กฎหมายที่ประชาชนควรรู้ ส32201

541. ท่ีดนิ ทีม่ ี ............... ในการโอนจําเปน ตองทําเปน หนงั สอื และจดทะเบยี นตอพนักงานเจาหนา ที่
เทานัน้

542. ที่ดินมี ........................... ในการโอนตองมีการโอนโดยสงมอบการครอบครองใหผูรับโอนเพียง
อยางเดียว

543. ท่ีดนิ ท่มี ี.................. เปน ท่ีดินท่ีสามารถทาํ การโอนโดยจดทะเบียนตอพนกั งานเจาหนา ท่ี และ
โอนโดยการสงมอบการครอบครองใหผ รู ับโอนไดท ้งั สองอยาง

544. การจดทะเบยี นลงชื่อผูจัดการมรดกโดยพินัยกรรมลงในโฉนดท่ดี ิน จาํ เปนตอ งมี
..............................................................................................................................................................
545. การจดทะเบียนขายบา นและท่ดี นิ พรอมกัน ในทด่ี นิ ท่ีมี
.................................................................................... ไมจําเปนตองมีการประกาศกอนการจดทะเบียน

[146]

แบบทดสอบ ที่ 8
คําชี้แจง เลือกคําตอบทถ่ี กู ตองที่สดุ เพียงคําตอบเดยี ว
1. ชายและหญงิ จะทําการหมั้นกนั ไดต อเมือ่ มีอายุ

ก. ชาย 20 ป หญงิ 17 ป
ข. ชาย 17 ป หญงิ 15 ป
ค. ชาย 17 ป หญงิ 17 ป
ง. ชาย 15 ป หญงิ 15 ป
2. ถาชายหรือหญงิ คหู ม้นั เกดิ วกิ ลจริตภายหลงั การหม้นั
ก. อกี ฝายหน่ึงจะตองดแู ลรกั ษาพยาบาลและจะตองทําการสมรสดวยทนั ที
ข. อีกฝา ยหนงึ่ จะบอกเลกิ สัญญาหมน้ั ทนั ทีเลยก็ได เพราะถอื วามเี หตุสําคญั อนั เกดิ แกคหู ม้นั

แลว
ค. อกี ฝา ยหน่งึ จะตอ งชําระคาอุปการะเล้ยี งดูใหเปนรายเดือนจนกวา จะหายจงึ จะทําการสมรส

กนั ได
ง. อีกฝา ยหนึ่งจะตอ งยอมใหของหม้ันและสินสอดตกเปนสทิ ธิแกคหู มนั้ ฝา ยทว่ี ิกลจรติ นั้น แลว

จงึ จะบอกเลิกสัญญาหมั้นได
3. ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย บรรพ 5 ครอบครัว ใชบังคับแกบุคคลทุกคนท่ีอยูในอาณาเขต

ประเทศไทย
ก. ทกุ จงั หวดั โดยไมมขี อยกเวน
ข. ทกุ จังหวัดเวน แตบ ุคคลผทู ี่นับถอื ศาสนาอิสลามในจังหวัดยะลา นราธิวาส ปต ตานี และสตลู
ค. ทกุ จงั หวัดเวน แตบ คุ คลผทู ีน่ ับถอื ศาสนาอิสลามไมวาจะอยู ณ ที่ใด
ง. ทุกจงั หวัดเวนแตบุคคลผูทน่ี บั ถอื ศาสนาอิสลามในจังหวดั ยะลา นราธวิ าส ปตตานี สตลู
และสงขลา

4. สัญญาหมั้นระหวางชายและหญิง
ก. จะตองกระทาํ เปนหนังสือมฉิ ะนั้นเปนโมฆะ
ข. อาจทําดว ยวาจาก็ใชบงั คับได
ค. จะตองมีบดิ ามารดาของชายและหญิงมารว มเปน คสู ญั ญาดว ย
ง. จะตองมีพยานรับรองอยางนอย 2 คน มิฉะนั้นเปนโมฆะ

5. ถาชายอื่นมากอนและจบู หญงิ คูหมน้ั
ก. ชายคูห ม้ันมสี ิทธิเรยี กคาทดแทนจากชายอนื่ ได ถา ชายอืน่ น้ันรวู าหญงิ หมัน้ กับชายแลว
ข. ชายคูหมน้ั ไมมสี ิทธิเรียกคาทดแทนจากชายอ่นื น้นั แตอยางใด
ค. ชายคูหมัน้ มีสิทธเิ รียกคาทดแทนจากชายอืน่ ได ไมว า ชายอื่นน้นั จะรูว าหญิงไดหมน้ั กบั ชายแลว
หรือไมก ็ตาม
ง. ชายคหู มนั้ มสี ิทธเิ รียกคาทดแทนจากชายอน่ื ได ถาหญิงคูหมั้นไมยินยอมใหกอดและจูบ

6. ชายคหู มั้นมสี ทิ ธทิ จ่ี ะ
ก. รวมประเวณกี ับหญิงคหู มน้ั
ข. เปดจดหมายท่มี ีมาถึงหญงิ คูหมน้ั
ค. กําหนดที่อยูของหญิงคูหม้นั
ง. เรยี กคา ทดแทนจากชายอ่นื ที่มาลวงเกินหยงิ คหู ม้นั ทางประเวณี
[147]

7. สนิ สอด เปนทรพั ยสนิ
ก. ทห่ี ญงิ ใหแกช ายเพื่อตอบแทนการทชี่ ายยอมสมรส
ข. ท่ีชายใหแ กญ าตสิ นทิ ฝายหญิงเพอ่ื ตอบแทนการทีห่ ญิงยอมสมรส
ค. ท่ชี ายใหแกบ ดิ ามารดาหรือผปู กครองฝายหยิงเพื่อตอบแทนการทหี่ ญิงยอมสมรส
ง. ที่ชายใหแกห ยิงเพ่ือตอบแทนการทีห่ ญิงยอมสมรส

8. ของหมนั้ เปน ทรพั ยส ิน
ก. ท่ีหญิงใหไ วแ กช ายเพื่อเปน หลักฐานการหมัน้
ข. ที่ชายใหไวแกหญิงเพ่ือตอบแทนการที่หญิงยอมสมรสกบั ชาย
ค. ทีช่ ายใหไ วแ กบ ดิ ามารดาหรือผูปกครองของหญิงเพ่อื เปนหลักฐานและประกนั วาจะสมรส
กับหญงิ นน้ั
ง. ทช่ี ายใหไวแ กหญิงเพ่ือเปนหลักฐานและประกนั วาจะสมรสกับหญงิ นน้ั

9. การฟองเรียกคา ทดแทนความเสียหายอันเน่ืองมาจากการผิดสญั ญาหมัน้ มีอายคุ วาม
ก. 6 เดือน
ข. 5 ป
ค. 2 ป
ง. 10 ป

10. เมื่อทาํ สัญญาหมั้นแลว ถา ฝายใดผิดสญั ญาหมนั้ ไมยอมทาํ การสมรส
ก. อีกฝา ยหนึ่งมสี ิทธิเรยี กใหร ับผิดใชคาเสยี หายท่ีเกิดจากความเสยี ใจ และผิดหวงั ได
ข. อกี ฝา ยหนง่ึ มีสิทธิรบิ ของหมนั้ สินสอด และเรียกเบยี้ ปรบั ตามสัญญาได
ค. อกี ฝา ยหนึ่งมสี ิทธิเรียกใหรับผิดใชคา ทดแทน แตจะบังคับใหท ําการสมรสไมได
ง. อีกฝายหน่ึงมสี ิทธทิ จี่ ะฟองขอใหศาลบังคับใหท ําการสมรสกันได

11. บุคคลตอไปน้ที าํ การสมรสไมไ ด
ก. บคุ คลลม ละลาย
ข. บุคคลพิการ
ค. บุคคลทเี่ ปน กามโรคในระยะแพรเ ช้อื
ง. บุคคลวิกลจริต

12. หญิงหมายทส่ี ามีตายจะทําการสมรสใหมไมไ ด ถา
ก. ยงั ไมครบสามรอ ยสบิ วันนบั แตวนั ทส่ี ามีตาย
ข. ยังไมครบรอยสามสบิ วนั นับแตว ันที่สามีตาย
ค. ยังมิไดแบงทรัพยมรดกของสามี
ง. ยังมิไดเ ผาศพสามี

13. ภริยาอาจขอใหศาลส่ังอนญุ าตใหแ ยกกนั อยตู า งหากจากสามเี ปน การชว่ั คราวไดถา
ก. สามีมีอวัยวะเพศไมสมบรู ณ
ข. สามเี ปน โรคมะเร็ง
ค. สามีเสพสุราแลว อาละวาดทบุ ตีภริยาอยเู ปนประจาํ
ง. สามเี ปนบคุ คลลม ละลาย
[148]

14. ชายและหญงิ จะทาํ การสมรสกันไดตอ เมอ่ื มีอายุ
ก. ชาย 17 ป หญงิ 17 ป
ข. ชาย 17 ป หญงิ 15 ป
ค. ชาย 20 ป หญิง 17 ป
ง. ชาย 18 ป หญงิ 15 ป

15. ตามปกติเมอ่ื ศาลสัง่ ใหส ามซี ง่ึ วิกลจรติ เปนคนไรค วามสามารถ ศาลจะสง่ั
ก. ใหภ รยิ าเปนผูอนบุ าลของสามี
ข. ใหภ รยิ ามีสทิ ธิใชน ามสกุลตนเองได
ค. ใหภ รยิ าหยาขาดจากสามีได
ง. ใหภ รยิ าเปน ผูรบั มรดกของสามี

16. การสมรสระหวางชายและหญงิ มผี ลสมบูรณแมจะปรากฏวา
ก. ชายเปน พ่ีรว มบดิ าของหญงิ นั้นก็ตาม
ข. ชายเปน ปขู องหญิงน้ันก็ตาม
ค. ชายเปน อาของหญงิ น้ันกต็ าม
ง. ชายมภี รยิ าอยูแ ลว 1 คนกต็ าม

17. ทรพั ยส นิ ระหวา งสามีภรยิ าแบง ออกเปนหลายประเภท คือ
ก. สนิ สว นตวั สนิ เดิม สินสมรส และสนิ บรคิ ณห
ข. สนิ สวนตวั และสนิ บริคณห
ค. สินสว นตัว และสนิ สมรส
ง. สินสวนตวั สินเดมิ และสินสมรส

18. หน้ีตอ ไปน้ขี อ ใดเปนหน้รี วมระหวา งสามีภริยา
ก. หนท้ี เี่ ก่ียวของกบั สินสมรส
ข. หนี้ท่เี กิดขนึ้ ระหวา งสมรส
ค. หนี้ทเ่ี กิดขึน้ ระหวา งการหมั้น
ง. หน้ีทเี่ กดิ ขึ้นเน่ืองจากการงานของสามหี รือภริยา

19. การชาํ ระหนร้ี วมระหวางสามีภริยาใหช ําระจาก
ก. สินสมรสกอ น เมื่อไมพอจงึ ใหชําระดว ยสินสวนตัวของลูกหน้ี
ข. สนิ สมรสและสินสวนตัวของท้ังสองฝา ย โดยไมคาํ นึงถึงลําดับกอนหลงั
ค. สินสวนตวั ของลูกหนีก้ อนเม่ือไมพ อจงึ ใหชาํ ระดวยสนิ สมรส
ง. เฉพาะสนิ สมรสเทา นั้น จะนาํ สินสวนตัวมาชาํ ระไมไ ด

20. ทรัพยส นิ ตอไปนข้ี อ ใดเปน สนิ สมรส
ก. เคร่อื งใชทีจ่ ําเปนในการประกอบอาชีพ
ข. ของหมั้น
ค. ทรพั ยม รดกท่ีไดมาระหวา งสมรส
ง. ดอกผลของสนิ สว นตวั

21. เด็กเกิดจากหญิงท่ีมิไดมกี ารสมรสกบั ชาย เด็กนั้นเปน บตุ รชอบดวยกฎหมายของใคร
ก. เปน บตุ รชอบดว ยกฎหมายของหญิง
ข. เปนบุตรชอบดวยกฎหมายของชาย
ค. เปนบตุ รชอบดว ยกฎหมายของชายและหญงิ นนั้
ง. เปน บุตรชอบดวยกฎหมายของชายหรือหญงิ
[149]

22. กรณีใดดังตอ ไปน้ี ไมเปน เหตุใหอ าํ นาจปกครองตกอยูแกบ ิดาหรือมารดาโดยผลของกฎหมาย
ก. บดิ าหรอื มารดาตาย
ข. ไมแ นนอนวา บดิ าหรอื มารดามีชวี ติ อยหู รือตาย
ค. บิดามารดาตองเขารกั ษาตัวในโรงพยาบาลเพราะจิตฟน เฟอน
ง. บิดาหยากับมารดา

23. คดอี ทุ ลุม ไดแกคดีดังตอไปน้ี
ก. บตุ รฟองบดิ าหรอื มารดา
ข. หลานฟองลงุ ปา
ค. หลานฟอ งนา อา
ง. หลานฟอ งผูบุพการีเฉพาะคดีอาญา

24. ในการรบั บตุ รบุญธรรม ผูจะเปนบตุ รบุญธรรมจะตอ งมีอายเุ ทา ใด
ก. ไมต ่ํากวา 25 ป
ข. ไมต่าํ กวา 30 ป
ค. ไมต าํ่ กวา 35 ป
ง. ไมจาํ กัดอายุ

25. การรับบคุ คลอายุ 18 ป และสมรสแลวเปน บุตรบุญธรรม จะตองไดรับความยินยอมจากใครบาง
ก. จากตัวเขาเองและคสู มรส
ข. จากบิดามารดา ตัวเขาเอง และคสู มรส
ค. จากบดิ ามารดา และคูส มรสของผนู ้ัน
ง. จากบิดาในฐานะผูใชอาํ นาจปกครองและคสู มรสของผูนั้น

26. ในการรับบตุ รบญุ ธรรม ผูร ับบุตรบุญธรรมจะตองมีอายเุ ทาใด
ก. ไมต่ํากวา 25 ป และตองแกกวา ผูจ ะเปน บตุ รบุญธรรมอยางนอ ย 15 ป
ข. ไมตํ่ากวา 30 ป และตองแกกวาผูจะเปนบุตรบญุ ธรรมอยา งนอ ย 15 ป
ค. ไมต ่ํากวา 35 ป และตองแกก วา ผูจ ะเปน บตุ รบุญธรรมอยางนอย 15 ป
ง. ไมจํากัดอายุแตต องแกกวา ผูจะเปน บตุ รบญุ ธรรมอยา งนอย 15 ป

27. การรับบตุ รบญุ ธรรมสิ้นสุดลงในกรณีใด
ก. เมอ่ื บตุ รบญุ ธรรมสมรสกับผูรบั บตุ รบญุ ธรรม
ข. เมื่อบุตรบุญธรรมตาย
ค. เมื่อผูรับบุตรบุญธรรมตาย
ง. เม่ือฝา ยใดฝา ยหนงึ่ ไมอุปการะเลย้ี งดอู ีกฝายหนง่ึ

28. ขอใดถกู ในขอ ความตอไปน้ี
ก. ผูรบั บตุ รบญุ ธรรมและบตุ รบุญธรรมตางมสี ทิ ธริ ับมรดกซ่ึงกันและกนั ในฐานะทายาทโดย
ธรรม
ข. ผูรับบุตรบุญธรรมมสี ิทธิรับมรดกโดยทางพินัยกรรมของบุตรบญุ ธรรม แตไมมีสทิ ธิรับมรดก
ในฐานะทายาทโดยธรรม
ค. ผูรับบุตรบุญธรรมมสี ิทธิรบั มรดกในฐานนะทายาทโดยธรรมของบุตรบุญธรรมแตไ มม สี ิทธิ
รบั มรดกโดยทางพนิ ยั กรรม
ง. บตุ รบุญธรรมมีสิทธิรบั มรดกของผูร ับบุตรบุญธรรมเพียงฝายเดยี ว
[150]

29. การรบั บตุ รบญุ ธรรมมแี บบหรอื ไม อยา งไร
ก. มี คือตองทําเปน หนังสอื และจดทะเบียนตามกฎหมาย
ข. มี คือตองจดทะเบียนตามกฎหมาย
ค. มี คอื ตองทําเปนหนงั สือ
ง. การรับบุตรบุญธรรมไมจ ําตองทาํ ตามแบบแตอยางใด

30. บุตรบญุ ธรรมมีความสัมพันธกับผูร ับบุตรบญุ ธรรมในฐานะใดเมอื่ มกี ารรบั บุตรบญุ ธรรมแลว
ก. มฐี านะอยางบตุ รชอบดว ยกฎหมายของผรู ับบตุ รบญุ ธรรมและคสู มรสของผูรบั บตุ รบญุ ธรรม
แตไ มเสยี ฐานะหรอื สทิ ธหิ นา ท่ใี นครอบครวั เดมิ ของตน
ข. มฐี านนะอยางบตุ รชอบดว ยกฎหมายของผูรบั บุตรบุญธรรมและคูสมรสของผูร บั บตุ รบุญ
ธรรม และตองสิ้นความสมั พนั ธใ ด ๆ ในครอบครัวเดิมของตน
ค. มีฐานะอยางบุตรชอบดว ยกฎหมายของผรู ับบุตรบุญธรรมเพียงผูเดยี ว และตองสน้ิ
ความสมั พันธใด ๆ ในครอบครวั เดมิ ของตน
ง. มฐี านะอยางบตุ รชอบดว ยกฎหมายของผรู ับบุตรบุญธรรมเพียงผูเดยี ว แตไ มเสยี ฐานนะหรอื
สทิ ธิหนาทใ่ี นครอบครวั เดมิ ของตน

31. ขอ ใดถูกในขอความตอ ไปน้ี
ก. บดิ ามารดาโดยกําเนิดไมมีสิทธิไดร ับการอุปการะเลีย้ งดุจากบุตรซึ่งไดต กไปเปนบุตรบุญ
ธรรมของผอุ ่ืนแลว
ข. บตุ รบุญธรรมยงั มีสิทธไิ ดร บั การอุปการะเลย้ี งดจู ากบดิ ามารดาโดยกําเนิดอยูตลอดไป แม
บตุ รนั้นจะตกไปเปน บุตรบญุ ธรรมของผูอื่นแลว
ค. บตุ รบญุ ธรรมยังมสี ทิ ธริ บั มรดกของบดิ ามารดาผูใ หกําเนิด แมบ ตุ รนนั้ จะตกไปเปน บุตรบุญ
ธรรมของผอู ื่นแลว
ง. บิดามารดาเดิมยังมีอาํ นาจปกครองบุตรของตนอยูแมบ ตุ รน้ันจะไดต กไปเปน บตุ รบญุ ธรรม
ของผูอนื่ แลว

32. ผรู ับบตุ รบญุ ธรรมหรอื บุตรบุญธรรมฝายหน่ึงฝา ยใดมสี ิทธิฟอ งคดีขอเลิกการรับบุตรบญุ ธรรมไดใน
กรณีใด
ก. เมื่อฝา ยหน่งึ ฝายใดประทุษรายอีกฝา ยหนึ่งหรือบุพการขี องอีกฝา ยหนึง่
ข. เมื่อฝา ยใดฝายหนึง่ จงใจละทงิ้ อีกฝา ยหนึง่
ค. เมอ่ื ฝายใดฝายหนึง่ หมิน่ ประมาทอีกฝายหนง่ึ หรือบุพการีของอีกฝายหนึ่งอันเปนการรายแรง
ง. เม่ือฝายใดฝา ยหนง่ึ ตองคาํ พพิ ากษาถึงที่สดุ ใหจ ําคกุ

33. ทายาทของเจา มรดกแบง ออกเปนประเภทใหญ ๆ ไดก ปี่ ระเภท
ก. สี่ประเภท
ข. ประเภทเดยี ว
ค. สามประเภท
ง. สองประเภท

34. ทายาทตองรับผดิ ตอ เจาหน้กี องมรดกเพียงใดหรือไม
ก. รบั ผิด
ข. รับผดิ ตามจํานวนที่กองมรดกเปนหน้ี
ค. รับผิดเพยี งเทา ทก่ี องมรดกตกไดแกตน
ง. รับผดิ แมตนเองไมไดรบั มรดกเลย
[151]

35. ก. ขับรถโดยประมาทชน ข. เปนเหตุให ข.ไดรับอันตรายสาหัส ไดรับความเสียหายคิดเปนเงิน
50000 บาท กอน ข. จะฟองคดี ก. ตายเสียกอน ดงั นี้ ข.จะฟองใหท ายาทของ ก. รบั ผดิ ไดเ พียงใด
หรือไม
ก. ฟอ งใหรับผิดไดใ นฐานะทายาทโดยธรรม แตไมเ กินกวาทรัพยม รดกท่ีตกไดแ กท ายาท
ข. ฟองใหรบั ผดิ ไดเ พราะความรับผดิ ดงั กลาวไมเปนการเฉพาะตวั ของผูต ายโดยแท
ค. ฟอ งใหรบั ผิดไดห ากทายาทยอมรับผิดและไดรับมรดกมาแลว
ง. ฟองใหรบั ผดิ ได ถากอนตาย ก. ไดย อมรบั ผิดเปนหนงั สือไว

36. ก. สามี ข. ภรยิ า ค. ง. บิดามารดา จ. บตุ ร ฉ. พี่ชาย ช. อา ตอมา ก. ตายมีทรพั ยส นิ อนั เปนมรดก
คดิ เปนเงิน 2000000 บาท ขณะที่ ก. ตายบุคคลดงั กลา วยงั มีชวี ิตอยู ใครมีสทิ ธริ ับมรดกของ ก.
ก. ค. ง. จ. และ ฉ.
ข. ข. จ. ฉ. และ ช.
ค. ข. ค. ง. และ จ.
ง. ข. จ. ฉ. และ ช.

