ หนดเปา หมาย และการวางแผนการเรยี นรูดว ยตนเอง
เรื่องที่ 3 ทักษะพื้นฐานทางการศึกษาหาความรู ทักษะการแกปญหา

และเทคนคิ ในการเรยี นรดู ว ยตนเอง
เรื่องที่ 4 ปจจยั ท่ีทําใหก ารเรียนรดู ว ยตนเองประสบความสําเรจ็

บทท่ี 2 การใชแ หลงเรียนรู
เร่ืองท่ี 1 ความหมาย และความสําคัญของแหลงเรียนรู
เร่ืองท่ี 2 หอ งสมดุ : แหลง เรียนรู
เร่ืองที่ 3 แหลงเรียนรสู าํ คัญในชุมชน

บทท่ี 3 การจดั การความรู
เรื่องท่ี 1 ความหมาย ความสําคัญ หลักการกระบวนการจัดการความรู
เรื่องท่ี 2 การฝกทักษะ และกระบวนการจัดการความรู

บทท่ี 4 การคดิ เปน
เร่อื งที่ 1 ความเชื่อพื้นฐานทางการศึกษาผูใหญ และการเชื่อมโยงสูกระบวนการคิดเปน

และปรัชญาคิดเปน
เร่อื งที่ 2 ลักษณะและความแตกตางของขอมูลดานวิชาการ ตนเอง และสังคม

สิ่งแวดลอม รวมทั้งเทคนิคการเก็บขอมูลและวิเคราะห สังเคราะหขอมูล การคิดเปนที่จะนํามาใช
ประกอบการคิด การตัดสินใจ แกปญหาของคนคิดเปน

เร่อื งที่ 3 กรณีตัวอยางเพือ่ การฝกปฏบิ ัติ
บทท่ี 5 การวิจัยอยางงาย

เร่ืองที่ 1 ความหมายและประโยชนของการวิจัยอยางงาย
เร่ืองที่ 2 ขั้นตอนการวจิ ยั อยา งงาย
เร่ืองท่ี 3 สถติ งิ า ย ๆ เพื่อการวิจยั
เรื่องท่ี 4 เครอื่ งการวิจัยเพื่อเกบ็ รวบรวมขอมลู
เรื่องท่ี 5 การเขียนโครงการวิจัยอยางงาย
บทท่ี 6 ทักษะการเรยี นรแู ละศกั ยภาพภาพหลักของพื้นท่ใี นการพัฒนาอาชพี
เรื่องที่ 1 ความหมาย ความสําคัญของศักยภาพหลักของพื้นที่
เร่ืองท่ี 2 กลุมอาชพี ใหม 5 ดาน และศักยภาพหลักของพืน้ ที่ 5 ประการ
เรื่องท่ี 3 ตัวอยางการวิเคราะหศักยภาพหลักของพื้น

8

บทที่ 1
การเรยี นรูดว ยตนเอง

สาระสําคญั

การเรยี นรดู วยตนเอง เปน กระบวนการเรียนรูท่ีผูเรยี นริเริ่มการเรียนรูด วยตนเอง ตามความสนใจ
ความตองการ และความถนัด มีเปาหมาย รูจ ักแสวงหาแหลงทรัพยากรของการเรียนรู เลือกวิธีการเรียนรู
จนถึงการประเมินความกาวหนาของการเรียนรูข องตนเอง โดยจะดําเนินการดวยตนเองหรือรวมมือ
ชวยเหลือกับผูอืน่ หรือไมก็ได ทุกวันนีค้ นสวนใหญแสวงหาการศึกษาระดับทีส่ ูงขึน้ จําเปนตองรูวิธี
วินิจฉัยความตองการในการเรียนของตนเอง สามารถกําหนดเปามายในการเรียนรูข องตนเอง สามารถ
ระบแุ หลงความรทู ตี่ องการ และวางแผนการใชยุทธวิธี สื่อการเรยี น และแหลงความรเู หลานั้น หรือแมแต
ประเมินและตรวจสอบความถูกตองของผลการเรียนรูข องตนเอง มาตรฐานการเรียนรูส ามารถวิเคราะห
เห็นความสําคัญ และปฏิบัติการแสวงหาความรูจากการอาน ฟง และสรุปไดถูกตองตามหลักวิชาการ

ผลการเรยี นรูทคี่ าดหวงั
1. สามารถวิเคราะหค วามรจู ากการอาน การฟง การสงั เกต และสรปุ ไดถ ูกตอ ง
2. สามารถจัดระบบการแสวงหาความรูใหกับตนเอง
3. ปฏิบัติตามขั้นตอนในการแสวงหาความรูเกี่ยวกับทักษะการอาน ทักษะการฟง และทักษะการ
จดบนั ทกึ

ขอบขา ยเนือ้ หา
เร่ืองท่ี 1 ความหมาย/ และความสําคัญของการเรียนรูดวยตนเอง
เร่ืองท่ี 2 การกําหนดเปาหมาย และการวางแผนการเรยี นรดู ว ยตนเอง
เรอ่ื งท่ี 3 ทักษะพื้นฐานทางการศึกษาหาความรู ทักษะการแกปญหา และเทคนิคในการเรียนรู
ดว ยตนเอง
เร่อื งท่ี 4 ปจจยั ทท่ี ําใหการเรียนรูด ว ยตนเองประสบความสําเรจ็

เรือ่ งที่ 1 ความหมาย และความสําคัญ ของการเรยี นรดู ว ยตนเอง
คําตอบ คือ ในปจจุบันโลกมีความกาวหนาทางดานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ความรูตาง ๆ

ไดเพิ่มขึ้นเปน อันมาก การเรียนรูจากสถาบันการศึกษาไมอาจทําใหบุคคลศึกษาความรูไดครบทั้งหมด
การไขวควาหาความรูดวยตนเอง จึงเปนอีกวิธีหนึ่งที่จะสนองความตองการของบุคคลได เพราะเมือ่ ใด
ก็ตามทีบ่ ุคคลมีใจรักทีจ่ ะศึกษา คนควา สิง่ ทีต่ นตองการจะรู บุคคลนัน้ ก็จะดําเนินการศึกษาเรียนรู
อยางตอเนือ่ งโดยไมมีใครตองบอก ประกอบกับระบบการศึกษาและปรัชญาการศึกษาเพือ่ เตรียมคน

9

ใหสามารถเรียนรูไ ดตลอดชีวิต แสวงหาความรูด วยตนเอง ใฝหาความรู รูแ หลงทรัพยากรการเรียน รู
วิธีการหาความรู มีความสามารถในการคิดเปน ทําเปน แกปญหาเปน มีนิสัยในการทํางานและการ
ดาํ รงชวี ิต และมีสวนรวมในการปกครองประเทศ

การเรียนรดู ว ยตนเอง สามารถชวยใหผเู รียนพฒั นาและเพิ่มศักยภาพ
ของตนเองโดยการคนพบความสามารถและสิ่งที่มีคุณคาในตนเองที่เคยมองขามไป
(“...it is possible to help learners expand their potential by discovered that which is yet
untapped…”) (Brockett & Hiemstra, 1991)

การศึกษาตามหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 เปน
การจัดการศึกษาที่มีความเหมาะสมกับสภาพปญหา และความตองการของผูเ รียนทีอ่ ยูน อกระบบ ซึง่ เปน
ผูที่มีประสบการณจากการทํางานและการประกอบอาชีพ โดยการกําหนดสาระการเรียนรู มาตรฐานการ
เรียนรู การจัดการเรียนรู การวัดและประเมินผล ใหการพัฒนากับกลุม เปาหมายดานจิตใจ ใหมีคุณธรรม
ควบคูไ ปกับการพัฒนาการเรียนรู สรางภูมิคุม กัน สามารถจัดการกับองคความรู ทัง้ ภูมิปญญาทองถิน่
และเทคโนโลยี เพื่อใหผูเรียนสามารถปรับตัวอยูในสังคมที่มีการเปลีย่ นแปลงตลอดเวลา สรางภูมิคุม กัน
ตามแนวเศรษฐกิจพอเพียง รวมทัง้ คํานึงถึงธรรมชาติการเรียนรูข องผูที่อยูน อกระบบ และสอดคลองกับ
สภาพเศรษฐกิจ สังคม การเมือง การปกครอง ความเจริญกาวหนาของเทคโนโลยีและการสือ่ สาร ดังนัน้
ในการศึกษาแตละรายวิชา ผูเ รียนจะตองตระหนักวา การศึกษาตามหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับ
การศึกษาขั้นพนื้ ฐาน พุทธศักราช 2551 นี้ จะสัมฤทธิผลไดดวยดีหากผูเ รียนไดศึกษาพรอมทัง้ การปฏิบัติ
ตามคําแนะนําของครูแตละวิชาทีไ่ ดกําหนดเนือ้ หาเปนบทตาง ๆ โดยแตละบทจะมีคําถาม รายละเอียด
กิจกรรมและแบบฝกปฏิบัติตาง ๆ ซึ่งผูเ รียนจะตองทําความเขาใจในบทเรียน และทํากิจกรรม ตลอดจน
ทําตามแบบฝกปฏิบัตทิ ่ไี ดก ําหนดไวอ ยางครบถว น ซ่ึงในหนังสือแบบฝกปฏิบัติของแตละวิชาไดจัดใหมี
รายละเอียดตาง ๆ ดังกลาว ตลอดจนแบบประเมินผลการเรียนรูเ พือ่ ใหผูเ รียนไดวัดความรูเ ดิมและวัด
ความกา วหนา หลังจากที่ไดเ รียนรู รวมท้ังการทผ่ี ูเรยี นจะไดม ีการทบทวนบทเรียน หรือสิง่ ทีไ่ ดเรียนรู อัน
จะเปน ประโยชนใ นการเตรียมสอบตอ ไปไดอ กี ดว ย

การเรียนรูใ นสาระทักษะการเรียนรู เปนสาระเกี่ยวกับรายวิชาการเรียนรูด วยตนเอง รายวิชาการ
ใชแหลงเรียนรู รายวิชาการจัดการความรู รายวิชาการคิดเปน และรายวิชาการวิจัยอยางงาย ในสวน
ของรายวิชาการเรียนรูดวยตนเองเปนสาระการเรียนรูเกีย่ วกับการพัฒนาทักษะการเรียนรู ในดานการ
เรียนรูด วยตนเอง เปดโอกาสใหผูเ รียนไดศึกษา คนควา ฝกทักษะในการเรียนรูด วยตนเอง เพื่อมุง

10

เสรมิ สรางใหผเู รียนมีนสิ ัยรักการเรียนรูซึ่งเปนทักษะพื้นฐานของบุคคลแหงการเรียนรูท ีย่ ั่งยืน เพือ่ ใช
เปน เครื่องมือในการช้ีนาํ ตนเองในการเรียนรไู ดอ ยา งตอ เน่อื งตลอดชีวติ

การเรียนรูดวยตนเอง (Self-Directed Learning) เปนแนวทางการเรียนรูหนึง่ ทีส่ อดคลองกับการ
เปลีย่ นแปลงของสภาพปจจุบัน และเปนแนวคิดทีส่ นับสนุนการเรียนรูต ลอดชีวิตของสมาชิกในสังคมสู
การเปนสังคมแหงการเรียนรู โดยการเรียนรูด วยตนเองเปนการเรียนรูท ีท่ ําใหบุคคลมีการริเริม่ การเรียนรู
ดวยตนเอง มีเปาหมายในการเรียนรูท ี่แนนอน มีความรับผิดชอบในชีวิตของตนเอง ไมพึ่งคนอืน่ มี
แรงจูงใจ ทําใหผ เู รยี นเปนบคุ คลท่ีใฝรู ใฝเรยี น ท่ีมกี ารเรียนรูตลอดชีวิต เรียนรู วิธีเรียน สามารถเรียนรู
เร่อื งราวตา ง ๆ ไดมากกวาการเรยี นท่ีมคี รปู อ นความรูใ หเ พียงอยา งเดียว

การเรียนรูด วยตนเองเปนหลักการทางการศึกษาซึง่ ไดรับความสนใจมากขึน้ โดยลําดับในทุก
องคกรการศึกษา เพราะเปนแนวทางหนึ่งที่สนับสนุนการเรียนรูตลอดชีวิต ในอันทีจ่ ะ หลอหลอมผูเ รียน
ใหมีทักษะการเรียนรูต ลอดชีวิต ตามทีม่ ุง หวังไวในพระราชบัญญัติการศึกษาแหงชาติ พ.ศ. 2542 และที่
แกไขเพ่มิ เติม (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2545 การเรียนรูดวยตนเอง เปนหลักการทางการศึกษาทีม่ ีแนวคิดพื้นฐาน
มาจากทฤษฎีของกลุม มนุษยนิยม (Humanism) ซึ่งเชื่อวา มนุษย ทุกคนมีธรรมชาติเปนคนดี มีเสรีภาพ
และความเปนตนเอง มีความเปนปจเจกชนและศักยภาพ มีตนและการรับรูตนเอง มีการเปนจริงในสิง่ ที่
ตนสามารถเปนได มีการรับรู มีความรับผิดชอบและความเปนมนุษย

ดังนั้น การทีผ่ ูเรียนสามารถเรียนรูด วยตนเองไดนับวาเปนคุณลักษณะที่ดีทีส่ ุดซึ่งมีอยูใ น ตัว
บุคคลทุกคน ผูเ รียนควรจะมีคุณลักษณะของการเรียนรูด วยตนเอง การเรียนรูด วยตนเองจัดเปน
กระบวนการเรียนรูตลอดชีวิต ยอมรับในศักยภาพของผูเ รียนวาผูเรียนทุกคนมีความสามารถที่จะเรียนรู
สิง่ ตา ง ๆ ไดด วยตนเอง เพ่อื ที่ตนเองสามารถทด่ี าํ รงชีวิตอยูในสังคมที่มีการเปลี่ยนแปลงอยูตลอดเวลาได
อยางมีความสุข

ในการปฏิบัติกิจกรรมการเรียนรูใ นบทที่ 1 การเรียนรูด วยตนเองนี้ ผูเ รียนจะตองรวบรวม
ผลการปฏิบัติกิจกรรมซึง่ เปนหลักฐานของการเรียนรู โดยใหผูเ รียนบรรจุในแฟมสะสมผลงาน
(Portfolio) ของผเู รยี นแตละบุคคลดงั นนั้ เมอื่ สิ้นสุดการเรียนรูในบทที่ 1 การเรียนรูดวยตนเองนี้
ผูเรียนจะตอ งมแี ฟม สะสมผลงานสงครู

แบบประเมินตนเองกอ นเ1ร1ียน

แบบวดั ระดับความพรอมในการเรียนรดู ว ยตนเองของผเู รียน

ช่ือ........................................................นามสกุล................................................ระดับมัธยมศึกษาตอนตน
คําชแ้ี จง แบบสอบถามฉบับนี้ เปนแบบสอบถามที่วัดความชอบและเจตคติเกี่ยวกับการเรียนรูของทาน
ใหท านอานขอความตา ง ๆ ตอ ไปนี้ ซง่ึ มีดวยกนั 58 ขอ หลังจากนั้น โปรดทําเครื่องหมาย 

ลงในชองที่ตรงกับ ความเปน จรงิ ของตัวทานมากที่สุด
ระดับความคิดเห็น
มากทสี่ ดุ หมายถึง ทา นรูส ึกวา ขอความน้ันสวนใหญเ ปนเชนน้ีหรือมนี อยครง้ั ทีไ่ มใ ช

มาก หมายถึง ทานรสู กึ วา ขอความเกินคร่ึงมักเปนเชน น้ี
ปานกลาง หมายถึง ทานรสู ึกวา ขอ ความจริงบางไมจริงบางคร่งึ ตอครง่ึ

นอ ย หมายถึง ทานรสู กึ วา ขอ ความเปนจริงบา งไมบอ ยนกั
นอยที่สุด หมายถึง ทานรสู กึ วา ขอความไมจรงิ ไมเ คยเปน เชน น้ี

ความคดิ เหน็

รายการคาํ ถาม มาก มาก ปาน นอ ย นอ ย

ทีส่ ดุ กลาง ทสี่ ดุ

1. ขา พเจาตอ งการเรียนรอู ยเู สมอตราบช่วั ชวี ิต

2. ขา พเจาทราบดวี าขา พเจาตองการเรยี นอะไร

3. เมอ่ื ประสบกบั บางสงิ่ บางอยางท่ีไมเ จา ใจ ขา พเจาจะหลกี เลยี่ งไปจากสิ่งนนั้

4. ถา ขาพเจาตองการเรยี นรูส ิง่ ใด ขา พเจาจะหาทางเรยี นรใู หได

5. ขาพเจารกั ทจ่ี ะเรียนรูอยูเสมอ

6. ขาพเจา ตองการใชเวลาพอสมควรในการเรม่ิ ศกึ ษาเร่อื งใหม ๆ

7. ในชัน้ เรยี นขาพเจา หวงั ทจ่ี ะใหผ สู อนบอกผูเรียนทง้ั หมดอยา งชดั เจนวา ตอ งทาํ
อะไรบา งอยตู ลอดเวลา

8. ขา พเจาเชื่อวา การคดิ เสมอวา ตวั เราเปน ใครและอยทู ี่ไหน และจะทาํ อะไร เปน
หลกั สาํ คญั ของการศึกษาของทุกคน

