กฎหมายที่ประชาชนควรรู้ ส32201

0นิแ10 1

กฎหมาย,คีป่ ระ,เก,!(นฅวร,}

ส32201

ระต้นฟ'้ ธยมสกหาตอนปลาย

นายพิซาภพ ศรีทองมาศ
ครูวทิ ยฐานะ6แานาญการพิเศษ

กลุ่มสาระสงั คมสืกษาศาสนาและวัฒนธรรม
โรงเรียนเบญจมราชทิศ

คํานํา

รายวิชา กฎหมายท่ีประชาชนควรรูชุดน้ี เปนรายวิชาเพ่ิมเติมของโรงเรียนเบญจมราชูทิศ
จัดอยูในกลุมสาระสังคมศึกษาศาสนาและวัฒนธรรม ซึ่งครูผูสอนทําการรวบรวมองคความรูท่ี
หลากหลายและเกี่ยวของกับหลักการพ้ืนฐานของกฎหมายท่ัวไป ความหมายและลักษณะสําคัญของ
กฎหมาย ระบบกฎหมาย ประเภทของกฎหมาย กฎหมายลายลกั ษณอักษรของไทย การใช การตีความ
การอุดชองวาง การยกเลิกกฎหมายกระบวนการยุติธรรมทางคดีอาญาและคดีแพง กฎหมายแพง และ
พาณชิ ย กฎหมายอาญา

หวังเปนอยางยิ่งวาเอกสารรายวิชากฎหมายท่ีประชาชนควรรู ส32201 จะเปนคูมือใน
การศกึ ษาคน ควา ใหก ับนักเรยี นและผสู นใจในการเพ่ิมพนู องคความรูทางกฎหมายในเบื้องตน ได

นายพิชาภพ ศรที องมาศ
ครู วทิ ยฐานะชาํ นาญการพเิ ศษ

สารบัญ

บทที่ 1 หลกั การพ้ืนฐานของกฎหมายท่ัวไป หนา

ความจําเปน ของการเรียนรูกฎหมาย 1
ประโยชนข องการรกู ฎหมาย 2
ประวัตคิ วามเปนมาของการสอนวชิ ากฎหมายในประเทศไทย 3
ประวตั พิ ระบิดาแหง กฎหมายไทย 4
แบบฝกหัดที่ 1 8
แบบทดสอบที่ 1 9
บทที่ 2 ความหมายและลักษณะสําคัญของกฎหมาย
ความหมายของ “กฎหมาย” ตามเนือ้ ความ 12
กฎหมายตามแบบพิธี 12
ววิ ฒั นาการการเกดิ กฎหมาย 13
แบบฝก หดั ท่ี 2 15
แบบทดสอบที่ 2 16
บทที่ 3 ระบบกฎหมาย
ระบบประมวลกฎหมายของไทย 18
แบบฝก หดั ที่ 3 20
แบบทดสอบที่ 3 21
บทที่ 4 ประเภทของกฎหมาย
กฎหมายลายลักษณอักษรกับกฎหมายท่ไี มเปน ลายลกั ษณอักษร 23
การแบง กฎหมายโดยยึดถือลักษณะความสัมพนั ธเ ปนเกณฑ 24
กฎหมายสารบญั ญตั ิกับกฎหมายวธิ ีสบญั ญตั ิ 25
แบบฝก หัดที่ 4 26
แบบทดสอบที่ 4 27
บทที่ 5 กฎหมายลายลักษณอักษรของไทย
การจดั ทาํ กฎหมายลายลกั ษณอ กั ษรของไทย 29
การจดั ทาํ กฎหมายลายลักษณอ ักษรประเภทที่บญั ญัติโดยฝา ยนิตบิ ัญญัติ 33
(รฐั สภา)
การจดั ทํากฎหมายลายลกั ษณอ กั ษรประเภทท่บี ัญญัติโดยฝายบรหิ าร 34
(คณะรัฐมนตรี)
การจัดทํากฎหมายลายลกั ษณอ กั ษรประเภทที่บญั ญัตโิ ดยองคกรการ 35
ปกครองทองถิ่น
แบบฝก หดั ที่ 5 36
แบบทดสอบที่ 5 37

สารบัญ หนา

บทที่ 6 การใช การตีความ การอุดชองวา ง การยกเลิกกฎหมาย 40
การบังคับใชกฎหมาย 41
การตคี วามกฎหมาย 42
การอดุ ชองวา งแหงกฎหมาย 43
การยกเลิกกฎหมายลายลักษณอ กั ษร 44
แบบฝกหัดท่ี 6 45
แบบทดสอบที่ 6 49
51
บทที่ 7 กระบวนการยตุ ธิ รรมทางคดีอาญาและคดแี พง 53
บคุ คลและหนวยงานทีเ่ ก่ียวของกับกระบวนการยุตธิ รรม 54
หลกั กฎหมายวธิ ีพจิ ารณาความอาญา 57
พระธรรมนญู ศาลยตุ ธิ รรม 58
หลกั กฎหมายวธิ ีพจิ ารณาความแพง 59
ศาลฎีกาแผนกคดีอาญาของผูดํารงตาํ แหนง ทางการเมอื ง 62
ศาลรฐั ธรรมนญู 63
ศาลปกครอง 66
แบบฝกหดั ท่ี 7 69
แบบทดสอบที่ 7 72
73
บทที่ 8 กฎหมายแพงและพาณิชย 75
บุคคลตามกฎหมาย 77
ความสามารถของบุคคล 80
การสิ้นสุดสภาพบคุ คล 83
นิตบิ ุคคล 88
ทรพั ย 90
สวนควบ อุปกรณ ดอกผล 94
บคุ คลสทิ ธแิ ละทรพั ยสทิ ธิ 103
นิติกรรม 107
สัญญา 114
กฎหมายลักษณะหนี้ 147
กฎหมายกบั ความสมั พนั ธภ ายในครอบครวั
กฎหมายลักษณะมรดก
เอกเทศสญั ญาท่ีควรรู
แบบฝกหดั ที่ 8
แบบทดสอบที่ 8

สารบัญ หนา

บทที่ 9 กฎหมายอาญา 171
ความรพู ืน้ ฐานเกี่ยวกับกฎหมายอาญา 173
โครงสรางท่ี 1 การกระทาํ ครบองคประกอบที่กฎหมายบัญญัติ 178
โครงสรางที่ 2 การกระทําไมมีกฎหมายยกเวนความผดิ 185
โครงสรางท่ี 3 การกระทาํ นัน้ ไมม ีกฎหมายยกเวนโทษ 195
การพยายามกระทําความผดิ 197
การยบั ยั้งหรอื กลับใจ 201
ผูเกยี่ วของในการกระทําความผิดต้ังแต 2 คนขน้ึ ไป 210
การกระทาํ ความผิดหลายบท 211
ความผิดลหุโทษ 212
ความผิดอาญาบางลกั ษณะที่ควรรู 214
ความผิดเก่ยี วกับทรพั ย 218
แบบฝก หัดท่ี 8 249
แบบทดสอบที่ 8 269

ภาคผนวก
บรรณานกุ รม

บทท1ี่
หลักการพื้นฐานของกฎหมายทั่วไป

กฎหมายเปนกฎเกณฑในการอยูรว มกนั ของสังคมมนุษย จึงจําเปนท่ีมนุษยทุกคนในแตละ
สังคมจะตองรูกฎหมาย เพื่อประพฤติปฏิบัติใหถูกตองตรงตามกฎเกณฑของสังคมที่กําหนดข้ึนมา
สําหรับใหมนุษยอยูรวมกันอยางสงบสุข การท่ีมนุษยทุกคนจะรูกฎหมายไดน้ันนอกจากการบอกกลาว
ใหจดจํากันตอ ๆ กันมาแลว ในปจจุบันน้ีไดมีการเรียนการสอนวิชากฎหมายข้ึนโดยตรง เปนศาสตร
แขนงหนึ่ง เพอ่ื เผยแพรใหประชาชนไดรบั รเู ก่ยี วกับกฎหมายท่ีตนตองอยูในบังคับ โดยเฉพาะอยา งยิ่งใน
เร่ืองหลักการพ้ืนฐานของกฎหมาย ท่ีจะทําใหเห็นวากฎหมายคืออะไร มีลักษณะอยางไร มีแนวคิด
และวิธีใชอยางไร ตามครรลองของกฎหมายแตละระบบ เพ่ือนําไปใชใหถูกตองใหเกิดประโยชนแกผูรู
กฎหมายเองและแกสังคม สําหรับประเทศไทยไดมีการสอนวิชากฎหมายเชนกัน เน่ืองจากเห็นถึง
ความจําเปนท่ีประเทศจะตองพัฒนาใหเจริญกาวหนาไปไดรวดเร็ว ตองอาศัยประชาชนชวยกันพัฒนา
ดว ยการปฏบิ ตั ิตามกฎหมาย ซ่ึงเปนการสอดคลองกับประเทศไทยที่เปน ประเทศนิตริ ฐั

1. ความจาํ เปน ของการเรยี นรูก ฎหมาย
กฎหมายมีความสําคัญตอสังคมเปนอยางมาก เน่ืองจากสัญชาตญาณของมนุษยไมอาจอยู
ลาํ พังคนเดยี วได มนุษยตอ งอยรู วมกันเปนสงั คม ตองมคี วามสัมพันธติดตอกันเพื่อแลกเปล่ียนปจ จัยอัน
จาํ เปนตอ การดาํ รงชวี ิต การแบง ปนอําหาร การตอสูกบั ภัยธรรมชาติ การปฏิบัติตอกนั ในครอบครัว และ
ในหมูคณะของตน หรอื การตอสกู ับขาศกึ ศัตรู ความจําเปนทม่ี นษุ ยตองอยูรวมกันเปนสงั คมเชน วานี้ จึง
จําเปนตองสรางกฎเกณฑตาง ๆ เพ่ือควบคุมความประพฤติของสมาชิกในสังคม และรักษาความเปน
ระเบียบตลอดจนความสงบเรียบรอย เพราะหากสังคมไมสรางกฎเกณฑแลว สัญชาตญาณของมนุษย
ยอมชอบที่จะกระทําส่งิ ใด ๆ ตามใจชอบ เพราะทุกคนรกั ความอิสระ แตหากมนุษยทําอะไรตามใจชอบ
จนเกินไป ก็อาจเปนการรบกวนหรือสรางความเดือดรอนระหวางกันได การกําหนดขอบเขตแหงความ
เปนอิสระของมนุษยจึงจําเปนตองถูกจํากัดดวยกฎเกณฑ ขอบังคับตาง ๆ พรอมท้ังการกําหนด
บทลงโทษตอบแทนแกผูท่ีกระทําเกินกวาขอบเขตท่ีไดกําหนดไว กฎเกณฑและขอบังคับเหลาน้ีได
ววิ ัฒนาการตามภาวะของสังคมตัง้ แตสมยั โบราณจนกลายมาเปน กฎหมาย
ชีวิตมนุษยมีความจําเปนอยางมากท่ีจะตองเก่ียวของกับกฎหมาย ปจจุบันจะเห็นไดวา
กฎหมายเขามามีบทบาทในชวี ิตประจําวันเปนอนั มากนับตั้งแตเกิด กฎหมายก็กําหนดใหเจาบา นตองไป
แจงเกิดเพ่ือขอรับสูติบัตร จะสมรสก็ตองไปจดทะเบียนกับเจาหนาท่ี จะทํานิติกรรมสัญญาบางอยาง
กฎหมายก็กําหนดวาตองทําตามแบบ แมกระท่ังการตายก็ตองแจงการตายเพ่ือขอรับใบมรณะบัตร ใน
สว นท่ีเก่ียวกับชาติบานเมือง รัฐธรรมนูญกก็ ําหนดสิทธแิ ละหนาท่ีของประชาชนทุกคนไวมากมายหลาย
ประการ เชน หนา ท่ีในการเสยี ภาษีอํากร หนา ที่สําหรับชายท่ีจะตอ งเขารบั ราชการทหาร หนาทต่ี องไป
ใชส ทิ ธิเลือกต้ัง เปนตน

[1]

ดวยเหตุน้ี การเรียนรูกฎหมายจึงจําเปนอยา งยิ่งตอประชาชนทุกคน เพราะหากประชาชนมี
ความรูและเขาใจกฎหมาย ก็นับวาเปนการสรางระเบียบและความสงบเรียบรอยในสังคมได ดังน้ัน
ในทางกฎหมายจึงเกิดหลักเกณฑสําคัญประการหนึ่งวา “ความไมรูกฎหมายไมเปนขอแกตัว” เพราะ
หากใหมีการกลาวอางดังกลาวได การบังคับใชกฎหมายก็ไมเปนการทั่วไปแกคนทุกคน เพราะทุกคนก็
จะแกตัววาไมรูกฎหมายเพ่ือใหพนผิดกันเสียหมด และคงไมมีใครตองรับโทษตามความผิดน้ัน ดังน้ัน
ถายอมใหยกความในใจข้ึนเปนขอแกตัว ก็เทากับปลอยใหคนทําผิดอางวาไมรูกฎหมายเสมอไป การที่
กฎหมายไมยอมยกความไมรูกฎหมายข้ึนมาแกตัวนับวาเปนความยุติธรรม ดังน้ัน ความยุติธรรมจึงเปน
หลักของกฎหมายประการหน่ึง กฎหมายยอมอนุโลมไปตามหลักของธรรมชาติ ไมไดบัญญัติฝาฝน
ธรรมชาติ เชน กฎหมายอาญายกเวนไมเอาโทษแกเด็กอายุไมเกิน 10 ป ซึ่งยังไมรูผิดชอบ หรือยกเวน
โทษแกผูทําผิดโดยวิกลจริต ประมวลกฎหมายแพงก็ใหความคุมครองผูเยาว คือหามไมใหผูเยาวทํา
สัญญาหรือนิติกรรมผูกพันตนเพียงลําพังโดยไมไดรับความยินยอมจากผูแทนโดยชอบธรรมกอน เปน
ตน

2. ประโยชนข องการรูก ฎหมาย
กฎหมายเปนขอบังคับแกประชาชนในประเทศใหปฏิบัติตาม ดังนั้นประชาชนคนใดไดรู
กฎหมายที่ตนตอ งอยใู นบงั คับ จะทาํ ใหเกดิ ประโยชนแกต นเองและประเทศชาตหิ ลายประการ
1. ประโยชนดานการศึกษา การศึกษากฎหมายเปนการศึกษาดานสังคมศาสตรซ่ึงเปนการ
เรียนรูพฤติกรรมของมนุษยในสังคม การศึกษากฎหมายจึงทําใหผูนั้นไดรับความรูดานสังคมศาสตร
ตลอดจนแนวทางปฏิบัติตอกฎเกณฑแหง สังคมตั้งแตอดีตจนถึงปจจุบันวามกี ารพัฒนามาอยา งไร และ
สมควรที่จะพัฒนากฎเกณฑของสังคมในอนาคตตอไปอยางไรใหเหมาะสมกับสภาพสังคมที่เปลี่ยนไป
เชน ประเทศไทยจะเขาเปนสมาชิกประชาคมอําเซียนในอนาคต ประเทศไทยจําเปนตองปรับปรุง
กฎหมายของไทยใหสอดคลองกับกฎเกณฑของประชาคมอําเซียนดวย แตจะปรับปรุงไปทางใดตอง
คํานึงถึงสภาพสังคม วัฒนธรรม และขนบธรมเนียมประเพณีของไทยประกอบดวย เพื่อใหคงความ
เปน สังคมไทยสืบไป
2. ประโยชนตอตัวผูรูกฎหมาย ผูท่ีรูกฎหมายจะรูวาตนมีสิทธิและหนาที่อยางไรท่ีจะตอง
ปฎิบัติตอสังคมและประเทศชาติตามที่กฎหมายรับรองไวให จะทําใหเปนคนท่ีมีความสุขุมรอบคอบ
ระมัดระวังตัว มีเหตุมีผลไมเ อาแตใจตัวเปนหลัก ไมเอาเปรียบผูอืน่ และไมกระทาํ ในสิ่งที่ผิดกฎหมาย
ทาํ ใหผูน้นั เปนที่เคารพนับถือของผอู ่ืน เม่ือกระทาํ การใดยอ มมีคนเช่ือถือและยอมรับในการกระทําน้ัน
ในฐานะท่เี ปนผูรกู ฎหมายและเปน คนดใี นสงั คม
3. ประโยชนในการประกอบอาชีพ อาชีพเกือบทุกอาชีพจะมีกฎหมายใหการรับรองและ
คุมครองไว ผูท่ีรูกฎหมายสามารถประกอบอาชีพตาง ๆ ไดหลากหลายอาชีพ ไมวาจะเปนวิชาชีพทาง
กฎหมายโดยตรงตามท่ีไดศึกษามา เชน ผูพิพากษา อัยการ ตํารวจ ทนายความ หรือนิติกร เปนตน
หรือจะประกอบอาชีพอ่ืนใดในหนวยงานราชการหรือภาคเอกชนหรือประกอบธุรกิจสวนตัวก็ได เชน
ทําดานสินเช่ือ ดานการเงิน การประกันภัย หรือคาขาย เปนตน เพราะสามารถนําความรูเก่ียวกับ
กฎหมายมาใชใหเกิดประโยชนกับตนเองดวยการทางานอยางรอบคอบ มีเหตุมีผล ใชสิทธิและทํา

[2]

หนาท่ีตามท่ีกฎหมายรับรองคุมครองไว ทําใหเปนท่ีตองการของทุกหนวยงานที่จะรับมาทางานดวย
และแกธุรกจิ ของผรู ูกฎหมายเองท่ีผูอ นื่ ยนิ ดีจะทําธุรกจิ ดว ย

4. ประโยชนตอชาติบานเมือง ประเทศใดหรือรัฐใดมีประชาชนสวนใหญเปนผูรูกฎหมาย
ยอมกอใหเกิดประโยชนตอประเทศชาติบานเมืองนั้นมาก เพราะประชาชนเปนกําลังสําคัญในการ
พัฒนาประเทศและรัฐใหเจรญิ กา วหนา เมื่อประชาชนรูกฎหมายยอมปฏบิ ัติตามกฎหมายทําใหง ายตอ
การปกครอง ทําใหแนวนโยบายของรัฐ และนโยบายของรัฐบาล ท่ีกําหนดไวในการบริหารประเทศ
ไดรับการสนองตอบจากประชาชนเหลาน้ัน ไมวาทางการเมือง การปกครอง การใชสิทธิและการ
ปฏิบัติหนาที่ของตนตามกฎหมาย ทําใหการพัฒนาประเทศชาติเจริญกาวหนาไดรวดเร็ว และทําให
ประเทศชาติมนั่ คง