37. กรณีใดตอ ไปนี้ทไ่ี มถ ูกตอง
ก. สทิ ธไิ ถถ อนทรัพยสินทผี่ ูตายขายฝากไวเ ปนกองมรดกยอมตกไปยงั ทายาทแตทายาทจะไถ
ถอนไดต องตัง้ ผูจัดการมรดกเสยี กอ น
ข. สิทธิในการบงั คบั คดีเปน มรดก ทายาทของเจาหนีต้ ามคาํ พิพากษายอมมสี ิทธขิ อเขา มา
ดําเนนิ การบังคับคดตี อไปได
ค. สัญญาจะขายท่ีดนิ ซึ่งผูต ายทาํ ไวเปนสญั ญาเก่ียวกับทรพั ย ผูรบั มรดกมหี นาทีต่ องปฏบิ ตั ิ
ง. สัญญาเชน เปน สทิ ธเิ ฉพาะตัวของผูเชา เมื่อผูเ ชาตาย สทิ ธกิ ารเชายอมส้ินสุดลงจะรับมรดก
กันไมได ฉะนน้ั ทายาทของผูเ ชาจงึ ไมมีอํานาจเขาสวมสิทธิ

38. ผมู ีสทิ ธิรับมรดกไดแ กใ ครบา ง
ก. ทายาทโดยธรรม วดั แผนดนิ
ข. ผรู บั พนิ ยั กรรม วดั แผน ดิน
ค. ทายาททเ่ี ปน ญาติ วัด แผนดิน
ง. ทายาท วดั แผนดิน

39. เจามรดกทําพินัยกรรมยกทรัพยมรดกใหแกทายาทโดยธรรม แตยังมีทรัพยมรดกอีก 1,000,000
บาททอ่ี ยูน อกพินยั กรรม ทรัพยม รดกดงั กลา วนี้จะตกไดแ กใคร
ก. ทายาทโดยธรรมท่ีไมไดทรพั ยตามพนิ ัยธรรม
ข. ทายาทโดยธรรมของเจา มรดกทุกคน
ค. ทายาทโดยธรรมที่เปน คสู มรสของเจา มรดก
ง. ทายาทในลาํ ดับญาตขิ องเจา มรดก

40. เจา มรดกมบี ิดามารดา และภริยายังมีชีวติ อยู และเจา มรดกมสี ินสวนตวั 500,000 บาท ภริยามีสิน
สว นตวั 300,000 บาท และมีสินสมรสดวยกัน 600,000 บาท ขณะทีเ่ จา มรดกตาย ภริยาเจา มรดก
มที รัพยสนิ อยูเทา ใด
ก. 300,000 บาท
ข. 400,000 บาท
ค. 500,000 บาท
ง. 600,000 บาท
[152]

41. เจามรดกมีภรยิ า และมีบุตรดวยกันคือ ข. ค. นอกจากน้ีเจามรดกยังไดเสียกับ ง. มีบุตรดวยกันคือ
จ. ดังน้ี ใครไมม สี ทิ ธิในมรดก
ก. ข. ค. ข. ค. ง.
ค. ง. จ. ง. จ. ข.
42. เจามรดาทําพินัยกรรมยกมรดกใหบุตร คือ ข. 1,000,000 บาท และ ค. 1,000,000 บาท
นอกจากน้ียังมีทรัพยมรดกนอกพินัยกรรมอีก 500,000 บาท ปรากฏวาเจามรดกยังมีบุตรนอก
กฎหมายซ่ึงเจามรดกรับรองคือ ง. และบุตรบุญธรรมตามบรรพ 5 คือ จ. และภริยายังมีชีวิตอยู
ดังนี้ ค. ไดมรดกทงั สนิ้ เทา ใด
ก. 1,000,000 บาท
ข. 1,100,000 บาท
ค. 1,125,000 บาท
ง. 1,250,000 บาท
43. เจามรดก มีบิดามารดา บุตรอีก 1 คน คือ ก. ก. มีบุตร คือ ข. ค. ง. เจามรดกมีมรดก 300,000
บาท จงแบงมรดก
ก. บดิ ามารดาได 150,000 บาท ก.ได 150,000
ข. บดิ ามารดาได 100,000 บาท ก. ได 200,000 บาท
ค. บิดามารดาไดคนละ 100,000 บาท ก. ได 100,000 บาท
ง. บิดามารดาได 100,000 บาท ที่เหลือไดแก ก. ข. ค. และ ง.
44. เจามรดกมีสามี บุตร บิดามารดา และพ่ีนองรวมมารดาเดียวกัน ยังมีชีวิตอยู บุคคลใดไมมิสิทธิใน
ทรัพยมรดกของเจา มรดก
ก. พ่ีนอ งรว มบิดมารดาเดียวกนั
ข. บดิ ามารดา
ค. บุตร
ง. สามี
45. เจามรดกกับภริยา คือ ก. ข. สมรสกันตามกฎหมายลักษณะผัวเมีย มีบุตรดวยกัน คือ ค. ง. จ. ค.
ตายกอนเจามรดก แตมีบุตรสองคนคือ บ. ป. ขณะเจามรดกตายมีทรพั ยมรดก 400,000 บาท จง
แบง มรดกรายนใ้ี หแกบุตรของ ค.
ก. ไดร บั มรดกคนละ 100,000 บาท
ข. ไดร บั มรดกคนละ 80,000 บาท
ค. ไดร บั มรดกคนละ 50,000 บาท
ง. ไดร บั มรดกคนละ 40,000 บาท
46. เจามรดกอยูกินกับ ก. โดยมิไดจดทะเบียนสมรสกันขณะ ก. ต้ังครรภ เจามรดกไดรับรองบุตรใน
ครรภเปนบุตรของตน แตเจา มรดกตายกอนเดก็ เกดิ หลังเจา มรดกตายได 3 เดอื นเด็กเกิด และเด็ก
เกดิ มาได 10 วันก็ตาย ขณะเจามรดกตายมีมรดกอยู 1,000,000 บาท และเจามรดกยังมีบิดา และ
พนี่ องรว มบดิ ามารดาเดยี วกันยังมชี ีวติ อยู มรดกรายนีใ้ นท่ีสดุ ตกไดแ กใ ครเพยี งใด
ก. ก. และบดิ าเจา มรดกไดไ ปคนละ 500,000 บาท
ข. ก. ไดร ับมรดกคนเดยี ว 1,000,000 บาท
ค. บดิ าเจา มรดกไดคนเดียว 1,000,000 บาท
ง. บิดาเจามรดกไดไป 500,000 บาท

[153]

47. เจามรดกมีภริยา ลุง และอา คือ ก. ข. และ ก. ยังมีบุตรท่ียังมีชีวิตอยูคือ ค. ขณะเจามรดกตายมี
มรดก 600,000 บาท จงแบงมรดกรายนี้
ก. ภริยาไดค นเดียว 600,000 บาท
ข. ภริยาได 300,000 บาท นอกนั้นไดคนละ 100,000 บาท
ค. ภรยิ าได 400,000 บาทและ ก. ข. ไดคนละ 100,000
ง. ภรยิ าได 300,000 บาท ก. ข. ไดคนละ 150,000 บาท

48. ถาเจามรดกมีทายาทโดยธรรมท่ีเปนญาติคือผูสืบสันดานชั้นบุตร ทายาทอื่นท่ีจะไดรับสวนแบง
เสมอื นหนง่ึ วาเปนทายาทชั้นบตุ รไดแ กบ ุคคลใด
ก. คูสมรส ปู ของเจามรดก
ข. คูสมรส กับ บดิ ามารดา ของเจา มรดก
ค. คสู มรส กับ บุตร ของเจามรดก
ง. คสู มรส กับ บตุ ร และบิดามารดา ของเจา มรดก

49. เหตุใดทท่ี ําใหท ายาทอาจถกู กาํ จดั มใิ หร บั มรดกได
ก. ปลอมหรือทําลายทรัพยม รดก
ข. ปลอมพนิ ยั กรรม
ค. ถา ยเททรัพยม รดกโดยฉอ ฉลหรือรูอยวู า คนทาํ ใหเสอ่ื มประโยชนแ กท ายาทอื่น
ง. ถูกฟองวา ฆาหรอื พยายามฆา เจา มรดก

50. ขอใดถูกในขอ ความตอ ไปนี้
ก. การสละมรดกเปน สิทธิของทายาทผมู สี ทิ ธิรบั มรดกนั้น เขาจึงอาจถอนการสละน้ันเสยี
เมอ่ื ใดก็ได
ข. การสละสิทธริ ับมรดกไวเปน การลวงหนา เปนสิทธขิ องทายาทผูสละนั้นทจ่ี ะกระทาํ ไดไม
ตอ งหาม
ค. การสละมรดกตองสละทง้ั หมด จะสละเพยี งบางสวนไมได
ง. ผเู ยาวซ ่งึ มอี ายุครบ 15 ปบ รบิ ูรณแลวยอมสละมรดกไดโดยลําพงั ตนเองโดยมิตองไดรับ
ความยินยอมจากบดิ ามาร หรอื ผูป กครอง

51. บุคคลประเภทใดไมถ ูกกาํ จัดมิใหรบั มรดกแมจ ะไดยักยายหรอื ปดบงั ทรัพยม รดก
ก. ทายาทโดยธรรมคนเดยี วของเจามรดก
ข. ผูร บั พินัยกรรมทุกลักษณะ
ค. ผูรับพินัยกรรมเฉพาะส่งิ เฉพาะอยา ง
ง. ผูรับพินัยกรรมลักษณะทั่วไป

52. ขอ ใดตอไปนมี้ ใิ ชแบบของพินยั กรรมแบบธรรมดา
ก. พยานอยางนอ ยสองคนตองลงลายมือช่อื รับรองลายชือ่ ของผทู าํ พินัยกรรม
ข. ผูทาํ พินัยกรรมตอ งลงลายมือช่อื ตอ หนาพยานอยางนอ ยสองคนพรอมกัน
ค. ลงสถานที่ ทีท่ ําพนิ ยั กรรม
ง. ลงวนั เดอื น ป ในขณะทาํ พนิ ัยกรรม
[154]

53. ขอใดมใิ ชล ักษณะของผูรับพนิ ยั กรรมทลี่ กั ษณะทวั่ ไป
ก. เปน ผูจ ดั การทรพั ยมรดกตามทไ่ี ดก ําหนดไวใ นพนิ ยั กรรม
ข. มีสิทธิและความรบั ผิดเชนเดียวกับทายาทโดยธรรม
ค. เปนผมู สี ทิ ธริ บั มรดกตามสวนท่ีเหลอื แหงทรัพยม รดกซึง่ ไดแยกไวต า งหาก
ง. เปน ผมู สี ิทธิรบั มรดกตามเศษสว น

54. โดยหลักท่วั ไปแลวพนิ ยั กรรมมีผลบงั คับเรียกรองกนั ได. .......
ก. เม่ือไดมกี ารแตง ตั้งผจู ดมรดก
ข. ผจู ดั การมรดกไดจ ดั การเกย่ี วกบั หนี้สนิ ของกองมรดกเรียบรอยแลว
ค. เมื่อไดมีการแบงสว นมรดกเรียบรอยแลว
ง. ตัง้ แตผ ทู าํ พินัยกรรมตาย

55. ขอ ใดตอ ไปนไ้ี มเ ปน ลักษณะของพินัยกรรม
ก. ตอ งทาํ ตามแบบท่ีกฎหมายกาํ หนด
ข. เปนการแสดงเจตนาอันเปน คําสัง่ คร้ังสุดทา ย
ค. เปน กาํ หนดการเผื่อตายในเรื่องทรัพยสนิ ของตนเองหรือในการตาง ๆ
ง. เปนนติ ิกรรม

56. อายคุ วามฟองคดเี ก่ียวกับการจัดการมรดกโดยทายาทมกี าํ หนดเทา ใด
ก. 5 ปน ับแตวันท่มี ีการแบงปนมรดก
ข. 1 ปนบั แตว นั ที่มีการแบง ปน มรดก
ค. 5 ปนับแตว ันทีเ่ จา มรดกตาย
ง. 1 ปนับแตวนั ที่รูห รอื ควรรวู าเจามรดกตาย

57. ขอ ใดตอไปนี้เปนความรบั ผดิ ชอบของทายาททีม่ ีตอ หนี้กองมรดกระหวางกันเอง
ก. ทายาทโดยธรรมตอ งรับผิดในหนีต้ ามสัญญาจะขายทดี่ ินมรดกแปลงหนง่ึ ซึง่ เจา มรดกทํา
พินยั กรรมระบยุ กใหอ่นื
ข. ผูรับพนิ ัยกรรมซึ่งไดรับบานของเจา มรดกตามพนิ ยั กรรม ตองรับผิดในหน้ีเงินกูข องเจามรดก
ดวย
ค. ทายาทโดยธรรมผูใดไดโ อนทรัพยม รดกใหบ ุคคลภายนอกไปโดยเสนห าหาแลวไมตองรบั ผิด
ง. ทายาทตองรับผดิ ไมเ กนิ สวนแบง ตามกฎหมายของตน

58. บุคคลใดตอ ไปน้ีมสี ิทธิร์ อ งขอใหศาลตัง้ ผจู ัดการมรดก
ก. เจาของกรรมสทิ ธ์ิรว มกบั เจา มรดก
ข. ผูแทนโดยชอบธรรมของทายาทผูเ ยาว
ค. สามีทม่ี ชิ อบดว ยกฎหมายของทายาท
ง. ลูกหนกี้ องมรดก

59. การหามฟองคดีมรดกเมือ่ พน กาํ หนดหน่ึงป นบั แตเ มือ่ เจา มรดกตาย ใชก ับบคุ คลใด
ก. ทายาทโดยธรรม
ข. ผรู บั พนิ ยั กรรม
ค. เจาหนี้กองมรดก
ง. ถูกทง้ั 3 ขอ
[155]

60. เหลืองกูยมื เงินลายมา 30,000 บาท มีกําหนดชําระ 5 ป เหลืองถึงแกก รรมลง ลายตอ งฟอ งเหลือง
ภายในกําหนดเวลาดงั น้ี
ก. 1 ป นับแตเหลอื งถึงแกกรรม
ข. 1 ป นับแตลายไดรูว าเหลืองถึงแกกรรม
ค. 5 ป ตามกําหนดในสญั ญา
ง. 5 ป นบั แตเ หลอื งตาย

61. สิ่งทผ่ี เู ยาวสามารถกระทําไดเ ม่ือมีอายุครบ 15 ปบริบรู ณ ยกเวน ขอ ใด
ก. บตั รประชาชน
ข. พนิ ยั กรรม
ค. สมรส
ง. การรบั รองบตุ ร

62. นายดาํ กูเงินนายแดง 10,000 บาท ในสญั ญาระบุใหนายดาํ ตองชาํ ระดอกเบ้ียดวย แตไ มไ ด
กาํ หนดอัตราดอกเบี้ยเอาไว ดงั นี้ นายดําตอ งชาํ ระดอกเบี้ยใหน ายแดงในอัตรารอยละเทาใด

ก. รอ ยละ 15 ตอ ป
ข. รอ ยละ 7.5 ตอ ป
ค. ไมตองเสยี ดอกเบย้ี เพราะไมไดกาํ หนดอตั ราเอาไว
ง. ขอตกลงเรือ่ งดอกเบี้ยเปนโมฆะ
63. นิติกรรมใด ที่คนเสมือนไรค วามสามารถกระทาํ โดยปราศจากความยินยอมแลว ยงั คงมีผลสมบรู ณ
ก. กูย ืมเงิน
ข. ใหก ูย มื เงิน
ค. ใหเชา บานเปน ระยะเวลา 1 ป
ง. ทาํ สญั ญาค้ําประกันหน้ีใหน ายขาว
64. ขอ ใดเปน ทรพั ยส ิน
ก. ดวงจนั ทร
ข. สทิ ธบิ ตั ร
ค. ช่อื -สกุล
ง. ถูกทุกขอ
65. ทรพั ยในขอใดมีความสัมพนั ธใ นลักษณะที่เปน สวนควบกับทรัพยประธาน
ก. ไมย นื ตน – ทดี่ ิน
ข. กรงนก – นก
ค. ชอน – สอม
ง. นํ้า – โอง น้าํ
66. ขอใดจัดเปนสว นควบของทรัพย
ก. ไมพ ายเรอื
ข. ลออะไหล
ค. ผลทเุ รียนท่หี ลุดมาจากตน
ง. แมแรงรถยนต

[156]

67. การแสดงเจตนาโดยสําคัญผิดในขอใด ไมทาํ ใหน ติ ิกรรมตกเปนโมฆะ
ก. สําคัญผิดในลกั ษณะของนิตกิ รรม
ข. สําคญั ผิดในตวั บุคคลซึ่งเปนคูกรณี
ค. สําคญั ผดิ ในทรัพยซ่งึ เปน วัตถุแหงนติ กิ รรม
ง. สําคัญผิดในคุณสมบัติอนั เปน สาระสาํ คญั

68. ด.ช. แดง เกดิ เมอ่ื วนั ที่ 15 ธนั วาคม พ.ศ. 2530 เวลา 13.00 น. ด.ช. แดงจะบรรลนุ ติ ิภาวะ
เมอื่ ใด

ก. 15 ธนั วาคม พ.ศ. 2550 เวลา 00.00 น.
ข. 15 ธนั วาคม พ.ศ. 2550 เวลา 13.00 น.
ค. 16 ธนั วาคม พ.ศ. 2550 เวลา 00.00 น.
ง. 16 ธนั วาคม พ.ศ. 2550 เวลา 13.00 น.
69. ขอ ใดไมจดั เปนนิติเหตุ
ก. สญั ญา
ข. ละเมดิ
ค. จัดการงานนอกสั่ง
ง. ลาภมคิ วรได
70. สัญญาซอ้ื ขายทรัพยช นดิ ใด ไมตองทาํ เปน หนังสอื และจดทะเบยี น
ก. ทดี่ ิน
ข. สัตวพาหนะ
ค. รถยนตขนาด 2 ตันขึ้นไป
ง. แพ
71. สญั ญาซ้ือขายซ่งึ กรรมสิทธใ์ิ นทรัพยส นิ ตกไปยังผูซื้อ โดยมขี อ ตกลงวา ผูขายอาจไถทรัพย
นน้ั คนื ได คือสญั ญาชนดิ ใด
ก. ขายฝาก
ข. ขายทอดตลาด
ค. ขายเผอื่ ชอบ
ง. ขายเชา
72. สญั ญาให จะมีผลสมบรู ณเ มอ่ื ใด
ก. เมื่อตกลงทําสญั ญาให
ข. เม่อื ทําสญั ญาเปน หนงั สือ
ค. เมอื่ สงมอบทรัพยสินทีใ่ ห
ง. เม่ือผรู บั รูถ งึ การใหน น้ั
73. เหตกุ ารณใ ดไมทาํ ใหส ัญญาเชาอสังหารมิ ทรพั ยระงับลง
ก. ผเู ชาตาย
ข. ทรพั ยส ินทีเ่ ชาถูกทําลายไปจนหมด
ค. ส้นิ ระยะเวลาเชา
ง. ผใู หเ ชาโอนกรรมสิทธใิ์ นทรัพยส ินท่ีเชา ใหแกบ ุคคลอ่ืน

[157]

74. ตามกฎหมาย ผูใหเชา ซื้อมีสทิ ธบิ อกเลิกสัญญาได เมื่อผเู ชา ซ้ือผดิ นดั ไมช ําระเงนิ ก่ีคราวตดิ ตอ กัน
ก. 1 คราว
ข. 2 คราว
ค. 3 คราว
ง. 4 คราว

75. นายแดง จางให อ.เฉลิมชยั วาดรปู ภาพเหมือนใหต น สญั ญาดงั กลา วถอื เปน สญั ญาชนดิ ใด
ก. จางแรงงาน
ข. จางทําของ
ค. ซือ้ ขายรูปภาพ
ง. สญั ญานอกประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย

76. ขอ ใดผิดเก่ยี วกบั สัญญายืมใชคงรูป
ก. สัญญาจะบรบิ รู ณเมื่อสง มอบทรัพยส นิ ท่ียมื
ข. สัญญาจะมีคายมื หรือไมกไ็ ด
ค. หากผยู ืมตาย สัญญายมื ยอมระงับ
ง. ผูย มื จะตอ งรบั ผิด หากนําทรัพยส ินทีย่ มื ไปใหบ ุคคลอน่ื ใชส อย

77 การนาํ รถไปจอดไวในหา งสรรพสนิ คา เพ่อื ไปเดนิ ซอ้ื ของในหางนนั้ โดยเสียคาจอดรถ ถือเปน
สญั ญาชนิดใด

ก. ฝากทรพั ย
ข. เชาพื้นที่จอดรถ
ค. จา งทําของ
ง. ไมเ ปน สัญญา
78. ขอ ใดมิไดอยใู นความหายของสญั ญาประกนั ดวยบคุ คลและทรัพย
ก. คํา้ ประกัน
ข. ประกนั ภยั
ค. จาํ นอง
ง. จํานาํ
79. ขอ ใดผิดเกี่ยวกบั สัญญาจํานอง
ก. ทรัพยสนิ เดียวกันสามารถนํามาจํานองไดห ลายคร้งั
ข. ผูเปนเจา ของทรพั ยส ินเทานั้น จึงจะสามารถนาํ ทรพั ยนัน้ ไปจํานองได
ค. บคุ คลมีสทิ ธินาํ ทรัพยส ินของตนเองไปจาํ นองเพ่ือประกนั หน้ขี องบุคคลอน่ื
ง. สญั ญาจาํ นองตองทาํ เปน หนงั สือ มฉิ ะนั้นจะตกเปน โมฆะ
80. ทรพั ยสินใดทสี่ ามารถนาํ มาจํานําได
ก. ตว๋ั เงิน
ข. เครอ่ื งจักร
ค. แพ
ง. ถูกทุกขอ

[158]

81. ขอ ใดมีความสมั พันธกบั คําวา “ หนุ สวนจาํ กัดความรับผิด ”
ก. หา งหุน สว นสามญั
ข. หา งหุนสว นจํากดั
ค. บริษทั จาํ กดั
ง. บริษัทมหาชนจาํ กัด

82. ขอ ใดมใิ ชส าธารณสมบตั ิของแผนดนิ
ก. ท่รี าชพัสดุ
ข. ที่ดนิ รกรา งวา งเปลา
ค. เรอื รบ
ง. ทางหลวง

83. บคุ คลธรรมดาท่ีคูค วามตั้งขึ้นเพ่ือใหช้ขี าดขอ พิพาทในทางแพง นอกศาลคือใคร
ก. ผพู พิ ากษาสมทบ
ข. ผชู วยผูพิพากษา
ค. อนุญาโตตุลาการ
ง. ทนายความ

84. ขอ ใดคอื สภาพบังคับทางแพง
ก. รบิ ทรัพยสนิ
ข. คา สินไหมทดแทน
ค. ถูกเพิกถอนใบอนญุ าต
ง. ประกนั ทัณฑบ น

85. ลิขสิทธิไ์ ดม าเมอื่ ใด
ก. สรางสรรคง านขนึ้ ดวยตนเอง
ข. แจงขอ มูลทกี่ รมทรัพยสนิ ทางปญ ญา
ค. ขอหนงั สือรบั รองจากกรมทรัพยส นิ ทางปญ ญา
ง. จดทะเบยี นกบั กรมทรัพยสินทางปญ ญา

86. ถา เจาของบานไดร บั ความเสียหายจากการกระทาํ ของคนงานบริษทั รับเหมาในการกอสรา ง
อาคารสูง เขาจะตองนาํ คดีไปฟองตอศาลใด

ก. ศาลแพง
ข. ศาลอาญา
ค. ศาลปกครอง
ง. ศาลแรงงานกลาง
87. นายนทีกูยมื เงนิ นายทองเปนเงิน 10,000 บาท ทาํ สัญญากูเปนหนังสือลงลายมือช่ือนายนทแี ละนาย
ทอง ในสญั ญาระบใุ หนายทองคิดดอกเบย้ี ในอัตรารอยละ 18 ตอ ป กําหนดให นายนทีชําระหน้ีภาย
ใน 1 ป ดงั น้ีเมอ่ื หน้ีถงึ กําหนดชาํ ระ นายนทจี ะตองชาํ ระหน้ีหรือไม
ก. ไมต องชําระหน้ีท้ังหมด เพราะสญั ญากูตกเปน โมฆะ
ข. ตองชําระหน้ีทง้ั หมด เพราะไดทาํ สัญญากูไวเ ปนหลกั ฐาน
ค. ตอ งชาํ ระหนเ้ี ฉพาะดอกเบี้ย สวนเงินตน 10,000 บาท ไมตองชาํ ระเพราะเปนโมฆะ
ง. ตอ งชาํ ระหน้เี ฉพาะเงนิ ตน 10,000 บาท สวนดอกเบ้ยี ไมตองชําระเพราะตกเปนโมฆะ