9. ขาพเจา ทํางานดว ยตนเองไดไ มด ีนกั

10. ถา ตอ งการขอ มูลบางอยา งท่ยี งั ไมม ี ขาพเจา ทราบดวี า จะไปหาไดท่ีไหน

11. ขา พเจา สามารถเรยี นรูส ิง่ ตาง ๆ ดว ยตนเองไดดกี วาคนสว นมาก

12. แมข าพเจาจะมคี วามคดิ ที่ดี แตดเู หมอื นไมส ามารถนาํ มาใชป ฏบิ ัตไิ ด

13. ขา พเจาตอ งการมสี วนรวมในการตดั สินใจวาควรเรยี นอะไร และจะเรียนอยา งไร

14. ขา พเจาไมเ คยทอ ถอยตอการเรยี นส่งิ ที่ยาก ถาเปน เร่อื งทข่ี าพเจา สนใจ

15. ไมม ีใครอน่ื นอกจากตวั ขา พเจาทีจ่ ะตอ งรบั ผิดชอบในสิง่ ท่ีขาพเจาเลือกเรียน

16. ขา พเจาสามารถบอกไดวา ขาพเจาเรียนสง่ิ ใดไดด หี รือไม

12

ความคดิ เหน็

รายการคาํ ถาม มาก มาก ปาน นอย นอย

ที่สุด กลาง ทสี่ ดุ

17. สิ่งท่ีขา พเจาตอ งการเรียนรูไดม ากมาย จนขาพเจาอยากใหแตละวนั มมี ากกวา
24 ชัว่ โมง

18. ถาตดั สินใจทจ่ี ะเรยี นรูอะไรกต็ าม ขา พเจาสามารถจะจดั เวลาทจี่ ะเรียนรูส่ิงน้นั
ได ไมวาจะมภี ารกจิ มากมายเพยี งใดกต็ าม

19. ขาพเจามปี ญหาในการทาํ ความเขาใจเรื่องท่ีอา น

20. ถา ขา พเจาไมเรยี นกไ็ มใชค วามผิดของขา พเจา

21. ขาพเจาทราบดวี า เมอื่ ไรท่ีขาพเจา ตอ งการจะเรียนรใู นเรือ่ งใดเร่ืองหนง่ี ให
มากขน้ึ

22. ขอมคี วามเขา ใจพอทจี่ ะทําขอสอบใหไ ดค ะแนนสงู ๆ กพ็ อใจแลว ถงึ แมวา
ขา พเจายงั ไมเขา ใจเรือ่ งนั้นอยา งถอ งแทกต็ ามที

23. ขาพเจาคดิ วา หองสมดุ เปน สถานทีท่ น่ี า เบ่ือ

24. ขา พเจาชน่ื ชอบผทู เี่ รียนรสู ่งิ ใหม ๆ อยเู สมอ

25. ขา พเจาสามารถคดิ คน วิธีการตาง ๆ ไดหลายแบบสําหรบั การเรยี นรหู วั ขอใหม ๆ

26. ขา พเจาพยายามเช่ือมโยงสงิ่ ทกี่ ําลังเรยี นกับเปาหมายระยะยาว ทตี่ ัง้ ไว

27. ขา พเจามคี วามสามารถเรยี นรู ในเกอื บทกุ เรือ่ ง ทข่ี าพเจาตองการ จะรู

28. ขาพเจาสนกุ สนานในการคนหาคาํ ตอบสาํ หรบั คาํ ถามตาง ๆ

29. ขา พเจาไมช อบคาํ ถามทม่ี คี าํ ตอบถกู ตองมากกวาหนึ่งคาํ ตอบ

30. ขาพเจามคี วามอยากรูอยากเหน็ เกย่ี วกับส่ิงตาง ๆ มากมาย

31. ขา พเจาจะดใี จมาก หากการเรยี นรูของขา พเจาไดส ิ้นสุดลง

32. ขาพเจาไมไ ดส นใจการเรียนรู เมอื่ เปรียบเทียบกับผูอนื่

33. ขาพเจาไมม ปี ญหา เกย่ี วกบั ทกั ษะเบอ้ื งตนในการศกึ ษาคนควา ไดแก
ทกั ษะการฟง อาน เขยี น และจาํ

34. ขา พเจาชอบทดลองสิ่งใหมๆ แมไ มแนใจ วา ผลนน้ั จะออกมา อยางไร

35. ขาพเจาไมชอบ เมอื่ มีคนชใี้ หเ หน็ ถงึ ขอ ผดิ พลาด ในสง่ิ ทขี่ า พเจา กาํ ลงั ทาํ อยู

36. ขา พเจามคี วามสามารถในการคดิ คน หาวธิ แี ปลกๆ ทจี่ ะทาํ สิง่ ตา ง ๆ

37. ขาพเจาชอบคดิ ถงึ อนาคต

38. ขาพเจามคี วามพยายามคนหาคาํ ตอบในสิง่ ทต่ี อ งการรูไดดี เมือ่ เทียบกบั ผูอืน่

39. ขาพเจาเหน็ วาปญ หาเปนสิ่งทท่ี า ทาย ไมใ ชส ญั ญาณใหห ยุดทาํ

40. ขา พเจาสามารถบงั คบั ตนเอง ใหก ระทาํ สง่ิ ท่ี คดิ วา ควรกระทาํ

41. ขา พเจาชอบวธิ กี ารของขาพเจา ในการสาํ รวจตรวจสอบปญหาตาง ๆ

42. ขาพเจามกั เปนผูนาํ กลุม ในการเรยี นรู

43. ขา พเจาสนกุ ท่ีไดแ ลกเปลยี่ นความคิดเหน็ กับผอู ่นื

13

ความคดิ เหน็

รายการคาํ ถาม มาก มาก ปาน นอ ย นอ ย
ทส่ี ุด กลาง ที่สดุ

44. ขาพเจาไมช อบสถานการณก ารเรยี นรูท ที่ า ทาย

45. ขาพเจามคี วามปรารถนาอยา งแรงกลา ทีจ่ ะเรยี นรสู ิ่งใหม ๆ

46. ยิง่ ไดเ รียนรมู าก ขาพเจาก็ย่ิงรสู กึ วา โลกน้ีนาตื่นเตน

47. การเรียนรูเปนเรอ่ื งสนกุ

48. การยึดการเรยี นรูท ่ใี ชไ ดผลมาแลว ดกี วา การลองใชวธิ ใี หม ๆ

49. ขาพเจาตอ งการเรยี นรใู หมากยิ่งข้นึ เพอ่ื จะได เปนคนทม่ี ีความเจรญิ กาวหนา

50. ขาพเจาเปน ผูร บั ผดิ ชอบเกย่ี วกบั การเรยี นรขู องขา พเจาเอง ไมม ใี ครมารบั ผดิ ชอบ
แทนได

51. การเรียนรูถึงวิธกี ารเรียน เปนสงิ่ ท่สี ําคญั สําหรบั ขา พเจา

52. ขา พเจาไมมีวนั ทีจ่ ะแกเกนิ ไป ในการเรยี นรูส งิ่ ใหม ๆ

53. การเรยี นรูอยตู ลอดเวลา เปนส่ิงทน่ี าเบื่อหนาย

54. การเรยี นรเู ปนเครอ่ื งมือในการดาํ เนนิ ชีวิต

55. ในแตล ะปข าพเจาไดเ รยี นรสู ่งิ ใหม ๆ หลายๆ อยางดวยตนเอง

56. การเรยี นรูไมไ ดท ําใหช วี ติ ของขา พเจา แตกตา งไปจากเดมิ

57. ขา พเจาเปน ผูเ รียนทม่ี ปี ระสทิ ธภิ าพ ทั้งในช้นั เรยี น และการเรยี นรูดว ยตนเอง

58 ขา พเจาเห็นดว ยกบั ความคดิ ทว่ี า “ผเู รยี นคอื ผูนาํ ”

การเริ่มตนเรยี นรดู ว ยตนเองท่ีดที ส่ี ุดนั้น เรามาเริ่มตนที่ความพรอมในการ
เรยี นรดู ว ยตนเอง และทานคงทราบในเบอ้ื งตน แลววา ระดับความพรอมในการ
เรยี นรดู ว ยตนเองของทา น อยใู นระดบั ใด (มากที่สุด มาก ปานกลาง นอย นอย
ี่

ความพรอ มในการเรยี นรดู วยตนเอง
ในการเรยี นรูดว ยตนเองเปนบุคลิกลักษณะสวนบคุ คลของผเู รียน ท่ตี องการใหเกดิ ข้ึนในตวั

ผูเรียนตามเปาหมายของการศึกษา ผูเรียนทม่ี ีความพรอมในการเรยี นดว ยตนเองจะมคี วามรบั ผดิ ชอบ
สวนบุคคล ความรับผิดชอบตอความคิดและการกระทําของตนเอง สามารถควบคุมและโตตอบ
สถานการณ สามารถควบคุมตนเองใหเปนไปในทิศทางที่ตนเลือก โดยยอมรบั ผลที่เกิดขน้ึ จากการ
กระทําที่มาจากความคิดตัดสินใจของตนเอง

14

ความหมาย และความสําคัญของการเรยี นรูดว ยตนเอง

“เด็กตามธรรมชาติตอ งพง่ึ พิงผูอ่ืนและตองการผูปกครองปกปอ งเลยี้ งดูและตัดสินใจแทน เม่ือเติบโต
เปน ผใู หญ ก็พัฒนามีความอิสระ พึ่งพิงจากภายนอกลดลงและเปน ตวั เอง จนมีคุณลักษณะการชน้ี ํา
ตนเองในการเรยี นรู”

การเรยี นรเู ปนเรือ่ งของทุกคน ศกั ดศ์ิ รีของผเู รยี นจะมไี ดเม่ือมีโอกาสในการเลือกเรียนในเร่ืองท่ี

หลากหลายและมีความหมายแกตนเอง การเรียนรูมีองคประกอบ 2 ดาน คือ องคประกอบภายนอก ไดแ ก

สภาพแวดลอ ม โรงเรยี น สถานศกึ ษา สิ่งอํานวยความสะดวก และครู องคประกอบภายใน ไดแก การคิด

เปน พง่ึ ตนเองได มอี สิ รภาพ ใฝร ู ใฝส รา งสรรค มคี วามคดิ เชิงเหตผุ ล มีจิตสาํ นกึ ในการเรยี นรู มเี จตคติ

เชงิ บวกตอการเรียนรู การเรียนรทู เี่ กดิ ขนึ้ มไิ ดเ กิดขนึ้ จากการฟง คําบรรยายหรือทาํ ตามทคี่ รูผูสอนบอก แต

อาจเกดิ ข้ึนไดในสถานการณตาง ๆ ตอไปน้ี
1. การเรียนรโู ดยบงั เอิญ การเรยี นรูแ บบน้ีเกดิ ขึ้นโดยบงั เอิญ มไิ ดเกิดจากความตงั้ ใจ
2. การเรียนรดู วยตนเอง เปนการเรยี นรูดว ยความตั้งใจของผเู รียน ซ่ึงมีความปรารถนาจะรูใน
เร่ืองนน้ั ผูเรียนจึงคดิ หาวธิ กี ารเรยี นดวยวธิ ีการตา งๆ หลงั จากน้ันจะมีการประเมินผลการเรียนรูดว ย

ตนเองจะเปนรูปแบบการเรียนรูที่ทวีความสําคัญในโลกยุคโลกาภิวัตน บุคคลซึ่งสามารถปรับตนเองให

ตามทนั ความกาวหนา ของโลกโดยใชสอ่ื อปุ กรณย ุคใหมได จะทําใหเ ปน คนท่มี ีคณุ คาและประสบ
3. การ
ความสําเรจ็ ไดอยา งดี
เรยี นรโู ดยกลมุ การเรียนรูแ บบนีเ้ กิดจากการท่ีผเู รียนรวมกลุม กันแลว เชญิ ผูท รงคณุ วุฒมิ าบรรยายใหกบั
สมาชิกทําใหสมาชิกมคี วามรูเร่ืองท่วี ิทยากรพูด
4. การเรียนรูจากสถาบันการศึกษา เปนการเรียนแบบเปนทางการ มีหลักสูตร การประเมินผล มี
ระเบยี บการเขา ศึกษาทชี่ ัดเจน ผูเ รียนตองปฏิบัตติ ามกฎระเบยี บทก่ี ําหนด เมอ่ื ปฏิบัตคิ รบถว นตามเกณฑที่

กําหนดก็จะไดรับปริญญา หรือประกาศนียบัตร จากสถานการณการเรียนรูด ังกลาวจะเห็นไดวา การ

เรียนรูอ าจเกิดไดหลายวิธี และการเรียนรูน ัน้ ไมจําเปนตองเกิดขึน้ ในสถาบันการศึกษาเสมอไป การ

เรียนรูอาจเกิดขึน้ ไดจากการเรียนรูด วยตนเอง หรือจากการเรียนโดยกลุมก็ได และการที่บุคคลมีความ

ตระหนักเรียนรูอ ยูภ ายในจิตสํานึกของบุคคลนั้น การเรียนรูด วยตนเองจึงเปนตัวอยางของการเรียนรูใ น

ลักษณะทีเ่ ปนการเรียนรู ที่ทําใหเกิดการเรียนรูต ลอดชีวิต ซึง่ มีความสําคัญสอดคลองกับการ

เปลย่ี นแปลงของโลกปจจบุ ัน และสนบั สนุนสภาพ “สังคมแหงการเรียนรู” ไดเปนอยางดี

“การเรยี นรูเปน เพ่ือนที่ดที ีส่ ุดของมนุษย”
(LEARNING makes a man fit company for himself) ... (Young)...

15

การเรียนรดู วยตนเองคอื อะไร

เม่ือกลาวถงึ การเรยี นดว ยตนเอง แลว บคุ คลโดยทวั่ ไปมกั จะเขา ใจวาเปนการเรียนทผี่ ูเ รียน
ทําการศึกษาคนควาดวยตนเองตามลําพังโดยไมตองพึ่งพาผูสอน แตแททจี่ ริงแลว การเรียนดวยตนเองที่
ตอ งการใหเกิดขนึ้ ในตัวผูเรียนนน้ั เปนกระบวนการเรียนรทู ผ่ี ูเรียนริเร่มิ การเรียนรดู วยตนเอง ตามความ
สนใจ ความตองการ และความถนัด มีเปา หมาย รูจ ักแสวงหาแหลง ทรพั ยากรของการเรียนรู เลือกวธิ ีการ
เรียนรู จนถึงการประเมนิ ความกาวหนาของการเรียนรขู องตนเอง โดยจะดําเนินการดวยตนเองหรือ
รวมมอื ชวยเหลอื กบั ผูอื่นหรือไมก ็ได ซ่งึ ผเู รยี นจะตอ งมคี วามรับผดิ ชอบและเปนผคู วบคุมการเรยี นของ
ตนเอง

ทัง้ นีก้ ารเรียนดวยตนเองนั้นมีแนวคิดพืน้ ฐานมาจากแนวคิดทฤษฎีกลุมมนุษยนิยมที่มีความเชื่อ
ในเรื่องความเปนอิสระและความเปนตัวของตัวเองของมนุษยวามนุษยทุกคนเกิดมาพรอมกับความดี มี
ความเปนอิสระ เปน ตวั ของตวั เอง สามารถหาทางเลือกของตนเอง มีศักยภาพและสามารถพัฒนาศักยภาพ
ของตนเองไดอยางไมมีขีดจํากัด รวมทัง้ มีความรับผิดชอบตอตนเองและผูอ ืน่ ซึ่งการเรียนดวยตนเอง
กอใหเกิดผลในทางบวกตอการเรียน โดยจะสงผลใหผูเรียนมีความเชื่อมั่นในตนเอง มีแรงจูงใจในการ
เรียนมากขึ้น มผี ลสัมฤทธ์ทิ างการเรยี นสงู ขึน้ และมีการใชว ิธีการเรียนท่ีหลากหลาย การเรียนดวยตนเอง
จึงเปนมาตรฐานการศึกษาทีค่ วรสงเสริมใหเกิดขึน้ ในตัวผูเรียน ทุกคน เพราะเมือ่ ใดก็ตามทีผ่ ูเ รียนมีใจ
รักที่จะศึกษา คนควาจากความตองการของตนเอง ผูเ รียนก็จะมีการศึกษาคนควาอยางตอเนือ่ งตอไปโดย
ไมตองมีใครบอกหรือบังคับ เปนแรงกระตุนใหเกิดความอยากรูอยากเห็นตอไปไมมีที่สิน้ สุด ซ่ึงจะ
นําไปสูการเปนผูเรียนรูตลอดชีวิตตามเปาหมายของการศึกษาตอไป

การเรียนดวยตนเองมีอยู 2 ลักษณะคือ ลักษณะทีเ่ ปนการจัดการเรียนรูท ี่มีจุดเนนใหผูเ รียนเปน
ศูนยกลางในการเรียนโดยเปนผูรับผิดชอบและควบคุมการเรียนของตนเองโดยการวางแผน ปฏิบัติการ
เรยี นรู และประเมนิ การเรยี นรดู ว ยตนเอง ซึ่งไมจําเปนจะตองเรียนดวยตนเองเพียงคนเดียวตามลําพัง และ
ผูเรียนสามารถถายโอนการเรียนรูแ ละทักษะทีไ่ ดจากสถานการณหนึง่ ไปยังอีก สถานการณหนึง่ ได ใน
อีกลักษณะหนึง่ เปนลักษณะทางบุคลิกภาพทีม่ ีอยูใ นตัวผูที่เรียนดวยตนเองทุกคนซึง่ มีอยูใ นระดับที่ไม
เทากนั ในแตละสถานการณก ารเรยี น โดยเปนลักษณะท่สี ามารถพัฒนาใหสงู ข้นึ ไดแ ละจะพัฒนาไดสูงสุด
เมอ่ื มีการจดั สภาพการจัดการเรยี นรทู เี่ ออื้ กัน

การเรยี นดว ยตนเอง (Self-Directed Learning) เปนกระบวนการเรียนรูท ีผ่ ูเรียนริเริม่ การเรียนรูด วย
ตนเอง ตามความสนใจ ความตองการ และความถนัด มีเปาหมาย รูจักแสวงหาแหลงทรัพยากรของการ
เรียนรู เลือกวิธีการเรียนรู จนถึงการประเมินความกาวหนาของการเรียนรูของตนเอง โดยจะดําเนินการดวย
ตนเองหรือรวมมือชวยเหลือกับผูอ ืน่ หรือไมก็ได ซึง่ ผูเ รียนจะตองมีความรับผิดชอบและเปนผูค วบคุมการ
เรยี นของ ตนเอง