3. ประวัติความเปนมาของการสอนวิชากฎหมายในประเทศไทย
การสอนวิชากฎหมายในประเทศไทย เรม่ิ มีการสอนเปน ครง้ั แรกในยคุ กรุงรัตนโกสินทร รัช
สมัยของพระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลาเจาอยูหัวมหาราช โดยเสด็จในกรมหลวงราชบรุ ีดิเรกฤทธเ์ิ ปน
ผูกอต้ังโรงเรียนสอนกฎหมายข้ึนเปนคร้ังแรกราวป พ.ศ. 2440 โรงเรียนกฎหมายแหงแรกน้ีต้ังอยูใน
กระทรวงยุติธรรม ซึ่งขณะน้ันกรมหลวงราชบุรีดิเรกฤทธ์ิทรงดํารงตําแหนงเสนาบดีกระทรวงยุติธรรม
การต้ังโรงเรียนสอนกฎหมายข้ึนมาก็เพ่ือผลิตนักกฎหมายใหมาชวยงานราชการทางกฎหมายโดยตรง
และใหการใชกฎหมายมีความเปนระเบียบแบบแผนข้ึน โดยการนําหลักกฎหมายและวิธีสอนกฎหมาย
ตามแบบประเทศตะวันตกมาสอน โดยทรงสอนดวยพระองคเอง วิชากฎหมายท่ีสําคัญมากวิชาหน่ึง
คือวชิ าพน้ื ฐานของกฎหมาย วิชาพื้นฐานของกฎหมายท่ีสอนในครั้งแรกน้ันมีช่ือวา “วชิ าธรรมศาสตร”
(Jurisprudence) ตามแบบของประเทศอังกฤษซึ่งกรมหลวงราชบุรีดิเรกฤทธไิ์ ดท รงไปศึกษามา โดย
นําเอาหลัก Jurisprudence ท่ีสอนในประเทศอังกฤษมาสอนในโรงเรียนกฎหมายไทย ท้ังผูพิพากษาก็
นาํ เอาหลักกฎหมายอังกฤษมาพพิ ากษาคดเี สมอื นกฎหมายอังกฤษเปนกฎหมายไทย นบั เปนการปฏิรูป
ระบบกฎหมายและการศาลของไทย ซ่ึงเปล่ียนแปลงจากกฎหมายตราสามดวงและจารตี นครบาล เปน
การใชกฎหมายตามแบบของอังกฤษในลกั ษณะของระบบกฎหมายจารีตประเพณี จึงถือไดวา กรมหลวง
ราชบุรีดิเรกฤทธ์ิทรงเปนผูวางรากฐานการสอนกฎหมายข้ึนเปนคร้ังแรก ตอมาพระบาทสมเด็จพระ
จุลจอมเกลาเจาอยหู ัวมหาราชไดทรงพระกรุณาโปรดเกลา ฯ ใหมีการปฏิรปู กฎหมายของไทยใหม โดย
ใหรางกฎหมายใหมในรูปแบบของกฎหมายลายลักษณอักษร เพราะสามารถแกไขกฎหมายไดรวดเร็ว
กวารปู แบบของกฎหมายจารีตประเพณีท่ีใชอ ยูในขณะน้ัน เพอ่ื ใหตา งชาติยอมรับกฎหมายของไทยและ
ยอมข้ึนศาลไทย ไทยจะไดรอดพนจากสิทธิสภาพนอกอาณาเขตของคนตางชาติได คณะกรรมการราง
กฎหมายโดยมีกรมหลวงราชบุรีดิเรก-ฤทธ์ิเปนประธานคณะกรรมการ จึงไดรางกฎหมายสําคัญๆข้ึน
ใหมม าหลายฉบบั ในรปู แบบของกฎหมายลายลักษณอ กั ษรประเภทประมวลกฎหมาย โดยกฎหมายใหม
ท่ีจัดทําสําเร็จกอนกฎหมายอ่ืนและประกาศใชบังคับในสมัยรัชกาลท่ี 5 คือ “กฎหมายลักษณะอาญา
ร.ศ.127” (พ.ศ. 2451) ซึ่งกฎหมายฉบับน้ีนับเปนประมวลกฎหมายฉบับแรกของไทย และหลังจาก
นน้ั ไดมกี ฎหมายสําคญั อ่ืน ๆ อีกหลายฉบับออกประกาศใชบังคบั อาทิ เชน ประมวลกฎหมายกฎหมาย
แพงและพาณิชย ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพง ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา

[3]

และพระธรรมนูญศาลยุติธรรม เปนตน จึงถือไดวาประเทศไทยไดเปลี่ยนแปลงการใชกฎหมายจาก
รูปแบบของระบบกฎหมายจารีตประเพณี มาเปนตามรูปแบบของระบบกฎหมายลายลักษณอักษร
เชนเดียวกับประเทศในภาคพ้ืนยุโรป อาทิ เชน ฝร่ังเศส เยอรมนี สวิส อิตาลี เปนตน ต้ังแตน้ันมา
จนถงึ ปจ จบุ นั

เม่ือมีการเปล่ียนแปลงระบบกฎหมายข้ึน การสอนวิชาธรรมศาสตรตามหลักกฎหมาย
อังกฤษ (Jurisprudence) ซ่ึงเปนการสอนตามระบบกฎหมายจารีตประเพณีท่ีใชคําพิพากษาของศาล
ฎีกาเปน หลกั กฎหมาย จึงไมส อดคลอ งกับระบบกฎหมายใหมท่ีใชอยซู ึ่งเปน ระบบกฎหมายลายลกั ษณ
อักษรที่ตองใชตัวบทบัญญัติของกฎหมายเปนหลักกฎหมาย อีกท้ังแนวคิดทางกฎหมายของท้ังสอง
ระบบน้ันแตกตางกัน ดังน้ัน การสอนวิชาพ้ืนฐานของกฎหมายจึงตองเปล่ียนเปนการศึกษาตามแนว
ของประเทศท่ีใชระบบกฎหมายลายลักษณอักษรแทน เพ่ือใหการสอนกฎหมายตรงกับการใชก ฎหมาย
ของไทยตามระบบกฎหมายใหมค ือระบบกฎหมายลายลักษณอักษร ซ่ึงในขณะน้ันโรงเรยี นกฎหมายท่ี
ต้ั งอ ยู ใน ก ร ะ ท รว งยุ ติ ธ ร ร ม ได ย าย ม า ต้ั งยั งส ถ าน ที่ ให ม แ ล ะ ได รั บ ก าร ตั้ งช่ื อ ให ม ว า
“มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร” จึงไดทําการสอนกฎหมายตามแบบของระบบกฎหมายลายลักษณอักษร
โดยศึกษาจากตัวบทบัญญัติของกฎหมาย และมีศาสตราจารย เอช. เอกูต เปนผูบรรยายวิชาพ้ืนฐาน
ของกฎหมายอยูในขณะนั้น ศาสตราจารย เอช.เอกูต จึงเสนอใหเปลี่ยนชอ่ื วิชาพ้ืนฐานของกฎหมาย
เสียใหม จากช่ือ “วิชาธรรมศาสตร” เปล่ียนมาเปนช่ือ “วิชาความรูเบื้องตนเกี่ยวกับกฎหมาย”
(Intruduction to the study of laws) ใหต รงกบั ชื่อวิชาพื้นฐานของกฎหมายที่ใชใ นระบบกฎหมาย
ลายลักษณอักษร และการสอนวิชากฎหมายอ่ืน ๆ ทุกลักษณะวิชาก็ไดสอนตามแบบระบบกฎหมาย
ลายลกั ษณอกั ษรตัง้ แตน้ันมาจนถงึ ปจจบุ ัน

4. ประวัติพระบิดาแหงกฎหมายไทย
พระเจาบรมวงศเธอกรมหลวงราชบุรีดิเรกฤทธ์ิ ทรงมีพระนามเดิมวา พระเจาบรมวงศเธอ
พระองคเจารพีพัฒนศักด์ิ เปนพระราชโอรสองคท่ี 14 ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว
มหาราช กับเจาจอมมารดาตลับ ประสูติ ณ วันพุธท่ี 21 ตุลาคม พ.ศ.2417 เมื่อทรงพระเยาวได
ทรงศึกษาท่ีโรงเรียนพระตําหนักสวนกุหลาบในพระบรมมหาราชวัง โดยมีมหาปน (เจาพระยายมราช)
เปนพระอาจารยผูสอน คร้ันโสกันต (โกนจุก) แลวไดทรงไปศึกษาตอท่ีประเทศอังกฤษจนถึง
ระดับอุดมศึกษา ในระดับอุดมศึกษาพระองคทรงศึกษาวิชากฎหมาย ณ สํานักไครสเชิช แหง
มหาวิทยาลัยออกซฟอรด และสอบไลไดปรญิ ญาตรีช้ันเกียรตินิยมภายในเวลา 3 ป เม่ือพระชนั ษาได
เพียง 20 พรรษา ซ่ึงคนธรรมดาตองเรียนถึง 4 ป เม่ือจบการศึกษาแลวพระองคเสด็จกลับ
เมืองไทยมารับราชการในกรมราชเลขานกุ าร ดวยพระปรีชาสามารถฉลาดเฉียบแหลมยากจะหาผูใ ด
เทียบได ทั้งทรงมีพระอุตสาหะขยันขันแข็งในการทํางานเปนอยางย่ิง ในไมชาก็ทรงสามารถ
ทํางานในกรมน้ันไดทุกตําแหนง ตลอดถึงรางพระราชหัตถเลขาถวายพระบาทสมเด็จพระ
จุลจอมเกลาเจาอยูหัวมหาราช ซ่ึงเปนท่ีพอพระราชหฤทัยเปนย่ิงนัก ถึงกับเรียกพระองควา
“เฉลียวฉลาดรพี” คร้ันตอมาเม่ือพระองคไดรับพระราชทานพระยศเปนกรมหลวง ทรงมีพระนามวา
“ พระเจาบรมวงศเธอกรมหลวงราชบุรีดิเรกฤทธ์ิ ” พระองคไดทรงไปศึกษางานดานกฎหมาย กับ

[4]

เจาพระยาอภัยราชา (ดร.โรแลง ยัดแมงส) ซ่ึงเปนนักกฎหมายชาวเบลเย่ียมมีตําแหนงเปนท่ีปรึกษา
ราชการแผน ดนิ ในสมัยน้ัน เจาพระยาอภัยราชาไดข อใหพ ระองคทรงศึกษากฎหมายไทยทัง้ หมดแลวทํา
สารบัญรายละเอียดใหดู พระองคทรงศึกษาอยูไมก่ีเดือนก็ทําสําเร็จ จนเปนท่ีแปลกใจของเจาพระยา
อภัยราชา เม่ือซักถามก็ไดความวาพระองคมีความทรงจําดีมาก ถาไดทรงอานเพียงคร้ังเดียวก็
สามารถจําความสําคัญในกฎหมายไดหมด

ตอมาในป พ.ศ.2439 กรมหลวงราชบุรีดิเรกฤทธ์ิทรงไดรับพระกรุณาโปรดเกลาใหรับตําแหนง
สภานายกพิเศษ พระองคไดจัดตั้งศาลมณฑลและศาลหัวเมือง (ศาลจังหวัด) ขึ้นในทองที่ตางๆ
โดยทรงจัดต้ังศาลหัวเมืองในมณฑลอยุธยาเปนเร่ิมแรก ทรงรวบรวมตุลาการในหัวเมืองซ่ึงสังกัด
กระทรวงมหาดไทยเปนสว นใหญเขามาอยูในกระทรวงยุติธรรม ทรงพิจารณาพิพากษาคดีความท่ีคั่ง
คา งเปนอันมากใหสําเร็จไดใ นเวลาอันรวดเรว็ สมตามพระราชประสงคของรัชกาลท่ี 5 ดังนั้นเมื่อวันที่
3 มีนาคม 2437 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยหู ัวจึงไดทรงพระกรุณาโปรดเกลาประกาศ
ต้ังใหกรมหลวงราชบุรีดิเรกฤทธ์ิเปน “เสนาบดีกระทรวงยุติธรรม” ซ่ึงขณะน้ันเสด็จใน กรมหลวง
ราชบรุ ี ฯ ทรงมีพระชนมายเุ พียง 22 พรรษา นับเปนเสนาบดีที่หนมุ ทส่ี ดุ ในโลก

เม่ือทรงดํารงตําแหนงเสนาบดีกระทรวงยุติธรรม พระองคทรงแกไขระเบียบราชการใน
กระทรวงยตุ ิธรรมท้ังแผนกธุรการและตุลาการ ทรงวางระเบียบปฏิบัติของศาลเพ่ือใหมีความสะดวกใน
การพิจารณาพิพากษาคดี ซ่ึงไดออกเปนกฎเสนาบดีกระทรวงยุติธรรมไวห ลายสิบฉบับและไดใ ชตลอด
มา จนถึงมีการประกาศใชประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพง และประมวลกฎหมายวธิ ีพิจารณา
ความอาญาเม่ือวันท่ี 1 ตุลาคม 2478 กฎเสนาบดีเหลาน้ันจึงยกเลิกไป นอกจากน้ียังไดทรงเปน
ประธานกรรมการรางกฎหมายท่ีสําคัญหลายฉบับเพ่ือใหพอกับความตองการของประเทศ คือ
กฎหมายลักษณะอาญา ร.ศ.127 พระธรรมนูญศาลยุติธรรม กฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา
กฎหมายวิธีพิจารณาความแพง ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย คณะกรรมการรางกฎหมายน้ี
ตอมาไดตั้งเปนกรมรางกฎหมายแลวเปลี่ยนช่ือเรียกวา “คณะกรรมการกฤษฎีกา” มาจนทุกวันน้ี
ทง้ั ยังจัดระเบียบเกย่ี วกับเรอื นจาํ โดยยายกองมหันตโทษและกองลหุโทษจากกระทรวงนครบาลมาสังกัด
กระทรวงยุติธรรม สวนเรือนจําหัวเมืองคงข้ึนกับกระทรวงมหาดไทย กรมอัยการ ซึ่งไดตั้งข้ึนตั้งแต
ร.ศ.112 (พ.ศ.2436) สังกัดกระทรวงมหาดไทย ไดทรงจัดวางระเบียบงานใหม ใหกรมอัยการมี
หนาท่ีปฏิบัติการเฉพาะกรุงเทพฯและสังกัดอยูในกระทรวงยุติธรรม สวนอัยการหัวเมือง คงสังกัด
กระทรวงมหาดไทย

งานท่ีพระองคทรงปรับปรุงในสมัยน้ันเปนภาระหนักมาก เพราะไมมีคนท่ีมีความรูกฎหมาย
เพียงพอท่ีจะรับราชการมาชวยงาน จึงทรงขอพระบรมราชานุญาต รัชกาลที่ 5 จัดต้ังโรงเรียนสอน
กฎหมายข้ึนโดยต้ังอยูในกระทรวงยุติธรรมน่ันเอง นับไดวาประเทศไทยไดเร่ิมมีการสอนกฎหมายข้ึน
เปนครั้งแรก ณ โรงเรียนกฎหมาย กระทรวงยุติธรรม น้ีเอง เน่ืองจากวิชากฎหมายท่ีสอนจะตอง
เปล่ียนรูปใหเขาแบบสากล พระองคจึงทรงสอนเอง และทรงคัดเลือกคนท่ีจะศึกษากฎหมายดวย
พระองคเอง ท้ังยงั ทรงทําคาํ อธบิ ายกฎหมายลักษณะอาญาและกฎหมายตาง ๆ ออกมาเพ่ือใหน ักศึกษา
ใชศ กึ ษา และเพอ่ื ใหค นเหน็ แนวทางของกฎหมายทจ่ี ะดําเนนิ ตอไป โดยจดั ทาํ เปนเลมรวม 2 เลม มี

[5]

ช่ือวา “กฎหมายราชบุรี” จนในปพ.ศ.2440 มีการสอบไลกฎหมายคร้ังแรกไดบัณฑิตจบการศึกษา
เปน “เนติบัณฑติ ” รนุ แรก 9 คน ออกมารบั ราชการแบง เบาภาระพระองคไดบ าง

สําหรับดานงานศาลซ่ึงในเวลาน้ันไทยเสียเอกราชทางการศาล เพราะชาวตางชาติไมยอมข้ึน
ศาลไทยแตจ ะข้ึน “ศาลกงสุล” ท่อี ยใู นไทยตามสญั ญาพระราชไมตรี โดยอางวา กฎหมายของไทยยัง
ไมทันสมัย และเขายังไมไวใจศาลไทย เสด็จในกรมหลวงราชบุรี ฯ ไดทรงแกไขโดยจางนัก
กฎหมายชาวตางชาติซ่ึงลวนเปนนักกฎหมายช้ันเย่ียมท้ังส้ิน ท้ังนักกฎหมายชาวญ่ีปุน เบลเย่ียม
องั กฤษ และฝรั่งเศส มาเปน ผูพิพากษารว มพิจารณาพิพากษาคดีในศาลไทย ทําใหผูพิพากษาในศาล
ไทยกระตือรือรนศึกษาวิชากฎหมายไทยและตางประเทศ จนงานของศาลไทยดําเนินรุดหนาไปได
ดว ยดี ความเช่ือถือในศาลไทยจึงมีมากข้ึนตามลําดับ ถึงกับตางชาตยิ อมเลิกศาลกงสุลยอมใหคนของ
ตนข้ึนศาลไทย โดยศาลไทยน้ีมีช่ือเรียกวา “ศาลตางประเทศ” มีผูพิพากษาชาวตางชาติน่ังเปนผู
พิพากษากํากับอยูดวยคนหน่ึงในการพิจารณาพิพากษาคดี ตอมาเม่ือไดมีการประกาศใช ประมวล
กฎหมายวธิ ีพิจารณาความอาญา และประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพงแลว บรรดาตางชาติได
ยอมรับการพิจารณาพิพากษาคดีในศาลไทย จงึ ไดยกเลิกศาลตางประเทศและกลับมาเปนศาลไทยโดยมี
ผูพิพากษาคนไทยเทาน้ันเปนผูพิพากษาในการน่ังพิจารณาพิพากษาคดี ทําใหเอกราชทางการศาลไทย
กลับคืนมา