[159]

88. นติ กิ รรมในขอใดมผี ลสมบรู ณ
ก. นติ กิ รรมทม่ี ิไดมหี ลักฐานเปน หนงั สือ
ข. นติ กิ รรมทมี่ ีวตั ถุประสงคเปน การพน วิสยั
ค. นติ ิกรรมที่มิไดทําถูกตอ งในเร่ืองความสามารถ
ง. นติ ิกรรมที่เกิดจากความสําคัญผดิ ในสาระสาํ คัญแหงนติ ิกรรม

89. ขอ ใดถูกตองเกยี่ วกบั คาธรรมเนยี มศาลในคดีมโนสาเร
ก. เสียคาธรรมเนียมศาลในอัตรารอ ยละ 2.5 ของจาํ นวนทนุ ทรพั ยที่ฟองรอง
ข. เสียคาธรรมเนียมศาลในอตั ราเรอื่ งละ 100 บาท
ค. เสียคาธรรมเนียมศาลในอัตราเร่ืองละ 200 บาท
ง. ไมตองเสยี คา ธรรมเนียมศาล

90. กจิ การนิติบคุ คลที่จะสามารถรอ งขอตอศาลใหม กี ารฟนฟูกิจการได ตองมีจาํ นวนหนี้อยางนอ ยเทาไร
ก. 1 ลานบาท
ข. 2 ลา นบาท
ค. 10 ลา นบาท
ง. 20 ลา นบาท

91. ขอ ใดทําใหหน้รี ะงบั ส้ินไป
ก. ปลดหนี้ รับสภาพหนี้
ข. ลกู หนีต้ าย หักกลบลบหน้ี
ค. หน้ีเกลอ่ื นกลนื กัน หนขี้ าดอายุความ
ง. แปลงหนใ้ี หม ชาํ ระหน้ี

92. สญั ญาชนดิ ใดไมตองทาํ ตามแบบ
ก. เชา ซ้ือ
ข. ขายฝาก
ค. จํานอง
ง. กยู ืมเงิน

93. นายเดน ตองการฟองรอง นายเดอ ซ่ึงมีอายุ 16 ป เพอ่ื เรยี กรองคา เสยี หายจากการท่ีนายเดอทาํ
รายรา งกายตนตามกฎหมายลักษณะละเมดิ นายเดนอาจยน่ื ฟอ งนายเดอไดท ่ีศาลดังตอไปน้ี ยกเวน
ขอใด

ก. ศาลเยาวชนและครอบครวั กลาง
ข. ศาลจังหวัด
ค. ศาลแขวง
ง. ศาลแพงกรงุ เทพใต
94. สัญญาในขอใดไมเ ปน สญั ญาตา งตอบแทน
ก. จา งทําของ
ข. ค้าํ ประกัน
ค. รบั ขน
ง. ขายทอดตลาด

[160]

95. ขอใดเปน นิติบุคคลตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย
ก. บรษิ ทั คา เหล็กไทย จาํ กดั (มหาชน)
ข. มูลนิธิสายใจไทย
ค. หา งหนุ สวนกรงุ เทพการขนสง
ง. ถูกทุกขอ

96. ขอใดเปน สภาพบังคับในทางกฎหมายแพง
ก. ปรบั
ข. รบิ ทรพั ยส นิ ของกลาง
ค. กักขังแทนคาปรับ
ง. คา สินไหมทดแทน

97. ขอ ใดตอไปนี้มใิ ชท รัพย
ก. จกั รยาน
ข. สทิ ธบิ ตั ร
ค. นาฬกิ า
ง. ตุกตาหมี

98. สิง่ ใดตอ ไปน้เี ปนสงั หารมิ ทรพั ยชนิดพิเศษ
ก. ยานอวกาศ
ข. เรือแจว
ค. รถยนต
ง. แพทใ่ี ชอยูอาศยั

99. เงนิ ปน ผลจากบรษิ ัท คือ
ก. ดอกผลธรรมดา
ข. ดอกผลนติ นิ ัย
ค. เปนทั้งดอกผลธรรมดาและดอกผลนิตนิ ัย
ง. ไมใชดอกผล

100. ขอใดถูกตองทส่ี ดุ
ก. ดอกผลธรรมดาบางประเภทสามารถทดแทนดอกผลนติ ินยั ได
ข. ทรพั ยบ างประเภทสามารถเปนไดท ั้งอสงั หาริมทรัพยและสังหาริมทรพั ย
ค. เจาของทรพั ยส ินยอมมสี ทิ ธิไดดอกผลแหงทรพั ยสนิ นั้น
ง. ถูกทุกขอ

101. บา นทรงไทยท่ีซื้อขายกันโดยซ้ือเปน สวนๆไปประกอบในทด่ี ินอีกแหง คอื
ก. อสังหารมิ ทรัพย
ข. อุปกรณ
ค. สว นควบ
ง. สังหารมิ ทรัพย
[161]

102. การไดมาซึง่ กรรมสทิ ธ์ิโดยทางนิตกิ รรม คือ
ก. การครอบครองปรปก ษ
ข. สญั ญาเชา ซ้อื
ค. การแยง สิทธิครอบครอง
ง. คาํ พิพากษาของศาล

103. ขอ ใดตอไปนม้ี ิใชทรัพยสิทธิ
ก. สิทธิครอบครอง
ข. ภาระติดพนั ในอสังหาริมทรัพย
ค. กรรมสิทธิ์
ง. สว นควบ

104. นายหนมุ ไมทราบวาตนเกดิ เม่ือใดทราบแตเ พียงปเ กิดคือป พ.ศ. 2530 ดงั น้ตี ามกฎหมายถือวา
นายหนุมเกิดเม่ือใด

ก. 1 มกราคม 2530
ข. 1 มถิ ุนายน 2530
ค. ณ วันท่ีนายหนมุ แจงตอนายอําเภอทองท่ี
ง. วนั ไหนกไ็ ดแลว แตน ายหนมุ จะเลือก
105. ขอใดถือสนิ้ เปนสภาพบุคคล
ก. การสาบสญู
ข. จิตฟน เฟอน
ค. ตองคําพิพากษาถงึ ท่สี ดุ ใหจาํ คกุ
ง. พิการ
106. ขอ ใดไมถกู ตอ งเก่ียวกบั ทารกในครรภม ารดา
ก. มสี ภาพบคุ คลแลว
ข. มีสิทธิรับมรดกถาคลอดแลวอยูรอดเปน ทารก
ค. ไมม สี ภาพบุคคล
ง. ผิดทกุ ขอ
107. สภาพบคุ คลเร่มิ ตนเมื่อใด
ก. นางแดงแทงบุตรขณะต้ังครรภ
ข. นางเหลอื งตง้ั ครรภบ ุตรเปนเวลา 5 เดอื นแลว
ค. นางเขยี วคลอดบุตรแลว โดยทีห่ มอยังมิไดต ดั สายสะดอื ทารก
ง. นางดาํ ไปตรวจครรภแลว ทราบวาบตุ รเปนเพศชายกอ นท่ีจะถงึ กาํ หนดคลอด 1 เดือน

[162]

108. ขอใดถกู ตองทส่ี ดุ
ก. ทารกในครรภมารดาถือเปน ทายาทแลว
ข. สภาพบคุ คลเรม่ิ แตเ มื่อคลอด
ค. เม่ือทารกคลอดแลวปรากฏวามกี ารเคลื่อนไหวรางกาย เชน น้ี ทารกมสี ภาพบุคคล
ง. เมอ่ื ทารกคลอดแลว ตองมีการหายใจอยางนอย 1 ช่ัวโมง จงึ จะถือวา มสี ภาพบคุ คล

109. ขอใดไมถูกตอ ง
ก. บุคคลใดถูกศาลส่งั ใหเ ปนคนสาบสูญแลวกฎหมายนน้ั ถือวา บคุ คลนน้ั ถงึ แกความตาย
ข. เมอ่ื บคุ คลใดถูกศาลส่งั ใหเปน คนสาบสญู มรดกของบุคคลนั้นตกทอดถงึ ทายาท
ค. เมือ่ บุคคลใดถูกศาลส่ังใหเ ปนคนสาบสูญ ทาํ ใหการสมรสขาดจากกนั
ง. การเปนคนสาบสญู ศาลอาจมีการเพกิ ถอนคําสง่ั สาบสญู ได

110. ขอใดเปน ชือ่ ที่ไมไดรบั การคมุ ครองตามกฎหมาย
ก. ชอื่ ฉายา
ข. นามปากกา
ค. ชื่อเลน
ง. ชือ่ สกุล

111. บุคคลธรรมดาที่กฎหมายกําหนดภูมลิ าํ เนา ไดแก
ก. ผเู ยาว
ข. คนตาบอด
ค. บุคคลเสมอื นไรค วามสามารถ
ง. บุคคลวิกลจริต

112.นติ กิ รรมขอใดเปนโมฆะ
ก. สมหญิง อายุ 9 ป ตกลงทําสัญญาประกนั ชีวติ กับนายสมชายตวั แทนประกันภัย
ข. น.ส.แดง อายุ 20 ป ทําสัญญายอมรับเปน ภริยานอยของนายดาํ
ค. วาสนา อาย 10 ป ตกลงทาํ สัญญาใหร ถยนตของตนกบั ดวงดี อายุ 13 ป
ง. นางหนึ่งตกลงซ้ือขายรถยนตของตนกับนางสองโดยไมไดทําสญั ญา

113. บคุ คลวกิ ลจริตทํานิติกรรมโดยท่คี กู รณีอีกฝา ยหนึ่งไมรูวาวิกลจริต นติ กิ รรมจะมผี ล
ก. โมฆะ
ข. โมฆียะ
ค. สมบรู ณ
ง. ไมสมบูรณ

114. บุคคลตามขอใดยังไมบ รรลนุ ิติภาวะ
ก. อายุ 17 ปบ รบิ รู ณและสมรสโดยชอบดว ยกฎหมาย
ข. อายุ 18 ปบ รบิ รู ณ
ค. อายุ 16 ป ทาํ การสมรสโดยศาลอนญุ าต
ง. ไมบ รรลุนติ ภิ าวะทุกขอ
[163]

115. คนไรความสามารถทํานิตกิ รรมขอใดได หากผูอนุบาลยินยอม
ก. นิติกรรมที่เปนการเฉพาะตัว
ข. นิติกรรมทีเ่ ก่ียวกับสังหาริมทรัพย
ค. นิตกิ รรมท่ีไดไปซึง่ สิทธิ
ง. ทํานติ ิกรรมใดๆก็ไมไดทงั้ สน้ิ

116. คนไรความสามารถตองอยใู นความดูแลของใครตามกฎหมาย
ก. ผพู ทิ ักษ
ข. ผูอนบุ าล
ค. ผูปกครอง
ง. ผแู ทนโดยชอบธรรม

117. คนเสมือนไรความสามารถตองอยูในความดแู ลของใครตามกฎหมาย
ก. ผพู ิทกั ษ
ข. ผูอนบุ าล
ค. ผูปกครอง
ง. ผแู ทนโดยชอบธรรม

118. ผเู ยาวต อ งอยูในความดูแลของใครตามกฎหมาย
ก. ผพู ิทกั ษ
ข. ผูอนบุ าล
ค. ผแู ทนโดยชอบธรรม
ง. ผดิ ทกุ ขอ

119. ผใู ดมิใช “ผหู ยอ นความสามารถ” ตามกฎหมาย
ก. ชายมภี ริยา
ข. นายแดงอายุ 18 ป
ค. คนเสมอื นไรความสามารถ
ง. คนไรความสามารถ

120. นายมด อายุ 18 ป ไมสามารถทาํ นิติกรรมใดไดเ องบา ง
ก. ทาํ นิติกรรมทเี่ ปน การเฉพาะตัว
ข. ทาํ นิติกรรมทหี่ ลดุ พน จากหนาทโ่ี ดยปราศจากเงอ่ื นไข
ค. ทาํ นิติกรรมท่ีเกี่ยวกบั อสงั หาริมทรพั ย
ง. ทาํ นติ กิ รรมที่สมควรตอฐานานรุ ปู และจาํ เปน ตอการดาํ รงเลยี้ งชีพ

121. ขอ ใดทีค่ นเสมอื นไรความสามารถ ทํานิติกรรมไดดว ยตนเอง
ก. จํานอง
ข. กยู ืมเงิน
ค. ใหกูยมื เงนิ
ง. เชา บา นอยอู าศยั เปน ระยะเวลา 1 ป
[164]

122. ผูปกครองของผเู ยาวมีไดใ นกรณี
ก. ผเู ยาวไ มมบี ดิ ามารดา
ข. บิดามารดาถูกถอนอาํ นาจการปกครอง
ค. บิดามารดาหยา ขาดจากกนั
ง. ถูกเฉพาะขอ ก และ ข

123. ผทู ี่ไมมีสิทธเิ ขาทําสัญญากอนติ ิสัมพนั ธ
ก. มูลนธิ ิเด็กดี
ข. บรษิ ทั รกั ษาความปลอดภยั
ค. นายแดง อายุ 21 ป
ง. ชมรมคายอาสาพัฒนา

124. ขอ ใดไมใชน ติ กิ รรม
ก. การซ้ือนํ้าด่มื ทรี่ านขายของ
ข. การขอยืมเงินเพ่อื น
ค. การนําเงินดอลลารไปแลกเปนเงินบาท
ง. การเลน พนันฟุตบอล

125. นิตกิ รรมทเ่ี ปนโมฆียะ คือ
ก. นติ กิ รรมทม่ี ีผลเปนอันสูญเปลาเมือ่ ถกู บอกลาง
ข. นิตกิ รรมทมี่ ีผลเปน อนั สญู เปลาเม่ือถูกใหส ัตยาบัน
ค. นติ ิกรรมทมี่ ีผลสมบรู ณต ามกฎหมาย
ง. นิติกรรมที่ทําไมถูกตอ งตามแบบพธิ ที กี่ ฎหมายกําหนด

126. สาเหตุท่ีทําใหน ติ ิกรรมเปนโมฆะ ไดแก
ก. ไมเ ปนไปตามแบบที่กฎหมายกําหนด
ข. เกดิ จากการขม ขู
ค. เกดิ จากการสําคญั ผิดในคณุ สมบัตขิ องบุคคล
ง. ถูกทุกขอ

127. ขอใดเปน นติ กิ รรมท่มี ีสมบูรณ
ก. นายเอจา งนายบีใหไปทํารายรางกายนายซี
ข. นายเอกซ้ือแหวนเพชรปลอมโดยถูกหลอกวา เปน เพชรจรงิ
ค. นายหน่งึ ขับรถชนรถของนายสองจงึ ตอ งชดใชค า เสยี หายแกน ายสอง
ง. นายตรีเกรงใจนายโทเพราะเปน ญาติผใู หญจ งึ จําใจขายรถยนตของตนใหแกนายโท

128. ขอ ใดทาํ ใหส ิทธริ ะงบั
ก. ขาดตัวผทู รงสิทธิ
ข. การชาํ ระหนีต้ ามกําหนด
ค. การสญู ส้นิ วัตถแุ หง สิทธิ
ง. ถูกทุกขอ
[165]

129. ขอ ใดมิใชนิตเิ หตุ
ก. การเกิด
ข. การตาย
ค. การให
ง. การละเมดิ

130. การกระทาํ ที่เปน โมฆยี ะจะมีผล คอื
ก. ใหสัตยาบนั ได
ข. การกลา วอา งไมกําหนดระยะเวลา
ค. บอกลางไมได
ง. ผูมีสวนไดเ สยี ทกุ คนกลาวอางได

131. นติ ิกรรมที่เปนโมฆะ หมายถึงนิติกรรมที่
ก. ตกเปนอันเสยี เปลา ใชบ ังคบั ไมไดเสมือนหนึง่ มิไดม ีอะไรเกิดขึ้นเลย
ข. ตกเปน อนั เสียเปลา ใชบงั คับไมไ ด แตอาจไดรับสัตยาบันใหกลับสมบูรณไ ด
ค. มผี ลในกฎหมายผูกพนั กนั แตอาจถูกกลาวอางได
ง. มผี ลในกฎหมายผูกพนั กนั แตอาจถูกบอกลางได

132. สิทธิ หมายถงึ
ก. การทีบ่ คุ คลทุกคนตองปฏิบตั ิตามท่กี ฎหมายกําหนด
ข. หนา ท่ที ีท่ ุกคนตองปฏิบตั ติ าม
ค. ประโยชนท ก่ี ฎหมายรบั รองคุมครองให
ง. ถูกทุกขอ

133. ผสู บื สนั ดานท่ีมสี ทิ ธริ ับมรดกในฐานะทายาทโดยธรรม ไดแก
ก. บตุ รนอกกฎหมายทีบ่ ดิ าใหใ ชนามสกลุ
ข. บตุ รบุญธรรมไดจ ดทะเบียน
ค. บตุ รที่เกิดจากบดิ าและมารดาทไี่ ดจดทะเบยี นสมรส
ง. ถูกทุกขอ

134. คนเสมอื นไรค วามสามารถทําพินยั กรรมโดยไมไ ดรับความยินยอมจากผพู ทิ ักษ เชนนี้ พินยั กรรมจะ
มีผลทางกฎหมายอยา งไร

ก. สมบรู ณ
ข. ตกเปนโมฆยี ะ
ค. ตกเปน โมฆะ
ง. จะสมบูรณหากไดร ับอนญุ าตจากศาลดวย
135. กรณใี ดท่แี มผูกระทําความผิดจะมิใชบ ุคคลสัญชาติไทยก็อาจถูกดาํ เนินคดีโดยศาลไทยได
ก. นายจอหน ขโมยเงนิ ไทยทร่ี านคา ในประเทศสหรฐั อเมรกิ า
ข. นายจอหน ปลอมแปลงธนบตั รของไทยในประเทศสหรฐั อเมรกิ า
ค. นายจอหน สง จดหมายมีขอ ความหมน่ิ ประมาทคนไทยในประเทศสหรฐั อเมรกิ า
ง. นายจอหน เขียนขอความไมส ุภาพบนกาํ แพงวดั ไทยในประเทศสหรฐั อเมริกา

[166]

136. กรณีใดเปน การไดส ิทธโิ ดยนติ เิ หตุ
ก. สญั ญาซอ้ื ขาย
ข. การเชาซอ้ื
ค. จดั การงานนอกส่ัง
ง. พนิ ยั กรรม

137. บุคคลธรรมดาจะเริ่มมสี ิทธิตามกฎหมายเมอ่ื ใด
ก. เมือ่ ปฏสิ นธิ
ข. ทันทีที่คลอดและหายใจ
ค. เมอ่ื อยรู อดครบ 310 วัน
ง. ไมม ีขอ ใดถกู

138. นายดําคนวิกลจรติ ซึ่งถูกศาลสั่งใหเ ปน คนไรสามารถ ศาลตงั้ นายขาวเปน ผูอนบุ าล ตอ มานายดํา
ตอ งการซอ้ื ไอศกรีมจากนายเขียวคนขาย จึงมาขอเงินจากนายขาว นายขาวใหเ งินนายดําไปซ้ือไอศกรีม
จากนายเขียวได เชนน้ี นติ ิกรรมการซื้อขายไอศกรมี นั้นมผี ลทางกฎหมายอยา งไร

ก. สมบรู ณ
ข. โมฆะ
ค. โมฆียะ
ง. แลวแตคูก รณจี ะตกลงกนั
139. นายดําคนวกิ ลจริตซื้อไอศกรีมจากนายเขียวคนขาย ในขณะทกี่ ําลงั มีอาการทางประสาท โดยนกึ
วาไอศกรมี นน้ั เปน ยาวเิ ศษทจ่ี ะทาํ ใหเ หาะได เชนนี้ นติ ิกรรมการซ้ือขายไอศกรีมน้ันมผี ลทางกฎหมาย
อยางไร
ก. สมบรู ณ
ข. โมฆะ
ค. โมฆียะ
ง. แลว แตคูกรณีจะตกลงกนั
140. การแสดงเจตนาทาํ นติ ิกรรม ทําไดโ ดย
ก. เปน ลายลักษณอกั ษร
ข. โดยวาจา
ค. โดยกริ ิยาอาการ
ง. ถูกทุกขอ
141. ขอ ใดมใิ ชผหู ยอนความสามารถ
ก. คนลม ละลาย
ข. คนตาบอดขายลอ็ ตเตอร่ี
ค. คนไรความสามารถ
ง. ถูกเฉพาะขอ ก และ ข

[167]

142. อุปกรณ คือ
ก. พวงมาลยั รถยนต
ข. ยางอะไหลที่อยทู า ยรถ
ค. วทิ ยตุ ดิ รถยนต
ง. บวั รดนํา้

143. กรณีใดมิใชมรดก
ก. สิทธิเรยี กรอ งตามสญั ญากูย ืมของเจา มรดก
ข. สทิ ธิตามสญั ญาเชา
ค. ที่ดินของเจา มรดก
ง. กาํ ไลทองคําของเจามรดก

144. การสมรสโดยถกู ขม ขู เชนนี้ จะมีผลทางกฎหมายอยางไร
ก. สมบรู ณ
ข. โมฆียะ
ค. โมฆะ
ง. ขึ้นอยูกับคําพิพากษาของศาล

145. การสมรสโดยถกู ฉอฉล เชน น้ี จะมีผลทางกฎหมายอยางไร
ก. สมบรู ณ
ข. โมฆียะ
ค. โมฆะ
ง. ขึ้นอยูกับคําพิพากษาของศาล

146. การสมรสกบั ญาติสบื สายโลหิตโดยตรงขนึ้ ไปหรือลงมา เชน นี้ จะมีผลทางกฎหมายอยา งไร
ก. สมบรู ณ
ข. โมฆียะ
ค. โมฆะ
ง. ขึ้นอยูกับคําพิพากษาของศาล

147. การสมรสกับพนี่ อ งรว มบดิ ามารดาหรอื รวมบิดาหรือมารดาแลว เชน น้ี จะมีผลทางกฎหมาย
อยางไร

ก. สมบรู ณ
ข. โมฆียะ
ค. โมฆะ
ง. ขึ้นอยูกับคําพิพากษาของศาล
148. การสมรสในขณะทีต่ นมีคูส มรสที่ชอบดว ยกฎหมายอยูแลว เชน น้ี จะมผี ลทางกฎหมายอยา งไร
ก. สมบรู ณ
ข. โมฆียะ
ค. โมฆะ
ง. ขึ้นอยูกับคําพิพากษาของศาล

[168]

149. ชายหญิงอายุ 16 ป สมรสกนั โดยไดร บั ความยินยอมจากผูแทนโดยชอบธรรมของชายและหญิง
น้นั เชน น้ี จะมีผลทางกฎหมายอยา งไร