16

การเรยี นรูดวยตนเองมคี วามสําคัญอยา งไร

การเรียนรูด วยตนเอง (Self-Directed Learning) เปนแนวทางการเรียนรูห นึง่ ทีส่ อดคลองกับการ
เปลีย่ นแปลงของสภาพปจจุบัน และเปนแนวคิดทีส่ นับสนุนการเรียนรูต ลอดชีวิตของสมาชิกในสังคมสู
การเปนสังคมแหงการเรียนรู โดยการเรียนรูด วยตนเองเปนการเรียนรูท ีท่ ําใหบุคคลมีการริเริม่ การเรียนรู
ดวยตนเอง มีเปาหมายในการเรียนรูท ี่แนนอน มีความรับผิดชอบในชีวิตของตนเอง ไมพึ่งคนอืน่ มี
แรงจูงใจ ทําใหผูเ รียนเปนบุคคลที่ใฝรู ใฝเรียน ทีม่ ีการเรียนรูตลอดชีวิต เรียนรูว ิธีเรียน สามารถเรียนรู
เรือ่ งราวตาง ๆ ไดมากกวาการเรียนทีม่ ีครูปอนความรูใหเพียงอยางเดียว การเรียนรูดวยตนเองไดนับวา
เปนคุณลักษณะทีด่ ีที่สุดซึ่งมีอยูใ น ตัวบุคคลทุกคน ผูเ รียนควรจะมีคุณลักษณะของการเรียนรูด วยตนเอง
การเรียนรูดวยตนเองจัดเปนกระบวนการเรียนรูต ลอดชีวิต ยอมรับในศักยภาพของผูเ รียนวาผูเ รียนทุกคน
มีความสามารถทีจ่ ะเรียนรูส ิง่ ตาง ๆ ไดดวยตนเอง เพือ่ ทีต่ นเองสามารถทีด่ ํารงชีวิตอยูใ นสังคมทีม่ ีการ
เปลี่ยนแปลงอยูตลอดเวลาไดอยางมีความสุข ดงั นน้ั การเรียนรูดวยตนเองมคี วามสําคญั ดงั นี้

1. บุคคลที่เรียนรูด วยการริเริ่มของตนเองจะเรียนไดมากกวา ดีกวา มีความตั้งใจ มีจุดมุงหมาย
และมีแรงจูงใจสูงกวา สามารถนําประโยชนจากการเรียนรูไ ปใชไดดีกวาและยาวนานกวาคนทีเ่ รียนโดย
เปน เพียงผูรบั หรอื รอการถายทอดจากครู

2. การเรียนรูดวยตนเองสอดคลองกับพัฒนาการทางจิตวิทยา และกระบวนการทางธรรมชาติ ทํา
ใหบุคคลมีทิศทางของการบรรลุวุฒิภาวะจากลักษณะหนึง่ ไปสูอ ีกลักษณะหนึง่ คือ เมื่อตอนเด็ก ๆ เปน
ธรรมชาติที่จะตองพึง่ พิงผูอืน่ ตองการผูปกครองปกปองเลีย้ งดู และตัดสินใจแทนให เมื่อเติบโตมี
พัฒนาการขึน้ เรือ่ ยๆ พัฒนาตนเองไปสูความเปนอิสระ ไมตองพึ่งพิงผูป กครอง ครู และผูอืน่ การพัฒนา
เปนไปในสภาพที่เพิ่มความเปนตัวของตัวเอง

3. การเรียนรดู ว ยตนเองทําใหผูเรียนมีความรบั ผดิ ชอบ ซ่ึงเปนลักษณะท่ีสอดคลองกับพัฒนาการ
ใหม ๆ ทางการศึกษา เชน หลักสูตร หองเรียนแบบเปด ศูนยบริการวิชาการ การศึกษาอยางอิสระ
มหาวิทยาลยั เปด ลว นเนน ใหผูเรียนรบั ผิดชอบการเรยี นรเู อง

4. การเรียนรดู ว ยตนเองทาํ ใหมนษุ ยอ ยูร อด การมคี วามเปล่ยี นแปลงใหม ๆ เกิดขึ้นเสมอ ทําใหมี
ความจําเปนที่จะตองศึกษาเรียนรู การเรยี นรดู วยตนเองจงึ เปน กระบวนการตอเนือ่ งตลอดชวี ิต

การเรยี นรดู วยตนเอง เปนคุณลักษณะที่สําคัญตอการดําเนินชีวิตทีม่ ีประสิทธิภาพ ชวยใหผูเ รียน
มีความตั้งใจและมีแรงจูงใจสูง มีความคิดริเริ่มสรางสรรค มีความยืดหยุนมากขึน้ มีการปรับพฤติกรรม
การทํางานรวมกับผูอืน่ ได รูจ ักเหตุผล รูจ ักคิดวิเคราะห ปรับและประยุกตใชวิธีการแกปญหาของตนเอง
จัดการกับปญหาไดดีขึ้น และสามารถนําประโยชนของการเรียนรูไปใชไดดีและยาวนานขึ้น ทําใหผูเรียน
ประสบความสําเร็จในการเรียน

17

การเรยี นรดู ว ยตนเองมีลักษณะอยา งไร

การเรยี นรดู วยตนเอง สามารถจาํ แนกออกเปน 2 ลกั ษณะสาํ คัญ ดงั น้ี
1. ลักษณะที่เปนบุคลิกคุณลักษณะสวนบุคคลของผูเรียนในการเรียนดวยตนเอง จัดเปน
องคประกอบภายในทีจ่ ะทําใหผูเ รียนมีแรงจูงใจอยากเรียนตอไป โดยผูเรียนท่ีมี คุณลักษณะในการเรียน
ดวยตนเองจะมีความรับผิดชอบตอความคิดและการกระทําเกีย่ วกับการเรียน รวมทั้ง รับผิดชอบในการ
บรหิ ารจดั การตนเอง ซ่ึงมีโอกาสเกดิ ขึน้ ไดส งู สดุ เมอื่ มกี ารจัดสภาพการเรยี นรูทส่ี งเสริมกนั
2. ลักษณะทีเ่ ปนการจัดการเรียนรูใ หผูเ รียนไดเรียนดวยตนเอง ประกอบดวย ขัน้ ตอนการวาง
แผนการเรยี น การปฏิบัติตามแผน และการประเมนิ ผลการเรียน จัดเปนองคประกอบ ภายนอกทีส่ งผลตอ
การเรียนดวยตนเองของผูเ รียน ซึง่ การจัดการเรียนรูแ บบนีผ้ ูเรียนจะไดประโยชนจากการเรียนมากทีส่ ุด
Knowles (1975) เสนอใหใชสัญญาการเรียน (Learning contracts) เปนการมอบหมายภาระงานใหแก
ผเู รียนวาจะตอ งทําอะไรบางเพ่ือใหไ ดร ับความรูตามเปาประสงคแ ละผูเ รียนจะปฏบิ ตั ติ ามเงือ่ นไขนัน้

องคป ระกอบของการเรยี นรดู ว ยตนเองมอี ะไรบา ง

องคป ระกอบของการเรยี นรูดวยตนเอง มดี ังนี้
1. การวิเคราะหความตองการของตนเองจะเริ่มจากใหผูเรียนแตละคนบอกความตองการ
และความสนใจของตนในการเรียนกับเพื่อนอีกคน ทําหนาทเี่ ปน ท่ีปรกึ ษา แนะนาํ และเพอ่ื นอกี คน
ทําหนาที่จดบันทึก และใหก ระทาํ เชน น้ีหมนุ เวยี น ทง้ั 3 คน แสดงบทบาทครบทั้ง 3 ดา น คอื ผเู สนอ
ความตองการ ผใู หค าํ ปรึกษา และผูคอยจดบนั ทึก การสังเกตการณ เพอ่ื ประโยชนใ นการเรยี น
รว มกันและชวยเหลือซง่ึ กันและกนั ในทุกๆ ดา น
2. การกําหนดจุดมุงหมายในการเรียน โดยเริ่มจากบทบาทของผูเรียนเปนสําคัญ ผเู รียน
ควรศึกษาจุดมุงหมายของวิชา แลว เขยี นจดุ มงุ หมายในการเรยี นของตนใหช ดั เจน เนน พฤตกิ รรมท่ี
คาดหวงั วดั ได มีความแตกตางของจุดมุงหมายในแตละระดับ
3. การวางแผนการเรยี น ใหผูเ รยี นกําหนดแนวทางการเรยี นตามวตั ถุประสงคท ี่ระบุไว
จัดเนื้อหาใหเหมาะสมกับสภาพความตองการและความสนใจของตน ระบกุ ารจดั การเรยี นรใู ห
เหมาะสมกับตนเองมากที่สุด
4. การแสวงหาแหลงวิทยาการทั้งที่เปนวัสดุและบุคคล
4.1 แหลงวิทยาการที่เปนประโยชนในการศึกษาคนควา เชน หองสมุด พิพธิ ภัณฑ เปน ตน
4.2 ทักษะตาง ๆ ทม่ี สี ว นชว ยในการแสวงแหลง วทิ ยาการไดอ ยา งสะดวกรวดเร็ว เชน
ทักษะการตั้งคําถาม ทักษะการอาน เปนตน
5. การประเมินผล ควรประเมินผลการเรียนดวยตนเองตามที่กําหนดจุดมุงหมายของการ
เรยี นไว และใหส อดคลอ งกบั วัตถุประสงคเ กยี่ วกบั ความรู ความเขาใจ ทักษะ ทัศนคติ คานยิ ม มี

18

ขน้ั ตอนในการประเมนิ คอื
5.1 กําหนดเปาหมาย วัตถุประสงคใ หชัดเจน
5.2 ดาํ เนินการใหบ รรลุวัตถุประสงคซง่ึ เปน ส่ิงสาํ คญั
5.3 รวบรวมหลักฐานจากผลการประเมินเพ่ือตัดสินใจซ่งึ ตองตัง้ อยูบนพ้นื ฐานของ

ขอ มลู ทส่ี มบูรณและเช่ือถือได

5.4 เปรียบเทยี บขอมลู กอนเรียนกับหลังเรยี นเพ่ือดูวาผูเรียนมีความกาวหนาเพียงใด
5.5 ใชแ หลงขอ มูลจากครูและผูเรียนเปนหลกั ในการประเมิน

องคประกอบของการเรียนรูดว ยตนเอง ผูเรียนควรมีการวิเคราะหความตองการ วเิ คราะห
เนอ้ื หา กาํ หนดจดุ มงุ หมายและการวางแผนในการเรยี น มีความสามารถในการแสวงหาแหลง
วิทยาการ และมีวิธีในการประเมนิ ผลการเรยี นรูดว ยตนเอง โดยมเี พื่อนเปนผูรว มเรียนรไู ปพรอมกัน
และมีครเู ปน ผูช ้ีแนะ อาํ นวยความสะดวก และใหคาํ ปรึกษา ท้งั นี้ ครูอาจตองมีการวิเคราะหความ

พรอมหรือทักษะท่จี าํ เปน ของผเู รียนในการกา วสูก ารเปนผูเรยี นรูด ว ยตนเองได

รายละเอียดกิจกรรมการเรียนรู

กิจกรรมที่ 1 ใหอธิบายความหมายของคําวา “การเรยี นรูดว ยตนเอง” โดยสังเขป
กิจกรรมท่ี 2 ใหอ ธิบาย “ความสําคัญของการเรียนรูดวยตนเอง” โดยสังเขป
กิจกรรมท่ี 3 ใหสรุปสาระสําคัญของ “ลักษณะการเรียนรูดวยตนเอง” มาพอสังเขป
กิจกรรมท่ี 4 ใหสรุปสาระสําคัญของ “องคป ระกอบของการเรยี นรดู วยตนเอง” มาพอสังเขป

19

เรอ่ื งที่ 2 การกําหนดเปา หมาย และการวางแผนการเรยี นรูดว ยตนเอง

กระบวนการในการเรียนรูดว ยตนเอง ความรบั ผดิ ชอบในการเรยี นรดู วยตนเองของผูเรียน เปน
ส่ิงสําคญั ท่ีจะนาํ ผูเรียนไปสูการเรยี นรูดวยตนเอง เพราะความรบั ผิดชอบในการเรยี นรดู วยตนเองน้ัน
หมายถงึ การที่ผูเ รยี นควบคุมเนอ้ื หา กระบวนการ องคประกอบของสภาพแวดลอมในการเรียนรูของ
ตนเอง ไดแ ก การวางแผนการเรียนของตนเอง โดยอาศัยแหลงทรัพยากรทางความรูตางๆ ทจ่ี ะชวยนํา
แผนสกู ารปฏบิ ัติ แตภายใตความรับผดิ ชอบของผูเรียน ผเู รียนรดู วยตนเองตองเตรียมการวางแผนการ
เรยี นรขู องตน และเลอื กส่ิงทจี่ ะเรียนจากทางเลอื กทก่ี าํ หนดไว รวมทงั้ วางโครงสรา งของแผนการเรยี นรู
ของตนอกี ดว ย ในการวางแผนการเรยี นรู ผูเรยี นตองสามารถปฏบิ ตั ิงานท่กี ําหนด วนิ จิ ฉยั ความชว ยเหลอื
ท่ตี อ งการ และทาํ ใหไ ดค วามชว ยเหลอื น้ัน สามารถเลือกแหลงความรู วเิ คราะห และวางแผนการการ
เรยี นทง้ั หมด รวมทั้งประเมินความกาวหนาในการเรียนของตน

ในการเรยี นรดู ว ยตนเองผูเรียนและครูควรมีบทบาทอยางไร
การเปรียบเทยี บบทบาทของครแู ละผูเรยี นตามกระบวนการเรียนรดู ว ยตนเอง

บทบาทของผเู รียนในการเรียนรดู ว ยตนเอง บทบาทของครใู นการเรียนรูดว ยตนเอง
1. การวเิ คราะหค วามตองการในการเรยี น 1. การวิเคราะหค วามตอ งการในการเรยี น
 วนิ จิ ฉยั การเรียนรู  สรางความคุนเคยใหผูเรียนไววางใจ เขาใจ

 วินิจฉัยความตองการในการเรียนรูของตน บทบาทครู บทบาทของตนเอง

 รบั รูและยอมรับความสามารถของตน  วเิ คราะหความตองการการเรยี นรขู องผูเรียน

 มีความรับผิดชอบในการเรียนรู และพฤตกิ รรมทต่ี องการใหเกดิ แกผูเรียน

 สรางบรรยากาศการเรียนรูที่พอใจดวยตนเอง  กําหนดโครงสรางคราว ๆ ของหลกั สตู ร

 มีสวนรวมในการระบุความตองการในการเรียน ขอบเขตเนื้อหากวาง ๆ สรางทางเลือกที่

 เลือกส่งิ ทีจ่ ะเรียนจากทางเลือกตางๆ ที่ หลากหลาย

กาํ หนด  สรา งบรรยากาศใหเกิดความตองการการเรียน

 วางโครงสรางของโครงการเรียนของตน  วเิ คราะหความพรอมในการเรยี นรูข องผูเ รียน

โดยการตรวจสอบความพรอมของผูเรียน

 มสี ว นรว มในการตดั สนิ ใจในทางเลอื กน้ัน

 แนะนําขอ มลู ใหผ ูเรยี นคิด วเิ คราะหเ อง

20

การเปรียบเทยี บบทบาทของครูและผูเรยี นตามกระบวนการเรียนรูดวยตนเอง (ตอ)

บทบาทของผเู รียนในการเรยี นรดู วยตนเอง บทบาทของครใู นการเรียนรูดว ยตนเอง
2. การกําหนดจุดมงุ หมายในการเรียน 2. การกําหนดจดุ มุง หมายในการเรียน
 ฝก การกาํ หนดจุดมงุ หมายในการเรยี น  กําหนดโครงสรางคราวๆ วัตถุประสงคการ
 รูจดุ มุง หมายในการเรียน และเรยี นใหบ รรลุ เรยี นของวชิ า
 ชวยใหผูเรยี นเปล่ียนความตองการทม่ี ีอยใู ห
จุดมุงหมาย
 รวมกนั พฒั นาเปา หมายการเรยี นรู เปนจดุ มุงหมายการเรียนรูท ่ีวัดไดเปนไดจรงิ
 กําหนดจุดมุงหมายจากความตองการของตน  เปดโอกาสใหมีการระดมสมอง รว มแสดง
ความคดิ เห็นและการนาํ เสนอ
3. การออกแบบแผนการเรียน  แนะนําขอ มลู ใหผูเรียนคิด วเิ คราะหเอง
 ฝกการทํางานอยางมีขั้นตอนจากงายไปยาก 3. การออกแบบแผนการเรียน
 การใชยุทธวิธีที่เหมาะสมในการเรียน  เตรียมความพรอมโดยจัดประสบการณการ
 มีความรับผิดชอบในการดําเนินงานตามแผน เรยี นรู เสริมทกั ษะท่จี ําเปน ในการเรียนรู
 รว มมอื รว มใจรับผิดชอบการทาํ งานกลมุ  มสี ว นรว มในการตดั สนิ ใจ วิธีการทํางาน ตอ ง
 รบั ผิดชอบควบคุมกจิ กรรมการเรยี นรูของ ทราบวา เร่อื งใดใชวิธใี ด สอนอยา งไร มสี ว นรว ม
ตนเองตามแผนการเรยี นทก่ี าํ หนดไว ตัดสนิ ใจเพยี งใด
 ย่วั ยใุ หเกดิ พฤตกิ รรมการเรยี นรู
4. การแสวงหาแหลง วิทยาการ  ผูป ระสานสิง่ ทตี่ นเองรกู ับส่ิงทผี่ เู รยี นตองการ
 ฝกคนหาความรูตามที่ไดรับมอบหมายจาก
 แนะนําขอมลู ใหผ ูเรียนคิด วเิ คราะหเองจนได
แหลง การเรยี นรทู ่ีหลากหลาย แนวทางทแ่ี จม แจง สรางทางเลือกที่หลากหลาย
 กําหนดบุคคล และสอ่ื การเรียนท่เี กย่ี วของ ใหผเู รยี นเลอื กปฏบิ ัตติ ามแนวทางของตน
 มสี ว นรว มในการสบื คน ขอมูลรวมกับเพื่อนๆ 4. การแสวงหาแหลง วิทยาการ
 สอนกลยุทธการสืบคนขอมูล ถายทอดความรู
ดวยความรับผิดชอบ
 เลอื กใชประโยชนจากกิจกรรมและยุทธวิธที ม่ี ี ถาผเู รียนตองการ
ประสิทธภิ าพเพอ่ื ใหบรรลวุ ัตถปุ ระสงคทกี่ าํ หนด  กระตนุ ความสนใจชี้แหลง ความรู แนะนําการใชส ื่อ
 จดั รปู แบบเน้ือหา สอื่ การเรียนที่เหมาะสม