พระภารกิจของเสด็จในกรมหลวงราชบุรีดิเรกฤทธ์ิ มีความหนักอึ้งสุดจะพรรณา นอกจาก
หนาท่ีเสนาบดีกระทรวงยุติธรรม อาจารยโรงเรียนกฎหมาย ประธานคณะกรรมการรางกฎหมาย
แลว ยังทรงรับหนาท่ีกรรมการศาลฎีกาโดยเปนประธานศาลฎีกาดวยอีกตําแหนงหน่ึง ทําใหในเวลา
น้ันพระองคทรงรับภาระหนาท่ีอันหนักย่ิง ทรงเหน่ือยยากลําบากท่ีสุด เพราะหาคนชวยงาน
ราชการไดไมมากนัก แตพระองคก็ทรงพอพระทัย และต้ังพระทัยเด็ดเด่ียวท่ีจะสนองพระเดช
พระคุณพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวจนสุดแรง เพื่อชวยคนใหมีความรูในวิชากฎหมายและอบรม
จิตใจใหมีความซ่ือสัตยจงรักภักดีในการรับใชประเทศชาติ พระองคทรงเสียสละทุกอยางโดยไมทรง
คิดถึงพระองคเองเลย ทรงคิดถึงแตงานเปนใหญ ทางานโดยมิไดยอทอ ดวยทรงยึดคติประจาํ พระทัย
ของพระองควา “ My life is service ” คือ “ชีวิตของขาพเจาเกิดมาเพ่ือรับใชประเทศชาติ ” ดังเห็น
ไดจากคําสอนของพระองคท่ีวา “ คนเราควรจะให แตไมควรจะขออะไรจากคนอ่ืน ควรจะกิน
พอประมาณไมควรมากเกินไปถึงทองกาง ควรชวยเหลือคนอ่ืน ไมใชเหยียบยํ่า ควรจะรับใช ไม
ควรจะคิดเปนนายคน ” และทรงมีพระทัยเมตตาตอคนท่ัว ๆ ไปไมทรงเลือกท่ีรักมักท่ีชัง พระองคจึง
ทรงเปนที่เคารพรักของขาราชการในกระทรวงยุติธรรม โดยเฉพาะอยางย่ิงท่ีเปนนักเรียนกฎหมายซ่ึง
เปนลูกศิษยของพระองคตางเทิดทูนพระองคเปนศาสดา ไมวาจะรับส่ังวาอะไร หรือใหทําอะไร ก็ดู
เหมือนจะเห็นตามหรือทําตามคําส่ังท้ังส้ิน นอกจากน้ีพระองคยังทรงมีความคิดและความประสงคมา
นานท่จี ะใหผ ูพ พิ ากษาเปนอสิ ระ ซึ่งแปลวาจะทําใหศาลแยกเปนสวนหนึ่งตา งหากจากรัฐบาล ซึ่งเปน
ความคิดตามครรลองประชาธิปไตยดังท่ีเปนอยูท่ัวโลกในเวลาน้ีน่ีเอง แตขณะน้ันรัชกาลท่ี 5 ทรงเห็น
วายงั ไมถงึ เวลา จึงเปนทผี่ ิดหวงั ของเสดจ็ ในกรมหลวงราชบุรี ฯ อยูม าก

[6]

ตอมาในราววันท่ี 20 เมษายน ร.ศ.129 (พ.ศ.2453) กรมหลวงราชบุรีดิเรกฤทธ์ิทรงทํา
หนังสือกราบบังคมทูลวาประชวร มีอาการปวดพระเศียรเปนกําลัง รูสึกวาในสมองเผ็ดรอนเหมือน
หน่ึงโรยพริกไทยระหวางมันสมองกับกระดูก คิดและจําอะไรไมไดทั้งส้ิน ทํางานแมแตนิดหนอยก็
เหน่ือย หมอไรเตอรผูตรวจพระอาการเห็นวาตองหยุดการทํางานเพ่ือรักษาพระองค เม่ือเปนเชนน้ี
รูสึกวาจะทํางานสนองพระเดชพระคุณไมได จึงขอกราบถวายบังคมลาออกจากตําแหนงเสนาบดี
กระทรวงยุติธรรม เพ่ือเปดโอกาสใหทรงเลือกสรรผูอ่ืนเขารับหนาท่ีตอไป พระบาทสมเด็จพระ
จุลจอมเกลาเจาอยูหัวทรงมีพระบรมราชานุญาต และตอมาเสด็จในกรมหลวงราชบุรี ฯ ทรงไดรับ
พระกรุณาโปรดเกลาใหยายไปดํารงตําแหนงเสนาบดีกระทรวงเกษตราธิการ ต้ังแตวันท่ี 1 เมษายน
ร.ศ.131 (พ.ศ.2455) และทรงทํางานท่ีกระทรวงเกษตราธิการ จนถึงในป พ.ศ.2462 พระองคทรง
ประชวรดวย “โรควัณโรคท่ีพระวักกะ” (โรคฝในทอง ท่ีไต) จึงกราบบังคมทูลพระบาทสมเด็จพระ
มงกุฏเกลาเจาอยูหัวขอกราบถวายบังคมลาออกจากราชการและเสด็จไปรักษาพระองคท่ีกรุงปารีส
ประเทศฝร่ังเศส แตพระอาการก็ไมทุเลา คร้ันวันท่ี 7 สิงหาคม พ.ศ.2463 ก็ส้ินพระชนมท่ีกรุง
ปารีสน่ันเอง ขณะท่ีมีพระชนมายุได 47 พรรษา อันนําความโศรกเศราเสียใจมาสูวงการนัก
กฎหมายไทยย่ิงนัก หลังจากน้ันไดทรงอัญเชิญพระอัฐิกลับประเทศไทยและนํามาประดิษฐานไว ณ
วัดราชบพธิ สถติ สมี ารามวรวิหาร อยูสืบมาจนทุกวันนี้

การท่ีพระเจาบรมวงศเธอกรมหลวงราชบุรีดิเรกฤทธ์ิ ทรงมีพระทัยมุงม่ันในการทางาน
ใหแกป ระเทศชาติบานเมอื งสนองพระเดชพระคุณพระเจาอยูหัว มากกวาท่ีจะสนพระทัยในเร่ืองสวน
พระองค ทรงรับภาระหนาท่ีสําคัญอันหนักย่ิงในการพัฒนาปรับปรุงงานดานกระบวนการยุติธรรม
งานศาล งานวางรากฐานการศึกษาวิชากฎหมายและผลิตนักกฎหมาย งานปรับปรุงแกไขกฎหมายให
เปนแบบสากล งานพิจารณาพิพากษาคดีสําคัญ ๆ ตลอดจนกํากับดูแลการพิจารณาพิพากษาคดีของผู
พิพากษา โดยทรงยึดหลักความยุติธรรมและความซ่ือสัตยสุจริตเปนธรรมประจําพระทัย ทรงมีพระทัย
เมตตาแกบุคคลท่ัวไป ไมเลือกท่ีรักมักท่ีชัง ทรงละซ่ึงความโลภ ความโกรธ ความหลงโดยส้ิน
พระคุณอเนกอนนั ตทพ่ี ระองคทรงมีตอประเทศชาตแิ ละตอนักกฎหมายท้ังปวง ทําใหน ักกฎหมายและ
ประชาชนท่ัวไปรวมเทิดพระเกียรติคุณของพระองค รวมกันขนานนามพระองควา “ พระบิดา
และปฐมาจารยแหงนักกฎหมายไทย ” ซึ่งอาจกลาวไดวาไมมีเสนาบดีคนใดจะไดรับเกียรติอันเกิด
จากนา้ํ ใจคนถึงเชน น้ี

[7]

แบบฝก หัดที่ 1
คาํ ส่ัง ใหนักเรียนตอบคาํ ถามใหไดใ จความสมบรู ณ
1. พระบดิ าและปฐมาจารยแ หง นกั กฎหมายไทย คือ.................................................................................
2. “ My life is service ” หมายถงึ ........................................................................................................
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………
3. พระเจา บรมวงศเ ธอพระองคเ จารพีพัฒนศักดิ์ เปน พระราชโอรสของ .................................................
...................................................................................................................................................................
4. พระเจา บรมวงศเ ธอพระองคเจารพีพัฒนศกั ดิ์ เมอ่ื ทรงพระเยาวไ ดทรงศึกษาท่โี รงเรยี น.....................
................................................. โดยม.ี ................................................................ เปน พระอาจารยผูสอน
5. พระเจาบรมวงศเ ธอพระองคเ จา รพีพัฒนศักดิ์ ทรงไปศกึ ษาตอ ทป่ี ระเทศ........................................
จนถึงระดับอดุ มศกึ ษา ในระดับอดุ มศึกษาพระองคทรงศกึ ษาวิชากฎหมาย ณ สาํ นกั ไครสเ ชิช แหง
มหาวทิ ยาลยั ..............................................................................................................................................
6. “เฉลยี วฉลาดรพ”ี มีทม่ี าคือ .................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
7. นักกฎหมายชาวเบลเย่ยี มมีตาํ แหนงเปน ท่ีปรึกษาราชการแผน ดนิ ในรชั กาลท่ี 5 คือ.............................
...................................................................................................................................................................
8. พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัวไดทรงต้ังคณะกรรมการตรวจชําระและรางกฎหมายข้ึน
คณะหน่ึงในป พ.ศ. 2450 ประกอบดวยนักกฎหมายช้ันนําของไทยและของตางประเทศ
คณะกรรมการชุดนี้ไดเ ลือกรางกฎหมายลักษณะอาญากอนกฎหมายฉบับอืน่ โดยรางเปนภาษาอังกฤษ
กอนแลวแปลเปนภาษาไทย เสร็จเรียบรอยเม่ือ พ.ศ. 2450 จากน้ันก็พิมพเปน 3 ภาษา คือ
……………………………………… …………………………………………………………………………………… แลวนําข้ึน
ทูลเกลาถวายและไดทรงประกาศใชเปนประมวลกฎหมายฉบับแรกเม่ือวันท่ี 1 มิถุนายน พ.ศ. 2451
เรยี กประมวลกฎหมายฉบบั แรกนว้ี า ......................................................................................................
9. พระเจา บรมวงศเธอพระองคเจา รพีพฒั นศักด์ิ ทรงดาํ รงตาํ แหนง ใดบา ง ……………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….....
10. พระเจา บรมวงศเธอพระองคเ จา รพีพฒั นศักดิ์ ทรงประชวรดว ยโรค ………………………………………..
สน้ิ พระชนมว นั ท่ี ........................................... ทก่ี รงุ ปารสี ขณะทม่ี ีพระชนมายุได ....................พรรษา
11. “วิชาธรรมศาสตร” (Jurisprudence) ไดร บั แบบอยา งของ............................... โดยนาํ เอาหลกั
Jurisprudence คอื ...............................................................................................................................
นบั เปน การปฏริ ปู ระบบกฎหมายและการศาลของไทย

[8]

แบบทดสอบ ท่ี 1
คาํ ชแ้ี จง เลือกคําตอบทถี่ ูกตองท่ีสุดเพียงคําตอบเดียว
1. หนวยงานใดสงั กัดอยูกับศาลยตุ ิธรรม
ก. สํานกั งานคุมประพฤติ
ข. สถานพินจิ และคมุ ครองเด็กและเยาวชน
ค. สถาบนั นิติวทิ ยาศาสตร
ง. สถาบันวิจยั และพฒั นารพีพฒั นศกั ด์ิ
2. พระองคเ จา รพีฯ สิ้นพระชนมว ันที่ 7 สิงหาคม ป พ.ศ. ใด
ก. พ.ศ.2460 ข. พ.ศ.2462
ค. พ.ศ.2463 ง. พ.ศ.2464
3. ยาเสพตดิ ใหโ ทษมีกี่ประเภท
ก. 5 ประเภท ข. 6 ประเภท
ค. 7 ประเภท ง. 8 ประเภท
4. การฟอ งลักษณะใดตอ งหามตามกฎหมาย
ก. บิดาฟอ งบตุ ร ข. มารดาฟองบุตร
ค. บตุ รฟอ งมารดา ง. ถูกทั้ง ก. และ ข.
5. ขอใดกลา วถูกตองเกี่ยวกบั ความผิดตอ สว นตวั หรอื ความผดิ อนั ยอมความได
ก. ผเู สียหายฟองคดีเองได โดยศาลไมตองไตส วนมูลฟอง
ข. พนักงานสอบสวนจะสอบสวนไดก็ตอเมื่อผูเสยี หายรอ งทุกขใ หดาํ เนินคดี
ค. ผเู สียหายฟองคดเี องไมได ตอ งใหพนักงานอัยการฟองคดีแทน
ง. พนักงานอยั การฟอ งคดีไมได ตอ งใหผ เู สยี หายฟองเอง
6. ขอใดไมใ ชส ภาพบงั คับทางกฎหมายอาญา
ก. ปรบั ข. กักขังแทนคาปรับ
ค. รบิ ทรพั ยส นิ ง. อายัดทรัพยสนิ
7. เม่อื หม้ันแลว หากตอมาคูหม้นั ไมย ินยอมสมรสดวย คูห ม้ันอกี ฝายหน่งึ จะมีสิทธอิ ยา งไร
ก. ฟองตอศาลขอใหบังคบั ใหมกี ารสมรสได
ข. เรียกเบ้ียปรบั ได
ค. เรียกคา ทดแทนได
ง. ถูกทุกขอ
8. ขอ ใดมใิ ชผ เู สยี หายในความผิดฐานพรากผูเ ยาว
ก. ผเู ยาว ข. บดิ า มารดา
ค. ผูปกครอง ง. ผดู แู ล
9. นายเอ อายุ 17 ป ถูกนกั เรียนตางโรงเรียนรุมทาํ รา ยจนถึงแกความตาย นายเอ มเี งนิ ฝากธนาคาร
ออมสิน 200,000 บาท นางบีซ่ึงเปนมารดาตองการถอนเงนิ แตธนาคารไมย อมใหถ อน เวนแตมีคําส่งั
ศาล ดงั นี้ นางบีตอ งย่นื คาํ รองขอจัดการมรดกของนายเอตอศาลไหน
ก. ศาลแขวง ข. ศาลจงั หวัด
ค. ศาลเยาวชนและครอบครวั ง. ศาลปกครอง

[9]

10. กฎหมายตราสามดวง ตราขน้ึ ในรชั สมัยใด
ก. พอขนุ รามคาํ แหงมหาราช ข. รัชกาลท่ี 1
ค. รชั กาลท่ี 5 ง. พระองคเจา รพีฯ
11. การกยู มื เงิน ถา ไมไดกาํ หนดอัตราดอกเบยี้ ไวใ นสัญญา จะคดิ ดอกเบยี้ ไดหรือไม อยางไร
ก. คิดดอกเบย้ี ไมไ ด เพราะไมไดตกลงกันไวต้งั แตแ รก
ข. คิดดอกเบยี้ ไดอัตรารอยละ 2.5 ตอ ป เพราะกฎหมายบัญญตั ิไว
ค. คิดดอกเบ้ียไดอัตรารอยละ 7.5 ตอป เพราะกฎหมายบัญญัติไว
ง. คิดดอกเบย้ี ไดอตั รารอยละ 15 ตอ ป เพราะกฎหมายบญั ญัตไิ ว
12. ความผดิ ฐานปลนทรัพยต องมผี ูรวมกระทําความผิดตงั้ แตก ่คี นขึ้นไป
ก. 2 คน ข. 3 คน
ค. 5 คน ง. 7 คน
13. ตามกฎหมายบุคคลบรรลุนติ ภิ าวะเมือ่ ใด
ก. อายุครบ 17 ปบริบูรณและสมรสถูกตองตามกฎหมาย
ข. อายคุ รบ 18 ปบ รบิ รู ณ
ค. อายคุ รบ 20 ปบ รบิ รู ณ
ง. ถูกทั้ง ก. และ ค.
14. หากไมมกี ฎหมายทจ่ี ะยกมาปรับกับคดแี พงได ศาลตอ งวินิจฉัยโดยอาศัยหลกั อยางไร
ก. หลกั กฎหมายท่วั ไป ข. จารีตประเพณี
ค. บทกฎหมายใกลเ คยี งอยา งยง่ิ ง. แนวคําพิพากษาศาลฎกี า
15. ขอใดกลา วถูกตอง
ก. การกระทําความผดิ ดว ยความจาํ เปนไมตอ งรับโทษ
ข. การปอ งกันโดยชอบดว ยกฎหมายไมตองรับโทษ
ค. เดก็ อายุไมเกิน 10 ป กระทําการอนั กฎหมายบัญญตั เิ ปนความผิด ไมม ีความผิด
ง. กระทําความผดิ ขณะมจี ิตบกพรอง โรคจติ หรอื จิตฟน เฟอน ไมม คี วามผดิ
16. กฎหมายใดท่ลี าํ ดบั ศักด์ิตํ่าท่สี ุด
ก. พระราชบญั ญตั ิ ข. ประมวลกฎหมาย
ค. พระราชกฤษฎีกา ง. พระราชกําหนด
17. ขอใดเปน ความผิดลหโุ ทษ
ก. ปรับไมเ กิน 50,000 บาท ข. ปรบั ไมเกนิ 20,000 บาท
ค. ปรับไมเ กิน 10,000 บาท ง. ปรับไมเ กนิ 1,000 บาท
18. เด็กที่เกิดจากบิดามารดาทไี่ มไดสมรสกนั จะเปน บตุ รชอบดวยกฎหมายของบิดาตอ เมื่อ
ก. บิดามารดาจดทะเบยี นสมรสกันภายหลงั
ข. บดิ าตองเปน ผูไปแจง การเกิดของบุตรดวยตนเอง
ค. บดิ าตองใหบุตรใชน ามสกุลของบดิ า
ง. ถูกทุกขอ

[10]

19. นายนอยไมรวู า เกดิ เม่ือใด ทราบแตเกิดป พ.ศ. 2550 ดังนีต้ ามกฎหมายถอื วา นายนอยเกดิ เม่ือใด
ก. 1 มกราคม 2550
ข. 1 เมษายน 2550
ค. ผูรบั แจง การเกดิ จะเปนผกู ําหนดวา เกดิ วันและเดือนใดในป 2550
ง. บดิ าหรอื มารดาของนายนอยจะเปน คนเลือกวาเกิดวนั และเดือนใดในป 2550

20. ผเู สยี หายจะเปนโจทกฟองเด็กหรือเยาวชนเปน คดอี าญาไดหรือไม เพราะเหตุใด
ก. ได เพราะไมม ีกฎหมายหาม
ข. ได หากไดร ับอนุญาตจากผูอาํ นวยการสถานพนิ จิ ฯ
ค. ไมได เพราะไมผ า นการสอบสวนของพนักงานสอบสวน
ง. ไมไ ด เพราะตองใหพนักงานอัยการฟองคดแี ทน
[11]