ก. สมบรู ณ
ข. โมฆียะ
ค. โมฆะ
ง. ขนึ้ อยูกับคําพิพากษาของศาล
150. เจาของอสังหาริมทรพั ยยังคงครอบครองทรัพยน้นั อยู แตม ีหนาท่ตี องแบงปนผลประโยชนใน
ทรัพยสนิ ไปใหบ คุ คลอีกคนหนึ่ง เชน นี้ เปน ลกั ษณะของทรัพยสทิ ธิลักษณะใด
ก. ภาระติดพนั ในอสังหารมิ ทรัพย
ข. สิทธิเกบ็ กนิ
ค. สิทธิเหนือพนื้ ดนิ
ง. สทิ ธอิ าศัย
151. ผูทรงสิทธมิ เี พียงสทิ ธิครอบครองใชแ ละถอื เอาประโยชนจากอสังหารมิ ทรัพยข องผูอ่ืนโดยมี
กําหนดเวลาหรอื ตลอดชีวิตของผทู รงสทิ ธกิ ็ได เชนน้ี เปน ลักษณะของทรัพยสทิ ธิลักษณะใด
ก. ภาระติดพนั ในอสังหาริมทรพั ย
ข. ภาระจํายอม
ค. สทิ ธิเก็บกนิ
ง. สิทธอิ าศยั
152. เจา ของทด่ี ินอาจกอใหเกดิ ข้นึ เปน คุณแกบ คุ คลอ่นื โดยใหบคุ คลนั้นมสี ทิ ธิเปนเจา ของโรงเรือน สิง่
ปลูกสรา งหรอื สงิ่ เพาะปลูกบนดนิ หรอื ใตด ิน เชนนี้ เปนลกั ษณะของสิทธิลกั ษณะใด
ก. สทิ ธเิ หนอื พนื้ ดิน
ข. สิทธิอาศัย
ค. สทิ ธิเกบ็ กิน
ง. ภาระจํายอม
153. หากลกู หน้ไี มช าํ ระหนี้กูยมื เงินของนักศึกษา เจา พนักงานในกระบวนการยตุ ธิ รรมท่ีนกั ศกึ ษาตอง
ตดิ ตอ เปน คนแรก เพ่อื บังคบั คดีใหช ําระหนีค้ ือใคร
ก. พนกั งานอยั การ
ข. ตาํ รวจ
ค. ศาล
ง. เจา พนักงานบังคบั คดี
154. ด.ช.แดง อายุ 14 ป 11 เดือน ทาํ พนิ ยั กรรมโดยบิดาและมารดาใหความยนิ ยอม เชน น้ี พนิ ยั กรรม
จะมีผลทางกฎหมายอยางไร
ก. สมบูรณ
ข. โมฆะ
ค. โมฆียะ
ง. แลวแตค ูกรณจี ะตกลงกนั

[169]

155. คนเสมอื นไรความสามารถทาํ พินัยกรรมโดยไมไ ดร ับความยินยอมจากผูพ ทิ ักษ พินัยกรรมยอ ม
ก. สมบรู ณ
ข. ตกเปนโมฆียะ
ค. ตกเปนโมฆะ
ง. จะสมบรู ณหากไดร บั อนุญาตจากศาลดวย

156. นายขาวไมอยูบา น นายดาํ เพื่อนบา นเหน็ วา มีพายพุ ัดหลงั คาบานนายขาวเสียหาย จึงเขา จัดการ
เขาซอมแซมใหโ ดยพลการจนเรียบรอ ย ดังน้ี

ก. นายขาวตองชดใชเงินแกนายดําในส่งิ ท่นี ายดําไดท าํ ไป
ข. นายขาวไมตองรับผดิ ชอบในส่ิงทนี่ ายดําทาํ ไปเพราะมิไดวานใหท ํา
ค. นายขาวจะชดใชเ งนิ ใหนายดําถา นายขาวพอใจในส่งิ ทนี่ ายดําทําไป
ง. ไมม ีขอ ใดถกู
157. โมฆียกรรม เมื่อบอกลางแลว
ก. เปน โมฆะทนั ที
ข. เปนโมฆะเม่ือคูกรณีอีกฝา ยไดรกู ารบอกลา ง
ค. เปนโมฆะมาแตเ ร่ิมแรก
ง. เปน โมฆะในวันท่บี อกลา ง
158. ประมวลกฎหมายแพง และพาณชิ ยข องประเทศไทย ประกาศใชค รง้ั แรกในรชั สมยั ใด
ก. รัชกาลท่ี 4
ข. รัชกาลท่ี 5
ค. รัชกาลที่ 6
ง. รชั กาลท่ี 9
159. หากคนเสมือนไรค วามสามารถ สมรสกับบุคคลท่ีไมถ ูกจาํ กดั ความสามารถ จะมีผลอยางไร

ก. โมฆะ
ข. โมฆียะ
ค. สมบูรณ
ง. ขน้ึ กับดุลยพนิ จิ ของศาล
160. บุคคลใดตอไปนีม้ ิอาจเปนทายาทโดยธรรมได
ก. คสู มรส
ข. ผูร บั บุตรบญุ ธรรม
ค. บตุ รนอกกฎหมายทบ่ี ิดารับรองแลว
ง. บตุ รบญุ ธรรม

[170]

บทที่ 9
กฎหมายอาญา

ความรพู นื้ ฐานเกีย่ วกับกฎหมายอาญา
1. กฎหมายอาญา คือ กฎหมายท่ีบัญญตั วิ า การกระทําหรือไมกระทําการอยางใดเปนความผดิ และ
กาํ หนดโทษท่จี ะลงแกผ ูกระทําความผิดไวด ว ย
2. การกําหนดลักษณะของโทษอาญา นัน้ ตองกําหนดขอบเขตใหชดั เจน ซ่ึงลักษณะโทษทางอาญา มี
หลกั สําคญั ดังน้ี

1) โทษตองใชบ งั คบั โดยรฐั และมีกระบวนการตามท่ีกฎหมายกาํ หนด การลงโทษกันเอง
เชน ครตู นี ักเรยี น พอแมใ หล ูกขงั ตัวเองอยใู นหองเพราะลกู เทีย่ วดึก ดงั น้ีไมใชโทษทางอาญา

2) โทษตอ งใชบงั คับโดยเสมอภาค จะมขี น้ึ เพอื่ ลงโทษบคุ คลใดบคุ คลหน่งึ โดยเฉพาะไมไ ด
3) โทษตองเปนผลรายแกผูกระทําความผิด หากมิไดทําเพ่ือใหเปนผลราย เชน กักตัวไวเพ่ือ
รักษาโรคในโรงพยาบาลดังนี้ มิใช โทษทางอาญา
3. ประเภทของโทษอาญา
โทษอาญามี 5 สถาน คือ ประหารชีวติ จําคกุ กกั ขงั ปรับ และรบิ ทรัพยสิน
1) โทษประหารชีวิต กฎหมายไทยระบุใหใชวิธีฉีดยาพิษหรือสารพิษโดยประหารชีวิต
ภายใน 60 วัน นับแตวันฟงคําพิพากษาถึงที่สุด เวนแตจะมีการขอพระราชทานอภัยโทษหรือจําเลย
วกิ ลจริตตองรอใหห ายกอ น หรอื หญิงมคี รรภตองรอใหคลอดบุตรเสยี กอน
2) โทษจําคกุ คือ การเอาตวั ไปคมุ ขังไวในเรอื นจํา
3) โทษกักขัง คอื การกักขังผูตอ งโทษไวใ นสถานกักขังตามท่ีศาลกําหนด แตตองมิใชเ รอื นจํา
โทษกักขังเปน โทษทเ่ี ปลี่ยนมาจากโทษอ่นื ไดแ ก

(1) การเปล่ียนจากโทษจําคุกไมเกิน 3 เดือน ซ่ึงตองเปนกรณีไมเคยไดรับโทษจําคุกมา
กอนหรือเคยรับโทษจําคุกมาแตเปนโทษในความผิดท่ีไดกระทําโดยประมาทหรือลหุโทษ แตจะกักขัง
เกิน 3 เดอื นไมไ ด

(2) การเปลย่ี นมาจากโทษปรบั
(3) การเปล่ยี นมาจากโทษรบิ ทรัพยสนิ
4) โทษปรับ คือ ใหผูตองโทษชาระเงินตามท่ีศาลกําหนด มิฉะนั้นอาจถูกยึดทรัพยหรือถูก
กักขัง โดยการกักขังแทนคาปรับใหใชอัตรา 500 บาทตอ 1 วัน แตไมเกิน 1 ป กรณีศาลส่ังปรับต้ังแต
200,000 บาท เปน ตน ไปใหกักขังไดไมเกิน 2 ป
5) โทษรบิ ทรพั ยสิน ทรพั ยสนิ ท่จี ะถูกริบมดี วยกนั 2 ลักษณะ คือ
(1) ทรัพยสินท่ีศาลตองริบเสมอ ไดแก ทรัพยสินท่ีผูใดทําข้ึนเปนความผิด หรือทรัพยท่ี
เปนความผดิ เชน เงินตราปลอม เฮโรอนี ฯลฯ
(2) ทรพั ยสินท่ีศาลจะริบหรอื ไมก ็ได ไดแ ก ทรัพยสนิ ซ่ึงบุคคลไดใชในการกระทําความผิด
และทรพั ยสินที่ไดม าโดยการกระทําความผิด กรณที ่ีศาลจะไมริบ คือ เปนทรัพยสินของผูอื่นซึ่งมิไดรเู ห็น
เปน ใจในการกระทําผิด เชนน้เี จาของท่แี ทจรงิ ตอ งรอ งตอ ศาลภายใน 1 ปน บั แตค ําพพิ ากษาถงึ ท่สี ุด

[171]

4. กฎหมายอาญายังรวมถึงกฎหมายอื่นๆ อีก ซึ่งจะตองนําหลักการของกฎหมายอาญาไปใช ไดแ ก
พระราชบัญญัติอาวธุ ปน พระราชบญั ญัติจราจร พระราชบัญญัติปราบปรามการคาประเวณี เปนตน
5. กฎหมายอาญา มี 3 ภาค คือ ภาคทัว่ ไป ภาคความผดิ ภาคลหโุ ทษ
6. เอกลักษณของกฎหมายอาญา

1) ผูกระทําผิด ไมตองรบั ผิดทางอาญา หากการกระทํานั้นไมมีกฎหมายบัญญตั ิไวในขณะ
กระทําวาเปนความผดิ และกําหนดโทษไว

2) กฎหมายอาญาจะยอ นหลงั ไปใหผ ลรา ยไมได แตกฎหมายอาญายอนหลังไปเปนคุณได
3) บทบญั ญตั ตใิ นกฎหมายอาญาตองชดั เจน ปราศจากการคลมุ เครือ
4) ตอ งตีความโดยเครงครัด ลกั ษณะการตคี วามกฎหมายอาญา คือ

ก. การตีความใชก ารเทยี บเคียงหรอื จารีตไมไ ด
ข. การตคี วามเปน ผลรา ยตอผูก ระทําความผิดไมได แตเปน ผลดีกระทําได
ค. กรณสี งสยั ตอ งตคี วามเปน ประโยชนแกผ กู ระทําผิด
7. โครงสรา งความรบั ผดิ ทางอาญา บุคคลจะตองรบั ผิดทางอาญาตอเมื่อ
1) การกระทําครบองคประกอบทก่ี ฎหมายบญั ญัติ คือ…
1. มีการกระทํา
2. การกระทํานัน้ ครบองคประกอบภายนอกของความผิดนั้น ๆ กลา วคือ มผี กู ระทํา มี
การ กระทําและมวี ัตถแุ หงการกระทํา
3. การกระทํานนั้ ครบองคประกอบภายในของความผิดนัน้ ๆ กลาวคอื มเี จตนา หรอื
ประมาท
4. ความสมั พนั ธร ะหวา งการกระทํา และผลของการกระทําตองสมั พันธก นั
2) การกระทําไมมีกฎหมายยกเวน ความผิด ไดแก…
1. การกระทําโดยปองกนั
2. การทําแทงกรณีพเิ ศษ กลาวคอื หญิงถูกขม ขนื หรือเปนโรครา ยแรง
3. ความยนิ ยอมใหกระทํา เชน ยอมใหแ พทยผาตดั
3) การกระทําไมมกี ฎหมายยกเวนโทษ กลาวคอื มคี วามผิดแตไ มตอ งรับโทษ
1. การกระทําโดยจําเปน
2. การกระทําผดิ ของเด็กอายุไมเ กิน 10 ป และไมเกนิ 15 ป
3. การกระทําผิดของคนวกิ ลจริต
4. การกระทําผดิ ของผมู นึ เมา
5. การกระทําผิดตามคําสั่งของเจา พนักงาน
6. การกระทําผิดเก่ียวกับทรพั ยบ างกรณี ระหวา งสามีภรรยา เชน การลกั ทรัพย วงิ่ ราว
ทรพั ย ฉอโกง โกงเจาหน้ี ยักยอก ทําใหเสยี ทรพั ย บุกรกุ ฯลฯ

[172]

โครงสรา งที่ 1
การกระทาํ ครบองคประกอบทก่ี ฎหมายบัญญัติ
1. มีการกระทํา
หมายถึง “การเคล่ือนไหวรา งกายหรอื การไมเคล่อื นไหวโดยรสู ํานึก กลาวคอื อยูภายใต
บงั คับของจติ ใจ”
“โดยรูส ํานึก” หรือ “อยูภายใตบ ังคับของจิตใจ” หมายความวา
1. มีความคดิ ที่จะกระทํา
2. มีการตกลงใจทจี่ ะกระทําตามทค่ี ดิ ไว
3. ไดกระทําไป (โดยการเคล่ือนไหวหรือโดยการไมเคล่ือนไหวรา งกาย) ตามทตี่ กลงใจอนั สืบ
เนื่องมาจากความคดิ
ตัวอยาง
(1) แดงโกรธขาวจึงใชปนยิงขาว ขาวถูกยิงถงึ แกความตาย เชนนี้ถอื วา ขาวมี “การกระทํา” เพราะ
1) แดง คิด จะยงิ ขาว
2) แดง ตกลงใจทีจ่ ะยิงขาว ตามที่คิดไว
3) ในท่ีสดุ แดงก็ไดย งิ ขาว ตามท่ตี กลงใจอนั สืบเนื่องมาจากความคิด
(2) แดงลักลอบไดเ สียกับดาเกิดบุตรทารกข้ึนมาคนหนงึ่ คือขาว ดาไมยอมรบั ขาวเปน บตุ ร แดงเกิดความ
อับอายจึงอยากใหขาวตาย โดยการแกลง ไมใหขาวกินนม ขาวอดนมตายในที่สุด เชนน้ีถอื วาแดงมี “การ
กระทํา” เพราะ
1) แดง คิด ท่จี ะฆาขาวโดยการไมใหนมขาวกนิ
2) แดง ตกลงใจทจี่ ะฆาขาวโดยการไมใหน มขาวกินตามทีค่ ิดไว
3) แดง อยูเฉย ๆ ปลอยใหขาวอดนมตายไป
ขอสงั เกต การกระทําในกรณีนเ้ี รยี กวา กระทําโดยงดเวน เพราะผูก ระทํามหี นาทท่ี ่ีจะปกปองไมใหผล
เกิด แตไ มกระทํา ถือวา ผกู ระทํากระทําผิดเอง หนา ท่ี มี 3 กรณี คอื
1. หนา ท่ีตามทก่ี ฎหมายบัญญัติ เชน พอ แม มหี นาท่ที ี่จะปกปอ งดูแลลกู ไมใหไดรับอันตราย
2. หนา ทีอ่ นั เกดิ จากการยอมรับโดยเจาะจง เชน คนรับเล้ียงเด็ก พยาบาลมีหนาทด่ี ูแลคนไข
3. หนาที่อนั เกดิ จากการกระทําครัง้ กอ นๆ ของตน เชน การชว ยคนแลวไมช ว ยใหตลอด
(3) แดงเปน นกั วายนา้ํ เหรยี ญทอง แดงพบขาวซ่ึงเปน เดก็ กาํ ลังจะจมนาํ้ ตาย แดงชว ยไดแตไมชวย ปลอ ย
ใหขาวจมนํา้ ตายไปตอ หนา ตอ ตา เชนน้ถี อื วาแดงมี “การกระทํา” เพราะ
1) แดง คดิ ทจ่ี ะไมช วยขาว
2) แดง ตกลงใจ ทจี่ ะไมชว ยขาว
3) แดง อยูเฉย ๆ ปลอ ยใหขาวจมนา้ํ ตาย
ขอสงั เกต การกระทํากรณีดังตอไปนี้ถือวา ไมมีการกระทํา
ก. เดก็ ทารกไรเ ดยี งสา ข. คนละเมอ ค. คนเปน ลมบา หมู
ง. ผูทม่ี ีรา งกายกระตุกโดยไมรูตวั จ. ผทู ี่ถกู ผลกั ถูกชน หรือถูกจบั ใหก ระทําขณะเผลอ
ฉ. ผูทีถ่ ูกสะกดจิต ช. ผูท่รี างกายเคลือ่ นไหวเพราะแรงธรรมชาติ

[173]

2. การกระทํานน้ั ครบ “องคประกอบภายนอก”ของความผดิ ในเรอ่ื งนัน้ ๆ
องคป ระกอบภายนอกของความผดิ แตละฐาน แบงไดเ ปน 3 สว น คือ

1. ผกู ระทํา
2. การกระทํา
3. วัตถุแหงการกระทํา
ตัวอยาง
(1) มาตรา 288 บัญญัติวา “ ผูใดฆา ผูอ ืน่ ตองระวางโทษประหารชวี ิต จาํ คุกตลอดชวี ิตหรือจําคุกตัง้ แต
15 ปถ งึ 20 ป ”
องคประกอบภายนอกของความผิดฐานน้ี คือ
1) ผูกระทํา ------------- ผใู ด
2) การกระทํา ---------- ฆา
3) วตั ถุแหงการกระทํา ------------ ผูอ่ืน

(2) มาตรา 334 บัญญตั วิ า “ ผูใดเอาทรัพยข องผูอน่ื หรอื ที่ผอู ่นื เปนเจา ของรวมอยูดวยไปโดยทจุ รติ ผู
นน้ั กระทําความผดิ ฐานลกั ทรัพย ตอ งระวางโทษจําคุกไมเกิน 3 ป หรอื ปรบั ไมเ กนิ 60,000 บาท ”

องคป ระกอบภายนอกของความผิดฐานนี้ คือ
1) ผูกระทํา -------------- ผใู ด
2) การกระทํา ----------- เอาไป
3) วตั ถุแหง การกระทํา ---------- ทรัพยผ อู ืน่

ขอสงั เกต ผูก ระทํา ประกอบดว ย
1. ผูกระทําความผิดเอง รวมท้ังการใชสัตวเปนเคร่ืองมือในการกระทําผิด หรือการใชบุคคลผูไมมีการ
กระทําเปน เครอื่ งมอื ในการกระทําผดิ
2. ผูกระทําความผิดโดยทางออ ม หมายถงึ การใชหรือหลอกใหบ ุคคลซึ่งมีการกระทําใหกระทําผิด กรณี
นผ้ี ูถกู ใชหรอื ถกู หลอกไมม คี วามผดิ เพราะขาดเจตนา
ตัวอยาง แดงตอ งการขโมยรมของดา แดงจึงหลอกขาว วา รมของดาเปน รม ของแดง ขาวหลงเชอื่ จงึ
หยิบรมของดาใหแกแ ดง เชนน้ี แดงมคี วามผดิ ฐานลกั ทรพั ย สว นขาวไมม คี วามผิด
3. ผรู วมกันกระทําความผิด ไดแก ตัวการ ผูใช ผูส นับสนนุ
3. การกระทํานน้ั ครบ “ องคประกอบภายใน ” ของความผดิ ในเร่ืองน้ัน ๆ

มาตรา 59 วรรคแรก บัญญัติวา “ บุคคลจะตองรับผิดในทางอาญาก็ตอเม่ือไดกระทําโดย
เจตนา เวนแตจะไดกระทําโดยประมาท ในกรณีท่ีกฎหมายบัญญัติใหตองรับผิดเม่ือไดกระทําโดย
ประมาท หรือเวนแตใ นกรณีท่กี ฎหมายบญั ญตั ไิ วโดยแจง ชดั ใหต องรบั ผิดแมไดก ระทําโดยไมเจตนา ”

จากมาตรา 59 องคป ระกอบภายใน ไดแ ก
1) เจตนา
2) ประมาท
3) ไมเจตนา ไมประมาท แตเปนความผิดโดยเดด็ ขาด

[174]

ตัวอยาง
(1) มาตรา 288 บญั ญัตวิ า “ผใู ดฆาผอู ื่นตองระวางโทษประหารชีวิต จาํ คกุ ตลอดชีวติ หรอื

จาํ คกุ ต้งั แต 15 ป ถึง 20 ป ”
องคป ระกอบภายใน คอื เจตนา

(2) มาตรา 291 บัญญัตวิ า “ ผใู ดกระทําการโดยประมาท และการกระทํานัน้ เปนเหตใุ หผอู ืน่
ถงึ แกความตาย ตองระวางโทษจาํ คุกไมเกิน 10 ป และปรบั ไมเ กิน 200,000 บาท ”
องคป ระกอบภายใน คอื ประมาท

(3) มาตรา 104 บญั ญตั วิ า “ การกระทําความผดิ ลหุโทษตามประมวลกฎหมายน้ี แมกระทํา
โดยไมม ี เจตนาก็เปน ความผิด เวน แตต ามบทบญั ญัติความผิดนั้นจะมีความบัญญัติใหเหน็ เปนอยา งอืน่ ”

(4) มาตรา 380 บญั ญตั วิ า “ ผูใ ดทําใหเกิดปฏกิ ูลแกน ้าํ ในบอ สระนาํ้ หรือท่ีขงั น้ําอันมีไว
สําหรบั ประชาชนใชส อย ตอ งระวางโทษจาํ คุกไมเกิน 1 เดือน หรอื ปรับไมเกนิ 10,000 บาท หรอื ทงั้ จํา
ทั้งปรบั ”
(3) และ (4) องคประกอบภายใน คอื ความผิดโดยเดด็ ขาดแมว าจะไมเจตนาและไมประมาทกต็ าม
การกระทําโดยเจตนา มี 2 ประเภท คอื

1) เจตนาประสงคต อ ผล
2) เจตนาเล็งเหน็ ผล
เจตนาประสงคตอผล (หรือเจตนาโดยตรง) หมายถึง การเจตนาที่มุงหมายจะใหเกิดผลข้ึน หากผล
เกิดข้ึนตามท่ีมุงหมายก็เปนความผิดสําเร็จ หากผลไมเกิดตามท่ีมุงหมาย ก็เปนความผิดเพียงฐาน
พยายาม
เจตนาเล็งเห็นผล (หรือเจตนาโดยออม) หมายถึง การเจตนาท่ีเล็งเห็นไดวาผลน้ันจะเกิดข้ึนไดอยาง
แนน อน เทา ที่จิตใจของบคุ คลในฐานะเชน นนั้ จะเลง็ เหน็ ได
ตัวอยาง เจตนาเลง็ เห็นผล
(1) แดง เอาปนยิงเขาไปในหมูคน กระสุนปนถูกผูหน่ึงบาดเจ็บ แมแดงจะมิไดต้ังใจยิงใครโดย
เฉพาะเจาะจง ตองมีความผิดฐานพยายามฆา คนโดยเจตนาเล็งเห็นผล
(2) ขาว เมาสรุ าแลว ยงิ ปนเขาไปในฝูงชน โดยมิไดคํานึงวากระสุนจะไปถกู ผูใดเขา ขาวยอมเลง็ เห็นผลท่ี
จะเกิดขึ้นจากการกระทําของตน เม่ือกระสุนไปถูกผูอ ื่นตาย ถอื วาขาวมีเจตนาฆา
นอกจากน้ี ยงั มีการแสดงเจตนาโดยพลาด และการแสดงเจตนาโดยสําคญั ผิด
ก. เจตนาโดยพลาด
มาตรา 60 ผูใดเจตนาท่ีจะกระทําตอบุคคลหน่ึง แตผลของการกระทําเกิดแกอีกบุคคลหน่ึง
โดยพลาดไป ใหถือวาผูน้ันกระทําโดยเจตนาแกบุคคลซ่ึงไดรับผลรายจากการกระทํานั้น แตในกรณีที่
กฎหมายบัญญัติใหลงโทษหนักข้ึน เพราะฐานะของบุคคลหรือเพราะความสัมพันธระหวางผูกระทํากับ
บคุ คลท่ีไดรับผลราย มใิ หนํากฎหมายนนั้ มาใชบ ังคบั เพอ่ื ลงโทษผกู ระทําใหหนักข้ึน