บางสวน
 สงั เกต ตดิ ตาม ใหคาํ แนะนาํ เมื่อผูเรียนเกดิ
ปญหาและตองการคําปรึกษา

21

การเปรียบเทียบบทบาทของครแู ละผูเรยี นตามกระบวนการเรียนรูดวยตนเอง (ตอ)

บทบาทของผเู รยี นในการเรยี นรูดวยตนเอง บทบาทของครใู นการเรียนรูดว ยตนเอง
5. การประเมินผลการเรียนรู 5. การประเมินผลการเรยี นรู
 ฝก การประเมินผลการเรยี นรดู ว ยตนเอง  ใหค วามรแู ละฝก ผเู รยี นในการประเมินผลการ
 มสี ว นรว มในการประเมินผล เรยี นรทู หี่ ลากหลาย
 ผูเรียนประเมินผลสมั ฤทธิด์ ว ยตนเอง  เปดโอกาสใหผ เู รยี นนาํ เสนอวิธีการ เกณฑ
ประเมินผล และมสี ว นรว มในการตัดสนิ ใจ
 จัดทําตารางการประเมินผลที่จะใชรวมกัน
 แนะนาํ วิธกี ารประเมนิ เม่ือผเู รียนมขี อ สงสยั

จะเห็นไดว า ทัง้ ผูเรยี นและครูตองมกี ารวนิ จิ ฉัยความตองการสิง่ ท่จี ะเรียน ความพรอม
ของผูเรียนเกย่ี วกับทักษะท่ีจําเปนในการเรียน การกําหนดเปาหมาย การวางแผนการเรยี นรู การ
แสวงหาแหลง วทิ ยาการ การประเมนิ ผลการเรยี นรู ซง่ึ ครเู ปนผูฝก ฝน ใหแ รงจงู ใจ แนะนาํ อาํ นวยความ
สะดวกโดยเตรียมการเบื้องหลัง และใหคาํ ปรึกษา สว นผเู รียนตอ งเปน ผเู ร่ิมตนปฏบิ ตั ิ ดว ยความ
กระตอื รอื รน เอาใจใส และมีความรับผิดชอบ กระทาํ อยา งตอ เนอ่ื งดว ยตนเอง เรยี นแบบมสี ว นรว ม

จึงทาํ ใหผูเรียนเปนผูเ รียนรดู ว ยตนเองได ดงั หลักการที่วา “การเรยี นรูตอ งเร่มิ ตนท่ีตนเอง” และ
ศกั ยภาพอนั พรอมท่ีจะเจรญิ เติบโตดวยตนเองนัน้ ผเู รยี นควรนาํ หัวใจนักปราชญ คือ สุ จิ ปุ ลิ หรอื
ฟง คิด ถาม เขยี น มาใชในการสังเคราะหความรู นอกจากน้ี กระบวนการเรียนรูในบริบททางสังคม
จะเปน พลงั อนั หนง่ึ ในการเรยี นรดู ว ยตนเอง ซ่งึ เปน การเรียนรใู นสภาพชวี ติ ประจําวนั ท่ตี องอาศัย
สภาพแวดลอ มมสี ว นรว มในกระบวนการ ทําใหเกิดบรรยากาศการแลกเปลี่ยน พึ่งพากัน แตภ ายใต
ความเปน อิสระในทางเลือกของผเู รียนดวยวิจารณญาณท่อี าศยั เหตุผล ประสบการณ หรือคาํ ชแ้ี นะ
จากผรู ู ครู และผเู รยี นจึงเปน ความรับผดิ ชอบรว มกนั ตอ ความสาํ เร็จในการเรียนรดู วยตนเอง

22

ลกั ษณะสําคัญในการเรยี นรดู วยตนเองของผเู รียน มีดงั น้ี
1. การมีสวนรวมในการวางแผน การปฏิบัติตามแผน และการประเมนิ ผลการเรยี นรู ไดแก

ผูเรยี นมี
สว นรว มวางแผนกิจกรรมการเรียนรบู นพนื้ ฐานความตองการของกลมุ ผูเรยี น

2. การเรียนรูทคี่ ํานงึ ถึงความสําคญั ของผูเรยี นเปน รายบคุ คล ไดแ ก ความแตกตางใน
ความสามารถ ความรูพนื้ ฐาน ความสนใจเรียน วิธีการเรยี นรู จดั เน้ือหาและสอ่ื ใหเ หมาะสม

3. การพัฒนาทักษะการเรียนรูดวยตนเอง ไดแ ก การสืบคนขอมูล ฝกเทคนิคที่จาํ เปน เชน การ
สงั เกต การอานอยางมีจุดประสงค การบันทึก เปน ตน

4. การพฒั นาทกั ษะการเรียนรซู ่ึงกันและกัน ไดแ ก การกาํ หนดใหผ ูเรยี นแบง ความรบั ผิดชอบใน
กระบวนการเรยี นรู การทํางานเดี่ยว และเปนกลุมทีม่ ที กั ษะการเรียนรตู า งกัน

5. การพัฒนาทักษะการประเมินตนเองและการรวมมือในการประเมินกับผูอื่น ไดแ ก การให
ผูเรียนเขาใจความตองการในการประเมิน ยอมรับการประเมินจากผอู ื่น เปดโอกาสใหประเมินหลาย
รูปแบบ

กระบวนการในการเรยี นรูดว ยตนเอง เปน วธิ ีการที่ผเู รียนตองจัดกระบวนการเรียนรูดว ยตนเอง

โดยดาํ เนนิ การ ดงั น้ี

1. การวินิจฉัยความตองการในการเรียน

2. การกําหนดจุดมุงหมายในการเรียน

3. การออกแบบแผนการเรียน

4. การดาํ เนินการเรยี นรูจากแหลงวิทยาการ

5. การประเมินผล

การตอบสนองของผูเรียนและครูตามกระบวนการในเรยี นรดู ว ยตนเอง มดี ังนี้

ขนั้ ตอน การตอบสนองของ การตอบสนองของครู
ผูเรยี น

1. วินิจฉัยความ 1. ศึกษา ทําความเขาใจ 1. กระตุน ใหผูเ รียนตระหนักถึงความจําเปนในการ

ตองการในการเรียนรู คําอธิบายรายวิชา เรยี นรดู ว ยตนเอง

ของผเู รยี น 2. วินิจฉัยความตองการ 2. วิเคราะหคําอธิบายรายวิชา จุดประสงค เนื้อหา

ในการเรียนของตนเอง กิจกรรมและการประเมินการเรียนรายวิชา

ทั ง้ ร า ย วิ ช า แ ล ะ ร า ย 3. อธิบายใหผ ูเรียนเขาใจคําอธิบายรายวิชา

หัวขอ การเรียน 4. ใหคําแนะนําแกผูเ รียนในการวินิจฉัยความ

3. แบงกลุม อภิปราย ตอ งการในการเรยี น

เกีย่ วกับความตองการ 5. อํานวยความสะดวกในการเรียนแบบรวมมือใน

23

ขน้ั ตอน การตอบสนองของ การตอบสนองของครู
ผเู รียน

ใ น ก า ร เ รี ย น เ พื อ่ ใ ห กลุม
ผเู รียนแตละคนมนั่ ใจใน

ก า ร วิ นิ จ ฉั ย ค ว า ม
ตองการในการเรียนของ
ตนเอง

2. กําหนดจุดมุงหมาย 1. ผูเ รียนแตละคนเขียน 1. ใหคําแนะนําแกผูเ รียนในการเขียนจุดมุง หมาย
ใน จุดมุง หมาย การเรียนใน การเรยี นทถ่ี กู ตอง

การเรยี น แตละหัวขอการเรียน ที่

วัดได สอดคลองกับ

ค ว า ม ต อ ง ก า ร ใ น ก า ร

เ รี ย น ข อ ง ผู เ รี ย น แ ล ะ

อธิบายรายวิชา

3. วางแผนการเรียน 1. ทําความเขาใจ 1. ใหคําแนะนําผูเรียนเกี่ยวกับความจําเปนและ
โดยเขียนสัญญาการ เกีย่ วกับความจําเปน วธิ กี ารวางแผนการเรยี น
เรยี น และวิธีการวางแผนการ 2. ใหคาํ แนะนาํ ผเู รยี นในการเขียนสญั ญาการเรยี น

เรยี น
2. เขียนสัญญาการเรียน
ที ส่ อ ด ค ล อ ง กั บ
คํ า อ ธิ บ า ย ร า ย วิ ช า
รวมทัง้ ความตองการ
และความสนใจของ
ตนเอง ในการเรียนแต
ละครัง้

4. เขยี นโครงการเรยี นรู 1. รวมกับผสู อนและ 1. ใหคําแนะนําในการเขียนโครงการเรียนรูรายวิชา
เพอ่ื นเขยี นโครงการ 2. พจิ ารณาโครงการเรียนรูรวมกับผเู รยี นโดย
เรียนรูของทั้งชั้น โดย กระตนุ ใหผ ูเรียนแสดงความคิดเหน็ อยา งทั่วถึง
พิจารณาจากโครงการ 3. รว มกบั ผเู รียนสรุปโครงการเรยี นรูใหเหมาะสม

24

ข้ันตอน การตอบสนองของ การตอบสนองของครู
5. ดาํ เนนิ การเรยี นรู ผเู รยี น

เรียนรูท่ผี ูส อนรางมา

และสญั ญาการเรยี นของ

ทุกคน

1. ทบทวนความรูเ ดิม 1. ทดสอบความรูเดิมของผูเรียน โดยใชเทคนิคการ

ข อ ง ต น เ อ ง ที ่จํ า เ ป น ตั้งคําถามหรือทดสอบ

สําหรับการสรางความรู 2. ใหความรเู สรมิ เพอ่ื ใหแ นใจวาผเู รยี นจะสามารถ
ใหม โดยการตอบ เชื่อมโยงความรูเดิมกับ ความรูใหมได
คํ า ถ า ม ห รื อ ทํ า 3. ตั้งคําถามเพอ่ื กระตนุ ใหผูเรยี นคน หา คําตอบ
แบบทดสอบ
และประมวลคาํ ตอบดว ยตนเอง
2. ผูเ รียนแตละคน 4. สรางบรรยากาศที่สงเสริมการเรียน
ดําเนินการเรียนตาม 5. ใหค าํ ปรึกษา ใหข อมูล ชว ยเหลอื และอาํ นวย
สัญญาการเรียนอยาง ความสะดวกในกิจกรรมการเรียนของผูเรียนตาม
กระตือรือรน โดยการ ความจําเปนและความตองการของผูเรียน
สื บ ค น แ ล ะ แ ส ว ง ห า 6. กระตุนใหผ ูเรยี นใชความรูและ ประสบการณ
ความรูเพื่อสนองตอบ เดิมที่เกี่ยวของกันมาใชในการคนหาคําตอบ โดยให
ความตองการในการ ยกตวั อยางหรือเปรยี บเทียบเหตุการณที่เก่ยี วของ
เ รี ย น ด ว ย วิ ธี ก า ร ที ่ กับเรอื่ งท่ีเรยี น
หลากหลาย และใช 7. ติดตามในการเรียนของผเู รยี นตามสญั ญาการ
แหลงทรัพย าก รก าร เรยี นและใหค าํ แนะนาํ
เรียนทีเ่ หมาะสมตาม 8. ตดิ ตามเปนระยะๆ และใหข อ มูลปอ นกลับแก
ค ว า ม ต อ ง ก า ร ข อ ง ผูเรียน
ตนเอง โดยนําความรู 9. บันทึกปญหาและขอขัดของตางๆในการดําเนิน
และประสบการณเดิมที่ กจิ กรรมการเรยี นเพอ่ื เสนอแนะการปรบั ปรงุ ใหด ี
เกีย่ วของกันมาใชใน ขนึ้
การคนหาคําตอบ
10. ใหอ ิสระแกผเู รยี นในการทาํ กจิ กรรม
3. แบงกลุม เรียนแบบ และกระตนุ ใหผเู รียนมสี ว นรวมในกิจกรรมการ
รวมมือ เพื่อศึกษาใน เรียนอยา งเต็มท่ี ยอมรับฟงความคิดเห็นของผูเรยี น
ป ร ะ เ ด็ น ที ่ต อ ง ต อ บ และไมตัดสินวาความคิดเห็นของผูเรียนไมถกู ตอ ง
คําถาม โดยการปรับ 11. กระตนุ ใหผ ูเรียนสอ่ื สารความรคู วาม เขาใจและ

25

ขนั้ ตอน การตอบสนองของ การตอบสนองของครู
ผูเ รยี น

จุดมุง หมายในการเรียน แนวคดิ ของตนเองใหผ อู ่ืน เขาใจอยางชัดเจน
ของ ผูเ รียนแตละคน 12. กระตนุ ใหผูเรยี นมีสว นรวมในการอภปิ ราย

เปนของกลุม แลวแบง แลกเปลี่ยนความคิดเห็นอยางกวางขวางทั้งในกลุม
บ ท บ า ท ห น า ที ่เ พื อ่ และชน้ั เรียน
แสวงหาความรู โดยใช 13. สังเกตการเรียนของผูเรียน บนั ทกึ พฤติกรรม
เทคนิคการตัง้ คําถาม และกระบวนการเรียนของ ผูเรียน รวมท้ังเหตุการณ
เ พื่ อ นํ า ไ ป สู ก า ร ห า ทส่ี งผลตอ การเรียน
คําตอบ ทัง้ นีก้ ลุม ผูเ รียน 14. กระตนุ ใหผูเรียนสรปุ ความรูความเขา ใจใน
แตละกลุม อาจมีรูปแบบ บทเรยี นดวยตนเอง
ในการทํากลุมที่แตกตาง 15. กลั่นกรอง แกไ ข และเสริมสาระสําคัญของ
กัน บทเรียนใหชัดเจนและครอบคลุมจุดมุงหมายการ

4. ใชความคิดอยางเต็มที่ เรยี น
มีปฏสิ ัมพันธ โตตอบ 16. รวมกับผูเรียนอภปิ รายเกี่ยวกบั วธิ กี ารเรยี นที่มี
คัดคาน สนบั สนนุ และ ประสิทธิภาพ ส่ิงที่สนบั สนุนและส่งิ ท่ขี ัดขวางการ
แลกเปลย่ี นความคดิ เห็น เรยี น

และความรสู ึกทเี่ ปด

กวา งในกลุม และรบั ฟง

ความคิดเห็นของผูอื่น

เพื่อหาแนวทางการ

ไดมาซึ่งคําตอบที่

ตองการของตนเองและ

ของกลุม

5. แสดงความสามารถ

ของตนเอง และยอมรับ

ความสามารถของผูอื่น

6. ตดั สนิ ใจ และชว ย

แกปญหาตา งๆท่ีเกิดข้ึน

ในกจิ กรรมการเรยี น

7. ฝกปฏบิ ัติทักษะท่ีตอง

26

ขนั้ ตอน การตอบสนองของ การตอบสนองของครู
ผเู รียน

ศึกษาตาม จุดมุงหมาย
การเรยี น

8. ขอความชวยเหลือ
จากผสู อน ตามความ
เหมาะสม
9. ปรกึ ษาผูสอนเปน
ระยะๆ ตามที่ระบุไวใน
สญั ญาการเรยี นเพอ่ื ขอ
คาํ แนะนาํ ชว ยเหลอื
10. ปรับเปลี่ยนการ
ดาํ เนนิ การเรยี น ตาม

ความเหมาะสม และ
บันทึกสิง่ ท่ี ปรบั เปล่ยี น
ลงในสญั ญาการเรยี นให
ชดั เจน และนําไปเปน
ขอ มลู ในการวินิจฉยั
ตนเองเพ่ือตง้ั
จุดมุงหมายในการเรียน
ครงั้ ตอไป
11. อภิปรายและสรุป

ความรูทไี่ ดในกลมุ
12. นําเสนอวธิ กี ารเรียน
และความรทู ไ่ี ดต อท้งั
ชัน้ โดยใชรูปแบบใน
การแสดงออกในสิ่งที่
ตนไดเรียนรทู ี่
หลากหลาย
13. อภิปราย แสดงความ
คดิ เหน็ สะทอ น

27

ข้ันตอน การตอบสนองของ การตอบสนองของครู
ผูเรียน
6. ประเมินผลการ
เรยี นรู ความรสู กึ และให
ขอ เสนอแนะเกย่ี วกบั

วิธกี ารเรียนดวยตนเองท่ี
มีประสทิ ธภิ าพ สิง่
สนบั สนนุ และสง่ิ
ขัดขวางการ เรยี น
14. รว มกนั สรปุ ประเด็น
ความรูท ไ่ี ดใน ชนั้ เรยี น
15. เขียนรายงานผลการ
เรยี น ทง้ั ในดา นเนอ้ื หา
และวธิ ีการเรยี น รวมทั้ง

ความรสู กึ เกี่ยวกับ
ความสําเร็จหรือไม
สาํ เร็จในการเรียนเปน
รายบุคคลและรายกลุม

1. ประเมนิ ผลการเรียน 1. กระตนุ ใหผูเรยี นตรวจสอบความรูความเขาใจ
ของตนเองตลอดเวลา
ของตนเอง โดย
2. ประเมินการเรียนของผูเรียนจากการสังเกต
เปรียบเทียบกับ