บทที่ 2
ความหมายและลักษณะสําคัญของกฎหมาย

กฎหมายโดยทั่วไปนั้นอาจแบงแยกไดเ ปน 2 ชนิด คือ
1. กฎหมายตามเนื้อความ
2. กฎหมายตามแบบพิธี

1. ความหมายของ “กฎหมาย” ตามเนื้อความหรือกฎหมายแท ๆ
กฎหมาย คือ บรรดาขอบังคับของรัฐหรือประเทศที่ใชบังคับความประพฤติทั้งหลายของ

บุคคลอันเก่ียวดวยเร่ืองความสัมพันธระหวางกัน ถาใครฝาฝนไมปฏิบัติตามก็จะตองมีความผิดและถูก
ลงโทษ
ลักษณะสําคัญของกฎหมาย

1. กฎหมายตอ งมาจากรัฏฐาธปิ ตย หมายความวา ผูต งั้ หรือบญั ญตั กิ ฎหมายตองมีอาํ นาจใน
รฐั ทเ่ี ปนเอกราช สาํ หรบั ประเทศไทยเราในสมยั ราชาธิปไตย พระมหากษัตริยเ ปน ผูมีอาํ นาสทิ ธ์ขิ าดใน
การบัญญตั ิกฎหมายแตเพยี งผเู ดียว ในระบอบประชาธปิ ไตยพระมหากษัตรยิ จะทรงตรากฎหมายขน้ึ ได
ก็แตโ ดยคําแนะนําและยนิ ของรฐั สภา ในสมัยปฏิวตั ิหวั หนาคณะปฏิวตั กิ ็มีอํานาจออกกฎหมายบังคับ
ใชไ ด

2. กฎหมายเปนคําส่ังหรือขอ บังคบั ทใี่ ชทวั่ ไป หมายความวา กฎหมายจะตองใชบ งั คับไดทุก
สถานทแี่ ละแกบ ุคคลทั่วไปโดยเสมอภาค

3. กฎหมายเปนขอ บังคับทใ่ี ชไ ดเ สมอไป หมายความวา เม่อื ไดมีการประกาศใชกฎหมายเรอื่ ง
ใดแลว กฎหมายน้ันก็มีผลใชบังคับไดตลอดไป กฎหมายจะเกาหรือลาสมัยอยางไร ก็ยังใชบังคับไดอยู
จนกวาจะไดมีการประกาศยกเลิก

4. กฎหมายเปนขอบังคับท่ีตองปฏิบัติตาม หมายความวา กฎหมายทุกฉบับประชาชนตอง
ปฏิบัติตามแมจะขัดกับผลประโยชนหรือไมเห็นดวยอยางไรก็ปฏิเสธไมได เชน การเสียภาษี การตรวจ
เลือกเขา รบั ราชการทหาร หรือการหามประทุษรา ยตอรา งกายหรือทรัพยสินของบุคคลอ่นื เปนตน

5. กฎหมายตอ งมีสภาพบังคับ (Sanction) หมายความวา ผกู ระทําหรอื ละเวนกระทําการใน
ส่ิงท่ีกฎหมายบัญญัติหามหรือกําหนดไว อันเปนความผิดทางอาญาตองรับ “โทษ” ไดแก ประหารชีวิต
จาํ คุก กักขัง ปรบั หรอื รบิ ทรพั ยส ิน ทางแพงจะมีการบังคับใหชดใชคาเสยี หายหรือคา สินไหมทดแทน ให
หยุดหรอื งดเวน การกระทําทกี่ อใหเกดิ ความเสยี หายแกผูอน่ื เปนตน
2. กฎหมายตามแบบพิธี

คือ กฎหมายท่ีออกมาโดยวิธีบัญญัติกฎหมาย ท้ังน้ีโดยมิไดคํานึงถึงวากฎหมายน้ันเขา
ลกั ษณะเปน กฎหมายตามเนอื้ ความหรอื ไม เชน พ.ร.บ. งบประมาณประจําป ถงึ แมจ ะเปน พ.ร.บ. แตไม
มลี ักษณะเปนกฎหมายตามเนอ้ื ความ เพราะมิใชเปนขอบังคบั ท่ีกําหนดความประพฤติของมนุษย ซ่ึงผูท่ี
ฝาฝนจะไมไดรับผลรา ยหรือถูกลงโทษแตอยางใด กฎหมายตามแบบพิธี ไดแ ก พระราชบัญญัติ พระราช
กาํ หนด พระราชกฤษฎีกา กฎกระทรวง ฯลฯ

[12]

ววิ ัฒนาการการเกิดกฎหมาย
รูปแบบววิ ฒั นาการการเกิดกฎหมายสามารถแบงออกไดเ ปน 3 ยคุ ดงั น้ี
1. ยุคกฎหมายชาวบาน ถือเปนยุคแรกของการเกิดกฎหมาย รูปแบบของกฎหมายในยุคน้ี

จะอยูในรูปแบบของกฎหมายประเพณี ซ่ึงอาศัยเหตุผลสามัญสํานึกธรรมดาหรอื สามัญสํานึกของบุคคล
ท่วั ๆ ไป มาใชในการตดั สินขอ พิพาทที่เกดิ ข้นึ ในสงั คม เชน กฎหมายประเพณี หรอื จารตี ประเพณี

ตัวอยาง ป.พ.พ. มาตรา 1564 “บดิ ามารดาจาตองอุปการะเล้ียงดแู ละใหก ารศกึ ษาแกบุตร
ผูเ ยาว… …” ซ่งึ ถงึ แมไมม ีมาตรานี้ บดิ ามารดาก็ตอ งปฏิบตั ิ จึงเปนจารีตประเพณี

ลกั ษณะการเกิดกฎหมายชาวบา น ----> เกดิ จากจารีตประเพณที ่ี
1) ประชาชนมีความรูส ํานึก ผิดชอบช่วั ดี และปฏบิ ตั ิในสิ่งที่ถูกตอง
2) ประพฤตปิ ฏบิ ตั ิกันอยางสม่าํ เสมอและเนน่ิ นาน
3) ประชาชนรูสกึ และสํานึกวาตองปฏิบัตติ ามเชน นน้ั มฉิ ะนน้ั จะเปนส่งิ ท่ีผิด
2. ยุคนักกฎหมาย เปนยุคท่ีเกิดข้ึนมาจากการท่ีกฎหมายประเพณีท่ีมีอยูเดิมเร่ิมไมสามารถ
นํามาบังคับใชกับคนในสังคมได ดังน้ัน จึงมีการรวมตัวกันของนักกฎหมายข้ึน เพ่ือศึกษาคนควาคิดหา
เหตผุ ลรว มกนั เพ่อื นํามาสรางเปน หลกั กฎหมายข้นึ มาเสรมิ กับกฎหมายประเพณีท่มี อี ยูเดิม ตัวอยา ง ของ
หลักกฎหมายท่ีเกิดข้ึนในยุคน้ี ไดแก หลักผูท่ีมากอนยอมมีสิทธิเรียกรองตามกฎหมายเหนือผูอ่ืน
หลักการครอบครองปรปกษ หลักการเรียกรองสิทธ์ิ และหลักการขาดอายุความ กฎหมายในยุคน้ี คือ
หลกั กฎหมาย หลกั นติ ศิ าสตร ซง่ึ ถอื วาเปนยคุ ของการวางหลักกฎหมาย
ลักษณะยุคกฎหมายของนกั กฎหมาย เกิดจาก
1) ปญหาตาง ๆ ท่เี กดิ ขนึ้ ในสังคมมีความสลับซับซอน จารีตประเพณไี มเพียงพอในการ
ตดั สินคดี
2) นกั กฎหมายหรือผูทมี่ หี นา ทใ่ี นการตดั สินคดจี ึงตองใชเ หตผุ ลปรุงแตง กฎหมายเพ่ือใชใน
การตัดสินคดใี หเกิดความยตุ ิธรรม จงึ มกี ารวางหลกั กฎหมาย
3) เกิดคําพิพากษาซึ่งสามารถใชใ นการวางหลกั ของกฎหมาย

*** ในยุคนไี้ ดเ กดิ วชิ าชีพของนักกฎหมายขึน้ เปนคร้ังแรก และเปนยุคเรมิ่ แรกของกระบวนการยุตธิ รรม ***

3. ยุคกฎหมายเทคนิค เม่ือสังคมมีความเจริญเติบโตและสลับซับซอนมากข้ึน ทําใหรูปแบบ
กฎหมายท่ีมีอยูเดิมไมเพียงพอสําหรับการบังคับใช ดังน้ัน จึงจําเปนท่ีจะตองสรา งรูปแบบของกฎหมาย
ข้ึนมาใหม รูปแบบดังกลาว คือ กฎหมายลายลักษณอักษร ซ่ึงในยุคน้ีจะอาศัยอํานาจนิติบัญญัติในการ
ออกกฎหมายเพ่ือใหบรรลุวัตถุประสงคท่ีไดกําหนดไว ตัวอยางเชน การออกกฎหมายจราจรข้ึนเพ่ือให
การเดินรถบนทองถนนมีระบบและเปนระเบียบเรียบรอย กฎหมายในยุคน้ี คือ กฎหมายลายลักษณ
อักษร กฎหมายที่บัญญตั ิข้นึ

โดยปกติกฎหมายลายลักษณอักษรท่ีเปนกฎหมายเทคนิค มักจะตองมีบทกําหนดโทษไวสูง
เน่ืองจากกฎหมายเทคนิคนี้ไมไดเกิดข้ึนจากเหตุผลทางศีลธรรมหรือจารีตประเพณี ทําใหขาดความ

[13]

ศักดส์ิ ิทธจิ์ นบุคคลอาจไมเกรงกลวั การกระทาํ ผดิ และหลีกเลี่ยงการปฏิบัตติ ามกฎหมาย ดวยเหตผุ ลนเ้ี อง
กฎหมายลายลักษณอักษรท่ีเปนกฎหมายเทคนิคจึงตอ งมีการกาํ หนดบทลงโทษไวคอ นขางสงู เพ่ือใหเ กิด
ความเกรงกลัว

ลักษณะยคุ กฎหมายเทคนคิ เกดิ จาก
1) รฐั ตองการแกไขปญหาที่สลบั ซับซอ นมากข้นึ และเปนปญหาเฉพาะหนา
2) รัฐใชกระบวนการนิติบัญญัตใิ นการออกกฎหมาย -----> กฎหมายลายลักษณอักษร
3) เหตผุ ลที่ออกกฎหมาย

1. เปนเหตุผลทางเทคนคิ ท่จี ารีตประเพณีตามไมทนั
2. ไมไ ดเ กดิ เหตผุ ลในทางศลี ธรรม แตเ พ่ือตองการแกปญ หาสังคม
4) กําหนดโทษไวส งู เพราะเกรงวาคนไมกลัว
ตัวอยาง การออก พระราชกําหนดระเบยี บบรหิ ารราชการในสถานการณฉ ุกเฉิน พ.ศ.2548
กฎหมายแตกตา งจากกฎเกณฑทางศาสนาอยา งไร
ศาสนา คือ กฎขอบังคับท่ีผูนําของศาสนาตาง ๆ กําหนดข้ึนไว เพ่ือใหมนุษยประพฤติปฏิบัติ
แตความดี
- ขอท่ีเหมอื นกนั ทั้งศาสนาและกฎหมายตางก็กําหนดความประพฤติของมนุษย และถาผูใ ด
ฝา ฝนกจ็ ะกลายเปนคนชวั่ หรอื ไดรับผลรายตามมา คือ ตองไดรบั ผลจากการกระทํา
- ขอ ทแ่ี ตกตางกนั ศาสนา สภาพบังคับหรือผลท่ีจะเกิดตามมานน้ั อยูที่ชาติหนา หรือภพหนา
ไมไดเกิดทันทีทันใดเหมือนกับกฎหมาย สวนกฎหมายน้ันถาผูใดฝาฝนก็จะมีสภาพบังคับเกิดข้ึนทันที
นอกจากนีก้ ารลงโทษ กฎหมายจะเนนไปท่ผี กู ระทาํ ผดิ และทรพั ยส นิ สว นศาสนาจะเนน ทางดานจติ ใจ

[14]

แบบฝกหัดท่ี 2
คาํ ส่งั ใหน กั เรยี นตอบคําถามใหไ ดใ จความสมบรู ณ
1. กฎหมาย คอื
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
2. กฎหมายตอ งมสี ภาพบงั คับ (Sanction) หมายความวา .....................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
3.กฎหมายตามแบบพิธี คือ.......................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
4. กฎหมายตามแบบพธิ ี ไดแ ก .................................................................................................................
5. ววิ ฒั นาการการเกิดกฎหมายสามารถแบงออกไดเ ปน 3 ยุค ไดแก
1) ยุค…………………………………………………………………………………………………………………………………………
ลกั ษณะของการเกดิ กฎหมาย....................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
2) ยคุ …………………………………………………………………………………………………………………………………………
ลกั ษณะของการเกดิ กฎหมาย....................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
3) ยุค…………………………………………………………………………………………………………………………………………
ลักษณะของการเกิดกฎหมาย.....................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
6. กฎหมายแตกตางจากกฎเกณฑทางศาสนาอยางไร
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................

[15]

แบบทดสอบ ท่ี 2

คาํ ชแี้ จง เลือกคําตอบทถ่ี ูกตองท่สี ุดเพียงคําตอบเดียว

1. ขอ ใดมีความแตกตางจากกฎหมายในลักษณะท่เี ปน กฎเกณฑขอบงั คับของสังคม
ก. ศาสนา
ข. ศลี ธรรม
ค. จารีตประเพณี
ง. คานิยมของสังคม
2. ขอใดมิใชส ภาพบังคับทางอาญา
ก. ปรบั
ข. กกั กนั
ค. รบิ ทรพั ยสิน
ง. ประหารชวี ิต
3. คาํ สง่ั หรือขอบงั คบั ทใี่ ชไดเ สมอหมายความวาอยางไร
ก. ใชไ ดกับทุกคน
ข. ใชไดต ลอดกาล
ค. ใชไ ดกบั ทุกสถานที่
ง. ใชไ ดจ นกวาจะถูกยกเลิก
4. ขอ ใดเปน กฎหมายที่มาจากขอ หามทางศาสนาหรือศีลธรรม
ก. การหยา
ข. การฟองลม ละลาย
ค. การรบั บตุ รบญุ ธรรม
ง. การฆา ผูอ ื่นตามประมวลกฎหมายอาญา
5. ขอใดคือสภาพบังคับของ “จารีตประเพณ”ี
ก. การถกู รบิ ทรัพยสนิ
ข. การถูกไลออกจากสังคม
ค. การถูกลงโทษดว ยการเฆีย่ นตี
ง. การถูกตฉิ นิ นินทาจากบุคคลอน่ื ในสงั คม
6. แมว าจะรูสึกรอนและอึดอัด แตจ อยก็สวมหมวกนริ ภัยทุกครั้งเมื่อขบั ข่รี ถจักรยานยนต กรณีน้แี สดง
ใหเ หน็ ถึงความสาํ คัญของกฎหมายในขอใด
ก. เปน กตกิ าของสงั คม
ข. กําหนดหนา ทใ่ี หแกสมาชกิ ของสงั คม
ค. ใหค วามตมุ ครองสมาชิกของสังคมใหไ ดร ับความปลอดภัยทงั้ ในชวี ติ และรางกาย
ง. ถูกทุกขอ
7. ศาสตรแ ขนงใดมีความสมั พันธก บั วิชากฎหมายนอยที่สุด
ก. รัฐศาสตร ข. คณติ ศาสตร
ค. เศรษฐศาสตร ง. ประวตั ศิ าสตร

[16]

8. คําวา “รฏั ฐาธปิ ตย” ของไทยในปจ จบุ นั หมายถึงใคร
ก. ศาล
ข. รฐั สภา
ค. นายกรฐั มนตรี
ง. พระมหากษตั รยิ 
9. “ความไมรูกฎหมายไมเปนขอ แกตัว” หมายความวาอะไร
ก. บคุ คลจะปฏเิ สธความรับผิดเมอ่ื ฝา ฝน กฎหมายไมได
ข. บคุ คลผรู ูกฎหมายสามารถแกต วั ใหต นพน ความผิดได
ค. บคุ คลผูไมมีความรูท างกฎหมายเมือ่ ทาํ ผิด ตองรับผดิ
ง. การกระทําใดของบุคคลท่ีกระทําลงโดยไมรวู าเปนความผิด บคุ คลนั้นไมตอ งรบั ผิด
10. ขอใดผิด
ก. ท่ไี หนมสี ังคม ทน่ี น่ั มีกฎหมาย
ข. กฎหมายแพงตอ งมีสภาพบังคับ
ค. สภาพบังคบั ทางแพงคือการชดใชคาเสยี หาย
ง. กฎหมายจราจรมวี ิวฒั นาการมาจากขอหา มทางศีลธรรม
11. ศีลธรรมและกฎหมายมสี ว นคลายคลงึ กนั ในเร่ืองใด
ก. สภาพบงั คับ
ข. จํานวนบุคคลทีฝ่ าฝน
ค. ความเชื่อถือของบุคคลในสังคม
ง. เปน กฎเกณฑขอ บังคบั ของสงั คม
12. จารีตประเพณเี ปนกฎเกณฑข อบงั คับท่ใี ชไดด ใี นสังคมที่มลี กั ษณะอยา งไร
ก. สังคมยคุ เรม่ิ แรก ข. สังคมดอยพฒั นา
ค. สังคมกาํ ลังพฒั นา ง. สงั คมทพี่ ัฒนาแลว
13. ขอใดเรียงลาํ ดบั โทษในกฎหมายอาญาจากหนักทส่ี ุดไปจนถงึ เบาทสี่ ดุ ไดถูกตอง
ก. ประหารชีวิต จําคกุ ปรบั กกั ขัง รบิ ทรพั ยส นิ
ข. ประหารชวี ิต จาํ คกุ กกั ขงั ปรับ ริบทรพั ยสนิ
ค. ประหารชีวติ กักขงั จําคุก ริบทรพั ยส นิ ปรับ
ง. ประหารชวี ติ กกั ขัง จําคุก ปรับ รบิ ทรพั ยสนิ
14. สาเหตุที่ทาํ ใหกฎหมายของแตละประเทศหรือแตละสังคมมีความแตกตา งกนั คอื อะไร
ก. มีจารีตประเพณีแตกตา งกัน
ข. มจี ํานวนประชากรแตกตางกัน
ค. มรี ะบบการเมอื งการปกครองแตกตา งกัน
ง. มรี ฐั สภาซึง่ เปน ผอู อกกฎหมายแตกตางกัน
15. คํากลา วที่วา “ทุกคนตองเสมอภาคกันภายใตก ฎหมาย” หมายความวา อยา งไร
ก. ทุกคนตองอยูภายใตก ฎหมายเดียวกนั
ข. ทุกคนมีสภาพและบทบาทอยา งเดยี วกันเสมอ
ค. บคุ คลเมอ่ื ทาํ ความผดิ จะตองไดรับโทษอยางเดยี วกัน
ง. กฎหมายทุกฉบบั ตองใชบ งั คับแกบุคคลทุกเพศ ทุกวัย โดยเสมอภาคกนั