[175]

หลกั สําคัญ ตามมาตรา 60
1) ตองมีผูถูกกระทํา 2 ฝา ยขึ้นไป ฝายแรก คือ ผูเสยี หายที่ผูก ระทํามงุ หมายท่จี ะกระทํา

และฝา ยหลงั คอื ผูเสยี หายอีกคนหนึ่งที่ไดรบั ผลรา ยจากการกระทํานน้ั
ตัวอยาง แดงตอ งการฆาดํา แดงใชป น ยงิ ดาํ ดําหลบทนั กระสนุ พลาดไปถูกขาวตาย
ขอสังเกต ถาการพลาดเปนทรัพย ผูกระทําไมมีความผิดอาญาแตตองชดใชทางแพง เพราะ ไมรูวาเปน
ทรพั ย

2) การกระทําโดยพลาด ผูก ระทําจะตอ งไมป ระสงคตอ ผล และตองไมเล็งเห็นผลแกบ คุ คลซงึ่
ไดรับ ผลราย ถา ประสงคตอ ผลหรือเล็งเหน็ ผล จะเปน การกระทําท่ีมีเจตนา
ตัวอยาง แดงตอ งการฆาดํา แดงใชปน ยงิ ดาํ ดาํ หลบทนั กระสนุ พลาดไปถูกขาวตาย และกระสนุ ปน
แฉลบไปถูกดําตายดว ย

3) การกระทําโดยเจตนาตอทรพั ยข องบคุ คลหนึง่ แตผลไปเกิดแกทรัพยของอีกบุคคลหน่ึง
ถอื วา เปนการกระทําโดยพลาด ตามมาตรา 60 ได

4) ถา ผลเกิดขึ้นทง้ั ฝา ยแรกและฝายหลงั ท่ีพลาด กผ็ ิดทั้งสองบท ใหล งโทษบทหนัก
ตัวอยาง แดงตอ งการฆาดาํ แดงใชปน ยงิ ดาํ ดาํ ตาย และกระสนุ ปนแฉลบไปถกู ขาวบาดเจบ็

5) การกระทําโดยพลาดตองมีผลแกผเู สยี หายท้งั 2 ฝา ย
ตัวอยาง แดงตองการฆาดํา แดงใชป นยงิ ดาํ ดาํ หลบทนั และกระสนุ ปน แฉลบไมถ ูกขาว
ข. เจตนาโดยสําคญั ผดิ

มาตรา 61 ผูใดเจตนาจะกระทําตอ บุคคลหน่ึง แตไดก ระทําตอ อีกบคุ คลหนึง่ โดยสาํ คัญผิด ผู
นน้ั จะยกเอาความสําคญั ผดิ เปน ขอแกต วั วา มไิ ดกระทําโดยเจตนาหาไดไม
หลักสาํ คัญตาม มาตรา 61

1) การสําคัญผิดในตัวบคุ คลนั้น ผกู ระทําไมต องรบั ผดิ ฐานพยายามตอผูซ ่ึงตนตัง้ ใจกระทํา
ตัวอยาง แดงตอ งการฆาดํา บดิ าของตนเอง แดงเห็นขาวเดนิ มาในความมืด แดงใชป นยิงขาวตายโดยคิด
วาเปนดํา

2) การสาํ คญั ผิดในขอเท็จจริง
ก. เขาใจวามีขอเท็จจรงิ กระทําไป -----> ไมผ ิด ถาไมมขี อเทจ็ จรงิ กระทําไป -----> ไมผ ดิ
ตัวอยาง แดง สําคัญผิดคดิ วา มคี นขึ้นมาขโมยของในบา น แทจ รงิ แลว มดี าํ มาขโมยจรงิ ๆ แดงยงิ ไปทด่ี ํา
กรณีจะเปน เชน ใดถาไมมีใครขนึ้ มาขโมยของเลย
ข. เขาใจวามีขอเท็จจรงิ กระทําไป --> ยกเวนโทษ ถาไมมีขอเท็จจริง กระทําไป --> ยกเวน
โทษ
ตัวอยาง แดง สาํ คัญผดิ คดิ วามีชา งปา จะเขามาทําราย แทจ รงิ กาํ ลังกนิ ออ ย
ค. ขอ เทจ็ ใดถามีอยจู ริงจะทําใหผ ูกระทําไดรบั โทษนอ ยลง แมขอเทจ็ จริงน้ันจะไมมีอยูจริงแต
ผูกระทําสาํ คญั ผิดวามีอยจู ริง ผูกระทํายอมไดร บั โทษนอยลง
ตัวอยาง การปองกันเกนิ สมควรแกเหตุ ศาลอาจลดโทษให

[176]

ขอสังเกต การสําคัญผิดในขอกฎหมาย คือ จะอางวาไมรกู ฎหมายเพ่ือใหหลุดพน จากความรบั ผดิ ไมได
ดงั น้ันการสาํ คญั ผดิ ในขอ กฎหมายจึงไมมี

การกระทําโดยประมาท
การกระทําโดยประมาท ไดแก การกระทําความผิดมิใชโดยเจตนา แตการกระทําโดย

ปราศจากความระมัดระวัง ซ่ึงบุคคลในภาวะเชนน้ันจักตองมีตามวิสัยและพฤติการณ และผกู ระทําอาจ
ใชความระมดั ระวงั เชน วานัน้ ได แตห าไดใ ชใหเ พยี งพอไม (มาตรา 59 วรรค 4)
องคประกอบ ทเ่ี ขาขา ยการกระทําโดยประมาท
1) ไมใชเปน การกระทําโดยเจตนา
2) กระทําโดยปราศจากความระมดั ระวังซึง่ บุคคลในภาวะเชน นัน้ จักตอ งมีตามวิสยั และพฤตกิ ารณ
3) ผูกระทาํ อาจใชความระมดั ระวงั เชน วานัน้ ได แตห าใชใหเ พียงพอไม
การกระทําทไ่ี มเจตนา ไมประมาท (เปนความผดิ โดยเดด็ ขาด)
ตัวอยาง

แดงมีหนาท่ีดูแลนํ้าในสระซ่ึงมีไวสาหรับประชาชนใชสอย แดงโรยสารเคมีลงในสระเปน
ประจําทุกวันเพื่อทําใหนํ้าสะอาดปราศจากปฏิกูล วันหน่ึงแดงหยิบสารเคมีชนิดเดียวกันโรยลงในสระ
ปรากฏวาเปนสารเคมีท่ีเปนพิษและทําใหเกิดปฏิกูล โดยท่ีแดงไมรูวาเปนสารเคมีท่ีเปนพิษ เพราะหอท่ี
บรรจุ กล่ิน และสีก็เหมือนกับสารเคมีท่ีแดงโรยลงในนํ้าที่ทําใหนาสะอาดเปนประจําทุกวัน ท้ังน้ีเพราะ
เกิดจากการผิดพลาดในกระบวนการผลิตและบรรจุลงหอจากบริษัทผูผลิต ซ่ึงแดงไมมีโอกาสท่ีจะรูได
เลย อยา งกต็ ามแดงก็มีความผดิ ตาม มาตรา 380 ถอื วา เปนความผิดโดยเด็ดขาด
4. ผลของการกระทําสมั พนั ธก ับการกระทําตามหลกั ในเรอื่ ง ความสัมพันธร ะหวา งการกระทํา
และผล

หลักการ
1. ถา ไมมีการกระทํา ผลไมเกิด ถอื วาผลเกดิ จากการกระทําอนั นน้ั
ตัวอยาง
(1) แดงยิงดํา ดาํ ถูกยิงบาดเจ็บตองไปรักษาตัวท่โี รงพยาบาล ดําทนพิษบาดแผลไมไหว ดําตาย เชน น้ี
ถือวา ความตายของดาํ เปนผลมาจากการกระทําการฆา โดยเจตนาของแดง เพราะถา แดงไมย งิ ดาํ ก็จะ
ไมตาย ถือวา ความตายของดาํ เพราะถกู แดงยงิ
2. แมไมมีการกระทํา ผลก็ยังเกิด จะถือวา ผลเกดิ จากการกระทําน้ันไมได
ตัวอยาง
(2) เรือโดยสารลําหน่ึง บรรทุกคนเกนิ อัตราท่กี าํ หนดไว เรอื ถกู คล่นื ใหญเอยี งวบู เจียนจะลม ดาํ อยูใน
เรือโดยสารลาํ ดงั กลาวซง่ึ เปนโรคหวั ใจ ตกใจตาย ถา ปรากฏในตอนหลงั วา ถงึ แมคลนื่ จะมกี ําลังเลก็ นอย
และเรือบรรทกุ คนไมเกนิ อัตรา ดําก็ตองตายแนน อนเพราะเปน โรคหวั ใจรุนแรง เชน นี้ผูขับเรอื โดยสารไม
มคี วามผิดฐานทําใหผูอืน่ ถึงแกค วามตาย

[177]

โครงสรา งท่ี 2
การกระทาํ ไมม กี ฎหมายยกเวนความผิด
การกระทําซ่ึงครบ “องคประกอบ” ท่ีกฎหมายบัญญัติตามโครงสรางขอท่ี 1 น้ัน หากมี
กฎหมายยกเวนความผิด ตามโครงสรางขอท่ี 2 การกระทําน้ันก็ไมเปนความผิด และผูกระทําก็ไมตอง
รับผดิ ในทางอาญา
ตัวอยาง
แดงตองการฆาดา แดงเล็งปนจะยิงดา ดาไวกวาจึงหยิบปนของดามายิงแดง ดายิงแดงตาย
การท่ีดายิงแดงตาย ดามีการกระทําซ่ึงครบ “องคประกอบ” ท่ีกฎหมายบัญญัติตามโครงสรางขอท่ี 1
ทกุ ประการ กลา วคอื
1. ดามีการกระทํา (โครงสรางขอ 1.1)
2. การกระทําของดาครบองคประกอบภายนอกของความผิดตามมาตรา 288 เพราะดาคือ “ผูใด” การ
ท่ดี ายงิ แดงเปนการ “ฆา” และแดงคือ “ผูอนื่ ” (โครงสรางขอ 1.2 )
3. การกระทําของดาครบองคประกอบภายในของความผิดตามมาตรา 288 ซ่ึงไดแกเจตนาฆา ท่ีวา ดามี
เจตนาฆาเพราะดารูว าการกระทําของตนเปนการ “ฆา” และดารูวาแดง คือ “ผูอ่ืน” และดาประสงคจะ
ใหแดงตาย โดยการใชปนซงึ่ เปนอาวุธรา ยแรงยงิ ไปที่แดง (โครงสรางขอ 1.3 )
4. ความตายของแดงสัมพันธกับการกระทําของดาตามหลักในเรอื่ งความสมั พันธระหวางการกระทําและ
ผล กลา วคอื หากดาไมย งิ แดง แดงกจ็ ะไมต าย
ตอนท่ี 1 ปอ งกนั
มาตรา 68 บัญญัติวา “ ผูใดจําตองกระทําการใดเพ่ือปองกันสิทธิของตนหรือของผูอ่ืน ให
พนภยันตรายซึ่งเกิดจากการประทุษรายอันละเมิดตอกฎหมาย และเปนภยันตรายท่ีใกลจะถึง ถาได
กระทําพอสมควรแกเหตุ การกระทํานัน้ เปนการปอ งกันโดยชอบดวยกฎหมาย ผูนนั้ ไมมีความผิด ”
หลักเกณฑข องการปองกันโดยชอบดวยกฎหมายตามมาตรา 68
1. มภี ยันตรายซงึ่ เกดิ จากการประทษุ รายอันละเมดิ ตอกฎหมาย
2. ภยันตรายนน้ั ใกลจ ะถงึ
3. ผกู ระทําจาํ ตองกระทําเพ่ือปองกนั สทิ ธิของตนเอง หรือของผอู ่ืนใหพน จากภยันตรายนนั้
4. การกระทําโดยปองกนั สิทธิน้ันไมเ กนิ ขอบเขต
1. มีภยันตรายซ่งึ เกดิ จากการประทุษรา ยอันละเมิดตอ กฎหมาย ซ่ึงแยกพิจารณาไดดงั นี้
1. มีภยันตราย
2. เปนภยนั ตรายซงึ่ เกิดจากการประทษุ รา ยอนั ละเมิดตอกฎหมาย
ขยายความไดวา
1. มภี ยนั ตราย หมายถึง ภยั ทเี่ ปน ความเสียหายตอชวี ติ รางกาย เสรภี าพ ช่ือเสยี ง ทรัพยสิน ฯลฯ ซ่ึง
เปน สิทธิของบุคคล
ตัวอยาง
ภยันตรายตอชีวติ เชน แดงยิงดา ภยนั ตรายตอรางกาย เชน แดงชกดา ภยันตรายตอ เสรีภาพ เชน แดง
ขงั ดาไวใ นหอง ภยนั ตรายตอชือ่ เสียง เชน แดงหม่นิ ประมาทดา หรอื ดูหม่นิ ซึ่งหนาดา หรือเปนชูกบั
ภรยิ าของดา ภยันตรายตอทรัพยส ิน เชน แดงทําลายทรัพยของดา หรือขโมยทรัพยข องดา

[178]

2. เปน ภยันตรายซึ่งเกิดจากการประทษุ รา ยอันละเมิดตอกฎหมาย หมายความวาผูกอภยนั ตรายนนั้ ไม
มีอํานาจตามกฎหมายท่ีจะทําได หากผูกอภยันตรายน้ันมีอํานาจท่ีจะทําไดโดยชอบดวยกฎหมายผูรับ
ภยนั ตรายก็ไมม ีสทิ ธทิ ีจ่ ะปองกนั
ตัวอยาง
พลตํารวจมีอํานาจหามปรามคนที่ดาทา ทา ยอาละวาด ถาผูนัน้ ไมเชื่อฟงก็มอี ํานาจจับกุมได จําเลยดา ทา
ทายคนที่ขวางปาหอง พลตํารวจหามปรามไมฟง เม่ือพลตํารวจผูน้ันเขาทําการจับกุมจําเลยจึงแทงตาย
ดงั นั้นตองมีผิดฐานฆาเจาพนักงานซึ่งกระทําตามหนาท่ี จะอางกระทําเพื่อปองกนั โดยชอบดวยกฎหมาย
ไมไ ด
การละเมิดกฎหมาย

การละเมิดกฎหมายน้ัน กฎหมายท่ีละเมิดอาจเปน กฎหมายแพง หรือ กฎหมายอาญา ก็ได
ตัวอยา ง การละเมิดกฎหมายแพง เชน เปนชูก บั ภรยิ าของผอู น่ื

“การทําชูของภริยานัน้ จะเปน การสาํ เร็จรปู ตองมีชายชูมารว มดว ย การท่ภี ริยามีชนู ้นั ถือวา
เปนการเสอ่ื มเสียเกียรติยศของสามีอยางรายแรง ฉะนั้นเมื่อผเู ปนสามฆี าภริยาและชายชตู ายขณะรว ม
ประเวณกี ัน จงึ ถือวาเปน การปอ งกนั เกยี รติยศพอสมควรแกเหตุ”

การละเมิดกฎหมายอาญาน้นั หากไมมีภยนั ตราย แมก ารกระทํานั้นจะเปน การกระทําท่ีผิด
กฎหมายอาญา ผทู โ่ี ตตอบกลบั ไปจะตองอางปองกันโดยสาํ คญั ผดิ เชน
ตัวอยาง แดงใชปนที่แดงไมรูวาไมมีลูกเล็งจะยิงดา ดาไมรูวาปนของแดงไมมีลูก ดายิงแดงบาดเจ็บ
เชนน้ีแมการกระทําของแดงตอดาในตอนแรกแดงจะผิดตามมาตรา 288 ประกอบกับมาตรา 81 แต
ความจริงไมมีภยันตราย การท่ีดาไมรูวาปนไมมีลูกจึงเปนการสําคัญผิดวามีภยันตราย ดายิงแดงจึงตอง
อา งปอ งกันโดยสาํ คัญผดิ ตามมาตรา 68 และมาตรา 62 วรรคแรก

การละเมิดกฎหมายอาญาน้นั อาจเปน การกระทําโดยประมาทก็ได เชน
ตัวอยาง แดงขับรถไปตามถนนท่ีมีผูคนพลุกพลานดวยความเร็วสูง รถของแดงใกลจะชนดา ซ่ึงหากชน
ดาตาย แดงจะมีความผิดฐานทําใหคนตายโดยประมาทตามมาตรา 291 หากขาวกลวั วาดาจะตาย ขาว
ชวยดาโดยการยิงยางรถยนตของแดง รถของแดงจึงไมช นดา เชน นข้ี าวอา งปองกนั ได

การประทุษรายอันละเมิดตอ กฎหมายนั้น จะตองเปนการกระทําของบุคคล สัตวห รอื สง่ิ ของ
ยอมไมอาจกระทําการอนั เปน การละเมิดตอกฎหมายได อยางไรก็ตามบุคคลอาจใชส ัตวเ ปน เครือ่ งมอื ใน
การละเมดิ กฎหมายได เชน
ตัวอยาง แดงยุใหสุนัขของแดงตรงเขาจะกัดดา ดากระทําการโตตอบตอแดงหรือตอสุนัขของแดง โดย
อางปองกันได หรอื ในกรณีที่สัตวก อใหเกิดภยนั ตรายแกบ ุคคลหรือทรัพยสินของบุคคล หากเจาของสัตว
จะตองรับผิดไมวาในทางแพงหรือทางอาญาก็ตามตอผูท่ีไดรับภยันตราย ก็ถือวาเจาของสัตวน้ัน
ประทษุ รายอนั ละเมดิ ตอกฎหมายแลว ผูที่ไดร ับภยันตรายกระทําการโตตอบโดยอา งปอ งกนั ได

[179]

ผทู ี่จะอา งปองกนั ได จะตอ งไมมีสวนผดิ ในการกอใหเกดิ ภยนั ตราย
ในบางกรณี แมจะมภี ยันตรายเกดิ ขนึ้ และเปนภยนั ตรายที่เกดิ จากการประทุษรา ยอนั ละเมิด

ตอกฎหมาย ผทู ่ีจะรับภยนั ตรายนัน้ ก็ไมมีสทิ ธิที่จะกระทําการโตต อบกลับมาโดยอางปองกันตามมาตรา
68 หากตนมสี วนผิดในการกอใหเกดิ ภยันตรายนน้ั
ผูท ีม่ ีสวนผิดในการกอ ใหเกิดภยนั ตรายนนั้ มีดังตอไปนี้
ก. ผทู ี่กอ ภยั ข้ึนในตอนแรก
ข. ผูที่สมัครใจเขา วิวาทตอสกู ัน
ค. ผทู ย่ี นิ ยอมใหผูอื่นกระทําตอตนเองโดยสมคั รใจ
ง. ผทู ีย่ วั่ ใหผูอ่นื โกรธ
ก. ผทู ่กี อ ภัยขึ้นในตอนแรก ไมม ีสิทธิกระทําการโตต อบกลับไปโดยอา งปองกนั

“ จําเลยกับพวกกอเหตุชกตอยผูเสียหายแลวว่ิงหนี ผูเสียหายไลตามตอเน่ืองไปไมขาดตอน
จําเลยยิงผูเสียหายดังน้ี ไมเปนปองกัน ” คดีน้ีศาลฎีกากลาววา “ผูเสียหายไลตามตอเน่ืองไปไมขาด
ตอน”

ผูท ่ีกอเหตขุ ้ึนกอนจนอีกฝายหน่ึงทําการปองกนั โตตอบกลับมา แมจะเปนการปองกันเกิน
ขอบเขต ซ่ึงถือวาเปนความผิด ผูที่กอเหตุข้ึนกอนน้ันก็จะกระทําการโตตอบกลับไปโดยอางปองกัน
ไมไ ด
ตัวอยาง
แดงจะทํารา ยดา ดาปองกนั ตนเองโดยการใชป นจะยิงแดง แมก ารกระทําของดาตอแดงจะเปนความผิด
เพราะเปนการปองกันเกินขอบเขตตามมาตรา 69 และแมจะถือวาเปนภยันตรายตอแดงซ่ึงเกิดจากการ
ประทุษรายอันละเมิดตอกฎหมายของดา เพราะดามีความผิดตามมาตรา 69 ก็ตาม แดงก็จะกระทําการ
โตต อบกลับมายังดาโดยอางปองกันมไิ ด เพราะแดงเปน ฝายผิดดว ยการกอเหตุขึ้นกอนในตอนแรก
ข. ผูท ่สี มคั รใจเขาววิ าทตอสูกนั การวิวาทหมายถึงการสมัครใจเขาตอสูทํารายกัน หากฝายใดเพล่ียง
พลาํ้ แกอกี ฝายหน่งึ จะกระทําการโตต อบกลับไปโดยอางปองกนั มิได เพราะตนมสี ว นผดิ ในการท่ีสมคั รใจ
เขา ววิ าทตอ สูกันเสยี แลว
ตัวอยาง

“ จําเลยโตเ ถยี งกับผูตายแลว สมัครใจเขาววิ าทตอสูก นั ผูต ายและผูเสียหายมีอําวุธในมือจะ
เขาทํารายจาํ เลย จาํ เลยยงิ ผตู ายและผเู สยี หาย จาํ เลยอางวาปอ งกันไมได ”

หากขอเท็จจรงิ เปน กรณีทีโ่ ตเถยี งกันเทานนั้ ไมมกี ารสมัครใจทํารา ยซง่ึ กันและกนั ผูท่ีจะรับ
ภยนั ตรายก็ยงั อางปอ งกนั ได

การสมัครใจเขาวิวาทตอสกู ันน้นั หากขาดตอนไปแลว ผูท่ีไดรับภยนั ตรายกย็ ังมสี ทิ ธิ
ปอ งกนั ได
ตัวอยาง
แดงและดาสมัครใจเขาวิวาทตอสูกัน มีผูมาหามปรามไวและแยกแดงและดาออกจากกัน ในขณะท่ีแดง
มุงหนาเดนิ กลับบาน ดาตามไปทาแดงใหต อยกับตนอีก แดงไมร ับคําทาและเดนิ หนีไป ดาเดนิ ตามไปจะ
เงื้อมือทําทาจะชกแดง เชนน้ี แดงยอมกระทําการโตตอบมายังดาโดยอางปองกันได กรณีน้ีถือวาการ
วิวาทตอ สูก ันในตอนแรกนั้นขาดตอนไปแลว

[180]