จุดมุงหมายในการเรียน พฤตกิ รรมในการเรยี น ความสามารถในการเรียน
ตามสัญญาการเรียน และผลงานในแฟมสะสมงาน
ของตนเอง
2. ใหเพ่อื นและครชู วย 3. ใหข อมูลปอนกลับแกผเู รียนรายบุคคลและราย
สะทอ นผลการเรียน กลุมเกี่ยวกับกระบวนการเรียนดวยตนเองและ
3. ใหข อ มูลปอ นกลับแก พฤตกิ รรมในการเรยี นรวมท้ังใหข อ เสนอแนะตาม
ความ เหมาะสม
เพอ่ื นในกลมุ

กระบวนการเรียนรูดวยตนเอง ประกอบดวยขนั้ ตอน วินิจฉัยความตอ งการในการเรยี นรูของ
ผเู รยี น กาํ หนดจุดมุง หมายในการเรยี น วางแผนการเรียนโดยใชส ัญญาการเรยี น เขยี นโครงการเรียนรู
ดาํ เนินการเรียนรู และประเมินผลการเรยี นรูนน้ั ผเู รียนจะไดป ระโยชนจากการเรียนมากที่สุด “สญั ญา

28

การเรยี น ( Learning Contract)” เปนการมอบหมายภาระงานใหกับผูเรียนวาจะตองทําอะไรบาง
เพอ่ื ใหไ ดรับความรูตามเปาประสงค และผูเรียนจะปฏิบตั ิตามเง่อื นไขนั้น

สญั ญาการเรยี น (Learning Contract)

คําวา สัญญา โดยทั่วไปหมายถึง ขอตกลงระหวางบุคคล 2 ฝา ย หรอื หลายฝายวา จะทําการหรือ
งดเวนกระทําการอยางใดอยางหนึ่ง ความจริงนั้นในระบบการจัดการเรียนรูก็มีการทําสัญญากันระหวาง
ครกู บั ผูเรยี น แตส ว นมากไมไ ดเ ปน ลายลกั ษณอกั ษรวา ถาผเู รียนทาํ ไดอยา งน้นั แลว ผเู รียนจะไดรบั
อะไรบางตามขอตกลง สัญญาการเรียน จะเปนเครื่องมือที่ชวยใหผูเรียนสามารถกําหนดแนวการเรียนของ
ตัวเองไดดียง่ิ ขน้ึ ทําใหป ระสบผลสาํ เร็จตามจดุ มุงหมายและเปน เคร่ืองยนื ยนั ทเี่ ปนรปู ธรรม

ทานคงแปลกใจที่ไดยินคําวา “สญั ญา” เพราะคําน้เี ปนคาํ ท่ีคนุ หูกนั ดีอยู แตไมแนใจวา ทานเคย
ไดยินคําวา “สญั ญาการเรยี น” หรือยัง คําวาสัญญาการเรยี นมผี ูเรมิ่ ใชเปนคนแรกคือ Dr. M.S. Knowles

ศาสตราจารย สอนวิชาการศึกษาผูใหญ มหาวิทยาลัย North Carolina State ในสหรฐั อเมรกิ า
คําวา สัญญา แปลตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน แปลวา “ขอตกลงกนั ” ดงั นั้น สัญญา

การเรยี น ก็คือขอตกลงทผ่ี เู รียนไดท ําไวก ับครวู าเขาจะปฏิบตั ิอยางไรบางในกระบวนการเรยี นรูเพอ่ื ให
บรรลุจุดมุงหมายของหลักสูตรนั่นเอง

สญั ญาการเรยี นเปนรูปแบบของการเรียนรูท ่แี สดงหลกั ฐานของการเรียนรูโดยใชแฟมสะสม
ผลงานหรือ Portfolio

1. แนวคดิ
การจัดการเรยี นรใู นระะบบ เปนการเรียนรูทค่ี รูเปนผกู ําหนดรปู แบบ เน้ือหา กิจกรรมเปนสว น
ใหญ ผเู รยี นเปนแตเพยี งผปู ฏิบัติตาม ไมไดมีโอกาสในการมสี วนรวมในการวางแผนการเรยี น นกั
การศึกษาทั้งในตะวันตกและแอฟริกา มองเห็นวาระบบการศึกษาแบบนี้เปนระบบการศึกษาของพวก
จักรพรรดินิยมหรือเปนการศึกษาของพวกชนชั้นสูงบาง เปนระบบการศึกษาของผูถูกกดขี่บาง สรุปแลวก็
คือระบบการศึกษาแบบนีไ้ มไดฝก คนใหเปนตวั ของตวั เอง ไมไดฝ ก ใหค นรูจ ักพึ่งตนเอง จึงมผี ูพยายามท่ี
จะเปลี่ยนแนวคิดทางการศึกษาใหม อยางเชนระบบการศึกษาที่เนนการฝกใหคนไดรูจักพึ่งตนเองใน

ประเทศแทนซาเนีย การศึกษาที่ใหคนคิดเปนในประเทศไทยเราเหลานี้เปนตน รูปแบบของการศึกษาใน
อนาคต ควรจะมงุ ไปสูต วั ผูเรียนมากกวา ตวั ผสู อน เพราะวาในโลกปจจบุ ันวทิ ยาการใหม ๆ ได
เจริญกาวหนาไปอยางรวดเร็วมีหลายสิ่งหลายอยางที่มนุษยจะตองเรียนรู ถาจะใหแตมาคอยบอกกันคงทํา
ไมไ ด ดังนนั้ ในการเรียนจะตองมีการฝกฝนใหคิดใหรูจักการหาวธิ ีการทไ่ี ดศ ึกษาสงิ่ ที่คนตองการ กลาว
งา ย ๆ ก็คอื ผเู รียนท่ีไดรับการศึกษาแบบทีเ่ รียกวาเรยี นรเู พ่ือการเรียนในอนาคต

2. ทําไมจะตองมีการทําสญั ญาการเรยี น

29

ผลจากการวิจยั เกย่ี วกับการเรียนรูของผูใหญ พบวาผูใ หญจะเรยี นไดดีทีส่ ุดก็ตอ เม่อื การเรยี นรู

ดว ยตนเอง ไมใชการบอกหรือการสอนแบบทเี่ ปน โรงเรียน และผลจากการวิจัยทางดานจิตวิทยายังพบอีก

วา ผใู หญม ีลักษณะท่เี ดนชัดในเร่ืองความตองการทจี่ ะทาํ อะไรดวยตนเองโดยไมต องมีการสอนหรือการ

ชี้แนะมากนัก อยางไรก็ดีเมื่อพูดถึงระบบการศึกษาก็ยอมจะตองมีการกลาวถึงคุณภาพของบุคคลที่เขามา

อยูในระบบการศึกษา จึงมีความจําเปนที่จะตองกาํ หนดกฎเกณฑข ้นึ มาเพ่ือเปนมาตรฐาน ดังน้นั ถงึ แมจะ

ใหผูเรยี นเรยี นรดู วยตนเองก็ตามก็จาํ เปนจะตองสรางมาตรการข้ึนมาเพ่ือการควบคุมคุณภาพของผูเ รียน

เพื่อใหมีมาตรฐานตามที่สังคมยอมรับ เหตุนี้สัญญาการเรียนจึงเขามามีบทบาทในการเรียนการสอนเปน

การวางแผนการเรียนทเี่ ปนระบบ

ขอดขี องสญั ญาการเรยี น คือเปนการประสานความคิดท่ีวา การเรียนรู ควรใหผ ูเรียนกําหนด

และการศกึ ษาจะตองมเี กณฑมาตรฐานเขา ดว ยกันเพราะในสัญญาการเรยี นจะบงระบวุ าผเู รียนตองการ

เรียนเรื่องอะไรและจะวัดวาไดบรรลุตามความมุงหมายแลวนั้นหรือไมอยา งไร มีหลักฐานการเรยี นรู

อะไรบางที่

บงบอกวาผเู รยี นมผี ลการเรียนรอู ยา งไร

3. การเขียนสัญญาการเรียน

การเรียนรูดวยตนเอง ซ่งึ เรมิ่ จากการจัดทําสญั ญาการเรียนจะมลี าํ ดับการดาํ เนนิ การ ดังนี้
ขน้ั ท่ี 1 แจกหลักสูตรใหกบั ผูเ รียนในหลกั สตู รจะตองระบุ
 จุดประสงคของรายวิชานี้

 รายช่ือหนงั สืออางอิงหรือหนงั สือสําหรบั ทจี่ ะศึกษาคนควา

 หนว ยการเรยี นยอย พรอมรายชอื่ หนังสืออางองิ

 ครูอธิบาย และทําความเขา ใจกบั ผเู รียนในเร่ืองหลกั สตู ร จุดมุง หมายและหนว ยการ

เรยี นยอ ย
ข้นั ที่ 2 แจกแบบฟอรม ของสญั ญาการเรียน
จุดมงุ หมาย แหลง วิทยาการ/วิธีการ หลกั ฐาน การประเมินผล

เปนสว นท่ีระบุวาผเู รียน เปน สว นที่ระบุวาผเู รยี น เปน สวนที่มสี ง่ิ อางองิ เปนสวนท่ีระบวุ าผูเ รยี น
ตองการบรรลผุ ลสาํ เร็จ จะเรยี นรไู ดอ ยา งไร หรอื ยืนยันท่ีเปน สามารถเกดิ การเรยี นรู

ในเร่ืองอะไร อยา งไร จากแหลงความรูใด รปู ธรรม ในระดบั ใด

ทแี่ สดงใหเห็นวา ผเู รยี น

ไดเกดิ การเรยี นรแู ลว

โดยเกบ็ รวบรวมเปน

แฟมสะสมงาน

ขนั้ ท่ี 3 อธิบายวิธีการเขียนขอตกลงในแบบฟอรมแตละชองโดยเริ่มจาก
 จุดมุงหมาย

30

 วธิ กี ารเรียนรูห รือแหลงวิทยาการ
 หลกั ฐาน
 การประเมินผล
ข้ันท่ี 4 ถามปญหาและขอสงสัย
ขัน้ ที่ 5 แจกตัวอยา งสญั ญาการเรียนใหผ ูเรียนคนละ 1 ชดุ
ขั้นท่ี 6 อธิบายถึงการเขียนสัญญาการเรียน
ผูเรียนลงมือเขยี นขอตกลงโดยผเู รียนเอง โดยเขียนรายละเอียดทั้ง 4 ชองในแบบฟอรม
สญั ญาการเรยี น นอกจากนี้ผเู รียนยงั สามารถระบรุ ะดบั การเรยี นทงั้ ในระดับดี ดีเยยี่ ม หรอื ปานกลาง ซ่ึง
ผเู รยี นมคี วามตัง้ ใจท่จี ะบรรลุการเรียนในระดับดเี ย่ยี มหรือมคี วามต้ังใจท่จี ะเรียนรูใ นระดบั ดี หรอื พอใจ
ผูเ รยี นกต็ องแสดงรายละเอียด ผูเรียนตองการแตระดับดี คอื ผูเ รยี นตองแสดงความสามารถตาม
วัตถปุ ระสงคท่ีกลาวไวในหลกั สูตรใหครบถว น การทําสญั ญาระดบั ดีเยยี่ ม นอกจากผูเรียนจะบรรลุ
วัตถปุ ระสงคต ามหลกั สตู รแลว ผเู รียนจะตองแสดงความสามารถพิเศษเรื่องใดเรื่องหนึ่งโดยเฉพาะ อันมี
สวนเกยี่ วขอ งกับหลกั สูตร
ข้ันที่ 7 ใหผเู รียนและเพ่อื นพิจารณาสญั ญาการเรยี นใหเรียบรอย ตอไปใหผเู รยี นเลอื กเพอ่ื นใน
กลมุ 1 คน เพื่อจะไดชว ยกันพิจารณาสัญญาการเรยี นรขู องทัง้ 2 คน
ในการพิจารณาสัญญาการเรียนใหพิจารณาตามหัวขอตอไปนี้
1. จุดมุงหมายมีความแจมชัดหรือไม เขาใจหรือไม เปนไปไดจริงหรือไมบอกพฤติกรรมท่ีจะให
เกิดจรงิ ๆ หรือไม
2. มีจุดประสงคอื่นที่พอจะนํามากลาวเพิ่มเติมไดอีกหรือไม
3. แหลงวิชาการและวิธีการหาขอมูลเหมาะสมเพียงใด มีประสิทธิภาพเพียงใด
4. มีวิธีการอนื่ อกี หรือไม ท่ีสามารถนาํ มาใชเ พ่อื การเรยี นรู
5. หลักฐานการเรียนรมู คี วามสอดคลองกบั จดุ มงุ หมายเพยี งใด
6. มีหลักฐานอน่ื ท่ีพอจะนาํ มาแสดงไดอ กี หรอื ไม
7. วิธีการประเมินผลหรือมาตรการที่ใชวัดมีความเชื่อถือไดมากนอยเพียงใด
8. มวี ิธกี ารประเมินผลหรือมาตรการอน่ื อีกบา งหรอื ไม ในการวดั ผลและประเมินผลการเรียนรู
ขัน้ ที่ 8 ใหผูเรียนนําสัญญาการเรยี นไปปรบั ปรุงใหเหมาะสมอกี ครั้งหน่งึ
ขัน้ ที่ 9 ใหผูเรยี นทาํ สญั ญาการเรียนท่ปี รับปรงุ แลว ใหครูและที่ปรกึ ษาตรวจดูอีกคร้ังหน่งึ
ฉบับทเ่ี รียบรอยใหด าํ เนนิ การไดตามที่เขยี นไวใ นสญั ญาการเรยี น
ข้ันที่ 10 การเรียนกอนที่จะจบเทอม 2 อาทิตย ใหผเู รียนนําแฟมสะสมงาน (แฟม เก็บขอ มลู
Portfolio) ตามที่ระบุไวในสัญญาการเรียนมาแสดง
ขนั้ ท่ี 11 ครูและผูเรียนจะตัง้ คณะกรรมการในการพิจารณาแฟมสะสมงานท่ผี เู รยี นนาํ มาสงและ
สงคนื ผเู รยี นกอนส้ินภาคเรยี น

31

(ตวั อยา ง)
การวางแผนการเรยี นโดยใชส ญั ญาการเรยี น
วิธีการเรียนรู
จุดมงุ หมาย แหลง วิทยาการ หลกั ฐาน การประเมินผล

1. สามารถอธิบาย 1. อา นเอกสารอา งองิ 1. ทํารายงานยอ ใหผ ูเรยี น 2-5 คน ประเมิน

ความตองการ ความ ทเ่ี สนอแนะในหลกั สตู ร ขอ คดิ เหน็ จากหนงั สอื รายงานและบันทึกการ
ท่ีอา น อภิปรายการประเมินให
สนใจ แรงจงู ใจ 2. อานเอกสารที่

ความสามารถและ เก่ียวขอ งอ่ืน ๆ 2. บันทกึ การอภปิ ราย ประเมินตามหัวขอตอไปนี้
1. รายงานครอบคลุม
ความสนใจของ 3. รวมกลุมรายงานและ 3. ทํารายงานและ
อภิปรายกับผูเรียนอ่ืน เสนอแนะเกี่ยวกับ เนื้อหาตามความมุงหมาย
ผใู หญไ ด หรือกลมุ การเรียนอ่ืน ทฤษฎีการเรียนรูเพื่อ เพียงใด

นาํ ไป 5 4 3 2 1
ใชก บั นักศกึ ษาผใู หญ 2. รายงานมีความ
(โดยจัดทาํ ในรปู แบบ ชดั เจน
เพียงใด
แฟมสะสมงาน)
54321

3. รายงานมีประโยชน

ในการเรียนของนักศึกษา

ผูใ หญเ พียงใด

54321

โดยขาพเจา จะเริ่มปฏิบัติตัง้ แตวนั ท.ี่ ....เดือน.................พ.ศ. .........ถงึ วนั ท่ี.......เดือน................พ.ศ. .......