[17]

บทท่ี 3
ระบบกฎหมาย

ระบบกฎหมาย (legal system) หรือ สกุลกฎหมาย (legal family) หมายถึง กฎหมาย
ตางๆ ท่ีพอจะจัดกลุมรวมเขาดวยกันได เพราะความสัมพันธหรือการมีจุดรวมกันในบางเร่ืองโดย
หลักเกณฑในการจําแนกระบบกฎหมาย คือ การจัดใหกฎหมายท่ีมีปรัชญาทางเศรษฐกิจ สังคม
การเมือง รวมกัน มีประวัติศาสตรกฎหมายรวมกันหรือเก่ียวของกันและมีความใกลเคียงกันของ
กฎหมาย ซ่ึงนักกฎหมายตางชาติอาจทําความเขาใจกฎหมายของอีกชาติหน่ึงไดโดยไมยากนัก ระบบ
กฎหมาย (สกุลกฎหมาย) ที่สําคัญของโลกในปจจุบันมี 4 ระบบ คือ ระบบกฎหมายซีวิลลอว ระบบ
กฎหมายคอนมอนลอว ระบบกฎหมายสงั คมนยิ มและระบบกฎหมายศาสนา

1. ระบบกฎหมายซีวิลลอว (Civil Law System) หรือ “ระบบกฎหมายลายลักษณอักษร”
หรือ “ระบบประมวลกฎหมาย” ระบบน้ีมีความเปนมาจากกฎหมายโรมันโบราณ มีหลักในระบบ
กฎหมายซีวิลลอว วา กฎหมายท่ีบัญญัติไวเปนลายลักษณอักษรเปนท่ีมาของกฎหมายในการพิพากษา
คดี ศาลจะยดึ ถือบทกฎหมายเปนหลักเกณฑ คําพิพากษาของศาลเปนเพียงตัวอยางการปรับใชกฎหมาย
กับขอเท็จจริงไมใชท่ีมาของกฎหมาย ผูพิพากษาในคดีหลังๆ ไมจําเปนตองผูกพันกับคําพิพากษาในคดี
กอนๆ แตมีอิสระท่ีจะตัดสินตามบทกฎหมาย โดยอาจพิจารณาคําพิพากษาในคดีกอนท่ีมีขอเท็จจริง
เชนเดียวกันวา คําพิพากษามีเหตุผลและใชกฎหมายถูกตองหรือไม ถาเห็นดวยก็จะพิพากษา
เชนเดียวกัน แตถาไมเห็นดวยกส็ ามารถพิพากษาเปนอยางอ่นื ได

2. ระบบกฎหมายคอมมอนลอว (Common Law System) หรือเรียกกันวาระบบกฎหมาย
ไมเปนลายลักษณอักษร หรือระบบกฎหมายจารีตประเพณี ระบบน้ีมีแหลงกําเนิดและวิวัฒนาการใน
ประเทศอังกฤษเปนแหงแรก

3. ระบบกฎหมายสังคมนิยม (Socialist Law System) “สังคมนิยม” หมายถึง การรวมทุก
อยางหรือสวนใหญเขาเปนสมบัติรวมกันของสังคมไมใชของสวนบุคคลแตละคน ระบบกฎหมายน้ีให
ความสําคัญแกรัฐมากกวาเสรีภาพของบุคคลตามความเช่ือของมารก (Karl Marx) และเลนิน (Lenin)
บุคคลมหี นา ทตี่ องรบั ใชรฐั กรรมสิทธิใ์ นทรพั ยสนิ ตา ง ๆ เปนของรัฐ

ตัวอยาง ประเทศทใ่ี ชร ะบบสังคมนยิ ม เชน ประเทศสาธารณรฐั ประชาชนจนี เปน ตน
4. ระบบกฎหมายศาสนา (Religious Law System) คือระบบกฎหมายท่ีมาจากคําสอน
ในทางศาสนา เชน หลักธรรมคัมภีรตาง ๆ ซึ่งมุงสอนการดําเนินชีวิตและความเปนอยูในสังคมมากกวา
จะต้ังเปาหมายของบานเมือง แตในท่ีสุดหลักธรรมคําสอนเปนท่ียอมรับจนกลายเปนกฎหมายของ
บา นเมอื ง ลักษณะสาํ คัญของกฎหมายในระบบนี้ คือไมใหความสาํ คัญกับกฎหมายที่ฝายบานเมืองเปนผู
ตราขึ้น เพราะถือวา เปนหลกั ธรรมคาํ สอนทม่ี ีอยูก็สามารถคนหาทกุ อยางรวมทั้งกฎเกณฑความประพฤติ
ของมนษุ ยนาํ มาใชไดอ ยางกฎหมายอยูแลว บทกาํ หนดโทษกม็ ีอยแู ลว ตามหลกั คําสอนนน้ั
ตัวอยาง ระบบกฎหมายศาสนา เชน กฎหมายอสิ ลาม กฎหมายฮนิ ดู เปนตน

[18]

ระบบประมวลกฎหมายของไทย
ในประเทศไทยใชร ะบบกฎหมายลายลกั ษณอ กั ษรหรอื ระบบประมวลกฎหมาย เชน ประมวล
กฎหมายอาญา ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพง ประมวล
กฎหมายวิธพี ิจารณาความอาญา เปนตน จะมีใชก ฎหมายศาสนาอยูบา งก็เฉพาะกฎหมายครอบครัวและ
มรดกใน 4 จงั หวัดภาคใต สําหรับชาวมสุ ลมิ ซง่ึ มีภูมลิ าํ เนาอยใู น 4 จังหวัดภาคใต คือ ปตตานี นราธิวาส
ยะลา สตูล การทไี่ ทยเลอื กใชระบบประมวลกฎหมายก็เพราะเวลาท่ีจะพิจารณาพิพากษาคดี ผูพิพากษา
จะไดอาศัยตัวบทกฎหมายท่ีประมวลไวเปนหมวดหมูแนนอนแลวเปนหลักตัดสิน ทําใหการวินิจฉัยคดี
ไดรับความเปน ธรรมและรวดเรว็ ยงิ่ ขึ้น
รูปแบบกฎหมายลายลักษณอักษรในประเทศไทยน้ัน เรามีเร่ิมแตประมวลกฎหมายและ
ประมวลกฎหมายฉบับแรกของเรา คือ กฎหมายลักษณะอาญา ร.ศ. 127 บังคับใชเมื่อ พ.ศ. 2451 และ
ใชตอมาจนถึงปจจุบันแตไดปรับปรุงแกไขใหมเปนประมวลกฎหมายอาญาบังคับใชมาตั้งแตวันที่ 1
มกราคม 2500

[19]

แบบฝก หดั ท่ี 3
คําสัง่ ใหน ักเรียนตอบคําถามใหไ ดใจความสมบูรณ
1. อธิบายระบบกฎหมายซวี ลิ ลอว (Civil Law System)
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
2. อธิบายระบบกฎหมายคอมมอนลอว (Common Law System)
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
3. อธบิ ายระบบกฎหมายสงั คมนยิ ม (Socialist Law System)
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
4. อธบิ ายระบบกฎหมายศาสนา (Religious Law System)
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
5. ประเทศไทยใชร ะบบกฎหมายใด
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
6.ประเทศไทยใชระบบกฎหมายศาสนาโดยเฉพาะกฎหมายครอบครัวและมรดกใน 4 จังหวัดภาคใต
สาํ หรบั ชาวมุสลิมซง่ึ มีภมู ลิ ําเนาอยใู น 4 จงั หวดั ภาคใต คือ ………………………………………………………….....
...................................................................................................................................................................
7. ประเทศไทยใชก ฎหมายลักษณะอาญา ร.ศ. 127 บังคับใชเมื่อ พ.ศ. 2451 และใชต อมาจนถึงปจจุบนั
แตไดปรบั ปรงุ แกไขใหมเ ปน ประมวลกฎหมายอาญาบังคบั ใชมาตั้งแตวนั ที่ ..............................................

[20]

แบบทดสอบที่ 3

คําชแี้ จง เลอื กคําตอบท่ีถูกตอ งทีส่ ุดเพียงคาํ ตอบเดยี ว

1. ขอใดเปน “บอเกดิ ” ของกฎหมาย ข. คําพิพากษาของศาล
ก. ความเชอ่ื
ค. กฎหมายสบิ สองโตะ ง. หลักกฎหมายโบราณ
2. ขอใดกฎหมายลายลักษณอักษรท่บี ญั ญตั ขิ ึ้นโดยฝายนิตบิ ัญญตั ิ
ก. รฐั ธรรมนญู ข. พระราชบัญญตั ิ
ค. ประมวลกฎหมาย ง. ประกาศกระทรวง
3. กฎหมายฉบบั ใดท่ีรฐั ตองบัญญตั ิขนึ้ ในภาวะฉกุ เฉนิ เรงดว นในอันท่จี ะรักษาความมั่นคงและปลอดภัย
แหงรัฐ
ก. รฐั ธรรมนญู ข. พระราชบญั ญตั ิ
ค. พระราชกําหนด ง. พระราชกฤษฎกี า
4. ขอ ใดเปน กฎหมายทีม่ าจากจารีตประเพณี
ก. การหยา ข. คดอี ทุ ลุม
ค. นติ ิกรรม สญั ญา ง. การรบั บตุ รบญุ ธรรม
5. จารตี ประเพณีทจี่ ะนํามาใชเปน หลกั กฎหมายไดจ ะตองมีลกั ษณะอยา งไร
ก. ยอมรับเฉพาะในสังคมใดสังคมหนึ่งในรัฐ
ข. ไมขัดตอศีลธรรมและกฎหมายของบา นเมือง
ค. เปลีย่ นแปลงไดต ามสภาวะแวดลอมในปจจบุ นั
ง. ปฏบิ ตั ิตดิ ตอกนั มาเปน เวลาชานานตั้งแต1 00 ปข ึน้ ไป
6. ประมวลกฎหมายแพงและพาณชิ ยก าํ หนดวา ถาไมม กี ฎหมายลายลกั ษณอักษรมาใชบังคับกับกรณใี ด
สามารถใชก ฎหมายใดแทนไดเปน อันดับแรก
ก. กฎหมายทว่ั ไป
ข. กฎหมายศาสนา
ค. กฎหมายใกลเคียงกัน
ง. กฎหมายจารตี ประเพณี
7. ขอใดเปน การยกกฎหมายจารีตประเพณีมาปรบั ใชกบั คดีอาญา
ก. สามลี กั ทรัพยภ รยิ า
ข. นักมวยชกคตู อสตู ายคาเวที
ค. ผูสืบสนั ดานพยายามฆา บุพการี
ง. หมอผา ตัดเอาไตของคนไขไปขาย
8. ขอ ใดเปน หลกั กฎหมายทั่วไป
ก. การครอบครองปรปก ษ
ข. ผรู ับโอนยอมไมมสี ิทธดิ ีกวาผูโ อน
ค. ผูเ ยาวยอ มไมมีสิทธทิ ํานิติกรรม สัญญา
ง. ผไู รความสามารถตองใหผูอนบุ าลทํานิติกรรมแทน

[21]

9. ประเทศใดตอ ไปนีใ้ ชร ะบบกฎหมายอิสลาม
ก. ประเทศกรกี
ข. ประเทศอสิ ราเอล
ค. ประเทศเลบานอน
ง. ประเทศไทยในจังหวดั ปต ตานี สตูล ยะลา และนราธิวาส

10. ระบบกฎหมายใดตอ ไปนเ้ี ปน ระบบกฎหมายทใ่ี ชใ นประเทศแถบภาคพน้ื ยโุ รป
ก. ระบบกฎหมายอสิ ลาม
ข. ระบบกฎหมายสงั คมนยิ ม
ค. ระบบกฎหมายจารตี ประเพณี
ง. ระบบกฎหมายลายลักษณอักษร

11. ขอใดเปนกฎหมายท่ีมคี วามสาํ คัญและมีอิทธพิ ลตอระบบกฎหมายท่ใี ชอยใู นประเทศในภาคพ้ืน
ยโุ รป

ก. กฎหมายศาสนา
ข. กฎหมายของกรกี
ค. กฎหมายสิบสองโตะ
ง. กฎหมายของพระเจาฮัมมูราบี
12. ประเทศใดตอไปนใี้ ชระบบกฎหมายจารีตประเพณี
ก. ไทย–ญีป่ ุน
ข. โปแลนด–อังกฤษ
ค. สหรฐั อเมรกิ า–ญีป่ นุ
ง. อังกฤษ– สหรัฐอเมรกิ า
13. เน้ือหาของกฎหมายระบบลายลกั ษณอกั ษรมกั อยูใ นรูปของบทบัญญัติทเ่ี รียกวา อะไร
ก. พระราชกาํ หนด
ข. พระราชบญั ญัติ
ค. ประมวลกฎหมาย
ง. คําพิพากษาของศาล
14. บอเกดิ ของกฎหมายระบบทไ่ี มเ ปนลายลักษณอักษรมาจากอะไร
ก. ศาสนาครสิ ต
ข. กฎหมายโรมัน
ค. หลกั กฎหมายทว่ั ไป
ง. คําพิพากษาของศาล
15. เพราะเหตุใดรฐั สภาของประเทศองั กฤษจึงตอ งการบญั ญัตกิ ฎหมายลายลักษณอกั ษรออกมาใช
บังคับ
ก. นาํ มาใชบ ังคบั เพอ่ื ใหเปนรูปธรรม
ข. ใชเ ปน หลกั ในการพพิ ากษาคดคี วามของศาล
ค. อธิบายรายละเอยี ดของกฎหมายรัฐธรรมนญู
ง. เปลี่ยนแปลงยกเลกิ กฎหมายเดิมท่ีใชบ ังคับอยู

[22]

บทที่ 4
ประเภทของกฎหมาย

ประเภทของกฎหมาย
การแบงประเภทกฎหมายอาจแบง ไดหลายลกั ษณะ ท้ังนี้ขึ้นอยกู บั วาจะใชหลกั เกณฑใ ดใน

การแบงแยก ดงั นี้
1. กฎหมายลายลกั ษณอักษรกับกฎหมายที่ไมเ ปน ลายลักษณอ ักษร เปนการแบงโดยใชเกณฑร ปู แบบ
ของกฎหมายท่ีปรากฏเปน เกณฑในการแบง แยก

ก) กฎหมายลายลักษณอักษร (Written Law) คือ กฎหมายที่บัญญัติข้ึนโดยผาน
กระบวนการในการตรากฎหมายท่ีบัญญัติไวในรัฐธรรมนูญ เชน พระราชบัญญัติ พระราชกําหนด
ประมวลกฎหมายตาง ๆ เปนตน กฎหมายลายลักษณอักษร ปจจุบันมีความสําคัญมากเพราะตราไดไม
ยากจนเกินไปและออกไดทนั ตอสถานการณ

ข) กฎหมายท่ีไมเปนลายลักษณอักษร (Unwritten Law) คือ กฎหมายท่ีมิไดบัญญัติข้ึน
โดยผานกระบวนการในการตรากฎหมายท่ีบัญญัติไวในรัฐธรรมนูญซ่ึง ไดแก กฎหมายจารีตประเพณี
และหลักกฎหมายท่ัวไป กฎหมายท่ีไมเปนลายลักษณอักษรน้ีบางคร้ังเรียกในความหมายอยางกวางวา
“กฎหมายจารตี ประเพณี”

ขอ เปรียบเทยี บระหวางกฎหมาย Common Law กบั กฎหมาย Civil Law

กฎหมาย Common Law กฎหมายลายลกั ษณอ กั ษร Civil Law
1. ไมไดบ ญั ญัตไิ วเปนลายลกั ษณอ ักษร 1. บัญญตั ิไวเปนลายลกั ษณอ กั ษรในรูปของประมวล
2. เกดิ มาจากจารีตประเพณแี ละคำพพิ ากษาของศาล กฎหมาย
3. ถอื เอา “คําพพิ ากษา” เปนใหญ 2. มพี น้ื ฐานจากกฎหมายโรมนั ---> กฎหมายทบี่ ญั ญตั ิ
4. ถอื วา “ศาล” สำคัญท่สี ดุ ขึ้น
5. คำพพิ ากษาของศาลถอื เปน บรรทดั ฐานในการใช 3. ถอื เอา “หลักเกณฑ” เปนใหญ ซงึ่ หลักเกณฑนเ้ี กิด
วนิ ิจฉยั คดีทเี่ กิดข้ึนอยางเดียวกนั ในภายหลังอีก จากความเหน็ ชอบของรฐั สภา
6. เปนการพิจารณาจากเรือ่ งเฉพาะเรือ่ งไปเปนหลัก 4. ถอื วา “ตัวบท” สำคญั ท่ีสุด ซึ่งปรับมาจากหลกั เกณฑ
เกณฑทั่วไป 5. คำพพิ ากษาของศาลเปน เพยี งชว ยในการตคี วามในตวั
7. ทงั้ คดีมหาชนและคดีเอกชน จะพจิ ารณาในศาล บทของประมวลกฎหมายหรือพระราชบัญญัตเิ ทาน้ัน
ยตุ ิธรรมเพียงศาลเดียว (ระบบศาลเดยี่ ว) 6. เปน การพจิ ารณาจากหลักเกณฑทว่ั ไปและตัวบท
8. นยิ มใชในประเทศองั กฤษและเครือจกั รภพของ มาสเู รอื่ งเฉพาะเรอื่ ง
อังกฤษ เชน สหรัฐอเมริกา ออสเตรเลีย 7. คดีเกี่ยวกับมหาชนพิจาร ณาในศาลปกครอง สว น
นิวซีแลนด มาเลเซีย สิงคโปร และศรีลังกา คดีเอกชนพจิ ารณาในศาลยตุ ิธรรม (ระบบศาลค)ู
8. นิยมใชในประเทศภาคพื้นยุโรป เชน ฝรง่ั เศส
เยอรมัน อิตาลี และในเอเซีย เชน ไทย ญป่ี ุน