ขอสงั เกต การสมัครใจเขาววิ าทตอ สูกนั น้นั การท่ีควู ิวาทฝา ยหนง่ึ กระทําตออีกฝายหนึ่งนอก จากจะอา ง
ปอ งกันไมไดแลว กจ็ ะอางจาเปน ตามมาตรา 67(2) ไมได เพราะตนมีสวนผดิ ในการกอ ใหเกิด ภยันตราย
และจะอางบนั ดาลโทสะตามมาตรา 72 ก็ไมได
ค. ผูท่ียินยอมใหผูอื่นกระทําตอตนเองโดยสมัครใจ จะกระทําการโตตอบกลับไปโดยอางปองกันไมได
เพราะตนยินยอมใหมีการกระทําน้ันเสียต้ังแตตนแลว แมวาความยินยอมน้ันจะไมมีผลเปนการยกเวน
ความผิดกต็ าม ทัง้ นี้เวนแตจ ะมกี ารเพกิ ถอนความยนิ ยอมน้ันเสีย
ตัวอยาง
แดงเขาใจวาตนอยูยงคงกระพัน แดงยอมใหดาแทงเพื่อพิสจู นวา ตนอยยู งคงกระพันจริง หากดาแทงแดง
และแดงถูกแทงบาดเจ็บ ดายอมมีความผิดฐานทํารายรา งกายตามมาตรา 295 ความยินยอมของแดงใน
ลกั ษณะดังกลาวไมยกเวน ความผิดใหแ กดา อยางไรก็ตามหากดายงั ไมทันไดแทงแดง แตเ งื้อมือทําทาจะ
แทงแดงไมไดรองหามโดยน่ิงเฉยเสียขณะท่ีดากาลังจะแทงแดง หากแดงใชมีดของตนแทงดา เชนน้ีจะ
อางวาเปนการปองกันตนเองไมได แตถาแดงไดรองหามดาไมใหแทงแลวก็ถือวาแดงเพิกถอนความ
ยนิ ยอม หากดายงั ขนื จะแทงแดงอกี แดงยอ มโตต อบกลบั ไปโดยอา งปองกนั ได
ขอ สงั เกต ความยินยอมจะถอนเสยี เมอื่ ไหรก็ได แตไมใ ชห ลงั จากการกระทําแลว
ง. ผทู ี่ย่ัวใหผอู ื่นโกรธ หากผูทถ่ี กู ย่ัวใหโกรธนนั้ จะทํารายผูทย่ี ่วั ผูท่ียั่วจะกระทําการโตต อบกลบั ไปโดย
อา งปองกันไมได
ตัวอยาง
แดงย่ัวดาซงึ่ กาลังเมาใหโ กรธตนเพ่ือดาจะไดทํารายแดง แดงทําไปโดยมุงหวังทจ่ี ะกระทําการโตต อบดา
กลับมา หากดาถูกย่ัวจนโกรธและตรงเขาจะทํารา ยแดง แดงจะโตตอบตอดาโดยอา งปองกนั มไิ ด เพราะ
ตนเปนฝายผิดในการไปย่ัวใหดาโกรธขนึ้ มากอน
2. ภยนั ตรายนน้ั ใกลจะถงึ
การปองกันโดยชอบดวยกฎหมายจะตองเปนการกระทําตอภยันตรายท่ีใกลจะถึง หากภยันตรายน้ันยัง
อยูหางไกล ผูที่จะรบั ภัยยอมมหี นทางที่จะขจดั ปดเปาภยันตรายซ่ึงจะเกิดข้ึนได เชน ขอความชวยเหลือ
จากเจาหนา ที่ มใิ ชวิ่งเขาไปหาภยันตรายลวงหนา และกระทําการปอ งกันเสียกอ นท่ีภยั จะมาถึงตน กรณี
ใดจงึ จะถอื วาเปน ภยันตรายท่ีใกลจะถึงนนั้ ตอ งดจู ากขอเท็จจริงตามพฤติการณเปน รายเรอื่ งไป
ตัวอยาง
1. ผูตายรปู รางสูงใหญกวา จาํ เลย ผูตายเตะตอยจําเลยจนลมลง พอจําเลยลุกขึน้ ผูตาย ซ่ึงอยูหา งจําเลย
ไป 1 วาก็เดินเขาไปหาจําเลยพรอมกับดึงมีดพกซ่ึงเหน็บอยูท่ีหนาทองออกมาถือไว เปนมีดพกมีฝกอยู
เกือบศอกจําเลยยิงผูตาย 1 นัด ผูตายยังเดินมาหาจําเลยอีก จําเลยจึงยิงไปอีก 1 นัด ผูตายลมลงถึงแก
ความตาย ดังนี้ การกระทําของจําเลยเปนการปองกันพอสมควรแกเ หตุ
2. ผูตายเมาสุรารองทาทายจําเลยใหมาตอสูกัน จําเลยไมสู ผูตายก็ถือมีดดาบปลายแหลมลุยน้ําขาม
คลองจะเขาไปฟนจําเลยถึงในบาน แมจําเลยจะเห็นผูตายอยูกอนและอาจหลบหนีไปได แตก็ไมมีความ
จําเปนท่ีผูมีสิทธิครอบครองเคหสถานของตนโดยชอบจะตองหนีผูกระทําผิดกฎหมาย ดังน้ีการท่ีจําเลย
ใชปนยิงผตู าย 1 นัด ขณะผูตายอยหู างจากโรงเรือนจาํ เลย 6 ศอกถึง 2 วานั้น ถอื วา เปนการกระทําเพ่ือ
ปอ งกนั ชีวติ พอสมควรแกเ หตุ

[181]

3. ผูกระทําจําตองกระทําเพ่ือปอ งกันสทิ ธขิ องตนเองหรือผอู ่ืนใหพ นจากภยันตรายนั้น
ถอยคําท่ีวา “เพื่อปองกันสิทธิ” หมายถึง กระทําโดยมีมูลเหตุจูงใจหรือ เจตนาพิเศษ เพื่อ

ปองกันสิทธิซ่ึงเปนมูลเหตุจูงใจในทางยกเวนความผิด หากการกระทําน้ันขาดมูลเหตุจูงใจดังกลาวแต
กระทําไปโดยมีมลู เหตจุ งู ใจอยางอ่ืน เชน เพ่ือแกแคน ก็จะอา งปอ งกันไมไ ด

การกระทําโดยปองกันและตองเปนการกระทําโดยเจตนา กลาวคือ ประสงคตอผลหรือ
เล็งเหน็ ผลหรือมิฉะน้ันก็จะตอ งเปนเจตนาโดยผลของกฎหมายตามมาตรา 60 ประกอบกบั ตองมีเจตนา
พิเศษ “เพอื่ ปองกนั สิทธิ” หากขาดอยา งใดอยา งหนึ่งกจ็ ะอางวา เปน การกระทําโดยปอ งกนั ไมได
ขอ สังเกต การปองกนั โดยประมาท ไมมี กลา วคอื ผูก ระทําโดยประมาทจะอางปองกนั ไมได
ตัวอยาง
แดงกําลงั จะยิงดา ดาไมร ตู วั ขณะนนั้ ดากาํ ลังหยบิ ปนขน้ึ มาทําความสะอาด ดาไมระมัดระวังใหด ี ปนจึง
ลนั่ ออกมาและกระสุนไปถูกแดงตาย เชนน้กี ารกระทําของดาตอ แดงเปน การกระทําโดยประมาท ดาจึง
จะอางวาเปน การกระทําโดยปองกันไมได
การกระทําโดยปองกันจะตองเปน การกระทําตอ ผูกอภัย
การกระทําโดยปอ งกัน กฎหมายถือวา “ไมมีความผิด ” ท้งั น้เี พราะเปน การกระทําตอผูกอภัย หากมี
ภยันตรายเกิดขน้ึ แตผูกระทํามไิ ดกระทําตอผูกอภยั กลบั ไปกระทําตอบุคคลท่ีสาม จะอางปอ งกันไมได
ตัวอยาง
แดงวิ่งไลจะทํารา ยดา ดาว่ิงหนีจะเขา ไปในบานของขาว หากขาวไมยอมใหดาเขาไปในบา น ของขาว ดา
จงึ ทํารายขาวและเขา ไปในบานของขาวได เชน นี้ ดาตองอางจําเปน มิใชปอ งกัน ดาจะอางปองกนั ได ดา
จะตองกระทําการโตต อบตอแดงผูกอ ภยั มใิ ชกระทําตอขาวซึ่งเปนบคุ คลท่ีสาม

การกระทําตอผูกอภัยน้ัน โดยท่ัว ๆ ไปแลวก็คือกระทําตอชีวิตหรือรางกายของผูกอภัย
น่ันเอง อยางไรก็ตามบางกรณีอาจเปนการกระทําตอทรัพยซึ่งผูกอภัยใชเปนเคร่ืองมือในการกระทํา
ความผดิ ก็ได หรือเปนการกระทําตอ เสรีภาพของผูกอภัยก็ได เชน ขงั ผูที่จะมาทําภยนั ตรายตอเรา
ตัวอยาง
1. แดงยสุ ุนัขของแดงใหมากัดดา หากดายิงสุนัขตาย ดาอา งปองกนั ได
2. แดงยกแจกันลายครามขนึ้ จะฟาดศีรษะของดา ดาใชไมตแี จกนั แตก ดาอางปองกนั ได
3. แดงขังดาไวในหองของแดง ดาพังประตหู อง ดาอา งปองกันได

ขอสังเกต การกระทําตอทรัพยซ่ึงผูกอภัยใชเปนเคร่ืองมือในการกระทําความผิดน้ัน แม ทรัพยน้ันจะ
เปนกรรมสิทธ์ิของบุคคลท่ีสาม การกระทําตอทรัพยน้ัน ก็เปนการปองกัน มิใชกระทํา โดยจําเปน
เพราะทรัพยน น้ั เปนเครือ่ งมือในการกระทําความผิดเสียแลว ผูใ ดจะเปน เจา ของจึงไมจ าํ
ตอ งคํานงึ ถึง
ตัวอยาง
แดงปดประตูขังเด็กทารกไวในรถยนตโดยตองการใหเด็กตายเพราะขาดอากาศหายใจ ดาชวยเด็ก
ออกมาจากรถยนตดว ยการทบุ กระจกรถยนตแ ตก แมร ถจะเปน กรรมสทิ ธ์ขิ องขาวโดยแดงขโมยมาก็ตาม
การกระทําของดาก็เปนการปองกัน

[182]

เม่อื การกระทําตอผูก อภยั นนั้ ถือเปนการปอ งกันไดแ ลว แมพลาดไปถกู บคุ คลท่ีสามกถ็ ือเปน การ
ปองกันไดเชนกนั
ตัวอยาง
แดงจะยิงดา ดาปองกันตนเองดว ยการยิงมาท่ีแดง แดงหลบทัน กระสุนไปถูกขาวตาย การทีด่ ายิงแดง
แตพ ลาดไปถูกขาวตาย ดาอา งปอ งกนั ไดดว ย

อยางไรก็ตาม หากการปองกันโดยพลาดน้นั เกิดเพราะความประมาทของผูปองกัน ผู
ปองกันก็จะตอ งรบั ผิดในการกระทําโดยประมาทของตน
ตัวอยาง
แดงจะยิงเหลือง เหลืองปองกันโดยการยิงไปที่แดง แดงหลบทันกระสุนถูกขาวตาย หากขอเท็จจริง
ปรากฏวาการท่ีเหลืองยงิ พลาดไปถูกขาวนน้ั เปน เพราะความประมาทของเหลือง กลาวคือหากเหลืองใช
ความระมัดระวังใหดีตามวิสัยและพฤติการณแลวผลจะไมเกิดแกขาว เชนน้ีเหลืองตองรับผิดฐานทําให
ขาวตายโดยประมาทตาม มาตรา 291
การปอ งกนั สิทธขิ อง “ ตนเอง ” หรือของ “ ผูอืน่ ”
การกระทําโดยปองกันน้ัน นอกจากจะปองกันสิทธิของตนเองแลว ยังรวมถึงการปองกันสิทธิของผูอ่ืน
ดวย แมวาผูท่ีปองกันและผูอ่ืนน้ันจะไมมีความสัมพันธใด ๆ เลยก็ตาม เพราะถือวาเปนหนาท่ีของ
พลเมืองดีที่จะตอ งชว ยกนั ปองกนั ภยันตรายท่ผี ิดกฎหมาย แมจ ะเปน ภยนั ตรายแกบ ุคคลอ่ืนก็ตาม
4. การกระทําโดยปองกันสิทธนิ ัน้ ไมเกินขอบเขต
การกระทําโดยมเี จตนาพเิ ศษเพือ่ ปองกันสทิ ธนิ ัน้ จะตองเปน การกระทําภายในขอบเขต หากเกิน
ขอบเขตไปกไ็ มถือวาเปนการปองกนั โดยชอบดว ยกฎหมาย
มาตรา 69 ไดบัญญัติเก่ียวกับการปองกันเกินขอบเขตไวดังน้ี “ในกรณีที่บัญญัติไวในมาตรา 67 และ
มาตรา 68 น้ัน ถาผูกระทําไดกระทําไปเกินสมควรแกเหตุ หรือเกินกวากรณีแหงความจําเปนหรือเกิน
กวากรณีแหง การจําตองกระทําเพ่ือปองกัน ศาลจะลงโทษนอยกวาท่ีกฎหมายกําหนดไวส ําหรับความผิด
น้ันเพียงใดก็ได แตถาการกระทําน้ันเกิดขึ้นจากความตื่นเตน ความตกใจ หรือความกลัว ศาลจะไม
ลงโทษผูกระทํากไ็ ด ”
จากบทบัญญัติในมาตรา 69 จะเหน็ ไดว าการปอ งกนั ทเ่ี กนิ ขอบเขต ซึ่งถือวา เปนการปองกันที่ไมชอบ
ดว ยกฎหมายน้นั มี 2 กรณีดว ยกนั คือ
1. การปองกนั เกนิ สมควรแกเ หตุ
2. การปอ งกนั เกนิ กวากรณแี หงการจําตองกระทําเพ่ือปองกนั
การปอ งกนั เกินสมควรแกเหตุ แยกพจิ ารณาดงั น้ี
การปอ งกันโดยชอบดวยกฎหมายนั้น จะตอง “ กระทําพอสมควรแกเหตุ ” หากผูกระทําไดกระทําไป
“เกนิ สมควรแกเหต”ุ การกระทํากเ็ ปน ความผิด
การปองกันพอสมควรแกเหตุ ประกอบดว ยหลกั 2 ประการ คือ

[183]

1) ผูปองกนั ไดกระทําการปองกันสิทธิของตนเอง หรอื ของผูอ่นื ใหพนภยันตรายน้ันดว ยวิถีทางนอ ยทส่ี ุด
เทาทจี่ าํ ตองกระทํา และ 2) ผูปอ งกันไดก ระทําการปองกนั โดยไดส ัดสวนกบั ภยันตราย
หลักในขอ 1) เรยี กวา ทฤษฎี “วิถที างนอยที่สุด” หลกั ในขอ 2) เรยี กวา ทฤษฎี “สัดสวน”

หลักท้ังสองขอน้ี จะตองพิจารณาประกอบกัน หากไมเกินสัดสวนแตเกินวิถีทางนอยท่ีสุด ก็
ถอื วาเปนการปองกนั เกนิ สมควรแกเหตุ ในทํานองเดียวกันหากเกินสดั สว น แมไมเ กินวิถีทางนอยที่สุด ก็
ถอื วาเปน การปองกันเกินสมควรแกเ หตุเชน กัน
จะไดแ ยกพิจารณาหลักเกณฑ 2 ประการดังน้ี
1. ผูปองกันไดก ระทําการปองกันสทิ ธิของตนเอง หรอื ของผอู นื่ ใหพ นภยนั ตรายนั้นดวยวิถีทางนอย
ท่ีสดุ เทา ท่จี ําตองกระทํา
มาตรา 68 บญั ญัตวิ า “ผูใดจําตองกระทํา…” หมายความวา ผกู ระทําจะตองใชม าตรการขั้นตาํ่ สุดในการ
กระทําเพ่ือใหพนภัย ซ่ึงหากไมใชมาตรการดังกลาวแลวก็จะไมมีทางพนภยันตรายน้ันได หากมีวิธีการ
หลายอยางในอันท่ีจะทําใหพนภยันตราย ผูกระทําจะตองเลือกใชวิธีการข้ันตํ่าสุด หากใชวิธีการอ่ืน ๆ
อาจตอ งถอื วา เปนการปอ งกนั ทเี่ กินสมควรแกเหตุได
ตัวอยาง ที่ถอื วา เปนการกระทําขนั้ ต่าํ สุด เชน แดงวิ่งราวทรัพยข องดาไป หากขอเท็จจริงปรากฏวา ถา
ดาไมย งิ แดง ดากจ็ ะไมม ีโอกาสทีจ่ ะไดทรพั ยคืน เชนนถ้ี อื วา ไมเกินวิถีทางนอยทสี่ ุด เพราะเปนวิธกี ารขน้ั
ตํ่าสดุ ทีด่ าจะปองกนั สิทธิในทรัพยข องตน
2. ผูปองกนั ไดกระทําการปองกันโดยไดส ดั สว นกบั ภยนั ตราย

อยางไรจึงจะถือวาเปนการกระทําโดยไดสัดสวนกับภยันตรายน้ัน ตองพิจารณาขอเท็จจริง
เปนเร่ือง ๆ ไป หากผูกอภัยใชปนจะยิง ผูท่ีจะถูกยิงยอมใชปนยิงโตตอบกลับไปโดยถือวาไดสัดสวนกัน
ระหวางภยันตรายกับการกระทําโดยการปองกัน ในบางกรณี แมภยันตรายจะเกิดจากมีด การที่ผู
ปองกันใชปนยิงโตตอบไปก็ถือวาไดสัดสวนกัน เชน ศาลเคยตัดสินวา “ผูเสียหายเขามาชกจําเลยเมื่อ
จําเลยลมลง ผูเสียหายไดเง้ือมีดเขาไปจะแทงจําเลย จําเลยจึงใชอาวุธปนยิง การกระทําของจําเลยเปน
การปองกันพอสมควรแกเหตุ ไมมีความผิด” แตถาผูตายยืนถือมีดอยูหาง 2 วา ยังไมอยูในลักษณะ
พรอมทีจ่ ะฟนทํารา ยจาํ เลย การทจี่ าํ เลยดว นยิงผตู ายจงึ เปนการปองกันเกนิ สมควรแกเ หตุ
ตอนที่ 2 ความยินยอม

ความผิดอาญาบางประเภท หากผูเสยี หายยินยอมใหก ระทําโดยบรสิ ุทธใ์ิ จ การกระทํายอมไม
เปนความผิด เชน ความผิดฐานขมขืนกระทําชําเราตามมาตรา 276 หากหญิงยินยอม การกระทําของ
ชายก็ไมเ ปนความผิด โดยถือวาเปนการขาดองคประกอบภายนอกของความผิดไปเลยก็ได ความผดิ ตาม
มาตรา 278 กม็ ีหลกั อยางเดยี วกนั

ความยินยอมซ่ึงเปนเหตุ “ยกเวนความผิด” น้ี มีฐานะดุจเดียวกับเร่ือง “ปองกัน” ขอ
แตกตางอยูตรงท่ีวา เร่ืองปองกันน้ันมีกฎหมายบัญญัติไวโดยตรงในมาตรา 68 สวนความยินยอมไมมี
บญั ญัตไิ วโ ดยตรงเชนนั้นในประมวลกฎหมายอาญาของไทย

หลกั ดังกลาวนแ้ี มไมม ีบญั ญัติไวใ นประมวลกฎหมายอาญาของไทยโดยตรง แตศาลฎกี าก็ได
เคยวางหลักเปนบรรทดั ฐานไว ดังนี้

“มีหลักท่ัวไปเปนเหตุยกเวนความผิดอาญาอยูวา ความยินยอมอันบริสุทธ์ิของผูเสียหายให
ผใู ดกระทําการทกี่ ฎหมายบัญญัติวาเปน ความผิดนั้น ถาความยินยอมน้ันไมขดั ตอ ความสํานึกในศลี ธรรม

[184]

อันดี และมีอยูจนถึงขณะกระทําการอันกฎหมายบัญญัติวาเปนความผิดน้ันแลว ความยินยอมน้ันเปน
ขอยกเวน มใิ หก ารกระทํานน้ั เปนความผดิ ขน้ึ ได”
หลกั ขางตน นี้ แยกพจิ ารณาไดด งั นี้
1. เปน ความยนิ ยอมอนั บรสิ ุทธิ์ หมายความวา ไมม ีการหลอกลวง หรอื สาํ คัญผดิ หรือขมขู ดวย
ประการใด ๆ
2. ความยินยอมน้ันไมขัดตอความสํานึกในศีลธรรมอันดี ในการวินิจฉัยวาการกระทําขัดตอความ
สํานึกในศีลธรรมอนั ดีหรือไมนน้ั ตองพิจารณาตามความรูส ึกของบุคคลทวั่ ไปในทองทีแ่ ละเวลาท่ีเกิดการ
กระทําน้ัน ความยินยอมใหแพทยผาตัดรางกายเพ่ือประโยชนในการรักษาพยาบาล ความยินยอมของ
นกั มวยในการชกกันตามกติกา ความยินยอมของนกั กฬี าที่จะกระทบกระแทกรางกายกันในการเลนกีฬา
บางอยาง เชน ฟตุ บอล รกั บ้ี มวยปลํ้า ถือวาเปน ความยนิ ยอมท่ีไมขัดตอความสํานกึ ในศีลธรรมอันดี
3. เปนความยินยอมที่มีอยูจนถึงขณะกระทําการอันกฎหมายบัญญัติเปนความผิด หมายความวา
ไมไดมีการบอกเลิกความยินยอมน้ัน หากบอกเลิกแลวผูกระทํายังขืนกระทําตอไปก็ไมมีเหตุท่ีจะยกเวน
ความผิดใหแกผกู ระทําได
ตัวอยาง เรื่องความยินยอมยกเวนความผิด
แดงเปนโรคราย แพทยจําตองทําการผาตัดขาของแดงขางหน่ึง แดงยินยอมใหแพทยทําการผาตัดได
การท่ีแพทยตัดขาแดงเปนการทํารายรางกายอันเปนอันตรายสาหัสตามมาตรา 297 เพราะการผาตัดก็
ถือเปนการทํารายรางกายแลว แตแพทยไมมีความผิดตามมาตรา 297 เพราะความยินยอมของแดง ซ่ึง
ครบตามหลกั เกณฑ 3 ประการขา งตน “ยกเวน ความผดิ ” ใหแกแพทยได