ลงช่ือ.................................ผูทําสญั ญา
()

ลงชอื่ .................................พยาน
()

ลงชื่อ.................................พยาน
()

ลงชือ่ .................................ครผู สู อน
()

32

การประเมินผลการเรียนโดยใชแฟมสะสมงาน

การจัดทําแฟมสะสมงาน (Portfolio) เปนวิธีการสําคัญที่นํามาใชในการวัดผลและประเมินผล
การเรยี นรูท ่ีใหผ ูเรียนเรียนรดู วยตนเองโดยการจัดทาํ แฟมสะสมงานท่มี ีความเช่ือพืน้ ฐานที่สําคญั มาจาก
การใหผ ูเรียนเรียนรูจากสภาพจรงิ (Authentic Learning) ซ่งึ มีสาระสาํ คัญที่พอสรุปไดดงั น้ี
1. ความเชือ่ พืน้ ฐานของการเรียนรูตามสภาพจรงิ (Authentic Learning)

1.1 ความเชื่อเกี่ยวกับการจัดการศึกษา
 มนุษยมีสัญชาตญาณที่จะเรียนรู มีความสามารถและมีความกระหายที่จะเรียนรู
 ภายใตบรรยากาศของสภาพแวดลอมที่เอื้ออํานวยและการสนับสนุนจะทําใหมนุษย

สามารถท่ีจะรเิ รมิ่ และเกดิ การเรียนรูของตนเองได
 มนุษยสามารถที่จะสรางองคความรูจากการปฏิสัมพันธกับคนอื่นและจากสื่อที่มี

ความหมายตอชีวิต
 มนุษยม ีพัฒนาการดานรางกาย ดานอารมณ ดานสังคม และดานสติปญญาแตกตาง

กัน
1.2 ความเชื่อเกี่ยวกับการเรียนรู
 การเรียนรูจะเริม่ จากสง่ิ ทีเ่ ปนรูปธรรมไปสูนามธรรมโดยผา นกระบวนการการ

สาํ รวจ
ตนเอง การเสริมสรางบรรยากาศของการเรียนรูและการสรางบริบทของสังคมใหผูเรียนไดป ฏิสัมพันธกับ
ผเู รยี นอ่นื

 การเรียนรูมีองคประกอบทางดานปญญาหลายดานทั้งในดานภาษา คํานวณ พื้นที่
ดนตรี การเคล่ือนไหว ความสัมพันธร ะหวา งบคุ คลและอน่ื ๆ

 การแสวงหาความรูจะมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้นถาอยูในบริบทที่มีความหมายตอ
ชวี ติ

 การแสวงหาความรเู ปน กระบวนการท่ีเกดิ ขน้ึ ตลอดชวี ิต
1.3 ความเชื่อเกี่ยวกับการสอน

 การสอนจะตองยดึ ผูเรยี นเปน ศนู ยกลาง
 การสอนจะเปนทั้งรายบุคคลและรายกลุม
 การสอนจะยอมรับวัฒนธรรมที่แตกตา งกันและวิธกี ารเรยี นรทู ี่เปน เอกลักษณข อง
ผูเรียนแตละคน
 การสอนกับการประเมินเปนกระบวนการตอเนื่องและเกี่ยวของซึ่งกันและกัน
 การสอนจะตองตอบสนองตอการขยายความรูที่ไมมีที่สิ้นสุดของหลักสูตรสาขาตาง ๆ

33

1.4 ความเชื่อเกี่ยวกับการประเมิน
 การประเมินแบบนําคะแนนของผูเรียนจํานวนมากมาเปรียบเทียบกัน มีคุณคานอย

ตอการพัฒนาศักยภาพของผูเรียน
 การประเมินตามสภาพจริง (Authentic Assessment) ไมใชสิ่งสะทอนความสามารถ

ทม่ี อี ยูใ นตัวผูเรียน แตจะสะทอ นถึงการปฏสิ มั พันธระหวางบุคคลกบั ส่งิ แวดลอมและความสามารถที่
แสดงออกมา

 การประเมินตามสภาพจริงจะใหขอมูลและขาวสารท่ีเทยี่ งตรงเกย่ี วกบั ผูเรยี นและ
กระบวนการทางการศึกษา

2. ความหมายของการประเมินตามสภาพจริง (Authentic Assessment)
การประเมินตามสภาพจริง เปนกระบวนการของการสังเกตการณบันทึก การจัดทําเอกสารที่

เกยี่ วกบั งานหรือภารกจิ ทีผ่ เู รียนไดทํา รวมทั้งแสดงวธิ กี ารวาไดท ําอยา งไร เพือ่ ใชเ ปน ขอมลู พน้ื ฐาน
เกี่ยวกับการตัดสินใจทางการศึกษาของผูเรียนนั้น การประเมินตามสภาพจริงมีความแตกตางจากการ
ประเมินโครงการตรงที่การประเมินแบบนี้ไดใหความสําคัญกับผูเรียนมากกวาการใหความสําคัญกับผล
อนั ทจ่ี ะเกิดขึ้นจากการดูคะแนนของกลุมผูเรียนและแตกตางจากการทดสอบเนื่องจากเปนการวัดผลการ
ปฏิบัติจรงิ (Authentic Assessment) การประเมินตามสภาพจริงจะไดขอมูลสารสนเทศเชิงคุณภาพอยาง
ตอ เน่อื งทีส่ ามารถนํามาใชในการแนะแนวการเรยี นสาํ หรับผูเรียนแตล ะคนไดเ ปนอยางดี

3. ลกั ษณะทส่ี าํ คญั ของการประเมนิ ตามสภาพจรงิ (Authentic Assessment)
 ใหความสําคัญขอบการพัฒนาและการเรียนรู
 เนนการคนหาศักยภาพนําเอามาเปดเผย
 ใหความสาํ คัญกับจุดเดนของผเู รียน
 ยดื ถือเหตุการณในชวี ิตจริง
 เนนการปฏบิ ัติจริง
 จะตองเชื่อมโยงกับการเรียนการสอน
 มุงเนนการเรียนรูอยางมีเปาหมาย
 เปนกระบวนการเกิดขึ้นอยางตอเนื่องในทุกบริบท
 ชวยใหมีความเขาใจในความสามารถของผูเรียนและวิธีการเรียนรู
 ชว ยใหเกิดความรวมมือท้งั ผูป กครอง พอแม ครู ผเู รยี นและบคุ คลอ่ืน ๆ

4. การประเมินผลการเรียนโดยใชแฟมสะสมงาน
แฟม สะสมงาน เปน วธิ ีการประเมินผลการเรียนรตู ามสภาพจรงิ ซงึ่ เปน วิธีการที่ครูไดนําวธิ ีการ

มาจากศิลปน (artist) มาใชในทางการศึกษาเพื่อการประเมินความกาวหนาในการเรียนรูของผูเรียน โดย
แฟมสะสมงานมีประโยชนที่สําคัญคือ

34

 ผเู รียนสามารถแสดงความสามารถในการทํางานโดยที่การสอบทําไมได
 เปนการวัดความสามารถในการเรียนรูของผูเรียน
 ชว ยใหผูเรยี นสามารถแสดงใหเห็นกระบวนการเรยี นรู (Process) และผลงาน (Product)
 ชว ยใหสามารถแสดงใหเ หน็ การเรียนรูทเี่ ปนนามธรรมใหเปน รูปธรรม
แฟม สะสมงานไมใ ชแ นวคิดใหม เปนเรือ่ งท่ีมมี านานแลว ใชโ ดยกลมุ เขยี นภาพ ศลิ ปน สถาปนกิ
นักแสดง และนักออกแบบ โดยแฟมสะสมงานไดถูกนํามาใชในทางการศึกษาในการเรียนการสอนทาง
ดานภาษา คณิตศาสตร วทิ ยาศาสตร และวิชาอนื่ ๆ ทง้ั น้ีแฟม สะสมงานเปนวิธีการท่ีสะทอ นถงึ วิธีการ
ประเมินผลการเรยี นรตู ามสภาพจรงิ (Authentic Assessment) ซง่ึ เปน กระบวนการของการรวบรวม
หลักฐานที่แสดงใหเห็นวาผูเรียนสามารถทําอะไรไดบางและเปนกระบวนการของการแปลความจาก
หลักฐานที่ไดและมกี ารตัดสนิ ใจหรือใหคุณคา การประเมินผลตามสภาพจริงเปน กระบวนการที่ใชเพ่ือ
อธิบายถงึ ภาระงานท่ีแทจริงหรอื real task ทผี่ ูเรียนจะตอ งปฏิบตั หิ รือสรา งความรู ไมใชสรา งแตเพียง
ขอมูลสารสนเทศ
การประเมินโดยใชแฟมสะสมงานเปนวิธีการของการประเมินที่มีองคประกอบสําคัญคือ
 ใหผูเ รียนไดแสดงการกระทาํ - ลงมือปฏิบัติ
 สาธิตหรือแสดงทกั ษะออกมาใหเ หน็
 แสดงกระบวนการเรยี นรู
 ผลิตชิ้นงานหรือหลักฐานวาเขาไดรูและเขาทําได
ซึ่งการประเมินโดยใชแฟมสะสมงานหรือการประเมินตามสภาพจริง โดยวิธีการดังกลาวนี้จะ
มีลักษณะทีส่ ําคัญ คอื
 ชิ้นงานที่มีความหมาย (meaningful tasks)
 มีมาตรฐานทช่ี ดั เจน (clear standard)
 มีการใหสะทอนความคิด ความรูสึก (reflections)
 มีการเช่อื มโยงกับชีวิตจริง (transfer)
 เปนการปรับปรุงและบูรณาการ (formative integrative)
 เก่ียวของกับการคิดในลาํ ดบั ท่สี ูงขึ้นไป (high – order thinking)
 เนน การปฏิบัตทิ ม่ี ีคุณภาพ (quality performance)
 ไดผลงานทมี่ ีคุณภาพ (quality product)
5. ลกั ษณะของแฟมสะสมงาน
นักการศึกษาบางทา นไดกลาววาแฟมสะสมงานมีลกั ษณะเหมือนกับจานผสมสี ซงึ่ จะเหน็ ไดวา
จานผสมสเี ปน สวนที่รวมเรอ่ื งสตี า ง ๆ ทงั้ นีแ้ ฟมสะสมงานเปน สง่ิ ท่ีรวมการประเมินแบบตาง ๆ เพื่อการ
วาดภาพใหเ ห็นวาผูเรยี นเปน อยางไร แฟม สะสมงานไมใ ชถังบรรจุสิ่งของ (Container) ทเ่ี ปน ทรี่ วมของ
สิ่งตาง ๆ ที่จะเอาอะไรมากองรวมไวหรือเอามาใสไวในที่เดียวกัน แตแฟมสะสมงานเปนการรวบรวม

35

หลักฐานที่มีระบบและมีการจัดการโดยครูและผูเรียนเพ่ือการตรวจสอบความกา วหนา หรือการเรียนรู
ดานความรู ทักษะและเจตคติในเรื่องเฉพาะวิชาใดวิชาหนึ่ง

กลา วโดยทวั่ ไป แฟมสะสมงานจะมลี ักษณะที่สําคัญ 2 ประการคือ
- เปน เหมอื นสิง่ ทร่ี วบรวมหลักฐานท่ีแสดงความรแู ละทักษะของผูเรียน
- เปนภาพทแี่ สดงพัฒนาการของผูเรยี นในการเรียนรู ตลอดชว งเวลาของการเรยี น

6. จุดมงุ หมายของการประเมินโดยใชแ ฟมสะสมงาน มีดังนี้
 ชว ยใหครไู ดรวบรวมงานทส่ี ะทอ นถงึ ความสาํ คัญของนักเรยี นในวัตถปุ ระสงคใหญของการ

เรยี นรู
 ชว ยกระตุนใหผ ูเรยี นสามารถจัดการเรยี นรขู องตนเอง
 ชวยใหครูไดเกิดความเขาใจอยางแจมแจงในความกาวหนาของผูเรียน
 ชวยใหผเู รยี นไดเขาใจตนเองมากยงิ่ ขึ้น
 ชวยใหทราบการเปลี่ยนแปลงและความกาวหนา ตลอดชวงระหวางการเรียนรู
 ชว ยใหผ เู รยี นไดตระหนักถึงประวัตกิ ารเรียนรขู องตนเอง
 ชวยทําใหเกิดความสัมพันธระหวางการสอนกับการประเมิน

7. กระบวนการของการจดั ทําแฟมสะสมงาน
การจัดทําแฟมสะสมงาน มกี ระบวนการหรือขน้ั ตอนอยูหลายข้นั ตอน แตทั้งน้กี ็สามารถปรบั ปรุง

ไดอยา งเหมาะสม Kay Burke (1994) และคณะ ไดก าํ หนดข้ันตอนของการทาํ แฟม สะสมงานไว 10 ข้ันตอน
ดงั น้ี

 ขั้นการรวบรวมและจัดระบบของผลงาน
 ขนั้ การเลอื กผลงานหลกั ตามเกณฑท ีก่ าํ หนด
 ขั้นการสรางสรรคแฟมสะสมผลงาน
 ขั้นการสะทอนความคิด หรือความรูสึกตอผลงาน
 ขน้ั การตรวจสอบเพอ่ื ประเมนิ ตนเอง
 ขนั้ การประเมินผล ประเมินคาของผลงาน
 ขน้ั การแลกเปลี่ยนประสบการณก บั บคุ คลอื่น
 ข้ันการคดั สรรคและปรับเปลี่ยนผลงานเพือ่ ใหท ันสมยั
 ขั้นการประชาสัมพันธ หรือจัดนิทรรศการแฟมสะสมงาน

36

8. รปู แบบ (Model) ของการทาํ แฟม สะสมงาน สามารถดําเนนิ การไดด ังน้ี
 สําหรบั ผูเริ่มทําไมมีประสบการณมากอนควรใช 3 ข้ันตอน
ขน้ั ที่ 1 การรวบรวมผลงาน
ขน้ั ท่ี 2 การคัดเลือกผลงาน
ขัน้ ที่ 3 การสะทอนความคิด ความรูสึกในผลงาน
 สําหรับผูที่มปี ระสบการณใหม ๆ ควรใช 6 ขัน้ ตอน
ข้นั ท่ี 1 กาํ หนดจุดมงุ หมาย
ขน้ั ที่ 2 การรวบรวม
ขน้ั ท่ี 3 การคัดเลือกผลงาน
ขั้นที่ 4 การสะทอนความคิดในผลงาน
ขน้ั ที่ 5 การประเมินผลงาน
ข้นั ที่ 6 การแลกเปล่ยี นกับผเู รียน
 สาํ หรับผูทมี่ ปี ระสบการณพ อสมควร ควรใช 10 ข้ันตอนดงั ที่กลาวขางตน

9. การวางแผนทําแฟมสะสมงาน
 การวางแผนและการกาํ หนดจดุ มุงหมาย คําถามหลักที่จะตองทําใหชัดเจน
ทําไมจะตอ งใหผ ูเรียนรวบรวมผลงาน
ทําแฟมสะสมงานเพื่ออะไร
จุดมุงหมายที่แทจริงของการทําแฟมสะสมงาน คืออะไร
การใช แฟมสะสมงานในการประเมินมีขอดี ขอเสียอยางไร
 แฟมสะสมงานไมใชเปนเพียงการเรียนการสอนหรอื การประเมินผล แตเปน ทง้ั กระบวนการ

เรยี นการสอนและการวัดผลประเมนิ ผล
 แฟมสะสมงาน เปน กระบวนการท่ที าํ ใหผูเรยี นเปนผูทลี่ งมอื ปฏิบัตเิ องและเรียนรูดวยตนเอง
 การใชแฟมสะสมงานในการประเมินจะมีหลักสําคัญ 3 ประการ
เนอ้ื หา ตองเก่ยี วกับเนือ้ หาทส่ี ําคัญในหลกั สตู ร
การเรยี นรู ผเู รยี นเปน ผูล งมอื ปฏบิ ตั ิเอง โดยมีการบูรณาการที่จะตอ งสะทอ น
กระบวนการเรียนรู ทงั้ ในเรอื่ งการอา น การเขยี น การฟง การแกปญ หา
และการคิดระดับที่สูงกวาปกติ

10. การเก็บรวบรวมชน้ิ งานและการจัดแฟมสะสมงาน
 ความหมายของแฟมสะสมงานคือ การรวบรวมผลงานของผูเรียนอยางมีวัตถุประสงค

เพื่อการแสดงใหเห็นความพยายาม ความกาวหนาและความสําเร็จของผูเรียนในเรื่องใดเรื่องหนึ่ง

37

 วิธีการเก็บรวบรวม สามารถจัดใหอยูในรปู แบบของสิ่งตอไปน้ี
แฟม งาน สมุดบันทึก ตเู กบ็ เอกสาร กลอง อลั บ้ัม แผนดิสก

 วธิ กี ารดาํ เนินการเพ่ือการรวบรวม จดั ทาํ ไดโดยวธิ กี าร ดงั น้ี
รวบรวมผลงานทุกชิ้นที่จัดทําเปนแฟมสะสมงาน
คัดเรื่องผลงานเพื่อใชในแฟมสะสมงาน

สะทอนความคิดในผลงานที่คัดเรื่องไว
 รูปแบบของแฟมสะสมงาน อาจมีองคประกอบดังนี้

สารบัญและแสดงประวัติผูทําแฟมสะสมงาน
สว นทแ่ี สดงวตั ถปุ ระสงค/จุดมุงหมาย
สวนที่แสดงชิ้นงานหรือผลงาน
สว นทีส่ ะทอนความคิดเห็นหรอื ความรสู ึก
สว นทแ่ี สดงการประเมนิ ผลงานดว ยตนเอง
สว นทแ่ี สดงการประเมนิ ผล
สว นทีเ่ ปนภาคผนวก ขอ มูลประกอบอ่ืน ๆ

กิจกรรมการเรียนรู
กจิ กรรมที่ 1 ใหสรุปบทบาทของผูเรียนในการเรยี นรูดวยตนเอง มาพอสงั เขป
กจิ กรรมที่ 2 ใหสรุปบทบาทของครูในการเรยี นรูดว ยตนเอง มาพอสงั เขป
กจิ กรรมที่ 3 ใหเปรียบเทียบบทบาทของผูเรียนและครู มาพอสังเขป
กจิ กรรมท่ี 4 ใหส รปุ สาระสําคัญของ “กระบวนการเรยี นรูดว ยตนเอง” มาพอสังเขป
กิจกรรมท่ี 5 ใหผ เู รยี นศึกษาสัญญาการเรียนรู (รายบุคคล) และปรึกษาครู แลว จัดทาํ รางกรอบ

แนวคดิ สัญญาการเรียนรูรายวชิ าทักษะการเรยี นรู

38

เรื่องที่ 3 ทกั ษะพ้นื ฐานทางการศึกษาหาความรู ทักษะการแกป ญหา
และเทคนิคการเรียนรดู วยตนเอง

คําถามธรรมดา ๆ ที่เราเคยไดยินไดฟงกันอยูบ อย ๆ ก็คือ ทําอยางไรเราจึงจะสามารถฟงอยางรู
เรือ่ ง และคิดไดอยางปราดเปรือ่ ง อานไดอยางรวดเร็ว ตลอดจนเขียนไดอยางมืออาชีพ ทั้งนี้ ก็เพราะเรา
เขาใจกันดีวา ทัง้ หมดนีเ้ ปนทักษะพืน้ ฐาน (basic skills) ที่สําคัญ และเปนความสามารถ (competencies)
ที่จําเปนสําหรับการดํารงชีวิตทั้งในโลกแหงการทํางาน และในโลกแหงการเรียนรู

การฟง เปนการรับรูค วามหมายจากเสียงทีไ่ ดยิน เปนการรับสารทางหูการไดยินเปนการเริม่ ตน
ของการฟงและเปนเพียงการกระทบกันของเสียงกับประสาทตามปกติ จึงเปนการใชความสามารถทาง
รางกายโดยตรง สวนการฟงเปนกระบวนการทํางานของสมองอีกหลายขั้นตอนตอเนือ่ งจากการไดยิน
เปนความสามารถทีจ่ ะไดรับรูส ิง่ ที่ไดยิน ตีความและจับความสิง่ ที่รับรูน ั้นเขาใจและจดจําไว ซึ่งเปน
ความสามารถทางสติปญญา