[23]

2. การแบง กฎหมายโดยยดึ ถือลักษณะความสัมพนั ธเปน เกณฑ กลาวคือ
ก) กฎหมายเอกชน (Private Law) คือ กฎหมายที่กาํ หนดสิทธิ หนาท่ี สถานะและนิติ

สมั พนั ธระหวา งเอกชนตอกัน และเอกชนกบั รัฐในฐานะทต่ี า งฝา ยตา งกเ็ ทาเทียมกนั เชน กฎหมายแพง
และพาณชิ ย

ลักษณะสําคัญ
1. ความสัมพนั ธม ีฐานะเทาเทียมกนั
2. การผกู นติ สิ ัมพนั ธเพ่ือตนเอง ไมใชสวนรวม
3. การผูกนติ ิสัมพันธเกดิ ขึ้นดวยความสมัครใจของทุกฝาย
4. คูความสามารถตกลงกันไดทุกเรื่อง ถาไมเกีย่ วกับความสงบเรียบรอ ยและศีลธรรม อัน

ดีของประชาชน
ข) กฎหมายมหาชน (Public Law) คือ กฎหมายที่กาํ หนดสถานะและนิติสมั พันธระหวางรัฐ

หรือหนวยงานของรัฐกับเอกชน หรือ หนวยงานของรัฐอ่ืนในฐานะท่ีรัฐและหนวยงานของรัฐเปน
“ผูปกครอง” เชน กฎหมายอาญา กฎหมายปกครอง กฎหมายรฐั ธรรมนญู เปน ตน

ลักษณะสาํ คัญ
1. ความสัมพันธมีฐานะไมเทา เทยี มกัน
2. การผกู นติ ิสมั พนั ธเพือ่ ประโยชนส ว นรวม ซ่งึ เกี่ยวของกบั ความสงบเรยี บรอยของสังคม
3. รัฐสามารถกอนิติสมั พนั ธฝ ายเดยี ว เอกชนจะสมัครใจหรือไมก็ตองปฏบิ ตั ิตาม
4. คูความไมส ามารถยอมความกนั ได ยกเวน ความผิดตอสว นตัว

ค) กฎหมายระหวางประเทศ (International Law) คือ กฎหมายซ่ึงบัญญัติข้ึนโดยองคกร
ระหวา งประเทศ และใชบังคบั ในสังคมระหวางประเทศ เชน บัญญัตโิ ดยองคก รสหประชาชาติ (United
Nation) หรือเกิดจากความตกลงระหวางประเทศภาคีสมาชิกที่เห็นพองตองกันในกฎหมายนั้น เชน
สนธสิ ัญญา อนสุ ัญญา เปน ตน สําหรบั กฎหมายระหวางประเทศน้นั จาํ แนกเปน 3 ประเภทยอ ย คอื

1) กฎหมายระหวางประเทศแผนกคดีเมือง (Public International Law) คือ กฎหมาย
ซึ่งทําใหบุคคลตามกฎหมายระหวางประเทศ (รัฐและองคก ารระหวา งประเทศ) มสี ิทธแิ ละหนาท่ีจะตอง
ปฏิบัติตอกัน เชน สนธิสญั ญาตาง ๆ ที่เกี่ยวกับเขตแดน สนธิสัญญาสงบศึก กฎบัตรสหประชาชาติ เปน
ตน

2) กฎหมายระหวางประเทศแผนกคดีบุคคล (Private International Law) คือ
กฎหมายซึ่งกําหนดถึงความสัมพันธในลักษณะตางประเทศของเอกชน ในปญหาเก่ียวกับสัญชาติ
ภูมลิ ําเนาหรือสถานทที่ ีก่ อใหเกิดนิตกิ รรม ดังน้ัน แตละประเทศจะตอ งบญั ญัติกฎหมายภายในออกมาใช
บังคับในความสัมพันธดังกลาวดวย สําหรับประเทศไทยไดแก พระราชบัญญัติวาดวยการขัดกันแหง
กฎหมาย พ.ศ. 2481 และพระราชบัญญตั สิ ัญชาติ พ.ศ. 2508

3) กฎหมายระหวางประเทศแผนกคดีอาญา (International Criminal Law) คือ กฎหมาย
ซ่ึงกําหนดเกี่ยวกับอํานาจศาลของประเทศตาง ๆ ในการปราบปรามและลงโทษผูกระทําความผิดทาง
อาญา ในกรณีที่มีปญ หาวาดวยขัดกันระหวา งอาํ นาจของศาลในประเทศและตางประเทศ เชน กฎหมาย
วา ดวยการสงผรู า ยขามแดน เปน ตน

[24]

3. กฎหมายสารบัญญตั ิกับกฎหมายวธิ สี บญั ญตั ิ เปนการแบง โดยพิจารณาจากบทบาทของกฎหมาย
เปน สาํ คัญ

ก) กฎหมายสารบัญญัติ (Substentive Law) คือ กฎหมายท่ีบัญญัติถึงเน้ือหาของสิทธิ
หนาท่ี ขอหาม หรืออาจกลาวอีกนัยหน่ึงไดวาเปนกฎหมายท่ีควบคุมความประพฤติของคนในสังคม
โดยตรง เชน ประมวลกฎหมายแพง และพาณิชย ประมวลกฎหมายอาญา เปน ตน

ข) กฎหมายวิธีสบัญญัติ (Procederal Law) คือ กฎหมายท่ีบัญญัติถึงกระบวนการใน
การยุติขอพิพาทท่ีเกิดข้ึนตามกฎหมายสารบัญญัติซ่ึงไดแก กฎหมายวิธีพิจารณาความตาง ๆ เชน
ประมวลกฎหมายวธิ ีพจิ ารณาความแพง ประมวลกฎหมายวิธีพจิ ารณาความอาญา

สรปุ แผนภมู กิ ารแบง ประเภทของกฎหมาย

[25]

แบบฝกหดั ที่ 4

คําสงั่ ใหน กั เรียนตอบคาํ ถามใหไ ดใจความสมบรู ณ

1. อธิบายกฎหมายลายลกั ษณอ ักษร (Written Law)
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
2. อธิบายกฎหมายทีไ่ มเ ปนลายลักษณอ ักษร (Unwritten Law)
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
3. อธิบายกฎหมายเอกชน (Private Law)
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
4. อธิบายกฎหมายมหาชน (Public Law)
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
.....
...................................................................................................................................................................
5. อธิบายกฎหมายระหวางประเทศ (International Law)
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
6. อธิบายกฎหมายสารบัญญตั ิ (Substentive Law)
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
7. อธิบายกฎหมายวิธีสบญั ญตั ิ (Procederal Law)
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................

[26]

แบบทดสอบที่ 4

คาํ ชแี้ จง เลือกคําตอบทีถ่ ูกตองที่สดุ เพียงคําตอบเดียว

1. กฎหมายใดเปน ไดทงั้ กฎหมายเอกชนและกฎหมายสารบัญญัติ
ก. พระธรรมศาลยตุ ธิ รรม
ข. ประมวลกฎหมายอาญา
ค. ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย
ง. ประมวลกฎหมายวธิ พี ิจารณาความอาญา
2. การแบง ประเภทของกฎหมายตามลกั ษณะแหง การใชกฎหมาย จะแบง กฎหมายไดต ามขอใด
ก. กฎหมายเอกชน–กฎหมายมหาชน
ข. กฎหมายเอกชน–กฎหมายระหวา งประเทศ
ค. กฎหมายสารบัญญตั ิ–กฎหมายวิธ-ี สบัญญัติ
ง. กฎหมายสารบัญญตั –ิ กฎหมายระหวา ง ประเทศ
3. ขอใดเปน กฎหมายเอกชนที่กําหนดเก่ยี วกบั สิทธแิ ละหนาที่ของบคุ คลต้งั แตปฏิสนธิจนกระท่ังตาย
ก. กฎหมายแพง ข. กฎหมายพาณชิ ย
ค. กฎหมายปกครอง ง. กฎหมายรฐั ธรรมนญู
4. กฎหมายภาษีอากร หรือประมวลรษั ฎากร จดั อยูในกฎหมายประเภทใด
ก. กฎหมายเอกชน ข. กฎหมายมหาชน
ค. กฎหมายปกครอง ง. กฎหมายรฐั ธรรมนญู
5. ประมวลกฎหมายแพงและพาณชิ ยข องไทยบรรพใดท่ีบัญญตั ิเก่ียวกับนิติสัมพันธข องบคุ คลกับบุคคล
ในทางการคา พาณิชย
ก. บรรพ 1 ข.บรรพ 2
ค. บรรพ 3 ง. บรรพ 4
6. กฎหมายรฐั ธรรมนญู จดั เปน กฎหมายประเภทใด
ก. กฎหมายเอกชน ข .กฎหมายมหาชน
ค. กฎหมายวิธสี บัญญัติ ง. กฎหมายระหวา งประเทศ
7. กฎหมายพระธรรมนูญศาลยตุ ธิ รรมเปนกฎหมายเกี่ยวกับเรื่องอะไร
ก. กฎหมายทีเ่ ก่ียวกับการปกครองรฐั
ข. กฎหมายเกีย่ วกับการฟองรองคดีแพง
ค. กฎหมายเกย่ี วกบั สทิ ธแิ ละหนาที่ของบุคคล
ง. กฎหมายเกี่ยวกบั ศาลและอาํ นาจศาลในการพิจารณาคดี
8. พระราชบัญญตั จิ ราจรทางบก จัดเปน กฎหมายประเภทใด
ก. กฎหมายแพง
ข. กฎหมายเอกชน
ค. กฎหมายมหาชน
ง. กฎหมายระหวา งประเทศ

[27]

9. กฎหมายฉบบั ใดตอไปนี้ มิใชก ฎหมายอาญา
ก. พระราชบญั ญตั ปิ าไม
ข. พระราชบญั ญัตลิ ิขสทิ ธ์ิ
ค. พระราชบัญญัติสทิ ธิบัตร
ง. พระราชบญั ญัติการศึกษาแหง ชาติ

10. หญิงไทยทําการสมรสโดยถูกตองตามกฎหมายกับชายชาวอังกฤษ และตอมากฎหมายของประเทศ
องั กฤษรับรองใหหญิงนั้นถอื สัญชาติอังกฤษตามสามีได เชนนี้รัฐบาลองั กฤษปฏิบตั ติ ามกฎหมายใด

ก. ประมวลกฎหมายแพง
ข. ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย
ค. กฎหมายระหวา งประเทศแผนกคดเี มือง
ง. กฎหมายระหวา งประเทศแผนกคดีบคุ คล

[28]

บทท่ี 5
กฎหมายลายลกั ษณอ กั ษรของไทย

การจัดทาํ กฎหมายลายลักษณอกั ษรของไทย
กฎหมายลายลักษณอักษร เปนกฎหมายท่ีเกิดข้ึนจากการบัญญัติกฎหมาย กฎหมายลาย

ลักษณอักษรจึงเปนกฎหมายตามแบบพิธีซ่ึงมีวิธีการการบัญญัติกฎหมายท่ีแตกตางกัน เหตุน้ีกฎหมาย
ลายลักษณอักษรจึงมีช่ือเรียกรูปแบบ และมีความสําคัญแตกตางกันออกไปตามฐานะขององคกรที่มี
อํานาจบัญญัตกิ ฎหมายนนั้ ๆ

1. ท่ีมาของกฎหมาย หมายถึง ตนกําเนิดหรือแหลงอํานาจที่ใหอํานาจในการออกหรือ
รบั รองกฎหมายแกผูม ีอาํ นาจนั้น

2. ที่มาของกฎหมายทสี่ ําคัญที่สุดของไทย คือ กฎหมายท่บี ัญญัติข้ึนหรือกฎหมาย ลาย
ลักษณอักษร

3. จารีตประเพณีบางอยางใชบังคับเสมือนกฎหมายเพียงแตไมไดบัญญัติข้ึน ซ่ึงจารีต
ประเพณีก็เปนท่ีมาหรือบอเกิดของกฎหมายอยางหนึ่ง ทั้งน้ีเพราะกฎหมายท่ีบัญญัติข้ึนอาจไม
ครอบคลุมเนอื้ หาไดท กุ เรอื่ ง เชน บดิ ามารดา เฆยี่ นตีสัง่ สอนบตุ รได ไมม ีความผิดฐานทํารายรา งกาย

ลําดบั ชนั้ หรอื ศักดิ์ของกฎหมาย
รฐั ธรรมนญู
กฎหมายแมบท ไดแ ก พระราชบญั ญัติ พระราชกาํ หนด
กฎหมายรอง ไดแก พระราชกฤษฎีกา กฎกระทรวง ประกาศกระทรวง
เทศบัญญตั ิ ขอบัญญตั ิจงั หวัด ฯลฯ

ขอ สงั เกต รฐั ธรรมนูญ พระราชบัญญัติ พระราชกําหนด จะกําหนดแตห ลักการสาํ คญั ๆ และกาํ หนดให
กฎหมายลาํ ดับรอง เปน กฎหมายท่ีออกรายละเอยี ด ทงั้ นีเ้ พราะ

1) ทําใหกฎหมายอานงาย เขาใจงาย
2) ประหยัดเวลา ที่จะไมตองพิจารณารายละเอยี ด
3) กฎหมายลําดบั รองแกไ ขงาย
4) ทาํ ใหกฎหมายเหมาะสมกับกาลเวลาทเี่ ปลี่ยนแปลงไป โดยไปแกไขกฎหมาย
ลาํ ดับรอง
4. กฎหมายสงู สดุ ในการปกครองประเทศ คือ รฐั ธรรมนญู
5. กฎหมายแมบ ท ไดแก พระราชบัญญตั ิ พระราชกาํ หนด ประมวลกฎหมาย เปน ตน ซ่ึง
จะตอ งผาน การเห็นชอบของรัฐสภา
6. กฎหมายลาํ ดับรอง จะตอ งออกตามกฎหมายแมบทท่ีใหอาํ นาจไว ไดแก พระราชกฤษฎีกา
กฎกระทรวง เทศบญั ญัติ เปนตน

[29]

สิ่งที่ควรทําความเขาใจ -------> เขาออกกฎหมายลําดับรองกนั อยางไร
1) ออกโดยอาศัยอํานาจกฎหมายแมบ ท
2) ออกเกินกวากฎหมายแมบทไมได
3) กฎหมายแมบทถูกยกเลิก กฎหมายรองยกเลกิ ดวย แตถากฎหมายรองถูกยกเลิก

กฎหมายแมบท ไมตองยกเลิก
4) กฎหมายรองไมต องผา นความเหน็ ชอบจากรฐั สภา
5) ฝายบรหิ ารเปนผูออกและตรา ยกเวน พระราชกฤษฎกี า

7. กฎหมายลําดบั รอง ไมตองผานการพจิ ารณาเห็นชอบจากรัฐสภาอกี และเปน กฎหมายท่ี
ฝายบริหารเปน ผอู อกมาบังคับใช

8. คําส่ังของคณะปฏิวัติหรือคณะรัฐประหารถือวาใชบังคับเปนกฎหมายได ซ่ึงจะมีศักด์ิของ
กฎหมายอยางไรน้ัน ข้ึนอยูกับการท่ีคําส่ังของคณะปฏิวัติหรือคําส่ังคณะรัฐประหาร จะประกาศแทนท่ี
กฎหมายหรอื ยกเลิกกฎหมายใด

9. พระบรมราชโองการของพระมหากษัตริย จะมีศักดิข์ องกฎหมายเทียบเทากบั
พระราชบัญญัติ

10. ผูท ม่ี อี าํ นาจออกในการออกกฎหมาย คือ รฐั สภา ซ่งึ ผูมอี ํานาจนัน้ ก็จะตองอยภู ายใต
กฎหมายเชนเดยี วกบั ประชาชนทั่วไป

[30]

กระบวนการตราพระราชบญั ญตั หิ รอื พระราชบญั ญตั ปิ ระกอบรฐั ธรรมนญู

[31]

แผนภูมิการพิจารณาอนมุ ัติพระราชกําหนด

สรุป กฎหมายท่ีออกโดยรัฐสภา ไดแก
ก) รฐั ธรรมนญู
ข) พระราชบัญญัติ
ค) พระราชบัญญัตปิ ระกอบรัฐธรรมนูญ
ง) ประมวลกฎหมาย
จ) กฎมณเฑียรบาล

กฎหมายที่ออกโดยฝายบรหิ าร ไดแ ก
ก) พระราชกําหนด
ข) พระราชกฤษฎีกา
ค) กฎกระทรวง
ง) กฎ ก.พ. กฎ ก.ค. ฯลฯ

กฎหมายท่ีออกโดยคณะผกู อการยดึ อํานาจการปกครองประเทศไดสําเร็จ ไดแก
ก) ประกาศและคําสง่ั ของคณะปฏิวตั ิ
ข) ประกาศและคําส่ังของคณะปฏริ ูปการปกครองแผน ดิน
ค) ประกาศและคาํ ส่งั ของคณะรกั ษาความสงบเรียบรอยแหงชาติ

กฎหมายที่ออกโดยหนว ยการบรหิ ารราชการสวนทองถ่นิ ไดแ ก
ก) ขอบัญญัติกรุงเทพมหานคร
ข) เทศบัญญัติ
ค) ขอบญั ญตั ิองคการบรหิ ารสว นจงั หวดั
ง) ขอ บัญญตั เิ มืองพทั ยา
จ) ขอบังคบั ตําบลและองคก ารบริหารสวนตาํ บล
กฎหมายทอ่ี อกโดยองคก รปกครองตนเองรูปแบบอ่นื เชน ขอ บัญญัติจงั หวดั ซ่ึงออกโดยสภา

จงั หวัด
[32]

การจัดทํากฎหมายลายลกั ษณอ กั ษรประเภททบ่ี ญั ญตั โิ ดยฝา ยนติ บิ ญั ญตั (ิ รฐั สภา)