โครงสรา งที่ 3
การกระทําน้ันไมม ีกฎหมายยกเวนโทษ
กฎหมายที่ยกเวนโทษ ใหแกการกระทําตางๆ ที่เปน ความผดิ มีหลายกรณดี วยกนั เชน
1. การกระทําความผดิ โดยจําเปน (มาตรา 67)
มาตรา 67 ผูใดกระทําความผิดดวยความจําเปน
(1) เพราะอยูในทีบ่ งั คับ หรอื ภายใตอํานาจซ่งึ ไมสามารถหลีกเลีย่ งหรือขดั ขืนได หรอื
(2) เพราะเพื่อใหตนเองหรือผูอื่นพนจากภยนั ตรายท่ีใกลจะถึงและไมสามารถหลกี เลยี่ งใหพ น
โดยวิธีอ่ืนใดได เม่ือภยันตรายน้ันตนมิไดกอใหเกิดข้ึนเพราะความผิดของตน ถาการกระทําน้ันไมเปน
การเกินสมควรแกเหตแุ ลว ผนู ั้นไมต อ งรบั โทษ
หลกั สําคญั ในเรอ่ื งจําเปน
ก. เพราะอยใู นท่ีบังคับ
1) อยูในทีบ่ ังคับหรืออยภู ายใตอ ํานาจ
2) ไมสามารถหลกี เลีย่ งหรือขัดขนื ได
3) ผูกระทํามิไดก อใหเกดิ เหตุการณนน้ั ขึน้
4) กระทําไปไมเกนิ ขอบเขต
ตัวอยาง แดงขูวาจะยิงดา หากดาไมใชไมตีหัวขาว ดากลัวตายจึงใชไมตีหัวขาวแตกตามท่ีแดงส่ัง เชนน้ี
ดากระทําความผดิ ตอขาว แตอา งจาํ เปนเพ่ือยกเวนโทษได

[185]

ข. เพ่อื ใหพนภยนั ตราย
1) มภี ยันตราย
2) ภยนั ตรายน้นั ใกลจ ะถึง
3) เปน ภยนั ตรายท่ไี มส ามารถหลีกเลยี่ งใหพ น โดยวธิ ีอ่ืนใดได
4) ภยันตรายนัน้ ผกู ระทําโดยจําเปนมไิ ดกอ ใหเ กดิ ข้นึ เพราะความผดิ ของตน
5) ผูกระทําไดกระทําไปเพื่อใหตนเองหรือผูอน่ื พนภยนั ตราย
6) กระทําไปไมเกินขอบเขต

ตัวอยาง แดงวิ่งไลท ํารา ยดา ดาว่ิงหนโี ดยตดั สนิ ใจวง่ิ เขาไปในบา นของขาว ดามีความผิดฐานบกุ รุกบาน
ของขาว แตดาอางจําเปนเพื่อยกเวน โทษได
ขอสงั เกต การกระทําโดยปองกันกบั การกระทําโดยจาํ เปน มขี อแตกตา งกนั ดงั น้ี
1. การกระทําโดยปอ งกัน กฎหมายถอื วา ผกู ระทําไมมีความผดิ แตก ารกระทําโดยจําเปน กฎหมายถือ
วา ผูกระทําไดรบั การยกเวนโทษ
2. การกระทําโดยปอ งกนั เปนการกระทําตอผูกอภัยอันละเมดิ ตอ กฎหมายเทานนั้ แตการ กระทําโดย
จําเปน กระทําตอบุคคลที่สาม ท่ไี มเกดิ จากการละเมิดตอกฎหมาย
2. การกระทําความผิดของเด็กอายุไมเ กนิ 10 ป และไมเ กิน 15 ป (มาตรา 73 และ 74)
3. การกระทําความผดิ ของคนวกิ ลจริต (มาตรา 65)
4. การกระทําความผิดของผูมึนเมา (มาตรา 66)
มาตรา 66 ความมึนเมาเพราะเสพสุราหรือส่ิงเมาอยางอ่ืนจะยกข้ึนเปนขอแกตัวตามมาตรา ๖๕ ไมได
เวนแตความมึนเมาน้ันจะไดเกิดโดยผูเสพไมรูวาส่ิงน้ันจะทําใหมึนเมา หรือไดเสพโดยถูกขืนใจใหเสพ
และไดกระทําความผิดในขณะไมสามารถรูผิดชอบ หรือไมสามารถบังคับตนเองได ผูกระทําความผิดจึง
จะไดรับยกเวนโทษสาหรับความผิดน้ัน แตถาผูน้ันยังสามารถรูผิดชอบอยูบาง หรือยังสามารถบังคับ
ตนเองไดบ า ง ศาลจะลงโทษนอยกวาท่ีกฎหมายกําหนดไวสําหรบั ความผดิ น้ันเพยี งใดกไ็ ด
หลักการสําคญั ของการกระทําความผิดของผูมึนเมา (มาตรา 66)

1) มีการกระทํา
2) ไดกระทําการอันกฎหมายบญั ญตั วิ าเปน ความผดิ
3) ในขณะไมส ามารถรูผ ดิ ชอบ หรือ ไมสามารถบังคับตนเองได
4) เพราะความมึนเมา
5) ความมึนเมาเกิดโดย ผเู สพไมร ูวาส่ิงนนั้ จะทําใหม ึนเมา หรือ ผเู สพถกู ขืนใจใหเสพ
5. การกระทําความผิดตามคําสง่ั ท่ีมิชอบดว ยกฎหมายของเจา พนักงาน (มาตรา 70)
มาตรา 70 ผูใดกระทําตามคําส่ังของเจาพนักงาน แมคําส่ังนั้นจะมิชอบดวยกฎหมาย ถาผูกระทํามี
หนาท่ีหรือเช่ือโดยสุจริตวามีหนาท่ีตองปฏิบัติตาม ผูน้ันไมตองรับโทษ เวนแตจะรูวาคําส่ังน้ันเปนคําสั่ง
ซ่งึ มิชอบดว ยกฎหมาย

[186]

หลักการสาํ คญั ตามมาตรา 70
1) มีการกระทําผิดตามคําสงั่ ของเจาพนกั งาน
2) คําสง่ั น้ันมชิ อบดวยกฎหมาย
3) ผูกระทําไมร ูวา คําส่งั นั้นมชิ อบดวยกฎหมาย
4) ผูกระทํามหี นาที่ตองปฏิบัติตาม หรือ ไมม หี นาท่ีตองปฏิบัตติ ามแตเ ชื่อโดยสจุ รติ

วา มีหนาทตี่ อ งปฏิบัตติ าม
5) ผูกระทํามีความผิดแตไมตองรับโทษ

ตัวอยาง นายตํารวจ สัง่ ใหพ ลตาํ รวจจบั แดงโดยไมม ีหมายจับ ซงึ่ พลตํารวจเขาใจวามีหมายจบั และ
เขาใจวา เปนคําสง่ั ทช่ี อบดวยกฎหมาย
6. การกระทําความผิดเก่ียวกับทรัพยในบางความผิดระหวางสามีภริยา (มาตรา 71 วรรคแรก)
นอกจากน้ันกฎหมายยังยกเวนโทษในกรณีท่ีความผิดอยูในข้ันพยายาม แตผูกระทํายับย้ังหรือ กลับ
ใจ (ตามมาตรา 82) หรือเปนการพยายามทําแทงตามมาตรา 301 และ 302 วรรคแรก (ดู
มาตรา 304) และการพยายามกระทําความผิดลหุโทษ (มาตรา 105)

การกระทําท่ีครบ “องคประกอบ” ท่ีกฎหมายบัญญัติตามโครงสรางขอ 1 แมไมมีกฎหมาย
ยกเวนความผิด ตามโครงสรางขอ 2 แตถามีกฎหมายยกเวนโทษตามโครงสรางขอ 3 ผูกระทําก็ไมตอง
รับผิดในทางอาญา เชน ในกรณีแดงยิงดาท่ียกมาขางตน หากปรากฏวาขณะที่แดงยิงดาน้ันแดงอายุ
เพียง 13 ป 5 เดือน การกระทําความผิดของแดงมีกฎหมายยกเวนโทษตามมาตรา 74 ซ่ึงก็หมายความ
วา แดงไมต องรับโทษในทางอาญา

การกระทําท่ีครบ “องคประกอบ” ท่ีกฎหมายบัญญัติตามโครงสรางขอ 1 หากไมมีกฎหมาย
ยกเวนความผิดตามโครงสรางขอ 2 หรือไมมีกฎหมายยกเวนโทษตามโครงสรางขอ 3 ผูกระทําก็จะตอง
รับผิดในทางอาญา ในกรณีแดงยิงดา หากไมมีกฎหมายยกเวนความผิด หรือไมมีกฎหมายยกเวนโทษ
แดงก็จะตอ งรบั ผดิ ทางอาญาในฐานฆา ดาตายโดยเจตนาตามมาตรา 288

อยางไรก็ตาม หากการกระทําของแดงมีเหตุลดโทษตามท่ีกฎหมายบัญญัติไวแดงก็อาจไดรับ
การลดโทษ ถาศาลเหน็ สมควรท่ีจะลดโทษให
เหตุลดโทษ
การกระทําที่ครบ “ องคประกอบ ” ท่ีกฎหมายบัญญัติตามโครงสรางขอ 1 โดยไมมีกฎหมายยกเวน
ความผิดตามโครงสรางขอท่ี 2 และไมมีกฎหมายยกเวนโทษตามโครงสรางขอท่ี 3 ผูกระทําก็จะตองรับ
ผิดในทางอาญา อยางไรก็ตาม หากมีเหตุบางประการท่ีกฎหมายบัญญัติไวศาลอาจใชดุลพินิจลดโทษ
หรอื อีกนยั หน่งึ คือ “ลงโทษนอ ยกวา ทกี่ ฎหมายกาํ หนดไวส าหรบั ความผิดน้ันเพยี งใด ก็ได”
เหตุลดโทษตามที่กฎหมายบัญญตั ไิ วม ีหลายกรณีดวยกัน เชน
1. ความไมร กู ฎหมาย (มาตรา 64)
2. คนวิกลจรติ ซง่ึ ยงั สามารถรูผิดชอบอยูบางหรือยังสามารถบังคบั ตนเองไดบาง (มาตรา 65 วรรคสอง)
3. คนมนึ เมาซ่งึ ยังสามารถรผู ิดชอบอยูบ า งหรือยงั สามารถบงั คบั ตนเองไดบาง (มาตรา 66)
4. ปอ งกนั จาํ เปน เกินขอบเขต (มาตรา 69)
5. การกระทําความผิดเกย่ี วกับทรพั ยบ างมาตราระหวางญาติสนทิ (มาตรา 71 วรรคสอง)
6. ผูกระทําอายุกวา 15 ป แตตาํ่ กวา 18 ป (มาตรา 75) หรืออายุ 18 ป แตไ มเกิน 20 ป
7. เหตบุ รรเทาโทษ (มาตรา 78 )

[187]

8. บันดาลโทสะ (มาตรา 72) การลดโทษเพราะเหตหุ นึ่ง เชน บันดาลโทสะตามมาตรา 72 แลว ก็
อาจจะลดโทษเพราะเหตุอ่นื ๆ เชน มีเหตุบรรเทาโทษตามมาตรา 78 ไดอีก
สวนท่ี 1
ความไมรูกฎหมาย
มาตรา 64 บญั ญัติวา “บคุ คลจะแกตวั วาไมร กู ฎหมายเพื่อใหพน จากความรับผดิ ในทางอาญาไมไดแตถ า
ศาลเห็นวา ตามสภาพและพฤติการณ ผูกระทําความผิดอาจจะไมรวู ากฎหมายบัญญัติวาการกระทําน้ัน
เปน ความผดิ ศาลอาจอนุญาตใหแ สดงพยานหลักฐานตอ ศาล และถาศาลเชื่อวาผูกระทําไมรูวากฎหมาย
บัญญตั ิไวเชน นัน้ ศาลจะลงโทษนอ ยกวา ทกี่ ฎหมายกาํ หนดไวส าหรับความผิดนัน้ เพยี งใดก็ได ”
สวนที่ 2
คนวกิ ลจริตซึ่งยงั สามารถรผู ดิ ชอบอยูบา งหรือยงั สามารถบังคบั ตนเองไดบา ง
มาตรา 65 วรรคสอง บัญญัติวา “แตถาผูกระทําความผิดยังสามารถรูผิดชอบอยูบาง หรือยังสามารถ
บงั คับตนเองไดบา ง ผูน้นั ตอ งรับโทษสาํ หรับความผิดนั้น แตศ าลจะลงโทษนอยกวาท่ีกฎหมายกําหนดไว
สาหรบั ความผิดนนั้ เพียงใดก็ได”
ตัวอยาง
จําเลยคลอดบุตรแลวเปนโรคบาเลือด มีอาการผิดปกติไปจากธรรมดา คุมดีคุมราย ซ่ึงถือวาเปนโรคจิต
หรือจิตฟนเฟอน บางขณะไมมีความรูสึกรับผิดชอบเย่ียงบุคคลธรรมดาแตยังสามารถรูผิดชอบอยูบาง
หรือยังสามารถบังคับตนเองไดบาง จําเลยจึงตองรับผิดดังท่ีบัญญัติไวในประมวลกฎหมายอาญามาตรา
65 วรรคสอง
จําเลยวิกลจริตยิง ก. ตายแลวลงจากเรือนไปอีก 2-3 นาที จําเลยกลับข้ึนมายิง จ. อีก เปนการกระทํา
หลายกรรมตางกัน จําเลยรูผิดชอบอยูบางเปนความผิดตามมาตรา 288 ประกอบมาตรา 80 และ 65
เรียงกระทงลงโทษ
สวนที่ 3
คนมึนเมาซ่งึ ยังสามารถรผู ดิ ชอบอยูบางหรือยังสามารถบังคับตนเองไดบาง
มาตรา 66 บัญญัติวา “ความมึนเมาเพราะเสพยสุราหรือส่ิงเมาอยางอ่ืนจะยกข้ึนเปนขอแกตัวตาม
มาตรา 65 ไมได เวนแต ความมึนเมาน้ันจะไดเกิดโดยผูเสพยไมรูวาส่ิงน้ันจะทําใหมึนเมา หรือไดเสพย
โดยถูกขืนใจใหเสพย และไดกระทําความผิดในขณะไมสามารถรูผิดชอบหรือไมสามารถบังคับตนเองได
ผูกระทําความผิดจึงไดรับยกเวนโทษสําหรับความผิดน้ัน แตถาผูน้ันยังสามารถรูผิดชอบอยูบางหรือยัง
สามารถบังคับตนเองไดบาง ศาลจะลงโทษนอยกวาท่ีกฎหมายกําหนดไวสาหรับความผิดน้ันเพียงใดก็
ได”
สว นที่ 4
ปองกนั จาํ เปน เกนิ ขอบเขต
มาตรา 69 บัญญัติวา “ในกรณีท่ีบัญญัติไวในมาตรา 67 และมาตรา 68 น้ัน ถาผูกระทําไดกระทําไป
เกินสมควรแกเหตุ หรือเกินกรณีแหงความจําเปน หรือเกินกวากรณีแหงการจําตองกระทําเพ่ือปองกัน
ศาลจะลงโทษนอยกวาท่ีกฎหมายกาํ หนดไวสาหรับความผดิ นั้นเพียงใดกไ็ ด”

[188]

สว นท่ี 5
การกระทําความผิดเกี่ยวกับทรัพยบางมาตราระหวางญาติสนิท
มาตรา 71 วรรคสอง บัญญัติวา“ความผิดดังระบุมานี้ (ความผิดตามท่ีบัญญัติไวในมาตรา 334 ถึง
มาตรา 336 วรรคแรก และมาตรา 341 ถึงมาตรา 364) ถาเปนการกระทําผูบุพการีกระทําตอ
ผูสืบสันดาน ผูสืบสันดานกระทําตอบุพการี หรือพ่ีหรือนองรวมบิดามารดาเดียวกันกระทําตอกัน แม
กฎหมายมิไดบ ัญญัติใหเปนความผิดอันยอมความได ก็ใหเปนความผิดอันยอมความได และนอกจากนั้น
ศาลจะลงโทษนอยกวาทีก่ ฎหมายกําหนดไวสําหรบั ความผิดนนั้ เพยี งใดกไ็ ด”
สวนที่ 6
ผูก ระทําความผิดอายุกวา 15 ป แตต ํา่ กวา 18 ปหรืออายุ 18 ป แตไ มเกนิ 20 ป
สาระสําคัญ ไดแก …
มาตรา 75 ผูใดอายุกวาสิบหาปแตต ่ํากวาสิบแปดป กระทําการอันกฎหมายบญั ญัติเปนความผิด ใหศาล
พิจารณาถึงความรูผิดชอบและส่ิงอื่นท้ังปวงเก่ียวกับผูน้ัน ในอันท่ีจะควรวินิจฉัยวาสมควรพิพากษา
ลงโทษผูน้ันหรือไม ถาศาลเห็นวาไมสมควรพิพากษาลงโทษก็ใหจัดการตามมาตรา 74 หรือถาศาลเห็น
วาสมควรพพิ ากษาลงโทษ กใ็ หล ดมาตราสว นโทษท่กี าํ หนดไวส าหรบั ความผดิ ลงกง่ึ หน่ึง
มาตรา 76 ผูใดอายุต้ังแตสิบแปดปแตยังไมเกินย่ีสิบป กระทําการอันกฎหมายบัญญัติเปนความผิด ถา
ศาลเห็นสมควรจะลดมาตราสว นโทษที่กําหนดไวสาหรบั ความผดิ นนั้ ลงหนง่ึ ในสามหรือก่ึงหน่งึ ก็ได
ขอควรจํา 1) โทษประหารชีวติ และโทษจาคุกตลอดชวี ติ มใิ หน าํ มาใชบังคับแกผซู งึ่ กระทําความผดิ
ในขณะที่มีอายตุ า่ํ กวา 18 ป ถา ผมู ีอายุตํา่ กวา 18 ป กระทําความผิดใหเปลีย่ น เปน ระวางโทษจําคุก 50
ป (มาตรา 18 วรรค 2)
2) การลดโทษประหาร
ก. ลด 1 ใน 3 -----> คงเหลอื …………………………………………………
ข. ลด 1 ใน 2 -----> คงเหลอื …………………………………………………
3) การลดโทษจําคกุ ตลอดชวี ติ
ก. ลด 1 ใน 3 -----> คงเหลือ …………………………………………………
ข. ลด 1 ใน 2 -----> คงเหลอื …………………………………………………
4) การเพิ่มโทษ
ก. มิใหเพมิ่ ขึ้นถึงขน้ั ประหารชวี ิต จําคุกตลอดชวี ิต หรือจาํ คุกเกิน 50 ป (มาตรา 51)
ข. กรณีบุคคลถูกศาลพิพากษาใหรอลงอาญา ภายในเวลาที่ศาลกําหนด ตอมากระทําความผิดอกี ศาลจะ
กาํ หนดโทษที่รอลงอาญารวมกบั โทษในคดหี ลงั ได

[189]

สวนที่ 7
เหตบุ รรเทาโทษ
มาตรา 78 บญั ญัติวา
“เม่ือปรากฏวามีเหตุบรรเทาโทษ ไมวาจะไดมีการเพ่ิมหรือการลดโทษตามบทบัญญัติแหงประมวล
กฎหมายน้ี หรอื กฎหมายอ่ืนแลวหรือไม ถาศาลเห็นสมควร จะลดโทษไมเกินก่ึงหน่ึงของโทษท่ีจะลงแก
ผูกระทําความผิดน้นั ก็ได
เหตบุ รรเทาโทษน้ัน ไดแก ผกู ระทําความผิดเปนผโู ฉดเขลาเบาปญญาตกอยูในความทกุ ขอยางสาหัส มี
คุณความดีมาแตกอน รูสึกความผิดและพยายามบรรเทาผลรายแหงความผิดน้ัน ลุแกโทษตอเจา
พนักงานหรือใหความรูแกศาลอันเปนประโยชนแกการพิจารณา หรือเหตุอ่ืนท่ีศาลเห็นวามีลักษณะ
ทํานองเดยี วกนั ”

มาตรา 78 ไดร ะบุกรณีทถ่ี ือเปน เหตบุ รรเทาโทษไวหลายประการ ซึ่งสามารถแยกออกไดเปน
1. พฤติการณกอนการกระทําความผิด และ
2. พฤตกิ ารณห ลงั การกระทําความผดิ
พฤตกิ ารณกอ นการกระทําความผิด ไดแ ก กรณีผูกระทําความผดิ
1. เปนผูโฉดเขลาเบาปญญา หมายความถึง กระทําผิดไปเพราะความโงเขลาไมรูเทาถึงการณถูกหลอก
ถกู เสีย้ มสอนใหก ระทําความผิด เปนตน
2. ตกอยูในความทุกขอยางสาหัส เชน แดงเปนคนพิการหาเล้ียงชีพไมไดและยากจนมากไมมีเงินซื้อ
อาหารใหลูกเล็กๆ หลายคนซ่ึงกําลังจะอดตาย จึงขโมยนาฬิกาเรือนทองราคา 1 หม่ืนบาทของดาและ
เอาไปจาํ นาํ เพือ่ เอาเงินมาซ้ืออาหารใหล กู กิน เชน นี้ ถอื เปน เหตุบรรเทาโทษได
3. มีคุณความดมี าแตกอ น เชน
จําเลยไมเคยกระทําผิดมากอน ไดรับราชการมาต้ังแตช้ันประทวนจนถึงนายทหารสัญญาบัตรและเคย
ประจําอยูชายแดนเส่ียงอันตรายจากภัยผูกอการราย นับไดวามีคุณความดีมากอน ท้ังกระทําความผิด
ครั้งนี้ดวยความกดดันทางจิตใจโดยผูตายคุกคามจะเอาเงินท่ีรวมกันสรางโรงเรียนคืน ถือเปนเหตุ
บรรเทาโทษตาม ป. อ. มาตรา 78 ได
พฤติการณภ ายหลังการกระทําความผิด ไดแ ก กรณีท่ีผกู ระทําความผดิ
1. รูสึกความผิดและพยายามบรรเทาผลรายแหงความผิดน้ัน เชน ลักทรัพยแลวนําทรัพยไปคืนให
เจาของ
2. ลุแกโทษตอเจาพนักงานอันเปนประโยชนแกการพิจารณา เชน มอบตัวแกตํารวจพรอมปนท่ีใชยิง
เขามอบตัวแกตํารวจเม่ือหนีไป 9 เดือน ยอมใหตํารวจจับโดยดี และนํามีดของกลางมามอบใหตํารวจ
ใหก ารรบั สารภาพตอตาํ รวจในชน้ั สอบสวนอนั เปน ประโยชนแ กก ารพจิ ารณาคดตี อศาล
3. ใหความรูแกศาลอันเปนประโยชนแกการพิจารณา เชน ใหการรับสารภาพตอศาลวาไดกระทําผิด
จรงิ ดงั ฟอ ง แตห ากเปนการจาํ นนตอ พยานหลกั ฐาน การสารภาพกไ็ มม ผี ลตอ การบรรเทาโทษ

เหตุลดโทษเพราะบันดาลโทสะ
มาตรา 72 บัญญัติวา “ผูใดบันดาลโทสะโดยถูกขมเหงอยางรา ยแรงดวยเหตุอันไมเปนธรรม จึงกระทํา
ความผิดตอผูขมเหงในขณะบันดาลโทสะ ศาลจะลงโทษผูน้ันนอยกวาท่ีกฎหมายกําหนดไวสําหรับ
ความผดิ นั้นเพยี งใดก็ได”

[190]

หลกั เกณฑในเรอ่ื งบนั ดาลโทสะมดี ังน้ี
1. ถูกขมเหงอยางรายแรงดวยเหตุอนั ไมเ ปน ธรรม
2. การท่ีถูกขม เหงเชน น้นั เปนเหตุใหผ ูกระทําบันดาลโทสะ
3. ผูก ระทําไดก ระทําความผดิ ตอ ผูขม เหงในขณะบันดาลโทสะ
1. ถกู ขมเหงอยางรา ยแรงดว ยเหตอุ นั ไมเปน ธรรม