การพูด เปนพฤติกรรมการสือ่ สารที่ใชกันแพรหลายทั่วไป ผูพูดสามารถใชทั้งวจนะภาษา
และอวัจนะภาษาในการสงสารตดิ ตอไปยังผฟู งไดช ัดเจนและรวดเร็วการพูด หมายถึง การสือ่ ความหมาย
ของมนุษยโดยการใชเสียง และกิริยาทาทางเปนเครือ่ งถายทอดความรูค วามคิด และความรูส ึกจากผูพ ูด
ไปสผู ฟู ง

การอาน เปนพฤติกรรมการรับสารที่สําคัญไมยิง่ หยอนไปกวาการฟง ปจจุบันมีผูร ูนักวิชาการ
และนักเขยี นนาํ เสนอความรู ขอมูล ขา วสารและงานสรา งสรรค ตีพิมพ ในหนังสอื และส่ิงพมิ พอื่น ๆ มาก
นอกจากนีแ้ ลวขาวสารสําคัญ ๆ หลังจากนําเสนอดวยการพูด หรืออานใหฟงผานสือ่ ตาง ๆ สวนใหญจะ
ตพี มิ พรักษาไวเปนหลกั ฐานแกผ ูอา นในชนั้ หลัง ๆความสามารถในการอานจึงสําคัญและจําเปนยิง่ ตอการ
เปน พลเมอื งที่มคี ณุ ภาพในสังคมปจ จบุ ัน

การเขียน เปนการถายทอดความรูส ึกนึกคิดและความตองการของบุคคลออกมาเปนสัญลักษณ
คือ ตวั อักษร เพื่อส่อื ความหมายใหผอู นื่ เขา ใจจากความขางตน ทําใหมองเห็นความหมายของการเขียนวา
มีความจําเปนอยางยิ่งตอการสื่อสารในชีวิตประจําวัน เชน นักเรียน ใชการเขียนบันทึกความรู ทํา
แบบฝกหัดและตอบขอสอบบุคคลทั่วไป ใชการเขียนจดหมาย ทําสัญญา พินัยกรรมและค้าํ ประกัน เปน
ตน พอคา ใชการเขียนเพือ่ โฆษณาสินคา ทําบัญชี ใบสัง่ ของ ทําใบเสร็จรับเงิน แพทย ใชบันทึกประวัติ
คนไข เขียนใบสั่งยาและอ่ืนๆ เปน ตน

39

รายละเอียดกจิ กรรมการเรียนรู
กจิ กรรมที่ 1 คุณเปนผฟู งท่ีดีหรือเปลา
ใหตอบแบบทดสอบตอไปนี้ ดวยการทําเครื่องหมาย  ในชองคําตอบทางดานขวา เพื่อ

ประเมนิ วา คุณเปน ผูฟง ไดดแี คไหน

ลักษณะของการฟง ความบอ ยครั้ง

เสมอ สว น บางครง้ั นาน ๆ ไมเคย
ใหญ ครั้ง

1. ปลอยใหผูพูดแสดงความคิดของเขาจนจบโดย

ไมขดั จังหวะ

2. ในการประชุม หรือระหวางโทรศัพท มีการจดโนต

สาระสาํ คัญของส่ิงทไี่ ดยนิ

3. กลาวทวนรายละเอียดที่สําคัญของการสนทนากับผูพูด

เพือ่ ใหแนใจวา เราเขาใจถูกตอง

4. พยายามตั้งใจฟง ไมวอกแวกไปคิดเรื่องอื่น

5. พยายามแสดงทาทีวาสนใจในคําพดู ของผูอนื่

6. รดู ีวาตนเองไมใ ชน กั สือ่ สารท่ีดี ถาผูกขาดการพูด

แตผเู ดยี ว

7. แมวากําลังฟงก็แสดงอาการตาง ๆ เชน ถาม จดสรุปสิ่งที่

ไดฟ ง กลา วทวนประเด็นสาํ คญั ฯลฯ

8. ทาํ ทา ตา ง ๆ เหมอื นกาํ ลังฟง อยูในท่ปี ระชมุ เชน

ผงกศีรษะเหน็ ดวยมองตาผพู ูด ฯลฯ

9. จดโนต เก่ียวกบั รูปแบบของการส่อื สารที่ไมใ ชค ําพดู

ของคูสนทนา เชน ภาษากาย น้ําเสยี ง เปนตน

10 พยายามทจี่ ะไมแ สดงอาการกา วราว หรือต่นื เตนเกินไป

. ถามีความคิดเห็นไมตรงกับผูพูด

40

ดงั น้ี คาํ ตอบท้ัง 5 คาํ ตอบ (ในแตล ะชอง) มคี ะแนน

การฟงน้ันสาํ คญั ไฉน เสมอ = 5 คะแนน
นาน ๆ ครง้ั = 2 คะแนน
การฟง เปน ประตูสําคญั ทเ่ี ปดไปสู สว นใหญ = 4 คะแนน
การเรียนรู การเรียนรูก อใหเ กิดพฒั นาการ ไมเ คย = 1 คะแนน
ดังนัน้ จึงอาจกลาวไดวา การท่เี ราเปน อยาง บางครั้ง = 3 คะแนน
ทกุ วนั น้ี สว นหนง่ึ เปน ผลมาจาก การฟง ไม นาํ คะแนนจากทง้ั 10 ขอ มารวมกนั เพื่อดวู า คณุ
ค“ทกเแเรขตอาํก่ีมายีพนเจาีคมนรมกงกไฟสวะดูทวื่อคาพหาา็ไเีใถงเาี่เปยจหเราํคมรเมนาดูรปอะปนาแลนรคาเสเจธนปหไรเคนาปอศคําะดบินกึทนรลคยากนึยพพาษวูย้ันสากัทัญษถกยายูดขาดูษกนักาาาขเทหออขมอๆ็จรษะใสอส่ีะางาฟอะตใจะงครถพคไุดนกกทัวงหทรอืนาําูดขลไใเกี่จนอนอาพปนอับกอาะอนองทึงู่ดรแะางคมพาบกรท่ีสคลไจราฒัไาพรวนื่อคาอํเปงปนงกดูสบดิไเนารนนัาคหวาคนานั้กนรบยุามรากทใาวัาฯวรนยางี่สาฟลใรเกทาํรนฯเฟงถ็คราป่ี โงาทอื”แญั รรเฟวตปง้ัะขงงาพนเชๆนเไรปวมุเดยีารทกนดนดอ่ื ี่กเนรีแงาาค้ีร จัดอยูในกลมุ นักฟง ประเภทไหนใน 3 กลุม ตอไปน้ี
............ก....า..ร..ฟ......ง..แ....ล....ว ....ซ....ึง่....เป......น ....ค....ว..า....ม..เ..ข....า..ใ....จ....ผ..ดิ....อ....ย....า ..ง..ย....ิง่ 40 คะแนนขนึ้ ไป จดั วาคุณเปน นกั ฟง ชัน้ ยอด
..............................สคเ.....พ.....วน.....รา.....ใา.....มจ.....ะ.....หคก..........ํามา.....พ.....รา.....ยฟูด..........ทอ.....ง.....ยกุท.....กก.....านแี่.....ลิจง.....ทยั เ.....กาทต.....ขจวร.....าม็.....รอขร.....นิงทง.....าม.....คงคี่ห.....ทจล.....ิําด.....ม่ีนพา.....2อ.....งาเดู.....กยยน.....เ.....ดิถาห้ี.....ง.....คงึ ล.....กไว.....า .....ราาน.....รมก.....้ัน.....ใัเบ.....หข..........คคา..........ใําวจาม 25-39 คะแนน คุณเปนนกั ฟงทด่ี ีกวาผฟู งทวั่ ๆ ไป
.......................โ.ป..ร..ด..อ..ธ.ิบ..า..ย................. ตาํ วา 25 คะแนน คณุ เปน ผูฟง ท่ีตอ งพัฒนาทกั ษะการฟง เปน
พิเศษ
...................................................... แตไมว าจะอยูใ นกลมุ ไหนกต็ าม คณุ กค็ วรจะ
...................................................... พัฒนาทักษะในการฟง ของคุณอยเู สมอ เพราะวา ผูสง สาร
...................................................... (ท้งั คนและอปุ กรณเ ทคโนโลยตี า ง ๆ ) น้นั มีการเปลย่ี นแปลง
...................................................... และมคี วามซบั ซอ นมากขน้ึ อยตู ลอดเวลา
......................................................
......................................................  การพูดเปนวิธีการสื่อสารที่มนุษยใชกันมานาน นับพันป
...................................................... และในโลกนี้คงไมมีเครื่องมือสือ่ สารใดทีส่ ามารถถายทอดความคิด
...................................................... ความรูส ึกและ สิ่งตาง ๆ ในใจเราไดดีกวาคําพูด ถึงแมวาปจจุบันนี้
...................................................... เทคโนโลยีในการสื่อสารจะไดรับการพัฒนาไปถึงไหน ๆ แลวก็ตาม
สาเหตุทีเ่ ปนเชนน้ี ก็เพราะวา การพดู ไมใชแ ตเพียงเสียงท่ีเปลงออกไป
แนวการตอบ เปนคํา ๆ แตการพูดยังประกอบไปดวย น้ําเสียงสูง-ตํ่า จังหวะชา-เร็ว
การพดู ทกุ ครงั้ จาํ เปนตอ งคดิ และเปนการคดิ และทาทางของผูพูด ทีท่ ําใหการพูดมีความซับซอน และมี
กอ นพดู เราจึงจะเปน นายของคําพดู ไดทกุ ครง้ั ประสทิ ธิภาพยง่ิ กวา เคร่อื งมือสือ่ สารใด ๆ

กจิ กรรมกทารี่ 3พูดใหนอั้นาเนปเรรียือ่ บงเ“สกมารือมนอดงาโบลกสใอนงแคงมด”ี คแือลสะสามรุปารถใหทั้งคุณและ
เรอื่ โงททษ่ีอแากนตใัวหผไ ูพ ดูดป ไรดะมนาอณก1จ5ากบนรรี้กทารดั พูดยังเปนอาวุธในการสื่อสารทีค่ น

สวนใหญชอบเใรช่ือมงา“กกการวมากอางรโลฟกงใแนลแะงกดา”ี รเขียน เพราะคิดวาการพูดได
ควมามากหกมวาา ยคแนลอะ่ืนคนวาั้นมจสะาํ ทคาํ ญั ใหขตองนกเอารงมไดอเงปโรลยีกบในไแดงปด รี ะโยชน แตท้ัง ๆท่ีคิด
กาอรดยาําเงนนนิ ี้หชลวี าิตยขคอนงกม็ยนังษุ พยาเตรัาวนเอั้นงไไดปใสชูคค ววาามมหคดิายมนาชะวไยดใดนวกยาปรากเขาทํานอง
ตัดปสาินกใพจาเรจือ่ นงรซาึ่งวเตหาตงๆุที่เทปอ่ี นยเูรชอนบนตี้กวั ็เเพรารไาดะอรยูกาันงเแหตมเาพะียสงมวาซฉ่ึงันอยากจะพูด
ในโบดายงไคมรง้ั คกิดารกมออนงพโลูดกโดไมยใรชูว คากวาามรคพิดูดนที้ี่จกะอ็ ใาหจจคะุณมแมี กมุ ตมนอเงองไดนัน้ ควรมี
ไดล กั ษณะดังน้ี
หลายดเถนูกา อ้ื จนหังหาเชชววะน นเวตทลดิ าาตงาดมา นบวกและทางดานลนภบาาํ้ ษเสกายีเาหงรชมมวาะนอสฟงมงโลกใน
 กิริยาทาทางดี  มีอารมณข ัน
 ใหผฟู ง มีสวนรว ม  เปน ธรรมชาตแิ ละเปน
ตัวของตัวเอง
แว

41

ลักษณะเชนน้ี สามารถถายทอดความรสู กึ นกึ คดิ ออกมาทาง

หลกั การมองโลกในแงด ี
คําวา การมองโลกในแงดี โดยในแงของภาษาสามารถแยกออกเปน 3 คําแตกตางจากกัน คําที่

หนึ่งคือ การมอง คําที่สองคือ โลก คาํ ที่สาม คอื ในแงด ี
เปา หมายของการมอง คือ เพ่ือใหเห็นการจะเห็นส่ิงใดเรามวี ิธเี ห็น 2 วธิ ี
1. ใชตามอง เรียกวามองเห็น เราเหน็ หองนาํ้ กาแฟ เหน็ สรรพสง่ิ ในโลกเราใชตามอง
2. คดิ เหน็ เรากับคณุ แมอยหู างกนั แตพ อเราหลับตาเรายงั นึกถงึ คณุ แมไ ด เราไมไ ดไ ปเมืองนอก

มานานหลับตายังนกึ ถึงสมัยเราเรียนๆ ท่ีตรงนัน้ อยา งนีเ้ รียกวาคดิ เหน็ เพราะฉะน้นั การท่ีจะเห็นสิง่ ใด
สามารถทําไดทั้งตากับคิด

การมองโลกบางครั้งอาจมองดูเห็นปบคิดเลย หรือบางทไี มตองเหน็ แตจ นิ ตนาการ ทานคดิ และ
เหน็

คําวาโลก เราสามารถแยกเปน 2 อยาง คอื โลกทเ่ี ปน ธรรมชาติ ปาไม แมน า้ํ ภูเขา อยางนเี้ รียกวา
เปนธรรมชาติโลกอีกความหมายหนึ่ง คือ โลกของมนุษย พวกทีม่ นษุ ยอ ยเู รียกวา สงั คมมนษุ ย
เพราะฉะนั้นเวลามองโลกอาจมองธรรมชาติ บางคนบอกวามอง ภูเขาสวย เห็นทิวไมแลวชอบ เรียกวา
มองธรรมชาติ แตบางครั้งมองมนุษยดวยกัน มองเห็นบุคคลอื่นแลวสบายใจ เรียกวาการมองเหมือนกัน
เพราะฉะนั้นโลกจึงแยกออกเปน 2 สว น คือธรรมชาติกับมนุษย

คําวาดี เปนคําที่มีความหมายกวางมาก ในทางปรัชญาถอื วาดี หมายถงึ สง่ิ ท่จี ะนาํ ไปสู
ตัวอยางเชน ยาดี หมายถึงยาที่นาํ ไปสู คอื ยารักษาโรคน่ันเอง มดี ดี คือมีดทน่ี าํ ไปสู คือสามารถตัดอะไรได
หรืออาหารดี หมายความวาอาหารนําไปสูใหเรามีสุขภาพดีขึ้น เพราะฉะน้ันอะไรที่นาํ ไปสสู กั อยา งหนงึ่
เราเรยี กวาดี ดีในที่น้ีดไู ด 2 ทางคือ นําไปทําใหเราเกิดความสุข หรือนําไปเพื่อใหเราทํางานประสบ
ความสําเร็จ ชวี ติ เราหนกี ารทํางานไมไ ด หนชี วี ิตสว นตัวไมไ ด เพราะฉะนน้ั ดูวามองคนแลวทาํ ใหเ ราเกิด
ความสุข ทําใหทํางานประสบความสําเร็จ

ถารวม 3 ตวั คือเราเห็น หรือเราคดิ เกีย่ วกับคน แลวทาํ ใหเ รามีความสุข เรามอง เราคิดกับคน ทํา
ใหเราประสบความสําเร็จ นี่คือความหมาย

สรุปความสําคัญของคําวา การมองโลกในแงด ี คือ 3 อยางนี้ตองผกู พันกันเสมอคือ การคดิ การ
ทาํ และผลการกระทาํ ถาเราคิดดีเราก็ทาํ ดี ผลจะไดด ีดว ย ตัวอยางเชน เราคดิ ถงึ เร่อื งอาหาร ถา เราคดิ วา
อาหารนีด้ ี เราซอ้ื อาหารนี้ และผลจะมตี อ รางกายเรา ถา เราคดิ ถึงสุขภาพ เรื่องการออกกําลงั เราก็ไปออก
กําลังกาย ผลที่ตามมาคือ รางกายเราแข็งแรง เพราะฉะนั้นถาเราคิดอยางหนึ่ง ทําอยางหนึ่ง และผลการ
กระทําออกมาอยางหนึ่งเสมอ

ถาการมองโลกจะมีความสําคัญคือ จะชวยทาํ ใหชีวติ เรามีความสุข เพราะเราคิดคนๆ นี้ในแงดี
เราจะพดู ดีกับเขา ผลตามมาก็คือเขาจะมีปฏิกิริยาในทางดีกับเรา ถาเราคิดในทางรายตอเขา เชน สมมติคุณ
กําลังยนื อยู มีคนๆ หนึง่ มาเหยียบเทาคณุ ถาคิดวาคนที่มาเหยียบเทาคุณ เขาไมสบายจะเปนลม แสดงวา

42

คุณคิดวาเขาสุขภาพไมดี คุณจะชวยพยุงเขา แตถ าคุณคิดวาคนน้ีแกลง คุณ แสดงวาคุณมองในแงไมดี
คุณจะมปี ฏิกริ ิยาคอื ผลกั เขา เม่อื คุณผลักเขาๆ อาจจะผลักคณุ และเกดิ การตอสูกันได เพราะฉะน้ันคิดทดี่ ี
จะชวยทําใหชีวิตเรามีความสุข ถาคิดรายหรือคิดทางลบชีวิตเราเปนทุกข ถาคิดในทางที่ดีเราทํางาน
ประสบความสําเร็จ ถาคิดในแงลบงานของเราก็มีทุกขตามไปดวย
(ทม่ี า: http://www.stou.ac.th/Thai/Offices/Oce/Knowledge/4-46/page6-4-46.html)
สขุ หรือทกุ ขข น้ึ อยูกบั อะไร?