ชือ่ กฎหมาย ผูเสนอราง ผพู ิจารณา ผูตรา การใชบ ังคบั
รฐั ธรรมนญู 1.คณะกรรมาธิการ สภาราง พระมหากษัตรยิ  เม่ือประกาศ ใน
พระราชบญั ญัติ ยกราง จาํ นวน รฐั ธรรมนญู ราชกิจจานุเบกษา
ประกอบ ........ คน ........ คน
รฐั ธรรมนญู
1. คณะรฐั มนตรี รฐั สภา พระมหากษัตริย เมื่อประกาศ ใน
พระราชบัญญัติ 2. สมาชิก ราชกิจจานเุ บกษา
ท่ัวไป สภาผแู ทนราษฎร
ไมนอย
กวา 1/10 ของ
ส.ส.ทง้ั หมด
3. ศาล
รฐั ธรรมนญู
ศาลฎกี า หรอื
องคกรอิสระตาม
รฐั ธรรมนญู
1. คณะรัฐมนตรี รฐั สภา พระมหากษัตริย เม่อื ประกาศ ใน
2. สมาชิก ราชกจิ จานเุ บกษา
สภาผแู ทนราษฎร
ไมนอย
กวา 20 คน
3. ประชาชนผมู ี
สิทธิเลอื กตงั้
จํานวนไมนอยกวา
10,000 คน
4. ศาล
รฐั ธรรมนญู
ศาลฎีกา หรอื
องคกรอสิ ระตาม
รฐั ธรรมนญู

[33]

การจัดทํากฎหมายลายลกั ษณอ กั ษรประเภททบ่ี ญั ญตั โิ ดยฝา ยบรหิ าร (คณะรฐั มนตร)ี

ช่ือกฎหมาย ผเู สนอราง ผพู ิจารณา ผตู รา การใชบ ังคบั
พระราชกําหนด รัฐมนตรีผรู กั ษา คณะรัฐมนตรี พระมหากษัตริย เมื่อประกาศ ใน
พระราชกฤษฎีกา การตามพระราช คณะรัฐมนตรี ราชกิจจานเุ บกษา
กฎกระทรวง กําหนด โดยท่ี คณะรัฐมนตรี
กฎหมาย พระมหากษัตรยิ  เมื่อประกาศ ใน
รฐั ธรรมนญู ให ราชกิจจานเุ บกษา
อํานาจออกพระ
ราชกําหนด รฐั มนตรผี รู กั ษา เมือ่ ประกาศ ใน
รฐั มนตรผี รู กั ษา การตามกฎหมาย ราชกจิ จานุเบกษา
การตามพระราช แมบทที่ใหอํานาจ
กฤษฎีกาหรอื ผู
รักษาการตาม
กฎหมายแมบทที่
ใหอ ํานาจออก
พระราชกฤษฎีกา
รฐั มนตรผี รู ักษา
การตามกฎหมาย
แมบทที่ใหอํานาจ
ออกกฎกระทรวง

[34]

การจัดทาํ กฎหมายลายลกั ษณอ กั ษรประเภททบ่ี ญั ญตั โิ ดยองคก รการปกครองทอ งถน่ิ

ช่อื กฎหมาย ผูเสนอรา ง ผพู จิ ารณา ผูตรา การใชบังคบั
ขอบัญญัตอิ งคก าร 1. นายกองคการ สภาองคการ ผูวาราชการ เม่อื ไดประกาศไว
บรหิ ารสวนจังหวดั บรหิ ารจังหวัด บริหารสวนจังหวดั จงั หวัด เปดเผย ณ ทท่ี ํา
การองคการ
2. สมาชกิ สภา บรหิ ารสวนจังหวัด
องคการ บรหิ าร แลว 15 วนั เวน
สวนจังหวัด แตในกรณีฉุกเฉิน
ถามกี ารระบุไวใ น
เทศบญั ญัติ 1. คณะเทศมนตรี สภาเทศบาล ผูวาราชการ ขอบังคับน้ันวา ให
2. สมาชกิ สภา จงั หวดั ใชบ ังคบั ไดทนั ทีให
เทศบาล ใชบ งั คบั ไดในวันท่ี
ประกาศ
ขอ บังคบั ตาํ บล 1. คณะกรรมการ สภาองคการ นายอาํ เภอ เมอื่ ไดป ระกาศไว
บริหาร องคการ บรหิ ารสว นตําบล โดยเปด เผย ณ
ขอบญั ญัติ บริหารสวนตาํ บล ผูว า ราชการ สาํ นักงานเทศบาล
กรุงเทพมหานคร 2. สมาชกิ สภา กรงุ เทพมหานคร แลว 7 วัน เวน
ขอบัญญัติ องคการบรหิ าร นายกเมือง กรณีฉุกเฉิน
เมอื งพัทยา สวนตาํ บล พัทยา สามารถระบุใชได
1. ผวู า ราชการ สภากรุงเทพ ทันทีในวันที่
กรุงเทพมหานคร มหานคร ประกาศ
2. สมาชกิ สภา เมอื่ ประธาน
กรุงเทพมหานคร คณะกรรมการ
1. ปลัดเมืองพัทยา สภาเมืองพัทยา บริหารลงชือ่ และ
2. สมาชกิ สภา ประกาศเปน
เมืองพัทยา ขอบงั คับตาํ บล
เม่ือไดป ระกาศใน
ราชกจิ จานุเบกษา

ประกาศไว ณ
ศาลาวา การเมือง
พัทยา แลว 3 วัน
หรือกรณีฉกุ เฉิน
หลงั วันประกาศไม
นอยกวา 1 วนั

[35]

แบบฝกหัดที่ 5
คาํ สง่ั ใหน ักเรียนตอบคําถามใหไ ดใจความสมบูรณ
1. ใหน ักเรยี นเรยี งลําดับชนั้ หรอื ศักดิ์ของกฎหมาย ไดแ ก ……………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
2. กฎหมายที่ออกโดยรัฐสภา ไดแ ก
ก) ……………………………………………………………………………………
ข) ……………………………………………………………………………………
ค) ……………………………………………………………………………………
ง) ……………………………………………………………………………………
จ) ……………………………………………………………………………………
3. กฎหมายท่ีออกโดยฝา ยบริหาร ไดแก
ก) ……………………………………………………………………………………
ข) ……………………………………………………………………………………
ค) ……………………………………………………………………………………
4. กฎหมายที่ออกโดยหนว ยการบริหารราชการสว นทองถิ่น ไดแ ก
ก) ……………………………………………………………………………………
ข) ……………………………………………………………………………………
ค) ……………………………………………………………………………………
ง) ……………………………………………………………………………………
จ) ……………………………………………………………………………………
5. อธิบายการจัดทาํ กฎหมายลายลกั ษณอ ักษรประเภทที่บัญญตั โิ ดยฝายนติ ิบัญญตั ิ(รัฐสภา)
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………….
6.อธบิ ายการจัดทํากฎหมายลายลักษณอกั ษรประเภทที่บัญญตั โิ ดยฝายบรหิ าร (คณะรัฐมนตร)ี
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………….
7.อธิบายการจัดทาํ กฎหมายลายลกั ษณอักษรประเภททบี่ ัญญตั ิโดยองคก รการปกครองทองถนิ่
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………….

[36]

แบบทดสอบที่ 5

คาํ ชแี้ จง เลือกคําตอบที่ถกู ตองท่ีสดุ เพยี งคําตอบเดยี ว

1. การออกกฎหมายฉบับใดที่ไมตองขอความเหน็ ชอบจากรัฐสภาไมว า กรณใี ด ๆ
ก.รฐั ธรรมนญู ข.กฎกระทรวง
ค.พระราชกาํ หนด ง.พระราชบญั ญัติ
2. กฎหมายในขอ ใดที่คณะรัฐมนตรีสามารถนาํ ข้ึนทลู เกลา ฯ ถวายพระมหากษัตริยเ พ่ือทรงลงพระ
ปรมาภิไธยและประกาศใชไปพลางกอนแลวจึงขอความเห็นชอบจากรฐั สภาภายหลงั
ก.รฐั ธรรมนญู ข.กฎกระทรวง
ค.พระราชบญั ญัติ ง.พระราชกาํ หนด
3. องคกรใดตอ ไปนมี้ ีหนา ท่ีตัดสนิ วากฎหมายอื่น ๆ ขดั หรือแยง กบั รฐั ธรรมนูญหรือไม
ก.รฐั สภา ข.รัฐบาล
ค.คณะกรรมการกฤษฎีกา ง.ตุลาการศาลรฐั ธรรมนญู
4. องคกรใดเปน ผูจดั ทาํ รัฐธรรมนูญฉบบั ปจ จุบัน
ก.รฐั สภา ข.สภารางรฐั ธรรมนญู
ค.สภานิตบิ ญั ญัติแหงชาติ ง.คณะปฏริ ปู การปกครอง
5. ใครเปน ผลู งนามรบั สนองพระบรมราชโองการในการประกาศใชร ฐั ธรรมนญู ฉบบั ปจ จบุ ัน 2560
ก. นายมชี ัย ฤชุพนั ธุ ข.นายนรนติ ิ เศรษฐบตุ ร
ค. นายอุกฤษ มงคลนาวนิ ง.พลเอก ประยทุ ธ จันทรโ อชา
6. ประชาชนผมู สี ิทธิเลือกต้ังจาํ นวนไมน อยกวา 10,000 คนมสี ิทธเิ ขา ช่อื กันรองขอตอประธานรัฐสภาให
ทาํ ตามขอใดได
ก. แกไ ขรฐั ธรรมนญู
ข. พจิ ารณารา งพระราชบัญญัติ
ค. ถอดถอนผดู าํ รงตําแหนงทางการเมืองออกจากตําแหนง
ง. ถูกทุกขอ
7. ในกรณีที่วุฒสิ ภาไมเ หน็ ชอบดวยกับรางพระราชบญั ญัติท่ผี า นการพิจารณาจากสภาผแู ทนราษฎรแลว
วุฒิสภามสี ิทธติ ามขอใด
ก. ยับยั้งไว 180 วัน
ข. แกไขรางพระราชบญั ญตั ินั้น
ค. สงคืนสภาผูแทนราษฎรทนั ที
ง. สง ใหน ายกรฐั มนตรีพจิ ารณา
8. กรณใี ดจะทาํ ใหท ราบไดวา พระมหากษัตรยิ ไมทรงเห็นชอบดวยกบั รางพระราชบญั ญตั ิทีก่ ําลงั
พจิ ารณากันอยู
ก. พระราชทานคืนมายงั รัฐสภาเม่ือพน 180 วัน
ข. พระราชทานคนื มายงั รัฐสภาเมอ่ื พน 20 วนั
ค. ไมทรงลงพระปรมาภิไธยในรา งพระราชบญั ญัตนิ ัน้
ง. พระราชทานรางพระราชบัญญตั คิ นื มายังรฐั สภาทันที

[37]

9. กฎหมายฉบับใดไมใชก ฎหมายท่ีออกโดยฝา ยนิตบิ ัญญัติ
ก.รฐั ธรรมนญู ข.พระราชบัญญัติ
ค.พระราชกาํ หนด ง.ประมวลกฎหมาย
10. เพราะอะไรจงึ ตองมีการบัญญัติกฎหมายลําดับรองหรอื กฎหมายบริวารข้นึ มาบงั คับใช
ก. เพือ่ ยกเลกิ กฎหมายเกา
ข. เพ่อื ใชเ ปน หลักในการบรหิ ารประเทศ
ค. เพอ่ื อธิบายรายละเอยี ดของกฎหมายแมบท
ง. กฎหมายหลักมจี ํานวนนอย ไมเพียงพอกับการบงั คับใช
11. ผูเสนอรา งพระราชกฤษฎกี าตอคณะรัฐมนตรเี พอ่ื คณะรัฐมนตรีใหค วามเห็นชอบคอื ใคร
ก.คณะรฐั มนตรี ข.นายกรฐั มนตรี
ค.ประธานรฐั สภา ง.รัฐมนตรผี รู กั ษาการ
12. ใครเปนผตู รากฎกระทรวง
ก.คณะรฐั มนตรี ข.นายกรฐั มนตรี
ค.พระมหากษัตรยิ  ง.รฐั มนตรีผูรกั ษาการ
13. ใครคือผูทาํ หนา ที่พจิ ารณาวา ควรจะมขี อบัญญัติกรุงเทพมหานครในเร่อื งนั้น ๆ มาบังคบั ใชหรอื ไม
ก.สภากรงุ เทพมหานคร ข.สมาชกิ สภากรงุ เทพมหานคร
ค.ผวู า ราชการกรุงเทพมหานคร ง.รัฐมนตรวี า การกระทรวงมหาดไทย
14. ขอบญั ญัติกรุงเทพมหานครจะมีผลบังคับใชเ ปนกฎหมายไดเม่ือใด
ก.ประกาศในกฎกระทรวงแลว
ข.ประกาศในราชกจิ จานุเบกษาแลว
ค.ปดประกาศ ณ ศาลาวาการกรุงเทพฯ
ง.ประกาศ ณ สํานกั งานเขตกรุงเทพมหานครแลว
15. ใครคือผเู สนอรางเทศบัญญัติตอ สภาเทศบาลเพ่ือพจิ ารณาวา จะอนุมัตใิ หต ราเทศบัญญัตนิ ้ันหรอื ไม
ก.คณะเทศมนตรี
ข.นายกเทศมนตรี
ค.สมาชกิ สภาเทศบาล
ง.คณะเทศมนตรหี รือสมาชกิ สภาเทศบาล
16. กอ นทรี่ า งเทศบญั ญตั ิจะประกาศใชเ ปน กฎหมาย จะตองไดรับความเหน็ ชอบจากใคร
ก.นายกรฐั มนตรี
ข.นายกเทศมนตรี
ค.ผวู าราชการจงั หวดั
ง.รัฐมนตรวี าการกระทรวงมหาดไทยหรือผูว าราชการจงั หวัด
17. กฎหมายฉบับใดไมใชกฎหมายท่ีบญั ญัติโดยองคกรปกครองสวนทองถน่ิ
ก.ประกาศกระทรวง
ข.ขอ บญั ญัตจิ งั หวดั
ค.ขอ บัญญัตเิ มืองพัทยา
ง.ขอ บัญญัติกรงุ เทพมหานคร

[38]

18. การประกาศใชบังคับขอบัญญตั ิจังหวัดเปน กฎหมายจะตอ งทําอยางไร
ก.ประกาศในกฎกระทรวง
ข.ประกาศในราชกจิ จานเุ บกษา
ค.ปด ประกาศ ณ ทเี่ ทศบาล 15 วนั
ง.ปด ประกาศ ณ ทที่ าํ การองคการบริหารสว นจงั หวดั 15 วนั
19. ใครคือผเู สนอรางขอ บญั ญัติเมอื งพทั ยา เพื่อใหส ภาเมืองพัทยาเปน ผูพิจารณาวา สมควรจะอนมุ ัติ
เปนกฎหมายหรอื ไม
ก.ปลดั เมืองพทั ยา, สภาเมืองพัทยา
ข.นายกเมืองพัทยา, สมาชิกสภาเมอื งพทั ยา
ค.นายกเมืองพัทยา, ผูวาราชการจังหวัดชลบรุ ี
ง.สมาชิกสภาเมอื งพัทยา, ผวู า ราชการจังหวัด
20. กฎหมายในขอใดตอไปนี้รฐั มนตรวี า การกระทรวงมหาดไทยไมต องใหความเหน็ ชอบกอ นดําเนนิ การ
ประกาศใชบ งั คบั เปน กฎหมาย
ก.เทศบญั ญตั ิ
ข.ขอ บญั ญัตจิ งั หวัด
ค.ขอบัญญัตกิ รุงเทพฯ
ง.ทัง้ 3 ฉบับไมตองใหค วามเห็นชอบ
21. การประกาศใชบังคับกฎหมายฉบับใดตองประกาศในราชกจิ จานุเบกษา
ก.เทศบญั ญัติ
ข.ขอบัญญัตเิ มืองพัทยา
ค.ขอ บัญญัตอิ งคก ารบริหารสวนตาํ บล
ง.ขอ บญั ญตั ิองคการบริหารสวนจงั หวัด
22. กฎหมายฉบบั ใดมีลาํ ดับชน้ั หรอื ลําดบั ศักดเ์ิ ทากับพระราชบญั ญตั ิ
ก.รฐั ธรรมนญู ข.กฎกระทรวง
ค.พระราชกาํ หนด ง.พระราชกฤษฎีกา
23. ในกรณีท่ีมกี ารจบั กุม และปรับไมเกนิ 2,000 บาทแกผทู ีท่ ิ้งขยะไมล งทสี่ ําหรบั ทิ้งขยะในเขต
กรงุ เทพมหานครดงั กลาวเปนไปตามขอ บงั คับในกฎหมายใด
ก. เทศบญั ญตั ิ ข. พระราชบัญญตั ิ
ค. ประกาศกระทรวง ง. ขอ บัญญตั ิกรุงเทพฯ
24. เมอ่ื รัฐบาลประกาศยุบสภาจะตรากฎหมายประเภทใดออกมาเพ่ือประกาศใหประชาชนรบั รู
ก.พระราชกําหนด ข.พระราชบัญญัติ
ค.พระราชกฤษฎีกา ง.ประกาศของคณะปฏวิ ตั ิ
25. ถา พระราชบัญญตั ิหรือพระราชกาํ หนดหรือประมวลกฎหมายใดถกู ยกเลกิ กฎหมายที่ออกโดย
อาศยั อาํ นาจของกฎหมายดงั กลาวตอ งถูกยกเลิกไปดว ย กฎหมายท่ถี กู ยกเลิกยกเวน กฎหมายอะไร
ก.กฎกระทรวง ข.พระราชกฤษฎกี า
ค.ประกาศกระทรวง ง.ประกาศของคณะปฏวิ ัติ

[39]

บทที่ 6
การใช การตีความ การอุดชองวาง การยกเลกิ กฎหมาย

การบงั คับใชก ฎหมาย
โดยปกติใช หลักดนิ แดน สาํ หรบั ประเทศไทยนน้ั คําวาดนิ แดนกค็ ือ “ราชอาณาจักร” ซง่ึ

หมายถึง
1. พนื้ ดนิ ในประเทศไทย (รวมถงึ แมน้าํ ลาํ คลองดวย)
2. ทะเลอันเปน อา วไทย
3. ทะเลอาณาเขต (ทะเลซ่งึ วัดออกจากชายฝง ของไทยออกไปไมเกนิ 12 ไมลทะเล)
4. พนื้ อากาศซงึ่ อยเู หนือพ้นื ที่ตามขอ 1, 2 และ 3
5. เรือไทยในทองทะเลหลวง
นอกจากน้ันตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 4 วรรค 2 ยังไดบัญญัติใหการกระทํา

ความผิดในเรือไทยหรืออากาศยานไทย ไมวาอยู ณ ท่ีใด ใหถือวากระทําความผิดในราชอาณาจักรดวย
กฎหมายไทยอาจใชบังคับแกการกระทําหรือเหตุการณท่ีเกิดข้ึนนอกราชอาณาจักรก็ได แตตองระบุไว
โดยเฉพาะเจาะจง กลาวคือ