(ก) เหตุอันไมเปนธรรม
1.1 การกระทําอันเปนการละเมิดกฎหมายโดยทวั่ ๆ ไป กค็ งจะตองถือวา เปนการ ขม

เหงดว ยเหตุอันไมเ ปนธรรม อยางไรก็ตาม การกระทําทย่ี ังไมถึงข้ันละเมิดกฎหมายก็อาจจะถือวา เปนขม
เหงดวยเหตุอันไมเปนธรรมได ท้ังนี้ตางกับเร่ืองปอ งกัน ซึ่งภยันตรายจะตอ งเกิดจากการละเมิดกฎหมาย
เทา นัน้
ตัวอยาง
แมการขมเหงจะไมไดเกิดจากการละเมิดกฎหมาย แตศาลฎีกาก็ถือวาเปนการขมเหงดวยเหตุไมเปน
ธรรมแลว
“จําเลยเห็นผูตายกําลังชําเราภริยาจําเลยในหองนอน แมภริยาจําเลยจะมิใชภริยาท่ีชอบดวยกฎหมาย
แตก็อยูกินกันมา 13 ป และเกิดบุตรดวยกัน 6 คน จําเลยยอมมีความรักและหวงแหน การท่ีจําเลยใช
มีดพับเล็กท่ีหามาไดในทันทีทันใดแทงผูตาย 2 ที และแทงภริยา 1 ที ถือวาจะเลยกระทําความผิดโดย
บนั ดาลโทสะ”
1.2 การใชอํานาจตามกฎหมาย เชน ตํารวจจับผูตองสงสัยวาไดกระทําความผิดตามอํานาจใน ป.วิ.อ.
มาตรา 78 หากผูจะถูกจับขัดขวาง กฎหมายใหอํานาจผูจับใชวิธีหรือความปองกันท้ังหลายเทาท่ีเหมาะ
แกพฤติการณแหงเร่ืองในการจับตาม ป.วิ.อ. มาตรา 83 วรรคสอง เชนน้ีผูจะถูกจบั จะถือวา ตํารวจผูจับ
ขมเหงดวยเหตุอันไมเปน ธรรมไมได เพราะเปน การใชอํานาจตามกฎหมาย แมว าผจู ะถูกจบั น้ันความจริง
จะเปน ผบู ริสุทธ์ิมิไดกระทําความผดิ ตามทถี่ กู สงสัยกต็ าม
ตัวอยาง
ผูตายส่ังลงโทษกักขังจําเลย ฐานละทิ้งหนาท่ี ซึ่งเปนการกระทําตามอํานาจหนาท่ีโดยชอบ จําเลยไม
พอใจ ตอวา ทาทาย และใชอาวุธปนยิงผูตาย ดังน้ีถือไมไดวาจําเลยถูกขมเหงอยางรายแรงดวยเหตุอัน
ไมเ ปน ธรรม
1.3 ผูที่กอ เหตุขึน้ กอ น หากอีกฝา ยหน่ึงกระทําการโตต อบกลับมา จะถือวาถูกขมเหงดว ยเหตุอนั ไมเ ปน
ธรรมไมได
ตัวอยาง “จาํ เลยเปน ฝา ยกอเหตุขน้ึ กอนโดยเปด นาํ้ ในนาของผูตายจนแหง เพ่ือนาํ เขา ไปใชใ นนาของ
จําเลย เมื่อผตู ายมาดาและทาจาํ เลย จําเลยทาํ รา ยผตู าย ดงั นจ้ี ะอางวา กระทําไปโดยบนั ดาลโทสะ
ไมได”
1.4 ผทู ่ีวิวาทสมคั รใจตอสทู ํารายซงึ่ กันและกัน จะกระทําการโตต อบตออีกฝายหนึ่ง โดยอา งวาถูกขม
เหงดว ยเหตอุ ันไมเ ปน ธรรมไมได

[191]

ตัวอยาง
“จําเลยกบั ผูต ายไดว ิวาทกอดปล้าํ ทํารายกนั ผตู ายหยิบมดี ดาบยาวประมาณ 1 แขนฟน

จําเลยที่แขนและศีรษะ จําเลยแยง มีดดาบนน้ั ไดใชฟน ผตู าย 3 ครัง้ ครง้ั สุดทา ยฟน ทช่ี ายโครงขวาจนมีด
ดาบหกั จากดามเปน บาดแผลยาว 15 เซนติเมตร กระดูกซีโ่ ครงหกั 1 ซ่แี สดงวาจําเลยฟนโดยแรงและ
ดวยความโกรธโดยมงุ ประหัตประหารผูตายถงึ แกค วามตายเพราะพิษบาดแผลน้ัน ฟง ไดวาจําเลยมี
เจตนาฆาผตู าย

เม่อื จาํ เลยกับผตู ายสมคั รใจตอสูกนั จําเลยจะอา งวาการกระทําของจําเลยเปน การปอ งกันไมได
และการกระทํานั้นก็ไมเปนบันดาลโทสะตามกฎหมาย”
1.5 หากการกระทําโดยบนั ดาลโทสะพลาดไปถูกบคุ คลท่ีสาม ถือวาเปนการขม เหงบุคคลทีส่ ามอยาง
ไมเปนธรรมแลว
ตัวอยาง
แดงเมาสุราเอาเทาพาดหัวดาลูบเลนแลวว่ิงหนีไป ดาว่ิงไลติดตามแดงไปและใชมีดแทงแดงโดยบันดาล
โทสะตามมาตรา 72 ปรากฏวา แดงหลบทันมีดเลยพลาดไปถูกขาวบาดเจบ็ การท่ีดากระทําโดยพลาดไป
ถูกขาว แมดาจะอางบันดาลโทสะตอขาวได แตก็ถอื วาดาขมเหงขาวดว ยเหตอุ ันไมเปนธรรม ทั้งนเ้ี พราะ
การกระทําของดาตอ ขาวเปนความผิด ขาวจึงกระทําตอดาโดยอางบนั ดาลโทสะไดเ ชนกัน
1.6 หากการกระทําโดยปองกนั ตามมาตรา 68 พลาดไปถกู บคุ คลท่สี าม ไมถือวา เปนการขม เหงบคุ คล
ทีส่ ามอยา งไมเ ปน ธรรม
ตัวอยาง
แดงจะยิงดา ดาปองกันโดยการใชป นยิงมาทแี่ ดง แดงหลบทัน กระสุนพลาดไปถกู ขาวบาดเจบ็ ดาไมตอง
รับผิดในการท่ียิงพลาดไปถูกขาว เพราะอางปองกันตอขาวไดเชนกัน การกระทําของดาตอขาวไมเปน
ความผิด ขาวถูกยิงโดยพลาด จะถือวาดาขมเหงตนอยางไมเปนธรรมไมได ขาวจึงจะทํารายดาโดยอาง
บนั ดาลโทสะไมไ ด อยา งไรกต็ ามหากขาวไมรขู อเท็จจรงิ วาดาใชสทิ ธปิ องกันตนเอง ขาวเขา ใจวา ดาแกลง
ยิงมาที่ขาว หากดาว่ิงหนีไปเพราะตกใจในเหตุการณท่ีเกดิ ข้ึน หากขาวเขาใจผดิ ไปวาดาแกลงยิงตนขาว
จึงยงิ ไปท่ดี า ขาวอาจอางบันดาลโทสะโดยสาํ คัญผดิ ได
(ข) เหตุอันไมเปน ธรรมนน้ั ตองรายแรง
การขมเหงดวยเหตุอนั ไมเ ปนธรรมตอ งรายแรง จึงจะอางบันดาลโทสะได หากไมร า ยแรงกจ็ ะอางไมได
หลักในการวนิ ิจฉัย วา มีการขมเหงอยางรายแรงดวยเหตุอันไมเปนธรรมหรอื ไมนั้น ตองเปรยี บเทียบกับ
ความรูสึกของคนธรรมดาท่ัวไปซ่ึงสมมุติข้ึนในฐานะอยางเดียวกันกับผูกระทําความผิด จะวินิจฉัยโดย
ถือเอาความรสู ึกของผกู ระทําความผิดเองไมได การสมมุติบุคคลธรรมดาข้ึนเปรียบเทียบนต้ี องมลี ักษณะ
บางอยางเหมือนผูกระทํา เชน สภาพทางรางกายหรือจิตใจ ภาวะแหงการดํารงชีวิต การศึกษา อบรม
อุปนิสัย และพฤติการณพิเศษในขณะน้ัน แตจะนําอารมณท่ีโกรธงายกวาปกติของผูกระทําความผิดมา
คํานงึ ดวยมไิ ดเ พราะจะกลายเปนวินจิ ฉยั ตามความรสู ึกของผูกระทําความผิดน้ันไปเอง

[192]

ตัวอยางคาํ พิพากษาฎกี าทีถ่ อื วาเปนการขมเหงอยางรา ยแรงดวยเหตุอันไมเปนธรรม
ผูตายรูอยูวา หญิงเปนภริยาจาํ เลยแลวยังพยายามตดิ ตอทางชูสาวเอาไปเปนภริยาจนได จําเลยยังมี เย่ือ
ใยติดตามไปพบภริยาและผูตายเดินมาดวยกัน จําเลยว่ิงวอนใหภริยากลับไปอยูกับตน ผูตายกลับสบ
ประมาทวา เปนหนาตัวเมียผูหญิงเขาไมรักจะตามมาทําไม ดังนี้ถือวารุนแรงสาหรับกรณีเชนน้ี เปน เหตุ
ใหบันดาลโทสะเพราะถูกขมเหงดวยเหตุไมเปนธรรมตามมาตรา 72 จําเลยยิงผูตายตาย จึงไดรับ
ประโยชนตามมาตรา 72 และเปนเหตใุ หศาลรอการลงโทษไวตามมาตรา 56 ได
2. การท่ถี ูกขมเหงเชนนัน้ เปนเหตใุ หผ ูกระทําบันดาลโทสะ
2.1 การขมเหงตามขอ 1 ตองเปนเหตใุ หผ ูกระทําบันดาลโทสะ กลาวคือ เกิดอารมณโกรธขึน้ มาและ
ขาดการใชเหตุผลควบคุมสติดังเชน ปกตธิ รรมดา
2.2 การพจิ ารณาวา ผูกระทําบันดาลโทสะหรอื ไม ตอ งพจิ ารณาจากจิตใจของผูกระทําความผิด
นนั้ เองวา เขาบนั ดาลโทสะหรือไม ไมพ ิจารณาเปรียบเทียบความรสู ึกของบุคคลทั่วไปในฐานะอยา ง
เดียวกับผกู ระทําดังเชนขอ 1
2.3 การบันดาลโทสะอาจเกิดข้นึ หลังจากการขมเหงไดผานพนไปนานแลว กไ็ ด
ตัวอยาง
แดงถูกดาทํารา ยจนสลบไป 2 วัน เมอื่ แดงฟนขึ้นมาคลาพบบาดแผลที่ถูกทํารา ย แดงบันดาลโทสะขึ้นมา
แดงเหน็ ดาอยบู รเิ วณน้ัน แดงจงึ ทํารา ยดา แดงอางบนั ดาลโทสะได
2.4 การบนั ดาลโทสะอาจเกดิ ขึน้ เพราะความสําคญั ผิดก็ได และบนั ดาลโทสะโดยพลาดกม็ ีได
ตัวอยาง
แดงภรยิ าดาหลงรักขาวและขาวไมส นใจดวย แดงจึงหาทางแกลงขาว วันหน่ึงบอกดาวาขาวขึ้นไป ปลุก
ปลํ้าจะขมขืนตน ดาทราบคําบอกเลา เกิดโทสะและไปฆาขาวตาย เชนน้ีถอื วาดาบนั ดาลโทสะโดยสําคัญ
ผดิ (มาตรา 62 วรรคแรก) สว นแดงอาจผิดฐานเปนผูใชต ามมาตรา 84
2.5 หากทราบเหตุขมเหงแลวตองบันดาลโทสะทนั ที หากทราบเหตแุ ลว ยังไมบ นั ดาลโทสะ หากไป
บันดาลโทสะภายหลังและกระทําความผิดข้นึ แมจ ะกระทําความผิดในขณะท่ียังมโี ทสะอยูกจ็ ะอาง
บนั ดาลโทสะตามมาตรา 72 ไมได
ตัวอยาง
แดงแทงดาบาดเจ็บ ดารตู ัวทันทวี าถูกแทงมบี าดแผลท่ีปาก แตด ายังไมเ กิดโทสะ ตอมาเม่ือกลับบานดา
มาแลวสองกระจกดูเห็นปากแหวงหมด จึงเกิดโทสะข้ึนมาและใชมีดไลฟนแดงซ่ึงอยูบริเวณน้ันตาย
เชนน้ีไมถือวาเปนการกระทําโดยบันดาลโทสะตามมาตรา 72 เพราะเม่ือทราบเหตุขมเหงแลวไมโทสะ
เสยี ในตอนน้นั เม่ือมาโทสะทหี ลังจะอางบันดาลโทสะไมได
3. ผกู ระทําไดกระทําความผิดตอผขู มเหงในขณะบันดาลโทสะ
ในขณะบันดาลโทสะ หมายถึง ในระหวางท่ียังบันดาลโทสะอยูน่ันเอง และมิไดหมายความวาตองเปน
ขณะเดียวกันกับการขมเหงและบันดาลโทสะ การกระทําความผิดตอ ผูขมเหงในระยะเวลาตอเนื่องอยาง
กระชัน้ ชดิ ในขณะท่ยี ังมีโทสะรุนแรงอยู ก็นบั วา เพียงพอแลว

[193]

ตัวอยาง
“การทีผ่ ูตายไลนอ งสาวจําเลยที่ 1 มา แลวยังมาดาแมจําเลยที่ 1 และทาทายใหลงมาสูกนั ถงึ ประตูบาน
และแมจะถูกเอาตัวไปขังไวท่ีบานนายคร้ืนน้ี ยังรองดาจําเลยที่ 1 อยู จนเหตุการณเกิดข้ึนรุนแรงโดย
ผูตายเตะนายคร้ืน และว่ิงลงมาเชนน้ี ถึงแมจําเลยที่ 1 จะไลฟนผูตายไปหางราว 8 เสน ก็เปนการ
กระทําท่ียังอยูในระยะเวลาตอเนื่องกระชั้นชิด ในขณะที่โทสะยังรุนแรงอยู เปนการถูกขมเหงอยาง
รา ยแรงดว ยเหตไุ มเปนธรรมเชน นจี้ ึงเปนกรณีตามมาตรา 72 แหงประมวลกฎหมายอาญาแลว”
การกระทําโดยบันดาลโทสะจะตองเปนการกระทําตอผูขมเหง หากกระทําตอผูอื่น เชน บุตรหรือ
บิดาของผขู ม เหงจะอา งบันดาลโทสะไมได
ตัวอยาง
แดงยิงดา และว่ิงหนีไป ดาว่ิงไลตาม พบแดงยืนอยูกับขาวบุตรของแดง ดายิงแดงอางบันดาลโทสะได
เพราะแดงคือผขู มเหง แตถา ดายิงขาวดวยจะอา งบันดาลโทสะไมได เพราะขาวบุตรของแดงมิใช ผู
ขมเหงดา แตถาขณะท่ีแดงยิงดาน้ัน ขาวบุตรของแดงพัวพันอยูในบริเวณท่ีเกิดเหตุสนับสนุนใหแดงฮึก
เหมิ ขนึ้ ถอื วาขาวเปนผูข มเหงดาดวย การทีแ่ ดงยงิ ขาวจงึ อา งบนั ดาลโทสะได
การกระทําโดยบันดาลโทสะตอ ผขู มเหง แมพ ลาดไปถูกบุคคลทส่ี ามซ่ึงถอื วาผกู ระทํามเี จตนาตาม
มาตรา 60 ตอบุคคลที่สาม แตก อ็ างบันดาลโทสะในการท่ผี ลเกิดแกบ คุ คลท่สี ามไดเ ชนกัน
ตัวอยาง
จําเลยถูกขมเหงแลวจําเลยไดยิงคนท่ีขมเหงในขณะน้ัน แตเน่ืองจากคนท่ีขมเหงไดว่ิงหนีไป กระสุนปน
พลาดไปถกู ผูเสียหายเขา จําเลยก็ตองมีความผดิ ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 60 แตการกระทํา
ของจําเลยน้ันเปนผลสืบเน่ืองมาจากจาํ เลยถูกขม เหงโดยไมเปนธรรมและกระทําลงไปโดยบันดาลโทสะ
จาํ เลยจงึ มคี วามผดิ ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 288 และมาตรา 80 ประกอบดวยมาตรา 72
ผลของการกระทําโดยบันดาลโทสะ
1. ศาลจะลงโทษนอยเพียงใดก็ได โดยไมต องคํานงึ ถงึ โทษขั้นตาํ่
2. ศาลจะไมล งโทษผกู ระทําเลย ดงั เชนกรณปี อ งกัน หรอื จําเปนเกินขอบเขตซง่ึ เกิดข้ึนเพราะความ
ตืน่ เตน ความตกใจ หรือความกลวั ตามมาตรา 69 ไมได
3. การกระทําความผิดเพราะบันดาลโทสะอาจเปนเหตุของการลงโทษตามมาตรา 56 ได คือ การรอลง
อาญา

หลกั การรอลงอาญา ตามมาตรา 56
1) ตองมีโทษจาํ คุกเกิน 3 ป
2) ไมเคยตองโทษจําคุกมากอน ยกเวน เปน ความผดิ ฐานประมาทหรือความผิดลหโุ ทษ
3) ศาลคํานึงถึงอายุ ประวตั ิ ความประพฤติ สตปิ ญ ญา การศกึ ษา สขุ ภาพ นสิ ัย อาชีพ
4) การรอลงอาญาตอ งไมเ กนิ 5 ป
4. บันดาลโทสะเปนเหตุลดโทษ ดวยเหตุน้ีจึงไมมีขอบเขตดังเชนปองกันและจําเปนตามมาตรา
67,68,69 เม่ือมีเหตุบันดาลโทสะศาลยอมมีดุลพินิจท่ีจะลดโทษมากนอยเพียงใดก็ได หรืออาจจะไมลด
โทษใหเลยก็ได ตางกับเร่ืองปองกันและจําเปน หากกระทําพอสมควรแกเหตุศาลตองยกเวนความผิด
และยกเวนโทษเสมอ

[194]

การพยายามกระทาํ ความผดิ
มาตรา 80 บัญญตั วิ า “ผใู ดลงมือกระทําความผดิ แตกระทําไปไมตลอด หรือกระทําไปตลอดแลว แตการ
กระทําน้ันไมบ รรลผุ ล ผนู ้ันพยายามกระทําความผดิ ”
กรณที ีจ่ ะถือวา เปน การพยายามกระทําความผิดได จะตองประกอบดวยหลักเกณฑ 3 ประการดังน้ี
1. ผกู ระทําจะตอ งมเี จตนากระทําความผดิ และ
2. ผูกระทําจะตองกระทําการเพ่ือใหบรรลตุ ามเจตนาอนั เปนการกระทําที่เลยขนั้ ตระเตรยี ม กลา วคอื ถึง
ขน้ั ลงมอื กระทําความผดิ แลว และ
3. ผกู ระทํากระทําไปไมตลอด หรือกระทําไปตลอดแลวแตการกระทํานน้ั ไมบรรลผุ ล
1. ผูก ระทําจะตอ งมเี จตนากระทําความผดิ ฐานใดฐานหน่ึง
ในการท่ีจะวินิจฉัยวาผูกระทําลงมือหรือพยายามกระทําความผิดฐานใดน้ัน จะตองพิจารณาในเบ้ืองตน
เสยี กอนวา ผูกระทํามีเจตนากระทําความผิดฐานใดเพราะจะถอื วา เปน การพยายามกระทําความผดิ ได ก็
ตอเม่ือฟงไดวาผูกระทํามีเจตนากระทําความผิดน้ันๆ เสียกอน เชน พยายามฆา ก็จะตองไดความวา
ผกู ระทํามีเจตนาฆา
2. ผูกระทําจะตองกระทําการเพอื่ ใหบรรลุผลตามเจตนาอนั เปนการกระทําทเ่ี ลยขัน้ ตระเตรยี ม
กลาวคือ ถึงข้ันลงมือกระทําความผดิ แลว

ปญ หาท่ีจะตองพจิ ารณา กค็ ือ การกระทําในขัน้ ตอนใดทจี่ ะถือวา เลยขน้ั ตระเตรยี ม และเขา
ขั้นลงมอื กระทําความผดิ แลว
แนวทางในการวินจิ ฉัยมหี ลายแนวทางดว ยกนั ดงั น้ี
1. หลกั ความใกลช ิดตอผล (The Proximity Rule)
1.1 หลักน้ีถอื วา หากผูกระทําไดกระทํา “ขน้ั สดุ ทาย” ซ่ึงจาํ ตองกระทําเพื่อใหค วามผดิ สาํ เรจ็ ถือวา การ
กระทําน้ันใกลช ดิ ตอผลเปนการลงมอื กระทําความผดิ แลว
ตัวอยาง
1) ก. ตองการฆา ข. โดยการใชปนยิง หาก ก. ไดล่ันไกปนก็ถือวาเปนการลงมือฆาแลว เพราะเปนการ
กระทํา “ขนั้ สดุ ทา ย” ซ่ึง ก. จาํ เปนตอ งกระทําเพือ่ ใหการฆา ข. ไดเ กดิ ข้ึน
2) ก. ตอ งการฆา ข. โดยการให ข. กนิ ยาพิษ ก. เอายาพิษผสมในขวดนํ้าที่ ข. จะตอ งกินเปน ประจาํ ทุก
วัน การกระทําของ ก. ถือวาเปนการลงมือฆา ข. เพราะเปนการกระทําข้ันสุดทายท่ี ก. จําเปนตองทํา
(การกระทําข้ันสุดทายจริงๆ ในท่ีน้ีคือการท่ี ข. มากินนํ้าในขวดน้ันดวยตนเอง แตสําหรับ ก. น้ัน ก. ได
ทําทกุ อยางทตี่ นจาํ ตอ งทําเพ่ือให ข. ตายเพราะการกินยาพษิ แลว)
1.2 แมวาจะมิใชการกระทําใน “ข้ันสุดทาย” จรงิ ๆ ในแงของผูกระทําก็อาจถือวาเปนการลงมือกระทํา
ความผดิ ได หากเปน การกระทําที่เปน สว นหนง่ึ ของการท่ีประสงคจ ะกระทําติดตอกันจนใกลช ิดตอ ผล
ตัวอยาง
1) ก. ตง้ั ใจฆา ข. โดยวางยาพษิ ชนดิ ทีต่ องให ข. กนิ เปนคราวๆ จนกวา ปรมิ าณยาพิษที่ ข. กนิ เขา ไปจะ
รวมตัวกนั ถงึ ขนาดทจี่ ะทําให ข. ตาย เมือ่ ก. ไดเริ่มวางยาพิษให ข. กนิ จาํ นวนแรก ก็ถือวา ก. ลงมือ
กระทําความผิดแลว
2) ก. ตอ งการฆา ข. ก. จองปนเลง็ ไปที่ ข. ถือวา ก. ลงมอื ฆา ข. แลว แมว า ก. จะยังมิไดทนั ลั่นไกปนยงิ
ข. กต็ าม

[195]