ขา วท่ีมีผถู กู หวยรฐั บาลไดรางวัลเปน จาํ นวนหลายลานบาท เรียกวา เปนเศรษฐภี ายใน ชวั่
ขามคืน คงเปนขาวที่ทุกทานผานตามาแลว และก็ดเู หมือนจะเปนทุกขลาภอยไู มนอยที่ตองหลบเลยี่ งผู
ที่มาหยิบยืมเงินทอง รวมทั้ง โจร-ขโมย จองจะแบงปนเงินเอาไปใช

ในตางประเทศ ก็เคยมกี ารศกึ ษาถงึ ชวี ติ คนทถี่ กู หวยในลักษณะของกรณีศึกษาก็คนพบวาหลาย
ตอหลายคน ประสบความทุกขยากแสนสาหัสกวาเดิม หลายรายตองสูญเสียเงินทองจํานวนมาก มอี ยูร าย
หนึ่งที่สุดทายกลับไปทํางานเปนพนักงานทําความสะอาด ความเปนจริงแลว พบวา วธิ ีคิด หรือโลกทศั น
ของเราตางหากที่บงบอกถึงความสามารถในการมีความสุขหรือความทุกข
วิธคี ดิ อยางไร นํามาซึ่งความสุข?

คงไมใ ชว ธิ คี ดิ แบบเดยี วอยา งแนน อน แตวธิ ีคิดซงึ่ มีอยหู ลายแบบและนํามาซึ่งความสุขนัน้ มกั มี
พ้ืนฐานคลา ยๆกนั คือ การมองดานบวกหรือคาดหวังดานบวกรวมทั้งมองเห็นประโยชนจากสิ่งตางๆ
(แมว าจะเปนเหตกุ ารณที่เลวรา ยก็ตาม)

แตก วาท่ีคนเราจะ "บรรล"ุ ความเขาใจได ก็อาจใชเวลาเปนสิบๆ ป เลยทเี ดยี ว
คริสโตเฟอร รีฟ อดีตดาราในบทบาทของซุปเปอรแมน ไดประสบอุบัติเหตุตกจากหลังมา เขาเคยให
สมั ภาษณในรายการหนึ่งวา เขาตอ งปรับตัวอยา งมากในชวงแรกๆ แลว ในทส่ี ดุ เขาก็สามารถมีความสุข
ได แมวาจะไมสามารถขยับแขนขยับขาไดดังใจนึกก็ตาม

ผบู ริหารคนหนงึ่ ของบริษทั ในเครือเย่ือกระดาษสยาม เลา วา เขาโชคดที ถี่ กู ลูกคาดาเมือ่ สบิ กวาป
ทแ่ี ลว ในเวลานน้ั ลกู คา ซงึ่ เปนผจู ัดการบริษัทแถวถนนสาธปุ ระดิษฐ ไมพอใจเซลลขายกระดาษคนกอน
เปนอยางยิ่งที่ปรับราคากระดาษโดยกระทันหัน จนทําใหบริษัทของเขาตองสูญเสียเงินจํานวนมากเขา
(เซลลขายกระดาษ) ทานนี้ไดใชความพยายามเอาชนะใจลูกคาคนนี้อยู 6 เดอื นเตม็ ๆ อนั เปน เวลาท่ีออ
เดอรล อ ตปรากฎขน้ึ “ผมขอบคุณวิกฤตกิ ารณในคร้งั นน้ั มาก มันทําใหผมเขาใจในอาชีพนักขายและสอน
บทเรียนที่สําคัญมาจนถึงปจ จุบนั ”

จากตวั อยา งดงั กลา ว สามารถสรุปไดวา
1. ผูประสบความสําเรจ็ มักผา นวกิ ฤติการณแ ละไดบทเรยี นมาแลวทง้ั ส้นิ
2. ผูที่จะมีความสุขในการทํางานและใชชีวิตได ยอ มตอ งใชว ธิ ีคดิ ท่ีเปนดา นบวกซง่ึ ไดร ับการ
พิสจู นม าแลว

43

หากอยากมคี วามสขุ ตอ งเริม่ จากการสรา งความคิดดานบวก มองเหตุการณอยา งไดประโยชน
(ที่มา: http://drterd.com/news/view.asp?id=4)

เรอ่ื งที่ 4 ปจ จยั ท่ีทาํ ใหก ารเรียนรูดวยตนเองประสบความสาํ เร็จ

ความพรอมในการเรียนรูด วยตนเอง (Self-Directed Learning Readiness : SDLR) เปนสิง่ สําคัญ
และจําเปนอยางมากสําหรับผูท ีม่ ีความสนใจ มีความรักจะเรียนรูด วยตนเอง วัดไดจากความรูสึก และ
ความคิดเหน็ ท่ผี ูเรยี นมีตอ การแสวงหาความรู การที่บุคคลจะเรียนรูด วยตนเองไดนัน้ ตองมีลักษณะความ
พรอมของการเรียนรดู ว ยตนเอง 8 ประการ ดังนี้

1. การเปดโอกาสตอการเรียนรู ไดแก การมีความสนใจในการเรียนรูม ากกวาผูอ ื่น มีความพึง
พอใจกับความคิดริเริม่ ของบุคคล มีความรักในการเรียนรูแ ละความคาดหวังวาจะเรียนรูอ ยางตอเนือ่ ง
แหลงความรูม ีความดึงดูดใจ มีความอดทนตอการคนหาคําตอบในสิง่ ทีส่ งสัย มีความสามารถในการ
ยอมรับและใชประโยชนจากคําวิจารณได การนําความสามารถดานสติปญญามาใชได มีความรับผิดชอบ
ตอ การเรยี นรขู องตนเอง

2. มีอัตมโนทัศนในดานของการเปนผูเ รียนทีม่ ีประสิทธิภาพ ไดแก การมีความมั่นใจในการ
เรียนรูดวยตนเอง ความสามารถจัดเวลาในการเรียนรูไ ด มีระเบียบวินัยตอตนเองมีความรูใ นดานความ
จําเปน ในการเรียนรู และแหลง ทรัพยากรการเรียนรู มีความคิดเห็นตอตนเองวา เปน ผทู ีม่ ีความอยากรูอยาก
เหน็

3. การมีความคิดริเริ่มและเรียนรูดวยตนเอง ไดแก ความสามารถติดตามปญหายาก ๆ ไดอยาง
คลองแคลว ความปรารถนาตอการเรียนรูอ ยูเ สมอ ชื่นชอบตอการมีสวนรวมในการจัดประสบการณการ
เรียนรู มีความเชื่อมัน่ ในความสามารถทีจ่ ะทํางานดวยตนเองไดดี ชืน่ ชอบในการเรียนรู มีความพอใจกับ
ทักษะการอาน การทําความเขาใจ มีความรูเกี่ยวกับแหลงความรูตาง ๆ มีความสามารถในการวางแผนการ
ทํางานของตนเองได และมีความคิดริเริ่มในเรื่องการเริ่มตนโครงการใหม ๆ

4. การมีความรับผิดชอบตอการเรียนรูข องตน ไดแก การมีทัศนะตอตนเองในดานสติปญญาอยู
ในระดบั ปานกลางหรอื สูงกวา ยินดีตอการศกึ ษาในเรอ่ื งที่ยาก ๆ ในขอบเขตท่ีตนสนใจ มีความเชือ่ มัน่ ตอ
หนาที่ในการสํารวจตรวจสอบเกี่ยวกับการศึกษา ชื่นชอบที่จะมีบทบาทในการจัดประสบการณการเรียนรู
ดวยตนเอง มีความเชือ่ มั่นตอหนาทีใ่ นการสํารวจตรวจสอบเกีย่ วกับการศึกษา ชืน่ ชอบทีจ่ ะมีบทบาทใน
การจัดประสบการณการเรียนรูดวยตนเอง มีความรับผิดชอบตอการเรียนรูของตนเอง และมี
ความสามารถในการตัดสินความกาวหนาในการเรียนรูของตนเองได

5. รกั การเรียนรู ไดแก มีความชื่นชมในการเรียนรูสิง่ ใหม ๆ อยูเสมอ มีความปรารถนาอยางแรง
กลาในการเรียนรู มีความสนุกสนานกับการสืบสวนหาความจริง

6. ความคิดสรางสรรค ไดแก มีความคิดที่จะทําสิง่ ตาง ๆ ไดดี สามารถคิดคนวิธีการ แปลก ๆ
ใหม ๆ และความสามารถทจี่ ะคิดวธิ ตี า ง ๆ ไดม ากมายหลายวธิ สี ําหรบั เร่อื งนั้น ๆ

44

7. การมองอนาคตในแงดี ไดแก การมีความเขาใจตนเองวาเปนผูท ี่มีการเรียนรูตลอดชีวิต มี
ความสนกุ สนานในการคดิ ถงึ เรื่องในอนาคต มีแนวโนมในการมองปญหาวาเปนสิ่งทาทายไมใชสัญญาณ
ใหห ยดุ กระทาํ

8. ความสามารถในการใชทักษะทางการศึกษาหาความรูแ ละทักษะการแกปญหา คือ มี
ความสามารถใชทักษะพืน้ ฐานในการศึกษา ไดแก ทักษะการฟง อาน เขียนและจํา มีทักษะในการ
แกป ญ หา

45

รายละเอยี ดกิจกรรมการเรียนรู

กจิ กรรมท่ี 1 ใหอธบิ ายลกั ษณะของ “ความพรอ มในการเรยี นรูดว ยตนเอง” มาพอสังเขป
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
กจิ กรรมที่ 2 “รเู ขา รเู รา”
วัตถุประสงค เพื่อใหผ ูเรยี นแสดงความคดิ และความรูสึกท่ีมตี อตนเอง และผอู น่ื
แนวคดิ สิ่งแวดลอมของการมีเพื่อนใหม คือ การทําความรูจักคุนเคยกัน บรรยากาศที่เปนกันเองมารยาท
ทางสังคมจะเปนแนวทางการนําไปสูสมั พันธภาพที่ดีระหวางสมาชิกในกลุมซึ่งจะนําไปสูการแสดงความ
คิดเห็น การอภิปรายแลกเปลี่ยนประสบการณ และความรวมมือในการทํางาน
คําช้ีแจง

1. ใหทานคิดสัญลกั ษณแ ทนตวั เองซง่ึ บงบอกถงึ ลกั ษณะนิสยั ใจคอ จํานวน 1 ขอ วาด/เขยี นลง
ใน ชอ งวา งทก่ี าํ หนดใหข า งลา ง หลงั จากน้ัน ใหท านเขยี นอดุ มการณ แนวคิด หรอื คําขวัญ ประจําตัวลง
ใตภ าพ

2. ใหท านไปสัมภาษณ พดู คุยกับเพอ่ื นหรือคนใกลชดิ โดยการใหเ พื่อนหรือคนใกลช ิดคิด
สัญลักษณแ ทนตวั เองซ่งึ บง บอกถงึ ลกั ษณะนสิ ัยใจคอ จาํ นวน 1 ขอ วาด/เขียนลงในชองวางที่กําหนดให
ขางลาง หลังจากนั้น ใหเขียนอุดมการณ แนวคิด หรือคําขวัญ ประจาํ ตวั ลงใตภาพ

3. ทานไดขอคิดอะไรบางจากกิจกรรมนี้

46

กิจกรรมที่ 3 “คุณคา แหง ตน”

วตั ถปุ ระสงค 1. เพอ่ื ใหผ เู รียนเกิดความตระหนกั ในคุณคาของตนเอง และสรางความภูมิใจในตนเอง

2. เพ่อื ใหผ เู รียนสามารถระบุปจจัยที่มีผลทําใหตนไดรับความสําเร็จ และความตองการ
ความสําเร็จ รวมทั้งความคาดหวังที่จะไดรับความสําเร็จอีกในอนาคต

แนวคดิ ทุกคนยอมมีความสามารถอยูในตนเอง การมองเห็นถึงความสําคัญของตน จะนําไปสูการรูจัก
คณุ คาแหง ตน และถามโี อกาสนาํ เสนอถงึ ความสามารถและผลสําเรจ็ ในชีวติ ใหผูอืน่ ไดรบั ทราบใน
โอกาสที่เหมาะสม จะทําใหคนเราเกิดความภาคภูมิใจยิ่งขึ้น การทบทวนความสําเร็จในอดีตจะชวยสราง
เสริมความภูมิใจ กาํ ลงั ใจ เจตคตทิ ดี่ ี เกดิ ความเชื่อม่นั วาตนเองจะเปนผทู ส่ี ามารถเรยี นรูดวยตนเองได
และความตองการประสบความสําเร็จตอไปอีกในอนาคตความรูสึกเห็นคุณคาในตนเองอยางแทจริงเปน
การเหน็ คุณคา คณุ ประโยชนในตนเอง เขา ใจ ตนเอง รบั ผดิ ชอบตอทุกสง่ิ ทต่ี นเปนเจา ของ ยอมรับความ
แตกตางของบุคคล เห็นคุณคาการยอมรับของผูอื่น สามารถพัฒนาตนเองทั้งในดานสวนตวั ยอมรับ ยก
ยอ ง ศรทั ธาในตัวเองและผอู ื่น ทาํ ใหเกิดความเชอ่ื ม่นั ในตนเองเปน ความรสู ึกไวว างใจตนเอง สามารถ
ยอมรับในจุดบกพรอง จุดออนแอของตนและพยายามแกไข รวมทั้งยอมรับความสามารถของตนเองใน
บางครง้ั และพฒั นาใหดีข้ึนเร่ือยไป เมื่อทาํ อะไรผดิ แลว ก็สามารถยอมรับไดอยางแทจ ริง และแกป ญหา
ไดอยางสรางสรรค
คําช้ีแจง

1. ใหผูเ รยี นเขยี นความสาํ เรจ็ ที่ภาคภูมใิ จในชีวิตในชวง 5 ป ท่ผี านมา จํานวน 1 เรอ่ื ง และตอบ
คําถามในประเด็น 1) ความรูสึกเมื่อประสบความสําเร็จ

2) ปจจยั ทมี่ ีผลทาํ ใหตนไดรับความสําเรจ็
2. ใหผูเ รยี นเขยี นเร่อื งที่มคี วามมงุ หวัง ทจี่ ะใหสําเร็จในอนาคตและซง่ึ คาดวาทําไดจ ริง
จาํ นวน 1 เร่ือง และตอบคําถามในประเด็น ปจจัยอะไรบางที่จะทําใหความคาดหวังไดรับความสําเร็จ
ในอนาคต”

47

กิจกรรมท่ี 4 “แปรงสฟี น มหัศจรรย”
วตั ถปุ ระสงค

เพ่อื ใหผ ูเรยี นตระหนักถึงความสําคัญของการมองโลกในแงดี ความคิดสรางสรรคและพัฒนาทั้ง
ความคิดในดานบวก และความคิดสรางสรรคที่มีในตนเอง

คําช้ีแจง
1. ใหผ เู รียนเขยี นประโยชนของแปรงสีฟน ใหไ ดม ากทีส่ ดุ ในเวลา 5 นาที
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
………………………………………….....………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………

48

กจิ กรรมที่ 5 “บัณฑิตสูงวยั ”
วตั ถุประสงค

1. เพ่อื ใหผ ูเรยี นทราบและเขาใจในแนวคิดการเรียนรูดว ยตนเอง และความพรอมในการ เรยี นรู
ดว ยตนเอง

2. เพ่อื นาํ ไปสูลักษณะการเรียนรูด ว ยตนเองทใ่ี ฝเ รียนรู เห็นคุณคา ของการเรยี นรู ความสามารถ
ทีจ่ ะเรยี นรดู ว ยตนเองความรับผดิ ชอบในการเรียนรู การมองอนาคตในแงดี ของสมาชิก รวมทั้งสมาชิก
เหน็ ความสาํ คัญ และตระหนักในความพรอ มในการเรยี นรดู ว ยตนเอง
แนวคดิ

คุณลกั ษณะพเิ ศษในการทจี่ ะเรียนรูและพฒั นาตนเองอยางตอ เน่อื งโดยมจิ ําเปน ตองรอคอยจาก
การศกึ ษาหรือการเรยี นรอู ยางเปน ทางการเพียงอยางเดยี ว คุณลกั ษณะพิเศษ ดังกลาวคือ “ความพรอมใน
การเรยี นรูโดยการช้ีนาํ ตนเอง” ซึ่งเปนความคิดเห็น วา ตนเองมีเจตคติ ความรู ความสามารถที่จะเรียนรู
โดยมติ องใหค นอื่นกําหนดหรอื ส่งั การ พรอ มท่ีจะเรยี นรวู ิธีการเรยี นรแู ละประเมนิ การเรียนรู ท้ังอาจดวย
ความชว ยเหลอื จากผูอ่นื หรือไมก็ตาม การที่บุคคลสามารถชี้นําตนเองที่จะเรียนรู ยอมเปนโอกาสที่บุคคล
จะเรียนรูทจ่ี ะพฒั นาตนเองอยางตอ เนื่องและเรียนรูตลอดชีวติ การพัฒนาการเรยี นรูโ ดยการชน้ี ําตนเอง
ยอ มเปนหนทางทที่ าํ ใหบ คุ คลเรียนรูอยางไมส้ินสดุ

คาํ ชแ้ี จง ใหผเู รยี นศึกษาภาพขาว การสําเร็จการศกึ ษาจากภาพ ของ บัณฑติ สงู วัย พรอมอธบิ าย
ในประเด็น

(1) “ความรูสกึ ของทานตอภาพท่ีไดเหน็ ”

49

(2) “ทําไมบุคคลในภาพ ถึงประสบความสําเร็จในการเรียนรู”

กิจกรรมท่ี 6 “บทสะทอ นจากการเรียนรู”
วตั ถุประสงค

เพอื่ ใหผ ูเรียนสาํ รวจตนเอง และตระหนักถงึ ความสําคัญของความขยัน
แนวคดิ

ความขยันเปนสิ่งที่ดี และสามารถจํานําบุคคลใหประสบความสําเร็จในสิ่งที่ตนเองหวังได
คาํ ช้แี จง

ใหผูเรียนทําแบบทดสอบความขยันสูความสําเร็จพรอมแปลผลแบบทดสอบ