(1) ความผิดตอความม่ันคงแหงราชอาณาจักร เชน ความผิดตอองคพระมหากษัตริย
ความผิดฐานเปนกบฏ เปน ตน ตามหลักปองกันตนเอง

(2) ความผิดเกี่ยวกับการปลอมและการแปลง เชน ปลอมเงินตรา ปลอมแปลงแสตมป
เปน ตน ตามหลักปอ งกันเศรษฐกิจ

(3) ความผิดฐานชิงทรัพยและฐานปลนทรัพย ซ่ึงไดกระทําในทะเลหลวง ตามหลัก
ปองกันสากล

กฎหมายไทยยอมใชบังคับแกบุคคลทุกคนท่ีอยูในราชอาณาจักร ไมวาบุคคลน้ันจะเปนคน
เช้ือชาตใิ ด สัญชาติใดกต็ าม แตม ีขอยกเวน อยู 2 ประการ คือ

1. ยกเวนตามกฎหมายไทย ซึ่งไดแก
(1) พระมหากษัตริย แมจะอยูภายใตรัฐธรรมนูญ แตก็อยูเหนือกฎหมายอ่ืนและพระองค

ทรงอยใู นฐานะอนั เปนทเ่ี คารพสกั การะ ผใู ดจะละเมิดหรอื กลา วหาหรือฟอ งรองในทางใด ๆ มไิ ด
(2) สมาชิกรฐั สภา จะมเี อกสิทธคิ มุ ครอง

2. ยกเวนตามกฎหมายระหวางประเทศแผนกคดีเมือง ซึ่งศาลไทยยอมรับในเรื่องเอกสิทธิ์
และความคมุ กนั ทั้งทางแพงและทางอาญาแกบุคคลดังตอ ไปนี้

(1) ประมขุ แหงรัฐตางประเทศ
(2) ทูตและบริวาร เชน หัวหนาคณะทูต บุตรภริยาของหัวหนาคณะทูต พนักงาน ลูกจาง
คนใชของทูต กงสุลและคณะ
(3) บคุ คลอ่ืนซ่งึ กฎหมายระหวางประเทศแผนกคดีเมืองใหเอกสทิ ธแิ ละความคมุ กันไว
(4) กองทัพตางประเทศทเี่ ขามายดึ ครองราชอาณาจักร
(5) บคุ คลที่มีกฎหมายพเิ ศษใหไ ดรบั เอกสิทธ์ิและความคุมกนั เชน บุคคลทที่ ํางานใน
หนวยงานขององคการสหประชาชาติ เปน ตน

[40]

การตีความกฎหมาย
การตีความกฎหมาย หมายถึง การคนหาความหมายท่ีแทจริงของบทบัญญัติในกฎหมาย

ท้ังน้ีเพ่ือท่ีจะไดนํากฎหมายไปปรับใชกับขอเท็จจริงไดอยางถูกตอง ซ่ึงในบางกรณีกฎหมายมีถอยคําไม
ชัดเจนหรอื กํากวมหรือมีความหมายไดหลายทาง ก็เพื่อหยัง่ ทราบวาถอยคาํ นั้นมีความหมายอยางไร

หลกั การตคี วามกฎหมาย แยกออกเปน 2 กรณี คือ
1. หลักการตีความในกฎหมายท่วั ไป ประมวลกฎหมายแพงและพาณชิ ย มาตรา 4 วรรค
แรก บญั ญตั วิ า “อนั กฎหมายนน้ั ทานวา ตองใชในบรรดากรณซี ึ่งตองดว ยบทบญั ญัติใดๆ แหง กฎหมาย
ตามตัวอกั ษร หรือตามความมุงหมายของบทบัญญตั นิ น้ั ๆ...”

1) การตีความตามตัวอักษร เพื่อที่จะทราบวา ถอยคํานน้ั มีความหมายที่หลากหลายหรือ
มขี อบเขตกวางหรือแคบหรือแตกตางกันอยางไร

2) การตคี วามตามเจตนารมณ คือ การหยั่งทราบความหมายของถอยคําในบทกฎหมาย
จากเจตนารมณห รือความมุงหมายของกฎหมายนนั้ ๆ

2. หลกั การตคี วามในกฎหมายพิเศษ (กฏหมายอาญา)
1) ตอ งตีความตามตวั อักษรโดยเครง ครัด
2) จะตีความโดยขยายความใหเ ปน การลงโทษหรือเพ่ิมโทษแกผ กู ระทําใหห นักขึน้ ไมได
3) ในกรณเี ปน ทีส่ งสยั ศาลตองตีความใหเปน ผลดีแกจ ําเลยวา ไมไ ดกระทําความผดิ ตอง

ยกผลประโยชนแหงขอสงสัยน้นั ใหแกจาํ เลย
บุคคลใดเปนผูต คี วามกฎหมาย
1. ประชาชน
2. นกั นิตศิ าสตร
3. เจาพนกั งานตามกฎหมาย เชน พนักงานฝา ยปกครอง ตํารวจ พนกั งานสอบสวน

พนักงานอยั การ เปน ตน
4. ศาล เพราะศาลเปนผูช ้ีขาดตดั สินตามหลกั กฎหมาย ศาลจงึ เปน ผูที่ตคี วามไดม ีนํา้ หนักย่ิง

กวาองคกรอน่ื ๆ โดยเฉพาะการตคี วามโดยศาลสงู (ศาลฎกี า) ซง่ึ ศาลลา งมักจะยึดถือวาเปนหลกั ที่
ถูกตอง

5. ผูตีความตามท่รี ฐั ธรรมนูญกําหนดไว ซ่งึ ไดแก คณะตุลาการศาลรัฐธรรมนูญ
การอดุ ชองวางแหงกฎหมาย

ชองวางแหงกฎหมาย (Gap in the Law) หมายถึง กรณีท่ีไมมีกฎหมายลายลักษณอักษร
หรือ กฎหมายจารีตประเพณีท่ีจะนาํ ไปใชป รับกบั ขอ เท็จจริงทเ่ี กิดข้ึนได กลาวคือ เม่ือมพี ฤติการณอยา ง
หนึ่งเกดิ ขึน้ แลว หากฎหมายเพือ่ มาใชปรับแกก รณีนั้นไมพบหรือกฎหมายไมไดเขยี นไว

การเกดิ ชองวา งแหงกฎหมาย เกดิ ขน้ึ ได 2 กรณี คือ
1. ผูรางกฎหมายไมนึกวาจะมีชองวางแหงกฎหมาย หรือลืม หรืออาจจะยังไมมีเหตุการณ
น้ัน

[41]

2. ผูรางกฎหมายปลอยใหมีชองวางแหงกฎหมายน้ันได เพราะเห็นวายังไมสมควรจะ
บญั ญัตใิ หตายตัว เนื่องจากยงั ไมมกี ารพิจารณาปญหานน้ั อยา งเพียงพอ

วธิ ีการอุดชอ งวา งแหงกฎหมาย
1) การอดุ ชองวา งตามประมวลกฎหมายวิธพี ิจารณาความอาญา มาตรา 15 บัญญัติ “วิธี
พิจารณาขอ ใดซึ่งประมวลกฎหมายน้ีมไิ ดบัญญัติไวโดยเฉพาะ ใหนําบทบัญญัติแหงประมวลกฎหมายวิธี
พิจารณาความแพงมาใชบ ังคับเทา ท่ีพอจะใชบ ังคบั ได”
ตัวอยาง บทบัญญัติแหงประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาอาญา ไมไดบัญญัติเร่ืองความผิดฐาน
ละเมดิ อํานาจศาล จงึ ตองนาํ บทบญั ญตั แิ หง ประมวลกฎหมายวธิ พี ิจารณาความแพง มาใชบ ังคบั
ตามมาตรา 30 –33
ขอ สังเกต ศาลรฐั ธรรมนญู ไมมบี ทบญั ญตั ิ เรือ่ ง การละเมดิ อํานาจศาลไว จงึ วิพากษวิจารณได
2) การอุดชองวางตามพระราชบัญญัติวาดวยการขัดกันแหงกฎหมาย พ.ศ. 2481 มาตรา 3
บัญญัติวา “เม่ือใดไมมีบทบัญญัติในพระราชบัญญัติน้ีหรือกฎหมายอ่ืนใดแหงประเทศสยามท่ีจะยกมา
ปรับแกกรณีการขัดกันแหงกฎหมายได ใหใชกฎเกณฑทั่วไปแหงกฎหมายระหวางประเทศแผนกคดี
บุคคล”
3) การอุดชองวางแหงกฎหมายตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 4 ของ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชิ ย บัญญัติวา “อันกฎหมายน้ัน ทานวาตอ งใชใ นบรรดากรณีซ่งึ ตองดว ย
บทบัญญัติใด ๆ แหงกฎหมายตามตัว อักษรหรือตามความมุงหมายของบทบัญญัติน้ัน ๆ เม่ือใดไมมีบท
กฎหมายท่ีจะยกมาปรับคดีได ทานใหวินิจฉัยคดีน้ันตามคลองจารีตประเพณี แหงทองถ่ิน ถาและไมมี
จารีตประเพณีเชนวาน้ัน ทานใหวินิจฉัยคดีอาศัยเทียบบทกฎหมายท่ีใกลเคียงอยางย่ิง และถาบท
กฎหมายเชนน้ีกไ็ มม ีดว ยไซร ทานใหวินจิ ฉัยตามหลักกฎหมายทั่วไป”
จากบทบัญญัติดังกลาว ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชยไดกําหนดข้ันตอนในการ อุด
ชองวางแหงกฎหมายไวเ ปน ลําดบั ดงั ตอ ไปน้ี คอื
1) เม่ือมีคดีความเกิดข้ึน ใหวินิจฉัยคดีน้ันตามบทบัญญัติของกฎหมายตามตัวอักษรและ
เจตนารมณ
2) ถาไมมบี ทกฎหมายท่ีจะยกมาปรับแกคดไี ด ใหวินจิ ฉัยคดีนน้ั ตามคลองจารตี ประเพณีแหง
ทองถน่ิ
3) ถาไมมจี ารีตประเพณีแหง ทองถ่ิน ใหพิจารณาโดยอาศัยบทกฎหมายที่ใกลเคยี งอยา งย่งิ
4) ถาไมมีบทกฎหมายท่ีใกลเ คยี งอยางยงิ่ ก็ตองใชห ลักกฎหมายทั่วไป
5) หลักกฎหมายท่ัวไปก็ไมมีอีก ศาลจะปฏิเสธพิจารณาคดีเลยไมได ศาลตองหาหลักความ
ยตุ ธิ รรมตามธรรมชาตมิ าปรบั แกค ดี เพื่อใหคดนี น้ั ไดร ับการวนิ ิจฉยั ชข้ี าดใหได

[42]

การยกเลกิ กฎหมายลายลกั ษณอ กั ษร
กฎหมายใดเม่ือไดประกาศใชแลว ตราบใดท่ียังไมมีการยกเลิกแมจะลาสมัยเกาแกแคไหนก็

ยงั มสี ภาพ เปน กฎหมายอยู มผี ลใชบ ังคับอยจู นกวา จะถูกยกเลิกไป การยกเลกิ กฎหมายนัน้ แบงออกเปน
2 ประการ คอื

1. การยกเลิกโดยตรง ซึ่งมีได 3 กรณี คือ
1) กฎหมายไดก าํ หนดวนั ยกเลิกกฎหมายไวโดยกฎหมายนน้ั เอง
2) มีการออกกฎหมายใหมท่ีมีลักษณะเดียวกัน ไดระบุยกเลกิ กฎหมายฉบับเกาไวโดยตรง

ซ่ึงอาจเปนการยกเลิกทง้ั ฉบบั หรือเฉพาะบางสวนกไ็ ด ซง่ึ ตองระบุไวใหชดั เจนในกฎหมายนน้ั
3) เม่ือไดป ระกาศใชพ ระราชกําหนด แตตอ มาไดมีมติของสภานิตบิ ัญญัติไมอนุมัติ พระ

ราชกําหนดน้ัน ก็ถูกยกเลิกใชบังคับไมได แตท้ังน้ีไมกระทบกระเทือนกิจการท่ีไดเปนไปในระหวางท่ีใช
พระราชกําหนดนน้ั

2. การยกเลกิ โดยปริยาย มีไดใ นกรณีดังตอไปน้คี ือ
1) กฎหมายใหมและกฎหมายเกา มบี ทบัญญัติสาํ หรับกรณีหนึง่ ๆ อยางเดยี วกนั ดวยเหตุ

ทีว่ า กฎหมายใหมไมประสงคจ ะใหใ ชกฎหมายเกา
2) กฎหมายใหมมีขอความแยงกับกฎหมายเกา
3) กฎหมายเกามีขอความขัดกับกฎหมายใหม
4) การยกเลิกกฎหมายโดยศาลรฐั ธรรมนญู
5) กฎหมายแมบทถูกยกเลิกทําใหก ฎหมายท่ีออกโดยอาศัยกฎหมายแมบทถกู ยกเลกิ

ไปดวย

[43]

แบบฝกหดั ที่ 6
คาํ ส่งั ใหน กั เรียนตอบคาํ ถามใหไ ดใ จความสมบูรณ
1.ประเทศไทยน้นั การบังคบั ใชก ฎหมาย ตามหลกั “ราชอาณาจกั ร” ซ่งึ หมายถึง

1. ............................................................................................................................................
2. ............................................................................................................................................
3. ...........................................................................................................................................
4. ...........................................................................................................................................
5. ...........................................................................................................................................
2. การกระทําความผดิ ในเรอื ไทยหรืออากาศยานไทย ไมว าอยู ณ ทใี่ ด ใหถอื วากระทําความผดิ ใน
ราชอาณาจักรดวย แตตองระบคุ วามผดิ ไวโ ดยเฉพาะเจาะจง ไดแก
(1) ..........................................................................................................................................
(2) ..........................................................................................................................................
(3) ..........................................................................................................................................
3. หลักการตคี วามในกฎหมายท่ัวไป ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 4 วรรคแรก บัญญัติ
วา...............................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
4. หลักการตคี วามในกฎหมายพิเศษ (กฏหมายอาญา) ประกอบดว ย
1) ..........................................................................................................................................
2) ..........................................................................................................................................
3) ..........................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
5. ชองวางแหงกฎหมาย (Gap in the Law) หมายถึง .........................................................................
...................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
6. การอุดชองวา งแหงกฎหมายตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 4 ของประมวล
กฎหมายแพงและพาณิชย บัญญัติวา .......................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
7. การยกเลิกกฎหมายลายลักษณอักษร การยกเลิกกฎหมายนน้ั แบง ออกเปน 2 ประการ คอื
7.1.............................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………
7.2.............................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................

[44]

แบบทดสอบที่ 6
คําชแ้ี จง เลือกคําตอบท่ีถูกตองท่ีสุดเพียงคําตอบเดยี ว
1. ขอ ใดคือหลักของการเร่ิมบังคบั ใชกฎหมายไทย

ก.ใชตง้ั แตว นั ที่ประกาศในราชกจิ จานเุ บกษา
ข.ใชเ พ่อื เปนโทษตอ ผูตองหาหรือจาํ เลยไมได
ค.ใชยอนหลังเพ่ือเปนคุณตอ ผูตองหาหรอื จําเลยได
ง.ใชต้งั แตว ันทถ่ี ัดจากวันที่ประกาศในราชกจิ จานเุ บกษา
2. หนังสือราชกจิ จานเุ บกษามคี วามสําคญั อยางไร
ก.เปน หนงั สือท่ีรวบรวมกฎหมายทุกฉบับของไทยไวใ นทเี่ ดียวกนั
ข.หนงั สอื ทร่ี วบรวมเอาบทบัญญตั เิ กย่ี วกบั กฎหมายทเ่ี ปนเร่อื งเดียวกนั ไวดว ยกนั
ค.เปนหนังสอื ของทางราชการ เรื่องท่ปี ระกาศในหนังสอื นี้ถือวา ประชาชนไดรบั ทราบแลว
ง.เปน หนงั สือประกาศของทางราชการท่ตี องการใหประชาชนเฉพาะในเขตกรุงเทพฯ ทราบ
3. โดยหลักกฎหมายไทยยอมใชบ งั คบั ในราชอาณาจกั รไทย ยกเวนขอใดที่ยังคงตองใชกฎหมายไทย
บงั คบั เม่ือมคี ดีเกดิ ข้ึน
ก.คนไทยลักทรัพยคนองั กฤษในประเทศมาเลเซยี
ข.ตาํ รวจไทยจบั ทูตของประเทศลาวท่ีมาประจําอยูในประเทศไทย
ค.ชาวสวเี ดนถกู ฆา ตายบนสายการบินไทยบนิ อยูเหนือนา นนาํ้ ฝรัง่ เศส
ง.ไมมีขอใดถูก
4. “ถา มีการกระทําความผดิ ในราชอาณาจักรไทยตองอยภู ายใตบังคับของกฎหมายไทย” ขอ ความนี้ใช
บังคบั ไดกับกรณีตอไปนี้ ยกเวนขอใด
ก.มอสจบั ตวั แนนไปเรียกคาไถ 1 ลา นบาท
ข.มกี ารลกั ทรัพยบนการบินไทยขณะบนิ เหนือฟาญป่ี ุน
ค.มกี ารฆา กนั ตายบนเรือสินคาจนี ขณะจอดที่ทาเรือคลองเตย
ง.ขอ ก และ ง ถกู
5. โดยหลกั กฎหมายแลว จะตองใชบ ังคับแกบ ุคคลทุกคนท่ีอยภู ายในราชอาณาจักร แตม ีบุคคลที่ไดร บั
การยกเวน ตามทีร่ ัฐธรรมนูญกําหนด บุคคลดังกลาวคอื ใคร
ก.พระสงฆ
ข.คนตางดาว
ค.สมาชิกรฐั สภา
ง.ขา ราชการพลเรือน
6. การพิจารณาคดีในขอใดที่กาํ หนดใหม ี“ดะโตะยตุ ธิ รรม” 1 นาย ทาํ หนา ทีพ่ จิ ารณารว มกับผพู ิพากษา
ในศาลน้นั ๆ
ก.คดมี รดกในจังหวัดชายแดนภาคใตของไทย
ข.คดีครอบครัวและมรดกของมุสลิมในประเทศไทย
ค.คดคี รอบครัวในจังหวดั ปต ตานี สตูล ยะลา และนราธิวาส
ง.คดีครอบครวั และมรดกในจังหวดั สงขลาสตูล นราธวิ าส และปต ตานี

[45]